Pharma and Health Business #71, Μάρτιος - Απρίλιος 2022 by ethosMEDIA

ISSN: 2241-0961

γρήγορα και με διάρκεια!

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια

● Πονόλαιμος; ● Ημικρανία; ● Πονοκέφαλος; IBUTOMOL ADV 11/2021

● Πόνοι περιόδου; ● Οσφυαλγία; ● Πόνος σε μυς ή αρθρώσεις;

3 φορές την ημέρα

Εάν το 1 δισκίο δεν ελέγξει τα συμπτώματα, μπορείτε να πάρετε 2 δισκία έως και 3 φορές την ημέρα.

Μέγιστη δόση έως 6 δισκία σε διάστημα 24 ωρών. Αφήστε να περάσουν τουλάχιστον 6 ώρες ανάμεσα στις δόσεις. Για άνω των 18 ετών Να μην γίνεται χρήση για περισσότερες από 3 ημέρες ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ Ή ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟ ΣΑΣ.

Οιδίποδος 1-3 & Παράδρομος Αττικής Οδού 33-35, 15238 Χαλάνδρι Τηλ.: 2107488821, Fax: 2107488827 info@winmedica.gr, www.winmedica.gr

Ενίσχυση τηςοεταιρικής φήμης Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός διοικητής της φαρμακευτικής βιομηχανίας

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ISSN: 2241-0961

● Συπτώματα κρυολογήματος και γρίπης;

ΙΒΟΥΠΡΟΦΑΙΝΗ 200 mg ΠΑΡΑΚΕΤΑΜΟΛΗ 500 mg

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΦΙΛ

www.virus.com.gr

● Πονόδοντος;

δραστικά συστατικά

πιο καλός ο διοικητής ΏραΟμηδέν για την ΠΦΥ

Περίπου 1 εκατομμύριο Research Conference Έλληνες νόσησαν από Όμικρον ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές 4ο Clinical µελέτες ΕΡΕΥΝΑ Research Conference Οι 10 καλύτεροι CEOs w w w v iκλινικές r u sβιομηχανία .com.gr Think Tank .για στη φαρμακευτική ISSN: 2241-0961 το 2022 µελέτες

Αφιέρωµα

● Πυρετός;

ΠΡΟΦΙΛ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΑΡΘΡΟ 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης

// ##071 035 //Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2022 2016

➤ πόνο ➤ πυρετό ➤ φλεγμονή

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ από

0 37 51

## ΙΜAΡ-ΑΠΡ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 62

Αφιέρωμα

COVID-19

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

06 6

Ρεπορτάζ Ώρα μηδέν για την ΠΦΥ

12 Ρεπορτάζ Candida Auris: Γιατί ανησυχεί την ιατρική και επιστημονική κοινότητα

16 Έρευνα Ενίσχυση της εταιρικής φήμης της φαρμακευτικής βιομηχανίας

20 Ρεπορτάζ 6th HICΟ: Η καινοτομία «κλειδί» για την αναδιαμόρφωση του συστήματος υγείας

35 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ COVID-19 36 Ρεπορτάζ Έρχεται στην Ελλάδα η πρώτη προφυλακτική θεραπεία έναντι της Covid-19

38 Άρθρο Ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης μακροχρόνιων επιπτώσεων της νόσου του κορωνοϊού (long Covid)

36 Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Χρήστος Χαραλαμπάκης KEY ACCOUNT MANAGER charalampakis.c@ethosmedia.eu

Νατάσσα Λαζαράκου ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ lazarakou.n@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη ADVERTISING EXECUTIVE ropodi.d@ethosmedia.eu

Αιμίλιος Νεγκής ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ negis.e@ethosmedia.eu

Αμαλία Λούβαρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ louvari.a@ethosmedia.eu

Μαρία Αλιμπέρτη ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ alimperti.m@ethosmedia.eu

071

# ΜΑΡ-ΑΠΡ 2022

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

52 40 Άρθρο Περίπου 1 εκατομμύριο Έλληνες νόσησαν από Όμικρον!

42 Newsroom 52 Άρθρο Η μακροπρόθεσμη ανοσία μετά από λοίμωξη Covid-19

56 Έρευνα Οι 10 καλύτεροι CEOs στη φαρμακευτική βιομηχανία το 2022

66 Ρεπορτάζ Ενδυναμώστε τα συστήματα υγείας

78 Άρθρο

Άνοδος του αριθμού ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο

Γιούλη Μουτεβελή ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ mouteveli.g@ethosmedia.eu

Πόπη Καλογιάννη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ popikalogianni@gmail.com

Λωρέττα Μπούρα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ boura.l@ethosmedia.eu

Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Μαρία Ανδριώτη ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ andrioti.m@ethosmedia.eu

Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

ιδιοκτησία

Λυσικράτους 64, 176 74 Καλλιθέα T: +30 210 998 4950, E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.banks.com.gr • www.insuranceworld.gr ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

διάστημα ο ν ε μ ό π ε το ο ιμ Κρίσ είας στον χώρο της υγ

Στη θεωρία, οι αλλαγές κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως, μιλάμε για «αλλαγή παραδείγματος» στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος υγείας, κόντρα στις συνήθειες των πολιτών-ασθενών και στα συντεχνιακά συμφέροντα της πλειοψηφίας των γιατρών της χώρας.

στην Υγεία –και τερο ενδιαφέρον αί ιδι με ι τα ον έν ς αναμ πρόωρες εκλογές. Οι επόμενοι μήνε ς συζήτησης για τις τη ή ς τον ία ημ νδ πα ς βέρνηση πέρασε όχι μόνο λόγω τη ι εξαγγελιών, η κυ κα ς ων εία σε Υγ τή α ζη τίδ συ ον ς οβάθμια Φρ Έπειτα από μήνε αλλαγές στην Πρωτ με μο νό ικό στ πρώτο ουσια γιατρό. και τον προσωπικό θα πρέπει να 22, όλοι οι πολίτες 20 υ το η τέλ τα ι χρ ς στόχος είναι ο Με απλά λόγια, μέ τρό και ο φιλόδοξο για υς το ιθούν ικό ωπ οσ 2023. Πολλά θα κρ επιλέξουν τον πρ την 1η Ιανουαρίου και ό ού απ σμ εί θε στ μο ου νέ αρ υ την αξία το θεσμός να εφ για ες λίτ πο οι ν ό ού πειστ νό αριθμ στον βαθμό που θα θα προσελκύσει ικα που η κυβέρνηση ό θμ βα ον στ ά φυσικ ς, γιατρών. ή κατεύθυνση. Όμω νται προς τη σωστ ού κιν ς υ γέ το λα ς αλ γία οι υρ Στη θεωρία, » στον τρόπο λειτο α ή παραδείγματος ών-ασθενών και στ λιτ πο ν τω μιλάμε για «αλλαγ ιες θε νή συ ις ι, στ Κα α ς. ντρ ρα κό ς, της χώ συστήματος υγεία φίας των γιατρών έροντα της πλειοψη μφ φιση ενός νόμου συ ψή ν κά τη ια χν με ι ντε τα συ γές δεν γίνον λα αλ ς θιέ βα σο προφανώς, τό ς μήνες. σοκομειακό και μέσα σε λίγου ει αλλαγές στον νο άσ ιμ ετο ει έχ σο η ησ βέρν σει και κυρίως πό Παράλληλα, η κυ τε θα τις παρουσιά πό να ως νο όμ ε ίθα ύμ απ δο ο. Θεωρώ χάρτη. Μένει να οεκλογική περίοδ πρ ά τικ Υ. νη ΕΣ δυ α το μι κη άγ θα τολμήσει σε ς που τόσο έχει αν τολμηρές αλλαγέ προχωρήσει στις

Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αλλαγή παραδείγματος στη λειτουργία του συστήματος υγείας

Ώρα μηδέν για την ΠΦΥ Πού θα κριθεί το φιλόδοξο εγχείρημα με τον προσωπικό γιατρό

κύβος ερρίφθη. Η κυβέρνηση πέρασε το πρώτο ουσιαστικό νομοθέτημα στην Υγεία από το 2019, φιλοδοξώντας να πετύχει «αλλαγή παραδείγματος» στη λειτουργία του ΕΣΥ, με έμφαση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Το εγχείρημα φαντάζει ιδιαίτερα φιλόδοξο, ενώ μέχρι σήμερα όλες οι αντίστοιχες προσπάθειες απέτυχαν παταγωδώς. Νομοθετήματα για τον θεσμό του οικογενειακού γιατρού και την ΠΦΥ έχουν υπάρξει και στο παρελθόν, αλλά έμειναν στα χαρτιά. Μάλιστα, ο πήχης έχει τεθεί πολύ ψηλά: ο στόχος είναι μέχρι τα τέλη του 2022 όλοι οι ενήλικες να έχουν επιλέξει τον προσωπικό τους γιατρό, ώστε από τις αρχές του 2023 να τεθεί σε εφαρμογή το νέο σύστημα. Πρακτικά, όλα θα εξαρτηθούν από το κατά πόσο η κυβέρνηση θα πετύχει αφενός να προσελκύσει επαρκή αριθμό γιατρών

και αφετέρου να ενεργοποιήσει τους πολίτες για να εγγραφούν στο μητρώο κάποιου γιατρού. Ας ξεκινήσω από το δεύτερο, γιατί οι περισσότεροι στέκονται στο πρώτο. Ο Θάνος Πλεύρης έχει υποσχεθεί ότι θα γίνει μεγάλη ενημερωτική εκστρατεία για να πειστούν οι πολίτες για τα οφέλη του θεσμού του προσωπικού γιατρού. Πράγματι, είναι αναγκαίο να γίνει, και το γεγονός ότι δεν έγινε στο παρελθόν είναι μία από τις κύριες αιτίες αποτυχίας των παλαιότερων προσπαθειών. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή, καθώς στην πανδημία ένα μεγάλο μέρος των πολιτών συνειδητοποίησαν πόσο σημαντικό είναι να έχουν τον «δικό τους γιατρό». Ωστόσο, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε έναν μείζονα αρνητικό παράγοντα: οι κατεστημένες καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών στην υγεία είναι προς την αντί-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

θετη κατεύθυνση. Όταν κάποιος αρρωσταίνει, απευθύνεται στον αντίστοιχης ιατρικής ειδικότητας γιατρό.

Αλλαγή παραδείγματος Γι’ αυτό μιλάμε για «αλλαγή παραδείγματος» στην Υγεία. Και είναι ευνόητο ότι η αλλαγή παραδείγματος δεν μπορεί να επέλθει μέσα σε λίγους μήνες με την ψήφιση ενός –φτωχού είναι η αλήθεια– νόμου και με μια επικοινωνιακή εκστρατεία. Πολύ περισσότερο όταν όλοι οι ειδικοί γιατροί (καρδιολόγοι, διαβητολόγοι

Ως προσωπικοί γιατροί ορίζονται και γιατροί άλλων ειδικοτήτων που συνδέονται με παρακολούθηση πολιτών που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

κ.λπ.), πρακτικά, έχουν κάθε συμφέρον να μην προχωρήσουν οι αλλαγές. Υπό το πρίσμα αυτό, ο Θάνος Πλεύρης υποχρεώθηκε «να βάλει πολύ νερό στο κρασί του» για να μην έρθει σε σύγκρουση με τους ιατρικούς συλλόγους. Έτσι, δέχθηκε ένας πολίτης να μπορεί να κάνει επίσκεψη σε ειδικούς γιατρούς χωρίς να είναι απαραίτητη η παραπομπή από τον προσωπικό γιατρό. Πρακτικά, βέβαια, αυτή η παραχώρηση παραβιάζει μία από τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας ενός συστήματος, που έχει ως βάση του τον γενικό-οικογενειακό γιατρό. Επίσης, έρχεται σε πλήρη αντίφαση με όσα έχει πει ο κ. Πλεύρης επιχειρηματολογώντας υπέρ του νέου νόμου. Ότι, δηλαδή, σήμερα, ο ασθενής περιπλανιέται στο σύστημα υγείας χωρίς να έχει τον προσωπικό του γιατρό να τον κατευθύνει. Η πολιτική όμως είναι η τέχνη του εφικτού. Είναι ξεκάθαρο ότι ο Θάνος Πλεύρης δεν έθεσε «σκληρούς» όρους για να «περάσει» ο νόμος και να ξεκινήσει η εφαρμογή του νέου θεσμού. Θεωρεί ότι με την πρόοδο του χρόνου οι πολίτες θα αντιληφθούν ότι ο προσωπικός γιατρός είναι σε θέση να δώσει λύσεις στα προβλήματα υγείας τους, γλυτώνοντάς τους από χρόνο και χρήματα. Είναι βέβαιο, επίσης, ότι, αργά ή γρήγορα και σταδιακά, θα τεθεί επί τάπητος το λεγόμενο gatekeeping. Δηλαδή οι πολίτες θα απευθύνονται σε νοσοκομεία και γιατρούς ειδικοτήτων μόνο μετά από πα-

ραπομπή του προσωπικού τους γιατρού. Διαφορετικά, δεν θα καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ μέρος ή το σύνολο του κόστους.

Οι γιατροί Βέβαια, αν ο θεσμός του προσωπικού γιατρού κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, τότε το gatekeeping θα έρθει από μόνο του. Και ερχόμαστε στην πρώτη προϋπόθεση που αναφέραμε για να πετύχει ο θεσμός: αν θα καταφέρει η κυβέρνηση να προσελκύσει ικανό αριθμό γιατρών για να πλαισιώσουν το νέο σύστημα. Και στο σημείο αυτό, ο Θάνος Πλεύρης έκανε την ανάγκη φιλοτιμία και «άφησε όλα τα λουλούδια να ανθήσουν». Έτσι, δικαίωμα να γίνουν προσωπικοί γιατροί θα έχουν γιατροί (γενικοί γιατροί και παθολόγοι) τόσο του δημόσιου τομέα (κέντρα υγείας, πρώην ΠΕΔΥ, ΤΟΜΥ) όσο και του ιδιωτικού τομέα. Μάλιστα, δικαίωμα θα έχουν ακόμη και ιδιώτες γιατροί που δεν επιθυμούν να συμβληθούν με τον ΕΟΠΥΥ. Ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα στους πολίτες να επιλέξουν μη συμβεβλημένο ιδιώτη γιατρό, αλλά στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να καλύψουν οι ίδιοι το κόστος. Όσον αφορά τις αμοιβές, ο νόμος παραπέμπει το ζήτημα στην έκδοση υπουργικών αποφάσεων. Σε δηλώσεις του για το θέμα, ο Θάνος Πλεύρης ανέφερε ότι η αμοιβή των συμβεβλημένων γιατρών θα κυμαίνεται από 20 έως 40 ευρώ ανά εγ-

γεγραμμένο πολίτη, με μέγιστο αριθμό τους 2.000 πολίτες. Αν λάβουμε υπόψη μας μια κατά κεφαλήν αμοιβή κατά μέσο όρο 30 ευρώ, τότε η συνολική μηνιαία αμοιβή μπορεί να φτάσει τις 6.000 ευρώ. Μπορεί σε μερικούς να φαντάζει υψηλή, αλλά σκεφτείτε ότι αναφερόμαστε σε ιδιώτες γιατρούς που είναι υποχρεωμένοι να καλύψουν ενοίκια, γραμματέα, εφορία και ΕΦΚΑ. Αν υπολογίσετε όλα αυτά, τότε η μηνιαία αμοιβή είναι περίπου όσο ο μισθός ενός επιμελητή Α’ στο ΕΣΥ. Δηλαδή δεν είναι και πολύ ελκυστική. Θα χρειαστεί η κυβέρνηση να υιοθετήσει και πρόσθετες αμοιβές υπό τη μορφή κινήτρων, ανάλογα με την απόδοση κάθε γιατρού. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο νέος νόμος δίνει τη δυνατότητα στους γιατρούς του Δημοσίου να έχουν πρόσθετες αμοιβές όταν έχουν εγγεγραμμένους πάνω από 1.500 πολίτες. Μένει να δούμε στην πράξη αν αυτή η ρύθμιση είναι επαρκές κίνητρο ή όχι. Τέλος, ας είμαστε ρεαλιστές. Είναι αλήθεια ότι η ειδικότητα της Γενικής Ιατρικής δεν χαίρει εκτίμησης και αναγνώρισης. Πολύ περισσότερο όταν πολλοί γενικοί γιατροί έχουν λάβει πτυχίο από χώρες της βαλκανικής… Υπό το πρίσμα αυτό, πολλά θα κριθούν αν κινητοποιηθούν έμπειροι και καταξιωμένοι ιδιώτες παθολόγοι. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει η κυβέρνηση να βάλει πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη του κρατικού προϋπολογισμού.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

10 ΕΓΙΑΡΩΤΉΣΕΙΣ-ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΈΣ 1. Τι αλλάζει με τον προσωπικό γιατρό; Η έλλειψη προσωπικού γιατρού, σήμερα, είναι η αιτία της μαζικής προσέλευσης στα νοσοκομεία, που εμποδίζει την ομαλή λειτουργία του συστήματος και ταλαιπωρεί τους ασθενείς. Τέσσερις στους δέκα προσερχόμενους στις εφημερίες των νοσοκομείων έχουν πρόβλημα που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί από τους γιατρούς της ΠΦΥ. Ο προσωπικός γιατρός θα είναι το στήριγμα των πολιτών σε θέματα υγείας. Σε αυτόν ο πολίτης θα απευθύνεται όταν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας. Αυτόν θα συμβουλεύεται. Από αυτόν θα παίρνει οδηγίες, κατεύθυνση, παραπεμπτικό για την επόμενη κίνησή του στο σύστημα υγείας. Από την πρόληψη, την ενημέρωση του ιατρικού του φακέλου, την επίσκεψη για εξέταση, τη συνταγογράφηση των αναγκαίων φαρμάκων, την παραπομπή για εξετάσεις για ειδικούς γιατρούς ή για νοσηλεία όταν υπάρχει ανάγκη. Ο προσωπικός γιατρός θα είναι πλέον εκείνος στον οποίο θα απευθύνονται οι πολίτες και δωρεάν θα συνταγογραφούν φάρμακα, θα παίρνουν οδηγίες και σε επίπεδο πρόληψης, παραπεμπτικό για εξετάσεις ή για νοσηλεία όταν υπάρχει ανάγκη. Ο προσωπικός γιατρός θα παρέχει ολοκληρωμένη και συνεχή φροντίδα στο άτομο, με σκοπό την πρόληψη των ασθενειών και την προαγωγή της υγείας.

2. Τι θα προσφέρει στον πολίτη ο προσωπικός γιατρός; Ο προσωπικός γιατρός θα προσφέρει τις υπηρεσίες του εντός των δημόσιων μονάδων ΠΦΥ των Τοπικών Δικτύων ΠΦΥ, των ιδιωτικών ιατρείων και κατ’ οίκον. Οι υπηρεσίες που θα προσφέρει είναι: α) Δ ιαχείριση χρόνιων νοσημάτων, συντονισμό και διασύνδεση με άλλους ειδικούς γιατρούς, καθώς και με τα νοσοκομεία αναφοράς. β) Υποστήριξη, προσανατολισμό και υπεύθυνη καθοδήγηση των ασθενών μέσα στο σύστημα υγείας. γ) Εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικού και προσυμπτωματικού ελέγχου, καθώς και εφαρμογή και παρακολούθηση των προγραμμάτων εμβολιασμού. δ) Κατεύθυνση των ασθενών σε άλλους ειδικούς γιατρούς και σε άλλα επίπεδα περίθαλψης, καθώς και σε διαγνωστικές εξετάσεις, περιλαμβανομένων και των προληπτικών και προσυμπτωματικών ελέγχων. ε) Δημιουργία και τήρηση ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου υγείας για κάθε πολίτη που είναι εγγεγραμμένος στον κατάλογο του προσωπικού γιατρού, διασφαλίζοντας τη συνέχεια και τον συντονισμό της φροντίδας. Ο προσωπικός ιατρός δεν εμποδίζει τον πολίτη να πάει απευθείας σε ειδικούς γιατρούς και οι ειδικοί γιατροί μπορούν και αυτοί να παραπέμπουν τον πολίτη στα νοσοκομεία, όπως και ο προσωπικός γιατρός.

3. Ο προσωπικός γιατρός θα είναι δωρεάν; Οι υπηρεσίες του προσωπικού γιατρού θα παρέχονται δωρεάν για τους πολίτες που έχουν εγγραφεί στη λίστα του προσωπικού γιατρού που έχουν επιλέξει. Θα πραγματοποιούν επισκέψεις, θα συνταγογραφούν τα φάρμακά τους και θα παίρνουν κατευθύνσεις χωρίς να πληρώνουν.

4. Τι πρέπει να κάνει ο πολίτης για να έχει προσωπικό γιατρό; Ο πολίτης επιλέγει ελεύθερα από τους γιατρούς που θα συμμετέχουν ως προσωπικοί γιατροί στην περιοχή στην οποία διαμένει. Μπορεί να είναι γιατροί Κέντρων Υγείας, ΤΟΜΥ, συμβεβλημένοι γιατροί με τον ΕΟΠΥΥ ή και ιδιώτες γιατροί. Επί-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

σης, αν βρίσκεται σε περιοχή στην οποία δεν υπάρχουν γιατροί, θα μπορεί να επιλέξει και γιατρό από άλλη περιοχή και να τον συμβουλεύεται με τα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας.

5. Ποια θα είναι η διαδικασία επιλογής του προσωπικού γιατρού; Μόλις δημιουργηθεί το δίκτυο των γιατρών, οι πολίτες θα επιλέγουν ελεύθερα ανάμεσα στους γιατρούς που θα συμμετέχουν ως προσωπικοί γιατροί. Η επιλογή θα γίνεται χωρίς γεωγραφικό περιορισμό. Ο τρόπος εγγραφής θα αποσαφηνιστεί με υπουργική απόφαση αμέσως μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου. Η εγγραφή θα γίνεται μέσω εύχρηστης πλατφόρμας και οι πολίτες θα μπορούν να εγγράφονται και μόνοι τους. Οι εγγραφές για τους ανηλίκους θα ξεκινήσει σε μεταγενέστερο στάδιο. Μέχρι τότε, οι ανάγκες των βρεφών, παιδιών και εφήβων θα καλύπτονται δωρεάν από τους διαθέσιμους παιδιάτρους των δημόσιων δομών ΠΦΥ και των συμβεβλημένων με τον ΕΟΠΥΥ και με δαπάνη των γονέων από τους ιδιώτες παιδιάτρους.

6. Είναι υποχρεωτική η εγγραφή στον προσωπικό γιατρό; Στόχος του Υπουργείου Υγείας είναι μέσω του προσωπικού γιατρού να προωθηθεί η αλλαγή κουλτούρας σε θέματα υγείας και οι πολίτες να αναπτύξουν σχέση εμπιστοσύνης με τον γιατρό τους ανάλογη με εκείνη που διατηρούν συνήθως ως γονείς με τους παιδιάτρους των παιδιών τους. Συνεπώς, δεν γίνεται λόγος για υποχρεωτικότητα εγγραφής. Ωστόσο, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο κινήτρων για τους πολίτες, ώστε να επιλέγουν την εγγραφή.

7. Στις περιοχές που ενδεχομένως δεν υπάρχουν γιατροί, πού θα εγγράφονται οι πολίτες; Αν σε κάποια περιοχή δεν υπάρχουν διαθέσιμοι γιατροί, θα μπορούν να επιλέγουν γιατρό από άλλη περιοχή και να τον συμβουλεύονται με τα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας.

8. Ποιοι μπορεί να είναι προσωπικοί γιατροί; Ο προσωπικός γιατρός μπορεί να είναι: α) β) γ)

ιατρός Κέντρου Υγείας, Τοπικής Μονάδας Υγείας (ΤΟΜΥ) ή άλλης δημόσιας δοΓ μής ΠΦΥ. Οικογενειακός γιατρός που παρέχει ήδη τις υπηρεσίες του στο πλαίσιο λειτουργίας των Τοπικών Ομάδων Υγείας, όπως προβλέπει ο νόμος 4461/2017. Γιατρός συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ, καθώς και ιδιώτης γιατρός. Θα είναι γενικοί γιατροί ή παθολόγοι, αλλά δεν αποκλείονται γιατροί άλλων ειδικοτήτων που παρακολουθούν χρονίως πάσχοντες.

9. Στους ειδικούς γιατρούς θα είναι δωρεάν η πρόσβαση; Με το νέο σύστημα προβλέπεται ότι ως προσωπικοί γιατροί ορίζονται και γιατροί άλλων ειδικοτήτων για τον ενήλικο πληθυσμό, ιδίως όταν η ειδικότητα συνδέεται με παρακολούθηση πολιτών που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί οι προσωπικοί γιατροί να είναι και ιδιώτες ειδικοί γιατροί, π.χ. ένας καρδιοπαθής μπορεί να επιλέξει ως προσωπικό γιατρό τον καρδιολόγο του, ένας ασθενής με χρόνιο αναπνευστικό νόσημα τον πνευμονολόγο του κ.ο.κ. Σε κάθε περίπτωση, όταν πρόκειται για ειδικούς γιατρούς συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ, η πρόσβαση θα είναι δωρεάν.

10. Πώς θα εξασφαλιστεί η συμμετοχή των γιατρών; Θα δοθεί κίνητρο οικονομικό στους γιατρούς ώστε να συμμετάσχουν στο δίκτυο των προσωπικών γιατρών και να αναλάβουν πληθυσμό αναφοράς. Όσοι γιατροί δεχθούν τον μέγιστο αριθμό εγγεγραμμένων πολιτών (2.000) θα λάβουν αμοιβή κατ’ άτομο. Όσο περισσότερους ασθενείς γράφει ο γιατρός τόσο περισσότερα χρήματα θα παίρνει. Οι γιατροί των Κέντρων Υγείας ή των ΤΟΜΥ θα λαμβάνουν επιπλέον αμοιβή. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Μύκητας με συμπεριφορά πολυανθεκτικού βακτηρίου

Candida auris:

Γιατί ανησυχεί την ιατρική και επιστημονική κοινότητα Ποια μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπισή του

υναγερμό έχει προκαλέσει ένας ευκαιριακός μύκητας, ο Candida auris, καθώς είναι ο πρώτος που μπορεί να διασπείρεται ενδονοσοκομειακά από ασθενή σε ασθενή ακόμη και μέσα από ιατρικές συσκευές. Ο εν λόγω μύκητας έχει συμπεριφορά πολυανθεκτικού βακτηρίου, εξολοθρεύοντας τις δυνατότητες των ΜΕΘ, που είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Πρόκειται για έναν μύκητα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2009. Ωστόσο, πλέον, έχει διαδοθεί διεθνώς. Θεωρείται ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο παθογόνο για τη δημόσια υγεία για διάφορους λόγους. Για πρώτη φορά, προκάλεσε ιατρική ανησυχία το 2011, καθώς εκδηλώθηκε σοβαρή νόσος σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Συχνά, τοπικές επιδημίες εκδηλώθηκαν σε νοσοκομεία της Νέας Υόρκης το 2017. Σε

επαγρύπνηση κρατά η εξάπλωσή του τη διεθνή κοινότητα. Σημαντική κρίνεται η ενημέρωση, η λήψη προληπτικών μέτρων για αποφυγή της διασποράς, η εγρήγορση για την έγκαιρη ανίχνευση και την έναρξη κατάλληλης αγωγής και η προαγωγή της έρευνας στον συγκεκριμένο ιατρικό τομέα. Οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννα Ρέντζιου (παθολόγος-λοιμωξιολόγος), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα ευρήματα της δημοσίευσης των Frederic Lamoth και Dimitrios P. Kontoyiannis στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση The Journal of Infectious Diseases (The Candida auris

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Alert: Facts and Perspective, The Journal of Infectious Diseases-IDSA). Έλαβαν περαιτέρω τα σχόλια του καθηγητή Δημητρίου Κοντογιάννη, Robert C Hickey Chair και κορυφαίου ειδικού στη Μυκητολογία διεθνώς, από το Τμήμα Εσωτερικής Παθολογίας του Πανεπιστημίου του Τέξας, MD Anderson Αντικαρκινικό Κέντρο των ΗΠΑ. Συναγερμό προκαλεί στην επιστημονική κοινότητα, όπως εξηγεί ο καθηγητής κ. Δ. Κοντογιάννης, η δυνατότητά του να διασπείρεται ενδονοσοκομειακά από ασθενή σε ασθενή, κάτι που παρατηρείται για πρώτη φορά σε μύκητα, καθώς και μέσω ιατρικών συσκευών, όπως τα ιατρικά θερμόμετρα (Dimitrios P. Kontoyiannis. Future Microbiology 2019 14(13), 1083– 1085). Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτός ο ευκαιριακός μύκητας δεν αποτελεί απειλή ως παθογόνο της κοινότητας ή σε ανοσοεπαρκείς ξενιστές.

Δυσκολία στον εντοπισμό Ο γιατροί συναντούν δυσκολία στη διάγνωση του Candida auris, καθώς με τις κλασικές μεθόδους ταυτοποίησης των μυκήτων συγχέεται συχνά με άλλους σπάνιους μύκητες. Απαραίτητη είναι η χρήση νεότερων μεθόδων ταυτοποίησης (όπως η φασματομετρία μάζας MALDI-TOF), που όμως δεν είναι ευρύτερα διαθέσιμες. Με στόχο την αντιμετώπιση του προβλήματος, έχουν δοθεί νέες, ακριβείς και γρήγορες διαγνωστικές μέθοδοι, που έχουν αναπτυχθεί πρόσφατα. Επιπλέον, οι ανιχνευτές διάκρισης αλληλόμορφων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ταχεία αξιολόγηση των μηχανισμών αντοχής στις εχινοκανδίνες και στις αζόλες. Το αίνιγμα της προέλευσης δεν έχει λυθεί. Οι Casadevall, Kontoyiannis και Robert (mBio 2019 Jul 23;10(4):e01397-19) εικάζουν ότι η εμφάνιση του C. auris θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι το πρώτο παράδειγμα μυκητιακού παθογόνου που θα εμφανιστεί ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής. Οι συγγραφείς υποστήριξαν ότι, με βάση τη φυλογενετική και θερμοανθεκτική ανάλυση του C. auris, η αύξηση των θερμοκρασιών περιβάλλοντος ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη μπορεί να έχει εγκλιματίσει τον οργανισμό να προσαρμοστεί και να επιβιώσει σε θερμοκρασίες πτηνών και θηλαστικών, με τη μετάδοση από τα πουλιά στις αγροτικές περιοχές να αποτελεί έναν πιθανό μηχανισμό ανάδυσής του.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Διασπείρεται ενδονοσοκομειακά από ασθενή σε ασθενή, το γεγονός αυτό παρατηρείται για πρώτη φορά σε μύκητα, καθώς και μέσω ιατρικών συσκευών.

Μία ακόμη μελέτη από τους Arora και συνεργάτες από την Ινδία (Parth Arora et al. mBiο 2021. Environmental Isolation of Candida auris from the Coastal Wetlands of Andaman Islands, India) συμφωνεί με αυτήν την υπόθεση. Οι συγγραφείς διερεύνησαν τον παράκτιο υγρότοπο γύρω από τα πολύ απομονωμένα νησιά Ανταμάν στον Ινδικό Ωκεανό. Το C. auris απομονώθηκε από τους παρθένους οικότοπους της αλυκής περιοχής χωρίς ανθρώπινη δραστηριότητα και από μια αμμώδη παραλία. Η απομόνωση του C. auris από τους θαλάσσιους υγροτόπους υποδηλώνει ότι πριν από την αναγνώρισή του ως ανθρώπινο παθογόνο, υπήρχε ως περιβαλλοντικός μύκητας.

Η αντιμετώπισή του Προβλήματα ανακύπτουν κατά την προσπάθεια να θεραπευτεί, καθώς ο μύκητας είναι ανθεκτικός σε διάφορες κατηγορίες αντιμυκητιασικών και συχνά απαιτείται η αλλαγή αντιμυκητιασικής αγωγής, λόγω αποτυχίας της θεραπείας. Η αντοχή στις εχινοκανδίνες, το φάρμακο πρώτης γραμμής για τη θεραπεία των λοιμώξεων από Candida, παραμένει περιορισμένη. Από πολυκεντρικές μελέτες σε 10 νοσοκομεία, που εξέτασαν τα ποσοστά αντοχής, συλλέχθηκαν 350 απομονώσεις από το 2009 έως το 2017 στην Ινδία (Chowdhary A et al J Antimicrob Chemother 2018). Επίσης, διαπιστώθηκε ότι το 90% του C. auris ήταν ανθεκτικό στη φλουκοναζόλη, ενώ κατά 2% και 8% ήταν ανθεκτικό στις εχινοκανδίνες και στην αμφοτερικίνη Β, αντίστοιχα.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Τι είναι η αντιμυκητιακή αντίσταση Η ανάπτυξη φαινοτύπων πολλαπλής αντοχής αποδίδεται σε προηγούμενη αντιμυκητιακή έκθεση και σε διαδοχικές αποτυχίες αντιμυκητιασικής θεραπείας. Αυτές οι περιπτώσεις υπογραμμίζουν τη σημασία της επιτήρησης για τη δημόσια υγεία για τον μύκητα C. auris, την ανάγκη για συνετή αντιμυκητιασική συνταγογράφηση και τη σημασία της διεξαγωγής δοκιμών ευαισθησίας σε όλα τα κλινικά απομονωμένα στελέχη. Επιπλέον, αρκετά ερευνητικά αντιμυκητιακά φάρμακα βρίσκονται υπό δοκιμή και έχουν πολλά υποσχόμενη δράση κατά του C. auris (Lamoth F, Lewis RE, Kontoyiannis DP. Clin Infect Dis. 2022 Jan 5:). Ωστόσο, η θνησιμότητα, όπως όλες οι ευκαιριακές μυκητιάσεις είναι εξαιρετικά υψηλή (40%60%), κυρίως λόγω της αντοχής στα υπάρχοντα αντιμυκητιασικά και της αυξημένης επίπτωσης της λοίμωξης σε ευάλωτες ομάδες ασθενών, όπως οι ανοσοκατεσταλμένοι και οι βαρέως πάσχοντες σε ΜΕΘ.

Γιατί εμφανίστηκε τώρα; Οι ειδικοί εξηγούν την έξαρσή του κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 με βάση πολλές μικρές επιδημίες σε μονάδες ΜΕΘ στις ΗΠΑ και διεθνώς (Morb Mortal Wkly Rep. 2021 Jan 15;70(2):56-57; Prestel C, et al. Candida auris Outbreak in a COVID-19 Specialty Care Unit-Florida, July-August 2020). Αυτή μπορεί να αιτιολογηθεί, σύμφωνα με τον δρα Δ. Κοντογιάννη, με δεδομένη την αυξημένη χωρητικότητα ΜΕΘ, την απασχόληση λιγότερο

έμπειρου προσωπικού στις ΜΕΘ κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς και τις προκλήσεις στην άσηπτη τεχνική με τα μέτρα ατομικής προστασίας. Σε ορισμένους βαρέως πάσχοντες ασθενείς με Covid-19, η χρήση του ECMO, η ευρεία χρήση αντιβιοτικών, τα κορτικοστεροειδή μπορεί να έχουν προστεθεί στη λίστα των παραγόντων κινδύνου. Σύμφωνα με τον δρα Δ. Κοντογιάννη, όπως συνέβη με την ασπεργίλλωση που σχετίζεται με την Covid-19, δεν είναι σαφές αν η Covid-19 οδηγεί σε υψηλό κίνδυνο για καντιντίαση, συμπεριλαμβανομένων των λοιμώξεων από Candida auris. Εφόσον ελεγχθεί ο αποικισμός του Candida auris, θα θεωρηθεί αποτελεσματική η ευρωστία των πρακτικών ελέγχου των λοιμώξεων, η επιτήρηση και ο μετριασμός των παθογόνων αποικισμού στα νοσοκομεία. Η χλωρεξιδίνη έχει δείξει ποικίλη αποτελεσματικότητα, που εξαρτάται από τη σύνθεση του διαλύματος, ενώ φαίνεται ότι η εκ νέου εναιώρηση της δραστικής ουσίας σε 70% ισοπροπυλική αλκοόλη αποδίδει την καλύτερη αποτελεσματικότητα σε σύντομο χρόνο επαφής. Χαρακτηριστικό είναι το ότι το CDC των ΗΠΑ προτείνει ένα πρωτόκολλο μετριασμού παρόμοιο με αυτό που ακολουθείται για τους πολυανθεκτικούς οργανισμούς (MDROs) και τις λοιμώξεις από Clostridium difficile (https://www.cdc.gov/fungal/candidaauris/c-auris-infection-control.html). Mια σημαντική πρόσφατη μελέτη από τους Karmakar και συνεργάτες στο έγκριτο περιοδικό Annals of Internal Medicine τονίζει ότι πρέπει να ακολουθούνται τα εξής:  Εφαρμογή προληπτικών πρωτοκόλλων για την ανίχνευση εστιών και την εφαρμογή μέτρων περιορισμού σε ολόκληρο το δίκτυο φροντίδας που εξυπηρετεί ασθενείς σε κίνδυνο για λοίμωξη από Candida. Ε πικοινωνία μεταξύ των εγκαταστάσεων κατά τη μεταφορά ασθενών από τη μία στην άλλη, ώστε να προλαμβάνεται πιθανή εξάπλωση του μύκητα. Ε πειδή η μετάδοση του C. auris μπορεί να επιμένει, έστω και σε μικρό βαθμό, η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση είναι σαφώς τα προτιμώμενα μέσα για την αντιμετώπιση αυτού του προκλητικού παθογόνου.

Ο ρόλος των επιστημών Η μελλοντική έρευνα εκτιμάται ότι θα εστιάσει στη διαστρωμάτωση κινδύνου των ασθενών καθώς και στις βέλτιστες επιλογές

προσυμπτωματικού ελέγχου. Μέσω αυτών θα εξασφαλιστούν σημαντικές πληροφορίες για τις υγειονομικές εγκαταστάσεις ώστε να εντοπίσουν αυτές τις εστίες προληπτικά και εντός των περιορισμών πόρων. Για παράδειγμα, ο Karmarkar και οι συνεργάτες του δείχνουν ότι μόνο 1 από τα 44 συμβάντα αποικισμού ασθενών εντοπίστηκε με ρινικό στυλεό. Ο περιορισμός του προσυμπτωματικού ελέγχου σε ένα μόνο συνδυασμένο στυλεό μασχάλης-βουβωνικής χώρας μπορεί να είναι πιο αποδοτικός. Παράλληλα, η βελτίωση και η επιτήρηση της εφαρμογής των υγειονομικών πρωτοκόλλων, όπως η υγιεινή των χεριών, είναι ζωτικής σημασίας. Αυτές οι πρακτικές είναι ιδιαίτερα πολύτιμες, επειδή μπορούν να στοχεύσουν πολλά σημαντικά παθογόνα ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα να έχουν μεγάλη επίδραση στα αποτελέσματα της υγείας των ασθενών. Επομένως, χρειάζεται ένας ειδικός πρόληψης λοιμώξεων πλήρους απασχόλησης και θα πρέπει να διαθέτει σαφή εξουσία και καλά καθορισμένο ρόλο. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Δ. Κοντογιάννη, «ο Karmarkar και οι συνεργάτες του παρουσιάζουν μια προειδοποίηση για την αυξανόμενη απειλή των επιδημιών C. auris σε διασυνδεδεμένα περιβάλλοντα υγειονομικής περίθαλψης και μας παρέχουν σαφείς και αναπαραγώγιμες στρατηγικές για το πώς μπορούν να δοθούν και να κερδηθούν τέτοιες μάχες. Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να περιλαμβάνει προσπάθειες για την αποκρυπτογράφηση των πιο κοινών αλυσίδων μετάδοσης C. auris καθώς και για τη δημιουργία ολοκληρωμένων και οικονομικά αποδοτικών δικτύων επιτήρησης, που εναρμονίζουν τη λογική με βελτιωμένη γνώση των παραγόντων κινδύνου». Καταλήγοντας, ο Candida auris είναι ο πρώτος μύκητας με συμπεριφορά πολυανθεκτικού βακτηρίου που μπορεί να μεταδοθεί ευχερώς από ασθενή σε ασθενή ή μέσω ιατρικών συσκευών και παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα στην θεραπευτική αντιμετώπιση. Επιτακτική θεωρείται η εφαρμογή μέτρων πρόληψης της νοσοκομειακής διασποράς, όπως είναι ο έλεγχος ασθενών από ενδημικές περιοχές και η χρήση σποροκτόνων απολυμαντικών επιφανείας. Σε κάθε περίπτωση, ο συγκεκριμένος μύκητας, όπως και η εμφάνιση Gram αρνητικών βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά, αποτελούν σοβαρά ζητήματα δημόσιας υγείας. •••

Δυσκολία στη διάγνωση υφίσταται, καθώς με τις κλασικές μεθόδους ταυτοποίησης των μυκήτων συγχέεται συχνά με άλλους σπάνιους μύκητες.

ΕΡΕΥΝΑ

Η πεντάδα των κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών

Ενίσχυση της εταιρικής φήμης της φαρμακοβιομηχανίας Η πλειονότητα των ασθενών βρήκαν πολύ αποτελεσματική τη φαρμακοβιομηχανία μέσα στην πανδημία

Η γνώμη ομάδων ασθενών ζητήθηκε για τις επιδόσεις 47 φαρμακευτικών εταιρειών.

ήφο εμπιστοσύνης στον φαρμακευτικό κλάδο δείχνει η πλειονότητα των ασθενών, σύμφωνα με έρευνα της Patient View για την εταιρική φήμη της φαρμακοβιομηχανίας. Η έρευνα συνέλεξε τις απόψεις 2.150 ομάδων ασθενών σχετικά με τις επιδόσεις της φαρμακευτικής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια του 2021. Ενδιαφέρον στοιχείο της φετινής έρευνας είναι το ότι οι εν λόγω ασθενείς βρίσκονταν υπό συνθήκες πανδημίας όταν απαντούσαν στα ερωτήματα. Η γνώμη τους έχει βαρύνουσα σημασία, καθώς όχι μόνο αντικατοπτρίζει έναν σημαντικό τομέα της κοινής γνώμης, αλλά αποτελούν ταυτόχρονα την ομάδα στον χώρο της υγείας που αποτελεί τον «συνδετικό κρίκο» με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Για 11ο χρόνο διεξήχθη η έρευνα «Εταιρική φήμη της φαρμακευτικής βιομηχανίας» και αυτήν τη φορά μεταξύ του Νοεμβρίου 2021 και του Φεβρουαρίου του 2022, προσφέροντας μια άλλη οπτική γωνία, αυτήν των ασθενών-χρηστών της. Στόχος ήταν να δώσει σε ομάδες ασθενών ένα παγκόσμιο βήμα καθώς και να βοηθήσει τη βιομηχανία να κατανοήσει καλύτερα τις ανάγκες των ασθενών.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Από μεθοδολογικής άποψης, η ετήσια διαδικτυακή έρευνα μετρά διάφορες πτυχές των επιδόσεων της φαρμακοβιομηχανίας. Συγκεκριμένα, ζητήθηκε η γνώμη των ασθενών για δύο άξονες: την απόδοση της φαρμακοβιομηχανίας, στο σύνολό της, σε σύγκριση με άλλες βιομηχανίες υγειονομικής περίθαλψης (διάφορες δραστηριότητες που έχουν σημασία για τους ασθενείς), καθώς και για τις επιδόσεις μεμονωμένων φαρμακευτικών εταιρειών, 47 συνολικά στην έρευνα του 2021. Αναλυτικότερα, οι εταιρείες αξιολογούνται από τις ερωτηθείσες ομάδες ασθενών για τις επιδόσεις τους σε εννέα δείκτες εταιρικής φήμης. Ένας νέος, 10ος δείκτης προστέθηκε στην έρευνα του προηγούμενου έτους (αυτήν του 2020), εξετάζοντας την υποστήριξη των εταιρειών προς τους ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Ο δείκτης αυτός διατηρήθηκε στην έρευνα του 2021. Οι συμμετέχοντες παρέδωσαν γραπτά σχόλια σχετικά με το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η φαρμακευτική βιομηχανία. Αυτή η βάση δεδομένων συμβάλλει στον καθορισμό των χαρακτηριστικών καθενός από τους δείκτες της εταιρικής φήμης του φαρμάκου που αναπτύσσονται στην Patient View.

Εταιρείες που αξιολογήθηκαν για την εταιρική φήμη στην παγκόσμια έκθεση 2021                                               

AbbVie Acorda Therapeutics Almirall Amgen Astellas Pharma AstraZeneca Bayer Biogen Boehringer Ingelheim Bristol Myers Squibb Chiesi Farmaceutici CSL Behring Daiichi Sankyo Dr Reddy’s Eisai I Eli Lilly Ferring I Gedeon Richter Gilead Sciences Grifols Grünenthal GSK Horizon Therapeutics Ipsen Janssen LEO Pharma Lundbeck Menarini Merck & Co MSD Merck KGaA/EMD Serono Mylan Novartis Novo Nordisk Octapharma Otsuka Pfizer Pierre Fabre Roche Genentech Sandoz Sanofi Servier Sun Pharma Takeda Teva UCB Vertex ViiV Healthcare

Ευρήματα σε επίπεδο κλάδου Οι 2.150 ομάδες ασθενών που απάντησαν στην έρευνα του 2021 αξιολόγησαν τη φαρμακοβιομηχανία ευνοϊκότερα για την εταιρική φήμη από ό,τι οι προκάτοχοί τους τα προηγούμενα έτη. Το 59% των ερωτηθέντων του 2021 που απάντησαν δήλωσαν ότι ο κλάδος είχε «άριστη» ή «καλή» εταιρική φήμη, έναντι του 50% εκείνων που δήλωσαν το ίδιο το 2020. Το ποσοστό του 2021 τοποθετεί τη φαρμακευτική βιομηχανία μπροστά από όλους τους άλλους ενδιαφερόμενους φορείς της υγειονομικής περίθαλψης όσον αφορά την εταιρική φήμη για πρώτη φορά στα 11 χρόνια που η Patient View παρακολουθεί τη φήμη της φαρμακοβιομηχανίας από την πλευρά των ασθενών. Η θετικότητα των ερωτηθεισών ομάδων ασθενών του 2021 φαίνεται να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αντίδραση της φαρμακοβιομηχανίας απέναντι στην πανδημία Covid-19. Έως και το 76% των ερωτηθεισών ομάδων ασθενών του 2021 δήλωσαν ότι η φαρμακοβιομηχανία ήταν «πολύ αποτελεσματική» ή «αποτελεσματική» στην παροχή υποστήριξης στους ασθενείς κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σε σύγκριση με το 61% εκείνων που δήλωσαν το ίδιο το 2020. Παρ’ όλα αυτά, η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθεισών ομάδων ασθενών του 2021 συνέχισαν να πιστεύουν ότι η φαρμακευτική βιομηχανία θα μπορούσε να κάνει ακόμη πολύ περισσότερα σε διάφορους τομείς: διαφάνεια-επικοινωνία, δίκαιη αστυνόμευση, πολιτικές-βελτίωση της πρόσβασης στα φάρμακα-συμμετοχή των ασθενών στην R&D.

Σημαντικό ρόλο έπαιξε η αντίδραση της φαρμακοβιομηχανίας στην πανδημία Covid-19.

ΕΡΕΥΝΑ

Πόσο καλή ή κακή ήταν η φαρμακοβιομηχανία το 2021 έναντι του 2020 στην εκτέλεση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων Κατάταξη Οι πέντε κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες από τις 47 εταιρείες ως προς τη συνολική εταιρική τους φήμη το 2021: V iiV Healthcare, 1η P fizer, 2η R oche/Genentech, 3η G ilead Sciences, 4η  J anssen, 5η

Οι τρεις πρώτες «μεγάλες φαρμακευτικές» εταιρείες από τις 13 εταιρείες, με βάση τη συνολική εταιρική κατάταξη φήμης το 2021 (αξιολόγηση από ομάδες ασθενών που γνωρίζουν την εταιρεία): P fizer, 1η R oche/Genentech, 2η  J anssen, 3η

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Οι τρεις πρώτες εταιρείες γενόσημων φαρμάκων από πέντε εταιρείες, με βάση τη συνολική εταιρική φήμη το 2021 (αξιολόγηση από ομάδες ερωτηθέντων ασθενών που γνωρίζουν την εταιρεία): S un Pharma, 1η S andoz, 2η M ylan, 3η

Οι εταιρείες που ανεβαίνουν περισσότερο στην παγκόσμια κατάταξη, από το 2020 έως το 2021, σύμφωνα με την αξιολόγηση των ερωτηθέντων, φαίνονται στα παρακάτω διαγράμματα:

Ενδεικτικά, οι ερωτήσεις τέθηκαν ως εξής: Αν σας ζητούσαν να κάνετε μια οριστική επιλογή: Το 2021, ποιες τρεις εταιρείες ήταν «καλύτερες» στην ανταπόκρισή τους στην πανδημία Covid-1 κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους της, υποστηρίζοντας ασθενείς που είναι γνωστοί στον Οργανισμό σας; Οι αξιολογήσεις των ομάδων ασθενών για τις επιμέρους εταιρείες για τον δείκτη αυτό έλαβαν υπόψη:  τ ην ευημερία των ασθενών,  τις ελλείψεις φαρμάκων και την αύξηση των τιμών των φαρμάκων,  την κατάρρευση των σχέσεων μεταξύ γιατρών και ασθενών,  τ ις σχέσεις των φαρμακευτικών εταιρειών με τις ομάδες ασθενών,  τ ις εκκλήσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια,  τον αντίκτυπο της αυξημένης γνώσης του κοινού για όλες τις πτυχές της φαρμακευτικής επιχείρησης (και τη δίψα του κοινού για καλύτερη πληροφόρηση),  τ ην ταχύτητα της καινοτομίας και της ανάπτυξης φαρμάκων (ιδίως στην περίπτωση των εμβολίων),  τ η στροφή προς την εξ αποστάσεως υγειονομική περίθαλψη και την αυξημένη παροχή υγειονομικής υποστήριξης στο σπίτι.

Προφίλ των ερωτηθεισών ομάδων ασθενών Η έρευνα “The Corporate Reputation of Pharma” είχε αριθμό-ρεκόρ απαντήσεων στο 11ο έτος της, με συνολικά 2.150 ομάδες υπεράσπισης ασθενών οι οποίες συμμετείχαν για να αξιολογήσουν συνολικά 47 εταιρείες. Συνολικά, οι ερωτηθέντες όμιλοι ασθενών είχαν προσεγγίσει περίπου 19 εκατομμύρια ασθενείς το 2021. Οι ερωτηθέντες όμιλοι ασθενών του 2021 είχαν την έδρα τους στη Δυτική Ευρώπη,

τη Βόρεια Αμερική, την Κεντρική και Λατινική Αμερική και την Ασία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες ειδικεύονταν σε 23 ευρείες θεματικές περιοχές ασθενειών. Η έρευνα «Η εταιρική φήμη της φαρμακευτικής βιομηχανίας 2021» περιλαμβάνει τις πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με αυτές τις 23 ευρείες ειδικότητες. Ενδεικτικό είναι το σχόλιο της εθνικής ομάδας ασθενών με καρκίνο, ΗΠΑ: «Κάθε χρόνο, 2 εκατομμύρια Αμερικανοί διαγιγνώσκονται εκ νέου με καρκίνο, 660.000 θα πέθαιναν από αυτό. Κάθε χρόνο. Ναι, το Covid ήταν φρικτό. Αλλά ο καρκίνος το κάνει αυτό στους Αμερικανούς εδώ και δεκαετίες. Δεν έκαναν παύση κατά τη διάρκεια της Covid. Η Covid προκάλεσε αναβολή θεραπειών, δημιουργώντας χειρότερα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, καθώς οι ανεμβολίαστοι πλημμύρισαν τα νοσοκομειακά κρεβάτια. Αν η μεγάλη φαρμακευτική βιομηχανία θέλει να μας βοηθήσει (...) προσπαθήστε να βοηθήσετε αυτούς που βρίσκονται καθημερινά μαζί τους στα χαρακώματα, για αρχή…». Οι εν λόγω ομάδες ασθενών απάντησαν πως η ανταλλαγή ανατροφοδότησης και εμπειριών σχετικά με το κατά πόσο η φαρμακοβιομηχανία (και οι επιμέρους φαρμακευτικές εταιρείες) ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες τους θα βοηθήσει τη βιομηχανία να αποκτήσει πολύτιμες γνώσεις για τη βελτίωση με ουσιαστικό τρόπο. Πολλές από τις 47 φαρμακευτικές εταιρείες που έλαβαν μέρος στην έρευνα οικοδομούν στρατηγικές γύρω από τους ασθενείς. Συνεπώς, η ανατροφοδότηση που παρέχουν τα αποτελέσματα της έρευνας μπορεί να επηρεάσει τα μοντέλα και τις προσεγγίσεις τους, επιτρέποντας στις εταιρείες να ευθυγραμμιστούν στενότερα με τις ανάγκες των ασθενών και τις προοπτικές. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αναγκαίο ένα καλύτερο μοντέλο μεταφραστικής έρευνας

Η καινοτομία «κλειδί» για την αναδιαμόρφωση του συστήματος υγείας Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο της βιοτεχνολογίας

ι δυνατότητες της επιστημονικής κοινότητας και της εγχώριας αγοράς ως προς την καινοτομία αναδύθηκαν κατά το 6th Health Innovation Conference. Με άξονα την ευκολότερη πρόσβαση και τη λιγότερο κοστοβόρα φαρμακευτική θεραπεία, επισημάνθηκε ότι η χώρα μας μπορεί να αποτελέσει ακρογωνιαίο λίθο της βιοτεχνολογίας, χάρη στο σημαντικό κεφάλαιο των ανθρώπινων πόρων. Προϋπόθεση αποτελεί η επικέντρωση σε επιστημονικούς τομείς που μπορούν να την καταστήσουν ανταγωνιστική καθώς και η καλλιέργεια του κατάλληλου οικοσυστήματος. Την πορεία έχει ήδη χαράξει ο ιδιωτικός τομέας με προσπάθειες που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν ως καλές πρακτικές. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, επισημάνθηκε ότι η τεχνολογία και η πρόοδος της επιστήμης θα αποτελέσουν σύμμαχο της ανθρωπότητας στην αντιμετώπιση των συνεχώς αυξανόμενων αναγκών, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Ως ακρογωνιαίοι λίθοι για την πρόοδο, θα συμβάλουν στη δυνατότητα εξατομικευμένης θεραπείας, με περιθώριο επέμβασης την κατάλληλη στιγμή. Σε αυτήν την προσπάθεια

θα συνεισφέρει η υιοθέτηση ενός καλύτερου μοντέλου μεταφραστικής έρευνας. Η συλλογή των κατάλληλων πληροφοριών και η ορθή διοχέτευση στη φαρμακοβιομηχανία αναμένεται όχι μόνο να μειώσει το κόστος, αλλά και να διασφαλίσει τεχνικές πρώιμης διάγνωσης. Η έγκαιρη ανίχνευση θεωρείται το «κλειδί» για την αντιμετώπιση των νόσων στο μέλλον. Σε αυτόν τον άξονα, οι επιστημονικές κατακτήσεις κατά την πανδημική περίοδο αναμένεται να βοηθήσουν και σε άλλες θεραπευτικές κατευθύνσεις, ενώ η εμπειρία της συνεργασίας των φορέων εκτιμάται ότι θα συμβάλει σε έναν μελλοντικό σχεδιασμό έναντι αιφνίδιων υγειονομικών κρίσεων. Κι ενώ η έρευνα αποτελεί το εφαλτήριο για την πρόοδο, την ίδια στιγμή εξακολουθούν να ορθώνονται τα εμπόδια του παρελθόντος με τις υποχρεωτικές επιστροφές και η πεπαλαιωμένη νοοτροπία αντιμετώπισης του κλάδου ως πηγής κόστους, ενώ ήδη κατά την πανδημία απέδειξε ότι η φαρμακευτική καινοτομία σώζει ζωές. Μια τέτοια δυσκολία αποτελεί ακόμη και το επενδυτικό clawback, το οποίο αρχικά εν-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

θάρρυνε τη φαρμακοβιομηχανία. Από τη στιγμή όμως που υπάχθηκε στο χρηματοδοτικό πλαίσιο στο Ταμείο Ανάκαμψης ο ενιαίος προϋπολογισμός, η προσπάθεια παλινδρόμησε. Ενδεικτικές είναι οι προσπάθειες του ελέγχου κοστολόγησης τόσο στον ιδιωτικό τομέα όσο και στην 7η ΥΠΕ. Μόνο η κατάργηση του φυσικού αρχείου στο ΠΑΓΝΗ εξοικονόμησε 60 χιλ. ευρώ. Άλλωστε η ενδυνάμωση του ΕΣΥ έχει επίκεντρο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του, με τη συλλογή και αξιοποίηση των κλινικών δεδομένων. Η αξιολόγηση των διαθέσιμων δεδομένων με βάση τα ιατρικά αρχεία, το σύστημα συνταγογράφησης, τα στοιχεία για τη διαχείριση των νοσοκομείων, των ασφαλιστικών ταμείων, θα βοηθήσουν στη λήψη αποφάσεων και στη χάραξη πολιτικής. Το συνέδριο διοργανώθηκε από την ethosEVENTS σε συνεργασία με το περιοδικό Pharma & Health Business και το portal virus.com.gr. υβριδικά μέσα από τη LiveOn, την ολοκληρωμένη πλατφόρμα ψηφιακής επικοινωνίας και εκδηλώσεων, και το καινοτόμο 3D εκθεσιακό και συνεδριακό της κέντρο, το LiveOn Expo Complex.

Γεώργιος Τουσίμης ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ, PHRMA INNOVATION FORUM, ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ, AMGEN HELLAS

τον χαιρετισμό του, τόνισε ότι έχουμε την ικανότητα να καινοτομούμε σήμερα. Η ανάγκη για καινοτομία προκύπτει από τον γηράσκοντα πληθυσμό και τις παθήσεις που σχετίζονται με τη γήρανση (π.χ. καρκίνος). Η πανδημία επισκίασε ανησυχίες που είχαμε, αλλά οι χρόνιες παθήσεις παραμένουν και πρέπει να βρεθεί λύση. Αναλυτικά, ο κ. Τουσίμης ανέφερε: «Η ικανότητα καινοτομίας καθοδηγείται από αξιοσημείωτες προόδους στην επιστήμη και την τεχνολογία. Σχετικά με δευτερογενή δεδομένα, έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας πάνω από 100 petabytes ανθρώπινων δεδομένων–, δηλαδή 1.015 bytes γενετικής πληροφορίας, και ο αριθμός αυτός αυξάνεται καθημερινά. Αυτά τα δεδομένα μάς παρέχουν ισχυρές γνώσεις για την ανθρώπινη βιολογία και τους μηχανισμούς των διαφόρων ασθενειών, αυξάνοντας έτσι κατά πολύ τις πιθανότητες επιτυχίας των ερευνητικών μας προγραμμάτων. Μειώνουμε πλέον στο μισό τον χρόνο που απαιτείται για την ανακάλυψη ενός νέου φαρμάκου, ενώ έχουμε διπλασιάσει τα ποσοστά επιτυχίας των ερευνητικών προγραμμάτων μας! Νέες τεχνολογίες φαρμάκων ανα-

πτύσσονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, m-RNA, CAR-T cells, multispecific drugs κ.λπ., και τα νέα φάρμακα φέρνουν επανάσταση για τους ασθενείς με τον ίδιο τρόπο που έκαναν οι βιολογικοί παράγοντες πριν από 40 χρόνια. Είμαστε, πλέον, κοντά στο να κάνουμε το όραμά μας πραγματικότητα: Nα έχουμε την κατάλληλη θεραπεία για τον κατάλληλο ασθενή την κατάλληλη χρονική στιγμή»!

Prof. Vasilis Ntziachristos MSC PHD, OF BIOLOGICAL IMAGING (CBI)-TECHNICAL UNIVERSITY MUNICH, GERMANY, DIRECTOR INSTITUTE OF BIOLOGICAL AND MEDICAL IMAGING (IBMI)-HELMHOLTZ ZENTRUM MÜNCHEN, GERMANY

κεντρικός ομιλητής του συνεδρίου στάθηκε στον ρόλο των μηχανικών για τη μεταφορά της καινοτομίας από το επίπεδο της έρευνας (κλινικής μελέτης) στη φαρμακευτική λύση, δηλαδή σε ένα καλύτερο μοντέλο μεταφραστικής έρευνας. Στόχος του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η ανάπτυξη μεθόδων βελτιωμένης συλλογής πληροφοριών και επεξεργασίας αυτών, που οδηγούν στην παραγωγή φαρμάκων

γρηγορότερα με χαμηλότερο κόστος και στη διασφάλιση τεχνικών πρώιμης διάγνωσης. Η μεγάλη εξέλιξη δεν έρχεται από τα νέα φάρμακα, αλλά από την πρώιμη ανίχνευση, όπως εξήγησε ο ίδιος, ώστε τα φάρμακα και η όποια θεραπεία να είναι πιο αποτελεσματικά. Ζωτικής σημασίας είναι η καλλιέργεια της κουλτούρας της επίλυσης των προβλημάτων, ώστε να μη μένουμε απλά στην ανακάλυψη θερα-

Vasilis Ntziachristos: Στην Ελλάδα να επιλέξουμε τομείς για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

πειών. Μάλιστα, ο καθηγητής τάχθηκε υπέρ των εξατομικευμένων φαρμακευτικών θεραπειών. Πρόκληση για το μέλλον είναι η ανάπτυξη εργαλείων που θα κάνουν τη φαρμακευτική παραγωγή φθηνότερη, διαφορετικά, όπως ανάφερε ο καθηγητής, «δεν μπορούμε να μιλάμε για απλούστευση ή μείωση κόστους».

Σχολίασε ακόμη το ότι στην Ελλάδα το ύψος της χρηματοδότησης ανέρχεται στο 1 δισεκατομμύριο: «αρκετά λεφτά, και θα πρέπει να επιλέξουμε πού θα κατευθυνθούν». Σύμφωνα με τον ίδιο, πρέπει «να επιλέξουμε τομείς για να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί».

ΠΑΝΕΛ Ι

«Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την έρευνα και την καινοτομία στην υγεία»

Αχιλλέας Γραβάνης, καθηγητής Φαρμακολογίας της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, μνημόνευσε την απώλεια του Γ. Κυριόπουλου και σημείωσε ότι η πανδημία ανέδειξε καταρχάς τη σημαντικότητα της έρευνας. Η υπάρχουσα γνώση, όπως για τα mRNA εμβόλια, πιθανότατα να συμβάλει στην καταπολέμηση και άλλων ασθενειών. Ένα ακόμη μάθημα ήταν η δυνατότητα μέσω γενετικής να εντοπισθούν εμπαθείς ομάδες από τον πληθυσμό που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή. «Χρειαζόμαστε πυκνό δίκτυο βιοδεικτών μέσω νέων τεχνολογιών», ανέφερε ο καθηγητής, με στόχο τις έγκαιρες παρεμβάσεις στον πληθυσμό. Για την ανάπτυξη νέων λύσεων, η πανδημία έφερε στην επιφάνεια τη σημασία της στενής συνεργασίας ακαδημαϊκών ιδρυμάτων με την αγορά. Στη δημιουργία κατάλληλου οικοσυστήματος εστιάστηκε η PhD, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της Pharmassist Ltd, πρόεδρος του Hellenic Bio Cluster, Ιωάννα Ι. Κούκλη, μιλώντας για τη σύνδεση της παραγόμενης επιστήμης και των φαρμακοβιομηχανιών. Μπορεί η εγχώρια αγορά να είναι μικρή, αλλά κάποιες εταιρείες δραστηριοποιούνται διεθνώς, σύμφωνα με την ίδια. Με αυτήν την επιδίωξη, το Hellenic Bio φροντίζει για την εξωστρέφεια και τη δικτύωση στο εξωτερικό, με απώτερο σκο-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

πό τη ροή επενδύσεων στη χώρα μας. Είναι αναγκαίο η χώρα μας να υπάρχει ως καλό brand στον χάρτη της βιοτεχνολογίας, όπως υποστήριξε η κ. Κούκλη. Συμφωνώντας με την κ. Κούκλη για τις ελληνικές δυνατότητες, ο κ. Γραβάνης υποστήριξε ότι η Ελλάδα έχει αλλάξει στον χώρο της έρευνας, κάνοντας λόγο για ανταγωνιστική δραστηριότητα στον χώρο των επιστημών ζωής και ικανότητα επιτυχίας, εφόσον το βλέμμα στραφεί στην εικόνα της παγκόσμιας αγοράς. Ήδη οι ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες επενδύουν στο μέλλον, όπως επεσήμανε ο καθηγητής, αναφέροντας ως καλά παραδείγματα την Demo για τα βιοομοειδή, την ELPEN για νέο πάρκο τεχνολογίας και έρευνας κ.ά. Για την επιβίωσή της η Ελλάδα θα πρέπει να φροντίσει για συνεργασίες, ισχυρίστηκε ο κ. Γραβάνης, συμφωνώντας με τον κεντρικό ομιλητή του συνεδρίου στο ότι πρέπει «να εστιάσουμε πού είμαστε δυνατοί και πού διεθνώς ανταγωνιστικοί». Στην προσέλκυση επενδύσεων επικεντρώθηκε ο Government Affairs Manager, AbbVie Pharmaceuticals, Δρ. Αθανάσιος Κοτσιαρός: «Από πλευράς φαρμακοβιομηχανίας, υπάρχει μεγάλο περιθώριο ανάπτυξης, αλλά δυστυχώς στην Ελλάδα γίνονται βήματα, αλλά όχι γοργά. Στο πεδίο της ΕΕ, επενδύονται 36 δισ. στον τομέα της έρευνας, ενώ στην Ελλάδα 100 εκατ. ευρώ. Εάν φθάσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα ανέλθουμε σε επενδύ-

Από αριστερά: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr, Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ερευνητής, Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας & Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, Φώτης Σακελλαρίδης, Πρόεδρος & CEO, Theracell, Ιωάννα Ι. Κούκλη, PhD, Ιδρύτρια και Διευθύνουσα Σύμβουλος, Pharmassist Ltd, Πρόεδρος, Hellenic BioCluster, Δρ Αθανάσιος Κοτσιαρός, Government Affairs Manager, AbbVie Pharmaceuticals.

σεις 500 εκατ., που σημαίνει ανάπτυξη του ΑΕΠ, φορολογικά έσοδα και νέες θέσεις εργασίας, όπως ισχυρίστηκε ο κ. Κοτσιαρός. Κι ενώ η έρευνα αποτελεί διαβατήριο για την πρόοδο, υφίστανται βαρίδια του παρελθόντος με τις υποχρεωτικές επιστροφές, που δεν αφήνουν τις δυνάμεις της αγοράς να αναπτυχθούν. Στην Ευρώπη, επικρατεί η αντιμετώπιση του χώρου ως κέντρου κόστους, ενώ ήδη κατά την πανδημία καταδείχθηκε ότι η φαρμακευτική καινοτομία σώζει ζωές. Εμπόδια προκύπτουν ακόμη και από το επενδυτικό clawback, το οποίο αγκάλιασε η φαρμακοβιομηχανία. Ωστόσο, με την υπαγωγή στο χρηματοδοτικό πλαίσιο στο Ταμείο Ανάκαμψης, ο ενιαίος προϋπολογισμός διετίας ανέρχεται στα 250 εκατ. ευρώ, χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα σε δύο κανάλια συμψηφισμού έρευνας και ανάπτυξης και επενδυτικές χρηματοδοτήσεις. Στο εξής, ο συμψηφισμός θα υφίσταται

μόνο σε νέες μελέτες, θα αφορά μόνο το 25%, ενώ αρχικά ήταν 100%, οπότε, με βάση τα έξοδα, η πραγματική απορρόφηση θα είναι της τάξεως του 10%. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος & CEO της Theracell, Φώτης Σακελλαρίδης, υποστήριξε: «Τα τελευταία δέκα χρόνια, έχουμε στήσει περίπου 10 συνεργασίες με πανεπιστήμια στην Ελλάδα». Στόχος ήταν η ανάπτυξη από συμπληρώματα διατροφής έως νέα μόρια και γονιδιακές θεραπείες. Στην ίδια κατεύθυνση με τους προλαλήσαντες, ο κ. Σακελλαρίδης τόνισε την ανάγκη χρηματοδοτικών κινήτρων. Δυνατότητες υπάρχουν για την Ελλάδα και μπορεί να μιμηθεί το Ισραήλ, που πλέον διαθέτει 3.000 εταιρείες βιοτεχνολογίας. Σύμφωνα με τον κ. Σακελλαρίδη, η Ελλάδα πρέπει να ξεχάσει ότι είναι τουριστική χώρα, μπορεί να γίνει ακρογωνιαίος λίθος ανάπτυξης της βιοτεχνολογίας, καθώς διαθέτει εξαιρετικούς επιστήμονες, προκειμένου να μπει στο «ραντάρ» μεγάλων επενδυτικών οίκων.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΕΝΌΤΗΤΑ 1 Ο ρόλος της καινοτομίας στην αναδιαμόρφωση του συστήματος υγείας

Θανάσης Παπαμίχος ΠΡΟΕΔΡΟΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

την ομιλία του με τίτλο «Μεγιστοποίηση της κλινικής και οικονομικής αποτελεσματικότητας των ιατρικών υπηρεσιών με ανάπτυξη διαδικασιών Κλινικού Ελέγχου (Clinical Audit) στους παρόχους υγείας» ο κ. Παπαμίχος υπογράμμισε την αναγκαιότητα του κλινικού ελέγχου. Εκτιμάται ότι το 25% των εισαγωγών στα νοσοκομεία γίνονται άσκοπα (20% των χειρουργικών επεμβάσεων, 50% του χρόνου νοσηλείας, 15% των επισκέψεων σε γιατρό, 50% των διαγνωστικών εξετά-

σεων). Ο κλινικός έλεγχος στην Ελλάδα εφαρμόζεται την τελευταία εικοσαετία, κυρίως όμως στον ιδιωτικό τομέα, με αφετηρία τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Μάλιστα, καταγράφηκε έως 24% μείωση του κόστους ιατρικών εξόδων και έως 45% μείωση της μέσης διάρκειας νοσηλείας. Ο κλινικός έλεγχος σε πραγματικό χρόνο έχει τα καλύτερα αποτέλεσμα, και όχι ο αναδρομικός, και μπορεί να βοηθήσει οργανισμούς. Όπως επεσήμανε ο καθηγητής, δεν αρκεί μόνο το οικονομικό audit, γιατί δεν ελέγχεται η κλινική διαχείριση από τους γιατρούς. Σύμφωνα με τον κ. Παπαμίχο, είναι η κατάλληλη στιγμή να εξορθολογιστεί το σύστημα και να υπάρξει περιστολή δαπανών. Στον έλεγχο ΟΠΑΔ 1.200 νοσηλειών συνολικής αξίας 12,2 εκατ. ευρώ, στο ταμείο εξασφαλίστηκαν άνω των 2,1 εκατ. ευρώ. Το μοντέλο άνοιξε τον δρόμο. Ο ΕΟΠΥΥ το 2014 άρχισε προσπάθεια αναδρομικών ελέγχων και κέρδισε 41 εκατ. ευρώ από τα 315 εκατ. των υποβολών. Όμως σταμάτησε το 2015, για να επανεξεταστεί, αλλά δεν εφαρμόστηκε μέχρι σήμερα. Σημειώνεται ότι στο τελευταίο νομοσχέδιο για τον ΕΟΠΥΥ και την ΠΦΥ προβλέπεται η ρύθμιση σε κλινικό έλεγχο σε πραγματικό χρόνο.

Δρ Παντελής Μεσσαρόπουλος MD, MSC, PHD(C), ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (ΚΕΤΕΚΝΥ)

ια τη σύνδεση της καινοτομίας και της αναβάθμισης των νοσοκομείων μίλησε ο κ. Μεσσαρόπουλος στην ομιλία του με τίτλο «DRG και Ψηφιακή αναβάθμιση νοσοκομείων». Ο πρόεδρος του ΚΕΤΕΚΝΥ αναφέρθηκε στα νέα εργαλεία DRG που βοηθούν στη μετάβαση στη νέα εποχή. Σχετικά με την πλήρη εφαρμογή του νέου συστήματος κοστολόγησης, η πρώτη σύ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

σταση ήταν το ΠΑΓΝΗ και στη συνέχεια τα υπόλοιπα νοσοκομεία της 7ης ΥΠΕ. Το πρώτο νοσοκομείο είχε όφελος, χάρη στη σύνδεση ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου και grouper (DRG), παρά το ότι υπήρξαν προβλήματα, λόγω της αρχικής έλλειψης γνώσης του προσωπικού. Το ίδιο νοσοκομείο ήταν το πρώτο πλήρως ψηφιακό. Η νοσηλευτική υπηρεσία κάνει πλέον νοσηλεία με χρήση τάμπλετ

και η διαλειτουργικότητα εξασφάλισε την υπερπήδηση εμποδίων, όπως η γραφειοκρατία, τα φυσικά αρχεία, ενώ ομογενοποιήθηκαν ιατρικές πληροφορίες, διαγνώσεις με ενιαίο φορμάτ κ.ά., προσφέροντας παράλληλα τη δυνατότητα ελέγχων από τα ασφαλιστικά ταμεία. Σε βάθος χρόνου, θα είναι σημαντικό εργαλείο για την εξαγωγή υγειονομικών δεδομένων, που με τη σειρά τους θα συμβάλουν στη δημιουργία χάρτη υγείας, κλινικών μελετών κ.ά. Μόνο η κατάργηση του φυσικού αρχείου επέφερε εξοικονόμηση 60 χιλ. ευρώ τον χρόνο και ανθρωποωρών. Επόμενο στοίχημα αποτελεί η ένταξη της 3ης ΥΠΕ, ενώ ήδη έχει αρχίσει η συζήτηση της 1ης και της 2ης.

Ιωάννης Κωτσιόπουλος ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ε αφετηρία την πανδημία, ο κ. Κωτσιόπουλος υποστήριξε ότι πρέπει να γίνει επένδυση στη βιωσιμότητα του ΕΣΥ, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «η ανάπτυξη της τεχνολογίας οδηγεί στην ταχύτερη ανάπτυξη νέων θεραπειών». Με τη σκέψη προσανατολισμένη στη βελτίωση της πρόσβασης των ασθενών, η καινοτομία μπορεί να αξιοποιηθεί, κατά τα λεγόμενα του κ. Κωτσιόπουλου, «για να ανασχεδιάσουμε τον τρόπο παροχής υπηρεσιών υγείας ακόμη και σε πολίτες σε απομακρυσμένα σημεία». Παρεμβάσεις σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν με άξονα τον ψηφιακό μετασχηματισμό του ΕΣΥ σε συνεργασία με το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Στον πυρήνα της ενίσχυσης του ΕΣΥ βρίσκεται η προσπάθεια για τα κλινικά δεδομένα και η συλλογή τους χωρίς επιβάρυνση για τους επαγγελματίες υγείας στα νοσοκομεία. Γι’ αυτό και σχεδιάζεται, όπως εξήγησε ο κ. Κωτσιόπουλος, να δοθούν τάμπλετ στους υγειονομικούς. Στη συνέχεια, ο γενικός γραμματέας αναφέρθηκε στα υποέργα: ηλεκτρονικός φάκελος, εθνικό ψηφιακό πρόγραμμα διαχείρισης του καρκίνου, τηλεϊατρική, ψηφιακή αναβάθμιση ΕΟΠΥΥ.

Ακόμη, ο κ. Κωτσιόπουλος σχολίασε ότι οι αλλαγές στο σύστημα προμηθειών στοχεύουν στην εξοικονόμηση πόρων και στην πρόσβαση σε καινοτόμες λύσεις, για να διασφαλιστεί η αγορά προϊόντων που τώρα δεν είναι διαθέσιμα. Με την υλοποίηση κεντρικών διαγωνισμών και τη σύνταξη κεντρικών προδιαγραφών, προσδοκία αποτελεί η απόκτηση διαφορετικού τύπου υπηρεσιών, που έχουν καλύτερα κλινικά αποτελέσματα.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Κωνσταντίνος Γεωργίου ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ CONSULTING & ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΓΟΡΑΣ, IQVIA ΕΛΛΑΔΟΣ

την ομιλία του, με θέμα “The role of innovation in the improvement of the healthcare system”, ο κ. Γεωργίου έκανε μνεία στα κόστη της υγειονομικής περίθαλψης, που αυξάνονται συνεχώς, κατά περίπου 2% σε ετήσια βάση. Παράλληλα, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται κατά 3,3 χρόνια. Σε συνδυασμό με την εμφάνιση χρόνιων ασθενειών, οδηγεί στο παράδοξο ότι ένας μικρός αριθμός ασθενών ευθύνεται για το 50% του κόστους υγείας, συν το γε-

γονός ότι το 15% του πληθυσμού έχει χρόνιες παθήσεις. Όλα αυτά καθιστούν πρακτικά την υγειονομική περίθαλψη μη βιώσιμη, όπως εξήγησε ο κ. Γεωργίου. Η χρήση καινοτόμου τεχνολογίας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων αυτών. «Η καινοτομία είναι ένα μεγάλο “όπλο” στη διάθεσή μας, το κακό είναι ότι δεν το έχουμε εκμεταλλευτεί» σημείωσε ο κ. Γεωργίου. Στόχος είναι η μετατροπή των διαθέσιμων δεδομένων σε αποφάσεις. Η IQVIA προτείνει μια καινοτόμα λύση, συνδυάζοντας δεδομένα από διάφορες πηγές στο οικοσύστημα της υγείας. Οι βασικές πηγές είναι τα ηλεκτρονικά ιατρικά αρχεία από τα υγειονομικά συστήματα, το σύστημα συνταγογράφησης, τα στοιχεία από συστήματα διαχείρισης των νοσοκομείων, των ασφαλιστικών ταμείων και ασφαλιστικών εταιρειών. «Συνδυάζοντας τις παραπάνω πηγές, είμαστε σε θέση να δώσουμε αξία σε όλους τους φορείς του συστήματος υγείας, όπως τα νοσοκομεία, το Υπουργείο Υγείας, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Το αποτέλεσμα είναι μια ολοκληρωμένη λύση, η οποία αξιοποιεί τη χρήση των δεδομένων του συστήματος υγείας για όλη τη χώρα» σημείωσε χαρακτηριστικά.

Ζέφη Βλαχοπιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ, BRISTOL MYERS SQUIBB ΕΛΛΑΔΑΣ & ΚΥΠΡΟΥ

την ομιλία της, με τίτλο «Διαμορφώνοντας ένα περιβάλλον δεκτικό στην αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας», η κ. Βλαχοπιώτη έδωσε έμφαση στα οφέλη της φαρμακευτικής καινοτομίας, ενώ στηλίτευσε και τις αντιφατικές πτυχές της φαρμακευτικής πολιτικής σε κατηγορίες, αρχίζοντας από την

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

έγκαιρη και καθολική πρόσβαση στην καινοτομία. Αναλυτικά, η κ. Βλαχοπιώτη περιέγραψε: «Το 2020, καταργείται το τέλος εισόδου 25% για τα νέα φάρμακα που εισέρχονται στη θετική λίστα, ένα μέτρο που λειτουργούσε αποτρεπτικά για τη φαρμακευτική καινοτομία, ενώ αργότερα

θεσπίζεται ξεχωριστός προϋπολογισμός για τα εμβόλια, εξασφαλίζοντας ζωτικό χώρο για την καινοτομία στους αυθαίρετους και ασφυκτικούς προϋπολογισμούς της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης». Ο κλάδος, λόγω του clawback, επιβιώνει ασφυκτικά, «γίνεται κατά 80% με βάση το μερίδιο αγοράς και κατά 20% με βάση την ανάπτυξη. Η συγκεκριμένη ρύθμιση σαφώς δεν υποστηρίζει τη φαρμακευτική καινοτομία, αφού ξεκάθαρα έρχεται και “τιμωρεί” τους κατόχους άδειας κυκλοφορίας που διαθέτουν νέα φάρμακα στην αγορά, καθυστερεί την ένταξη νέων προϊόντων και οδηγεί στην άνιση κατανομή του clawback» υποστήριξε η κ. Βλαχοπιώτη. Μάλιστα, η επιβάρυνση για ορισμένα από τα νέα φάρμακα είναι τέτοια που η διάθεσή τους στην ελληνική αγορά δεν είναι βιώσιμη οικονομικά, με αποτέλε-

σμα να λειτουργεί ανασταλτικά για την κυκλοφορία ορισμένων νέων φαρμάκων στο εθνικό σύστημα υγείας.

ΕΝΌΤΗΤΑ 2

Παρουσιάσεις καινοτόμων προϊόντων και εφαρμογών στην υγεία

Νικόλαος Τσούλος ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ, GENEKOR ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΕ

να βήμα πιο κοντά στην έγκαιρη διάγνωση φέρνει το screening των καρκίνων με βάση μια αιματολογική εξέταση, σύμφωνα με τον κ. Τσούλο. Επιδίωξη είναι η αύξηση των έγκαιρων διαγνώσεων και η μείωση της θνητότητας, ελαττώνοντας το κόστος νοσηλειών ασθενών με προχωρημένο καρκίνο για το ΕΣΥ. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας στρατηγικής θα επέφερε σημαντικά αποτελέσματα, καθώς οι 65 χιλιάδες Έλληνες που διαγιγνώσκονται ανά έτος θα μπορούσαν να εντοπιστούν νωρίτερα και να αποτραπεί το φαινόμενο 33 χιλιάδων θανάτων. Με εξαίρεση τους καρκίνους του μαστού, του προστάτη και του εντέρου, για άλλους

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

τύπους καρκίνου στη χώρα μας δεν έχουμε screening. Από τα δεδομένα προκύπτει υψηλότερη χρήση μαγνητικής τομογραφίας στη χώρα μας και PET SCAN κάτω από τον μέσο όρο των ανεπτυγμένων συστημάτων υγείας. Σε μια στρατηγική έγκυρης διάγνωσης χρειάζεται η ακρίβεια του PET SCAN, αλλά και μηχανήματα χωρίς την επιβάρυνση της υγείας των ασθενών. Ιδανικά, χρειάζεται ένα τεστ που να δείχνει ότι στο σώμα αναπτύσσεται όγκος

και μετά από θετικό εύρημα να διενεργείται PET SCAN. O κ. Τσούλος αναφέρθηκε σε δεδομένα από γερμανική μελέτη για δύο αντιγόνα, ένζυμα που σχετίζονται με τη διαταραχή κυτταρικού θανάτου, μια φυσική διαδικασία, και την ταχύτητα με την οποία αποδομείται η γλυκόζη, ένα πρώτο σημάδι ότι αναπτύσσεται καρκίνος. Η τεχνική μπορεί να δώσει 97,5% ευαισθησία, υψηλό ποσοστό σε σχέση με κάποια άλλη μέθοδο.

Dr. Χριστόφορος Τζερμιάς ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ, ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΣΤΟ INSERM UMR-S 938, CENTRE DE RECHERCHE SAINT ANTOINE, SORBONNE UNIVERSITE

την ομιλία του, με θέμα «Ψηφιακή εφαρμογή υποστήριξης ιατρικών αποφάσεων στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας», ο κ. Τζερμιάς επεσήμανε ότι ο όρος «τηλεϋγεία» είναι ευρύτερος όρος της «τηλεϊατρικής», γιατί καλύπτει και την πρόληψη και την παραγωγή καλής υγείας, ενώ ενσωματώνει την τηλεϊατρική και την τηλεφροντίδα. Αποτελεί μια ιδανική λύση όταν οι ασθενείς έχουν δυσκολίες πρόσβασης σε μονάδες ΠΦΥ και χρειάζεται κατ οίκον υποστήριξη, λόγω αυξημένων αναγκών.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Αυτό το μοντέλο παροχής υπηρεσιών υγείας γίνεται περισσότερο ανθρωποκεντρικό και στο πλαίσιό του ο πολίτης γίνεται υπεύθυνος για την προσωπική διαχείριση της υγείας του. Η τηλεϋγεία κατ’ οίκον, που αναφέρεται και ως based e-health ή και telehomecare ή home telehealth, αφορά στη χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και μετρήσεων για την αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας και την παροχή υπηρεσιών υγείας και υποστήριξης κατ’ οίκον: δημιουργία ολοκληρωμένων συστημάτων υποστήριξης διαγνωστικών και θεραπευτικών αποφάσεων στον τομέα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην Ελλάδα, για παθήσεις ευρείας διασποράς. Συγκεκριμένα, προσφέρει στοχευμένη ιατρική περίθαλψη και συνδράμει στην ευμενή έκβαση μιας πάθησης. Ακόμη, οδηγεί σε προτεραιότητα όταν απαιτείται έγκαιρη νοσηλεία ασθενών. Επίσης, αποτρέπει την υπερφόρτιση των νοσοκομείων από ασθενείς που μπορούν να αντιμετωπιστούν με ασφάλεια κατ’ οίκον. Ωστόσο, υφίσταται ένα νομοθετικό πρόβλημα σε περίπτωση λανθασμένης διάγνωσης για ιατρική αμέλεια λόγω μη διενέργειας αυτοπρόσωπης κλινικής εξέτασης, ενώ προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το ιατρικό απόρρητο.

Γιώργος Λαμπίρης ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΡΑΚΗΣ

ε θέμα ομιλίας «Ελληνικό πανεπιστήμιο & μεταφραστική έρευνα στην Οφθαλμολογία. Το παράδειγμα του DDART», ο κ. Λαμπίρης παρουσίασε το διαδικτυακό εργαλείο ελέγχου της οπτικής οξύτητας DDART. Το DDART αναπτύχθηκε με τη βοήθεια ιδιωτικής χρηματοδότησης από την Πανεπιστημιακή Οφθαλμολογική Κλινική του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και αποτελεί το πρώτο ιατροτεχνολογικό προϊόν από ελληνικό πανεπιστήμιο που λαμβάνει έγκριση για κλινική χρήση από τον ΕΟΦ. Όσο για το καινοτόμο αυτό εργαλείο, ο κ. Λαμπίρης επεσήμανε πως εδώ και χρόνια εντοπίστηκε έλλειμμα στην πραγματική διάσταση και εκτίμηση της οπτικής ικανότητας του ατόμου, την οπτική οξύτητα, που λειτουργεί ως βασικός δείκτης μέσω του οποίου τα ασφαλιστικά ταμεία αποζημιώνουν και αντικατοπτρίζει την ποιότητα ζωής του ατόμου σχετικά με την όραση. Δεν υπήρχε ένας κοινά αποδεκτός τρόπος αυτής της διάστασης. Έτσι αναπτύχθηκε από την πανεπιστημιακή ομάδα ένα πρότυπο που ελέγχει την οπτική οξύτητα με απόλυτα επαναλήψιμο και έγκυρο τρόπο ελέγχου, αξιοποιώντας το Δι-

αδίκτυο και μειώνοντας τις ανάγκες σε προσωπικό για την εξέταση. Ήδη εντάχθηκε το εργαλείο σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για την πρεσβυωπία με ιδιωτική χρηματοδότηση και μετά από ερευνητική διαδικασία εντοπίστηκε πρόβλημα κουλτούρας στη μεταπήδηση ενός ερευνητικού προγράμματος σε εμπορικό επίπεδο. Ο ΕΟΦ ενημέρωσε ότι κανένα πανεπιστήμιο δεν ήταν ενταγμένο στη λίστα των εγκεκριμένων προϊόντων, με ημερήσια απώλεια πόρων.

Μάγδα Ξένου R&D DIRECTOR, DEMO SA

την ομιλία της, με θέμα «Φαρμακευτική Έρευνα & Ανάπτυξη στην Ελλάδα-Το παράδειγμα μιας ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας», η κ. Ξένου επεσήμανε: «Στην Ελλάδα, αν και υπάρχουν ερευνητικές ομάδες που ασχολούνται με τη βασική έρευνα νέων φαρμάκων ή την τροποποίηση δραστικών μορίων, η ελληνική φαρμακευτική

βιομηχανία δεν μπορεί να απορροφήσει το κόστος και τον χρόνο ανάπτυξης ενός πρωτότυπου σκευάσματος. Ωστόσο, οι R&D δραστηριότητες στον ελληνικό φαρμακευτικό κλάδο είναι σημαντικές και τα νέα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά από ελληνικές εταιρείες πολλά». Η κ. Ξένου ανέφερε ως παράδειγμα το τμήμα Ε&Α της Demo, εξηγώντας ότι

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

δίνει έμφαση «σε πολλές δραστηριότητες, με κυριότερη αυτήν της ανάπτυξης γενοσήμων προϊόντων. Επιπλέον, ασχολούμαστε με την ανάπτυξη προϊόντων οριακής ή υψηλής καινοτομίας, όπως τα υβριδικά προϊόντα, τα Nonbiological Complex drugs (NBCDs) και την επα-

νατοποθέτηση και τους συνδυασμούς γνωστών φαρμάκων. Οι R&D δραστηριότητές μας πραγματοποιούνται στις κεντρικές εγκαταστάσεις μας στην Αττική και στο νέο R&D κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το υπερσύγχρονο ερευνητικό κέντρο της Θεσσαλονίκης λειτούργησε το 2021 με εργαστήρια ανάπτυξης τελικών φαρμακευτικών προϊόντων και δραστικών χημικών μορίων (APIs), αλλά και με εργαστήρια όπου θα μπορούν να φιλοξενήσουν ερευνητικές ομάδες των ελληνικών πανεπιστημίων. Παράλληλα, προχωράμε σε μια σημαντικού μεγέθους επένδυση, με στόχο τη δημιουργία μιας πρότυπης μονάδας ανάπτυξης μονοκλωνικών αντισωμάτων και μιας παραγωγικής μονάδας βιοομοειδών πιλοτικής κλίμακας. Η εταιρεία μας ευελπιστεί να χτίσει τις βάσεις για περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου της βιοτεχνολογίας και των βιοομοειδών στην Ελλάδα στον τομέα της υγείας. Επιπλέον, η συγκεκριμένη μονάδα θα μπορεί να λειτουργήσει και ως μια πλατφόρμα συνεργασίας με τα πανεπιστήμια».

Δημήτρης Συμεωνίδης PRODUCT MARKETING & INNOVATION MANAGER, VODAFONE BUSINESS

ε στόχο την αντιμετώπιση μελλοντικών προβλημάτων λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, καθώς σήμερα εκτιμάται ότι το 19% στην Ευρώπη είναι άνω των 65 ετών, επιχειρείται να βρεθούν λύσεις. Για να καλυφθούν οι ανάγκες χρειαζόμαστε μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης σχετικά με την υγεία, γιατί η απάντηση είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση σε θέματα περίθαλψης. Ειδικότερα, ο κ. Συμεωνίδης περιέγραψε τη χρήση της επαυξημένης τεχνολογίας, που «πατάει» σε δίκτυο κινητής τηλεφωνίας για να έχει όλη την αναγκαία πληροφορία μπροστά στα μάτια του ο χειρουργός, ώστε να είναι ελεύθερα τα χέρια του για τον ασθενή. Μεταξύ άλλων, παρουσίασε το πρόγραμ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

μα remote health care για τους κατοίκους νησιών. Ηλικιωμένοι ή άτομα με ειδικές ανάγκες, που δεν έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, θα έπρεπε να μεταφερθούν στην ηπειρωτική χώρα. Ένα βαλιτσάκι με αισθητήρες, έξυπνες συσκευές, που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας γιατρός ή μόνος του ο ασθενής λαμβάνει ζωτικές ενδείξεις. Αυτές στέλνονται σε εξειδικευμένο γιατρό, που παρέχει πόρισμα ή δεύτερη γνώμη. Ο κ. Συμεωνίδης αναφέρθηκε επίσης στην εφαρμογή Connected Living (σε κινητό ή τάμπλετ) για άτομα που χρήζουν βοήθειας από τον χώρο τους. Η εφαρμο-

γή υπενθυμίζει τη λήψη χαπιών ή καλεί τον γιατρό ή τον φροντιστή. Αυτή η εφαρμογή περιλαμβάνει πληροφορίες από συσκευές στο σπίτι.

Δ. Συμεωνίδης: Η απάντηση είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση σε θέματα περίθαλψης.

Μαρία Γαζούλη ΒΙΟΛΟΓΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ-ΝΑΝΟΪΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑ

κ. Γαζούλη, στην ομιλία της με τίτλο «Η νέα εποχή των βασισμένων στο mRNA και στη νανοϊατρική θεραπευτικών προσεγγίσεων ανοίγει νέους ορίζοντες στον τομέα του σχεδιασμού φαρμάκων και της θεραπευτικής», ανέλυσε ενδελεχώς τα επιτεύγματα των mRNA εμβολίων. Εξήγησε ότι τα εμβόλια mRNA θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως βάση για μια νέα γενιά εμβολίων και φαρμάκων κατά μιας σειράς άλλων ασθενειών. Ήδη ερευνάται η ανάπτυξη θεραπειών για τον καρκίνο προσαρμοσμένων στις ανάγκες κάθε ασθενή (ήδη έχουν ξεκινήσει οι κλινικές δοκιμές για το μεταστατικό μελάνωμα, τον ορθοκολικό καρκίνο και άλλους τύπους καρκίνου). Επίσης, για τον HIV θα χορηγούνται περιοδικά, αντί για τα τρέχοντα καθημερινά χάπια. Κλινικές δοκιμές για προϊόντα mRNA βρίσκονται σε εξέλιξη για τη γρίπη, ενώ αναπτύσσονται εμβόλια για την ελονοσία, τη φυματίωση και τις ηπατικές παθήσεις. «Είναι πραγματικά απεριόριστο τι μπορεί να κάνει το RNA» σημείωσε χαρακτηριστικά. Η τεχνολογία υπόσχεται την ανάπτυξη πιο στοχευμένων φαρμά-

κων σε λιγότερο χρόνο και με χαμηλότερο κόστος. Ωστόσο, η νέα γενιά θεραπειών και εμβολίων mRNA θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθεί από ό,τι τα εμβόλια για τον Covid-19, τα οποία είχαν τον επείγοντα χαρακτήρα της πανδημίας πίσω τους, τη μεγάλη χρηματοδότηση και την ασυνήθιστη συνεργασία από τις ρυθμιστικές αρχές.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΠΑΝΕΛ ΙI

«Καινοτόμες εξελίξεις στην αντιμετώπιση της Covid-19»

νοίγοντας τη συζήτηση και αναφερόμενος στον θεραπευτικό αλγόριθμο, ο Χαράλαμπος Α. Γώγος, καθηγητής Παθολογίας και διευθυντής της Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Metropolitan General, σημείωσε ότι η φαρμακευτική αντιμετώπιση μεταβάλλεται συνεχώς, ανάλογα με την αποκτώμενη γνώση για την παθοφυσιολογία της νόσου και εμπειρία. «Είχαμε έναν χρόνο για να αποκτήσουμε τις καλές διπλά τυφλές τυχαιοποιημένες μελέτες» σημείωσε ο καθηγητής. Έχουμε δύο φάσεις στη νόσο, διευκρίνισε ο καθηγητής, αναφορικά με τους νοσηλευόμενους ασθενείς η αντιμετώπισή τους γίνεται πρώτα με στόχευση τον ιιικό πολλαπλασιασμό και κατά δεύτερον στη φάση της

υπερφλεγμονώδους αντίδρασης, ενώ παράλληλα χορηγείται υποστηρικτική θεραπεία, χορήγηση οξυγόνου και υποστήριξη αναπνοής αν χρειάζεται, μη επεμβατικός αερισμός και επεμβατικός αερισμός. Τα αντιιικά φάρμακα στη διάθεση των γιατρών, αυτά που χορηγούνται από το στόμα πριν τη νοσηλεία, είναι τα molnupiravir και Paxlovid, ενώ ενδοφλέβια στο νοσοκομείο σε πιο σοβαρά πάσχοντες χορηγείται το αντιιικό φάρμακο remdesivir στη φάση της καταπολέμησης του ιιικού πολλαπλασιασμού. Σε αυτούς που δεν ανταποκρίνονται χορηγείται δεξαμεθαζόνη, το πρώτο αντιφλεγμονώδες που δίνεται στη δεύτερη φάση, ενώ άλλη θεραπευτική οδός ακολουθείται σε φλεγμονώδες σύνδρομο. Τάχθηκε ακόμη υπέρ της έγκαιρης χο-

Από αριστερά: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr, Ιωάννης Ν. Μπολέτης, Καθηγητής Παθολογίας-Νεφρολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕKΠΑ, Διευθυντής Κλινικής Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού, ΓΝΑ «Λαϊκό» και Πρόεδρος ΔΣ Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, Χαράλαμπος Α. Γώγος, Καθηγητής Παθολογίας, Διευθυντής ΠαθολογικήςΛοιμωξιολογικής Κλινικής, Νοσοκομείο Metropolitan General, Γιώργος Παππάς, Παθολόγος.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

ρήγησης αντιιικών από το στόμα, κατά το πρότυπο της γρίπης, ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον οι νοσηλείες ευπαθών ατόμων και οι μεταλλάξεις στον γενικό πληθυσμό. Από την πλευρά του, ο κ. Ιωάννης Μπολέτης, καθηγητής Παθολογίας-Νεφρολογίας, στην Ιατρική Σχολή του ΕKΠΑ, διευθυντής Κλινικής Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού στο ΓΝΑ «Λαϊκό» και πρόεδρος του ΔΣ του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, υποστήριξε ότι οι μεταμοσχευμένοι ίσως να ευνοηθούν με τα μονοκλωνικά αντισώματα, γιατί δεν ανταποκρίθηκαν ούτε στην τρίτη ούτε στην τέταρτη δόση. Μόνο με την τέταρτη δόση του Moderna, το πολύ, ανέπτυξαν στο 60% χαμηλό τίτλο αντισωμάτων, που θα τους καλύψουν για λιγότερο χρόνο, όπως διευκρίνισε ο καθηγητής. Η κυτταρική ανοσία σε έλεγχο με δύο μεθόδους φαίνεται ότι ακολουθεί τη χυμική, άρα πιθανότατα να είναι ο πιο ευάλωτος πληθυσμός. Ίσως, σε σχέση με άλλους ανοσοκατεσταλμένους, οι μεταμοσχευμένοι δεν μπορούν να σταματήσουν την ανοσοκαταστολή, γιατί θα απορρίψουν το μόσχευμα. Σχετικά με το φάρμακο Paxlovid, είναι δύσκολη η χορήγησή του, γιατί θα επηρεάσει την ανοσοκαταστολή. Οπότε η μόνη λύση είναι η ρεμδεσιβίρη, αλλά δεν προβλέπεται από το σύστημα η χορήγηση στο σπίτι με συνεργείο που θα κάνει ενδοφλέβια έγχυση. Αναγκαστικά, θα πρέπει να μεταβεί ο μεταμοσχευμένος στο νοσοκομείο. Υπό την παρακολούθηση της κλινικής τους βρίσκονται περίπου 250 άτομα μεταμοσχευμένοι κατά το τρέχον πανδημικό κύμα, όπου το στέλεχος εξασθενεί, «δεν χάσαμε κανένα», είπε ικανοποιημένος ο καθηγητής, με αναφορές στη χορήγηση της ρεμδεσιβίρης και στην τροποποίηση της ανοσοκαταστολής. O κ. Μπολέτης περιέγραψε ως καλύτερη λύση τη χορήγηση των μονοκλωνικών για εξάμηνη κάλυψη, χωρίς να χρειάζεται να αλλάξει η ανοσοκαταστολή σε αυτούς που δεν έχουν κάνει αντισώματα. Από τη δική του οπτική, ο παθολόγος Γεώργιος Παππάς σημείωσε ότι χρειαζόμαστε μια ΠΦΥ να λειτουργεί ως «ανάχωμα» απέναντι στο φορτίο των νοσοκο-

μείων. «Θα ήταν καλό να έχουμε δομές Πρωτοβάθμιας Υγείας που θα μπορούσε κανείς να πάρει ρεμντεσιβίρη ή να υπάρχουν ομάδες γιατρών και σύνολα γιατρών που να κάνουν τέτοιου είδους θεραπευτική πράξη στο σπίτι. Εκεί θα μπορούσε το remdesivir να λύσει τα χέρια σε ανθρώπους που δεν μπορούν να πάρουν το Paxlovid λόγω αλληλεπιδράσεων με άλλα φάρμακα. Θα μπορούσε να μας λύσει τα χέρια με μια πρώιμη χορήγηση τριών ημερών στο σπίτι και να έχει εξίσου θεαματικά αποτελέσματα και με το ίδιο κόστος» πρότεινε ο γιατρός. Αναφορικά με τα μονοκλωνικά της AstraZeneca, ο παθολόγος εξήγησε ότι θα μπορούσαν να δράσουν προληπτικά, προσφέροντας για το στέλεχος που κυκλοφορεί εξάμηνη προστασία.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ο ίδιος εκτίμησε ότι θα σώσουν αυτούς που δεν απαντάνε καλά, αιματολογικούς μεταμοσχευμένους, αυτούς που δεν κατάφεραν να αναπτύξουν ανοσία με το εμβόλιο ή δεν κατάφεραν να αναπτύξουν όλες τις πτυχές της ανοσίας με τον εμβολιασμό. Ειδικότερα για τη λειτουργία της ΠΦΥ, ο κ. Παππάς υποστήριξε ότι έχει μεγαλύτερη σημασία στη διάγνωση, καθώς δεν έχουμε ερευνήσει πόσο καλά λειτουργούν τα τεστ, πόσα ψευδή κυκλοφορούν και πόσα τεστ τελικά δηλώνονται, επισημαίνοντας ότι ο κόσμος θεωρεί εσφαλμένα ότι τέλειωσε η πανδημία και δεν δείχνει τη δέουσα σημασία. •••

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

αφιέρωμα

COVID-19 36

Ρεπορτάζ Έρχεται στην Ελλάδα η πρώτη προφυλακτική θεραπεία έναντι της Covid-19

Άρθρο Ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης μακροχρόνιων επιπτώσεων της νόσου του κορωνοϊού (long Covid)

Άρθρο Η μακροπρόθεσμη ανοσία μετά από λοίμωξη Covid-19

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το Evusheld στον θεραπευτικό αλγόριθμο της Covid-19

Έρχεται στην Ελλάδα η πρώτη προφυλακτική θεραπεία έναντι της Covid-19 Θα επωφεληθούν περίπου 3.000.000 άτομα ανοσοκατεσταλμένα ή άτομα που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα στην ΕΕ

Το Evusheld προορίζεται να βοηθήσει στην προστασία των πιο ευάλωτων πληθυσμών και υπόσχεται μείωση του κινδύνου νόσησης κατά 77%.

ύρω στις αρχές Ιουνίου, αναμένεται να γίνει διαθέσιμη και στη χώρα μας η πρώτη προφυλακτική θεραπεία κατά της Covid-19. Πρόκειται για το φάρμακο Evusheld της AstraΖeneca, που υπόσχεται μείωση του κινδύνου νόσησης κατά 77%. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Yπουργείο Υγείας έχει παραγγείλει περιορισμένο αριθμό δόσεων (περίπου 1.700), ενώ οι εισηγήσεις των ειδικών ανέφεραν περίπου τριπλάσιο. Έτσι, μένει να δούμε τις σχετικές οδηγίες που θα εκδοθούν, ώστε να ξέρουμε ποιοι ασθενείς θα έχουν δικαίωμα να λάβουν τη νέα θεραπεία. Η αρμόδια επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ελληνικού Υπουργείου Υγείας έχει ήδη εντάξει το Evusheld στον θεραπευτικό αλγόριθμο της Covid-19 για ενήλικες μη νοσηλευόμενους ασθενείς. Όπως αναφέρεται, η θεραπεία αφορά ασθενείς οι οποίοι δεν έχουν τρέχουσα λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 και δεν έχουν γνωστή πρόσφατη έκθεση στον SARS-CoV-2, αλλά έχουν σοβαρή ανοσοκαταστολή, που δεν τους επιτρέπει να αναπτύξουν ανοσιακή απάντηση στον εμβολιασμό ή δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους. Τα άτομα που δεν προστατεύονται επαρκώς από ένα εμβόλιο κατά της Covid-19 μπορούν να ωφεληθούν ιδιαίτερα από την προφύλαξη πριν από την έκθεση με

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

το Evusheld. Αυτός ο πληθυσμός περιλαμβάνει περίπου 3.000.000 άτομα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που είναι ανοσοκατεσταλμένα ή λαμβάνουν θεραπεία με ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Γενικά, το Evusheld προορίζεται να βοηθήσει στην προστασία των πιο ευάλωτων πληθυσμών, που μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταποκριθούν επαρκώς σε ένα εμβόλιο, λόγω υποκείμενης κατάστασης υγείας (όπως μεταμόσχευση, καρκίνους αίματος, πρωτογενή καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος) ή φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνουν η οποία υπονομεύει ή καταστέλλει το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Αυτοί οι άνθρωποι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο σοβαρής νόσησης με Covid-19 αν μολυνθούν. Η προστασία των ανοσοκατεσταλμένων από την Covid-19 θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη της εξέλιξης του ιού, που είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση παραλλαγών.

Τι είναι το Evusheld Η νέα θεραπεία περιέχει τον συνδυασμό των μονοκλωνικών αντισωμάτων tixagevimab και cilgavimab. Το μονοκλωνικό αντίσωμα είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που έχει σχεδιαστεί για να αναγνωρίζει και να προσκολλάται σε μια συγκεκριμένη δομή (καλούμενη αντιγόνο).

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

Οι ουσίες tixagevimab και cilgavimab έχουν σχεδιαστεί ώστε να προσκολλώνται στην πρωτεΐνη ακίδα του SARS-CoV-2 (του ιού που προκαλεί τη νόσο Covid-19) σε δύο διαφορετικά σημεία. Όταν τα αντισώματα του Evusheld προσκολλώνται στην πρωτεΐνη ακίδα, ο ιός δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα για να πολλαπλασιαστεί και δεν μπορεί να προκαλέσει τη λοίμωξη από Covid-19. Το φάρμακο χρησιμοποιείται για την πρόληψη της νόσου Covid-19 σε ενήλικες και εφήβους ηλικίας 12 ετών και άνω με σωματικό βάρος τουλάχιστον 40 κιλά. Χορηγείται υπό τη μορφή δύο ενέσεων των 150 mg tixagevimab και των 150 mg cilgavimab σε διαφορετικά σημεία, κατά προτίμηση στους γλουτιαίους μύες. Η θεραπεία δεν πρέπει να χορηγείται σε ανθρώπους που έχουν μολυνθεί με τον ιό SARS-CoV-2 που προκαλεί την Covid ή που εκτέθηκαν πρόσφατα σε κάποιον που έφερε τον ιό.

Οι μελέτες Μιια κύρια μελέτη, στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 5.000 άτομα, κατέδειξε ότι το Evusheld μείωσε τον κίνδυνο λοίμωξης από τη νόσο Covid-19 κατά 77%, με τη διάρκεια της προστασίας από τον ιό να εκτιμάται ότι ανέρχεται σε τουλάχιστον έξι μήνες.

Στη μελέτη, ενήλικες που δεν είχαν ποτέ προσβληθεί από τη νόσο Covid-19 και δεν είχαν λάβει εμβόλιο έναντι της νόσου Covid-19 ή άλλη προληπτική θεραπεία έλαβαν το Evusheld ή εικονικό φάρμακο (εικονική ένεση). Από τα άτομα που έλαβαν το Evusheld, το 0,2% (8 από τα 3.441) παρουσίασε εργαστηριακά επιβεβαιωμένη λοίμωξη με τη νόσο Covid-19 σε σύγκριση με το 1,0% (17 από τα 1.731) των ατόμων που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Να σημειωθεί ότι από τους συμμετέχοντες, το 78% είχε κατά την έναρξη συννοσηρότητες ή χαρακτηριστικά που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή Covid-19, περιλαμβανομένων: παχυσαρκίας (42%), διαβήτη (14%), καρδιαγγειακής νόσου (8%), καρκίνου, ιστορικού καρκίνου (7%), χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (5%), χρόνιας νεφρικής νόσου (5%), χρόνιας ηπατικής νόσου (5%), ανοσοκατασταλτικών φαρμακευτικών αγωγών (3%) και ανοσοκατασταλτικής νόσου (< 1%). Τα δεδομένα της μελέτης συλλέχθηκαν πριν από την εμφάνιση της παραλλαγής της Όμικρον. Από εργαστηριακές μελέτες προκύπτει ότι η παραλλαγή Omicron BA.1 ενδέχεται να είναι λιγότερο ευαίσθητη στην tixagevimab και τη cilgavimab στις δόσεις των 150 mg σε σύγκριση με την παραλλαγή Omicron BA.2. •••

Σύμφωνα με πληροφορίες, το Υπουργείο Υγείας έχει παραγγείλει περιορισμένο αριθμό δόσεων (περίπου 1.700), ενώ οι εισηγήσεις των ειδικών ανέφεραν περίπου τριπλάσιο.

ΑΡΘΡΟ Πορίσματα από 15 βρετανικές και διεθνείς μελέτες

Ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης μακροχρόνιων επιπτώσεων της νόσου του κορωνοϊού (long Covid) Όσοι ολοκλήρωσαν τον εμβολιασμό είχαν μισές πιθανότητες για μακροχρόνια συμπτώματα του Ηλία Μόσιαλου,

καθηγητή Πολιτικής Υγείας

ε την έλευση των πολύ μεταδοτικών παραλλαγών του κορωνοϊού, από τις οποίες κόλλησαν ή και νοσηλεύτηκαν για κάποιο διάστημα και κάποιοι εμβολιασμένοι, κυκλοφορεί μια διάχυτη ανησυχία για το λεγόμενο σύνδρομο του μακροχρόνιου Covid. Μια ανάλυση του Οργανισμού Ασφάλειας Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKHSA) εξέτασε τα αναδυόμενα στοιχεία για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της νόσου του κορωνοϊού, όπως προκύπτουν μετά τη νόσο ή μετά τον εμβολιασμό. Η ανασκόπηση συμπεριέλαβε 15 βρετανικές και διεθνείς μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μέχρι τον Ιανουάριο του 2022. Τα στοιχεία επίσης δείχνουν πως τα άτομα που έχουν κάνει μία ή περισσότερες δόσεις του εμβολίου για τον κορωνοϊό και νόσησαν μετά τον εμβολιασμό έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν το σύνδρομο του μακροχρόνιου Covid σε σχέση με εκείνους που παραμένουν μη εμβολιασμένοι και νόσησαν. Επιπρόσθετα, οι εμβολιασμένοι είχαν μικρότερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα για μικρότερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν εμβολιαστεί. Θα αναφερθώ σε κάποια από τα στοιχεία που παραθέτει η μελέτη (www.gov. uk/government/news/ukhsa-reviewshows-vaccinated-less-likely-to-havelong-covid-than-unvaccinated).

Α. Αναφορικά με αυτούς που κόλλησαν μετά τον εμβολιασμό 1. 8 από τις 15 μελέτες εξέτασαν την επίδραση των εμβολιασμών πριν από μόλυνση. Οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες έδειξαν ότι οι εμβολιασμένοι (με 1 ή 2 δόσεις) είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μακροχρόνια συμπτώματα σε σύγκριση με μη εμβολιασμένους, και βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα (4 εβδομάδες έως 6 μήνες μετά τη μόλυνση). 2. Τα άτομα που είχαν κάνει 2 δόσεις των εμβολίων Pfizer, AstraZeneca ή Moderna ή μία δόση του εμβολίου Janssen είχαν περίπου τις μισές πιθανότητες από τα άτομα που έλαβαν μία δόση ή δεν εμβολιάστηκαν να αναπτύξουν μακροχρόνια συμπτώματα Covid με διάρκεια άνω των 28 ημερών. 3. Τα εμβόλια ήταν περισσότερο αποτελεσματικά έναντι των περισσότερων συμπτωμάτων μετά τη νόσηση σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω και λιγότερο αποτελεσματικά για τους νεότερους (19 έως 35 ετών).

Β. Αναφορικά με αυτούς που κόλλησαν πριν τον εμβολιασμό 1. 4 από τις 15 μελέτες συνέκριναν τα μακροχρόνια συμπτώματα Covid πριν και μετά τον εμβολιασμό. 2. Άλλες 3 μελέτες σε άτομα μη εμβολιασμένα που κόλλησαν και ανέπτυξαν μακροχρόνιο Covid συνέκριναν τα συμπτώματα σε αυτούς που είτε μετά τη νόσηση εμβολιάστηκαν είτε παρέμει-

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

ναν ανεμβολίαστοι. Όσοι εμβολιάστηκαν είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναφέρουν μακροχρόνια συμπτώματα Covid μετά τον εμβολιασμό σε σχέση με αυτούς που παρέμειναν ανεμβολίαστοι την ίδια περίοδο. 3. Τα άτομα με Covid-19 που εμβολιάστηκαν νωρίτερα μετά τη διάγνωση είχαν πολύ λιγότερες πιθανότητες να αναφέρουν μακροχρόνια συμπτώματα Covid σε σχέση με άτομα που εμβολιάστηκαν αργότερα μετά τη διάγνωση. Ξέρουμε πως για τους περισσότερους ανθρώπους τα συμπτώματα της νόσου που προκαλεί ο κορωνοϊός είναι βραχύβια και υποχωρούν. Αλλά ξέρουμε επίσης πως για μερικούς τα συμπτώματα μπορεί να είναι πιο σοβαρά και να νοσηλευτούν σε κρίσιμη κατάσταση. Για κάποιους όμως, επίσης, η νόσος μπορεί τελικά να γίνει τροχοπέδη στην καθημερινότητά τους, με μακροχρόνια συμπτώματα. Θα κλείσω προσθέτοντας πως στο Ηνωμένο Βασίλειο υπολογίζεται ότι το 2% του πληθυσμού έχει αναφέρει συμπτώματα τα οποία μπορεί να διαρκέσουν για περισσότερες από 4 εβδομάδες μετά την αρχική μόλυνση. Τα τρία πιο κοινά συμπτώματα είναι η κόπωση, η δύσπνοια και ο πόνος στους μύες ή στις αρθρώσεις. Αν κάποιος που νόσησε αντιμετωπίζει τα παραπάνω ή άλλα ασυνήθιστα συμπτώματα, ιδιαίτερα για περισσότερο από 4 εβδομάδες μετά τη λοίμωξη, θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να επικοινωνήσει με τον γιατρό του. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

ΑΡΘΡΟ Θετικό το ότι τα υπάρχοντα φάρμακα παραμένουν δραστικά

Περίπου 1 εκατομμύριο Έλληνες νόσησαν από Όμικρον! Όσοι νόσησαν από Όμικρον δεν έχουν ανοσία από τις υποπαραλλαγές της

του Γιώργου Παππά,

παθολόγου-λοιμωξιολόγου

να περίεργο πράγμα με αυτόν τον ιό, εμείς του λέμε να εξαφανιστεί εδώ και τόσον καιρό, κι αυτός εκεί, να συνεχίζει τη μονότονη στατιστική του. Ακόμη κι αν είναι κρυμμένη αυτή η στατιστική από τα πρωτοσέλιδα. Για όσους κολλήσατε τέλη Δεκεμβρίου, Ιανουάριο και αρχές Φεβρουαρίου, και είχατε νιώσει ανακουφισμένοι μετά την ανάρρωσή σας για το «φυσικό εμβόλιο που θα έφερνε το τέλος της πανδημίας», έχουμε δυσάρεστα νέα. Το έλαβε υπόψη του και ο ιός και φρόντισε να τροποποιηθεί. Και από το Όμικρον 1 (ΒΑ.1) και, ακολούθως, το Όμικρον 2 (ΒΑ.2), πήγαμε στα Όμικρον νέας τεχνολογίας, που προέκυψαν από τα πρώτα Όμικρον και τα οποία διαφεύγουν ακόμη περισσότερο της ανοσίας μας. Είτε αυτή η ανοσία έχει προκύψει από εμβόλιο είτε από μόλυνση, ειδικά με Όμικρον 1. Πολλαπλές μελέτες μέσα σε λίγες μέρες είπαν το ίδιο πράγμα: Όσοι νόσησαν από Όμικρον 1 (που ο αριθμός τους στην Ελλάδα ξεπερνά το 1 εκατομμύριο) δεν έχουν κάποια αξιόλογη ανοσία για τα επόμενα Όμικρον, αυτά που άρχισαν να επικρατούν σε διάφορα μέρη του πλανήτη: το ΒΑ.2.12.1, που επικρατεί στις ΗΠΑ και είναι μεταδοτικότερο, τα ΒΑ.4 και ΒΑ.5, που αναζωπυρώνονται στη Νότιο Αφρική, διαφεύγουν πολύ της ανοσίας μας.

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

Αυτά τα νέα Όμικρον θα κάνουν και σοβαρότερη νόσο δηλαδή; Δεν γνωρίζουμε. Πιθανώς όχι σε μεγάλο βαθμό. Πιθανώς η τέταρτη δόση να αντιμετωπίζει την όποια διαφυγή από την προστασία για σοβαρή νόσο. Αλλά με το πιθανώς δεν εξασφαλίζεσαι, δεν σχεδιάζεις. Θα έρθουν στην Ελλάδα αυτά τα στελέχη του Όμικρον; Ε, δεν θα έρθουν; Θα τα σταματήσει στα σύνορα ή στις παραλίες ή στα ξενοδοχεία κάποιος μαγικός αλγόριθμος; Θα τα αναγνωρίσει η επέκταση του φυλογενετικού ελέγχου που κάνουμε (τι θα πει ποια επέκταση); Το μόνο ευχάριστο από αυτές τις μελέτες είναι ότι δεν αλλάζει σε σχέση με το Όμικρον ΒΑ.2 που έχουμε τώρα η δραστικότητα των θεραπευτικών και άλλων προληπτικών επιλογών: τα μονοκλωνικά που ξέραμε και ξεχάσαμε με το Όμικρον συνεχίζουμε να τα ξεχνάμε (αν και μια μελέτη δίνει μια μικρή ελπίδα για το sotrovimab, αυτό που έπιανε το Όμικρον 1, αλλά δεν έπιανε το Όμικρον 2). Το μονοκλωνικό μακράς προφυλακτικής δράσης της AZ, το Evusheld, φαίνεται να εξακολουθεί να πιάνει τα νέα Όμικρον (αν και η μελέτη των Ιαπώνων αμφιβάλλει), το θέμα είναι αν έχει προχωρήσει καθόλου η άφιξή του στην Ελλάδα, το περιμένουν πολλοί, λίαν ευπαθείς. Το νέο μονοκλωνικό της Eli Lilly, το

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

bebtelovimab, επίσης πιάνει τα πάντα, προς το παρόν το θέμα είναι αν θα έρθει κατά Ευρώπη μεριά. Αν γνωρίζει κάποιος κάτι περισσότερο, ενημερώνει. Το κακό με τα νέα Όμικρον επίσης είναι ότι, αυτήν τη στιγμή, τι εμβόλιο να ετοιμάσεις; Τι επικαιροποίηση να κάνεις; Οι περισσότερες εταιρείες είπαν να φτιάξουν ένα εμβόλιο που να προσφέρει προστασία και για το Όμικρον 1. Αλλά αυτά τα εμβόλια (με προοπτική φθινοπώρου) θα είναι αναποτελεσματικά απέναντι στα νέα Όμικρον που θα έχουν επικρατήσει (και μετά βεβαιότητας απέναντι σε όποια άλλη έκπληξη του ιού έως τότε). Οπότε τι εμβόλιο φτιάχνουμε; Πώς προστατευόμαστε επαρκώς; Να βάζαμε καμιά μάσκα; Να αερίζαμε τίποτε κλειστούς χώρους; Να συμμαζεύαμε επιτέλους όλους τους παραπληροφορητές εκεί έξω, κύριοι πρυτάνεις, κύριοι πρόεδροι ιατρικών συλλόγων, κύριε πρωθυπουργέ, κύριε αρχηγέ της αξιωματικής αντιπολίτευσης; Να κάναμε περισσότερα τεστ; Να εξηγούσαμε στον κόσμο ότι πέντε μέρες απομόνωσης δεν φτάνουν για να είσαι ασφαλής για τους γύρω σου; Να κάναμε πως δεν συμβαίνει κάτι και να πηγαίναμε για μπάνιο; Ένας στους 50 που θα πάρει το ειδικό φάρμακο της Pfizer, το Paxlovid, θα υποτροπιάσει μετά τις πέντε ημέρες του φαρμάκου. Θεωρητικά, μπορεί να ξαναπάρει

άλλες πέντε ημέρες. Μάλλον ξαναμεταδίδει εν τω μεταξύ. Το φάρμακο παραμένει η πρώτη θεραπευτική επιλογή εκτός νοσοκομείου, αρκεί να μην αλληλεπιδρά με τα άλλα φάρμακα του ασθενούς. Και ενδέχεται να παραμείνει πρώτη επιλογή σε όλη τη «συνύπαρξή» μας με τον ιό (αλλά δεν δρα προφυλακτικά, μας ενημέρωσε η εταιρεία με δελτίο τύπου). Όμως, αυτές τις πληροφορίες είναι που πρέπει να μεταφέρει η Πολιτεία. Να επιμείνει στην ενημέρωση για τη διαθεσιμότητά του (πολλοί δικαιούχοι νοσούν και δεν γνωρίζουν ότι έχουν τη δυνατότητα να το λάβουν και το σημαντικότατο δυνητικό όφελος) και να διευκρινίσει αυτήν τη σπάνια, αλλά σημαντική (αν σκεφτεί κανείς πόσοι άνθρωποι θα το λάβουν), παράμετρο της υποτροπής. «Μα δεν μας είπε κανείς τίποτε» θα μπορούσε να είναι ο αντίλογος της επίσημης ενημέρωσης της Πολιτείας και της ακαδημαϊκής κοινότητας. Αφήνω την πρώτη προδημοσίευση, που μπορεί να διέλαθε της προσοχής όσων αποδελτιώνουν τη βιβλιογραφία του ιού. Ολόκληρος Paul Sax στο journal watch ολόκληρου New England Journal of Medicine έχει αναδείξει το ζήτημα. Θέλει να προσπαθήσεις να μην ενημερωθείς. Ή να μην έχει wi-fi εκεί που παραθερίζεις ή στα απομονωμένα εργαστήρια όπου σώζεις την ανθρωπότητα και το βιογραφικό σου. •••

Το Paxlovid ενδέχεται να παραμείνει πρώτη επιλογή σε όλη τη «συνύπαρξή» μας με τον ιό.

ΝEWSROOM

Μύθος ότι η Όμικρον είναι πιο ήπια

έα μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ ανατρέπει όσα γνωρίζουμε για την Όμικρον μέχρι τώρα. Μάλιστα, φαίνεται πως είναι μύθος το ότι προκαλεί πιο ήπια νόσηση και είναι λιγότερο θανατηφόρα. Στη μελέτη ενσωματώθηκαν παράγοντες όπως είναι ο εμβολιασμός, οι συννοσηρότητες, τα δημογραφικά στοιχεία και η χρήση υγειονομικής περίθαλψης. Κατόπιν αυτών, η μελέτη έδειξε ότι η σοβαρότητα νόσησης είναι στην πραγματικότητα πολύ παρόμοια μεταξύ των παραλλαγών. Πιο αναλυτικά, στη μελέτη συμμετείχαν ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Η μελέτη προδημοσιεύτηκε στο Research Square. Συνολικά, αξιολογήθηκαν στοιχεία από 13 νοσοκομεία στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Ειδικότερα, στη σταθμισμένη μελέτη ελέγχου περιπτώσεων, που στόχο είχε τη σύγκριση κινδύνων εισαγωγής σε νοσοκομείο και της θνησιμότητας σε όλα τα κύματα του SARS-CoV-2, ο πληθυσμός αντιστοιχούσε σε πάνω από 130.000 ασθενείς με Covid. Παρ’ όλο που, αρχικά, από τα μη προσαρμοσμένα ποσοστά εισαγωγής στο νοσοκομείο και θνησιμότητας φάνηκε να είναι αυτά υψηλότερα στα προηγούμενα κύματα σε

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

σύγκριση με την περίοδο της επικράτησης της παραλλαγής Όμικρον, μετά την προσαρμογή για τους συγχυτικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων διαφόρων δημογραφικών στοιχείων, τις βαθμολογίες του δείκτη συννοσηρότητας Charlson και την κατάσταση εμβολιασμού (και κρατώντας τη χρήση της υγειονομικής περίθαλψης σταθερή), διαπιστώθηκε ότι οι κίνδυνοι νοσηλείας και θνησιμότητας ήταν σχεδόν πανομοιότυποι μεταξύ των διαφορετικών πανδημικών περιόδων. Η ανάλυση υποδηλώνει ότι η εγγενής σοβαρότητα της παραλλαγής Όμικρον μπορεί να είναι τόσο σοβαρή όσο και οι προηγούμενες παραλλαγές. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε ότι 148.876 ασθενείς είχαν θετική αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR) μεταξύ της 1ης Δεκεμβρίου 2020 και της 28ης Φεβρουαρίου 2022. Από αυτούς 131.174 ασθενείς με Covid-19 πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης και αποκλεισμού για τη μελέτη. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι σε όλα τα πανδημικά κύματα τα περισσότερα από όλα τα περιστατικά αφορούσαν γυναίκες παρά άνδρες (από 57,8% έως 61,5%). Οι ασθενείς που μολύνθηκαν τον χειμώνα 2020-2021 ήταν μεγαλύτερης ηλικίας (47,4 ± 21,2) σε σύγκριση με τις μεταγενέστερες περιόδους. Ο αριθμός των μη λευκών που μολύνθηκαν μειώθηκε στα δύο τελευταία κύματα σε σύγκριση με τα δύο πρώτα. Οι βαθμολογίες του δείκτη συννοσηρότητας Charlson είναι παρόμοιες και στις τέσσερις περιόδους. Ωστόσο, κατά την περίοδο 2020-2021, υπήρχαν λιγότεροι ασθενείς που είχαν βαθμολογία 0 και περισσότεροι με βαθμολογία μεγαλύτερη από 4. Όπως θα ήταν αναμενόμενο, δεδομένης της εισαγωγής των εμβολιασμών κατά την περίοδο του χειμώνα 2020-2021, το ποσοστό των ασθενών που εμβολιάστηκαν άλλαξε σημαντικά με κάθε επόμενη περίοδο. Κατά τις δύο πρώτες περιόδους καταγράφηκαν πολύ λίγοι ασθενείς που είχαν μολυνθεί από τον SARS-CoV-2 και είχαν εμβολιαστεί προηγουμένως. Ενώ κατά τις μεταγενέστε-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

ρες περιόδους, ένα μεγαλύτερο ποσοστό των μολυσμένων είχαν εμβολιαστεί. Τα ευρήματα της μελέτης, μετά τη συνεκτίμηση των συγχυτικών παραγόντων, υποστηρίζουν ότι η παραλλαγή Όμικρον ήταν εξίσου θανατηφόρα με τα προηγούμενα κύματα SARS-CoV-2. Ο κίνδυνος νοσηλείας είχε ένα λιγότερο σταθερό μοτίβο, αλλά, λαμβάνοντας υπόψη τους συγχυτικούς παράγοντες, το στέλεχος Όμικρον φαίνεται να έχει ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο νοσηλείας από ό,τι τον χειμώνα του 2020-2021 και ελαφρώς χαμηλότερο

κίνδυνο νοσηλείας από εκείνον της άνοιξης του 2021. Υπήρχαν αλλαγές στην κατανομή του φύλου, της ηλικίας, της φυλής και της βαθμολογίας συννοσηρότητας μεταξύ κάθε κύματος. Καθένας από αυτούς τους παράγοντες έχει προηγουμένως συσχετιστεί με διαφορές στη σοβαρότητα του Covid-19. Μετά τη συνεκτίμηση των αλλαγών τους, η σημασία της σοβαρότητας φαίνεται να μειώνεται. Ο παράγοντας του εμβολιασμού φαίνεται πως άλλαξε περισσότερο μεταξύ των κυμάτων.

Κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη ένα έτος μετά από Covid-19

ια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό The Lancet Diabetes & Endocrinology, κατέδειξε ότι η μόλυνση Covid-19 φαίνεται να αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη, κατά περίπου 40% στους 12 μήνες μετά. Οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Ενδοκρινολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Βασιλική Βασιλείου (διευθύντρια ΕΣΥ Ενδοκρινολογίας-Διαβήτη-Μεταβολισμού), Γεωργία Κάσση (διευθύντρια ΕΣΥ Ενδοκρινολογίας-Διαβήτη-Μεταβολισμού), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της μελέτης αυτής. Η βάση δεδομένων συμπεριέλαβε πάνω από 8 εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ, από τους οποίους 180.000 είχαν διάγνωση Covid-19. Τα άτομα με Covid-19 εμφάνισαν κατά 40% αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη (HR 1,40, 95% CI 1,36-1,44), καθώς και κατά 85% αυξημένο κίνδυνο για ανάγκη χρήσης αντιγλυκαιμικής αγωγής συνολικά (HR 1,85, 95% CI 1,78-1,92). Μάλιστα, παρατηρήθηκε διαβάθμιση του κινδύνου για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη ανάλογα με τη βαρύτητα της Covid-19, δηλαδή ανάλογα με το αν οι ασθενείς δεν είχαν νοσηλευτεί,

είχαν νοσηλευτεί ή χρειάστηκαν εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Να σημειωθεί όμως ότι παρατηρήθηκε σχετική επιβάρυνση ακόμη και σε εκείνους με ήπια νόσηση από Covid-19. Τα αποτελέσματα της μεγάλης αυτής μελέτης συμφωνούν με τα ευρήματα κάποιων προηγούμενων μικρότερων μελετών. Αναδεικνύουν δε την ανάγκη ώστε ασθενείς με ιστορικό Covid-19 να ελέγχονται για σακχαρώδη διαβήτη ακόμη και ένα έτος μετά τη νόσηση. Τέτοιες συστάσεις δεν έχουν περάσει ακόμη στις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, καθώς χρειάζεται προφανώς ακόμη κάποιος χρόνος για να αποσαφηνιστεί πλήρως τι συμβαίνει παθοφυσιολογικά. Όμως, είναι ήδη σημαντική η αυξημένη ευαισθησία γιατρών και ασθενών για την πιθανότητα διάγνωσης νέων περιπτώσεων σακχαρώδους διαβήτη μετά από Covid-19.

ΝEWSROOM

Εμβόλια για Covid-19: Ο ρόλος των ενισχυτικών δόσεων

τις 29 Μαρτίου, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) αδειοδότησε τη χορήγηση δεύτερης ενισχυτικής δόσης των εμβολίων mRNA της Pfizer ή Moderna 4 μήνες μετά τη λήψη της πρώτης ενισχυτικής δόσης οποιουδήποτε αδειοδοτημένου εμβολίου για Covid-19. Ωστόσο η ανακοίνωση δεν ακολουθήθηκε από ισχυρή σύσταση προς τους δικαιούχους να σπεύσουν να κάνουν τη δεύτερη ενισχυτική δόση. Συγχρόνως όμως ξεκίνησαν συζητήσεις για την υψηλή πιθανότητα να χρειαστεί τρίτη ενισχυτική δόση (πέμπτη δόση) σε όσους επιλέξουν να κάνουν τη δεύτερη ενισχυτική δόση (τέταρτη δόση) άμεσα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Γκίκας Μαγιορκίνης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ) ανασκοπούν τον ρόλο των ενισχυτικών δόσεων με βάση τις πειραματικές μελέτες.

1. Διευρύνουν την αντισωματική απάντηση Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση ενισχυτικών δόσεων έχει ως αποτέλεσμα να παράγονται αντισώματα που μπορούν και αναγνωρίζουν ένα ευρύτερο φάσμα στελεχών του κορωνοϊού. Αυτό έ-

Στη δεύτερη ενισχυτική δόση αυτό που παρατηρούμε είναι κυρίως μια αποκατάσταση της ανοσίας παρά μια επέκταση-περαιτέρω ωρίμανσή της.

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

χει ως αποτέλεσμα μέσω των ενισχυτικών δόσεων να γίνεται εφικτή η εξουδετέρωση νέων παραλλαγών.

2. Ανεβάζουν τον τίτλο αντισωμάτων Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μετά από τις ενισχυτικές δόσεις αυξάνεται ο τίτλος των αντισωμάτων που κυκλοφορούν στο αίμα και συνεπώς στους ιστούς (π.χ. στο βλεννογόνο της μύτης). Αυτό έχει ως συνέπεια να βελτιώνεται η προστασία έναντι λοίμωξης, αλλά η διάρκεια των αυξημένων αντισωμάτων είναι σχετικά μικρή, υπολογίζεται γύρω στους 3 με 4 μήνες.

3. Επεκτείνουν τα κύτταρα μνήμης Η κυτταρική ανοσία είναι αυτή που είναι κυρίως υπεύθυνη για την προστασία από βαριά λοίμωξη. Τα εμβόλια επεκτείνουν τον «στρατό» των κυττάρων που είναι «κομμένα-ραμμένα» για να αναγνωρίζουν τον κορωνοϊό. Μετά από κάθε ενισχυτική δόση, αυτός ο «στρατός» επεκτείνεται τόσο σε αριθμό όσο και σε δυνατότητες αναγνώρισης.

Επαληθεύθηκαν οι πειραματικές μελέτες από τις κλινικές μελέτες; Τα στοιχεία που ανέλυσε ο FDA έδειξαν ότι σε όσους έκαναν τη δεύτερη ενισχυτική δόση (τέταρτη δόση) αποκαταστάθηκε κατ’ ουσίαν η ανοσολογική προστασία σε επίπεδα που είχαν λίγο μετά την πρώτη ενισχυτική δόση (τρίτη δόση) και πιθανώς να υπήρχε ένα μικρό επιπλέον όφελος. Σε σχέση, λοιπόν, με την πρώτη ενισχυτική δόση, η δεύτερη ενισχυτική δόση δεν φαίνεται να αυξάνει σημαντικά την άμεση προστασία που προσφέρεται μετά από 20 ημέρες από τη λήψη του εμβολίου. Να θυμίσουμε ότι μεταξύ της πρώτης ενισχυτικής δόσης και της δεύτερης δόσης υπήρχε σημαντική διαφορά στην ποιότητα και την ποσότητα της ανοσολογικής απάντησης. Από την άλλη μεριά, στη δεύτερη ενισχυτική δόση αυτό που παρατηρούμε είναι περισσότερο μια αποκατάσταση της

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

ανοσίας παρά μια επέκταση-περαιτέρω ωρίμανσή της. Με απλά λόγια, η ανοσία που έχει κάποιος 20 ημέρες μετά την πρώτη ενισχυτική και τη δεύτερη ενισχυτική δόση φαίνεται να είναι παρόμοιας ποιότητας και ποσότητας. Καθώς όμως περνάει ο καιρός, περίπου 4-6 μήνες μετά, φαίνεται ότι εξασθενεί η ανοσία και η δεύτερη ενισχυτική δόση αποκαθιστά αυτήν την εξασθένηση. Συνεπώς, το ερώτημα καταρχάς που τίθεται είναι ποιοι έχουν ανάγκη αυτήν την αποκατάσταση της ανοσίας και σε ποιο χρονικό σημείο θα πρέπει να στοχεύουμε ώστε να έχουμε το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα. Για τους ανοσοκατεσταλμένους η απάντηση είναι πιο εύκολη, για αυτό είναι πιθανό να δούμε αδειοδότηση για ενισχυτικές δόσεις ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς και σύμφωνα με τις συμβουλές

του θεράποντος ιατρού. Για τον γενικότερο πληθυσμό είναι λίγο πιο ασαφείς ακόμη οι κατευθύνσεις. Το όφελος είναι πιο ξεκάθαρο για άτομα μεγάλης ηλικίας, ενώ για τους πιο νέους η εξασθένηση της ανοσίας φαίνεται να είναι πολύ λιγότερο σημαντική. Αυτός είναι και ο λόγος που η αδειοδότηση στοχεύει καταρχάς τους άνω των πενήντα. Η συζήτηση για μία επιπλέον ενισχυτική δόση το φθινόπωρο βασίζεται στο γεγονός ότι λόγω της εξασθένησης της ανοσίας και της μεγαλύτερης μεταδοτικότητας που αναμένουμε τους ψυχρούς μήνες, είναι πιθανό να χρειαστεί μία επιπλέον ενισχυτική δόση λίγο πριν το φθινόπωρο για τους ηλικιωμένους. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι πρόκειται για μια δυναμική γνώση που εξελίσσεται και ακόμα υπάρχουν ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί.

ΝEWSROOM

Ακόμη και η μέτρια άσκηση προσφέρει ισχυρή προστασία έναντι της Covid-19

ια νέα μεγάλη μελέτη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό British Journal of Sports Medicine, ανέδειξε τα οφέλη της τακτικής άσκησης στη μείωση των σοβαρών εκβάσεων της Covid-19. Πρόκειται για την πρώτη μελέτη που εκτίμησε άμεσα τη σωματική δραστηριότητα των συμμετεχόντων. Οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής), Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Αναστάσιος Φιλίππου (αναπληρωτής καθηγητής Πειραματικής ΦυσιολογίαςΦυσιολογία της Άσκησης), Παναγιώτης Χαλβατσιώτης (επίκουρος καθηγητής Παθολογίας-Διαβήτης και Μεταβολισμός) και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της μελέτης αυτής. Η μελέτη συμπεριέλαβε 65.361 άτομα από τη Νότια Αφρική που είχαν διάγνωση Covid-19 από τον Μάρτιο 2020 έως τον Ιούνιο 2021. Για τους συμμετέχοντες υπήρχαν διαθέσιμα δεδομένα σωματικής δραστηριότητας κατά τα δύο έτη πριν από το πρώτο lockdown της χώρας, δηλαδή τον

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

Μάρτιο του 2020. Τα δεδομένα είχαν καταγραφεί από έξυπνες συσκευές, όπως κινητά ή ρολόγια, καθώς και από συγκεκριμένες πληροφορίες γυμναστηρίων ή ασφαλιστηρίων. Συνολικά, το 20,4% των συμμετεχόντων είχαν εμπλακεί σε χαμηλά επίπεδα τουλάχιστον μέτριας έντασης σωματικής δραστηριότητας την εβδομάδα (0-59 λεπτά), το 34,5% σε μέτρια επίπεδα (60-149 λεπτά) και το 45,1% σε υψηλά επίπεδα (150 λεπτά ή περισσότερο). Επίσης, το 11,1% των συμμετεχόντων νοσηλεύτηκαν λόγω Covid-19, το 2,4% αυτών εισήχθησαν σε μονάδα εντατικής θεραπείας, το 1,3% χρειάστηκαν αερισμό και το 1,6% αυτών απεβίωσαν. Στατιστικές αναλύσεις, προσαρμοσμένες για δημογραφικούς και άλλους παράγοντες κινδύνου, κατέδειξαν ότι με τη μόλυνση από Covid-19 τα άτομα με υψηλή έναντι χαμηλής φυσικής δραστηριότητας παρουσίασαν: 34% χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας (αναλογία κινδύνου, RR 0,66, 95% CI 0,63-0,70), 41% χαμηλότερο κίνδυνο για εισαγωγή στη ΜΕΘ (RR 0,59; 95% CI 0,52-0,66), 45% χαμηλότερο κίνδυνο απαίτησης αερισμού (RR 0,55; 95% CI 0,47-0,64) και 42% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου (RR 0,58; 95% CI 0,50-0,68). Ακόμη και η μέτρια σωματική άσκηση, υπό τις συνιστώμενες διεθνείς οδηγίες για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, συσχετίστηκε με σημαντικά οφέλη. Συγκεκριμένα, με 13% χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας (RR 0,87; 95% CI 0,82-0,91), 20% χαμηλότερο κίνδυνο για εισαγωγή στη ΜΕΘ (RR 0,80; 95% CI 0,71-0,89), 27% χαμηλότερο κίνδυνο απαίτησης αερισμού (RR 0,73; 95% CI 0,62-0,84) και 21% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου (RR 0,79; 95% CI 0,69-0,91). Η μελέτη αυτή κατέδειξε ότι, σε περίπτωση μελλοντικών κυμάτων της πανδημίας Covid-19, στις ιατρικές μας συμβουλές πρέπει να περιλαμβάνεται συγκεκριμένα η προώθηση και η διευκόλυνση της άσκησης. Φυσικά, υπάρχουν και πολλοί άλλοι λόγοι –που αφορούν κυρίως στη μείωση των μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων– για να συστήνουμε την καθημερινή φυσική δραστηριότητα, τώρα όμως προστίθεται κι άλλος ένας σημαντικός λόγος.

MAT-GR-2200145 - V 1.0 - 3/2022

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

We chase the miracles of science to improve people’s lives 47

ΝEWSROOM

Ακόμη και η ήπια νόσηση αυξάνει τον κίνδυνο θρομβώσεων

κόμη και περιπατητικά άτομα με ήπια νόσηση από Covid-19 παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, ενώ ο κίνδυνος αυτός μειώνεται σημαντικά με τον πλήρη εμβολιασμό. Αυτό τουλάχιστον έδειξε μια νέα μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο, που διερεύνησε τον κίνδυνο για εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση (VTE) μετά από Covid-19 σε περιπατητικούς ασθενείς με ήπια Covid-19. Ο αριθμός τέτοιων ασθενών αυξάνεται συνεχώς παγκοσμίως και είναι σημαντικό να εντοπιστούν εκείνοι που θα ωφελούνταν από προφυλακτική αντιπηκτική αγωγή, για να αποφευχθούν επιπλοκές όπως η πνευμονική εμβολή. Οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Λίνα Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Μαριάννα Πολίτου (καθηγήτρια Αιματολογίας-Ιατρική των Μεταγγίσεων), Βασιλική Παππά (καθηγήτρια Αιματολογίας), Ευάγγελος Τέρπος (καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της μελέτης αυτής. Μια μεγάλη ομάδα περιπατητικών ασθενών με ήπια Covid-19 από την Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου παρακολουθήθηκε

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

για να αξιολογηθεί ο κίνδυνος για VTE εντός 30 ημερών από τη νόσηση. Η ομάδα αυτή συγκρίθηκε με άτομα χωρίς μόλυνση από SARS-CoV-2. Πραγματοποιήθηκαν πολυπαραγοντικές στατιστικές αναλύσεις, που έλαβαν υπόψη ηλικία, φύλο, εθνικότητα, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, παχυσαρκία, εμβολιαστική κατάσταση και την παρουσία κληρονομικής θρομβοφιλίας. Ανευρέθηκε ότι η λοίμωξη από SARS-CoV-2 συσχετίζεται με σχεδόν εικοσαπλάσια αύξηση του κινδύνου για VTE (HR 19,49, 95% CI 11,50-33,05). Ο κίνδυνος ήταν πολύ υψηλότερος για τους μη εμβολιασμένους (HR 29,37; 95% CI 15,11-57,08) και σημαντικά μειωμένος στους πλήρως εμβολιασμένους ασθενείς (HR 2,79, 95% CI 0,82-9,54). Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες παρουσίασαν υψηλότερο κίνδυνο για VTE, ο οποίος διπλασιαζόταν για κάθε δεκαετία (προσαρμοσμένο HR 2,00, 95% CI, 1,612,47). Οι άνδρες φάνηκε ότι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο από τις γυναίκες (προσαρμοσμένο HR 1,66, 95% CI 1,28-2,15), ενώ τα άτομα με παχυσαρκία παρουσιάζουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο συγκριτικά με τα νορμοβαρή (προσαρμοσμένο HR 1,85, 95% CI 1,29-2,64). Δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της κατάστασης εμβολιασμού και VTE σε άτομα που δεν μολύνθηκαν. Η κληρονομική θρομβοφιλία (V Leiden, προθρομβίνη) αύξησε τον κίνδυνο για VTE μετά από λοίμωξη με SARS-CoV-2 (προσαρμοσμένο HR 2,05; 95% CI 1,15-3,66).

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

Νέα δεδομένα για την εγκυμοσύνη και τη λοίμωξη Covid-19

ι έγκυες γυναίκες που έχουν εμβολιαστεί πλήρως έναντι του κορωνοϊού έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν από εκείνες που δεν είναι έγκυες, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα. Η μελέτη αυτή διαθέτει τα περισσότερα στοιχεία μέχρι σήμερα για την πιθανότητα λοίμωξης μεταξύ εμβολιασμένων ασθενών με διάφορες ιατρικές καταστάσεις. Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» Γεώργιος Δασκαλάκης (καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας-Εμβρυομητρικής Ιατρικής), Λίνα Πάσχου (επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας), Μαριάννα Θεοδωρά (επίκουρη καθηγήτρια Μαιευτικής-Γυναικολογίας-Εμβρυομητρικής και Περιγεννητικής Ιατρικής), Λίνα Μιχαλά (επίκουρη καθηγήτρια Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας), Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής) και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας και πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα κύρια σημεία της μελέτης αυτής. Η μελέτη ανέλυσε στατιστικά δεδομένα από ιατρικά αρχεία σχεδόν 14 εκατομμυρίων ασθενών στις ΗΠΑ από τη χρονική στιγμή που έγιναν διαθέσιμα τα εμβόλια έναντι του κορωνοϊού. Οι ερευνητές προσπάθησαν να ποσοτικοποιήσουν την πιθανότητα που

έχουν ορισμένες συννοσηρότητες ή κλινικές καταστάσεις να αυξήσουν τον κίνδυνο για breakthrough Covid-19. Έτσι ονομάζεται διεθνώς η μόλυνση από Covid-19 σε άτομα που είναι πλήρως εμβολιασμένα. Διαπιστώθηκε ότι κάποιες ομάδες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο τέτοιας λοίμωξης. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι έγκυες γυναίκες έχουν 1,91 φορές περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν μια breakthrough λοίμωξη, ενώ τα άτομα με μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου 1,83 φορές και τα άτομα με ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος 1,63 φορές περισσότερες τέτοιες πιθανότητες. Η νέα αυτή μελέτη καταδεικνύει ότι ακόμη και οι έγκυες που είναι πλήρως εμβολιασμένες έχουν λιγότερη προστασία από τον ιό συγκριτικά με πολλούς άλλους ασθενείς ακόμη και με σημαντικά ιατρικά προβλήματα. Ενισχύει φυσικά τη σύσταση για πλήρη εμβολιασμό των εγκύων ή των γυναικών που προσπαθούν για εγκυμοσύνη. Επιπροσθέτως, όμως, αναδεικνύει την ανάγκη οι έγκυες γυναίκες να λαμβάνουν πρόσθετες προφυλάξεις κατά του ιού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως είναι η χρήση μάσκας και η διατήρηση ασφαλών αποστάσεων. Τα αποτελέσματα αυτά εγείρουν επίσης επιστημονικά ερωτήματα για περαιτέρω έρευνα σχετικά με τον καταλληλότερο τρόπο προστασίας των εγκύων και των μωρών τους από τη μόλυνση Covid-19.

ΝEWSROOM

Κίνδυνος επαναλοίμωξης από τον SARS-CoV-2 και νοσηλείας λόγω Covid-19 σε άτομα με φυσική και υβριδική ανοσία Μια αναδρομική μελέτη πληθυσμού από τη Σουηδία

α δεδομένα εκτός κλινικών μελετών που να υποστηρίζουν την αξία του εμβολιασμού σε άτομα που έχουν προηγούμενη λοίμωξη Covid-19 είναι περιορισμένα. Μια νέα αναδρομική μελέτη πληθυσμού από τη Σουηδία, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Infectious Diseases, ρίχνει φως στο θέμα. Σκοπός της μελέτης ήταν η αξιολόγηση της μακροπρόθεσμης προστασίας μετά από

Μετά την πάροδο τριών μηνών από τη λοίμωξη, η παρουσία φυσικής ανοσίας σχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο επαναλοίμωξης κατά 95%.

προηγούμενη λοίμωξη (φυσική ανοσία) και το κατά πόσον η φυσική ανοσία μαζί με τον εμβολιασμό έναντι του Covid-19 (υβριδική ανοσία) σχετίζεται με επιπλέον προστασία. Πρόκειται για μια αναδρομική μελέτη κοόρτης, που βασίστηκε σε εθνικές βάσεις δεδομένων της Σουηδίας. Οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης του ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα δεδομένα της μελέτης. Μελετήθηκαν τρεις κοόρτεις (ομάδες):  Η πρώτη συμπεριέλαβε ανεμβολίαστα άτομα με φυσική ανοσία που αντιστοιχίστηκαν ως προς το φύλο και την ηλικία με ανεμβολίαστα άτομα χωρίς φυσική ανοσία.  Η δεύτερη και η τρίτη συμπεριέλαβαν άτομα που είχαν λάβει μία ή δύο δόσεις εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2, αντίστοιχα, κατόπιν προηγούμενης λοίμωξης Covid-19 και αντιστοιχίστηκαν ως προς το φύλο και την ηλικία με άτομα με φυσική ανοσία.  Τα πρωτεύοντα καταληκτικά σημεία της μελέτης ήταν η επιβεβαιωμένη λοίμωξη SARS-CoV-2 από τις 20 Μαρτίου 2020 έως τις 4 Οκτωβρίου 2021 και η νοσηλεία λόγω Covid-19 από τις 30 Μαρτίου 2020 έως τις 5 Σεπτεμβρίου 2021. Συνολικά, η πρώτη κοόρτη συμπεριέλαβε 2.039.106 άτομα, η δεύτερη 962.318 άτομα και η τρίτη 3.567.810 άτομα. Κατά τη διάρκεια ενός μέσου διαστήματος παρακολούθησης 164 ημερών, 34.090 άτομα με φυσική ανοσία στην πρώτη κοόρτη επαναμολύνθηκαν από SARS-CoV-2 συγκριτικά με 99.168 άτομα χωρίς προηγούμενη φυσική ανοσία έναντι του ιού. Μετά την πάροδο τριών μηνών από τη λοίμωξη, η παρουσία φυσικής ανοσίας σχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο επαναλοίμωξης

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

κατά 95% και με μειωμένο κίνδυνο νοσηλείας λόγω Covid-19 κατά 87% για χρονικό διάστημα παρακολούθησης 20 μηνών. Κατά τη διάρκεια ενός μέσου διαστήματος παρακολούθησης 52 ημερών στη δεύτερη κοόρτη, 639 άτομα με υβριδική ανοσία και μία δόση εμβολίου εμφάνισαν επαναλοίμωξη από SARS-CoV-2 συγκριτικά με 1.662 άτομα με φυσική ανοσία. Ο αριθμός των νοσηλειών ήταν 8 και 113, αντίστοιχα. Η υβριδική ανοσία με μία δόση εμβολίου συσχετίστηκε με μείωση του κινδύνου της επαναλοίμωξης από SARS-CoV-2 κατά 58% συγκριτικά με τη φυσική ανοσία μέχρι τους δύο πρώτους μήνες μετά τη λοίμωξη, ενώ η προστασία φάνηκε να φθίνει εννέα μήνες μετά. Κατά τη διάρκεια ενός μέσου διαστήματος παρακολούθησης 66 ημερών στην τρίτη κοόρτη, 438 άτομα με υβριδική ανοσία και δύο δόσεις εμβολίου εμφάνισαν επαναλοίμωξη από SARS-CoV-2 συγκριτικά με 808 άτομα με φυσική ανοσία. Ο αριθμός των νοσηλειών ήταν 6 και 40, αντίστοιχα. Η υβριδική ανοσία με δύο δόσεις εμβολίου συσχετίστηκε με μείωση του κινδύνου της επαναλοίμωξης από SARS-CoV-2 κα-

τά 66% συγκριτικά με τη φυσική ανοσία, ενώ η προστασία δεν φάνηκε να φθίνει έως και εννέα μήνες μετά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των συγγραφέων, 767 άτομα πρέπει να εμβολιαστούν με δύο δόσεις προκειμένου να προληφθεί μια επαναλοίμωξη μεταξύ όσων έχουν φυσική ανοσία μετά από προηγούμενη λοίμωξη. Η υβριδική ανοσία τόσο με μία όσο και με δύο δόσεις εμβολίου σχετίστηκε με μικρότερο κίνδυνο νοσηλείας λόγω Covid-19 συγκριτικά με τη φυσική ανοσία. Συμπερασματικά, ο κίνδυνος επαναλοίμωξης και νοσηλείας λόγω Covid-19 σε άτομα που έχουν επιβιώσει και αναρρώσει από προηγούμενη λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 παραμένει χαμηλός για έως και είκοσι μήνες. Ο εμβολιασμός φαίνεται να μειώνει περαιτέρω τον κίνδυνο τόσο της επαναλοίμωξης όσο και της νοσηλείας για τουλάχιστον εννέα μήνες. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης υποστηρίζουν τη χρήση τόσο του πιστοποιητικού προηγούμενης λοίμωξης όσο και του πιστοποιητικού εμβολιασμού ως απόδειξη ανοσίας έναντι του SARS-CoV-2. •••

ΑΡΘΡΟ Πόσο διαρκεί η ανοσία μετά τη μόλυνση

Η μακροπρόθεσμη ανοσία μετά από λοίμωξη Covid-19 Η οξεία ανοσολογική αντίδραση επεκτείνεται ακόμη και πέραν των έξι μηνών

Από τον: Κοσμά Πανταζόπουλο,

ακαδημαϊκό υπότροφο ΕΚΠΑ, Γ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική του ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία»

καθορισμός της διάρκειας της προστατευτικής ανοσίας μετά τη μόλυνση από SARS-CoV-2 είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση και την πρόβλεψη της πορείας της πανδημίας Covid-19. Ένα βασικό ερώτημα είναι πόσο διαρκεί αυτή η ανοσία. Οι γιατροί της Γ’ Πανεπιστημιακής Παθολογικής κλινικής του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία», ενός από τα νοσοκομεία που δέχθηκαν τον μεγαλύτερο όγκο ασθενών της πανδημίας και ξεκίνησαν τους εμβολιασμούς στην Ελλάδα, με επιβλέποντα τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Συρίγο, καταγράφουν τα νεότερα δεδομένα, όπως αναλύονται σε πρόσφατη δημοσίευση στο Nature (doi: https://doi. org/10.1038/d41586-021-01557-z) από τους Turner et al και Wang et al., οι οποί-

και τον Κωνσταντίνο Νικ. Συρίγο,

καθηγητή Παθολογίας και Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

οι περιγράφουν την ανθρώπινη ανοσοαπόκριση στη λοίμωξη SARS-CoV-2 κατά τη διάρκεια ενός έτους. Υπάρχει συνεχής συζήτηση σχετικά με το ποιες ανοσιακές απαντήσεις έναντι του SARS-CoV-2 παρέχουν ανοσία έναντι του ιού. Ωστόσο, υπάρχει συμφωνία ότι οι δύο κύριοι πυλώνες της αντιιικής απόκρισης είναι: 1. τα ανοσοκύτταρα, που ονομάζονται κυτταροτοξικά Τ κύτταρα και μπορούν επιλεκτικά να εξαλείψουν τα μολυσμένα κύτταρα, και 2. τα εξουδετερωτικά αντισώματα, τα οποία εμποδίζουν έναν ιό στο να μολύνει τα κύτταρα και εκκρίνονται από ανοσοκύτταρα που ονομάζονται πλασματοκύτταρα.

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

Ένας τρίτος πυλώνας μιας αποτελεσματικής ανοσοαπόκρισης θα ήταν η δημιουργία Τ βοηθητικών κυττάρων, τα οποία θα είναι ειδικά για τον ιό και θα συντονίζουν την ανοσολογική αντίδραση. Βασικά, αυτά τα τελευταία κύτταρα απαιτούνται για τη δημιουργία ανοσολογικής μνήμης ως πλασματοκύτταρα, πλέον, τα οποία συνεχίζουν να εκκρίνουν αντιιικά αντισώματα ακόμη κι όταν ο ιός έχει φύγει. Τα Β και τα Τ κύτταρα, που είναι ειδικά για έναν ιό και αποτελούν κύτταρα μνήμης, διατηρούνται σε κατάσταση αδράνειας και είναι έτοιμα να ενεργοποιηθούν αν συναντήσουν ξανά τον ιό ή ένα εμβόλιο που τον αντιπροσωπεύει. Αυτά τα κύτταρα μνήμης, τα Β και τα Τ, προκύπτουν από ενεργοποιημένα κύτταρα κατά την αρχική ανοσολογική αντίδραση. Τα

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

αρχικά κύτταρα υφίστανται αλλαγές στο χρωμοσωμικό τους DNA, που ονομάζονται επιγενετικές τροποποιήσεις και τους επιτρέπουν να αντιδρούν γρήγορα σε μολύνσεις, με απαντήσεις που σκοπό έχουν την εξάλειψη του παράγοντα που προκαλεί την ασθένεια. Τα Β κύτταρα έχουν διπλό ρόλο στην ανοσία: αφενός παράγουν αντισώματα τα οποία αναγνωρίζουν τις ιικές πρωτεΐνες και παρουσιάζουν μέρος αυτών των πρωτεϊνών σε συγκεκριμένα Τ κύτταρα και αφετέρου μπορούν να εξελιχθούν σε πλασματοκύτταρα τα οποία εκκρίνουν αντισώματα σε μεγάλες ποσότητες. Πριν από περίπου 25 χρόνια, έγινε φανερό ότι τα πλασματοκύτταρα μπορούν να μετατραπούν τα ίδια σε κύτταρα μνήμης εκκρίνοντας αντισώματα για μακροχρό-

νια προστασία και διατηρούμενα στον μυελό των οστών για δεκαετίες και ίσως και για ολόκληρη τη ζωή. Η παρουσία στον μυελό των οστών πλασματοκυττάρων μνήμης που εκκρίνουν αντισώματα ίσως είναι πιθανόν ο καλύτερος διαθέσιμος προγνωστικός παράγοντας για μακροχρόνια ανοσία. Για τον SARS-CoV-2 οι περισσότερες μελέτες, μέχρι στιγμής, έχουν αναλύσει την οξεία φάση της ανοσολογικής απόκρισης, η οποία εκτείνεται σε λίγους μήνες μετά τη μόλυνση, και έχουν παρακολουθήσει Τ κύτταρα, Β κύτταρα και εκκρινόμενα αντισώματα. Παραμένει ασαφές το αν η αυτή η απάντηση δημιουργεί πλασματοκύτταρα μνήμης που εκκρίνουν αντισώματα κατά του SARS-CoV-2. Ο Turner και οι συνεργάτες του ανέλαβαν

την πρόκληση να εντοπίσουν τα πλασματοκύτταρα μνήμης που εκκρίνουν αντισώματα στον μυελό των οστών σε άτομα που έχουν αναρρώσει από Covid-19. Τα πλασματοκύτταρα μνήμης γενικά είναι σπάνια και αυτά που είναι ειδικά για έναν συγκεκριμένο παράγοντα θα είναι προφανώς εξαιρετικά σπάνια. Παρ’ όλα αυτά, ο Turner και οι συνεργάτες του εντόπισαν πλασματοκύτταρα μνήμης που εκκρίνουν αντισώματα ειδικά για την ακίδα-πρωτεΐνη που κωδικοποιείται από τον SARS-CoV-2 σε 15 από 19 άτομα, περίπου 7 μήνες μετά τη μόλυνση. Ακολούθησε εκ νέου ανάλυση δειγμάτων, από τα ίδια άτομα, τέσσερις μήνες αργότερα (δηλαδή έντεκα μήνες μετά την αρχική μόλυνση με SARS-CoV-2). Βρέθηκε ότι ο αριθμός αυτών των πλασμα-

ΑΡΘΡΟ

Το 10%-20% των πλασματοκυττάρων της οξείας ανοσολογικής αντίδρασης γίνονται κύτταρα μνήμης.

τοκυττάρων παρέμεινε σταθερός σε όλους εκτός από έναν. Αυτά τα πλασματοκύτταρα δεν πολλαπλασιάστηκαν, γεγονός που τα κατατάσσει σε κύτταρα μνήμης, ενώ οι αριθμοί τους ήταν ίσοι με αυτούς των πλασματοκυττάρων μνήμης που βρέθηκαν σε άτομα μετά τον εμβολιασμό κατά του τετάνου ή της διφθερίτιδας. Όταν ο Turner και οι συνεργάτες του παρακολούθησαν τις συγκεντρώσεις αντισωμάτων κατά του SARS-CoV-2 στον ορό του αίματος των ατόμων για έως και ένα έτος, παρατήρησαν ένα διφασικό σχήμα. Στην οξεία ανοσοαπόκριση γύρω από τον χρόνο της αρχικής λοίμωξης οι συγκεντρώσεις αντισωμάτων ήταν υψηλές, στη συνέχεια μειώθηκαν και μετά από μερικούς μήνες παρέμειναν λίγο-πολύ σταθερές, περίπου στο 10%-20% της αρχικής μέγιστης. Αυτό συνάδει με την προσδοκία ότι το 10%-20% των πλασματοκυττάρων της οξείας ανοσολογικής αντίδρασης γίνονται κύτταρα μνήμης, και είναι μια σαφής ένδειξη της αλλαγής από βραχύβια πλασματοκύτταρα που παράγουν αντισώματα σε πλασματοκύτταρα μνήμης με τον ίδιο ρόλο. Αυτό δεν είναι απροσδόκητο, δεδομένου του ότι η ανοσολογική μνήμη σε πολλούς ιούς και εμβόλια είναι σταθερή για δεκαετίες, αν όχι για μια ζωή. Για τον SARS-CoV [αίτιο του οξέος ανα-

/ Mάρτιος-Απρίλιος 2022

πνευστικού συνδρόμου (SARS)], έναν κορωνοϊό που μοιάζει με τον SARS-CoV-2 και εντοπίστηκε αρχικά το 2003, αναφέρθηκε το 2020, δηλαδή για περισσότερα από 17 χρόνια, η συνεχιζόμενη παρουσία υψηλών τίτλων εξουδετερωτικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος. Τα αποτελέσματα του Wang και των συναδέλφων του δείχνουν ότι αναμένεται ανάλογη μακροπρόθεσμη ανοσία για τον SARS-CoV-2. Οι συγγραφείς αναφέρουν την έρευνα παρακολούθησης των αντισωμάτων του ορού και των κυττάρων μνήμης Β ειδικά για τον SARS-CoV-2 περίπου έναν χρόνο μετά τη μόλυνση. Τα άτομα που εξετάστηκαν είχαν προηγουμένως ελεγχθεί από την ομάδα του Wang μετά από έξι μήνες από τη νόσηση. Τώρα, μετά από έναν χρόνο, έχει γίνει εμφανής η μετάβαση από μια οξεία ανοσολογική αντίδραση στη δημιουργία ανοσολογικής μνήμης, με τη συγκέντρωση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων να παραμένει αμετάβλητη. Το ότι η οξεία ανοσολογική αντίδραση επεκτείνεται ακόμη και πέραν των έξι μηνών προτείνεται από την ανάλυση των συγγραφέων για την παρουσία των Β κυττάρων μνήμης έναντι του SAR-CoV-2 στο αίμα των ατόμων που ανάρρωσαν κατά τη διάρκεια του έτους. Οι συγγραφείς το απέδειξαν με τις in vitro μετρήσεις εξουδετερωτικών αντισωμάτων για πολλά μεταλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2. Τέλος, ο Wang και οι συνάδελφοί του έδειξαν ότι η ανοσία μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο σε άτομα που αναρρώνουν, εμβολιάζοντάς τα μετά από έναν χρόνο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία περισσότερων πλασματοκυττάρων μαζί με αύξηση του επιπέδου των αντισωμάτων SARS-CoV-2, που ήταν έως και 50 φορές υψηλότερο από ό,τι πριν τον εμβολιασμό. Μερικά από αυτά τα πλασματοκύτταρα που παρουσιάζονται μετά από εμβολιασμό πιθανόν να μετατραπούν σε κύτταρα μνήμης, αλλά αυτό είναι κάτι που δεν έχει ακόμη αποδειχθεί. Συμπερασματικά, τα στοιχεία μέχρι στιγμής δείχνουν ότι η μόλυνση με SARS-CoV-2 προκαλεί μακροχρόνια ανοσία στα περισσότερα άτομα. Αυτό αποτελεί μια ευπρόσδεκτη θετική σημείωση, ενώ αναμένονται περαιτέρω δεδομένα σχετικά με τις ανοσιακές απαντήσεις και την ανοσιακή μνήμη μετά τον εμβολιασμό. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α COVID-19

ΕΡΕΥΝΑ

Ποιοι οδηγούν το άρμα της επιχειρηματικής ανάπτυξης

Οι 10 καλύτεροι CEOs στη φαρμακευτική βιομηχανία το 2022 Ποιο είναι το βιογραφικό και ποιες οι επόμενες κινήσεις τους

το ερώτημα ποιες προσωπικότητες ξεχωρίζουν στη φαρμακευτική βιομηχανία το 2022 απάντησαν οι συντάκτες των Fierce Biotech και Fierce Pharma. Άνθρωποι που υπηρετούν από τη θέση των CEOs αλλάζουν τα δεδομένα του «παιχνιδιού». Με την ιδιότητα είτε του επιστήμονα, είτε του επιχειρηματία, είτε του ρυθμιστικού εμπειρογνώμονα, έβαλαν το δικό τους λιθαράκι στην αλλαγή του ρου της σύγχρονης ιστορίας του κλάδου. Με κριτήριο τη μεγαλύτερη επιρροή στη διεθνή σκακιέρα, επιλέχθηκαν 10 προσωπικότητες για να παρουσιαστεί η ιστορία τους. Φως θα ριχθεί στο γιατί είναι τόσο

σημαντικοί στους αντίστοιχους τομείς τους και γιατί οι συνάδελφοί τους δίνουν μεγάλη προσοχή στις κινήσεις τους. Η κατάρτιση αυτής της λίστας των «γιγάντων» της βιοφαρμακευτικής βιομηχανίας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Οι συντάκτες των Fierce Biotech και Fierce Pharma ζήτησαν τις ψήφους των αναγνωστών επί μήνες, ενώ συνυπολογίστηκε και η άποψη της ομάδας των συντακτών του Fierce. Με τον τρόπο αυτό έγινε μια απόπειρα αντικειμενικής προσέγγισης εκείνων που στα μάτια του κοινού ηγούνται της φαρμακοβιομηχανίας και έχουν τεράστια επιρροή στον κλάδο.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

ΕΡΕΥΝΑ

Albert Bourla CEO, PFIZER

Albert Bourla έλαβε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer το 2019 και έπρεπε άμεσα να διαχειριστεί την πρόκληση της πανδημίας με την προώθηση ενός εμβολίου που θα έσωζε χιλιάδες ζωές. Τον Απρίλιο του 2020 σύναψε συμμαχία με τη γερμανική νεοφυή εταιρεία BioNTech και οι δύο τους προχώρησαν στην παραγωγή του Comirnaty. Ο «άθλος» της ταχύτατης παραγωγής ενός εμβολίου με νέα τεχνολογία τον έφερε στη δημοσιότητα. Με δηλώσεις του ο κ. Bourla είχε σχολιάσει: «Μια ισχυρή φήμη κερδίζεται με σταγόνες, αλλά μπορεί να χαθεί με κουβάδες». Ο CEO της Pfizer έχει ταχθεί στο πλευρό των φτωχότερων χωρών που έχουν μείνει πίσω στην παγκόσμια κούρσα εμβολιασμού, ενώ έχει τονίσει την ανάγκη πραγματοποίησης εκστρατειών εκπαίδευσης για την πρόσβαση σε εμβόλια και θεραπείες στην περιοχή της Αφρικής. Χάρη στις ενέργειές του, η Pfizer κέρδισε από το εμβόλιο Comirnaty 36 δισ. δολ. πέρσι. Το 2022, μαζί με το νέο χάπι Covid Paxlovid, η Pfizer αναμένεται να εισπράξει περίπου 54 δισ. δολ. μόνο από αυτά τα δύο προϊόντα. Προνόμιο θεωρεί ο ίδιος την οικονομική ευελιξία της εταιρείας, που επιτρέπει εξαγορές αλλά και συμφωνίες, καθώς και συνεργασίες, ενώ διασφαλίζει τη δυνατότητα εφαρμογής σύγχρονης τεχνολογίας. Επιδίωξη του είναι, σύμφωνα με δηλώσεις του, «να μετατρέψει την Pfizer

σε μια πιο καινοτόμο, επιστημονικά προσανατολισμένη εταιρεία». Ενδεικτική του οράματός του είναι η προώθηση της Καινοτομίας στη χώρα μας μέσω του Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας και του Κέντρου Επιχειρησιακών Λειτουργιών & Υπηρεσιών στη Θεσσαλονίκη. Ήδη η Pfizer Hellas έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών μέσω του προγράμματος «Προαγωγή της ΕπιστήμηςAdvancing Science». Προσδοκία του κ. Bourla αποτελεί η ενδυνάμωση της έρευνας αιχμής και η ενίσχυση νέων επιστημόνων από τον χώρο της υγείας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι η Pfizer Hellas στήριξε την ομάδα φοιτητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου που συμμετείχε στον διεθνή διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας “iGEM”. Επίγνωση φαίνεται πως έχει ο κ. Bourla της αναγκαιότητας καλλιέργειας πνεύματος καλής συνεργασίας με τις κυβερνήσεις και τις ρυθμιστικές αρχές, αλλά δεν παραλείπει να καυτηριάζει το υπάρχον σύστημα τιμολόγησης των φαρμάκων, τονίζοντας ότι η ροή των φόρων θα πρέπει να κατευθύνεται στις ανάγκες των ασθενών και όχι των κρατικών προϋπολογισμών. Η επιχειρηματική στρατηγική της Pfizer συμβαδίζει με τις αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης και ακολουθεί τις επιταγές της Εταιρικής Υπευθυνότητας, μέσω επενδύσεων και πρωτοβουλιών όπως είναι η στήριξη ευπαθών ομάδων.

Emma Walmsley CEO, GLAXOSMITHKLINE

το «τιμόνι» της εταιρείας βιοεπιστημών αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων βρίσκεται η ακτιβίστρια-επενδυτής, που πιέζει δημοσίως για αλλαγές εν μέσω πανδημίας. Αίσθηση έκανε η απόφασή της να διασπάσει την καταναλωτική δραστηριότητα της εταιρείας και να την αποσχίσει αυτό το καλοκαίρι ως κοινοπραξία που θα γίνει γνωστή ως Haleon. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εισαγωγή στο Λονδίνο μιας εταιρείας εδώ και περισσότερα από δέκα χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κ. Walmsley απέρριψε προσφορά 50 δισ. δολ. για την απόσχιση από τη

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Unilever. Η αντίστροφη μέτρηση άρχισε, η μεγαλύτερη αλλαγή της εικοσαετίας, από τότε που στην πραγματικότητα σχηματίστηκε η GSK όπως είναι σήμερα όσον αφορά τη δομή της. Εκτιμάται πως η νέα GSK θα είναι μια καθαρή φαρμακευτική εταιρεία και αναμένεται ανάπτυξη από 4% έως 6% με τον νεοδιορισθέντα ηγέτη, Dave Lewis, στην αρχηγία. Τον ίδιο δρόμο φαίνεται ότι θα ακολουθήσουν η Johnson & Johnson, η Ipsen, η Sanofi και η Merck. Η κ. Walmsley έχει τη ματιά του επιχειρηματικού ηγέτη, αλλά και της γυ-

Christi Shaw CEO, KITE PHARMA, GILEAD

Kite Pharma της Gilead Sciences αποτελεί παγκόσμιο ηγέτη στον αναπτυσσόμενο τομέα της κυτταρικής θεραπείας, καθώς οι πωλήσεις μόνο για το 2021 ανήλθαν στα 871 εκατ. δολ. μόνο από δύο προϊόντα CAR-T. Η παγκόσμια αγορά CAR-T θεραπείας αναμένεται να φτάσει τα 21,8 δισ. δολ. το 2030, σύμφωνα με ανάλυση της Frost & Sullivan. Στο μυαλό της Christi Shaw δεν επικρατούν οι οικονομικοί δείκτες, αλλά, όπως εξηγεί, η ανάπτυξη κυτταρικών θεραπειών ως δυνητικών θεραπειών για τον καρκίνο και η παροχή τους στους ασθενείς. Μέχρι το 2021 είχαν θεραπευτεί 6.800 ασθενείς της με τις κυτταρικές θεραπείες εκτός κλινικών δοκιμών, από 21 το 2017, όταν εγκρίθηκε αρχικά το Yescarta. Από τότε που κέρδισε την πρώτη έγκριση του Yescarta, η Kite εξελίχθηκε σε μια επιτυχημένη επιχείρηση κυτταρικής θεραπείας. Ήδη συνεργάζεται με ακαδημαϊκά ερευνητικά ιδρύματα και νέες βιοτεχνολογικές εταιρείες, ενώ η οικονομική δύναμη της Gilead επιτρέπει επίσης στην Kite να υπογράψει νέες εξωτερικές τεχνολογίες κυτταρικής θεραπείας, όπως δήλωσε η Shaw. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μια γέφυρα προκειμένου να φτάσει πραγματικά η θεραπεία στους ασθενείς. Το μοναδικό προφίλ της κυτταροθεραπείας ως εξατομικευμένης θεραπείας σημαίνει ότι θα ήταν δύσκολο για οποιαδήποτε

εταιρεία να δημιουργήσει υποδομές από το μηδέν. Ακόμη, οι υπάρχουσες CAR-Ts απαιτούν μια πολύπλοκη διαδικασία, που περιλαμβάνει τη λήψη αίματος από έναν ασθενή για τη γενετική τροποποίηση έως την έγχυση του τελικού προϊόντος πίσω στον ασθενή και την παρακολούθηση για επακόλουθες παρενέργειες. Η θυγατρική της Gilead έχει συνεργαστεί με τη Shoreline Biosciences σε off-theshelf κυτταρικές θεραπείες φυσικών δολοφόνων και μακροφάγων που βασίζονται σε επαγόμενα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα και έχει άλλη μία συνεργασία με την Appia Bio για αλλογενή αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα που βασίζονται σε CARNK Τ-κύτταρα. Η Kite συνεισέφερε επίσης στον γύρο σειράς Α ύψους 100 εκατ. δολ. της Orna Therapeutics, η οποία χρησιμοποιεί κυκλικό RNA για την έκφραση CARs απευθείας στα ανοσοποιητικά κύτταρα ενός ασθενούς. Η επιρροή της κ. Shaw επεκτείνεται και πέρα από τον κόσμο των κυτταρικών θεραπειών ως μία από τις λίγες γυναίκες διευθύνουσες συμβούλους βιοφαρμάκων και ως πρώην φροντιστής που έχει ιδρύσει ένα ίδρυμα για την υποστήριξη της συμμετοχής ασθενών σε κλινικές δοκιμές για τον καρκίνο. Η δε απόφαση της Shaw να εγκαταλείψει τη Novartis ως επικεφαλής των ΗΠΑ το 2016 για να φροντίσει τη μεγαλύτερη α-

δελφή της με καρκίνο του αίματος ήταν μια συγκλονιστική στιγμή για τη βιοφαρμακευτική βιομηχανία. Αλλά η μεγαλύτερη έκπληξη για τη Shaw ήταν ο αριθμός των μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έλαβε από άνδρες και γυναίκες που εύχονταν να είχαν πάρει άδεια και να είχαν περάσει χρόνο με τους αγαπημένους τους.

ναίκας, γι’ αυτό και στηρίζει την εκπαίδευση των κοριτσιών στα STEM, ενώ έχει ταχθεί υπέρ της διαφορετικότητας. «Είμαστε στο κορυφαίο 10% όσον αφορά την εκπροσώπηση των γυναικών στην ηγεσία. Το 40% των αντιπροέδρων μας και άνω είναι γυναίκες και θέλουμε να δούμε περισσότερα. Έχουμε θέσει στόχους για την εκπροσώπηση των εθνοτήτων και πιέζουμε για περισσότερες LGBTQ+ και τις ομάδες αναπηρίας για την εταιρεία επίσης». Η γυναικεία δράση δεν πρέπει να ενισχυθεί μόνο στην εταιρεία ή στον κλάδο, αλλά και στις κλινικές δοκιμές και

στη διαφάνεια των μηχανισμών. Έχοντας να αντιμετωπίσει μελλοντικές δυσκολίες, η κ.Walmsley γνωρίζει ότι φέτος θα δεχθεί σοβαρές πιέσεις από το αμερικανικό hedge fund Elliott Management, το οποίο αμφισβητεί έντονα την ικανότητά της να προσφέρει μια πιο παραγωγική διοχέτευση φαρμάκων, αν και συμφωνεί με την απόσχιση. Η ίδια δηλώνει ότι δεν επιθυμεί να περάσει αυτή τη μάχη, αλλά υποστηρίζει ότι βλέπει τον εαυτό της, το διοικητικό συμβούλιο και την ομάδα της GSK που έχουν ως αποστολή την επίτευξη της αλλαγής στην

οποία όλοι έχουν συμφωνήσει. «Δουλειά μας είναι να παραδώσουμε το εγχείρημα σε όλους τους επενδυτές (…) Εργαζόμαστε για όλους τους μετόχους, καθώς και για τους ασθενείς και για τους ανθρώπους μας –ακούμε προσεκτικά τους μετόχους και προσπαθούμε να παραμείνουμε εξαιρετικά επικεντρωμένοι στην εκτέλεση των σχεδίων μας και να μην επιτρέψουμε στον οργανισμό να αποσπαστεί υπερβολικά από ορισμένες πτυχές» είπε αναφερόμενη έμμεσα στην Elliot. «Είναι σημαντικό να έχεις το θάρρος της γνώμης σου» πρόσθεσε με νόημα.

ΕΡΕΥΝΑ

Michel Vounatsos CEO, BIOGEN

εννημένος στο Μαρόκο, με καταγωγή από την Ελλάδα, έγινε ευρέως γνωστός τον τελευταίο χρόνο χάρη στην υψηλού κινδύνου απόφαση του FDA για το Aduhelm και την αμφιλεγόμενη προοπτική του για τη νόσο Alzheimer. Μετά την έγκριση του FDA, η Biogen έγινε η πρώτη εταιρεία που εδώ και δύο δεκαετίες έφερε στην αγορά ένα νέο προϊόν για τη νόσο Alzheimer. Παρά το γεγονός ότι η Biogen είχε την ευκαιρία να πουλήσει το φάρμακο, η εταιρεία αποφάσισε να ριψοκινδυνεύσει. Θέματα προέκυψαν, από το πρώτο έτος κυκλοφορίας του φαρμάκου, στον εξωτερικό έλεγχο και την επιβολή περιορισμών στις αποζημιώσεις. Ετήσια τιμή ορίστηκε στα 56.000 δολ. για τον μέσο ασθενή, πολλαπλάσια από ό,τι αναμενόταν,

Michel Vounatsos: Το «πάθημα» από το Aduhelm και το μάθημα για τον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

προκαλώντας την οργή των νομοθετών και άλλων. Οι αποκαλύψεις σχετικά με παρασκηνιακές συναντήσεις μεταξύ της εταιρείας και της υπηρεσίας στο πλαίσιο του λεγόμενου Project Onyx έριξαν την κυκλοφορία. Συγκεκριμένα, νωρίτερα από τη διαδικασία ανάπτυξης της εταιρείας, όταν οι προοπτικές του Aduhelm έμοιαζαν να έχουν τελματώσει, η εταιρεία άρχισε μια εσωτερική προσπάθεια για να περάσει το φάρμακο από τη ρυθμιστική γραμμή, σύμφωνα με δημοσιεύματα. Πολλά ειπωθήκαν για τη σχέση της Biogen με τον εκπρόσωπο του οργανισμού νόσου, Billy Dunn. Επιπλέον, η εταιρεία απέτυχε να πείσει για την κάλυψη από τα Centers for Medicare & Medicaid Services (CMS) σε ασθενείς σε κλινικές δοκιμές. Η απόφαση ισοδυναμεί με σοβαρό περιορισμό της κυκλοφορίας. Η Biogen είχε εκτιμήσει ότι 50.000 ασθενείς θα μπορούσαν να αρχίσουν θεραπεία το 2022 αν υπήρχε ευρεία κάλυψη από το Medicare. Αλλά, με την απόφαση του CMS, εκτιμάται τελικά ότι ο αριθμός θα είναι χαμηλότερος κατά χιλιάδες. Πλέον, προβλέπονται ελάχιστες πωλήσεις από το φάρμακο φέτος. Από την πλευρά του, ο Michel Vounatsos εκτιμά πως «το Aduhelm απέδειξε ότι η κυκλοφορία ενός φαρμάκου μπορεί να βλάψει περισσότερο μια εταιρεία παρά να τη βοηθήσει». Μάθημα θα αποτελεί, πλέον, για τον κλάδο σε επίπεδο έγκρισης από τον FDA η εν λόγω περιπέτεια, όταν θα πρόκειται να αναληφθεί ρίσκο για θεραπείες που δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί. «Αντ’ αυτού, οι εταιρείες ίσως θελήσουν να αυτορυθμιστούν και να γίνουν πιο προσεκτικές όσον αφορά τα εμπορικά και αναπτυξιακά τους σχέδια» σχολιάζει ο κ. Vounatsos. Σημειώνεται ότι από τότε που οι ελπίδες για ένα πιθανό megablockbuster αποδείχθηκαν φρούδες, επηρεάστηκε αρνητικά η εταιρεία, με απώλειες του προσωπικού και βλάβη στη φήμη της. Ακόμη και το Νευρολογικό Κέντρο στην περιοχή της Ουάσιγκτον απαγόρευσε στους αντιπροσώπους πωλήσεων της εταιρείας να αλληλοεπιδρούν με τους γιατρούς του. Τονίζεται ότι «ατού» της Biogen είναι ο χώρος της Νευρολογίας, όμως εκφράζονται φόβοι για τη διατήρηση των σκήπτρων της στον τομέα αυτό.

Robert Davis CEO, MERCK & CO.

α ηνία του φαρμακευτικού κολοσσού του Νιου Τζέρσεϊ τα ανέλαβε στα μέσα του 2021. Λίγο λιγότερο από έναν χρόνο από την έναρξη της θητείας του, πραγματοποιήθηκε η εξαγορά της Acceleron Pharma, εκτοξεύοντας την τιμή στα 11,5 δισ. δολάρια. Η δε απόσχιση της Organon τον Ιούνιο του 2021 εφοδίασε την εταιρεία με αφορολόγητο μέρισμα ύψους 9 δισ. δολαρίων. «Η επιχειρηματική ανάπτυξη που αυξάνει την αξία αποτελεί σημαντική προτεραιότητα για τη Merck» δήλωσε ο κ. Davis κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για επενδυτές μερικούς μήνες πριν την ολοκλήρωση της απόσχισης. Η Merck, η οποία κυριαρχεί εδώ και καιρό στον καρκίνο χάρη στο Keytruda, έχει διαφημίσει τη συγκεκριμένη εξαγορά ως έναν τρόπο για να δώσει ώθηση στο χαρτοφυλάκιο φαρμάκων για την καρδιά. Το κάποτε ενισχυμένο από προϊόντα όπως τα φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης Zetia και Vytorin καρδιαγγειακό δυναμικό της Merck αποδυναμώθηκε με την πρόσφατη απόσχιση της μονάδας Organon. Ο πρωταρχικός στόχος της εξαγοράς ήταν το sotatercept, το κορυφαίο κλινικό υποψήφιο της Acceleron για μια πιθανή πρώτη στην κατηγορία θεραπείας σχετικά με την πνευμονική αρτηριακή υπέρταση, που θα μπορούσε να φτάσει σε επίπεδα blockbuster, εκτιμούν ορισμένοι αναλυτές. Η συμφωνία «εξόπλισε» ακόμη τη Merck με τη θεραπεία Reblozyl για την αναιμία, που συνδέεται με τη β-θαλασσαιμία και τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα. Το φάρμακο, το οποίο πωλείται από την Bristol Myers Squibb, κατέγραψε 551 εκατ. δολ. σε πωλήσεις για το σύνολο του 2021, ανέφερε η BMS στην έκθεση αποτελεσμάτων της που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο. Ο κ. Davis βρίσκεται στο άρμα της επιχειρηματικής ανάπτυξης, από τη στιγμή που ο ρόλος του ως οικονομικού διευθυντή διευρύνθηκε το 2016. Έκτοτε, η Merck έχει πραγματοποιήσει μια σειρά από εξαγορές. Μόνο στην Ογκολογία, για παράδειγμα, η εταιρεία επένδυσε πρόσφατα 2,7 δισ. δολ. για την ArQule, 1,1 δισ. δολ. για την Peloton Therapeutics και 773 εκατ. δολ. για την Tilos Therapeutics. Και, ακόμη, με την Acceleron στο «τσεπάκι», η «όρεξη» της Merck για εξαγορές

παραμένει αμείωτη, όπως δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλός της. Τον Οκτώβριο του 2021, ο κ. Davis δήλωσε στους Financial Times ότι εξακολουθεί να αναζητά συμφωνίες για να επεκταθεί πριν λήξει η προστασία της πατέντας του Keytruda, γύρω στο 2028. Στόχος της Merck είναι τεχνολογίες όπως το mRNA, δεδομένης της ηγετικής θέσης της εταιρείας στον τομέα του καρκίνου και των εμβολίων. Η βιοτεχνολογική εταιρεία Mirati Therapeutics από την Καλιφόρνια φαίνεται ότι βρισκόταν πέρσι στη λίστα με τις εξαγορές και συγχωνεύσεις της Merck, όπως ανέφεραν τότε οι FT. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στο στόχαστρό της φέρεται να είναι η Strand Therapeutics και η Arcturus Therapeutics, που εργάζονται σε προϊόντα με βάση το mRNA.

Robert Davis: Προτεραιότητα στην επιχειρηματική ανάπτυξη που αυξάνει την αξία.

ΕΡΕΥΝΑ

George Church ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΓΕΝΕΤΙΚΉΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΉΣ ΣΧΟΛΉΣ ΤΟΥ HARVARD

ία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες στον βιοφαρμακευτικό χώρο είναι ο γενετιστής George McDonald Church. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχει ιδρύσει περίπου τριάντα εταιρείες. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, έχει κατοχυρώσει σχεδόν 100 διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Σε ηλικία 67 ετών, δεν παραδίδει τα όπλα: μόνο πέρσι, κατέθεσε 20 διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Πριν κλείσει τα τριάντα του χρόνια, ο κ. Church, PhD, ανέπτυξε την πρώτη μέθοδο άμεσης γονιδιωματικής αλληλουχίας. Τρεις δεκαετίες αργότερα, έθεσε τις βάσεις για την τεχνολογία CRISPR. Με βάση αυτήν, άρχισε να επεξεργάζεται τα γονίδια των χοίρων, ώστε να επιτρέπει τη μεταμόσχευση των οργάνων τους σε ανθρώπους. Ο ίδιος σχεδιάζει να θεραπεύσει ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία και να αντιστρέψει τη γήρανση μέσω της γονιδιακής θεραπείας. Μάλιστα είναι ο επιστήμονας που δημιούργησε ακόμη και μια εφαρ-

George Church: Έχει κηρύξει τον πόλεμο στη γήρανση με «όπλο» τη γονιδιακή θεραπεία. 62

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

μογή γνωριμιών που ταιριάζει ανθρώπους με βάση το DNA τους. Και, πέρσι, προτρέποντας τους ανθρώπους να μοιραστούν τις γενετικές τους πληροφορίες, έβγαλε σε δημοπρασία ένα NFT του πλήρους γονιδιώματός του έναντι 54.000 δολαρίων. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του «ο καλύτερος τρόπος για να προβλέψεις το μέλλον είναι να το αλλάξεις». Το λαμπρό αυτό μυαλό εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ εδώ και 45 χρόνια: στην αρχή ως υποψήφιος διδάκτορας μοριακής βιολογίας και τώρα ως καθηγητής γενετικής. Στο πλευρό του βρίσκονται μερικοί από τους πιο υποσχόμενους μαθητές του για να συνεχίσουν το έργο του. Πολλοί από αυτούς ήδη διευθύνουν τις εταιρείες του. Το εύρος του έργου του είναι εντυπωσιακό: Στη Rejuvenate Bio, την οποία ο Church συνίδρυσε το 2018, πειράματα με ποντίκια και σκύλους έχουν δείξει ότι καταστάσεις γήρανσης, όπως η παχυσαρκία, οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης, μπορούν να αντιστραφούν με την επαναρρύθμιση των γονιδίων. Η εταιρεία σκοπεύει να εισέλθει στην κλινική έρευνα το επόμενο έτος με θεραπείες που παρέχονται από αδενοσυνδεδεμένους ιούς. Εδώ και δύο χρόνια, η Nabla Bio χρησιμοποιεί μια νέα πλατφόρμα για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό αντισωμάτων αντί για την ανακάλυψή τους. Την τελευταία τριετία, η Shape Therapeutics, με χρηματοδότηση 150 εκατ. δολ., διερευνά δυνατότητες χρήσης της τεχνολογίας CRISPR στην ανάπτυξη θεραπειών με στόχο το RNA. Η Veritas Genetics, την οποία συνίδρυσε ο Church το 2014, ήταν η πρώτη εταιρεία που πρόσφερε την αλληλούχιση ολόκληρου του γονιδιώματος. Φυσικά, δεν έλειψαν και οι αποτυχίες, όπως η περίπτωση της Ally Therapeutics, που απέτυχε να ανακαλύψει μια νέα μέθοδο για την παροχή γονιδιακών θεραπειών μέσω δοκιμών σε ζώα. Μια συνεργασία επίσης με τη Sanofi για να αποκαλύψει φυσικά προϊόντα με τη μηχανή γονιδιωματικής δεν έφτασε ποτέ στην κλινική έρευνα. Όμως, η πιο διάσημη αποτυχία υψηλού ρίσκου ήταν αυτή της Joule Unlimited, η οποία άντλησε 200 εκατ. δολ. χρηματοδότηση, αλλά δεν κατάφερε να παραγάγει καθαρά βιοκαύσιμα με τη βοήθεια γενετικά τροποποιημένων βακτηρίων.

Raymond Deshaies SENIOR VICE PRESIDENT FOR DISCOVERY RESEARCH, AMGEN

πορεί τώρα να μην ασχολείται ο ίδιος με την έρευνα, αλλά διοικεί ως επικεφαλής την παγκόσμια ερευνητική ομάδα της Amgen. Για 23 χρόνια, ο κ. Deshaies διετέλεσε καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, προωθώντας την επιστήμη της στοχευμένης αποικοδόμησης πρωτεϊνών. Μπορεί, τώρα, να έχει αποσυρθεί από το «γήπεδο» της έρευνας και να βρίσκεται στον «πάγκο», αλλά ο κ. Deshaies συνέβαλε στην προώθηση των επιτευγμάτων του Ινστιτούτου από την Amgen. Συγκεκριμένα, η στοχευμένη αποικοδόμηση πρωτεϊνών είναι μια εκκολαπτόμενη θεραπευτική προσέγγιση που βασίζεται στην καταστροφή προβληματικών πρωτεϊνών. Η Amgen και ο κ. Deshaies θα ακολουθήσουν τα ίχνη των νέων εξελίξεων στον τομέα. Επί των ημερών του, η Amgen έχει πραγματοποιήσει εξαγορές. Άλλωστε, ο Deshaies, μαζί με τον συνάδελφό του Craig Crews, μετέτρεψε την έρευνά τους για τη στοχευμένη αποικοδόμηση πρωτεϊνών στην πρώτη τους εταιρεία, την Proteolix. Εννέα χρόνια αργότερα, μετά την πώληση στην Onyx Pharmaceuticals, το βασικό περιουσιακό στοιχείο της Proteolix, το Kyprolis, εγκρίθηκε για τη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος. Η Amgen αγόρασε την Onyx λιγότερο από έναν χρόνο αργότερα. Στη συνέχεια, ο κ. Deshaies αξιοποίησε τις δυνατότητες των λιγασών ουμπικουιτίνης και αναπτύχθηκαν φάρμακα στα τέλη της δεκαετίας του 2010. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε η Πλατφόρμα Επαγόμενης Εγγύτητας (IPP). Μεγάλο μέρος της πρόσφατης εργασίας του κ. Deshaies επικεντρώθηκε στην εκτέλεση συγκεκριμένων, συμπληρωματικών συνεργασιών και εξαγορών για την ανάπτυξη αυτής της πλατφόρμας. Πρώτα η Amgen εξαγόρασε τη Nuevolution, γνωστή πλέον ως Amgen Research Copenhagen, για να χρησιμοποιήσει τη βιβλιοθήκη της που κωδικοποιείται με DNA. Η τεχνολογία επιτρέπει την ταχεία διαλογή χημικών ενώσεων για την ταχύτερη εύρεση συνδέσεων με δύσκολους στόχους. Δεξί του χέρι είναι ο συνάδελφός του, Ryan Potts, PhD, από το St Jude Children’s Research Hospital στο Μέμφις του Τενεσί, ο οποίος εντάχθηκε στην Amgen στην αρχή της πανδημίας ως εκτελεστικός διευθυντής και επικεφαλής της πλατφόρμας. Ο

κ. Potts έκτοτε επιβλέπει πρόσθετες κινήσεις, περιλαμβανομένης και της εξαγοράς της Tenebio από την Amgen για 900 εκατ. δολ., τον Ιούλιο του 2021. Όλες αυτές οι κινήσεις, από τις άμεσες εξαγορές έως τις συγκεκριμένες προσλήψεις, έθεσαν τις βάσεις για να επιδιώξει ο κ. Deshaies ένα νέο πεδίο σχεδιασμού μικρών μορίων: την αποικοδόμηση του RNA. Τα δυνητικά μόρια, που ονομάζονται RIBOTECs. Η Amgen συνεργάστηκε για άλλη μια φορά με την Arrakis Therapeutics, υπογράφοντας, στις αρχές του 2022, ένα σύμφωνο για πιθανούς συνδετικούς παράγοντες RNA.

Raymond Deshaies: Εκκολαπτόμενη θεραπευτική προσέγγιση που βασίζεται στην καταστροφή προβληματικών πρωτεϊνών. 63

ΕΡΕΥΝΑ

Jennifer Doudna ΒΙΟΧΗΜΙΚΌΣ, ΙΔΡΎΤΡΙΑ ΤΗΣ MAMMOTH BIOSCIENCES

βραβευμένη με Νόμπελ Χημείας Jennifer Doudna, μαζί με τη συνεργάτιδά της Emmanuelle Charpentier, κατατάχθηκαν στον ετήσιο κατάλογο του περιοδικού Time με τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο το 2015, για την ανάπτυξη του CRISPR-Cas9, της τεχνολογίας γονιδιακής επεξεργασίας. Η Doudna και η Charpentier ήταν υπεύθυνες για τη δημιουργία μιας μεθόδου που βασίστηκε σε αυτήν την ανακάλυψη και ε-

πιτρέπει σε μια πρωτεΐνη που σχετίζεται με το CRISPR, την Cas9, να τροποποιεί το γονιδίωμα, αποκλείοντας ασθένειες. Για την ίδια είναι σημαντικός ο αντίκτυπος της βράβευσης, καθώς για πρώτη φορά το Νόμπελ Χημείας απονεμήθηκε σε ομάδα γυναικών. Οι δύο ερευνήτριες συνάντησαν δυσκολίες κατά το εγχείρημά τους. Ωστόσο, η κ. Doudna εκτιμά, πλέον, ότι το κλίμα αλλάζει και οι νέοι ενθαρρύνονται από το παράδειγμά τους να ασχοληθούν με την επιστήμη. Θεωρεί ότι το έργο της έχει δύο βασικές αποστολές: την προώθηση των δυνατοτήτων της γονιδιακής επεξεργασίας CRISPR και την προετοιμασία του δρόμου για τις μελλοντικές γενιές επιστημόνων ώστε να υλοποιήσουν τις δικές τους ιδέες. Στην πρώτη κατεύθυνση δράσης της ανήκει η Mammoth Biosciences, η οποία αποτελεί μια «εξόρμηση» στην εμπορική πλευρά της βιοτεχνολογίας, μετά από δραστηριοποίηση στην ακαδημαϊκή έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. Στόχος της νεοφυούς επιχείρησης είναι να αναπτύξει νέες βιολογικές εφαρμογές για το CRISPR χρησιμοποιώντας την τεχνολογία για τη δημιουργία νέων διαγνωστικών εργαλείων και νέων θεραπευτικών ουσιών. Μάλιστα, στις αρχές του 2020, η Mammoth φρόντισε να προσαρμόσει τα διαγνωστικά

εργαλεία της που βασίζονται στην CRISPR στον κορωνοϊό. Ο FDA χορήγησε άδεια επείγουσας χρήσης για τη δοκιμή Covid υψηλής απόδοσης, οπότε προωθήθηκε η διαγνωστική της τεχνολογία. Η Mammoth βελτίωσε την ικανότητά της να προσαρμόζει γρήγορα τις μεθόδους CRISPR-Cas9 σε νέες βιολογικές απειλές. Στόχος είναι μια εξέταση point-of-care και ίσως μια απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή από την τρέχουσα διαθέσιμη τεχνολογία. Επίσης, θα είναι διαθέσιμη για την ανίχνευση άλλων ειδών ιών και άλλων παθογόνων, στο μέλλον. Η κ. Doudna δήλωσε ότι είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένη με τη δυνατότητα που υπάρχει, πλέον, χειρισμού των γονιδιωμάτων μεμονωμένων μικροβίων, κάτι που δεν ήταν ποτέ πριν δυνατό. Πρόκειται, ακόμη, για μια τεράστια ευκαιρία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα, η κ. Doudna έχει φροντίσει να βοηθήσει νεότερους επιστήμονες να ακολουθήσουν τις δικές τους έρευνες. Το 2014, ίδρυσε το Ινστιτούτο Καινοτόμου Γονιδιωματικής (IGI), μια ερευνητική πρωτοβουλία αφιερωμένη στη μηχανική γονιδιώματος, για να βοηθήσει στην προσαρμογή της θεμελιώδους έρευνας σε πραγματικές εφαρμογές. Με τον τρόπο αυτό το IGI πέτυχε τη σύνδεση των ερευνητών με εμπορικούς εταίρους.

Kimberly Smith ΕΠΙΚΕΦΑΛΉΣ Ε&Α ΤΗΣ VIIV HEALTHCARE, ΘΥΓΑΤΡΙΚΉΣ ΤΗΣ GLAXOSMITHKLINE

τις καινοτομίες για την ανάπτυξη προϊόντων έναντι του HIV και στην ελπίδα να εξαλειφθεί ο ιός συνέβαλε η Kim Smith, MD, επικεφαλής Ε&Α της ViiV Healthcare, θυγατρικής της GlaxoSmithKline που ειδικεύεται στα φάρμακα και την έρευνα για τον HIV. Μετά από έρευνα ετών, η ViiV πέτυχε δύο σημαντικές εγκρίσεις από τον FDA για φάρμακα μακράς δράσης για τον HIV υπό την επιρροή της κ. Smith. Έχοντας θητεύσει ως κλινική γιατρός και ερευνήτρια επί δύο δεκαετίες πριν μεταπηδήσει στη βιομηχανία, η κ. Smith διαθέτει μια

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

σπάνια ασθενοκεντρική οπτική, που είναι ιδιαίτερα σημαντική για την καταπολέμηση του HIV, σύμφωνα με τον προκάτοχό της στη ViiV, τον πρώην επικεφαλής της Ε&Α, John Pottage. Μετά από σπουδές στην Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, η κ. Smith εργάστηκε στο Σικάγο στο Cook County Hospital και στο Rush University Medical Center, θεωρώντας ότι είχε βρει τον σκοπό της ζωής της. Τότε ήταν που η ViiV την κάλεσε. Ως γιατρός λοιμωδών νοσημάτων, είχε εξετάσει πλήθος κόσμου που ζούσε με τον ιό. Ο μέντοράς της, κ.

Arthur Levin EXECUTIVE VICE PRESIDENT, RESEARCH AND DEVELOPMENT, AVIDITY BIOSCIENCES

Arthur Levin, PhD, έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας πρωτοποριακής νέας πλατφόρμας RNA που μπορεί να παρέχει θεραπεία σε προηγουμένως απρόσιτους τύπους ιστών και κυττάρων. Πρόκειται για μια ανακάλυψη-ορόσημο στην επιστήμη του RNA, που θα μπορούσε να ξεκλειδώσει τη θεραπεία για ασθένειες ανίατες μέχρι σήμερα. Ο κ. Levin και η ομάδα της Avidity Biosciences παραδίδουν, επί του παρόντος, το πρώτο σύζευγμα αντισώματος-ολιγονουκλεοτιδίου σε ασθενείς με σπάνιες μυϊκές παθήσεις σε κλινική δοκιμή. Οι συζεύξεις αντισωμάτων-ολιγονουκλεοτιδίων είναι μια νέα κατηγορία τεχνητά δημιουργημένου ανασυνδυασμένου DNA. Η σύντηξη φέρει τις ιδιότητες και τα οφέλη και των δύο κατηγοριών βιομορίων. Διάφορες εφαρμογές βιοτεχνολογίας ενσωματώνουν όλο και περισσότερο την επιστήμη αυτή στην ανάπτυξη. Με δεκαετίες εμπειρίας στον τομέα των θεραπευτικών ουσιών που βασίζονται σε νουκλεϊκά οξέα, ο κ. Levin έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εισαγωγή αρκετών ολιγονουκλεοτιδίων στην κλινική, περιλαμβανομένων και των πρώτων φαρμάκων antisense. Πρόκειται για μια μορφή θεραπείας που στοχεύει τον αγγελιοφόρο RNA και για τις πρώτες θεραπευτικές ουσίες με στόχο το microRNA που μπορούν

να στοχεύουν ταυτόχρονα περισσότερα από ένα γονίδια. Σε διάστημα τριάντα ετών, ο επιστήμονας έχει συμβάλει στην Έρευνα & Ανάπτυξη στις εταιρείες Roche, Ionis Pharmaceuticals, Santaris Pharma και miRagen Therapeutics. Τώρα, ως επικεφαλής επιστημονικός υπεύθυνος της Avidity Biosciences, ο Levin έχει προωθήσει την ικανότητα του RNA ώστε να μπορεί να μεταμορφώσει τη θεραπεία σπάνιων ασθενειών. Η πλατφόρμα συζεύξεων αντισωμάτωνολιγονουκλεοτιδίων, που αναπτύχθηκε εξολοκλήρου στο εσωτερικό της Avidity, συνδυάζει την εξειδίκευση των μονοκλωνικών αντισωμάτων με την ακρίβεια των θεραπευτικών ολιγονουκλεοτιδίων, τα οποία είναι στοχευμένοι παράγοντες που μπορούν να παρεμβαίνουν στην έκφραση γονιδίων. Η καινοτομία έχει δημιουργήσει μια σειρά θεραπειών για σοβαρές μυϊκές παθήσεις που δεν έχουν θεραπευτικές επιλογές, περιλαμβανομένης και της μυοτονικής δυστροφίας τύπου 1 (DM1), όπως και της φατνιακής μυϊκής δυστροφίας. Στα τέλη του 2021, το υποψήφιο DM1 της Avidity εισήλθε σε ανθρώπινες δοκιμές και η εταιρεία σχεδιάζει να το προωθήσει για άλλες δύο ασθένειες στην κλινική έρευνα μέχρι τα τέλη του 2022. Προς το παρόν, αναμένεται να αποδειχθεί ότι η θεραπεία μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια και α-

ποτελεσματικότητα. Ακόμη, η Avidity χρησιμοποιεί την πλατφόρμα για την ανάπτυξη θεραπευτικών ουσιών σε άλλες περιοχές του σώματος, πέραν των μυών, όπως τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και οι καρδιακοί ιστοί. Αν και ο αντίκτυπος του Levin στην ανάπτυξη φαρμάκων, μαζί με την ηγετική του θέση στο άνοιγμα νέων επιστημονικών δρόμων, θα μπορούσε να επηρεάσει την πορεία των σπάνιων ασθενειών για τα επόμενα χρόνια, δήλωσε ότι η πιο περήφανη στιγμή της καριέρας του δεν έχει έρθει ακόμη.

Pottage, την ενθάρρυνε να κάνει το βήμα προς τη βιομηχανία και έτσι δέχθηκε την πρόκληση να σταθεί στο πλευρό περισσότερων ασθενών. Με την είσοδό της, η κ. Smith έφερνε ένα βασικό συστατικό που έλειπε στη βιομηχανία, κατά τον Pottage, την οπτική ενός κλινικού γιατρού. Μετά από πέντε χρόνια επικεφαλής των προγραμμάτων κλινικής ανάπτυξης της ViiV, η Smith ανέλαβε επικεφαλής Ε&Α το 2019. Η θητεία της περιλάβανε πολυάριθμες επιτυχίες, περιλαμβανομένου και του α-

νοίγματος και κλεισίματος του 2021 με εγκρίσεις-ορόσημο από τον FDA. Τον Ιανουάριο, η ViiV πέτυχε μια μακροχρόνια έκδοση του Cabenuva, του φαρμάκου της για όσους έχουν HIV. Στη συνέχεια, τον Δεκέμβριο, ο FDA υπέγραψε το Apretude της ViiV, την πρώτη ενέσιμη επιλογή προφύλαξης πριν από την έκθεση (PrEP) μακράς δράσης για τη μείωση του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HIV. Και τα δύο προϊόντα χορηγούνται μία φορά κάθε δύο μήνες, ένα σημαντικό στοιχείο διαφοροποίησης τόσο στη θεραπεία όσο και στην πρόληψη, ιδίως για τους ασθε-

νείς που νόσησαν με HIV πριν από τρεις δεκαετίες, καθώς τώρα οι ασθενείς με HIV πρέπει να παίρνουν 20 χάπια την ημέρα για να κρατήσουν την ασθένεια υπό έλεγχο. Σύμφωνα με την κ. Smith, θα πρέπει να δημιουργηθούν διαφορετικοί τύποι φαρμάκων μακράς δράσης για να καλυφθούν οι ανάγκες μιας ευρύτερης ομάδας ανθρώπων που ζουν με τον HIV ή είναι δυνητικά ευάλωτοι. Πλέον, η ViiV εστιάζεται σε διαστήματα δοσολογίας τριών μηνών και σε προϊόντα που μπορούν να αυτοχορηγηθούν. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τι δείχνει μεγάλη μελέτη για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας

EFPIA: Ενδυναμώστε τα συστήματα υγείας Πώς μπορούν να γίνουν πιο ανθεκτικά και αποτελεσματικά αξιοποιώντας την ψηφιακή υγεία και την καινοτομία

ι προκλήσεις στα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας είναι τεράστιες και προκαλούνται από πολλούς παράγοντες, όπως η ανάγκη για σύνθετες και δαπανηρές θεραπείες, αλλά και από την αντιμετώπιση χρόνιων ασθενειών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού. Η πανδημία της Covid-19 μάς δίδαξε πολλά, αλλά κυρίως ανέδειξε τη σημασία της προτεραιοποίησης της Υγείας. Στην παρούσα μελέτη, η EFPIA παρουσιάζει τις θέσεις του κλάδου για την ενδυνάμωση των ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας μέσα από 5 βασικούς άξονες: Α νθρωποκεντρικότητα Ε νδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού Α ποτελεσματικότητα Α νθεκτικότητα  Υ ιοθέτηση του ψηφιακού μετασχηματισμού

Παράλληλα, τονίζει τη συνεισφορά της καινοτόμου βιομηχανίας ως ενός απαραίτητου και ζωτικού συνεργάτη για τη δημιουργία μιας βιώσιμης και ανθεκτικής Ευρώπης, που παράγει αξία για τους ασθενείς, τα συστήματα υγείας και την κοινωνία στο σύνολό της.

Η «ευκαιρία» της πανδημίας Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) παρέχουν μερικές από τις καλύτερες υπηρεσίες υγείας στον κόσμο. Η Ευρώπη είναι, εδώ και πολύ καιρό, κέντρο αριστείας για την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία υψηλής ποιότητας. Η αλληλεγγύη έχει προτεραιότητα, με τις περισσότερες χώρες να παρέχουν καθολική κάλυψη υγείας για βασικές υπηρεσίες. Ωστόσο, η πανδημία Covid-19 έχει ωθήσει τα συστήματα υγείας στα όριά τους, εκθέ-

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

τοντας και επιδεινώνοντας σοβαρές υποκείμενες ατέλειες. Εκτός από τον τεράστιο άμεσο αντίκτυπο της ίδιας της Covid-19, η πανδημία έχει προκαλέσει έμμεσα τεράστια και μόνιμη ζημιά, διαταράσσοντας τις συνήθεις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης. Η Covid-19 ενίσχυσε, επίσης, προϋπάρχοντα κενά και επιβάρυνε ασθενείς με χρόνια νοσήματα, δυσχεραίνοντας την πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας. Ο αντίκτυπος της νόσου επιδεινώθηκε από τις αδυναμίες του συστήματος υγείας, που σχετίζονται με δεκαετίες υποχρηματοδότησης, βραχυπρόθεσμων αποταμιεύσεων και άστοχων δαπανών για αναποτελεσματικά μοντέλα υγειονομικής περίθαλψης, που ανταμείβουν την ποσότητα της παρεχόμενης περίθαλψης και όχι την ποιότητά της και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα. Κοιτάζοντας το μέλλον, η Covid-19 έχει φέρει την Υγεία στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας για τα επόμενα χρόνια και έχει αποδείξει πόσο άρρηκτα συνδεδεμένη είναι με την ευημερία μας. Περισσότερο από ποτέ, σήμερα, οι Ευρωπαίοι πολίτες περιμένουν δικαίως ισχυρά συστήματα υγείας, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους και της κοινωνίας γενικότερα. Η πανδημία έδειξε, επίσης, τα αξιοσημείωτα επιτεύγματα που είναι δυνατά όταν οι ενδιαφερόμενοι για την Υγεία φορείς συνεργάζονται για κοινούς στόχους, για παράδειγμα στην παροχή καινοτόμων τεχνολογιών και μοντέλων παροχής φροντίδας. Τώρα είναι η ώρα να χρησιμοποιήσουμε τα διδάγματα που αντλήθηκαν από αυτήν την κρίση –θετικά και αρνητικά– και την ανανεωμένη πολιτική και δημόσια προτεραιότητα της Υγείας, για να μεταρρυθμίσουμε φιλόδοξα τα συστήματα υγείας μας.

Οι μεγάλες προκλήσεις Οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο, εν μέρει λόγω της ιατρικής προόδου και της καινοτομίας. Ωστόσο, οι χρόνιες ασθένειες που ευθύνονται για τις περισσότερες περιπτώσεις κακής υγείας, τους θανάτους και τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης στην Ευρώπη γίνονται πιο συχνές όσο αυξάνεται η ηλικία. Αυτές οι χρόνιες, μη μεταδοτικές ασθένειες περιλαμβάνουν τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο, τον διαβήτη, τις αναπνευστικές ασθένειες και τη νόσο Alzheimer. Οι ψυχικές ασθένειες είναι επίσης ένα αυξανόμενο πρόβλημα στις κοινωνίες μας. Ως εκ τούτου, η κοινωνική γήρανση οδηγεί σε ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση για περί-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η πανδημία της Covid-19 έχει φέρει την Υγεία στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας για τα επόμενα χρόνια.

πλοκη και δαπανηρή μακροχρόνια φροντίδα υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Οι μελλοντικές δαπάνες για την Υγεία σε ολόκληρη την ΕΕ, στις οποίες κυριαρχεί το κόστος περίθαλψης για χρόνιες ασθένειες, θα συνεχίσουν να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, εκτός αν υπάρξει στροφή προς την πρόληψη ασθενειών και προς πιο βιώσιμα μοντέλα περίθαλψης. Ταυτόχρονα, η γήρανση της κοινωνίας απειλεί τη χρηματοδότηση της Υγείας, με ένα συρρικνούμενο τμήμα του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας να πρέπει να υποστηρίξει τα αυξανόμενα επίπεδα δαπανών για την Υγεία. Επιπλέον, τα συστήματα υγείας αντιμετωπίζουν μακροπρόθεσμες απειλές από τη μικροβιακή αντοχή, τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, αυτές οι προκλήσεις δεν χρειάζεται να οδηγήσουν αναπόφευκτα σε κατάρρευση του συστήματος υγείας. Αυτοί οι κίνδυνοι μπορούν να αποφευχθούν ή να αντισταθμιστούν με τη διατήρηση μιας καλύτερης υγείας και την παροχή μιας πιο αποτελεσματικής υγειονομικής περίθαλψης καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Η αναποτελεσματικότητα πλήττει τα συστήματα υγείας, καθώς εκτιμάται ότι ένα στα πέντε ευρώ που δαπανάται για την Υγεία, τελικά, είναι σπατάλη. Οι «έξυπνες» δαπάνες για φαρμακευτικά προϊόντα θα είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, αλλά τα φαρμακευτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν μόνο το ένα πέμπτο των δαπανών για την Υγεία. Τα πραγματικά οφέλη αποτελεσματικότητας θα απαιτήσουν οργανωτική μεταρρύθμιση για την ενσωμάτωση των υπηρεσιών και των προϋπολογισμών με ανθρωποκεντρικούς τρόπους και την ευθυγράμμισή τους προς κοινούς στόχους βελτίωσης

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

των αποτελεσμάτων υγείας. Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι επενδύσεις σε μια περιοχή μπορούν να αποφέρουν μακροπρόθεσμη αξία σε όλο το σύστημα. Μόνο έτσι μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για τα συστήματα υγειονομικής μας περίθαλψης, ωφελώντας ταυτόχρονα τους ασθενείς, τους επαγγελματίες υγείας, τους παρόχους και τους πληρωτές.

Επενδύσεις και όχι κόστος οι δαπάνες υγείας Η διασφάλιση του μέλλοντος των συστημάτων υγείας ξεκινά με τη χρηματοδότησή τους σύμφωνα με την πραγματική τους αξία για τις κοινωνίες και τις οικονομίες. Οι κυβερνήσεις δεν πρέπει, πλέον, να θεωρούν τις δαπάνες για την Υγεία κόστος ή βάρος, ή στόχο για βραχυπρόθεσμη συγκράτηση του κόστους, αλλά μάλλον μια κοινωνική επένδυση τόσο για την ευημερία των πολιτών όσο και για το οικονομικό μας μέλλον. Η καλύτερη υγεία οδηγεί στην ευημερία. Οι υγιέστεροι άνθρωποι απολαμβάνουν μεγαλύτερη και πιο παραγωγική επαγγελματική ζωή, συμβάλλοντας στην οικονομία, ενώ καταναλώνουν λιγότερη υγειονομική περίθαλψη. Ο τομέας της υγείας είναι απαραίτητος για την οικονομική απόδοση και τη σταθερότητα κάθε χώρας, έχοντας θετικό αντίκτυπο σε άλλους τομείς μέσω των θέσεων εργασίας που δημιουργεί και από την αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Μειώνει, επίσης, τον κοινωνικό αποκλεισμό μέσω επιδομάτων για την απασχόληση, τις συνθήκες εργασίας και το εισόδημα των νοικοκυριών. Ο τομέας της υγείας (τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός) είναι επίσης από μό-

νος του μοχλός ανάπτυξης και καινοτομίας και ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στην Ευρώπη με εργατικό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης. Συνολικά, κάθε ευρώ που δαπανάται για τη δημόσια υγεία σε χώρες υψηλού εισοδήματος υπολογίζεται ότι επιστρέφει 14 ευρώ στην οικονομία. Αυτό το όφελος διπλασιάζεται για τις δαπάνες σε εθνικό επίπεδο. Οι δαπάνες για το σύστημα υγείας είναι επομένως μια κοινωνική επένδυση στο οικονομικό μας μέλλον, καθώς και στην υγεία μας. Χτίζουν τα θεμέλια για μια ισχυρότερη και πιο βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η οποία με τη σειρά της θα υποστηρίζει την καλύτερη παροχή υγειονομικής περίθαλψης. Αυτός ο «ενάρετος κύκλος» θα βοηθήσει στην επίλυση της πρόκλησης που θέτει η κοινωνική γήρανση και άλλες μακροπρόθεσμες απειλές και θα προετοιμάσει καλύτερα τα συστήματα υγείας για μελλοντικούς κραδασμούς.

Η ψηφιοποίηση Η EFPIA και άλλοι ειδικοί έχουν υποστηρίξει και εργαστεί για χρόνια για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων υγείας σύμφωνα με αυτές τις αρχές. Τι θα κάνει, λοιπόν, τη διαφορά τώρα; Η απάντηση είναι η ψηφιοποίηση. Η ψηφιοποίηση φέρνει ήδη μια επανάσταση στην υγειονομική περίθαλψη, αλλά μόλις αρχίζουμε να αισθανόμαστε τη δύναμή της. Τα ψηφιακά εργαλεία υγείας απέδειξαν την αξία τους κατά τη διάρκεια της Covid-19, παρέχοντας προσαρμόσιμους νέους τρόπους αλληλεπίδρασης ανθρώπων και συστημάτων υγείας. Πιο βαθιά, η ψηφιοποίηση σε όλο το σύστημα θα βοηθήσει στην απελευθέρωση της πλήρους ισχύος των δεδομένων, επιτρέποντας τη λήψη καλύτερων και ταχύτερων αποφάσεων σε όλα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και καινοτομίας. Κατά μια έννοια, όλη η υγειονομική περίθαλψη θα είναι ψηφιακή, με οφέλη σε κάθε επίπεδο.

Η πρόκληση της γήρανσης σε αριθμούς Μ έχρι το 2100, το ποσοστό του πληθυσμού της ΕΕ-27 ηλικίας 65 ετών και άνω θα αυξηθεί κατά περίπου 50%, από 20,2% το 2019 σε 31,3%. Τ ο ποσοστό των υπερηλίκων αυξάνεται ακόμη πιο γρήγορα. Για παράδειγμα, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστεί μεταξύ του

2019 και του 2100 από 5,8% σε 14,6%.  Ο συρρικνούμενος πληθυσμός σε ηλικία εργασίας θα πρέπει να δημιουργήσει μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα για να υποστηρίξει τις αυξανόμενες κοινωνικές δαπάνες που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών του γηράσκοντος πληθυσμού. Ο δείκτης εξάρ-

τησης των ηλικιωμένων στην ΕΕ προβλέπεται να διπλασιαστεί από 31,4% το 2019 σε 57,1% έως το 2100. Αυτό σημαίνει ότι έως το 2100 θα υπήρχαν λιγότερα από δύο (1,75) άτομα σε ηλικία εργασίας για κάθε άτομο ηλικίας 65 ετών και άνω σε σύγκριση με περίπου τρία αυτή τη στιγμή.

Η πρόκληση των χρόνιων νόσων σε αριθμούς  Σχεδόν το ένα τρίτο των ατόμων ηλικίας άνω των 15 ετών αναφέρουν ότι ζουν με δύο ή περισσότερες χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες (NCDs). Τ ο 37% των Ευρωπαίων ηλικίας 65 ετών και άνω έχουν πολλαπλές χρόνιες παθήσεις, αλλά το ποσοστό αυτό ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Μ εταξύ 10 ευρωπαϊκών χωρών, ο επιπολασμός της πολυνοσηρότητας μεταξύ των ατόμων ηλικίας 50 ετών και άνω αυξήθηκε από 38% το 2007 σε 42% το 2015. Τ α NCDs ευθύνονται για 9 στους 10 θανάτους στην ΕΕ. Οι καρδιαγγειακές

παθήσεις και οι καρκίνοι, από μόνες τους, ευθύνονται σχεδόν για τα δύο τρίτα των θανάτων στην ΕΕ.  Τα NCDs αντιπροσωπεύουν έως και το 80% του συνόλου των δαπανών για την Υγεία στην ΕΕ. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος, ο διαβήτης τύπου 2 και οι χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις αποτελούν, από μόνες τους, τουλάχιστον το 25% των δαπανών για την Υγεία. Π ερίπου 550.000 άτομα σε ηλικία εργασίας πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο σε ολόκληρη την ΕΕ λόγω των NCDs, που ανέρχονται σε 3,4 εκατ. χρόνια

ζωής και 115 δισ. ευρώ σε οικονομικό δυναμικό που χάνεται ετησίως.  Τα NCDs έχουν επίσης ως αποτέλεσμα εκατοντάδες δισεκατομμύρια περισσότερα σε άτυπη φροντίδα, καθώς και κοινωνικό κόστος, όπως η απώλεια παραγωγής και η κοινωνική ευημερία.  Τέσσερις κύριες NCDs, από μόνες τους, οδηγούν σε απώλεια 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος σε ολόκληρη την ΕΕ. Τ ο συνολικό υγειονομικό και οικονομικό κόστος των NCDs στην ΕΕ προβλέπεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 70% έως το 2050.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Οι 5 βασικοί άξονες για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας 1. Ανθρωποκεντρικότητα

Συνολικά, κάθε ευρώ που δαπανάται για τη δημόσια υγεία σε χώρες υψηλού εισοδήματος υπολογίζεται ότι επιστρέφει 14 ευρώ στην οικονομία.

Τα μελλοντικά συστήματα υγείας θα πρέπει να έχουν ως κινητήρια δύναμη την ανθρωποκεντρικότητα, παρέχοντας μια ολοκληρωμένη φροντίδα και ενδυναμώνοντας τους ασθενείς. Η αρχή ότι η υγειονομική περίθαλψη πρέπει να επικεντρώνεται στον ασθενή ή στους ανθρώπους ακούγεται απλή και απολαμβάνει υψηλό επίπεδο πολιτικής υποστήριξης. Ωστόσο, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί στα συστήματα υγείας στο σύνολό τους με ολοκληρωμένο τρόπο. Η EFPIA πιστεύει ότι τα συστήματα υγείας μπορούν να λειτουργήσουν σε πλήρη ισχύ μόνο αν όλα τα στοιχεία τους είναι προσανατολισμένα προς την κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων και τη βελτίωση της υγείας τους, ανάλογα με αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για αυτούς. Κάθε υπηρεσία, τεχνολογία, σύστημα, πολιτική και πληρωμή θα πρέπει να κινείται προς την ίδια ανθρωποκεντρική κατεύθυνση. Όμως, τα σημερινά συστήματα υγείας δεν επικεντρώνονται στον άνθρωπο, κυρίως επειδή οι υπηρεσίες υγείας και οι προϋπολογισμοί είναι κατακερματισμένοι ανάλογα με τις ειδικότητες ασθενειών και τους τομείς παρόχων (π.χ. πρωτοβάθμια, νοσοκομειακή και μακροχρόνια περίθαλψη).

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για ασθενείς με πολλαπλές χρόνιες ασθένειες, οι οποίοι συνήθως χρειάζονται φροντίδα από πολλούς διαφορετικούς παρόχους υγειονομικής περίθαλψης. Συχνά, αυτές οι υπηρεσίες δεν συντονίζονται καλά μεταξύ τους, αφήνοντας τους ασθενείς να πλοηγούνται σε ένα περίπλοκο, ασυνεχές σύστημα. Ο κατακερματισμός βλάπτει επίσης την αποδοτικότητα, λόγω των καθυστερήσεων και της περιττής φροντίδας. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ελλιπή θεραπεία όταν οι ασθενείς «πέφτουν σε κενά» μεταξύ των παρόχων. Οι χωριστοί, περιορισμένοι προϋπολογισμοί για διαφορετικές υπηρεσίες υγείας εμποδίζουν επίσης τα συστήματα υγείας να επενδύσουν σε έναν τομέα για να αποκομίσουν οφέλη και εξοικονόμηση κόστους σε άλλους τομείς. Η EFPIA υποστηρίζει μια ολιστική, πλήρως ανθρωποκεντρική προσέγγιση, στην οποία όλες οι υπηρεσίες και οι προϋπολογισμοί του συστήματος υγείας ενσωματώνονται σε επαγγελματικά, θεσμικά και τομεακά όρια για να παρέχουν μια απρόσκοπτη συνέχεια φροντίδας. Με αυτόν τον τρόπο οι ασθενείς μπορούν πιο εύκολα να έχουν πρόσβαση στη φρο-

ντίδα που χρειάζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, που καλύπτει την πρόληψη ασθενειών και την προαγωγή της υγείας, την έγκαιρη ανίχνευση και τον έλεγχο, τη διάγνωση, τη θεραπεία, την αποκατάσταση και τη φροντίδα στο τέλος της ζωής τους. Αυτά τα μοντέλα ενεργοποιούνται όλο και περισσότερο από την πρόοδο σε γονιδιωματικές εξετάσεις και βιοδείκτες, που επιτρέπουν την εξατομίκευση της υγειονομικής περίθαλψης, και από ψηφιακά συστήματα υγείας που διευκολύνουν την ελεύθερη ροή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο μεταξύ των ασθενών και όλων των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στη φροντίδα τους. Η ΕΕ θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου: Π ώς να γίνουν τα συστήματα υγείας πιο ανθρωποκεντρικά σε όλα αυτά τα επίπεδα.  Πώς οι αρχές θα πρέπει να συνεργάζονται

με ασθενείς και οργανώσεις ασθενών. Γ ια την τυποποιημένη μέτρηση των δεδομένων υγείας και τη χρήση αυτών των δεδομένων για συγκριτική αξιολόγηση εντός και μεταξύ των κρατών μελών. Η γνώση είναι δύναμη και η ενδυνάμωση των πολιτών χτίζει καλύτερη υγεία. Η κρίση της Covid-19 ενίσχυσε τη σημασία των αξιόπιστων πληροφοριών για την υγεία. Η βελτίωση της γνώσης για την υγεία είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη ασθενειών, την έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών και την καλύτερη διαχείριση ασθενειών, για παράδειγμα μέσω της αυτοφροντίδας και της τήρησης της φαρμακευτικής αγωγής. Επομένως, τα μελλοντικά συστήματα υγείας πρέπει επίσης να επωφεληθούν πλήρως από τα ψηφιακά εργαλεία και τις πλατφόρμες υγείας, που ενδυναμώνουν τους ασθενείς, τους φροντιστές και το κοινό ως συνεργάτες στη δική τους υγειονομική περίθαλψη.

2. Αποτελεσματικότητα Τα μελλοντικά συστήματα υγείας θα πρέπει να επικεντρωθούν στην παροχή και την πληρωμή για ό,τι έχει μεγαλύτερη σημασία: καλύτερη υγεία και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Τα τρέχοντα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης τείνουν να επικεντρώνονται στην ποσότητα της παρεχόμενης υγειονομικής περίθαλψης και όχι στην αξία που προσφέρει πραγματικά στους ασθενείς, στα συστήματα υγείας και στην κοινωνία. Για παράδειγμα, οι χρηματοδότες υγειονομικής περίθαλψης, ως επί το πλείστον, μετρούν και πληρώνουν για την υγειονομική περίθαλψη σύμφωνα με τον αριθμό των εξετάσεων, των υπηρεσιών, των διαδικασιών και των φαρμάκων που παρέχονται. Αναπόφευκτα, οι πόροι επικεντρώνονται περισσότερο στην επίτευξη αυτών των στόχων παρά στην παροχή των αποτελεσμάτων υγείας που έχουν μεγαλύτερη σημασία για τους ασθενείς και την κοινωνία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε:  Χαμηλή αποδοτικότητα, με την παροχή κινήτρων στην υπερβολική χρήση ακατάλληλης υγειονομικής περίθαλψης. Α νεπαρκή περίθαλψη ή επιλογή ασθενών με λιγότερες ανάγκες φροντίδας, ειδικά για απλά μοντέλα κεφαλαίου, στα οποία οι πάροχοι αμείβονται με βάση

έναν σταθερό αριθμό εγγεγραμμένων ασθενών, ανεξάρτητα από το πόση φροντίδα χρειάζονται.  Υποχρηματοδότηση σε παρεμβάσεις και δραστηριότητες που θα βελτιώσουν τα αποτελέσματα μακροπρόθεσμα. Πιστεύουμε ότι τα μελλοντικά συστήματα υγείας θα πρέπει να προσανατολίζουν όλους τους πόρους τους προς την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων, μεγιστοποιώντας έτσι την αξία (δηλαδή τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται από τους πόρους που χρησιμοποιούνται). Αυτό δεν αφορά μόνο ορισμένες υπηρεσίες, τομείς θεραπείας, ομάδες ασθενών και φάρμακα: θα πρέπει να εφαρμόζεται ως οργανωτική αρχή σε ολόκληρο το σύστημα υγείας. Η μετάβαση στην υγειονομική περίθαλψη που βασίζεται στα αποτελέσματα θα περιλαμβάνει πολλά βασικά βήματα. Κ αθορισμός τυποποιημένων και ανθρωποκεντρικών αποτελεσμάτων Τα συστήματα υγείας θα πρέπει να μετρούν τυποποιημένα αποτελέσματα για να επιτρέπουν τη σύγκριση μεταξύ παρόχων υγειονομικής περίθαλψης, περιοχών, ακόμη και χωρών. Αυτό θα επιτρέψει τη συγκριτική αξιολόγηση, τον εντοπισμό των αδικαιολόγητων διαφοροποιήσεων και την

Η ψηφιοποίηση θα βοηθήσει στην απελευθέρωση της πλήρους ισχύος των δεδομένων, επιτρέποντας τη λήψη καλύτερων και ταχύτερων αποφάσεων σε όλα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και καινοτομίας.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

κοινή χρήση βέλτιστων πρακτικών για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των ασθενών, της ποιότητας και της αξίας της περίθαλψης, οδηγώντας σε πιο ενημερωμένες επιλογές των ασθενών και καλύτερη υγεία. Αυτά τα αποτελέσματα ορίζονται καλύτερα μέσω μιας διεπιστημονικής προσέγγισης με ισχυρή συμμετοχή ασθενών. Σημαντικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν την International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM), τις Patient-Reported Indicator Surveys (PaRIS) του ΟΟΣΑ και το έργο Health Outcomes Observatory. Μ έτρηση αποτελεσμάτων: Αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών Τα συστήματα υγείας της ΕΕ χρειάζονται ολοκληρωμένα, διαλειτουργικά ψηφιακά συστήματα, για τη συλλογή και την ενσωμάτωση δεδομένων αποτελεσμάτων υψηλής ποιότητας από πολλές πηγές υπό σαφή διακυβέρνηση. Η διαφανής αναφορά των δεδομένων αποτελεσμάτων, σύμφωνα με το μοντέλο χωρών όπως η Σουηδία, είναι επίσης σημαντική για να επιτραπεί η συγκριτική αξιολόγηση των αποτελεσμάτων υγείας εντός και μεταξύ των χωρών και να ενημερώνεται η λήψη αποφάσεων από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους παρόχους υπηρεσιών, τους πληρωτές και τους ασθενείς. Π ληρωμή με βάση τα αποτελέσματα-Κίνητρα μέσω νέων μοντέλων Η μετάβαση στην υγειονομική περίθαλψη

που βασίζεται στα αποτελέσματα εμποδίζεται όχι από τεχνικά εμπόδια, αλλά από οργανωτικά και πολιτιστικά εμπόδια, περιλαμβανομένης και της έλλειψης κινήτρων. Τα συστήματα υγείας δεν δίνουν συστηματικά κίνητρα στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να μετρούν ή να αναφέρουν τα αποτελέσματα. Για να αντιμετωπιστεί αυτό τα μελλοντικά μοντέλα χρηματοδότησης και πληρωμών θα πρέπει να στραφούν προς ανταποδοτικά αποτελέσματα για την υγεία, για παράδειγμα συμφωνίες αποζημίωσης με βάση την αξία για καινοτόμα φάρμακα. Αυτά τα μοντέλα δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα στα ολοκληρωμένα συστήματα υγείας και δεν υπάρχει μια ενιαία προσέγγιση που να λειτουργεί για όλους τους τύπους παρόχων, υπηρεσιών και προϊόντων. Απαιτείται, επομένως, περισσότερη δουλειά για να συμφωνηθούν τα αποτελέσματα που πρέπει να μετρηθούν, πώς να σχεδιαστούν κατάλληλα για το σκοπό μοντέλα συμβάσεων και ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμοστούν τα απαραίτητα συστήματα συλλογής δεδομένων και ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεραστούν νομικά, υλικοτεχνικά και διοικητικά εμπόδια. Ο φαρμακευτικός κλάδος έχει δεσμευτεί να μεγιστοποιήσει την αξία που προσφέρουν οι καινοτομίες μας στους ασθενείς, τα συστήματα υγείας και την κοινωνία και υποστηρίζει σθεναρά τη μετάβαση στη φροντίδα που βασίζεται στα αποτελέσματα. Ο κλάδος ενσωματώνει ολοένα και περισσότερο τα αποτελέσματα που αναφέρονται από ασθενείς σε κλινικές δοκιμές και σε ρυθμιστικές και υποβολές HTA. Μ εταξύ του 2012 και του 2016, το 70% των ογκολογικών ενδείξεων για 49 φάρμακα που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων περιλάμβαναν δεδομένα PRO (patientreported outcome) στις ρυθμιστικές υποβολές τους. Τ ο 2016, λίγο περισσότερες από τις μισές υποβολές HTA που έγιναν σε οκτώ φορείς περιλάμβαναν δεδομένα PRO.

Ο κλάδος συμμετέχει επίσης σε πολλές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την υποστήριξη της χρήσης των PRO στη λήψη αποφάσεων για την υγειονομική περίθαλψη, μεταξύ άλλων μέσω της Innovative Medicines Initiative.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

3. Ανθρώπινο δυναμικό Το μελλοντικό εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας πρέπει να ενδυναμωθεί με δεξιότητες, εργαλεία και καινοτομίες που το βοηθούν να προσφέρει τη μέγιστη αξία στους ασθενείς και στο σύστημα υγείας. Το εργατικό δυναμικό της υγειονομικής περίθαλψης είναι θεμελιώδες δομικό στοιχείο των συστημάτων υγείας και καθοριστικός παράγοντας για το πόσο καλά αποδίδουν. Η πανδημία Covid-19 έχει τονίσει τη ζωτική συμβολή των εργαζομένων στον τομέα της υγείας στην κοινωνία και έχει ενισχύσει τη θέση τους στα μάτια του κοινού. Ωστόσο, η Covid-19 είχε, και συνεχίζει να έχει, σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στο προσωπικό υγειονομικής περίθαλψης. Εκτός από τον κίνδυνο μόλυνσης από την ίδια την Covid-19, πολλά μέλη του προσωπικού πρώτης γραμμής είναι εξαντλημένα και υπό σοβαρή ψυχική καταπόνηση, λόγω των παρατεταμένων περιόδων υπερβολικής πίεσης και υψηλών υπερβολικών ποσοστών θνησιμότητας, σε ορισμένες περιπτώσεις με χαμηλά επίπεδα προσωπικού και εξοπλισμού. Η εξουθένωση, η αγωνία και τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι ευρέως διαδεδομένες. Γενικότερα, η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού συμβάλλει επίσης σε διαφορές στην πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες υπηρεσίες και τεχνολογίες, καθώς και στα αποτελέσματα της υγείας τους. Η υγεία είναι ήδη ο μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης στην Ευρώπη και η ΕΕ θα χρειαστεί 11 εκατομμύρια νεοεκπαιδευμένους ή εισαγόμενους εργαζομένους στον τομέα της υγείας και μακροχρόνιας απασχόλησης για να ικανοποιήσει την αυξανόμενη ζήτηση στους τομείς της υγείας και

της μακροχρόνιας περίθαλψης μεταξύ του 2018 και του 2030. Τώρα είναι η ώρα τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης να επενδύσουν και να ενδυναμώσουν τους εργαζομένους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης ώστε να προσφέρουν τα ιδανικά συστήματα υγείας για το μέλλον. Η σημαντική επένδυση του φαρμακευτικού κλάδου στην Έρευνα & Ανάπτυξη στην Ευρώπη συμβάλλει στη συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των επαγγελματιών του τομέα της υγείας μέσω της συμμετοχής σε κλινικές δοκιμές και άλλες ερευνητικές δραστηριότητες. Στον φαρμακευτικό κλάδο, τα μέλη της EFPIA θα συνεχίσουν να δημιουργούν το καλύτερο δυνατό εργατικό δυναμικό για την εξυπηρέτηση των ασθενών και των συστημάτων υγείας. Για τον σκοπό αυτό δεσμευόμαστε για τη διά βίου μάθηση και την επαγγελματική εξέλιξη. Σε άλλο παράδειγμα, ένα μέλος της EFPIA, η AstraZeneca, συνεργάζεται με δημόσιους φορείς στην πρωτοβουλία Reskilling for Employment (R4E) που ξεκίνησε η European Roundtable for Industry. Αυτό θα βοηθήσει τους ανέργους και τους εργαζομένους «υπό κίνδυνο» να αναπροσαρμόσουν τις δεξιότητες σε μια εποχή στην οποία το τοπίο εργασίας στην Ευρώπη υφίσταται σημαντικές αλλαγές. Ο απώτερος στόχος είναι η επανεκπαίδευση 1 εκατομμυρίου ενηλίκων όλων των ηλικιών στην Ευρώπη έως το 2025, ενισχύοντας το ανθρώπινο κεφάλαιο στην ανάκαμψη της Ευρώπης, προωθώντας την κοινωνική ένταξη και ομαλοποιώντας τη μετάβαση σε μια πράσινη και ψηφιακή οικονομία.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

4. Αποδοτικότητα Τα μελλοντικά συστήματα υγείας πρέπει να γίνουν πιο αποδοτικά μέσω μιας μετάβασης που θα βασίζεται στην αξία. Σήμερα, τα συστήματα υγείας εκτιμάται ότι σπαταλούν έως και το 20% των δαπανών σε παρεμβάσεις που δεν βελτιώνουν τα αποτελέσματα στην Υγεία. Η αναποτελεσματικότητα και η σπατάλη στην υγειονομική περίθαλψη μπορεί να εμφανιστούν με διάφορες μορφές, για παράδειγμα:  Μερικοί ασθενείς λαμβάνουν επαναλαμβανόμενες διαγνωστικές εξετάσεις ή υπηρεσίες, απλώς και μόνο επειδή οι πληροφορίες δεν κοινοποιούνται μεταξύ των παρόχων. Μ ερικοί ασθενείς λαμβάνουν «φροντίδα χαμηλής αξίας», δηλαδή φροντίδα που είναι αναποτελεσματική ή που λειτουργεί μόνο για ορισμένες ομάδες ασθενών. Ο ι ασθενείς λαμβάνουν μερικές φορές φροντίδα που προκαλεί σοβαρές επιπλοκές, που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Υπολογίζεται ότι περίπου το 10% των νοσοκομειακών δαπανών προορίζεται για τη διόρθωση ιατρικών λαθών ή νοσοκομειακών λοιμώξεων που μπορούν να προληφθούν.

Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο πρόωροι θάνατοι στην ΕΕ (τα δύο τρίτα του συνόλου) θα μπορούσαν να αποφευχθούν μέσω της καλύτερης πρόληψης ασθενειών και της υγειονομικής περίθαλψης.

Ενώ η EFPIA υποστηρίζει μεγαλύτερες επενδύσεις στην Υγεία, η αυξημένη χρηματοδότηση θα πρέπει να συνδυαστεί με δράση για τη μείωση της αναποτελεσματικότητας. Τα μελλοντικά συστήματα υγείας πρέπει να γίνουν πιο αποδοτικά, αλλά είναι σημαντικό να καθοριστεί προσεκτικά η αποδοτικότητα. Πιστεύει ότι η βελτίωση της αποτελεσματικότητας σημαίνει μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων υγείας σε επίπεδο ασθενών και πληθυσμού, που επιτυγχάνονται μέσω μιας συγκεκριμένης επένδυσης στην Υγεία. Ή διατήρηση των ίδιων αποτελεσμάτων, επιτυγχάνοντας μακροπρόθεσμη εξοικονόμηση πόρων για τα συστήματα υγείας ή την κοινωνία. Αυτό συνδέεται στενά με την έννοια της υγειονομικής περίθαλψης, που βασίζεται στην αξία.

Πρόληψη Τα μελλοντικά συστήματα υγείας πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην πρωτογενή πρόληψη ασθενειών και στη δημόσια υγεία. Αυτός είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την προστασία των ανθρώπων, των συστημάτων υγείας και των οικονομιών.

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο πρόωροι θάνατοι στην ΕΕ –τα δύο τρίτα του συνόλου– θα μπορούσαν να αποφευχθούν μέσω μιας καλύτερης πρόληψης ασθενειών και υγειονομικής περίθαλψης. Σχεδόν τα δύο τρίτα αυτών των θανάτων που μπορούν να αποφευχθούν μπορούν να προληφθούν μέσω της αποτελεσματικής πρωτογενούς πρόληψης και άλλων μέτρων δημόσιας υγείας. Ο εμβολιασμός προσφέρει ένα πρωταρχικό και επίκαιρο παράδειγμα πρόληψης ασθενειών και η καινοτομία υψηλής αξίας μπορεί να έχει τεράστια οφέλη για τα συστήματα υγείας και την κοινωνία. Τα εμβόλια είναι η «καλύτερη αγορά» για την υγεία, παρέχοντας σημαντική απόδοση της επένδυσης. Τώρα, η Covid-19 έχει υπογραμμίσει την απαράμιλλη αξία τους στην προστασία των ανθρώπων, των υπηρεσιών υγείας και των ευρύτερων οικονομιών. Ωστόσο, επί του παρόντος, μόνο το 3% των δαπανών για την Υγεία αφιερώνεται στην πρόληψη ασθενειών και στη δημόσια υγεία σε ολόκληρη την ΕΕ και λιγότερο από το 1% (μέσος όρος 0,3%) στη χρηματοδότηση του εμβολιασμού. Πολλά φάρμακα διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη δευτερογενή πρόληψη, ειδικά σε χρόνιες ασθένειες, όπως ο διαβήτης και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, για την πρόληψη σοβαρών συμβάντων και επιπλοκών. Το υπόλοιπο ένα τρίτο του 1 εκατομμυρίου θανάτων που μπορούν να αποφευχθούν στην Ευρώπη κάθε χρόνο θα μπορούσε να αποφευχθεί μέσω της έγκαιρης και καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης των χρόνιων ασθενειών δαπανάται για νοσοκομειακή περίθαλψη για προχωρημένες ασθένειες και επιπλοκές. Η έγκαιρη διάγνωση και η αποτελεσματική, έγκαιρη θεραπεία παρέχουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα στους ασθενείς, γλυτώνουν από το περιττό κόστος και μειώνουν το κοινωνικό βάρος της κακής υγείας κατά τη διάρκεια της ζωής. Στην πραγματικότητα, η πλημμελής συμμόρφωση στη λήψη των συνταγογραφούμενων φαρμάκων πιστεύεται ότι κοστίζει έως και 125 δισ. ευρώ σε νοσοκομεία, επισκέψεις σε εξωτερικούς ασθενείς και επείγουσα περίθαλψη, που μπορούν να αποφευχθούν. Η επένδυση σε καλύτερο προσυμπτωματικό έλεγχο και θεραπεία μπορεί να μειώσει το κόστος. Για παράδειγμα, ο διαβήτης α-

πορροφά το 9% των συνολικών δαπανών για την Υγεία στην ΕΕ και το κόστος συνεχώς αυξάνεται. Υπολογίζεται ότι το 75% αυτής της δαπάνης αφορά επιπλοκές που θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά από καινοτόμα φάρμακα, όπως η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η καρδιακή και η νεφρική ανεπάρκεια. Ωστόσο, μόνο το 6,2% των δαπανών για τον διαβήτη χρησιμοποιούνται για φάρμακα. Κατά μέσο όρο, το 30% των δαπανών για τα συστήματα υγείας δαπανώνται για ενδονοσοκομειακή περίθαλψη. Ωστόσο, οι εισαγωγές σε νοσοκομεία για χρόνιες παθήσεις είναι συχνά αποφεύξιμες, όπως φαίνεται από τη μεγάλη διακύμανση μεταξύ των χωρών στη συχνότητα των εξιτηρίων από το νοσοκομείο μεταξύ των ασθενών με διαβήτη.

6 Βασικές αρχές Έξι βασικές αρχές συστημάτων υγείας που βασίζονται στην αξία, βιώσιμα και ανθρωποκεντρικά: 1. Τα αποτελέσματα που έχουν σημασία για τους ανθρώπους και τους ασθενείς, καθώς και τα οφέλη που εκτιμώνται από τα συστήματα υγείας και τις κοινωνίες, βρίσκονται στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων. 2. Οι παρεμβάσεις και οι υπηρεσίες που αφορούν την πρόληψη, την κοινωνική φροντίδα και την υγειονομική περίθαλψη οργανώνονται με ολοκληρωμένο τρόπο γύρω από

ανθρώπους και ασθενείς. 3. Οι πόροι διατίθενται για φροντίδα και πρόληψη υψηλής αξίας, με τα αποτελέσματα και το κόστος της φροντίδας να μετρώνται ολιστικά. 4. Η συνεχής μάθηση, η εκπαίδευση και η βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης βασίζονται σε στοιχεία και υποστηρίζονται από δεδομένα και γνώσεις. 5. Προωθούνται καινοτόμοι τρόποι παροχής φροντίδας. 6. Τα μοντέλα χρηματοδότησης και οι πληρωμές επιβραβεύουν την αξία και τα αποτελέσματα.

5. Ανθεκτικότητα Η Ευρώπη πρέπει να υποστηρίξει την καινοτομία για να ενισχύσει τα μελλοντικά συστήματα υγείας. Η Covid-19 ήταν μια ηχηρή αφύπνιση για την ανάγκη τα κράτη μέλη της ΕΕ να εξετάσουν –μόνα τους και από κοινού– πώς να κάνουν τα συστήματα υγείας τους πιο ανθεκτικά. Η πανδημία Covid-19 έχει σίγουρα υπογραμμίσει την ανάγκη μιας καλύτερης προετοιμασίας των συστημάτων υγείας τόσο για τη διαχείριση των πανδημιών όσο και για την αποφυγή της παράπλευρης απώλειας που προκαλείται από τη διακοπή των κρίσιμων υπηρεσιών υγείας για άλλες ασθένειες. Πέρα από την Covid-19, η ανθεκτικότητα πρέπει να περιλαμβάνει την ικανότητα του συστήματος υγείας να διαχειρίζεται όλους τους τύπους προκλήσεων δημόσιας υγείας, μεταξύ των οποίων την αυξανόμενη πίεση από χρόνιες ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, τη μικροβιακή αντοχή και τις απειλές για την υγεία που δημιουργούνται από περιβαλλοντικούς κινδύνους και την αλλαγή του κλίματος. Πρέπει να ενισχύσουμε συντονισμένα τα συστήματα υγείας μας έναντι όλων αυτών των μακροχρόνιων πιέσεων, καθώς και των απρόβλεπτων κραδασμών. Η ενίσχυση των συστημάτων υγείας, με επίκεντρο την ανθρωποκεντρικότητα, τα αποτελέσματα, την αποτελεσματικότητα και το εργατικό δυναμικό, θα τα ενισχύσει εγγενώς. Η πανδημία Covid-19 έχει δοκιμάσει τις αλυσίδες εφοδιασμού φαρμάκων της Ευρώπης όσο ποτέ άλλοτε, αυξάνοντας δραματικά τη ζήτηση ορισμένων κρίσιμων προϊόντων, ενώ ad hoc και μονομερή μέτρα

από τα κράτη μέλη απείλησαν τις διαδικασίες εφοδιασμού κατά την πρώτη φάση της πανδημίας. Οι αλυσίδες εφοδιασμού φαρμάκων είναι πολύπλοκες, διεθνείς, μακροπρόθεσμες επιχειρήσεις στις οποίες συμμετέχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι. Το μέσο φάρμακο έχει περίπου 350 συστατικά των οποίων η παροχή πρέπει να συντονιστεί προσεκτικά και να χρονομετρηθεί, ώστε να παραχθεί ένα τελικό προϊόν. Η όλη διαδικασία διαρκεί συνήθως περίπου 2 χρόνια. Για βιολογικά προϊόντα, περιλαμβανομένων και των εμβολίων, η διαδικασία παραγωγής και διανομής μπορεί να είναι ακόμη πιο περίπλοκη. Ως επί το πλείστον, η ευρωπαϊκή φαρμακευτική βιομηχανία που βασίζεται στην έρευνα αντιμετώπισε ενεργά την πρόκληση που θέτει η Covid-19 και διατήρησε συνεχείς προμήθειες φαρμάκων. Τα σχέδια ετοιμότητας για την πανδημία ενεργοποιήθηκαν στα τέλη του 2019, επιτρέποντας στους κατασκευαστές να βελτιώσουν την ικανότητα παραγωγής και προμήθειας. Επιπλέον, η διαφοροποίηση των καναλιών προσφοράς, η πρόβλεψη της ζήτησης και, σε ορισμένες περιπτώσεις, η στενή συνεργασία με τις υγειονομικές αρχές και ο συντονισμός εθνικών μέτρων σε επίπεδο ΕΕ (π.χ. μεγάλες παραγγελίες για σκοπούς αποθήκευσης) ήταν βασικά στοιχεία της συλλογικής μας απάντησης στην πανδημία. Οι φαρμακευτικές εταιρείες επενδύουν συνεχώς στην ενίσχυση των συστημάτων εφοδιασμού τους, για παράδειγμα χρησιμοποιώντας ψηφιακές τεχνολογίες (προ-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η πλημμελής συμμόρφωση στη λήψη των συνταγογραφούμενων φαρμάκων πιστεύεται ότι κοστίζει έως και 125 δισ. ευρώ!

γνωστική ανάλυση και τεχνητή νοημοσύνη) για να βελτιώσουν την πρόβλεψη ζήτησης, τις ευέλικτες αλυσίδες εφοδιασμού και την υποστήριξη του εργατικού δυναμικού της βιομηχανίας. Αυτές οι προσπάθειες θα χρειαστούν συνεργασία και υποστήριξη από την ΕΕ και τα κράτη μέλη προκειμένου να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια και να διασφαλιστεί η επιτυχία. Ωστόσο, υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης, το οποίο απαιτεί συλλογική δράση σε όλη την ΕΕ. Τα συγκεκριμένα μέτρα που θα βοηθήσουν στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας σε μελλοντικούς κραδασμούς περιλαμβάνουν: Μ εγαλύτερη συνεργασία και διαφάνεια μεταξύ των οργανισμών της ΕΕ (ιδίως του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων), των εθνικών αρχών, της βιομηχανίας και άλλων παραγόντων της εφοδιαστικής αλυσίδας για την παροχή καλύτερων δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, για την πρόβλεψη και την παρα-

κολούθηση της ζήτησης, καθώς και έναν κοινό ορισμό και πλαίσιο αναφοράς για τις ελλείψεις. Έ ναν μηχανισμό κατανομής με βάση την αλληλεγγύη, με πολιτική υποστήριξη από τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, που θα ενεργοποιηθεί σε περίπτωση που οι προμήθειες περιοριστούν προσωρινά από εξωτερικά «σοκ» και ενδέχεται να μην καλύπτουν τη ζήτηση για φάρμακα.  Η ίδρυση της προτεινόμενης Αρχής Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης Υγείας (HERA), που είναι αφιερωμένη στη βελτίωση της ικανότητας και της ετοιμότητας της Ευρώπης να ανταποκρίνεται σε διασυνοριακές απειλές και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για την υγεία.  Ρυθμιστική εναρμόνιση μεταξύ των αρμόδιων αρχών για να γίνει πιο ευέλικτη η διανομή των φαρμάκων.  Πρακτικά μέτρα για τη μείωση του υλικοτεχνικού και διοικητικού φόρτου της προμήθειας φαρμάκων, όπως οι απαιτήσεις ευέλικτης σήμανσης.

Ψηφιοποίηση: Το μέλλον της υγειονομικής περίθαλψης Ο όρος «ψηφιακή υγεία» περιλαμβάνει: ehealth, mhealth, telehealth, ηλεκτρονικά αρχεία υγείας, απομακρυσμένη παρακολούθηση, συνδεδεμένες συσκευές, ψηφιακές θεραπείες και άλλα. Σημαίνει ενσωμάτωση δεδομένων, τεχνητής νοημοσύνης (AI) και μηχανικής μάθησης για τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης. Πολλές μορφές ψηφιακής υγείας απέδειξαν την αξία τους κατά τη διάρκεια της κρίσης της Covid-19, για παράδειγμα υπηρεσίες τηλεϊατρικής, που επιτρέπουν τη διατήρηση των υπηρεσιών υγείας, επιτήρηση ασθενειών και μηχανισμοί που υποστηρίζουν τις αλυσίδες εφοδιασμού φαρμάκων. Ωστόσο, αυτά αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό μέρος των δυνατοτήτων της ψηφιακής υγείας. Η ψηφιοποίηση σε όλο το σύστημα θα φέρει επανάσταση σε όλη την υγειονομική περίθαλψη, ενισχύοντας τα ολοκληρωμένα, ανθρωποκεντρικά, βασισμένα στα αποτελέσματα συστήματα υγείας που χρειαζόμαστε. Η ψηφιοποίηση στον τομέα της υγείας εμποδίζεται όχι από την έλλειψη δεδομένων, αλλά από τον κατακερματισμό και την έλλειψη διαλειτουργικότητάς του. Στην πραγματικότητα, τα συστήματα υγείας παράγουν

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

τεράστιες ποσότητες δεδομένων από διάφορες πηγές, όπως ηλεκτρονικά αρχεία υγείας (όπου υπάρχουν), μητρώα ασθενειών, συστήματα παρακολούθησης φαρμάκων μετά την έγκριση, συστήματα αποζημίωσης, εφαρμογές υγείας για κινητές συσκευές και άλλες φορητές τεχνολογίες. Ωστόσο, τα περισσότερα δεδομένα για την υγεία δεν τίθενται σε εφαρμογή –περίπου το 80% παραμένει αναξιοποίητο. Όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί, η χρήση του συχνά περιορίζεται υπερβολικά σε έναν μόνο σκοπό, επομένως οι δυνατότητές του δεν αξιοποιούνται. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε καλά αναγνωρισμένα τεχνικά ζητήματα που μπορούν να ξεπεραστούν, και συγκεκριμένα: Τ α συστήματα συλλογής δεδομένων συχνά δεν είναι διαλειτουργικά, που σημαίνει ότι δεν μπορούν να «μιλήσουν» μεταξύ τους. Η πανδημία Covid-19 το τόνισε έντονα αυτό, καθώς σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν καν δυνατό να συγκριθεί ο αριθμός των θανάτων μεταξύ των χωρών της ΕΕ, λόγω των διαφορών στη συλλογή και την ταξινόμηση των δεδομένων. Υ πάρχει έλλειψη κατάλληλης υποδο-

μής και νομοθετικού πλαισίου για κοινή χρήση, ιδίως σε διασυνοριακό και σε επίπεδο ΕΕ. Ο ι φορείς που κατέχουν ή ελέγχουν δεδομένα δεν έχουν, επί του παρόντος, κίνητρα να τα κοινοποιούν, και οι σχετικοί κανονισμοί κοινής χρήσης δεδομένων είναι διφορούμενοι ή ανασταλτικοί. Ε πιπλέον, ενώ πολλά συστήματα καταγράφουν δεδομένα σχετικά με την κατανάλωση και τις δραστηριότητες υγειονομικής περίθαλψης, υπάρχει έλλειψη ολοκληρωμένης μέτρησης των αποτελεσμάτων υγείας που μπορούν να συγκριθούν μεταξύ των συστημάτων υγείας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός χρειάζεται πολιτική ηγεσία σε επίπεδο ΕΕ και συνεργασία μεταξύ των ασθενών, του κοινού, των επαγγελματιών υγείας και των ειδικών πληροφορικής. Η EFPIA τονίζει ότι τα δεδομένα υγείας έχουν τεράστιες δυνατότητες βελτίωσης της φροντίδας των ασθενών, των συστημάτων υγείας και της έρευνας και παρέχουν μια ευκαιρία που δεν μπορούμε να χάσουμε, αλλά χρειάζονται κατάλληλες υποδομές και σαφή διακυβέρνηση με υπευθυνότητα, για να διασφαλιστεί η διαθεσιμότητά τους για διαφορετικούς σκοπούς, διασφαλίζοντας ιδιωτικότητα και ασφάλεια, καθώς και ποιότητα.

Διακυβέρνηση Οι αποφάσεις για την υγειονομική περίθαλψη μπορεί να είναι κρίσιμες και οι Ευ-

ρωπαίοι πολίτες πρέπει να αισθάνονται ότι τα δεδομένα τους είναι ασφαλή και ότι χρησιμοποιούνται με θετική πρόθεση για την υγειονομική περίθαλψη. Οι πολίτες της ΕΕ υποστηρίζουν γενικά την ψηφιακή υγεία, με το 80% να συμφωνεί να μοιράζεται τα δεδομένα υγείας του αν διασφαλίζονται το απόρρητο και η ασφάλεια. Ως εκ τούτου, η Ευρώπη χρειάζεται ένα νομικό και ηθικό πλαίσιο διακυβέρνησης για την ψηφιακή υγεία που να είναι κατάλληλο για τον σκοπό και να εμπιστεύονται όλα τα μέρη. Θα πρέπει να εξισορροπεί την ασφάλεια και την προστασία δεδομένων σε πλαίσιο με τα οφέλη για το άτομο και το σύστημα υγείας. Η νομοθεσία GDPR παρέχει ήδη το πλαίσιο διακυβέρνησης, αλλά λείπουν μηχανισμοί εφαρμογής. Οι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα τους και να τα ελέγχουν. Πρέπει να είναι ελεύθεροι να επιλέγουν τους σκοπούς για τους οποίους χρησιμοποιούνται τα δεδομένα τους. Δυνητικοί αποδέκτες στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της έρευνας θα πρέπει να εξουσιοδοτούνται με την επιφύλαξη συνεχούς επανεξέτασης. Η συναίνεση κοινής χρήσης δεδομένων πρέπει να εναρμονιστεί σε ολόκληρη την ΕΕ, με βάση μια ευρεία συναίνεση για επαναχρησιμοποίηση για σκοπούς επιστημονικής έρευνας, με δυνατότητα εξαίρεσης. Το πλαίσιο διακυβέρνησης θα πρέπει να υποστηρίζει τη χρήση δεδομένων για σκοπούς έρευνας και χάραξης πολιτικής (δευτερεύουσες χρήσεις), καθώς και για την υγειονομική περίθαλψη (πρωτογενής χρήση). •••

Η Υγεία είναι ήδη ο μεγαλύτερος τομέας απασχόλησης στην Ευρώπη και η ΕΕ θα χρειαστεί 11 εκατομμύρια νεοεκπαιδευμένους ή εισαγόμενους εργαζομένους στον τομέα της υγείας μεταξύ του 2018 και του 2030.

ΑΡΘΡΟ

Πλέον είναι 12η αιτία θανάτου παγκοσμίως

Άνοδος του αριθμού ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο 700.000.000 περιπτώσεις ασθενών διεθνώς

H του δρος Δημήτρη Πετρά, διευθυντή του Νεφρολογικού Τμήματος του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Αθηνών, αντιπροέδρου της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας

Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας με αυξανόμενη επίπτωση και μεγάλη θνητότητα. Το 2017, η παγκόσμια επίπτωση της ΧΝΝ ήταν 9,1%, το οποίο αντιστοιχεί σε 700.000.000 περιπτώσεις. Αυτό το ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και του αυξανόμενου ορίου ηλικίας, καθώς και της αυξανόμενης επίπτωσης που παρουσιάζουν η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης. Η ΧΝΝ αποτελείται από ένα σύνολο ετερογενών νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από διαταραχές στη δομή και τη λειτουργία του νεφρού. Παράγοντες κινδύνου είναι γενετικοί ή κοινωνικοοικονομικοί, καθώς και νοσήματα τα οποία προδιαθέτουν ή προάγουν την έναρξη της νεφρικής νόσου (π.χ. ΣΔ, ΑΥ, παχυσαρκία, αυτοάνοσα νοσήματα). Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες των Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO), ως ΧΝΝ ορίζεται η παρουσία νεφρικής βλάβης (συνήθως με αλβουμινουρία ≥ 30mg/day) ή η μειωμένη νεφρική λειτουργία (οριζόμενη με μειωμένο ρυθμό σπειραματικής διήθησης GFR<60ml/min/1.73m2) για τουλάχιστον τρεις μήνες, ανεξάρτητα από την αιτία. Η σταδιοποίηση της ΧΝΝ περιλαμβάνει 6

/ Μάρτιος-Απρίλιος 2022

κατηγορίες eGFR (G stages), 3 κατηγορίες αλβουμινουρίας (Α stages). Η απώλεια της νεφρικής λειτουργίας οδηγεί σε διαταραχές των υγρών και της οξεοβασικής ισορροπίας, όπως κατακράτηση υγρών, υπερκαλιαιμία, υπερφωσφαταιμία και μεταβολική οξέωση, καθώς και συστηματικές και ενδοκρινικές διαταραχές, όπως ανορεξία, ναυτία, εύκολη κόπωση, αναιμία, υποθρεψία, υπερλιπιδαιμία και διαταραχές των οστών. Από το 1990, η επίπτωση της ΧΝΝ έχει αυξηθεί κατά 29,3%, αλλά ευτυχώς η επίπτωση με βάση την ηλικία παρέμεινε αμετάβλητη. Ασθενείς με ΧΝΝ έχουν αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου, κυρίως ισχαιμικής καρδιακής νόσου και καρδιακής ανεπάρκειας, όπως και αυξημένη θνητότητα από καρδιαγγειακά αίτια, όπως και από όλες τις αιτίες. Επιπλέον, από το 1990 παρατηρείται παγκοσμίως αύξηση στη θνητότητα σε ασθενείς με ΧΝΝ (θνητότητα από όλες τις αιτίες) στο 41,5%, προκαλώντας το 4,6% συνολικά των θανάτων το 2017, καθιστώντας τη ΧΝΝ 12η αιτία θανάτου παγκοσμίως, ενώ το 1990 αποτελούσε τη 17η και το 2025 αναμένεται να είναι η 5η αιτία. Υπάρχουν διαφορές στην αύξηση της επίπτωσης και της θνητότητας στις διάφορες χώρες και αφορούν κυρίως κοινωνικοοικονομικούς

λόγους, προγράμματα πρόληψης και έγκαιρης αναγνώρισης που υιοθετεί η εκάστοτε χώρα. Λιγότεροι ασθενείς με ΧΝΝ θα οδηγηθούν σε τελικό στάδιο (ΧΝΝΤΣ). Η ΧΝΝΤΣ αποτελεί το τελικό στάδιο της ΧΝΝ, που χρήζει υποστήριξης με εξωνεφρική κάθαρση (αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση). Το 2010, περίπου 2.620.000 άνθρωποι παγκοσμίως υποστηρίζονταν με εξωνεφρική κάθαρση και αναμένεται το ποσοστό αυτό να διπλασιαστεί μέχρι το 2030. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων ασθενών και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών με ΧΝΝΤΣ, πιθανώς λόγω των νέων μεθόδων αιμοκάθαρσης και της αντιμετώπισης των επιπλοκών έγκαιρα, προ της έναρξης της αιμοκάθαρσης, όταν υπάρχει βέβαια στενή νεφρολογική παρακολούθηση. Από συστηματική ανασκόπηση 37 μελετών που αφορούν στο κόστος στο σύστημα υγείας σε ασθενείς με ΧΝΝ και ΧΝΝΤΣ προκύπτει ότι η εξέλιξη της ΧΝΝ από το στάδιο 1-2 στο στάδιο 3a-3b σχετίστηκε με 1,1-1,7 αύξηση στο ετήσιο κόστος ανά ασθενή. Η εξέλιξη από στάδιο 3 σε στάδιο 4-5 σχετίστηκε με 1,3-4,2 αύξηση στο κόστος, με το μεγαλύτερο κόστος να παρατηρείται στο τελικό στάδιο, που κυμαίνεται από 20,110 δολ. μέχρι 100,593 δολ. ανά ασθενή.

H ΧΝΝ αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, με τεράστιες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις σε ατομικό επίπεδο καθώς και στο σύστημα υγείας. Στα αρχικά στάδιά της, η νόσος δεν δίνει συμπτώματα. Σημαντική είναι η έγκαιρη αναγνώριση των ασθενών με εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού, προληπτικό εργαστηριακό έλεγχο και γενική ούρων (για ανίχνευση της νόσου), ειδικά σε πληθυσμιακές ομάδες αυξημένου κινδύνου (με αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, ιστορικό οξείας νεφρικής βλάβης), η έγκαιρη παραπομπή σε νεφρολόγο και η διερεύνηση (π.χ. με βιοψία νεφρού) της πιθανής αιτίας. Η έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση καθώς και η ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου έχουν σκοπό τη μείωση της επίπτωσης ή/ και την καθυστέρηση της εξέλιξης της ΧΝΝ μέχρι το τελικό στάδιό της. Είναι σημαντικό ότι η κατάλληλη θεραπεία της ΧΝΝ μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξή της και να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων, κυρίως με τη χρήση των φαρμάκων που αναστέλλουν τον άξονα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης (RAASi), καθώς και τα πιο νέα φάρμακα, τους αναστολείς του συμμεταφορέα νατρίου-γλυκόζης-2 (SGLT2) και τους εκλεκτικούς αναστολείς των υποδοχέων των αλατοκορτικοειδών (φινερενόνη). •••

Από το 1990, η επίπτωση της ΧΝΝ έχει αυξηθεί κατά 29,3%, αλλά ευτυχώς η επίπτωση με βάση την ηλικία παρέμεινε αμετάβλητη.

ISSN: 2241-0961

γρήγορα και με διάρκεια!

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια

● Πονόλαιμος; ● Ημικρανία; ● Πονοκέφαλος; IBUTOMOL ADV 11/2021

● Πόνοι περιόδου; ● Οσφυαλγία; ● Πόνος σε μυς ή αρθρώσεις;

3 φορές την ημέρα

Εάν το 1 δισκίο δεν ελέγξει τα συμπτώματα, μπορείτε να πάρετε 2 δισκία έως και 3 φορές την ημέρα.

Οιδίποδος 1-3 & Παράδρομος Αττικής Οδού 33-35, 15238 Χαλάνδρι Τηλ.: 2107488821, Fax: 2107488827 info@winmedica.gr, www.winmedica.gr

Ενίσχυση τηςοεταιρικής φήμης Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός διοικητής της φαρμακευτικής βιομηχανίας

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ISSN: 2241-0961

● Συπτώματα κρυολογήματος και γρίπης;

ΙΒΟΥΠΡΟΦΑΙΝΗ 200 mg ΠΑΡΑΚΕΤΑΜΟΛΗ 500 mg

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΦΙΛ

www.virus.com.gr

● Πονόδοντος;

δραστικά συστατικά

πιο καλός ο διοικητής ΏραΟμηδέν για την ΠΦΥ

Αφιέρωµα

● Πυρετός;

ΠΡΟΦΙΛ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΑΡΘΡΟ 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης

// ##071 035 //Μάρτιος-Απρίλιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2022 2016

➤ πόνο ➤ πυρετό ➤ φλεγμονή

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ από

0 37 51

## ΙΜAΡ-ΑΠΡ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 62

Αφιέρωμα

COVID-19