Ph.B #011

011

# ΔΕΚ 2012 IAN 2013 ΤΙΜΗ 6 €

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Θεόδωρος Αμπατζόγλου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Erik Nordkamp

ΣΥΝΕΔΡΙΟ Clinical Research Conference 2012

www.phB.com.gr ISSN: 2241-0961

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Τι φέρνει το 2013 στον ΕΟΠΥΥ

998/GR/12-01//1003

ΠΡΟAΓΟΥΜΕ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚH. ΒΕΛΤIΩΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ.

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ.

Η Gilead Sciences είναι μια βιοτεχνολογική εταιρεία που ανακαλύπτει, αναπτύσσει και εμπορεύεται καινοτόμες θεραπείες για νόσους όπου υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Αποστολή της εταιρείας παγκοσμίως είναι να προάγει τη φροντίδα των ανθρώπων που πάσχουν από ασθένειες απειλητικές για τη ζωή. Η Gilead εστιάζει τους πρωταρχικούς στόχους της στα αντιικά (φάρμακα κατά των ιών HIV/ AIDS και των χρόνιων ηπατιτίδων) και στις ασθένειες του αναπνευστικού (όπως η γρίπη και η κυστική ίνωση). Σήμερα, το 40% των εργαζομένων μας απασχολείται στο τμήμα Έρευνας και Ανάπτυξης. Είναι ένα ποσοστό που υπερβαίνει το αντίστοιχο άλλων εταιρειών του χώρου μας και καταδεικνύει τη μακρόχρονη αφοσίωσή μας στην επιστημονική καινοτομία.

1

1

idπεριεΧΟΜΕΝΑ

12 8 ΠΡΟΦΙΛ Ανδρέας Λοβέρδος I have a dream…

12 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Erik Nordkamp Τι θα έλεγα στον υπουργό Υγείας

18

18 ΑΡΘΡΟ Πασχάλης Αποστολίδης Είναι απαραίτητη η εφαρμογή μιας νέας θετικής λίστας;

30

22 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Τι φέρνει το 2013 στον ΕΟΠΥΥ 24 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Θεόδωρος Αμπατζόγλου « Όποιος μας πολεμάει θα μας έχει απέναντί του»

36

30 ΝΟΜΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης στην αγορά φαρμάκου 36 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το νέο πλαίσιο για τις κλινικές μελέτες

CEO: Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: Αιμίλιος Νεγκής negis.e@ethosmedia.eu

    

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ: Βίκυ Γερασίμου gerasimou.v@ethosmedia.eu ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ - ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Δήμητρα Ευθυμιάδου efthymiadou.d@ethosmedia.eu

011

# ΔΕΚ 2012-ΙΑΝ 2013

2

Γιώργος Καλούμενος kaloumenos.g@ethosmedia.eu

/ Δεκέμβριος 2012

Γαλάτεια Μπασέα bassea.g@ethosmedia.eu Κωνσταντίνος Ουζούνης ouzounis.k@ethosmedia.eu ΔΙΟΡΘΩΣΗ- ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: Αμαλία Λούβαρη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος



1 3

idπεριεΧΟΜΕΝΑ

24 40 ΑΡΘΡΟ Ιωάννα Κούκλη Το μέλλον των κλινικών μελετών στην Ελλάδα 48 Clinical Research Conference 2012 Η Κλινική Έρευνα Φαρμάκων στην Ελλάδα

48

66 ΑΡΘΡΟ Λ. Λιαρόπουλος Νέα αρχιτεκτονική για νέο ΕΣΥ στη νέα πραγματικότητα

66

70 ΑΡΘΡΟ Karim Mikhail Η αξία της καινοτομίας

70

74 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Νέα έκθεση Ράιχενμπαχ 82 ΕΡΕΥΝΑ Παγκόσμια έρευνα για την άνοια 88 ΡΕΠΟΡΤΑΖ Νέα καμπάνια της Ε.Ε. για το κάπνισμα 94 ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

Eπιμέλεια ΥΛΗΣ - creative: Θεοδοσία Μαρούτση theodosia.maroutsi@gmail.com

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Γρηγόρης Λεωνίδης leonidis.g@ethosmedia.eu ISSN: 2241-0961

   

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γιώργος Μελιτσιώτης melitsiotis.g@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής salvarlis.k@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΗ MARKETING: Αθηνά Φραδέλου fradelou.a@ethosmedia.eu

ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ & ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ: Σοφία-Αφροδίτη Βουλγαράκη voulgaraki.s@ethosmedia.eu

Εκτύπωση - Παραγωγή - Συσκευασία: Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γιούλη Μουτεβελή mouteveli.g@ethosmedia.eu

4

Ιδιοκτησία: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος T: 210 9984950, Φ: 210 9984953 E: info@PhB.com.gr www.PhB.com.gr • www.ethosmedia.eu * Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

Το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας, είναι τυπωμένο σε πιστοποιημένο χαρτί FSC® και συμβάλλει στην υποστήριξη των δασών του πλανήτη.

/ Δεκέμβριος 2012

Όλοι έχουµε ε

Το ίδιο πρέπει να έχουν και τ

Φροντίδα για τον άνθρωπο.

Ελληνικά,

Φροντίδα για τον άνθρωπο.

ELPEN A.E. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Tηλ: 2

5

EDITΟRIAL

ος Ένας χρόνθετικό. Το

ίτσια μοιράζουν οφ νεχίζουν να συ τα α μ μ κό ι ρα καταρρέε παιδιά. Η χώ στα δικά τους ι τα αμοιράζοντα διάντροπα δι και εκείνοι ξε

τι γράψω κά «Πρέπει να 13 έρχεται. χρόνο. Το 20 α έν ι νε εί PhB κλ να αλλάξουν οσδοκούμε ρ π ς α μ οι ιμάτιά της… Και όλ μου τη στιγμή, α στον εαυτό εγ έλ ά το πω. Αυτή υτ Α α θ ». υ τα ο α π γμ ι ά α τα πρ Λυπάμ άμμα της ναι η ξένη γράψω το γρ της χώρας εί να α ίδ σα π θι ελ κά κή μόλις ν μοναδι ρας μπορού ς. πίδες της χώ μπορώ όμω ελ εν ι Δ Ο . ς. α ξη εί α σύντ επιτροπ για να ίθηκε. στους ξένους δόση εγκρ τη η θ ό π στούν μόνο υ λ σι ο βα π ο η να ι, α Ν ό κατεστημέν Ναι, η νόητο πολιτικ ς; α ω ετ μ όμ α ο το π τό πιέσουν Θα πιάσει αγές που ν είναι οιήσει τις αλλ των τραπεζώ οπ υλ ση η να οί π ς α ιο ρ της χώ ανακεφαλα ει από το πηρο» ρα για να βγ πτυξη με «ανά χώ νά η α η ε στ γκ ω νά έχει α θετική. Άλλ ν μπορεί να δε α μ η στ σύ τέλμα. τραπεζικό ς θα γίνει ω όμ ς αι πολύ ου όρ ποιους γει και είμ εύ φ 2 1 0 2 υπάρξει. Με Το ίδιο ισχύει ήγορα; Νομίζω ότι το ς! ο έν μ ω και πόσο γρ μ θυ ς ως είναι κακό σει θλίψη. Ο θυμός όμ , με έχει πιά ς. α ά λ εσ λ ε ά μ ι τα κα Κατά Οι επιλογές προσώπων έπω ότι με ν μπορούμε ώσω όταν βλ Εν θερμώ δε νι . ος να υλ ς ιώ βο μ λλ σύ θαρά. Ας της τριμερούς κυβέρνησης Πώς α ρνηση έχει σης, η κυβέ πράγματα κα δό τα ς ε τη ύμ τα α δο μ να χρή α τις γιορτές. Ν βολή του στο χώρο της υγείας τα ύμε λοιπόν το τητα την κατα ιό ευ α λλ ερ α ετ οτ μ ρ π εκ θέσει όνο με τα λλήλων; εξακολουθούν να είναι περνώντας χρ μοσίων υπα ε, δη υμ 00 σο .0 ή 40 εμ ξ ρ η με εφάπα ρνησης α. Να πάρου επιεικώς απαράδεκτες. Με ριοι της κυβέ μας πρόσωπ κύ α οι έν ν μ η ού π νο γα α Αυτό εν νται… τά στην τον κανόνα 4-2-1, τα τρία υτά που έρχο πέσουν λεφ θα ι ότ νε δύναμη γι’ α όταν λέ κόμματα συνεχίζουν οικονομία; τές πραγματική Καλές γιορ ε μ υ ο π εγκής τό υ να μοιράζουν οφίτσια Αιμίλιος Ν αι μόνο α Και δεν είν ς ν θα πω κά οσώπων τη ο του PhB δε ους σας το ρ π όν στα δικά τους παιδιά. Η χρ ές το ογ ώ ιλ πρ επ Υ.Γ. Για τον λώς θα υποσχεθώ σε όλ με πιο δυθλίβει. Οι ς ι και στο χώρο τη ιαίτερο. Απ ς ιδ ση τι χώρα καταρρέει και εκείνοι νη υμε καλύτερο ρ βέ χρόνο να γίνο ο τριμερούς κυ ερ ύτ . ς δε ώ et ικ rn είναι επιε υσία στο inte ξεδιάντροπα διαμοιράζονται λουθούν να ναμική παρο ία υγείας εξακο τρ τα 1, να 4-2. Με τον κανό τα ιμάτιά της… απαράδεκτες

                                

6

/ Δεκέμβριος 2012

Δεν χρειάζεται να είναι ακριβό για να είναι πολύτιμο Τα γενόσημα φάρμακα διασφαλίζουν το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τα πρωτότυπα φάρμακα εξοικονομώντας πολύτιμους πόρους από τα ασφαλιστικά ταμεία προς όφελος όλων των πολιτών. Η TEVA είναι η κορυφαία εταιρεία παραγωγής γενοσήμων φαρμάκων και μεταξύ των 15 μεγαλύτερων φαρμακευτικών εταιρειών στον κόσμο. Εκτός από γενόσημα φάρμακα, αναπτύσσει και παράγει και καινοτόμα θεραπευτικά μόρια για νευρολογικές, αιματολογικές και ογκολογικές παθήσεις.

Γιατί στην ΤΕVA πιστεύουμε ότι η υγεία είναι ένα αγαθό για όλους. Και η προστασία της δεν χρειάζεται να είναι ακριβή.

TEVA Pharmaceuticals Hellas S.A. Κηφισίας 166Α & Σοφοκλέους 2, 151 26 Μαρούσι, Ελλάδα, Τηλ: +30 210 72 79 099 www.tevapharm.com

7

ΠΡΟΦΙΛ

Ανδρέας Λοβέρδος

I have a dream… Ο Ανδρέας Λοβέρδος κατόρθωσε να μείνει στην Υγεία ως ο υπουργός που τα άλλαξε όλα. Προς άγνωστη βέβαια κατεύθυνση… Τώρα το αν θα κατορθώσει την ανάλογη «ΡΙΚΣΣΥ» και με το πολιτικό κατεστημένο, παραμένει μάλλον άγνωστο

Ο

πρώην υπουργός Υγείας, Ανδρέας Λοβέρδος, έλεγε ότι είχε ένα όνειρο όταν ανέλαβε το υπουργείο Υγείας: να μείνει στην ιστορία ως ο μεταρρυθμιστής του συστήματος Υγείας. Ως μεταρρυθμιστής δεν έμεινε σίγουρα. Έμεινε όμως ως ο άνθρωπος που άλλαξε άρδην τους βασικούς κρίκους της Υγείας και μάλιστα τόσο… που οι περισσότεροι σταμάτησαν να λειτουργούν! Για να μην τον αδικούμε, ας δεχθούμε ότι οι προθέσεις του ήταν αγνές. Εκείνο που μετράει στην πολιτική είναι ότι, στην πράξη, οι κινήσεις του αποδείχθηκαν βιαστικές και επιπόλαιες. Θα του αναγνωρίσουμε ένα ελαφρυντικό: Ότι ήταν υπό την πίεση της Τρόικας. Είχε όμως μια ιστορική ευκαιρία: Να προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις που τόσο τις είχαν ανάγκη το ΕΣΥ και η χώρα. Να μην ξεχνάμε ότι μέχρι το 2010 το 10% του ΑΕΠ της χώρας πήγαινε στην Υγεία. Η ουσία είναι ότι δεν τα κατάφερε. Η ιστορία θα γράψει ότι ήταν ο πρώτος υπουργός Υγείας που προχώρησε σε τυφλές περικοπές. Ήταν εκείνος που συναίνεσε σε μνημονιακά μέτρα, τα οποία σιγά-σιγά αποδόμησαν το, κατά τα άλλα, σπάταλο και άδικο κοινωνικό κράτος, που χτίσαμε εμβαλωματικά και συντεχνιακά επί μισό αιώνα.

Το κεφάλαιο ΕΟΠΥΥ

της Δωροθέας Γαληνού

8

Ο Ανδρέας Λοβέρδος συνήθιζε να λέει σε στενούς του συνεργάτες ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένας ενιαίος φορέας παροχών υγείας. Είχε τεθεί επί τάπητος

/ Δεκέμβριος 2012

ξανά τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά ουδέποτε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ τόλμησαν να αγγίξουν το θέμα, προφανώς γιατί έθιγε τα ασφαλιστικά δικαιώματα εκατομμυρίων ασφαλισμένων. Από το υπουργείο Εργασίας ακόμη, όταν ήταν υπουργός, έλεγε σε στενούς του συνεργάτες πως θα πρέπει να ενοποιηθούν οι κλάδοι Υγείας όλων των Ταμείων για να υπάρχει ενιαία περίθαλψη. Τώρα, αν ορισμένοι ασφαλισμένοι είχαν πληρώσει περισσότερα για το δικό τους Ταμείο, προφανώς δεν ήταν θέμα που απασχολούσε τον Ανδρέα. Η μετάβασή του στο υπουργείο Υγείας και οι συνεχείς συνομιλίες με την Τρόικα έφεραν άρον-άρον και τον ΕΟΠΥΥ, που τελικώς αποδείχθηκε «οπή» στα οικονομικά της Υγείας. Αρχικά ο ίδιος θεωρούσε ότι το εγχείρημα θα διέθετε την απαραίτητη χρηματοδότηση. «Κοντά στα 8 με 9 εκατ. ευρώ θα έχουμε να ξοδέψουμε», έλεγε συχνά πυκνά με το συνάδελφό του υπουργό Εργασίας, Γιώργο Κουτρουμάνη. Και οι δύο όμως διαψεύστηκαν πολύ γρήγορα, καθώς το ποσό, πριν ακόμη ξεκινήσει επίσημα τη λειτουργία του ο ΕΟΠΥΥ, μειώθηκε στα 7 δισ. ευρώ. «Δεν χρειάζονται και παραπάνω», έλεγε μετά ο Ανδρέας Λοβέρδος στους υπολογισμούς του. «Θα κόψω τη συνταγογράφηση και τις πλασματικές συνταγές και θα λειτουργήσει μια χαρά», συμπλήρωνε. Το εγχείρημα του ΕΟΠΥΥ όμως αποδείχθηκε μια πολύ πιο δύσκολη υπόθεση.

Από την Υγεία στην… προεδρία! Ο Ανδρέας Λοβέρδος, πάντως, δεν μπορεί κανείς να πει ότι δεν έκανε την προ-

σπάθειά του. Ο συνταγματολόγος και βασικός αντίπαλος του Ευάγγελου Βενιζέλου έπαιζε άλλωστε όχι μόνο το όνομά του στο πέρασμά του από το υπουργείο Υγείας, αλλά και την πολιτική του πορεία. Γι’ αυτό, εξάλλου, ακουγόταν συχνά να λέει: «Πρέπει να τα αλλάξουμε όλα!» και τα άλλαξε! Άγνωστο όμως προς ποια κατεύθυνση. Οι υποστηρικτές του λένε, πάντως, πως ήταν εκείνος που έβαλε ένα λιθαράκι στην Υγεία για να σταματήσουν οι σπατάλες και τα «πιράνχας». Οι αντίπαλοί του όμως λένε ακριβώς το αντίθετο: πως έβαλε ένα λιθαράκι για να ιδιωτικοποιηθεί πλήρως το σύστημα Υγείας. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Από τη μία, ο Ανδρέας Λοβέρδος ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να βάλει ένα φρένο στην πλασματική συνταγογράφηση και στις αλλεπάλληλες δωροδοκίες και τις αρπακτικές διαθέσεις πολλών γιατρών. Από την άλλη, όμως, ήταν και εκείνος που άνοιξε διάπλατα την πόρτα στον ιδιωτικό τομέα και στην παραχώρηση διαφόρων υπηρεσιών στην ιδιωτική υγεία. Εξάλλου δεν το έκρυψε από την αρχή: «Εγώ δεν είμαι υπουργός μόνο της δημόσιας υγείας, αλλά όλης της υγείας και της ιδιωτικής», ήταν τα πρώτα του λόγια όταν ανέλαβε το υπουργείο. Γι’ αυτό και δεν δίστασε να εγκαινιάσει ή να παρευρεθεί ακόμη και σε εκδηλώσεις διαφόρων ιδιωτικών νοσοκομείων, γεγονός που είχε ξενίσει πολλούς… Ίσως και να ήταν ένας τρόπος να έρθει πιο κοντά σε ανθρώπους που θα μπορούσαν να τον στηρίξουν στο μέλλον σε ένα

9

ΠΡΟΦΙΛ

πολιτικό του εγχείρημα. Αυτό ήταν κάτι που ο Ανδρέας Λοβέρδος είχε από την αρχή στο μυαλό του. Το υπουργείο Υγείας τού έδωσε ένα καλό πάτημα για να μπορέσει να κάνει τη …ΡΙΚΣΣΥ του με το σύστημα! Ήξερε άλλωστε πως η Υγεία ήταν ένα βασικό «σκαλοπάτι» για να ακούγεται το όνομά του συνεχώς. Μάλιστα οι στενές και καλές επαφές του με την Τρόικα τον έκαναν στα μάτια των ξένων δανειστών μας τον «νούμερο ένα» αντικαταστάτη στην ιεραρχία του κόμματος. Ούτε αυτό όμως αποδείχθηκε εύκολη υπόθεση. Οι Τροϊκανοί είναι γνωστό πως μπορούν και συνεργάζονται με όσους είναι θετικοί στις διοικητικές αλλαγές, αλλά μέχρι εκεί. Μετά, το χάος…

Οι συνεργάτες και οι άλλοι… Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ο Ανδρέας Λοβέρδος άφησε και για έναν ακόμη λόγο το στίγμα του στην Υγεία: για τις κακές επιλογές συνεργατών. Δε είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι τα στελέχη που τον πλαισίωναν, τον παρέσυραν κατά καιρούς σε διάφορα ατοπήματα. Μάλιστα οι «κακές γλώσσες» λένε πως ορισμένοι από αυτούς τους συνεργάτες έσπευδαν μέσα στις συναντήσεις με την Τρόικα ακόμη και να εκθέτουν τη χώρα, αρκεί να φανούν οι ίδιοι «βασιλικότεροι του βασιλέως»… Είναι χαρακτηριστική η σκηνή σε μία από τις πολλές μάχες για τη φαρμακευτική δαπάνη μέσα σε σύσκεψη με υψηλόβαθμα στελέχη της Τρόικας, όταν στενός συνεργάτης του Ανδρέα Λοβέρδου (σ.σ. φύλο, όνομα και ιδιότητα φυσικά στη διάθεση του PhB) έσπευδε να υποστηρίξει

10

/ Δεκέμβριος 2012

ότι έπρεπε η χώρα να προχωρήσει σε περαιτέρω μειώσεις και περικοπές. Η εν λόγω αντίδραση έκανε ακόμη και τον σκληρό συνήθως Τροϊκανό επί των φαρμάκων, Καρόνε, να απορήσει… Αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί η μήνις των υπολοίπων Ελλήνων παρισταμένων. Ο συνεργάτης όμως… «το χαβά του»! Βέβαια το εντυπωσιακό είναι, όπως αναφέρουν πληροφορίες, ότι ο Ανδρέας Λοβέρδος περιορίστηκε να πει στο συνεργάτη του ότι θα έπρεπε απλά να είναι λίγο πιο ήπιος στις συνδιαλλαγές του με την Τρόικα. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, οι διάφοροι συνεργάτες και σύμβουλοι του πρώην υπουργού Υγείας λέγεται πως τον παρέσυραν σε μέτρα που δεν θα απέδιδαν, και δεν αποδί-

δουν, στο σύστημα Υγείας. Μάλιστα, δεν είναι τυχαίο το ότι βρίσκεται στη «μαύρη λίστα» των γιατρών, καθώς όχι μόνο τους εγκλώβισε με χαμηλές αμοιβές στον ΕΟΠΥΥ, αλλά τους άφησε και απλήρωτους, όπως και άλλοι υπουργοί βέβαια. Αλώβητους δεν άφησε όμως και τους νοσοκομειακούς γιατρούς, καθώς μείωσε αποδοχές, ενώ άνοιξε διάπλατα την πόρτα για να εισβάλουν στο ΕΣΥ και εξωτερικοί συνεργάτες. Το βασικό όμως πρόβλημα με τους νοσοκομειακούς γιατρούς δεν το έλυσε, αν και το γνώριζε: άφησε τις πλασματικές εφημερίες να δίνουν και να παίρνουν στο ΕΣΥ… Γιατί, ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν… Εκείνο όμως που αναγνωρίζουν οι περισσότεροι στον επικεφαλής πλέον της κίνησης ΡΙΚΣΣΥ είναι η μεταφορά όλου του «πακέτου» των φαρμάκων στο υπουργείο Υγείας. Η μεταφορά, ουσιαστικά, και της τιμολόγησης των φαρμάκων στην οδό Αριστοτέλους.

Η μέχρι τότε διάσπαρτη αρμοδιότητα δημιουργούσε διάφορα προβλήματα. Και όλοι στη φαρμακευτική αγορά προσδοκούσαν ότι με την αρμοδιότητα εξολοκλήρου στο υπουργείο Υγείας, τα προβλήματα θα εξέλιπαν. Φευ, διαψεύστηκαν οικτρά! Τα τελευταία 2 χρόνια, δεν έχει υπάρξει ούτε ένα σωστό δελτίο τιμών και δυστυχώς με την πάροδο του χρόνου οι στρεβλώσεις διογκώνονται.

Ο επικοινωνιακός κύριος Λοβέρδος Η επικοινωνιακή του δεινότητα πάντως τον έκανε να αποφύγει πολλές «κακοτοπιές». Ο Ανδρέας Λοβέρδος πολλές φορές κατόρθωνε να ξεγλιστρά από διάφο-

τες χώρες επειδή ήταν φθηνά, εκείνος έκανε την «ντρίπλα» του. Φρόντισε να ανακοινώσει πως κατόρθωσε να πάρει εκπτώσεις σε αγορά νοσοκομειακών φαρμάκων ακόμη και κατά 95%. Όλοι σταμάτησαν προς στιγμήν να ασχολούνται με τα αμφιβόλου ποιότητας γενόσημα από το Μπαγκλαντές και άρχισαν να προβληματίζονται για τις τιμές των φαρμάκων που πωλούνταν στην ελληνική αγορά. Μ’ αυτά και μ’ αυτά, ο Ανδρέας Λοβέρδος κατόρθωσε να μείνει στην Υγεία ως ο υπουργός που τα άλλαξε όλα. Προς άγνωστη βέβαια κατεύθυνση… Τώρα το αν θα κατορθώσει την ανάλογη «ΡΙΚΣΣΥ» και με το πολιτικό κατεστημένο, παραμένει μάλλον άγνωστο…•••

ρα μονοπάτια επειδή ακριβώς είχε πάντα το χάρισμα του λόγου. Έστω κι αν ο ίδιος, κατά βάθος, θεωρεί ότι σε αυτόν τον τομέα ο Ευάγγελος Βενιζέλος τον προσπερνά, η πραγματικότητα είναι άλλη… Ο ίδιος κατάφερνε ακόμη και στις πιο δύσκολες επικοινωνιακές στιγμές να βγαίνει «καθαρός», αξιοποιώντας το λόγο του. Ενδεικτικό είναι ότι ακόμη και στην υπόθεση με τις ιερόδουλες που εντοπίζονταν με Aids, που κατηγορήθηκε ότι ήταν στημένη για προεκλογικούς λόγους, κατάφερε να ξεφύγει, καθώς υποστήριζε ότι καιρό πριν είχε κρούσει τον «κώδωνα του κινδύνου» πως οικογενειάρχες κινδύνευαν από τον ιό εξαιτίας της συνεύρεσής τους με εκδιδόμενες. Και η άλλη υπόθεση όμως με τα γενόσημα φάρμακα δεν του βγήκε επικοινωνιακά άσχημα. Ενώ όλοι τον κατηγορούσαν ότι έκανε τα αδύνατα δυνατά με τις αποφάσεις του για να δώσει το «πράσινο φως» για την εισαγωγή αντιγράφων φαρμάκων ακόμη και από τρί-

11

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

12

/ Δεκέμβριος 2012

ERIK NORDKAMP*

Τι θα έλεγα στον υπουργό Υγείας στον Αιμίλιο Νεγκή

Οι δραστικές ουσίες μπορεί να έχουν διαφορετικές ενδείξεις, έκδοχα, σύνθεση, πληροφορίες συνταγογράφησης κ.λπ., γεγονός που σημαίνει ότι η υποχρεωτική συνταγογράφηση με τη δραστική ουσία από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της συμμόρφωσης των ασθενών, σε μείωση της αποτελεσματικότητας, σε λάθη στη θεραπεία κ.ο.κ.

Ε

ίναι πολύ σημαντικό να ακούς ξένους να μιλούν για την Ελλάδα. Ειδικά τώρα. Πολύ περισσότερο όταν αυτός ο «ξένος» αγαπά την Ελλάδα και θέλει να βοηθήσει έμπρακτα. Ο νέος γενικός διευθυντής της Pfizer Ελλάδος, Erik Nordkamp, δεν κρύβει ότι έχει γοητευτεί εδώ και χρόνια από τη χώρα μας.

Ως Ολλανδός όμως δεν κρύβει τα λόγια του. Ούτε όταν τον ρωτάμε τι θα έλεγε στον Έλληνα υπουργό Υγείας. Μας απαντά ότι θα ήθελε να συζητήσουν «τι απαιτείται για να δημιουργήσουμε μια υγιώς λειτουργούσα, καινοτόμο φαρμακευτική βιομηχανία ως ένα δομικό στοιχείο τόσο του συστήματος υγείας όσο και της ελληνικής οικονομίας». Υπογραμμίζει ότι είναι επόμενο σε μια περίοδο κρίσης, όπου λαμβάνονται τόσα μέτρα σε σύντομο χρονικό διάστημα, να γίνονται λάθη. Ωστόσο, σημειώνει ότι η πρόσφατη συμφωνία ΔΝΤ – Ε.Ε. για το

ελληνικό χρέος δημιουργεί πράγματι μια ευκαιρία να «γυρίσουμε σελίδα». Όσον αφορά στην ελληνική αγορά φαρμάκου, δηλώνει πως πρέπει να λάβουμε μέτρα ώστε να εξασφαλίσουμε πόρους για την αποζημίωση των νέων, καινοτόμων φαρμάκων. Τέλος, στο ερώτημά μας αν πρέπει να αναμένουμε νέες απολύσεις στον κλάδο, μας είπε με νόημα: «Χρειάζεται όλοι μας να δουλέψουμε από κοινού για να αλλάξουμε την αντίληψη ότι η Ελλάδα είναι μια υψηλού ρίσκου χώρα για να επενδύσει κανείς και μετά μπορούμε να αλλάξουμε την ει-

* Γενικός διευθυντής της Pfizer Ελλάδος

13

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Έχετε μια ισχυρή και μεγάλη εγχώρια παρουσία με ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες, γεγονός που καθιστά τον κλάδο ιδιαίτερα σημαντικό για την ελληνική οικονομία

κόνα σε επίπεδο απασχόλησης ανθρώπινου δυναμικού». Και για να επικαλεστούμε την ελληνική μυθολογία, που λάτρεψε ως παιδί, χρειαζόμαστε έναν «Ηρακλή» να σκοτώσει τη «Λερναία Ύδρα» της ύφεσης. Κύριε Nordkamp, καλώς ήρθατε στην Ελλάδα! Τι γνωρίζατε για τη χώρα μας προτού αναλάβετε καθήκοντα στην Pfizer Ελλάς; Η Ελλάδα είναι στη ζωή μου από μικρή ηλικία. Σπούδασα την αρχαία ελληνική γλώσσα και ιστορία για 4 χρόνια ως κομμάτι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσής μου και ως νεαρό αγόρι ήμουν γοητευμένος με την ελληνική μυθολογία. Πρέπει να έχω διαβάσει όλες τις ιστορίες της. Αργότερα, το 1993, σπούδασα στην Αθήνα, μαζί με άλλους Ευρωπαίους φοιτητές, στο πανεπιστήμιο, σε μια περίοδο 4 μηνών, κατά

την οποία έμενα στους Αμπελοκήπους. Απ’ όλα αυτά, έχω μάθει ότι οι Έλληνες είστε πολύ περήφανοι για την ιστορία σας και τη χώρα σας, είστε ευρηματικοί και σας αρέσει να βρίσκεστε στο επίκεντρο. Είστε άνθρωποι που σας αρέσει η ζωή και είστε συναισθηματικοί. Αυτό μπορεί να αλλάξει και προς τις δύο κατευθύνσεις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Ένα στοιχείο που έμαθα για σας είναι ότι λατρεύετε τους αρχαίους κλασικούς. Τι πιστεύετε ότι εμείς οι Έλληνες μπορούμε να διδαχθούμε από την ιστορία μας; Η Ελλάδα θεωρείται η κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Πολλές ιδέες προέρχονται από εδώ και υιοθετήθηκαν από άλλους εκτός Ελλάδας. Αυτό ωστόσο δεν προσφέρει εγγύηση για το μέλλον, καθώς η Ελλάδα ήταν υπό κατοχή για μεγάλες περιόδους της ιστορίας της. Οι χώρες είναι σαν τις εταιρείες υπό αυτή την έννοια… Η επιτυχία είναι δύσκολο να διατηρηθεί. Εκείνοι που έχουν πιο πολλές πιθανότητες να πετύχουν

14

/ Δεκέμβριος 2012

πρέπει να είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες, να τονώσουν την ποικιλομορφία στη σκέψη και μετά να ενεργήσουν πολύ γρήγορα και να είναι πειθαρχημένοι στην υλοποίηση των αλλαγών όσο αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις. Ο κίνδυνος σε περίοδο κρίσης είναι να κάνεις ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή να είσαι επικεντρωμένος στο εσωτερικό, να χάσεις την πειθαρχία, χάνοντας την εικόνα μιας νικηφόρας φόρμουλας για το μέλλον. Πολλοί άνθρωποι λένε: «Ο Erik Nordkamp έχει ένα πλούσιο βιογραφικό σε Lilly και Pfizer». Έχετε εργαστεί ως Head of Strategy/Senior Director in Primary Care για την Ευρώπη και τον Καναδά στην Pfizer. Τι αναζητάτε λοιπόν στην Ελλάδα; Υπάρχουν πολλοί λόγοι που είμαι εδώ. Πρώτα απ’ όλα, αγαπώ τη χώρα, τους ανθρώπους της και την κουλτούρα της. Επίσης μου αρέσει η πρόκληση και σίγουρα έχουμε μία στα χέρια μας, στην Ελλάδα! Όμως, το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι ότι σκέφτομαι πως αυτό που συμβαίνει στην ελληνική φαρμακευτική αγορά, που αποτελεί τμήμα μιας μεγαλύτερης αγοράς, θα μας δώσει πληροφορίες για τον τρόπο που άλλες χώρες θα κινηθούν στο μέλλον, καθώς αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις. Πολλοί άνθρωποι και κυβερνήσεις έχουν τα μάτια τους στην Ελλάδα. Έτσι, είναι σημαντικό να είσαι συμμέτοχος σε αυτές τις εξελίξεις. Η πρόκληση φέρνει ευκαιρίες να επηρεάσεις τα πράγματα και διακρίνω μια ευκαιρία να λάβουμε μέρος στο διάλογο τόσο μέσα στον Οργανισμό μου όσο και με την κυβέρνηση για να κάνουμε ακριβώς αυτό. Όλα αυτά είναι πολύ κοντά στη στρατηγική. Προκάλεσε «σοκ» σε μερικούς ιατρικούς επισκέπτες της Pfizer το γεγονός ότι τους ακολουθείτε την ώρα της δουλειάς. Έμαθα όμως ότι έχουν πράγματι εκτιμήσει την κίνησή σας. Ποιος είναι ο στόχος σας; Τι έχετε διαπιστώσει μέχρι στιγμής; Κάθε εργαζόμενος είναι σημαντικός και οι ιατρικοί επισκέπτες είναι εξαιρετικά σημαντικοί, καθώς συναναστρέφονται με πολλούς πελάτες κάθε μέρα. Για τους πελάτες μας, οι ιατρικοί επισκέπτες είναι το σημείο επαφής με την Pfizer και μπορούν να κάνουν τα πράγματα να συμβούν γι’ αυτούς. Έτσι, είναι επίσης οι αισθητήρες μου στην αγορά για να μάθω τι συμβαίνει στο περιβάλλον και τι χρειάζονται οι πελάτες μας. Είναι υποχρέωσή μου να ακούσω τι έχουν να πουν και να δράσω σε σημαντικά και στέρεα αιτήματα που μου μεταφέρουν. Μέχρι στιγμής, έχω δει ότι, παρά τις δυσκολίες, οι ιατρικοί επισκέπτες είναι ενεργητικοί

και εργάζονται με πάθος περισσότερο από ποτέ. Όμως, πολλοί από τους πελάτες μας υποφέρουν και έχουν ανάγκη τη βοήθειά μας. Δεν μπορώ να σας πω περισσότερα, αλλά είμαι αποφασισμένος να δράσω και να βοηθήσω όπως μπορώ. Θα μπορούσατε να μου πείτε ένα στοιχείο που σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στην ελληνική αγορά φαρμάκου; Υπάρχουν πολλά στοιχεία που είναι μοναδικά στην ελληνική αγορά. Έχετε μια ισχυρή και μεγάλη εγχώρια παρουσία με ελληνικές φαρμακοβιομηχανίες, γεγονός που καθιστά τον κλάδο ιδιαίτερα σημαντικό για την ελληνική οικονομία. Οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί επίσης συνεχίζουν να διατηρούν μεγάλο βαθμό αυτονομίας στο πώς θα αντιμετωπίσουν μια νόσο, ενώ σε άλλες χώρες υπάρχουν πλέον αυστηροί περιορισμοί στον τομέα αυτό. Σε άλλες χώρες, το κράτος ή οι πληρωτές έχουν αναλάβει μεγάλο μέρος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Ο πολίτης στην Ελλάδα έχει επίσης πολλές επιλογές να επιλέξει τι είναι σωστό γι’ αυτόν ως προς το ποιον γιατρό επιθυμεί να επισκεφθεί. Αυτές είναι μοναδικές πτυχές της ελληνικής αγοράς, που πιθανότατα αντανακλά τις αληθινές δημοκρατικές αρχές της κοινωνίας, αλλά το πιο πιθανό είναι ότι θα αλλάξουν όσο η κυβέρνηση προσπαθεί να ελέγξει το κόστος. Θα ήθελα να έχω την άποψή σας για την πρόσφατη συμφωνία ΔΝΤ – Ε.Ε. για το ελληνικό δημόσιο χρέος. Προσφέρει πράγματι μια ευκαιρία στην Ελλάδα ή είναι ένα ακόμη επεισόδιο στο νέο ελληνικό δράμα; Τι μπορεί να σημαίνει για το φαρμακευτικό κλάδο; Ειλικρινά το ελπίζω και πιστεύω ότι θα δώσει άλλη μια ευκαιρία στην Ελλάδα, αλλά μόνο αν τη χρησιμοποιήσουμε σαν μια ευκαιρία για να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη αγορά όπου τα κόστη είναι υπό έλεγχο, όλοι πληρώνονται τακτικά και υπάρχει χώρος μέσα στους προϋπολογισμούς για να εισάγουμε νέα, καινοτόμα φάρμακα. Ελπίζω ότι η συμφωνία θα παρέχει το «χώρο να αναπνεύσουμε», να δημιουργήσουμε μια πλατφόρμα διαλόγου για τις μεταρρυθμίσεις του 2013 και του 2014 και να διασφαλίσουμε ότι θα υλοποιηθούν οι κατάλληλοι μετασχηματισμοί της αγοράς. Προφανώς, για πρώτη φορά, έχουμε όλα τα μέτρα στη θέση τους για να επιτύχουμε πραγματικά την απαιτούμενη εξοικονόμηση στη φαρμακευτική δαπάνη το 2013, πριν την έναρξη του έτους. Έτσι, η διαχείρι-

Η αποπληρωμή του σημαντικού χρέους στη φαρμακευτική βιομηχανία – 2 δισ. ευρώ! – και σε άλλους κλάδους στην αλυσίδα της οικονομίας είναι ζωτικής σημασίας για να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη και με ρευστότητα αγορά

15

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Εκείνοι που έχουν πιο πολλές πιθανότητες να πετύχουν πρέπει να είναι ανοιχτοί σε νέες ιδέες, να τονώσουν την ποικιλομορφία στη σκέψη και μετά να ενεργήσουν πολύ γρήγορα και να είναι πειθαρχημένοι στην υλοποίηση των αλλαγών όσο αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις. Ο κίνδυνος σε περίοδο κρίσης είναι να κάνεις ακριβώς το αντίθετο…

16

ση του κόστους είναι πλέον ορατή. Η αποπληρωμή του σημαντικού χρέους στη φαρμακευτική βιομηχανία – 2 δισ. ευρώ! – και σε άλλους κλάδους στην αλυσίδα της οικονομίας είναι ζωτικής σημασίας για να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη και με ρευστότητα αγορά. Αυτό, με τη σειρά του, θα μας βοηθήσει να σταθεροποιήσουμε τους Οργανισμούς μας και επίσης θα δημιουργήσει ένα πιο ελκυστικό κλίμα για επενδύσεις. Αν είχατε την ευκαιρία να συναντήσετε τον υπουργό Υγείας, ποια θα ήταν τα 2 ή 3 πράγματα που θα του λέγατε να κάνει; Πιστεύω ότι είναι ανάγκη να σταματήσουμε να κοιτάμε σε στήλες ελέγχου τουκόστους, καθώς αυτό απλώς θα καταστρέψει το «ύφασμα» του συστήματος Υγείας και θα το κάνει πιο αναποτελεσματικό και λιγότερο πιθανό να βελτιώσει την υγεία του ελληνικού λαού. Ένα από τα στοιχεία που έχω μάθει τα τελευταία 5 χρόνια, που ήμουν επικεφαλής σε αρκετές πρωτοβουλίες μετασχηματισμού, είναι ότι πρέπει να βλέπουμε ολιστικά τα προβλήματα, καθώς συχνά η βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας πηγαίνουν χέρι-χέρι. Εφαρμόζοντας αυτήν την αρχή στο σύστημα Υγείας, σημαίνει να κοιτάξουμε την περίθαλψη ανά θεραπευτική κατηγορία και να εξετάσουμε πού μπορούμε να κερδίσουμε σε ικανότητες που μπορούν να μειώσουν το κόστος και ταυτόχρονα να βελτιώσουν την ιατρική φροντίδα. Αυτό θα διασφαλίσει επίσης ότι τα φάρμακα χρησιμοποιούνται πιο αποδοτικά και αποτελεσματικά μέσα στο σύστημα, γεγονός που θα είναι επωφελές σε ασθενείς, στο κράτος και σε εμάς. Θα ήθελα επίσης να έχω ένα διάλογο με τον υπουργό πάνω στο τι απαιτείται για να δημιουργήσουμε μια υγιώς λειτουργούσα, καινοτόμο φαρμακευτική βιομηχανία, ως ένα δομικό στοιχείο τόσο του συστήματος Υγείας όσο και της ελληνικής οικονομίας. Τα μικρής διάρκειας μέτρα λιτότητας έχουν κάνει μεγάλη ζημιά και θέλω να κάνω σαφές ότι θα ισορροπήσουμε αυτά τα μέτρα με άλλα, που δείχνουν ότι συνεχίζουμε να είμαστε μια ελκυστική αγορά για να επενδύσουμε. Πολλές φαρμακευτικές επιχειρήσεις παραπονιούνται για τα λάθη που έγιναν πρόσφατα με τη γενική ανατιμολόγηση όλων των φαρμάκων. Υπήρξαν λάθη με τις τιμές των προϊόντων σας; Όταν μια χώρα υλοποιεί τόσο πολλά νέα μέτρα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, υπάρχουν πολλά λάθη και, ναι, υπήρξαν λάθη με τις τιμές των προϊόντων μας. Ο Ε.Ο.Φ. και το υπουργείο Υγείας ήταν πρόθυμοι να

/ Δεκέμβριος 2012

συζητήσουν γι’ αυτά και να κάνουν ό,τι καλύτερο για να τα διορθώσουν, αλλά χρειαζόμαστε χρόνο και προσήλωση για να διασφαλίσουμε ότι όλα τα λάθη θα διορθωθούν. Οι αλλαγές τιμών συχνά έχουν επιπτώσεις και εκτός των συνόρων της Ελλάδας, λόγω του πολύπλοκου συστήματος τιμών αναφοράς που ισχύει σε πολλές χώρες. Συνεπώς, ένα λάθος μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση διεθνώς και έτσι είναι σημαντικό να έχουμε χρόνο για να το διορθώσουμε. Γιατί οι τιμές στην Ελλάδα είναι τόσο μεγάλος «πονοκέφαλος» για τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες σαν τη δική σας; Όπως προανέφερα, οι τιμές των φαρμάκων σε πολλές χώρες αλληλοεξαρτώνται μέσω ενός συστήματος αναφοράς τιμολόγησης. Με βάση τις τελευταίες πληροφορίες που έχω, η Ελλάδα αποτελεί χώρα αναφοράς για περισσότερες από 20 χώρες διεθνώς. Το γεγονός ότι χώρες που τελούν υπό καθεστώς διάσωσης είναι χώρες αναφοράς για άλλες, θέτει σε κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες σε χώρες με χαμηλές τιμές και αποτελεί εμπόδιο για τις μελλοντικές θεραπείες. Πρόσφατα, η κυβέρνηση αποφάσισε να εφαρμόσει το σύστημα συνταγογράφησης με βάση τη δραστική ουσία. Ποια είναι η άποψή σας; Το σύστημα αυτό έχει παρουσιαστεί ως μια απλή μέθοδος για να αυξηθεί η χρήση γενοσήμων φαρμάκων στην ελληνική αγορά. Όμως, είναι γνωστό από άλλες χώρες ότι θα οδηγήσει και σε άλλες, ακούσιες, συνέπειες. Οι δραστικές ουσίες μπορεί να έχουν διαφορετικές ενδείξεις, έκδοχα, σύνθεση, πληροφορίες συνταγογράφησης κ.λπ., γεγονός που σημαίνει ότι η υποχρεωτική συνταγογράφηση με τη δραστική ουσία από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της συμμόρφωσης των ασθενών, σε μείωση της αποτελεσματικότητας, σε λάθη στη θεραπεία κ.ο.κ. Ένας κλινικός γιατρός πρέπει να μπορεί να κάνει εξαιρέσεις, όταν αυτό υπαγορεύεται από την κλινική του εμπειρία και κρίση. Αυτός είναι ο τρόπος που έχει υιοθετηθεί σε άλλες χώρες. Και το κόστος θα πρέπει να τεθεί σε διάλογο ανάμεσα στο γιατρό και στον ασθενή, ώστε να αναλυθούν τα δυνητικά ρίσκα της αλλαγής των θεραπευτικών επιλογών. Εξοικονόμηση μπορεί ακόμη να επιτευχθεί, αλλά με σύμμαχο το γιατρό και με λιγότερο κίνδυνο για τον ασθενή. Είναι φανερό σήμερα, περισσότερο από ποτέ, ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη από ξένες επενδύσεις. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η ελληνική κυβέρνη-

ση για να τις προσελκύσει; Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν υγιή φαρμακευτικό κλάδο μεσο-μακροπρόθεσμα, τότε η ατζέντα θα πρέπει να μετακινηθεί από τα βραχυπρόθεσμα μέτρα λιτότητας σε πιο δομικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες διασφαλίζουν ότι έχουμε τους κατάλληλους ελέγχους του κόστους σε όλο το σύστημα Υγείας. Αυτό θα μας επιτρέψει να έχουμε περιθώρια για τα νέα, καινοτόμα φαρμακευτικά σκευάσματα, που αποτελούν το «οξυγόνο» για τη βιομηχανία έρευνας και ανάπτυξης. Ακόμη, θα επιτρέψει τη σταθερότητα στο σχεδιασμό, που είναι απαραίτητος για να διασφαλίσει την απόδοση των επενδύσεων. Τα σημερινά επίπεδα της γραφειοκρατίας – η Ελλάδα κατατάσσεται στις χειρότερες θέσεις διεθνώς – θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν. Για παράδειγμα, για να προσελκύσεις πόρους για κλινική έρευνα, η μείωση της γραφειοκρατίας είναι πολύ σημαντική. Η λήψη των αποφάσεων για την έγκριση των κλινικών μελετών θα πρέπει να είναι πιο γρήγορη. Πέρσι, η Pfizer απέλυσε αρκετούς εργαζόμενους στην Ελλάδα. Υπάρχουν σχέδια για περαιτέρω μείωση προσωπικού; Θα σας απαντήσω με τον ίδιο τρόπο που κάνω στους εργαζόμενους όταν με ρωτούν. Δεν υπάρχει καμία διασφάλιση θέσεων εργασίας πια στη νέα παγκοσμιοποιημένη οικονομία και σίγουρα αυτό ισχύει και για την Ελλάδα στην παρούσα οικονομική συγκυρία. Διεθνείς εταιρείες σαν την Pfizer λαμβάνουν αποφάσεις διασυνοριακά, βασιζόμενες στο πόσο ελκυστική είναι μια αγορά για μελλοντική αύξηση των εσόδων και αυτό, με τη σειρά του, εξαρτάται από τις συνθήκες κάθε αγοράς και τη σταθερότητα του σχεδιασμού σε σχέση με άλλες χώρες. Αυτή τη στιγμή, χρειάζεται όλοι μας να δουλέψουμε από κοινού για να αλλάξουμε την αντίληψη ότι η Ελλάδα είναι μια υψηλού ρίσκου χώρα για να επενδύσει κανείς και μετά μπορούμε να αλλάξουμε την εικόνα σε επίπεδο απασχόλησης ανθρώπινου δυναμικού. Με τη λήξη της πατέντας του Lipitor, η Pfizer δέχθηκε μεγάλο πλήγμα. Ωστόσο, ακούω ότι υπάρχουν καλά νέα για το άμεσο μέλλον για νέα φάρμακα. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα; Η ερώτησή σας περιγράφει τον κύκλο της ζωής… Πρέπει να αναπληρώνουμε όλο μας το ερευνητικό portfolio κάθε 15 χρόνια για να επιβιώσουμε. Ακριβώς γι’ αυτό, τα νέα προϊόντα είναι το «οξυγόνο» για την εταιρεία μας και είναι τόσο σημαντικό να κάνουμε το θέμα αυτό μέρος του διαλό-

γου με το κράτος, πώς μπορούμε δηλαδή να βρούμε πόρους για να καλύψουμε το κόστος και οι ασθενείς να βοηθηθούν από αυτά. Το γεγονός ότι δεν έχουμε νέα φάρμακα στην Ελλάδα τα τελευταία 2 χρόνια είναι συνεπώς μη βιώσιμο μακροπρόθεσμα. Η εταιρεία μας έχει αρκετά νέα προϊόντα που ευελπιστούμε ότι θα είναι διαθέσιμα στην αγορά μέσα στα επόμενα 3 χρόνια και θα κάνουν πραγματική διαφορά στους ασθενείς. Ανάμεσά τους είναι αρκετά νέα ογκολογικά φάρμακα, τα οποία παρατείνουν σημαντικά τη ζωή των ασθενών, μια νέα αντιαιμοπεταλιακή θεραπεία που μειώνει σημαντικά τους θανάτους από κολπική μαρμαρυγή, μια νέα αντιφλεγμονώδης θεραπεία. Ας διασφαλίσουμε ότι οι Έλληνες ασθενείς θα ωφεληθούν από αυτά. •••

17

AΡΘΡΟ

Είναι απαραίτητη η εφαρμογή μιας νέας θετικής λίστας; του Πασχάλη Αποστολίδη Αντιπρόεδρου ΣΦΕΕ, Διευθύνοντος Συμβούλου της AbbVie Pharmaceuticals

Κανένας άλλος κλάδος που σχετίζεται με τον Δημόσιο τομέα δεν έχει υποστεί τέτοιας τάξης μειώσεις στα χρόνια του μνημονίου

Γ

ια την επίτευξη του στόχου μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης, η Ελληνική κυβέρνηση έχει θέσει σε εφαρμογή σειρά μέτρων, τα οποία θα επιφέρουν συνολική εξοικονόμηση εκτιμώμενη στα € 600-700 εκατ. για το 2013 και η συνολική εξοικονόμηση είναι της τάξης του € 3,2 δις από το 2009-2013. Συγκεκριμένα τέθηκαν σε ισχύ τα ακόλουθα μέτρα με τις προβλεπόμενες εξοικονομήσεις για το 2012: εφαρμογή των μέτρων που υλοποιήθηκαν το 2011 και σε ετήσια βάση απέδωσαν για το 2012 περί τα €150 εκατ., η εφαρμογή του μέτρου με ποσοστά συμμετοχής ανά φάρμακο και νέα αυξημένα ποσοστά συμμετοχής ασθενών σε συγκεκριμένες παθήσεις σύμφωνα και με το τελευταίο ΦΕΚ (~€70 εκατ.), επέκταση της Αρνητικής Λίστας (~€ 65-70 εκατ.) , επέκταση της Ασφαλιστικής Τιμής σε όλες τις κατηγορίες φαρμάκων με γενόσημα από τον Οκτώβριο 2012 και με αυστηρή εφαρμογή των σωστών ποσοστών συμμετοχής (~€65 εκατ.), μείωση του ποσοστού κέρ-

18

/ Δεκέμβριος 2012

δους των φαρμακοποιών και χονδρεμπόρων (~€90 εκατ.), επιβολή επιστροφής (rebate) για τα φαρμακεία ανεξαρτήτως πληρωμής τους από τον ΕΟΠΥΥ, ανατιμολόγηση όλων των φαρμάκων τον Απρίλιο και το Νοέμβριο (~€300 εκατ.). Θεσπίστηκε η αλλαγή καναλιού διανομής των φαρμάκων υψηλού κόστους του Ν. 3816 στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ (~€80 εκατ.) επιβολή rebate 5% στις φαρμακευτικές εταιρίες και στα φαρμακεία για τα φάρμακα υψηλού κόστους του Ν. 3816 (~€30 εκατ. και~€50 εκατ. αντίστοιχα ) επιπλέον των ήδη ισχυόντων rebate 9% και rebate επί του όγκου πωλήσεων των φαρμακευτικών εταιριών (~€200 εκατ.) καθώς και η πληρωμή του έκτακτου τέλους (clawback) σε περίπτωση υπέρβασης της μηνιαίας δαπάνης. Η πολιτεία μάλιστα για να διασφαλίσει πως όλες οι φαρμακευτικές εταιρείες θα καταβάλουν το ποσό έκτακτου τέλους που τους αντιστοιχεί, θέσπισε με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου την επιβολή έκτακτου τέλους εισόδου που ισοδυναμεί στο 15% επί

των λιανικών πωλήσεων της κάθε εταιρείας για την εισαγωγή των φαρμακευτικών της ιδιοσκευασμάτων στο θετικό κατάλογο ως μοχλό πίεσης για τις εταιρείες που δεν καταβάλλουν το έκτακτο τέλος. Τα προϊόντα των εταιρειών που τελικά δεν καταβάλουν το clawback, ή το έκτακτο τέλος, θα μεταφέρονται στον αρνητικό κατάλογο φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων και δεν θα αποζημιώνονται από τους ΦΚΑ. Όλα τα παραπάνω μέτρα υπερκαλύπτουν το στόχο της μείωσης που προβλέπεται στο Μνημόνιο 3 για το 2013 και επομένως η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει την επίτευξη του στόχου των €2,44 δισ. για την εξωνοσοκομειακή δαπάνη του 2013. Μετά τις πρόσφατες στρεβλώσεις (που βρίσκονται στο στάδιο της διευθέτησης) στην αγορά από τη γενική ανατιμολόγηση φαρμάκων, μεγάλη αναστάτωση στους ασφαλισμένους έρχεται να φέρει η νέα Θετική Λίστα, καθώς η εφαρμογή της με υπολογισμό Τιμής Αναφοράς (δηλαδή κατώτατης ασφαλιστικής τιμής που θα καλύπτουν οι ΦΚΑ) όπως ορίστηκε από την τελευταία Υπουργική Απόφαση (ΔΥΓ3(α)/οικ.104744), θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της συμμετοχής των ασθενών, σε επίπεδα δυσβάσταχτα υπό τις παρούσες συνθήκες, θέτοντας τις κοινωνικές δομές του κράτους υπό αμφισβήτηση. Αυτό θα συμβεί κυρίως διότι η κατηγοριοποίηση των φαρμάκων έχει γίνει ομαδοποιώντας φάρμακα διαφορετικών δραστικών ουσιών και για διαφορετικές ενδείξεις θεωρώντας τα στην ουσία, όμοια και ανταλλάξιμα. Έτσι και ο υπολογισμός της τιμής αναφοράς και αποζημίωσης ορίζεται πολύ συχνά από ένα σκεύασμα εξαιρετικά φθηνό και καλούνται οι ασθενείς να πληρώσουν το 50% της διαφοράς για όλα τα υπόλοιπα φάρμακα σε αυτή την κατηγορία από την τιμή αναφοράς, η οποία διαμορφώνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η Λίστα παρουσιάζει πολλαπλά επιστημονικά και οικονομοτεχνικά προβλήματα σε επίπεδο ταξινόμησης και ανάπτυξης θεραπευτικών κατηγοριών σε σχέση με αυτές του προηγούμενου δημοσιευμένου καταλόγου, σε επίπεδο διαμόρφωσης τιμής αναφοράς με βάση το χαμηλότερο ΚΗΘ (Κόστος Ημερήσιας θεραπείας) μίας περιεκτικότητας φαρμάκου οδηγώντας σε υποθεραπεία των ασθενών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημόσια υγεία και την μετακύλιση δαπανών από την πρωτοβάθμια στην δευτεροβάθμια περίθαλψη.

Χαρακτηριστικά, βάσει των νέων κριτηρίων, γίνεται υπολογισμός τιμής αποζημίωσης ( αναφοράς ) και προκύπτει συμμετοχή ασθενούς για φάρμακα που διατίθενται σε νοσοκομεία (αμιγώς νοσοκομειακά) και για όσα δεσμεύονται και διατίθενται αποκλειστικά από φαρμακεία κρατικών νοσοκομείων ή φαρμακεία ΕΟΠΥΥ (π.χ. για φάρμακα σοβαρών και χρόνιων ασθενειών), τα οποία έχουν μηδενική συμμετοχή. Σε άλλες περιπτώσεις περιλαμβάνεται μόνο ένα σκεύασμα σε μια θεραπευτική κατηγορία, αλλά σε διαφορετικές περιεκτικότητες ή συσκευασίες και εκεί εφαρμόζεται καθορισμός τιμής αποζημίωσης μα αποτέλεσμα να εξαναγκάζεται ο ασθενής που δε μπορεί να ρυθμιστεί με άλλη δόση του ίδιου φαρμάκου, να καταβάλλει επιπλέον συμμετοχή (ακόμα και σε περιπτώσεις νοσημάτων/σκευασμάτων με μηδενική συμμετοχή). Οι χρόνιοι πάσχοντες που βρίσκονται σε μηνιαία θεραπεία πλήττονται ακόμα περισσότερο, καθώς στο εξής θα καλούνται να πληρώνουν το 50% της διαφοράς από την τιμή αποζημίωσης εφ’ όρου ζωής. Και όλα αυτά θα εφαρμοστούν χωρίς την ύπαρξη αυστηρών συνταγογραφικών περιορισμών με ουσιαστικό επιστημονικό και θεραπευτικό στοιχείο αφού δεν υπάρχει σύνδεση με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση (ΗΣ) των κατευθυντήριων οδηγιών συνταγογράφησης (θεραπευτικά πρωτόκολλα) και περιορισμών όπου αυτοί επιβάλλονται, ούτε οι ασθένειες/ ενδείξεις είναι κατηγοριοποιημένες στην ΗΣ βάσει διεθνών πρωτοκόλλων όπως σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Σε καμία Ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει εφαρμοστεί θετική Λίστα με τέτοια κατηγοριοποίηση φαρμάκων που να ορίζει τιμή αναφοράς, με βάση το χαμηλότερο ΚΗΘ της κατηγορίας. Επιπλέον η κατηγοριοποίηση παρουσιάζει νομικά προβλήματα καθώς δεν έχουν ενσωματωθεί οι αποφάσεις της δευτεροβάθμιας επιτροπής από ενστάσεις που κατατέθηκαν με τη δημοσίευση του προηγούμενου θετικού καταλόγου. Περαιτέρω, η ανανέωση και δημοσίευση της αρνητικής λίστας έγινε με αδιαφανή και άκριτα μέσα και με μόνο κριτήριο την εξοικονόμηση πόρων. Το αποτέλεσμα έχει ήδη οδηγήσει στο γνωστό σύστημα υποκατάστασης (του οποίου οι συνέπειες δεν μπορούν να αποτιμηθούν), αφού ο επιβαρυμένος οικονομικά ασθενής δεν μπορεί πλέον να πληρώσει για το φάρμακο ό-

Η

κρίση δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για ασύμμετρη συμμετοχή των ασθενών στο κόστος των φαρμάκων

19

AΡΘΡΟ

Σ

ε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει εφαρμοστεί υποχρεωτική συνταγογράφηση βάσει της δραστικής ουσίας και υποχρεωτική υποκατάσταση από το φαρμακείο

λο το ποσό από τη τσέπη του και ζητά από το θεράποντα ιατρό την υποκατάσταση από άλλο φάρμακο της θετικής λίστας για να εξασφαλίσει κάποιο ποσοστό κάλυψης της δαπάνης από τον ασφαλιστικό φορέα. Είναι βέβαιο ότι η εφαρμογή της νέας λίστας δεν έχει να αποδώσει τίποτα παραπάνω εκτός από πλήρη διάλυση των δομών πρωτοβάθμιας φαρμακευτικής περίθαλψης και αποκλεισμό των ασθενών από τις θεραπείες τους, προκαλώντας τελικά το αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή την εκτίναξη των νοσοκομειακών δαπανών, λόγω αύξησης της ανάγκης για νοσηλεία, και των έμμεσων κοινωνικό-οικονομικών δαπανών. Οι ανωτέρω εφαρμογές σε συνδυασμό με την υποχρεωτική συνταγογράφηση βάσει δραστικής ουσίας και την αντικατάσταση στο φαρμακείο, έχουν δημιουργήσει ακόμα περισσότερες στρεβλώσεις ειδικά όσον αφορά στο πλαφόν του 15% που επιτρέπεται στους γιατρούς για να συνταγογραφούν με το εμπορικό όνομα του φαρμάκου. Ενώ η πολιτεία εξαίρεσε βάσει διεθνών επιστημονικών κριτηρίων συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων όπου η συνταγογράφηση με δραστική ουσία αποτρέπεται, από την άλλη ενσωμάτωσε αυτές τις εξαιρέσεις στο όριο του 15% , δημιουργώντας φοβία στον θεράποντα ιατρό, που με τη σειρά του, αφού δεν έχει καμία ενημέρωση για τις επιπτώσεις που τυχόν εγείρουν οι συνταγογραφικές του συνήθειες, αναγκάζεται να υποθεραπεύσει τον χρόνιο και ρυθμισμένο πάσχοντα με άλλες θεραπείες αφού το πλαφόν των 15% σε αξίες εξανεμίζεται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Μηχανισμός, που εύλογα θα οδηγήσει σε στρεβλώσεις και εκτίναξη της δευτεροβάθμιας περίθαλψης.

20

/ Δεκέμβριος 2012

Συμπερασματικά, η πολιτεία έχει ήδη σε εφαρμογή σύστημα θετικής λίστας που λειτουργεί ορθά και δεν χρειάζονται περαιτέρω επαχθή μέτρα. Μπορεί λοιπόν να διαφυλάξει τη δημόσια υγεία και να διασφαλίσει το παρεχόμενο επίπεδο φαρμακευτικής κάλυψης του πληθυσμού, επιτυγχάνοντας παράλληλα τους στόχους εξοικονόμησης όπως ορίστηκαν από τη τρόϊκα με τα μέτρα που ήδη εφαρμόζονται και χωρίς την ανάγκη νέας θετικής λίστας στη χαμηλότερη τιμή αναφοράς– μέτρο το οποίο θα πλήξει εκ νέου τους ασθενείς, οι οποίοι εδώ και καιρό βιώνουν την απόλυτη κατάρρευση του συστήματος υγείας.

H φαρμακοβιομηχανία έχει έμπρακτα και υπεύθυνα συμβάλλει στο έργο της Πολιτείας για τον εξορθολογισμό της φαρμακευτικής δαπάνης, η οποία μειώθηκε κατά 46% από το 2009 μέχρι σήμερα και συνολικά πάνω από 60% συμπεριλαμβανομένου και του στόχου του 2013. Κανένας άλλος κλάδος που σχετίζεται με τον Δημόσιο τομέα δεν έχει υποστεί τέτοιας τάξης μειώσεις στα χρόνια του μνημονίου. Παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος που βιώνουμε και σε συνδυασμό με την ουσιαστική στάση πληρωμών από τη Πολιτεία, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις θα συνεχίζουν να έχουν στο επίκεντρό τους τη καλύτερη και ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών στις απαραίτητες θεραπείες τους, διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη επάρκεια των φαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων στην Ελληνική αγορά με την ελπίδα πως η Πολιτεία θα αναλάβει και εκείνη τις ευθύνες της εξορθολογώντας τις δαπάνες και σε όλα τα υπόλοιπα κέντρα κόστους στην υγεία διασφαλίζοντας ένα βιώσιμο, ασθενοκεντρικό σύστημα υγείας.•••

21

Ρεπορταζ

Τι φέρνει το 2013 στον ΕΟΠΥΥ της Δήμητρας Ευθυμιάδου

22

/ Δεκέμβριος 2012

Ο Οργανισμός παράγει μηνιαίως αρκετά εκατ. ευρώ χρέος, αφού η χρηματοδότησή του είναι πολύ μικρότερη από τις ανάγκες του

Μ

ε «πονοκέφαλο» για την κυβέρνηση και την ηγεσία του υπουργείου Υγείας θα μπει το νέο έτος, καθώς ο ΕΟΠΥΥ παραμένει ο βασικός οργανισμός υγείας της χώρας με άλυτα ακόμη πάρα πολλά προβλήματα. Ο Οργανισμός δεν αναμένεται να παρουσιάσει σημαντική βελτίωση στη λειτουργία του και το νέο χρόνο. Άλλωστε η δόση των δανειστών μας (περίπου 1,5 δισ. μπαίνει στα ταμεία του φορέα) είναι μόνο μια μικρή «ανάσα» και όχι το βασικό «φάρμακο» για τον ΕΟΠΥΥ. Το ρευστό που θα απορροφηθεί είναι μόλις μια σταγόνα για να σβήσει η φωτιά των χρεών του Οργανισμού, δεδομένου του ότι καθημερινά αντί να μειώνονται οι οφειλές, αυξάνονται. Τα χρέη του ΕΟΠΥΥ που έμειναν ως κληρονομιά για το 2012 είναι κοντά στα 2 δισ., τα οποία μηδενίζονται με την καταβολή της δόσης και με τη γνωστή μέθοδο του συμψηφισμού και της …διαγραφής! Βέβαια το πρόβλημα δεν λύνεται. Ο Οργανισμός παράγει μηνιαίως αρκετά εκατ. ευρώ χρέος, αφού η χρηματοδότησή του είναι πολύ μικρότερη από τις ανάγκες του. Καθόλου τυχαία, μάλιστα, αφού ο ΕΟΠΥΥ από την πρώτη μέρα της γέννησής του παρουσίαζε οικονομικά προβλήματα. Είναι ενδεικτικό ότι, αρχικά, το Νοέμβριο του 2011, η διοίκηση του φορέα γνώριζε ότι είχε να ξοδέψει 7,8 δισ. ευρώ για τις ανάγκες των ασφαλισμένων του ΕΟΠΥΥ. Μόλις όμως δύο μήνες μετά, τον Ιανουάριο του 2012, αποκαλύπτεται ότι τα 7,8 δισ. απλά ...δεν υπάρχουν! Τα χρήματα περιορίσθηκαν στα 5,8 δισ. ευρώ, γεγονός που σήμαινε και την ελαχιστοποίηση της κάλυψης για τους περίπου 10 εκατ. ασφαλισμένους. Όμως τα πράγματα χειροτέρεψαν, καθώς μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ακόμη και τα 5,8 δισ. έγιναν 4,6 δισ., όσα τελικά υπήρχαν για να ξοδευτούν στον ΕΟΠΥΥ. Η εικόνα θα χειροτερέψει το 2013 για τους ασθενείς, αφού οι συνεχώς μειωμένες εισφορές στα Ταμεία, αλλά και η μειωμένη δυνατότητα του ΕΟΠΥΥ να δημιουργήσει καλύτερα οικονομικά δεδομένα, τον αφήνουν έκθετο και το επόμενο διάστημα. Και αυτό γιατί η ραγδαία μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, η αύξηση των ανέργων, που αγγίζουν πλέον το 26%, αλλά και η παράλληλη μείωση της χρηματοδότησης του ΕΟΠΥΥ κατά 25% οδηγούν μοιραία στο απόλυτο αδιέξοδο το μεγαλύτερο ταμείο υγείας της χώρας, στο οποίο υπάγονται πλέον πάνω από 10 εκατ. ασφαλισμένοι.

Ρευστό δεν αναμένεται να εισρεύσει στα ταμεία του φορέα, τουλάχιστον όχι τόσο ώστε να λυθεί το πρόβλημα. Ούτε οι προτάσεις των ειδικών για ειδική φορολόγηση σε τσιγάρα και ποτά φαίνεται ότι μπορούν να λύσουν το πρόβλημα. Αλλά η κυβέρνηση φαίνεται ότι έχει σκεφτεί πώς θα το λύσει, με τη γνωστή τακτική της αύξησης της συμμετοχής των ασφαλισμένων. Ούτως ή άλλως, οι ασθενείς πρέπει να πληρώνουν πολύ περισσότερα πια για νοσηλεία, φάρμακα και εξετάσεις. Όμως τα δύσκολα δεν έχουν τελειώσει, καθώς αν δεν βγουν οι υπολογισμοί της Τρόικας, το κονδύλι της συμμετοχής θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Το επόμενο νέο χαράτσι αναμένεται και πάλι στα φάρμακα. Το 2012 δεν έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο για τη φαρμακευτική δαπάνη, έστω κι αν υποστηρίζει το αντίθετο ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Μάριος Σαλμάς. Παρά τις περικοπές, τα δελτία τιμών και τα άλλα μέτρα, η δαπάνη έκλεισε κοντά στα 3,2 δισ. ευρώ, ποσό απαγορευτικό για τους δανειστές μας. Γι’ αυτό και το 2013 αναμένεται να ψαλιδιστεί άρδην. Οι υπολογισμοί αναφέρουν ότι τα φάρμακα για το νέο έτος δεν θα πρέπει να ξεπεράσουν τα 2,2 με 2,4 δισ. ευρώ, ποσό μάλλον ουτοπικό, αν σκεφτεί κανείς ότι τα μέτρα (ηλεκτρονική συνταγογράφηση, πλαφόν σε γιατρούς, αύξηση συμμετοχής κ.λπ.) δεν φέρνουν ακόμη αποτέλεσμα. Γι’ αυτό, το πιο πιθανό είναι να ληφθούν πρόσθετα μέτρα, τα οποία και πάλι θα επιβαρύνουν τους περίπου 10 εκατ. ασφαλισμένους. Η ηγεσία του υπουργείου Υγείας, έστω και αν το διαψεύδει, έχει υπολογίσει και άλλα 114 εκατ. ευρώ για την υγεία μέσω του εισιτηρίου των 25 ευρώ που θα εφαρμοσθεί στα νοσοκομεία από το 2014. Δεν αποκλείεται βέβαια κάτι αντίστοιχο να εφαρμοσθεί νωρίτερα, με την ελπίδα να εισρεύσουν μετρητά. Εκείνο όμως που θεωρείται πιθανό για το 2013 είναι να αυξηθεί και πάλι η συμμετοχή στα φάρμακα. Κατά την Τρόικα, θα πρέπει να αλλάξουν πλήρως τα ποσοστά συμμετοχής για όλους στη φαρμακευτική δαπάνη και να προσαρμοστούν στα δεδομένα άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Ούτως ή άλλως, όμως, πλέον ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει απλά κάποιες βασικές ανάγκες αν σκεφτεί κανείς ότι έχει ήδη πέσει χαράτσι στα φάρμακα, στη νοσηλεία και γενικότερα στις παροχές, με το τοπίο να μοιάζει ακόμη πιο δυσοίωνο για το 2013…•••

23

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ*

« Όποιος μας πολεμάει θα μας έχει απέναντί του» Συνέντευξη στη Δήμητρα Ευθυμιάδου Φωτο: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος

Είναι απαράδεκτο να εφαρμόζεται επιπλέον rebate, πρώτον αναδρομικά και δεύτερον ανεξαρτήτως του αν η πληρωμή έχει γίνει εμπρόθεσμα ή όχι

Α

υτό διαμηνύει προς κάθε κατεύθυνση ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ), Θεόδωρος Αμπατζόγλου, σε συνέντευξή του στο Pharma & Health Business. Μετά την κόντρα που έχει ξεσπάσει με τον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Λυκουρέντζο, αλλά και τις συνεχείς κινητοποιήσεις του κλάδου, ο κ. Αμπατζόγλου μιλά έξω από τα δόντια για συμφέροντα, πολιτικές, τακτικές και συντεχνίες.

* Πρόεδρος του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου

24

Ο πρόεδρος του ΠΦΣ μιλά για την αχαριστία της Πολιτείας, που δεν αναγνώρισε τη θετική στάση του κλάδου, και για τις εξαντλημένες αντοχές των φαρμακοποιών, ενώ δεν διστάζει να πει ότι η συμπεριφορά του Ανδρέα Λυκουρέντζου είναι παράλογη και επικίνδυνη όταν ζητά να επιστρέψει ο Σύλλογος τα χρήματα στους φαρμακοποιούς που τιμωρήθηκαν με βάση το νόμο για το ωράριο που παραβίασαν.

/ Δεκέμβριος 2012

Ο Θεόδωρος Αμπατζόγλου κατηγορεί και ευθέως την ηγεσία του υπουργείου Υγείας για τα μέτρα που προτείνει στην Τρόικα, καθώς όπως λέει: «το παραμύθι της κακής Τρόικας δεν είναι πιστευτό, καθώς δέχεται προτάσεις από το ελληνικό κράτος», ενώ προαναγγέλλει ότι η σύγκρουση θα είναι διαρκής αν θιγεί περαιτέρω το ποσοστό κέρδους του κλάδου.

25

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το παραμύθι της «κακιάς Τρόικας» δεν είναι πιστευτό. Οι Τροϊκανοί δέχονται τις προτάσεις του ελληνικού κράτους

Οι φαρμακοποιοί βρίσκονται συνεχώς, τον τελευταίο χρόνο, σε κινητοποιήσεις, διεκδικώντας προφανώς την ικανοποίηση δίκαιων αιτημάτων. Δεν σας προβληματίζει το γεγονός ότι στις όποιες διαφωνίες σας με την κυβέρνηση την πληρώνουν τελικά οι ασφαλισμένοι του ΕΟΠΥΥ; Οι κινητοποιήσεις των φαρμακοποιών έχουν ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια, αμέσως μετά την υπογραφή του 1ου Μνημονίου που, πέραν όλων των άλλων, άλλαζε τα πάντα και στο χώρο της υγείας. Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός της χώρας μας αποδόθηκε, πέραν του αδηφάγου δημοσίου, και στις δαπάνες υγείας. Η ελληνική κυβέρνηση θεώρησε σωστό από όλη την πίτα των δαπανών να πετσοκόψει, στην κυριολεξία, τη φαρμακευτική δαπάνη. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί ο προϋπολογισμός του ΕΟΠΥΥ, άρα και οι πληρωμές των παρόχων. Η διαφορά είναι ότι οι φαρμακοποιοί στήριζαν το σύστημα πιστώνοντας τα Ταμεία. Η κατάσταση όμως ξέφυγε ποσοτικά και χρονικά από κάθε έλεγχο. Έτσι ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις. Οι ασφαλισμένοι, ποτέ μέχρι σήμερα, δεν αντέδρασαν, γιατί καταλάβαιναν το δίκαιο του αιτήματός μας. Πέραν αυτού, ο φαρμακοποιός ήταν πάντα κοντά τους, ανεξαρτήτως του αν βρισκόταν ο κλάδος σε κινητοποίηση ή όχι. Η όποια ταλαιπωρία των ασφαλισμένων ήταν απόρροια της τακτικής της Πολιτείας και αυτό το καταλαβαίνουν όλοι. Διεκδικείτε την αποπληρωμή των οφειλών μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, εντός δύο μηνών. Δεν θεωρείτε ότι στις εποχές της κρίσης, όπου όλοι «ρίχνουν λίγο νερό στο κρασί

26

/ Δεκέμβριος 2012

τους», η ανεργία αυξάνεται και όλοι αποπληρώνονται με καθυστέρηση μηνών, θα έπρεπε να δείξετε λίγο περισσότερη υπομονή; Σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική Πολιτεία, οι υπογραφές έχουν νομική και ουσιαστική ισχύ. Δεχθήκαμε την αιφνιδιαστική αλλαγή της συλλογικής σύμβασης για πληρωμή από 45 σε 60 ημέρες. Δεχθήκαμε χρονοδιαγράμματα που ουσιαστικά μας πάνε στις 90 ημέρες. Δεχθήκαμε rebate, αναδρομικά rebate, επιπλέον rebate, διευρυμένα ωράρια, απειλές για ασύδοτα ωράρια, μας ονόμασαν «συντεχνία». Από την άλλη πλευρά, μόλις η Πολιτεία μας διαβεβαίωνε για κάτι, 12.000 απλήρωτοι, ταλαιπωρημένοι επιστήμονες – επιχειρηματίες έκαναν πίσω. Αυτό δεν φαίνεται να αναγνωρίζεται όμως από την Πολιτεία. Το αντίθετο μάλιστα δεχόμαστε απειλές για αυστηρά μέτρα σε βάρος του κλάδου μας. Ενός κλάδου που εδώ και δύο χρόνια δέχεται ένα διαφορετικό μέτρο σε βάρος της βιωσιμότητάς του. Οι αντοχές μας λοιπόν εξαντλήθηκαν. Η καλή μας διάθεση εξαντλήθηκε. Όποιος μας πολεμάει θα μας έχει απέναντι. Είμαστε επιστήμονες, επαγγελματίες, οικογενειάρχες, άτομα που ζητούν την αξιοπρέπειά τους. Η ηγεσία του υπουργείου Υγείας υποστηρίζει ότι πληρώνεστε πρώτοι από όλους τους παρόχους-προμηθευτές του ΕΟΠΥΥ και ότι είστε εξαιρετικά ευνοημένοι. Τι απαντάτε; Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι. Δεν πρόκειται για πληρωμές, αλλά για πιστώσεις προς τον ΕΟΠΥΥ για φάρμακα που έχουμε αγοράσει, έχουμε αποδώσει τον ΦΠΑ, έχουμε φορολογηθεί για το υποτιθέμενο κέρδος. Εμείς δεν είμαστε αποκλειστι-

κά πάροχοι υπηρεσιών υγείας, διαθέτουμε φάρμακα που έχουν σταθερή λιανική τιμή την οποία δεν διαμορφώνουμε εμείς, αλλά η Πολιτεία. Επομένως στις τιμές δεν υπάρχει το περιθώριο να προστεθεί και η αξία της καθυστέρησης πληρωμής ή του οποιουδήποτε ρίσκου μη πληρωμής. Σε περίπτωση που η ηγεσία του υπουργείου Υγείας και του ΕΟΠΥΥ προχωρήσουν τελικώς σε ατομικές συμβάσεις με τους φαρμακοποιούς, πώς θα αντιδράσετε; Θεωρώ πως ο υπουργός Υγείας παραπλανήθηκε και αναφέρθηκε σε ατομικές συμβάσεις. Πέραν λοιπόν των νομικών δυσκολιών μιας τέτοιας ενέργειας, αύριο θα υπογράψουν ατομικές συμβάσεις 12.000 φαρμακοποιοί. Έχει αναρωτηθεί ο υπουργός και ο πρόεδρος του ΕΟΠΥΥ πόσοι υπάλληλοι θα χρειασθούν για να τις παραλάβουν; Και μιλάμε απλώς για την παραλαβή. Μετά πάμε στον έλεγχο, στην εκκαθάριση κ.λπ. Και αν ξεπεράσουμε αυτό το ανυπέρβλητο εμπόδιο, ο Οργανισμός θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του στους 12.000 φαρμακοποιούς και εάν ναι, τότε γιατί δεν το έκανε μέχρι σήμερα; Γιατί όμως θα αποτελούσε εμπόδιο μια ατομική σύμβαση και γιατί θα πρέπει να διαχειρίζονται τα χρήματα οι φαρμακευτικοί σύλλογοι και όχι ο κάθε φαρμακοποιός ξεχωριστά; Οι φαρμακευτικοί σύλλογοι κάνουν ένα έργο που διευκολύνει την Πολιτεία. Διαχειρίζονται τον όγκο των συνταγών, τις ταξινομούν και τις αποστέλλουν έτοιμες προς έλεγχο και εκκαθάριση στο Ταμείο. Κυρίως όμως αναλαμβάνουν τον πιστωτικό κίνδυνο σε περίπτωση απόρριψης ή καθυστέρησης πληρωμών. Γι’ αυτό και ο ρόλος τους είναι αναντικατάστατος.

Υπήρξε μεγάλη αντίδραση του κλάδου στο θέμα του rebate 5%. Δεν το γνωρίζατε ότι θα ίσχυε, δεδομένου του ότι είναι θεσμοθετημένο με νόμο Λοβέρδου; Το rebate θεσμοθετήθηκε επί υπουργίας Λοβέρδου και οι φαρμακοποιοί, παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη πληγεί, το δέχθηκαν κατανοώντας τη δύσκολη οικονομική συγκυρία στην οποία βρισκόμαστε. Με μια προϋπόθεση όμως: εφόσον υπήρχαν εμπρόθεσμες οφειλές. Είναι απαράδεκτο να εφαρμόζεται επιπλέον rebate, πρώτον αναδρομικά και δεύτερον ανεξαρτήτως του αν η πληρωμή έχει γίνει εμπρόθεσμα ή όχι. Και ας μην ξεχνάμε ότι για τα φάρμακα αυτά που θα εισπραχθεί rebate δεν έχουμε ακόμη πληρωθεί. Παρά τις μειώσεις που έχει υποστεί ο κλάδος, η Τρόικα φαίνεται να επιμένει για περαιτέρω μείωση του κέρδους των φαρμακοποιών και αφήνει το θέμα για το 2013. Ποια είναι η «κόκκινη γραμμή» για σας; Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε δύο πράγματα. Το ένα είναι ότι το παραμύθι της «κακιάς Τρόικας» δεν είναι πιστευτό. Οι Τροϊκανοί δέχονται τις προτάσεις του ελληνικού κράτους. Δεύτερον - και αυτό το τονίζω για να μην «ανοίγει η όρεξη» διαφόρων συμφερόντων - αυτό προβλέπεται εφόσον δεν βγουν οι δαπάνες. Δηλώνω κατηγορηματικά ότι τα φαρ-

27

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Σε μια ευνομούμενη και δημοκρατική Πολιτεία, οι υπογραφές έχουν νομική και ουσιαστική ισχύ. Δεχθήκαμε την αιφνιδιαστική αλλαγή της συλλογικής σύμβασης για πληρωμή από 45 σε 60 ημέρες. Δεχθήκαμε χρονοδιαγράμματα που ουσιαστικά μας πάνε στις 90 ημέρες. Δεχθήκαμε rebate, αναδρομικά rebate, επιπλέον rebate, διευρυμένα ωράρια, απειλές για ασύδοτα ωράρια, μας ονόμασαν «συντεχνία»

28

μακεία δεν αντέχουν άλλο, σε οποιαδήποτε περίπτωση, επιπλέον επιβάρυνση με οποιαδήποτε μορφή, η αντίδραση θα είναι συνεχής και η σύγκρουση θα έχει δυσμενή αποτελέσματα για όλες τις πλευρές. Δεν ξεπουλιόμαστε σε κανέναν. Θα το πολεμήσουμε μέχρις εσχάτων. Ο υπουργός Υγείας, στο πλαίσιο της αντίδρασής του στις κινητοποιήσεις σας, άνοιξε πρόσφατα το δρόμο για πλήρη απελευθέρωση του ωραρίου των φαρμακείων. Γιατί αντιδράτε τόσο έντονα σε αυτό το ενδεχόμενο, δεδομένου του ότι σήμερα με δυσκολία βρίσκει κανείς ανοικτό εφημερεύον φαρμακείο; Το ωράριο είναι ήδη ανοικτό. Ίσως στο παρελθόν να υπήρχε κάποια δυσκολία πρόσβασης στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά αυτό έχει εξαλειφθεί. Οι σύλλογοι καταθέτουν στην Περιφέρεια καταστάσεις των φαρμακείων που επιθυμούν να λειτουργήσουν και κάποια απογεύματα. Όμως το ασύδοτο ωράριο δεν είναι λύση. Δεν είμαστε μπακάλικα. Είμαστε καταστήματα πώλησης φαρμάκων. Έχουμε σχέση με την υγεία πρωτίστως και μετά με το εμπόριο. Θεωρώ, ακόμη μια φορά, ότι ο υπουργός παραπλανήθηκε και σε αυτό το θέμα. Όμως οι διαφορές δεν λύνονται με μανιφέστα και μάλιστα σε βάρος του επιστημονικού κλάδου. Οι φαρμακευτικοί σύλλογοι θα επιστρέψουν τα χρήματα στα μέλη τους που τιμωρήθηκαν για το θέμα του ωραρίου; Ο κ. Λυκουρέντζος έγραψε διάφορα. Είναι όμως σωστό ο εκπρόσωπος της Πολιτείας να ζητά από νομικά πρόσωπα να επιστρέψουν χρήματα σε ιδιώτες που καταδικάσθηκαν βάσει των νόμων; Είναι πα-

/ Δεκέμβριος 2012

ράλογο και επικίνδυνο. Η πρόσφατη αντίδραση του Ανδρέα Λυκουρέντζου με τις αποφάσεις περί απελευθέρωσης ωραρίου, ατομικών συμβάσεων κ.λπ. θεωρήθηκε από πολλούς ως αψυχολόγητη, μια που ήσασταν μάλλον έτοιμοι να διακόψετε τις κινητοποιήσεις. Εσείς πώς ερμηνεύετε αυτήν τη στάση, που φάνηκε σαν να είχε και το «πράσινο φως» από το Μέγαρο Μαξίμου; Δεν είμαι σεναριογράφος ούτε μου αρέσει η συνωμοσιολογία. Οι υπουργοί έχουν ευθύνη των λόγων και των πράξεών τους, ανεξαρτήτως του αν υπάρχει και μια πολιτική πίεση από πίσω. Τελικά εσείς με ποιον συνομιλείτε; Με τον αναπληρωτή υπουργό Μάριο Σαλμά, που είναι και ο αρμόδιος, ή με τον Ανδρέα Λυκουρέντζο, καθώς διαρρέεται ότι ο Μ. Σαλμάς δεν γνώριζε για τις τελευταίες αποφάσεις του Λυκουρέντζου… Με όλους όσους ακούνε. Τώρα πια όμως θεωρώ ότι η λύση μπορεί να δοθεί μόνο σε επίπεδο πρωθυπουργού και πολιτικών αρχηγών. Ζητάμε πρώτα από τον πρωθυπουργό να κάνει την υπέρβαση. Ζητάμε να λυ-

Δηλώνω κατηγορηματικά ότι τα φαρμακεία δεν αντέχουν άλλο, σε οποιαδήποτε περίπτωση, επιπλέον επιβάρυνση με οποιαδήποτε μορφή, η αντίδραση θα είναι συνεχής και η σύγκρουση θα έχει δυσμενή αποτελέσματα για όλες τις πλευρές

θεί μια και καλή το πρόβλημα του ΕΟΠΥΥ. Στο θέμα της συνταγογράφησης με βάση τη δραστική ουσία, οι φαρμακοποιοί είναι ουσιαστικά ο μόνος κλάδος της υγείας που συμφωνεί και μάλιστα φαίνεται να επικροτεί κιόλας το μέτρο. Μήπως επειδή θα είστε οι ευνοημένοι της υπόθεσης; Οι φαρμακοποιοί την τελευταία διετία είναι οι αποδέκτες όλων των ευφάνταστων μέτρων της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας ή των τεχνοκρατών συμβούλων τους. Κανείς όμως από αυτούς δεν βρίσκεται μπροστά στον ηλικιωμένο ή τον ασθενή που ζητά το φάρμακό του και δεν ξέρει τι σημαίνει δραστική ουσία ή βιοϊσοδυναμία. Είναι απαράδεκτο το «μπαλάκι» μονίμως να ρίχνεται στο φαρμακοποιό και όλοι οι άλλοι να ενεργούν ως «Πόντιοι Πιλάτοι». Εν κατακλείδι ο φαρμακοποιός είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει το νόμο.•••

29

ΝομικA ΘΕΜΑΤΑ

• Απόφαση Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

Κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης Επιμέλεια: Εύα Κίτσιου, Δ.Ν. Δικαίου Υγείας, Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω, «Κρεμαλής Δικηγορική Εταιρεία»

Στο χώρο του δικαίου, προϋπόθεση για τον προσδιορισμό της σχετικής αγοράς ενός προϊόντος ή υπηρεσίας συνιστά ο προσδιορισμός, a priori, της έννοιας του ομοειδούς ή άλλως του εναλλάξιμου προϊόντος

Μ

ε την απόφαση της 6ης Δεκεμβρίου 2012 του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, η οποία εξεδόθη στην υπόθεση C-457/10 P, κρίθηκαν στο πλαίσιο αναιρετικού ελέγχου, ζητήματα ανταγωνισμού, που αφορούν στη σχετική αγορά των φαρμάκων με θεραπευτική ένδειξη τις γαστρεντερικές παθήσεις που συνδέονται με την υπεροξύτητα και στη συμπεριφορά επιχείρησης κατέχουσας δεσπόζουσα θέση στην εν λόγω αγορά ως καταχρηστικής, υπό το πρίσμα του άρθρου 102 (πρώην 82 ΣΕΚ) της ΣΛΕΕ.

30

/ Δεκέμβριος 2012

31

ΝομικA ΘΕΜΑΤΑ

Ε

ίναι πλέον κοινώς γνωστό και παγίως δεκτό ότι η «καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης» συνιστά μια αντικειμενική έννοια που αφορά τη συμπεριφορά κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχείρησης

Σ

την περίπτωση των φαρμάκων, οι εθνικές επιτροπές ανταγωνισμού και τα εθνικά και κοινοτικά δικαστήρια, κατά τη διαμόρφωση της νομικής τους εκτίμησης επί των ορίων συγκεκριμένης σχετικής αγοράς, ερμηνεύουν και εφαρμόζουν συσταλτικά και αυστηρά το κριτήριο της εναλλαξιμότητας

Στην οικονομική επιστήμη ως αγορά νοείται ο «χώρος» της συνάντησης της προσφοράς και της ζήτησης ενός προϊόντος1, δηλαδή η αγορά αποτελείται από το σύνολο των πωλητών και των αγοραστών συγκεκριμένου αγαθού2. Στην αγορά αυτή ανήκουν και όλα τα αγαθά τα οποία βρίσκονται σε στενή σχέση υποκατάστασης με το κρίσιμο οικονομικό αγαθό και τα οποία καλύπτουν την ίδια οικονομική ανάγκη. Στο χώρο του δικαίου, προϋπόθεση για τον προσδιορισμό της σχετικής αγοράς ενός προϊόντος ή υπηρεσίας συνιστά ο προσδιορισμός, a priori, της έννοιας του ομοειδούς ή άλλως του εναλλάξιμου προϊόντος. Στην περίπτωση των φαρμάκων, οι εθνικές επιτροπές ανταγωνισμού και τα εθνικά και κοινοτικά δικαστήρια, κατά τη διαμόρφωση της νομικής τους εκτίμησης επί των ορίων συγκεκριμένης σχετικής αγοράς, ερμηνεύουν και εφαρμόζουν συσταλτικά και αυστηρά το κριτήριο της εναλλαξιμότητας. Για παράδειγμα, με σχετική απόφαση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού3, η σχετική αγορά προσδιορίστηκε με τη συνδυαστική εφαρμογή των κριτηρίων της θεραπευτικής ένδειξης, της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας και των ενδεχόμενων

ΕπισκΕΔ Δ/ 1996, Πέτρου Σελέκου, Η οριοθέτηση της «σχετικής αγοράς» για τη διαπίστωση της δεσπόζουσας θέσης επιχειρήσεων (άρθρο 2 ν.703/77), σελ. 794 επ.

1

Παυλόπουλου, Μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας, Τομ. Ι, Αθήνα 1982, σελ. 128 επ., Πάκου, Κλαδική Οικονομική, Ι, Ανταγωνισμός, συγκέντρωση και τεχνολογία, Αθήνα 1992, σελ. 248 επ.

επιβλαβών για την υγεία του ασθενούς συνεπειών στην περίπτωση υποκατάστασης από άλλο φάρμακο με την ίδια θεραπευτική ένδειξη. Εντός των ειδικότερων πλαισίων του δικαίου του ανταγωνισμού, η οριοθέτηση της σχετικής αγοράς συνιστά πρόκριμα για τη νομική εκτίμηση της οικονομικής ισχύος συγκεκριμένης επιχείρησης, εκτίμηση αναγκαία, προκειμένου να διαπιστωθεί αν η εν λόγω επιχείρηση κατέχει δεσπόζουσα θέση εντός αυτής. Σε σχέση με τα ανωτέρω, το κοινοτικό δικαστήριο έκρινε ορισμένα ειδικότερα ζητήματα ως εξής:

Κριτήρια οριοθέτησης της σχετικής αγοράς των φαρμακευτικών προϊόντων Μείζον κριτήριο για την οριοθέτηση της σχετικής αγοράς των φαρμακευτικών προϊόντων συνιστά η ανταγωνιστική διάδραση μεταξύ των, καταρχάς, εναλλάξιμων κατηγοριών φαρμάκων και μάλιστα, αξιολογούμενη επί τη βάσει ενός χρονικού διαστήματος εύλογου και ικανού να προσδώσει αξιόπιστα συμπερασματικά στοιχεία για την εναλλαξιμότητα. Η ένταση και η έκταση της ανταγωνιστικής διάδρασης προσδιορίζεται αφού εξεταστούν η μεταβολή των πωλήσεων των δύο ομάδων φαρμάκων και ο σταδιακός χαρακτήρας της αυξήσεως της χρήσεως της μιας κατηγορίας προϊόντων «σε βάρος» της άλλης ομάδας.

2

3

32

Ε.Α. 229/ΙΙΙ/2003.

/ Δεκέμβριος 2012

1. Το υπο-κριτήριο της διαφοροποιημένης θεραπευτικής χρήσης Η φαινόμενη εμπορική υποκατάσταση του ενός φαρμακευτικού προϊόντος από έ-

να άλλο δεν συνιστά αυτή καθαυτήν επαρκές κριτήριο για την κατάταξη αμφότερων των ομάδων προϊόντων στην ίδια σχετική αγορά, εφόσον η θεραπευτική χρήση των εν λόγω ομάδων είναι διαφοροποιημένη. Στην εξεταζόμενη από το δικαστήριο περίπτωση κρίθηκε ότι η θεραπευτική χρήση των «αναστολέων αντλίας πρωτονίων» (ΑΑΠ) διαφοροποιείται αυτής των ανταγωνιστών των υποδοχέων της ισταμίνης (Η2ανταγωνιστών), δεδομένου του ότι, μολονότι και οι δύο ομάδες φαρμάκων χορηγούνταν για τη θεραπεία των ίδιων παθήσεων, η μεν πρώτη ομάδα συνταγογραφούνταν εν γένει για τη θεραπεία των σοβαρών μορφών των γαστρεντερικών παθήσεων που συνδέονται με την υπεροξύτητα, η δε δεύτερη συνταγογραφούνταν περισσότερο για τη θεραπεία των ηπιότερων ή μικρότερης σοβαρότητας μορφών τους.

2. Το υπο-κριτήριο της διαδραστικής αυξομείωσης των δεικτών πωλήσεων. Ο σταδιακός ή ο «άκαμπτος» χαρακτήρας της αύξησης των πωλήσεων ενός νέου φαρμακευτικού προϊόντος, το οποίο υποκαθιστά, καταρχάς, ήδη κυκλοφορούν φαρμακευτικό προϊόν, συνιστά ουσιώδη ένδειξη της άσκησης σημαντικής ανταγωνιστικής πίεσης του πρώτου έναντι του δεύτερου, εφόσον δεν συνδέεται με παράγοντες μείωσης των πωλήσεων του υποκαθιστάμενου προϊόντος, οι οποίοι αφορούν το τελευταίο αυτοτελώς. Παραδείγματος χάριν, με δεδομένα φαρμακοεπαγρύπνησης, τα οποία αφορούν τις παρενέργειες χρήσης του υποκαθιστάμενου φαρμάκου και επάγονται μείωση των πωλήσεών του, ανεξάρτητα από την κυκλοφορία (ή μη) υποκατάστατου φαρμάκου στην αγορά.

Περαιτέρω, η χαμηλότερη τιμή της μιας κατηγορίας φαρμάκων έναντι της άλλης δεν συνιστά αφ’ εαυτής επαρκές και ασφαλές τεκμήριο άσκησης σημαντικής ανταγωνιστικής πίεσης, δεδομένου του ότι θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη δύο επιμέρους παράμετροι. Η πρώτη από αυτές άπτεται της προστασίας της υγείας των ασθενών και συνίσταται στην περιορισμένη ευαισθησία των γιατρών και των ασθενών στις διαφορές τιμής, λόγω του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει η θεραπευτική αποτελεσματικότητα στις συνταγογραφικές επιλογές. Η δεύτερη παράμετρος συνδέεται με το ρυθμιστικό πλαίσιο των εθνικών φαρμακευτικών αγορών, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις, ως εκ της λειτουργίας του, δεν αφήνει έννομα περιθώρια, ώστε οι τιμές της νέας κατηγορίας προϊόντων να ασκούν πίεση για πτώση των πωλήσεων ή μείωση της τιμής της υποκαθιστάμενης κατηγορίας προϊόντων.

Μ

είζον κριτήριο για την οριοθέτηση της σχετικής αγοράς των φαρμακευτικών προϊόντων συνιστά η ανταγωνιστική διάδραση μεταξύ των, καταρχάς, εναλλάξιμων κατηγοριών φαρμάκων και μάλιστα, αξιολογούμενη επί τη βάσει ενός χρονικού διαστήματος εύλογου και ικανού να προσδώσει αξιόπιστα συμπερασματικά στοιχεία για την εναλλαξιμότητα

3. Το υπο-κριτήριο του κόστους της αγωγής Η κύμανση του κόστους αγωγής για θεραπεία ίσης διάρκειας και του συνολικού κόστους αγωγής στα ίδια επίπεδα συνδέεται αιτιωδώς με την άσκηση ανταγωνιστικής πίεσης, μόνο εφόσον πρόκειται για κατηγορίες φαρμάκων που αξιολογούνται από τους γιατρούς και τους ασθενείς ως ίσης θεραπευτικής αξίας.

Συμπεριφορές καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσπόζουσας θέσης Είναι πλέον κοινώς γνωστό και παγίως δεκτό ότι η «καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης» συνιστά μια αντικει-

33

ΝομικA ΘΕΜΑΤΑ

Η

φαινόμενη εμπορική υποκατάσταση του ενός φαρμακευτικού προϊόντος από ένα άλλο δεν συνιστά αυτή καθαυτήν επαρκές κριτήριο για την κατάταξη αμφότερων των ομάδων προϊόντων στην ίδια σχετική αγορά, εφόσον η θεραπευτική χρήση των εν λόγω ομάδων είναι διαφοροποιημένη

μενική έννοια που αφορά τη συμπεριφορά κατέχουσας δεσπόζουσα θέση επιχείρησης, η οποία δύναται να επηρεάσει τη δομή μιας αγοράς όπου, ακριβώς λόγω της παρουσίας της εν λόγω επιχείρησης, ο ανταγωνισμός έχει μειωθεί και η οποία σκοπό έχει να εμποδίσει, μέσω της προσφυγής σε μέσα διαφορετικά από εκείνα που διέπουν τον συνήθη ανταγωνισμό μεταξύ προϊόντων ή υπηρεσιών βάσει των παροχών των επιχειρηματιών, τη διατήρηση του ανταγωνισμού στο βαθμό που υπάρχει ακόμη στην αγορά ή στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού αυτού. Νόθευση του συνήθους, δηλαδή του υγιούς ανταγωνισμού συνιστά η υποβολή παραπλανητικών ή ανακριβών δηλώσεων ενώπιον των δημοσίων αρχών, για την παράτυπη κτήση αποκλειστικών δικαιωμάτων. Εντούτοις, η αντικειμενικά ανακριβής δήλωση δεν συνιστά per se κατάχρηση, αλλά αξιολογείται in concreto. Έτσι, καταχρηστική εκμετάλλευση δύναται να κριθεί η υποβολή παραπλανητικών δηλώσεων δυνάμενων να περιορίσουν τον ανταγωνισμό, εφόσον αποδεικνύεται η πραγματική και βέβαιη επέλευση των αντίθετων προς τους κανόνες του ανταγωνισμού αποτελεσμάτων, χωρίς, όμως, να απαιτείται τα εν λόγω αποτελέσματα να είναι οπωσδήποτε συγκεκριμένα, αρκεί να αποδεικνύεται το δυνητικά αντίθετο. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω κρίθηκε ότι καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης συνιστά και η περίπτωση της υποβολής αίτησης ανάκλησης άδειας κυκλοφορίας φαρμακευτικού προϊόντος, εφόσον αποδεικνύεται ότι αποκλειστικός σκοπός της ανάκλησης της άδειας κυκλοφορίας φαρμάκου είναι η παρεμπόδιση

34

/ Δεκέμβριος 2012

της χρήσεως της «συντομευμένης διαδικασίας» που προβλέπει ο Κοινοτικός Κώδικας για τα Φάρμακα, προκειμένου για φάρμακα κατ’ ουσίαν παρεμφερή, και συνεπώς, η παρακώλυση ή η παρέλκυση της εισόδου γενόσημων προϊόντων στην αγορά, καθώς και η δυνητική παρεμπόδιση των παράλληλων εισαγωγών. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο κάτοχος της άδειας κυκλοφορίας έχει το δικαίωμα, σύμφωνα με τις αρχές της οικονομικής και της επιχειρηματικής ελευθερίας, να αιτηθεί την ανάκληση της άδειας κυκλοφορίας φαρμακευτικού προϊόντος δεν επάγεται άνευ άλλου τινός τη συλλήβδην εξαίρεση της άσκησης του εν λόγω δικαιώματός του από το πεδίο εφαρμογής των περί ανταγωνισμού διατάξεων, και ιδίως του άρθρου 102 (πρώην 82 ΣΕΚ) της ΣΛΕΕ, εφόσον δεν υφίστανται λόγοι συνδεόμενοι με την προάσπιση των νομίμων συμφερόντων της επιχειρήσεως που ασκεί θεμιτό ανταγωνισμό ή ελλείπει η αντικειμενική δικαιολόγηση. Με την ανωτέρω απόφασή του, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κινείται πάνω στην ίδια νομολογιακή τροχιά, όσον αφορά την αυστηρότητα των κριτηρίων οριοθέτησης της σχετικής αγοράς φαρμάκων, αναγνωρίζοντας, ωσαύτως, την ουσιώδη έννομη επιρροή που ασκεί το είδος των εφαρμοζόμενων κριτηρίων στην ορθή και αποτελεσματική εφαρμογή των κανόνων του ανταγωνισμού. Περαιτέρω, ο ελεύθερος ανταγωνισμός αναγνωρίζεται ως προστατευόμενο έννομο αγαθό, το οποίο υπόκειται θεμιτώς σε ad hoc περιορισμούς, όταν οι τελευταίοι εξυπηρετούν τελικά τη λειτουργία του υγιούς ανταγωνισμού και το συμφέρον των ασθενών-καταναλωτών. •••

PUBLI

35

Ρεπορταζ

•Η σχετική κοινή υπουργική απόφαση των Γ. Στουρνάρα και Μ. Σαλμά βρίσκεται στο τελικό στάδιο της προετοιμασίας

Το νέο πλαίσιο για τις κλινικές μελέτες Βάσει του νέου ρυθμιστικού πλαισίου το χρονικό διάστημα που απαιτείται μέχρι την τελική έγκριση δεν θα ξεπερνά τις 70 ημέρες

Ν

έο θεσμικό πλαίσιο για τη διενέργεια κλινικών μελετών στα νοσοκομεία προωθεί το υπουργείο Υγείας. Στόχος η επιτάχυνση των διαδικασιών, η διαφάνεια και η προσέλκυση κονδυλίων από μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες. Η σχετική κοινή υπουργική απόφαση των Γ. Στουρνάρα και Μ. Σαλμά βρίσκεται στο τελικό στάδιο της προετοιμασίας και αναμενόταν να υπογραφεί μέχρι τις γιορτές. Η επεξεργασία των διατάξεων έγινε από ομά-

36

δα ειδικών με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Κ. Δημόπουλο, πρόεδρο της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων. Τα βασικά σημεία της απόφασης είναι: Για την απλούστευση και επίσπευση της διαδικασίας ελέγχου και υπογραφής των συμβάσεων, τόσο από τη διοίκηση του νοσοκομείου όσο και από τη διοίκηση των ΕΛΚΕ και ΕΛΚΕΑ, θεσμοθετούνται πρότυπα τετραμερούς σύμβασης, καθώς και

/ Δεκέμβριος 2012

37

Ρεπορταζ

Α

ξίζει να σημειωθεί ότι επί προεδρίας του κ. Δημόπουλου στην Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας του ΕΟΦ, η χώρα μας κατάφερε μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια να προωθήσει κλινικές μελέτες συνολικού προϋπολογισμού περίπου 100 εκατ.

infο

Οι περισσότερες κλινικές μελέτες ακολουθούν μια συγκεκριμένη σειρά βημάτων, τα οποία ονομάζονται Φάσεις: Μελέτες Φάσης Ι. Οι ερευνητές δοκιμάζουν το νέο φάρμακο ή τη θεραπεία σε ένα μικρό αριθμό ατόμων (20-80), για να εκτιμήσουν την ασφάλεια, να καθορίσουν ένα ασφαλές εύρος δοσολογίας και να προσδιορίσουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Μελέτες Φάσης ΙΙ. Το φάρμακο ερευνάται σε μια μεγαλύτερη ομάδα ατόμων (100-300), ώστε να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα και να αξιολογηθεί περαιτέρω η ασφάλεια. Μελέτες Φάσης ΙΙΙ. Το υπό μελέτη φάρμακο χορηγείται σε μεγάλες ομάδες ατόμων (1.000-3.000), ώστε να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα, να παρακολουθηθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες, να συγκριθεί με τις υπάρχουσες θεραπείες και να συλλεχθούν πληροφορίες που θα επιτρέψουν την ασφαλή χρήση του σκευάσματος ή της θεραπείας. Μελέτες Φάσης ΙV. Αφορούν σκευάσματα τα οποία έχουν ήδη κυκλοφορήσει στην αγορά, καταγράφονται πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους χορήγησής τους, τα οφέλη και την καλύτερη δυνατή χρήση τους.

38

πρότυπα έντυπα για τον προϋπολογισμό έργου, την ερευνητική ομάδα και την αποδοχή διαχείρισης έργου. Έτσι θα πάψει το φαινόμενο, κάθε φορέας (ΥΠΕ, επιστημονικό συμβούλιο νοσοκομείου) να ζητά ό,τι του κατέβει, μπλοκάροντας τις διαδικασίες. Η τετραμερής σύμβαση θα συνυπογράφεται από το χορηγό, τον επιστημονικά υπεύθυνο, το διοικητή του νοσοκομείου και τον υπεύθυνο διαχείρισης του ΕΛΚΕ/ΕΛΚΕΑ. Ορίζεται προθεσμία 30 ημερών, μέσα στην οποία το επιστημονικό συμβούλιο κάθε νοσοκομείου μπορεί να καταθέσει ενστάσεις ή διαφωνίες από την ημερομηνία κατάθεσης του φακέλου. Αν δεν υπάρξουν ενστάσεις στην προθεσμία αυτή, τότε θεωρείται ότι υπάρχει τεκμαιρόμενη σιωπηρή θετική γνωμοδότηση. Παράλληλα με την προαναφερόμενη διαδικασία, η διοίκηση του νοσοκομείου οφείλει να έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες επισκόπησης της τετραμερούς σύμβασης. Επίσης, προβαίνει στην υπογραφή της σύμβασης εντός 5 ημερών από τη θετική γνωμοδότηση ή τη σιωπηρή θετική γνωμοδότηση του επιστημονικού συμβουλίου. Μετά την υπογραφή της σύμβασης σε επίπεδο νοσοκομείου, η υπογεγραμμένη σύμβαση διαβιβάζεται εντός 5 ημερών στο διαχειριστή του ΕΛΚΕ / ΕΛΚΕΑ για τη σχετική επισκόπηση και υπογραφή εντός 30 ημερών. Προβλέπεται η δημιουργία ηλεκτρονικής διεύθυνσης – εντός έτους από την έκδοση της κοινής υπουργική απόφασης – για την έγκριση και διαχείριση των μελετών και την κατάθεση εγγράφων και

/ Δεκέμβριος 2012

δικαιολογητικών σε ηλεκτρονική μορφή. Καθορίζεται ενιαία αμοιβή για όλα τα ιδρύματα που συμμετέχουν σε ερευνητικές μελέτες: 10% υπέρ του νοσοκομείου και 5% για τους φορείς οικονομικής διαχείρισης (ειδικός λογαριασμός κονδυλίων έρευνας). Οι αμοιβές στους ερευνητές καταβάλλονται εντός 30 ημερών από την κατάθεση. Συνολικά, με βάση τις νέες ρυθμίσεις, το χρονικό διάστημα που απαιτείται μέχρι την τελική έγκριση δεν θα ξεπερνά τις 70 ημέρες, γεγονός που συμβαδίζει με όσα ισχύουν και στο εξωτερικό, και αναμένεται να προσφέρει την ευκαιρία στην Ελλάδα να συμμετέχει σε πολυκεντρικές μελέτες. Δηλαδή, σε μελέτες που πραγματοποιούνται σε πολλά ιατρικά κέντρα διεθνώς και στις οποίες το μείζον θέμα για τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες είναι οι μελέτες να εξελίσσονται χωρίς μεγάλες χρονικές αποκλίσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι επί προεδρίας του κ. Δημόπουλου στην Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας του ΕΟΦ, η χώρα μας κατάφερε μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια να προωθήσει κλινικές μελέτες συνολικού προϋπολογισμού περίπου 100 εκατ., ενώ κατά την περίοδο 2008-2010 οι εγκρίσεις είχαν σχεδόν παγώσει λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων. Κάθε χρόνο η φαρμακευτική βιομηχανία επενδύει περισσότερα από 50 δισ. δολ. για την έρευνα και ανακάλυψη νέων φαρμάκων. Και το 1/3 των χρημάτων αυτών διοχετεύονται στη διενέργεια κλινικών μελετών. Την ώρα που, όπως αναφέρθηκε, στην Ελλάδα επενδύονται μόνο περίπου 50 εκατ. το χρόνο, στο Βέλγιο, με τον ίδιο πληθυσμό, το αντίστοιχο ποσό ξεπερνά τα 1,4 δισ. ευρώ!•••

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ! l e e h w a s i e f i L s n r u t and σελίδα! *γύρισε

ars

calend

H D LAUG LIVE AN 2013 .gr

ars lastcalend

www.b

Love m o mount ves ains *και φω τίζει τη ζ ωή

calend

ars

LIVE & LOVE 2013 www.b

lastcalen dars.gr

µας!

dar

ιοCalen γ ό λ ο ρ Ημε

3 1 0 2

Ημερο

2013 λόγιοC a

lendar

Fun & Crazy

Κυκλοφόρησαν τα πιο ημερολόγια της χρονιάς! Αναζητήστε τα στα βιβλιοπωλεία Public, Παπασωτηρίου, ΙΑΝΟΣ, Πατάκης, Ελευθερουδάκης και επιλεγμένα σημεία σε όλη την Ελλάδα!

www.blastcalendars.gr 39

AΡΘΡΟ

•Οι κλινικές μελέτες παγκοσμίως στην Ευρώπη και την Ελλάδα •Προς μια χάραξη εθνικού στρατηγικού σχεδίου

Το μέλλον των κλινικών μελετών στην Ελλάδα της Ιωάννας Κούκλη, Ph.D / γενικής διευθύντριας της PHARMASSIST

Οι κλινικές μελέτες αποτελούν μια αγορά που βρίσκεται σε συνεχή αυξητική πορεία τα τελευταία σαράντα χρόνια. Το μέγεθός της εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 50 δισ. δολ

Σ

τα τέλη του περασμένου αιώνα, η κλινική έρευνα θεμελιώθηκε ως αναπόσπαστο κομμάτι για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των φαρμάκων. Σήμερα, κοιτάζοντας προς το μέλλον, πολλά ανεπτυγμένα κράτη θεωρούν πλέον την κλινική έρευνα θεμελιακό στοιχείο της παροχής υψηλής ποιότητας φροντίδας υγείας στους ασθενείς.

Οι κλινικές μελέτες, πέραν της αναγκαιότητάς τους για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των νέων φαρμάκων, αποτελούν και μια αγορά που βρίσκεται σε συνεχή αυξητική πορεία τα τελευταία σαράντα και πλέον χρόνια, μια αγορά το μέγεθος της οποίας εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 50 δισ. δολ. Ακολουθώντας τις

40

παγκόσμιες τάσεις, η κλινική έρευνα στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία-δεκαπενταετία παρουσίασε σημαντική ανάπτυξη. Ουσιαστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η Ευρωπαϊκή Οδηγία (2001/20/EC) για τις κλινικές μελέτες, η οποία έθεσε ένα κοινό πλαίσιο ανάπτυξης, διεξαγωγής και παρακολούθησης των κλινικών μελετών στα κράτη - μέλη

/ Δεκέμβριος 2012

41

AΡΘΡΟ

Τ

ο 2009 οι παγκόσμιες δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών προϊόντων μειώθηκαν για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια

Σχήμα 1. Δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης

Η

Αμερική και η Ευρώπη, τη δεκαετία που μας πέρασε, απορρόφησαν και συνεχίζουν να απορροφούν το σημαντικότερο αριθμό κλινικών μελετών, με κέντρα τους κυρίως τις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Γερμανία

42

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως κράτος - μέλος της Ε.Ε., η χώρα μας εφαρμόζει αυτή την οδηγία, καθώς και τις οδηγίες της Ορθής Κλινικής Πρακτικής (ICH-GCP), μέσω της εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό δίκαιο από το 2003. Ωστόσο, παρόλο που η διεξαγωγή των κλινικών μελετών στην Ελλάδα είναι πλέον πλήρως εναρμονισμένη με την κοινή Ευρωπαϊκή Οδηγία και έχει συμπληρωθεί μια δεκαετία εφαρμογής της, κάποιες διαδικασίες, ιδιαίτερα αυτές που αφορούν στην έγκριση των κλινικών μελετών από τους εμπλεκόμενους φορείς των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, δεν διέπονται από ένα εναρμονισμένο εθνικά θεσμικό πλαίσιο, με αποτέλεσμα συχνά να μη συμβαδίζουν ή να μην μπορούν να διατηρήσουν και να πολλαπλασιάσουν την ανάπτυξη αυτή. Σε ένα τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπως αυτό των κλινικών μελετών, είναι προφανές ότι η χώρα μας χρειάζεται μια σειρά μεταρρυθμίσεων για να καταφέρει να παραμείνει εντός της ομάδας των ευρωπαϊκών χωρών που συνεχίζουν να συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη της κλινικής έρευνας και την εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων στη φροντίδα υγείας των ασθενών. Εστιάζοντας αρχικά στην Ευρώπη, είναι πλέον με σαφήνεια αντιληπτό σε όσους ασχολούνται ενεργά με το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, ότι η διεξαγωγή τους σήμερα είναι μια άκρως ανταγωνιστική διαδικασία, τόσο σε επίπεδο φορέων αναφοράς όσο και σε επίπεδο θυγατρικών εταιρειών. Φορείς όπως αυτοί της Μεγάλης Βρετανίας, της Σουηδίας, της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλων χωρών, ανταγωνίζονται για τη διαχείριση νέων φακέλων καινοτόμων ερευνητικών προϊόντων,

/ Δεκέμβριος 2012

ενώ θυγατρικές εταιρείες, εν είδει ενός «εσωτερικού» ανταγωνισμού, επιδιώκουν να εντάξουν, η καθεμιά τους τη χώρα δραστηριοποίησής τους στο πλάνο της κλινικής ανάπτυξης ενός νέου προϊόντος. Όπως είναι γνωστό, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι δυναμικές και οι τάσεις που οδηγούν την κλινική έρευνα διέπονται από μια σχέση αλληλεξάρτησης με τον αριθμό των νέων μορίων που εισάγονται στην αγορά. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τουλάχιστον, ο αριθμός αυτός των νέων φαρμάκων που ολοκληρώνουν τη φάση του κλινικού ελέγχου και αποκτούν άδεια κυκλοφορίας, κινήθηκε πτωτικά, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίστηκε και στη μείωση του αριθμού των κλινικών μελετών που υποστηρίζουν την ανάπτυξη αυτών των μορίων. Επίσης, ίσως εδώ είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το 2009 οι παγκόσμιες δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών προϊόντων μειώθηκαν για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια (FDA/CDER, PHRMA, PWC Analysis, Σχήμα 1). Επιπροσθέτως, η πεποίθηση ότι η μείωση της ανάπτυξης μικρομοριακών ενώσεων θα αντισταθμιζόταν από την ανάπτυξη νέων μεγαλομοριακών ενώσεων, βιολογικών παραγόντων και στοχευμένων θεραπειών δεν εκπληρώθηκε στο βαθμό που ίσως ήταν αναμενόμενο, καθώς οι νέες αυτές μεγαλομοριακές ενώσεις δεν μπόρεσαν να αντισταθμίσουν τη μείωση που σημειώθηκε στην έρευνα και ανάπτυξη των παραδοσιακών χημικής προέλευσης μικρομορίων (Σχήμα 2). Όπως προαναφέρθηκε και στην εισαγωγή, η κλινική έρευνα, εκτός του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει στη διατήρηση και τη βελτίωση της υγείας των ασθενών, είναι μια αγορά η οποία, σύμφωνα με πρόσφα-

τες εκτιμήσεις, ξεπερνά τα 50 δισ. δολ. Η Αμερική και η Ευρώπη, τη δεκαετία που μας πέρασε, απορρόφησαν και συνεχίζουν να απορροφούν το σημαντικότερο αριθμό κλινικών μελετών, με κέντρα τους κυρίως τις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Γερμανία. Επίσης, όπως έχει παρατηρηθεί, υπήρξε μια σημαντική εκροή μελετών από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. προς τις χώρες της Ασίας, ιδιαίτερα προς την Ινδία και την Κίνα. Ωστόσο, οι μελέτες που διεξάγονται στις χώρες αυτές δεν παύουν να παρουσιάζουν κάποια μειονεκτήματα, μερικά εκ των όποιων είναι κανονιστικές δυσαρμονίες, διάφορες δυσλειτουργίες στις επιτροπές, θέματα ασφαλείας, πρόσβαση στα φάρμακα, νομική συμμόρφωση και προβλήματα στις εγκρίσεις. Τα προβλήματα αυτά λειτουργούν κατά κάποιον τρόπο αντισταθμιστικά, καθώς, παρά τις όποιες οικονομικές ή άλλες αιτίες που μπορεί να οδηγούν τις μελέτες εκτός Ευρώπης, οι χώρες του στενού πυρήνα της Ε.Ε. εξακολουθούν να παραμένουν ως το πλέον αξιόπιστο περιβάλλον για τη διεξαγωγή κλινικών μελετών.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά χαμηλά στη λίστα των κρατών αναφορικά με τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, τόσο σε απόλυτο αριθμό κλινικών μελετών όσο και στο σχετικό αριθμό ένταξης ασθενών κατά αναλογία του πληθυσμού της (πηγή EMA για την περίοδο 2005-2008, Σχήμα 3Α & Β). Επομένως, στην αφετηρία κατάρτισης ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την ανάπτυξη της κλινικής έρευνας, θα πρέπει να βρίσκεται μια σημαντική απόφαση η οποία να αφορά στην εθνική στόχευση. Είναι παραδείγματος χάριν εφικτός, ως στόχος, ο διπλασιασμός των κλινικών μελετών ή ακόμα και ο τριπλασιασμός τους; Εάν, για παράδειγμα, διπλασιάζαμε τον αριθμό των κλινικών μελετών που διεξάγονται στην Ελλάδα, θα βρισκόμασταν σε μια ομάδα χωρών όπως το Ισραήλ, η Δανία και η Αυστρία, οι οποίες πληθυσμιακά είναι στο ίδιο επίπεδο με την Ελλάδα και κατά συνέπεια έχουν την ίδια δυνατότητα στρατολόγησης ασθενών, γεγονός που καθιστά έναν τέτοιο στόχο ρεαλιστικό.

Σχήμα 2. Αριθμός εγκρίσεων νέων φαρμάκων Σχήμα 3Α. Συμμετοχή ασθενών ανά κλινική μελέτη σε σχέση με τον πληθυσμό Σχήμα 3Β. Κλινικές μελέτες ανά κέντρο σε σχέση με τον αριθμό ασθενών

43

AΡΘΡΟ

που. Μία στις δύο μεγάλες πολυκεντρικές κλινικές μελέτες καθυστερεί, ως αποτέλεσμα χαμηλής στρατολόγησης και διατήρησης ασθενών εντός της μελέτης. Επίσης, η στρατολόγηση των ασθενών αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα επιτυχούς ολοκλήρωσης των κλινικών μελετών και μπορεί να φτάσει να αποτελεί ως και το 50% του συνολικού χρόνου διεξαγωγής μιας κλινικής μελέτης, ενώ από την άλλη μεριά, μπορεί να συμβάλει μέχρι και στο 40% των εξόδων της. Η στρατολόγηση δε των ασθενών σε αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα και η Ινδία, παρά τα όποια προβλήματα προκύπτουν αναφορικά με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των δεδομένων που προέρχονται από αυτές, παραμένει πολύ υψηλότερη σε σχέση με την Αμερική και την Ευρώπη. Σχήμα 4. Συστημικό μοντέλο ανάπτυξης ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την κλινική έρευνα

44

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να αξιολογήσουμε, είναι οι δυναμικές που έχουν αναπτυχθεί εντός της Ε.E. μετά την εφαρμογή της κοινής οδηγίας για τις κλινικές μελέτες. Μπορούμε, πλέον, μετά από μια δεκαετή εμπειρία εφαρμογής της, να παρατηρήσουμε ότι χώρες οι οποίες είχαν σημαντική δραστηριότητα στην κλινική ανάπτυξη, όπως η Ολλανδία, η Μεγάλη Βρετανία και η Γερμανία, μείωσαν τον αριθμό των διεξαγομένων κλινικών μελετών. Αυτό φαίνεται τόσο μέσω του αριθμού των αιτήσεων για έγκριση διεξαγωγής νέων κλινικών μελετών, όσο και από τον αριθμό των κλινικών μελετών που είναι ήδη υπό διεξαγωγή. Αντίθετα, χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, αύξησαν τις κλινικές μελέτες που διεξάγονται σε αυτές, εκμεταλλευόμενες το κοινό πλαίσιο που επέβαλε η εναρμόνιση διεξαγωγής των κλινικών μελετών στην Ευρώπη. Είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε με ακρίβεια την αντίστοιχη επίδραση στην Ελλάδα και αυτό γιατί δεν διαθέτουμε επίσημα στατιστικά στοιχεία ή επίσημες βάσεις δεδομένων που να αφορούν στον αριθμό των κλινικών μελετών που διεξάγονται στη χώρα μας και αυτό είναι ένα από τα στοιχεία που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού της διεξαγωγής των κλινικών μελετών στην Ελλάδα. Συνοψίζοντας τα βασικά στοιχεία της παγκόσμιας δυναμικής των κλινικών μελετών, θα πρέπει να εστιάσουμε σε ορισμένα σημαντικά δεδομένα τα οποία είναι ουσιώδη για την κατανόηση των δυναμικών παραμέτρων που επηρεάζουν τη διεξαγωγή τους. Είναι γεγονός ότι σχεδόν εννέα στις δέκα κλινικές μελέτες παρουσιάζουν καθυστερήσεις οποιουδήποτε τύ-

/ Δεκέμβριος 2012

Προς τη χάραξη ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου Με γνώμονα όλα τα προαναφερθέντα, η χάραξη ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα συστημικό μοντέλο ανάπτυξης και να κινηθεί σε τέσσερις βασικούς άξονες: α) Τον σαφή ορισμό των στόχων, β) Την παρέμβαση για τη λύση των υπαρχόντων προβλημάτων και τη βελτίωση των συνθηκών διεξαγωγής, γ) Τον έλεγχο της αποδοτικότητας των εφαρμοστέων μεταρρυθμίσεων μέσω προεπιλεγμένων δεικτών και δ) Τη συνεχή βελτίωση και αναπροσαρμογή του συστήματος (Σχήμα 4). Ξεκινώντας λοιπόν από τον πρώτο άξονα, ο στόχος είναι να ενταχθεί ή αν θέλετε να παραμείνει η Ελλάδα και να ενισχύσει τη θέση της στην ομάδα των ηγετικών χωρών που οδηγούν την κλινική έρευνα στην Ευρώπη. Θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση σε θεμελιώδεις παράγοντες διεξαγωγής των κλινικών μελετών, όπως η ταχύτητα υλοποίησης, αλλά και να επικεντρωθούμε σε τομείς που, κατά κοινή ομολογία, θεωρείται ότι επιδέχονται βελτίωσης. Είναι γνωστό, παραδείγματος χάριν, ότι στη χώρα μας διαθέτουμε επαρκή αριθμό κλινικών και γιατρών ανά ασθενή με αναλογία από τις υψηλότερες στην Ευρώπη, ωστόσο με πολύ χαμηλή αναλογία νοσηλευτών ανά ασθενή (OECD Health Data, 2010), ο ρόλος των οποίων στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών είναι εξίσου σημαντικός. Σημαντικοί παράγοντες στο δεύτερο άξονα είναι οι χρόνοι εγκρίσεων,

η καταλληλότητα δομών υποστήριξης, η ενημέρωση των ασθενών και της κοινής γνώμης για τα οφέλη των κλινικών μελετών, η διεύρυνση της βάσης του διαθέσιμου δυναμικού ερευνητών, στοιχεία που θα οδηγήσουν στην αύξηση της στρατολόγησης των ασθενών στις κλινικές μελέτες. Η βελτίωση και ο εξορθολογισμός αυτών των παραγόντων θα αποφέρουν οφέλη τόσο στο κράτος και στα ασφαλιστικά ταμεία όσο και στους γιατρούς και τους ασθενείς τους. Επίσης, ωφελείται και η κλινική βιομηχανία, διατηρώντας υψηλό ρυθμό απασχόλησης νέων επιστημόνων, όπως είναι τα στελέχη που δραστηριοποιούνται στη διεξαγωγή και παρακολούθηση των κλινικών μελετών. Εξετάζοντας τον τέταρτο άξονα, θα πρέπει να θεμελιωθεί ο έλεγχος του βαθμού επίτευξης των στόχων, της επίλυσης των προβλημάτων που προκύπτουν και η συνεχής επαλήθευση της επάρκειας των υποδομών και των πόρων για την κλινική έρευνα. Για τη θεμελίωση αυτού του ουσιαστικού παραγωγικού ελέγχου, θα πρέπει να αναγνωριστούν κατάλληλοι δείκτες ελέγχου της αποτελεσματικότητας των εφαρμοζόμενων πολιτικών. Τέτοιοι δείκτες, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να είναι το ποσοστό συμμετοχής της Ελλάδας σε πολυεθνικές μελέτες, ο αριθμός των εγκρίσεων διεθνών μελετών, ο αριθμός των ασθενών που συμμετέχουν σε κλινικές μελέτες, οι χρόνοι που απαιτούνται για την έγκριση μιας μελέτης, καθώς και οι χρόνοι ολοκλήρωσής τους, για να αναφέρουμε μερικούς. Και τέλος, είναι φανερό, ότι για να εφαρμοστούν και να πετύχουν τέτοιες μεταρρυθμίσεις, απαιτείται να καταγράφονται στοιχεία και δεδομένα που αφορούν στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών στην Ελλάδα. Σε κάθε προσπάθεια υλοποίησης ριζικών μεταρρυθμίσεων είναι σύνηθες να αναζητούνται λύσεις και σχεδιασμοί που έχουν ακολουθηθεί στο παρελθόν από άλλα κράτη, τα αποτελέσματα των οποίων θεωρούνται, διαχρονικά, επιτυχημένα. Ένα τέτοιο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η Γερμανία, η οποία αποτελεί και την οδηγό χώρα στις κλινικές μελέτες στην Ευρώπη, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο είναι δεύτερη μετά τις ΗΠΑ σε αριθμό εγκεκριμένων κλινικών μελετών. Η γερμανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, υποστηρίζει τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, τόσο μέσω των κανονιστικών και ελεγκτικών φορέων όσο και μέσω στοχευόμενων προγραμμάτων α-

νάπτυξης της έρευνας. Σε μια προσπάθεια που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’90, ο δημόσιος τομέας της Γερμανίας δημιούργησε ένα συντονιστικό κέντρο κλινικών μελετών για να ενισχύσει την ακαδημαϊκή κλινική έρευνα, ενώ το 2011 η γερμανική κυβέρνηση επένδυσε στον τομέα της βιοϊατρικής έρευνας και υγείας 1,2 δισ. ευρώ, υποστηρίζοντας τόσο την ένταξη των ασθενών σε μελέτες όσο και την κατάρτιση και εξειδίκευση του ερευνητικού προσωπικού. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 20 «bio-regions» που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη χημικών, φαρμακευτικών και βιοτεχνολογικών προϊόντων, ενώ με κρατική πρωτοβουλία ενισχύθηκε η συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και της φαρμακευτικής βιομηχανίας. Όλα αυτά συνοψίζονται σε ένα γενικό, εθνικό πλαίσιο ανάπτυξης, όπου πλέον οι κλινικές μελέτες αντιμετωπίζονται ως μέσο παροχής υψηλής ποιότητας περίθαλψης στους ασθενείς, ενώ οι διαδικασίες εγκρίσεων είναι θεσμοθετημένες, αξιόπιστες και διαφανείς, με σκοπό πάντα να παρέχουν ταχεία εκκίνηση των κλινικών μελετών. Το εύλογο ερώτημα που γεννάται σε αυτό το σημείο είναι κατά πόσο μια χώρα σαν την Ελλάδα θα μπορεί να ανταγωνιστεί μια χώρα όπως η Γερμανία στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών. Και όμως, η Γερμανία δεδομένου του θετικού θεσμικού και επιχειρηματικού πλαισίου, αντιμετωπίζει πλέον κάποιες σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η στρατολόγηση ασθενών, ενώ η κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την κλινική έρευνα λειτούργησε ευνοϊκά για άλλες χώρες, αυξάνοντας τον ανταγωνισμό. Αναφορικά με τη στρατολόγηση, ο πληθυσμός των κατάλληλων για

Η

Ελλάδα βρίσκεται αρκετά χαμηλά στη λίστα των κρατών αναφορικά με τη διεξαγωγή των κλινικών μελετών, τόσο σε απόλυτο αριθμό κλινικών μελετών όσο και στο σχετικό αριθμό ένταξης ασθενών κατά αναλογία του πληθυσμού της

45

AΡΘΡΟ

Σχήμα 5. Κύριες ομάδες συνεργασίας ανάπτυξης κλινικών μελετών

Βιβλιογραφία

• Allison M. Nature Biotechnology 30, 2012.

• Fabio A. Thiers, Anthony J. Sinskey & Ernst R. Berndt Trends in the globalization of clinical trials.

Nature Reviews Drug Discovery 7, 13-14 (January 2008).

• Valderama AM & Motti E. Latin America vs. Other Emerging and Non-Emerging Markets in Clinical Research: Regulations, Investigators and Ethics Committees. Pharmaceutical outsourcing, July 2011.

• Hartmann M. Impact assessment of the European Clinical Trials Directive: A longitudinal, Prospective, Observational Study Analyzing Patterns and Trends in Clinical Drug Trial Applications Submitted Since 2001 to Regulatory Agencies in Six EU Countries. Trials 2012, 13:53.

• BPI. German Pharmaceutical Industry Association. PharmaData 2011.

• BIOPRO Baden-Wuttermberg GmbH, Biotech Quide, 2011/2012.

• Brescia B. European weigh-in on Clinical Study Participation.

Applied Clinical Trials Online.

October, 2005.

• Germany Trade and Invest. Bioregions in Germany, Berlin, Germany, March 2012.

• Germany Trade and Invest. The Pharmaceutical Industry in Germany.

Berlin, Germany: January, 2011.

• OECD Health Data, 2010.

• www.clinicaltrials.gov

46

συμμετοχή σε κλινικές μελέτες ασθενών μειώνεται κυρίως λόγω του φαινομένου του «κορεσμού». Η Ελλάδα είναι πολύ μακριά ακόμα από το φαινόμενο αυτό. Δευτερευόντως, λόγω των υψηλών προδιαγραφών κάλυψης της υγείας στη Γερμανία, η καλή ποιότητα της φροντίδας που θα τυγχάνουν σε μια κλινική μελέτη δεν αποτελεί κίνητρο συμμετοχής των ασθενών σε αυτή. Στην Ελλάδα, αντίθετα, το επιχείρημα αυτό μπορεί ακόμα να λειτουργήσει αποτελεσματικά και συνεπώς να αυξήσει την είσοδο ασθενών στις κλινικές μελέτες. Η αναζήτηση όμως των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας πρέπει να συνοδεύεται και από την ανάλυση της δραστηριότητας των κλινικών μελετών στην Ελλάδα. Σύμφωνα με δεδομένα που προκύπτουν από το αρχείο του clinicaltrials. gov, από τις καταχωρημένες μελέτες για την περίοδο Ιανουάριος 2009-Δεκέμβριος 2012 που διεξήχθησαν και συνεχίζουν να διεξάγονται στην Ελλάδα με εγνωσμένη κλινική φάση ανάπτυξης, οι μελέτες φάσης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ ήταν 337, ενώ οι μη παρεμβατικές μελέτες 92 (Σχήμα 5). Η αναλογία παρεμβατικών/μη παρεμβατικών στο σύνολο αυτό είναι 3,6:1, με συνέπεια για κάθε μία μη παρεμβατική μελέτη να διεξάγονται 3,6 παρεμβατικές. Η αντίστοιχη αναλογία, χάριν συγκρίσεως, είναι 6:1 στη Γερμανία με σαφώς αισθητά πλεονεκτήματα στρατολόγησης ασθενών λόγω μεγέθους πληθυσμού, αλλά 7:1 στο Βέλγιο, μια χώρα με πληθυσμιακά και δημογραφικά χαρακτηριστικά που μοιάζουν με αυτά της Ελλάδας. Η εξέταση των δεικτών αυτών κα-

/ Δεκέμβριος 2012

ταδεικνύει δύο σημαντικά στοιχεία. Πρώτον, η οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης των κλινικών μελετών θα πρέπει να εστιαστεί αφενός στο να αυξήσει τον απόλυτο αριθμό των διεξαγομένων μελετών, αλλά και - πολύ σημαντικό - το ποσοστό των παρεμβατικών έναντι των μη παρεμβατικών μελετών, γιατί παρά τη σπουδαιότητα και των δύο, είναι αδιαμφισβήτητη η κομβική σημασία των πρώτων στην ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων και θεραπειών. Καταλήγοντας, το αρχικό στάδιο της χάραξης ενός εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την ανάπτυξη των κλινικών μελετών στη χώρα μας θα πρέπει να περιλαμβάνει την άμεση εναρμόνιση των διαδικασιών εγκρίσεων των μελετών μέσω των επιστημονικών συμβουλίων, των διοικήσεων των ιδρυμάτων και των φορέων οικονομικής διαχείρισης (ΥΠΕ/ΕΛΚΕ), την ενημέρωση των ασθενών και της κοινής γνώμης για τα οφέλη των κλινικών μελετών, τη στρατηγική προώθηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας σε διεθνή συνέδρια, αλλά και τη διοργάνωση στην Ελλάδα στοχευμένων επιστημονικών συνεδρίων διεθνούς ενδιαφέροντος για την ανάδειξη της κλινικής έρευνας με την ενεργό παρουσία κρατικών φορέων. Βεβαίως, όλα αυτά για να επιτευχθούν, απαιτείται συνεργασία μεταξύ των κανονιστικών αρχών, των διοικητών των νοσοκομείων, των επιστημονικών συμβουλίων των ιδρυμάτων, των υγειονομικών περιφερειών, των ερευνητών, των επιστημονικών εταιρειών, των χορηγών και των CROs (Σχήμα 5).•••

47

Ρεπορταζ

Clinical Research Conference 2012

Η Κλινική Έρευνα Φαρμάκων στην Ελλάδα Αλλαγές που θα συμβάλουν στην επιτάχυνση των διαδικασιών και τη μείωση της γραφειοκρατίας στο χώρο των κλινικών μελετών προανήγγειλε, μιλώντας στο συνέδριο, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, κ. Μάριος Σαλμάς

Κ

αταλύτη ανάπτυξης μπορεί να αποτελέσει η κλινική έρευνα ως εθνική και επιστημονική προτεραιότητα, γεγονός που αναδείχθηκε στο Clinical Research Conference 2012. Το συνέδριο με θέμα: «Η κλινική έρευνα φαρμάκων στην Ελλάδα» πραγματοποιήθηκε στις 5-12-2012 υπό την αιγίδα του

48

Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (Σ.Φ.Ε.Ε.), της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (Π.Ε.Φ.), της HACRO Hellenic Association of CROs, του Ε.Β.Ε.Α. Pharmaceutical Forum Team και της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακευτικής Ιατρικής (ΕΛ.Ε.ΦΙ.). Αλλαγές που θα συμβάλουν στην επι-

/ Δεκέμβριος 2012

1. Ο κ. Μάριος Σαλμάς αναπληρωτής υπουργός Υγείας

1

2. Ο κ. Κ. Φρουζής, πρόεδρος του ΣΦΕΕ

2

49

Ρεπορταζ

3

Καθορισμός ενιαίας αμοιβής των νοσοκομείων για όλα τα ιδρύματα που συμμετέχουν σε ερευνητικές μελέτες Μ. Σαλμάς

50

τάχυνση των διαδικασιών και τη μείωση της γραφειοκρατίας στο χώρο των κλινικών μελετών προανήγγειλε, μιλώντας στο συνέδριο, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας, κ. Μάριος Σαλμάς. Όπως ανέφερε, βρίσκεται στην τελική ευθεία η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης, στην οποία μεταξύ άλλων προβλέπεται: Ο καθορισμός ενιαίας αμοιβής των νοσοκομείων για όλα τα ιδρύματα που συμμετέχουν σε ερευνητικές μελέτες Η υποχρέωση του νοσοκομείου να απαντά στις αιτήσεις για κλινική έρευνα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να μην παρατηρούνται καθυστερήσεις Το ενιαίο πρότυπο συμβάσεων, ώστε να μη διαμορφώνονται κατά περίπτωση Η διασφάλιση της ποιότητας και της ηθικής των μελετών και η προστασία της υγείας των πολιτών Την εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση, εξέφρασε ο πρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε., κ. Κωνσταντίνος Φρουζής, μιλώντας στο συνέδριο. Ο τομέας των κλινικών μελετών στην Ελλάδα, ο κύκλος εργασιών του οποίου μπορεί να αυξηθεί από τα 80 εκατ. ευρώ στα 400 εκατ. ευρώ ετησίως, αν αρθούν τα αντικίνητρα, που αποτελούν τροχοπέδη στις επενδύσεις, μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης, τόνισε. Από την πλευρά του ο κ. Χαρίλαος Λαμπρόπουλος, γενικός γραμματέας του Ε.Β.Ε.Α. Pharmaceutical Forum Team, ανέφερε ότι οι κλινικές έρευνες μπορούν να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης, καθώς είναι από τις πιο παραγωγικές επενδύσεις. Η Πολιτεία, υπογράμμισε, πρέπει στο πλαίσιο αυτό να άρει τα αντικίνητρα

/ Δεκέμβριος 2012

στον κλάδο και ένα σημαντικό βήμα ως προς την κατεύθυνση αυτή είναι η ένταξη των δαπανών των κλινικών μελετών στις δαπάνες επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας και η δημιουργία φιλικού πλαισίου. Η κλινική έρευνα θα πρέπει να θεωρείται ως επένδυση που αποδίδει σε πολλά επίπεδα: εισροή ερευνητικής τεχνογνωσίας, προσέλκυση ξένων επενδύσεων, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού σε τεχνολογίες αιχμής, ταχύτερη πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες και τελικά ανάπτυξη και ενίσχυση της εθνικής οικονομίας, ανέφερε ο κ. Δημήτρης Δέμος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας (Π.Ε.Φ.) και Αντιπρόεδρος της Demo.

4

Πάνελ 1 Στο γεγονός της εμπειρικής χορήγησης των περισσότερων φαρμάκων στα παιδιά, που δεν είναι αποτέλεσμα επιστημονικής έρευνας όπως γίνεται στους ενήλικες, αναφέρθηκαν οι ομιλητές του πρώτου πάνελ με τίτλο: «Σχεδιασμός της κλινικής έρευνας: Από την ιατρική ανάγκη, στις επιστημονικές προκλήσεις και τους οικονομικούς φραγμούς». Στο πάνελ συμμετείχαν οι κ.κ.: Δρ Γρηγόριος Σιβολαπένκο, αναπληρωτής καθηγητής, διευθυντής του Εργαστηρίου Φαρμακοκινητικής, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών, Prof.

John N. Van den Anker, MD, PhD, FCP, FAAP Vice Chair of Paediatrics for Experimental Therapeutics και Dr med. Klaus Rose, Klausrose Consulting, Pediatric Drug Development & More. Όπως ανέφεραν οι παραπάνω, η εμπειρική χορήγηση στα παιδιά συμβαίνει για τρεις κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι εμπορικός, λόγω δηλαδή του ότι τα παιδιά αποτελούν μια αγορά μικρότερη από αυτήν των ενηλίκων και οι εταιρείες δεν θεωρούν ότι τις συμφέρει να επενδύσουν στην έρευνα για αυτά. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με το ότι όταν μιλάμε για παιδιά, αναφερόμαστε ουσιαστικά σε πέντε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Δηλαδή στα πρόωρα, τα νεογέννητα, τα παιδιά μέχρι δύο ετών, μέχρι έντεκα και μέχρι δεκαοκτώ. Κάθε ηλικιακή ομάδα χρειάζεται και διαφορετική έρευνα, γεγονός που καθιστά την απόφαση των εταιρειών να προχωρήσουν σε

επενδύσεις ακόμα πιο δύσκολη. Ο τρίτος λόγος που δυσκολεύει την έρευνα σε παιδιά, είναι πρακτικός. Δηλαδή είναι πιο δύσκολο να εξετάσεις και να επικοινωνήσεις με ένα παιδί από ό,τι με έναν ενήλικα. Για όλους τους παραπάνω λόγους, σήμερα, υπάρχουν πολύ λιγότερα φάρμακα για παιδιά από ό,τι για ενήλικες, με αποτέλεσμα το 70% των φαρμάκων που χορηγείται σε παιδιά να δίνεται «εμπειρικά» χωρίς έρευνα σε κάποιον «υποπληθυσμό» από αυτούς που αναφέρθηκαν. Στην αναλυτική τεχνολογία πρόβλεψης, που αξιοποιεί τις βάσεις δεδομένων, αναφέρθηκε ο κ. Φίλιππος Κατσαμπούρης, Marketing Manager, Healthcare & Pharmaceutical Accounts Manager στην Predicta, επισημαίνοντας ότι «τα Predictive Analytics αποτελούν ένα σημαντικό όπλο στα χέρια των οργανισμών», που μπορεί να συμβάλει στη βελτιστοποίηση της αλυσίδας τροφοδοσίας και την εξέλιξη των ασθενειών. Η αναλυτική τεχνολογία πρόβλεψης στο χώρο της υγείας μπορεί να βοηθήσει: Στην ανακάλυψη νέων πρωτοκόλλων και στη μείωση του κόστους Στην προστασία της δημόσιας υγείας Στην κλινική έρευνα μπορούν να συμβάλουν τα ακόλουθα: Διαχείριση τεράστιας ποσότητας δεδομένων Εύρεση αποτελεσματικότερων θεραπειών Ανάπτυξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων Ανάλυση όλων των στοιχείων

3. Ο κ. Φίλιππος Κατσαμπούρης, Marketing Manager, Healthcare & Pharmaceutical Accounts Manager, PREDICTA 4. Dr. med. Klaus Rose, Klausrose Consulting, Pediatric Drug Development & More, Prof. John N. van den Anker, MD, PhD, FCP, FAAP Vice Chair of Paediatrics for Experimental Therapeutics και Δρ. Γρηγόριος Σιβολαπένκο, Αναπληρωτής Καθηγητής, Διευθυντής στο Εργαστήριο Φαρμακοκινητικής, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Πατρών

51

Ρεπορταζ

5

Στην Ελλάδα πρέπει να αξιολογήσουμε και να κατανοήσουμε τη μεθοδολογία των κλινικών μελετών όσον αφορά το θεραπευτικό όφελος που μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία Francis Crawley

52

Πάνελ 2 Οι νομικές, ηθικές και κοινωνικές διαστάσεις των κλινικών ερευνών αναλύθηκαν στο δεύτερο πάνελ του συνεδρίου, στο οποίο αναφέρθηκε ότι αφενός η ηθική και η δεοντολογία είναι το υπόστρωμα πάνω στο οποίο θα στήσουμε την έρευνα και αφετέρου πρέπει να απομακρυνθούμε από την ευθυνοφοβία, τη γραφειοκρατία και την καχυποψία και να προχωρήσουμε σε δημόσιο διαφανή διάλογο για να αντιμετωπίσουμε όλες τις δυσκολίες. Η έρευνα πρέπει να ειδωθεί υπό το συνολικό πρίσμα της συσχέτισης με το σύστημα υγείας και σαν παράγοντας αποτελεσματικότητας του συγκεκριμένου συστήματος. Η επένδυση στην έρευνα και η οικονομική πλευρά είναι μερικές μόνο παράμετροι, που είναι όμως πλέον ουσιώδεις. Μπορεί η έρευνα να είναι επίκαιρη και απαραίτητη, αλλά θέλουμε την ανάπτυξή της για να ενισχύσουμε την τεχνογνωσία και την ιατρική πρόοδο στο πλαίσιο της παροχής υπηρεσιών υγείας. Αυτή η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα για το Ε.Σ.Υ. σημαίνει σύγχρονες και καλές υπηρεσίες υγείας, κυρίως για τους ασθενείς με σοβαρά νοσήματα και απειλητικές για τη ζωή τους ασθένειες, διασφαλίζοντας την αξιοπιστία και την ακεραιότητα όλων των εμπλεκομένων (χορηγοί, ερευνητές, επιτροπές αξιολόγησης και εγκρίσεων). Επιπλέον πρέπει όλες οι πολιτικές και οι διαδικασίες να συγκλίνουν σε αυτόν το σκοπό με το πνεύμα της ορθολογικής εκπόνησης των μελετών, αλλά και την αναγνωρισιμότητα της χώρας στο ερευνητικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα ο κ. Francis Crawley, Executive Director του Good Clinical

/ Δεκέμβριος 2012

Practice Alliance – Europe, αναφέρθηκε στη νομοθετική πρόταση που κατατέθηκε τον Ιούλιο από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις κλινικές δοκιμές, στην οποία η αναλογικότητα του κινδύνου αποτελεί βασική έννοια ως προς τη μεθοδολογία των ερευνών, ως προς την επιλογή του πληθυσμού, τη συμμετοχή υγιών εθελοντών και την επιλογή μέσων ελέγχου των μελετών. Βασικό στοιχείο του προτεινόμενου κανονισμού είναι ο κίνδυνος ως προς την ασφάλεια των συμμετεχόντων και ως προς την αξία των δεδομένων. Στην Ελλάδα πρέπει να αξιολογήσουμε και να κατανοήσουμε τη μεθοδολογία των κλινικών μελετών όσον αφορά το θεραπευτικό όφελος που μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία. Η αξιολόγηση θα πρέπει να αφορά τον κίνδυνο, τα μειονεκτήματα για το συμμετέχοντα στη δοκιμή και τη θεραπευτική συνεισφορά. Οι κλινικές έρευνες, όπως είπε, είναι επιτυχείς μόνο όταν εντάσσονται στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας. Η πρόκληση για τους μελλοντικούς κανονισμούς είναι να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο όσον αφορά τη μεθοδολογία. Εν κατακλείδι, μίλησε για το ρόλο των συνδέσμων στην εκπόνηση των μελετών, λέγοντας ότι ειδικά στις σπάνιες παθήσεις η δραστηριότητά τους έχει καθοριστική σημασία, καθώς διευκολύνουν την έρευνα και έχουν σημαντικό ρόλο στη συζήτηση της νομοθεσίας. Εν συνεχεία, ο Dr Richard Torbett, Chief Economist στο European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA), αναφέρθηκε στη νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Φαρ-

6

μακευτικών Βιομηχανιών και Συνδέσμων, η οποία αναμένεται ότι θα υποστεί διαφοροποιήσεις κατά τα στάδια έγκρισής της από τα αρμόδια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Όπως είπε, ο προβληματισμός στη νομοθεσία που θα διέπει τις κλινικές δοκιμές έγκειται στο πώς θα υπάρξει ευελιξία σε επίπεδο ηθικής και δεοντολογίας. Επεσήμανε, επίσης, ότι ο αριθμός των κλινικών ερευνών μειώνεται στην Ε.Ε. τα τελευταία χρόνια, καθώς το 2007 είχαμε 5.109 δοκιμές, το 2008 πραγματοποιήθηκαν 4.687, το 2009 4.538 και το 2010 ανήλθαν σε 4.193. Ο προσανατολισμός στο χώρο των κλινικών ερευνών πρέπει να περιλαμβάνει τη βελτίωση της ασφάλειας των Επιτροπών και την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου για την προσέλκυση επενδύσεων. Η διαδικασία της αναθεώρησης αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για να καταστεί η Ευρώπη πόλος έλξης και ανάπτυξης στο πεδίο των κλινικών δοκιμών. Από την πλευρά του ο Δρ Τάκης Βιδάλης, διδάκτορας Νομικής, δικηγόρος, επιστημονικός συνεργάτης της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Εμπειρογνώμονας της Ε.Ε., επεσήμανε ότι στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας προωθείται μια αλλαγή καθοριστικής σημασίας για τις κλινικές δοκιμές. Η πρώτη ουσιαστική αλλαγή που συντελείται είναι ότι το σχέδιο της νέας νομοθεσίας θα έχει τη μορφή του Κανονισμού που εφαρμόζεται απευθείας στα κράτη μέλη, χωρίς εθνική νομοθετική παρέμβαση, σε αντιδιαστολή με την Οδηγία, που ορίζει κανονιστικά το χώρο σήμερα. Στόχος της Ε.Ε. είναι να αποφευχθούν

οι διαφοροποιήσεις ως προς την εφαρμογή από κάθε χώρα. Επιπλέον θα απλοποιηθούν οι διαδικασίες, θα υπάρξει δυνατότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ελέγξει τα ερευνητικά πρωτόκολλα και θα αυξηθεί ο βαθμός της διαφάνειας ως προς τη δημοσιοποίηση ακόμα και των αρνητικών αποτελεσμάτων των ερευνών. Ταυτόχρονα αξίζει να σημειωθεί ότι ο Κανονισμός προβλέπει ότι: Οι αιτήσεις για τις μελέτες θα κατατίθενται ηλεκτρονικά σε ένα portal Η ευθύνη των διενεργούντων τη μελέτη ανατίθεται στην εθνική νομοθεσία Έχουμε για πρώτη φορά κλινικές μελέτες σε επείγουσες συνθήκες Δε ρυθμίζεται στον Κανονισμό λεπτομερώς η λειτουργία των Επιτροπών Δεοντολογίας, καθώς και αυτός ο τομέας ανατίθεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών - μελών Αναφέρεται η έννοια του κοινού sponsorship Θα υπάρξει μηχανισμός αποκατάστασης που θα αφορά σε μη κερδοσκοπικούς χορηγούς, και θα πρέπει να καλυφθεί από το Εθνικό Σύστημα Υγείας Τέλος ο Κανονισμός είναι ελαστικός στην ασφάλιση των συμμετεχόντων

5. Δρ Βαρβάρα Μπαρούτσου 6. Δρ. Τάκης Βιδάλης, Διδάκτορας Νομικής, Δικηγόρος, Επιστημονικός Συνεργάτης της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής, Εμπειρογνώμων της Ε.Ε., Dr. Richard Torbett, Chief Economist, European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA), Dr. Francis P. Crawley, Executive Director, Good Clinical Practice Alliance Europe (GCPA) και Δρ Βαρβάρα Μπαρούτσου, M.D., PhD Ιατρικός & Επιστημονικός Διευθυντής, Ιατρική Διεύθυνση, SANOFI, Υπεύθυνος Επιτροπής Ιατρικών Διευθυντών ΣΦΕΕ 7. Dr. Francis P. Crawley

7

53

Ρεπορταζ

8

Ο προβληματισμός στη νομοθεσία που θα διέπει τις κλινικές δοκιμές έγκειται στο πώς θα υπάρξει ευελιξία σε επίπεδο ηθικής και δεοντολογίας Richard Torbett

Όσον αφορά το ισχύον νομικό πλαίσιο, είπε πως το περιεχόμενό του προέρχεται από τη Σύμβαση της Ευρώπης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και τη Βιοϊατρική (Oviedo), το πρόσθετο πρωτόκολλο για τη Βιοϊατρική (σε αυτό δε συμμετέχουν όλα τα κράτη - μέλη), τις δύο οδηγίες της Ε.Ε. για τις παρεμβατικές μελέτες και την εθνική νομοθεσία, που στην ουσία αποτελεί εφαρμογή της κοινοτικής. Σχετικά με τη σύμβαση του Oviedo την οποία η Ελλάδα έχει κυρώσει - όχι όμως και το πρόσθετο πρωτόκολλο - οι βασικοί κανόνες που τη διέπουν για την ουσιαστική προστασία των συμμετεχόντων που συναινούν είναι: Να μην υπάρχει εναλλακτικός τρόπος πειραματισμού Να υπάρχει αναλογία κινδύνων και ωφελειών Να υπάρχει έγκριση της κλινικής μελέτης ως προς το επιστημονικό και δεοντολογικό μέρος των δοκιμών Να ενημερώνονται οι συμμετέχοντες

για τα δικαιώματά τους Να υπάρχει συναίνεση συμμετοχής εγγράφως Η ανάκληση της συναίνεσης να μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιαδήποτε φάση της έρευνας Στα πρόσωπα που αδυνατούν να συναινέσουν είναι: Η ύπαρξη ειδικής εξουσιοδότησης από το νομικό εκπρόσωπο του ασθενούς Η συμμετοχή – ανεξάρτητα από τη διανοητική κατάσταση του ασθενούς - να μη γίνεται όταν αυτός δηλώνει την αντίθεσή του Στην Οδηγία του 2001 προβλέπεται ότι: Για πρώτη φορά γίνεται λόγος για την προστασία της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων Για τους ασθενείς που αδυνατούν να συναινέσουν υπάρχει ειδική ρήτρα για την ελαχιστοποίηση του πόνου Πρέπει να υπάρχει έγκριση των κλινικών μελετών από ένα σώμα δεοντολογίας Η Οδηγία του 2005 ρυθμίζει θέματα όπως: Η εμπιστευτικότητα και η ακρίβεια των εκθέσεων Η εύρεση συμμετεχόντων Η ευθύνη χορηγών και ερευνητών

9

54

/ Δεκέμβριος 2012

Το προαναφερθέν σύστημα των δύο οδηγιών έγινε πρόταση να αντικατασταθεί, καθώς υπήρχαν δυσανάλογες ρυθμιστικές απαιτήσεις, υψηλά κόστη, πτώση του αριθμού των κλινικών μελετών κατά 25% από το 2007 έως το 2011 και έλλειψη εναρμόνισης με πολυκλινικές μελέτες στις οποίες συμμετέχουν πολλά κράτη.

10

Πάνελ 3 Στο τρίτο πάνελ του συνεδρίου με θέμα «Κλινικές μελέτες στην Ελλάδα: Προσέγγιση από την Πολιτεία και τη φαρμακευτική βιομηχανία» συζητήθηκαν θέματα που αφορούν στη νομοθεσία, τις εγκυκλίους και τις διαδικασίες του φαρμάκου στην Ελλάδα, αλλά και στις υποδομές, την οργάνωση, τους στόχους, τους προϋπολογισμούς και τη σχέση κόστους/οφέλους για τη βιομηχανία. Ομιλητές ήταν η κα Αικατερίνη Παπαθωμά, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακευτικής Ιατρικής, η κα Βέρα Βαζαίου, Sr Mgr Development Operations της Amgen Hellas, ο κ. Γρηγόρης Δάσκος, Medical Director της GlaxoSmithKline και ο κ. Δημήτρης Γεωργιόπουλος, Medical Director της Novartis. Η κα Παπαθωμά μίλησε, μεταξύ άλλων, για τα σημαντικά οφέλη που προκύπτουν από την κλινική έρευνα για τη δημόσια υγεία, αλλά και για την οικονομία γενικότερα. Συγκεκριμένα ανέφερε ότι μέσω της έρευνας δοκιμάζονται νέες ουσίες, από τις οποίες βγαίνουν χρήσιμα συμπεράσματα για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις στη δημόσια υγεία, που είναι αποτελεσματικότερες και ασφαλέστερες. Επίσης οι πάσχοντες από απειλητικά για τη ζωή τους νοσήματα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν γρήγορα τις νέες θεραπείες που προκύπτουν μέσα από τις κλινικές μελέτες. Η κα Βαζαίου, από την πλευρά της, υπογράμμισε τη σημαντικότητα του αριθμού των ασθενών ανά ερευνητικό κέντρο, που αποτελεί μια ιδιαίτερα κρίσιμη παράμετρο για τους χορηγούς των ερευνών. Τόνισε το γεγονός ότι χώρες με ανάλογο

μέγεθος με αυτό της Ελλάδας, όπως το Βέλγιο, πετυχαίνουν καλύτερους δείκτες παραγωγικότητας στην έρευνα. Επίσης ανέφερε το πολύ σημαντικό θέμα της διευκόλυνσης της προσβασιμότητας των ασθενών στα ερευνητικά κέντρα. Ο κ. Γεωργιόπουλος στάθηκε ιδιαίτερα στο ρόλο των Μ.Μ.Ε. στην ανάδειξη των ωφελειών της κλινικής έρευνας, τα οποία δεν έχουν συμβάλει όσο θα έπρεπε, μέχρι στιγμής, προς αυτήν την κατεύθυνση. Επίσης είπε ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει ανταγωνιστική σε επίπεδο τιμών, ώστε να προτιμάται από άλλες χώρες σε επενδυτές του κλάδου κλινικών ερευνών, ενώ σημαντικό είναι να επιταχυνθούν και οι διαδικασίες για την υλοποίηση των ερευνών, καθώς ο χρόνος είναι και αυτός ένα στοιχείο κόστους. Ο κ. Δάσκος αναφέρθηκε στο θέμα του θεσμικού πλαισίου για την έρευνα που πρέπει να λειτουργεί στη χώρα μας. Συγκεκριμένα πρότεινε να υπάρξει μεθόδευση ώστε να είναι κοινή η διαδικασία και ενιαίο το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει την κλινική έρευνα στην Ελλάδα. Επίσης μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές στο να κατορθώνουν να λαμβάνουν τη χρηματοδότηση που χρειάζονται στον κατάλληλο χρόνο.

8. Δρ. Τάκης Βιδάλης 9. Dr. Richard Torbett 10. κα Βέρα Βαζαίου, Sr Mgr Development Operations, Amgen Hellas, κ. Δημήτρης Γεωργιόπουλος, Medical Director, Novartis, κ. Γρηγόρης Δάσκος, Medical Director, GlaxoSmithKline, κα Αικατερίνη Παπαθωμά, Πρόεδρος, Ελληνική Εταιρία Φαρμακευτικής Ιατρικής, Medical Director, Janssen - Cilag, Συντονιστής του πάνελ: Δρ. Νικόλαος Μανιαδάκης, Καθηγητής, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας 11. κα Αικατερίνη Παπαθωμά

11

55

Ρεπορταζ

12

Η πολυδιάσπαση στο χώρο της εργασίας οδηγεί στην έλλειψη αξιοπιστίας, ενώ είναι ανάγκη να υπάρξει οργάνωση στο χώρο των κλινικών μελετών και ξεχωριστός χρόνος για την απασχόληση με τις δοκιμές Δ. Κασίμος

Πάνελ 4 Τις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα και την προσέγγιση από τις CRO εταιρείες συζήτησαν στην τέταρτη θεματική ενότητα του συνεδρίου οι κ.κ. Απόστολος Λέτσιος, διοικητής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών, Δρ Δημήτριος Κασίμος, ρευματολόγος στο 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών - πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα, Μαριάννα Λάμπρου, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Σπάνιων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ.) και Δρ Ιωάννης Μπολέτης, διευθυντής του Νεφρολογικού Τμήματος & επιστημονικός υπεύθυνος της μονάδας μεταμοσχεύσεων νεφρού

στο Λαϊκό Νοσοκομείο, με συντονιστή τον κ. Τάκη Ζερβακάκη, Vice President Business development & Marketing της Zein Biotec. Πολύ χαμηλό ποσοστό - με μόλις 280 μελέτες το χρόνο που πέρασε - κατέχει η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή αγορά κλινικών δοκιμών, που φτάνουν τις 36.487 ετησίως. Στις πρώτες θέσεις της λίστας με την κατανομή των κλινικών ερευνών στην Ευρώπη βρίσκονται η Δανία και το Βέλγιο, το οποίο πρόσφατα ανακοίνωσε στρατηγικό σχέδιο για τη δημιουργία one stop shop, υποστηρικτικό θεσμικό πλαίσιο από την Πολιτεία και δίκτυο εξειδικευμένων κέντρων για τις κλινικές μελέτες. Υψηλό ποσοστό παρατηρείται και στη

Δημήτρης Δέμος: «Είμαστε πίσω»… Η αλήθεια είναι ότι η χώρα μας εμφανίζει σημαντική υστέρηση στο θέμα των κλινικών μελετών: όταν η παγκόσμια αγορά των κλινικών μελετών έχει μέγεθος της τάξης των 60 δισ., όταν στην Ευρώπη μόνο, σήμερα, βρίσκονται σε εξέλιξη περίπου 20.000 μελέτες, τα στοιχεία για τη χώρα μας είναι απογοητευτικά: 300 μελέτες το 2005, 283 μελέτες το 2012, μόλις 83 εκατ. ευρώ επενδύθηκαν στη χώρα μας μεταξύ 2010-2011, αριθμός σημαντικά υποδεέστερος έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Σλο-

56

/ Δεκέμβριος 2012

βενία με επενδύσεις 100 εκατ. ευρώ, η Ιρλανδία με 200 εκατ. ευρώ επενδύσεις, η Αυστρία με 433 εκατ. ευρώ. Είναι προφανές ότι υπάρχει μια σημαντική αναπτυξιακή ευκαιρία που δεν έχουμε πλέον τη πολυτέλεια να αφήσουμε να πάει χαμένη... Και για να μη χαθεί, θα πρέπει να γίνουν συγκεκριμένα βήματα, που αφορούν στην ύπαρξη ενός σαφούς νομοθετικού πλαισίου, στην επιτάχυνση των κλινικών δοκιμών φάσης I & II, στην ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας της

13

Σλοβενία, όπου ο χρόνος έγκρισης των νέων φαρμάκων δεν υπερβαίνει τον ένα μήνα. Όπως τόνισε ο κ. Τ. Ζερβακάκης, συγκρίνοντας τα στοιχεία για τις κλινικές έρευνες από το 2006 και μετά παρατηρούμε ότι χώρες όπως η Δανία και το Βέλγιο σημειώνουν τεράστια πρόοδο, σε αντιδιαστολή με την Ελλάδα που παραμένει σχεδόν στα ίδια επίπεδα δραστηριοποίησης, και επεσήμανε ότι «είναι αναγκαία η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων μερών – φαρμακοβιομηχανίας, πανεπιστημίων, ακαδημαϊκών και νοσοκομείων - για να προσελκύσουμε επενδύσεις στην κλινική έρευνα. Για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στις διαδικασίες για

Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας, στην ομογενοποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των εγκριτικών διαδικασιών που αφορούν στις κλινικές μελέτες, στη στρατηγική της ανάδειξης των αποτελεσμάτων των κλινικών μελετών μέσω δημοσιεύσεων σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και βέβαια την επαρκή σε ποσότητα και ποιότητα στελέχωση των αντίστοιχων τμημάτων κλινικών δοκιμών της Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας και του Ε.Ο.Φ. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, σε μια πε-

την κλινική έρευνα μίλησε ο κ. Ι. Μπολέτης, ο οποίος τόνισε ότι πρέπει να απλουστευθούν οι διαδικασίες, να είναι διαφανής η διαδικασία με την ανάρτηση των πρωτοκόλλων στο διαδίκτυο, να υπάρξει έλεγχος, να μειωθεί ο χρόνος εκπόνησης των δοκιμών και να αντιμετωπιστεί με τα κατάλληλα μέσα η καχυποψία που υπάρχει γύρω από τις μελέτες. Επίσης πρότεινε: Την παροχή οφελών στα τμήματα που αναλαμβάνουν τη διεξαγωγή μελετών και το ιατρικό προσωπικό που απασχολείται (π.χ. εμπλουτισμός του βιογραφικού των γιατρών). Περίπου από κάθε μελέτη παρακρατείται το 15% από την ΥΠΕ. Εάν αυτό το ποσό μεταφερθεί

12. Δρ. Ιωάννης Μπολέτης, Δρ. Δημήτριος Κασίμος, Μαριάννα Λάμπρου 13. Δρ. Ιωάννης Μπολέτης, Διευθυντής του Νεφρολογικού Τμήματος & Επιστημονικός Υπεύθυνος της μονάδας μεταμοσχεύσεων νεφρού, Λαϊκό Νοσοκομείο, Δρ. Δημήτριος Κασίμος, Ρευματολόγος, 401 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Αντιρευματικού Αγώνα, κα Μαριάννα Λάμπρου, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Σπάνιων Παθήσεων (ΠΕΣΠΑ), της Ελληνικής Εταιρείας Οζώδους Σκληρύνσεως (ΕΕΟΣ), κ. Απόστολος Λέτσιος, Διοικητής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Πατρών, Συντονιστής του πάνελ: κ. Τάκης Ζερβακάκης, Vice President Business Development & Marketing, Zein Biotec

νταετία από σήμερα μπορούμε να μιλάμε για 300 ή ακόμα και 500 εκατ. ευρώ επιπλέον έσοδα ετησίως, χωρίς να υπολογίζεται η πολλαπλασιαστική επίδραση της προστιθέμενης αξίας στην εθνική οικονομία. Και βεβαίως τα οφέλη δεν είναι μόνο οικονομικά, αφού η προώθηση της ερευνητικής και αναπτυξιακής κουλτούρας συντελεί στη συνολική αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας. Έχει σημάνει η ώρα της ανάπτυξης και σε αυτό το ραντεβού δεν πρέπει να πάμε καθυστερημένοι.

57

Ρεπορταζ

14

Πρέπει να απλουστευθούν οι διαδικασίες, να είναι διαφανής η διαδικασία με την ανάρτηση των πρωτοκόλλων στο διαδίκτυο, να υπάρξει έλεγχος, να μειωθεί ο χρόνος εκπόνησης των δοκιμών και να αντιμετωπιστεί με τα κατάλληλα μέσα η καχυποψία που υπάρχει γύρω από τις μελέτες Ι. Μπολέτης

58

στο νοσοκομείο, αυτό θα σήμαινε ότι το νοσοκομείο θα είχε και τη δυνατότητα να προσλάβει προσωπικό, να έχει μηχανοργάνωση κ.λπ. Αλλαγή της νοοτροπίας των γιατρών που ασχολούνται με την έρευνα. Έως τώρα το ιατρικό προσωπικό στην πλειοψηφία του αντιλαμβάνεται τη συμμετοχή του ως μια δραστηριότητα που πρέπει να εκπονήσει στο χρόνο που εργάζεται στο νοσοκομείο, χωρίς να γίνονται αντιληπτά τα προσωπικά οφέλη. Ακόμα και η αμοιβή θεωρείται ως ένα είδος παροχής-δωρεάς και όχι αποτέλεσμα εργασίας. Ο κ. Α. Λέτσιος αναφέρθηκε στους παράγοντες που δυσκολεύουν την ενθάρρυνση της κλινικής έρευνας στην Ελλάδα. Τόνισε ότι στο χώρο των ερευνών πρέπει να υπάρξει ανοιχτή συζήτηση και σχέση αμοιβαίας κατανόησης και κοινής δράσης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων και όλη η διαδικασία να μπει στη λογική της διαφάνειας. Συγκεκριμένα είπε πως «πρέπει να υπάρξουν διαφανείς σχέσεις. Μέχρι πριν μερικά χρόνια αν ένας πρόεδρος ή διοικητής νοσοκομείου μιλούσε με φαρμακευτικές εταιρείες θεωρούνταν διαπλεκόμενος. Νομίζω ότι αυτή η νοοτροπία μεταβάλλεται στο πλαίσιο του ότι πρέπει να υπάρχει ανοιχτή συζήτηση στον τομέα των ερευνών». Πρόσθεσε ότι η διαδικασία της κλινικής έρευνας δεν έχει ενσωματωθεί πλήρως στη λειτουργία του νοσοκομείου γιατί το νοσοκομείο δεν εμπλέκεται πουθενά σε όλη τη συνεννόηση για την έρευνα (σε ποιο τμήμα θα γίνει, ποιος είναι ο γιατρός που θα αναλάβει να την εκπονήσει κλπ). Αναφερόμενος στο πανεπιστημιακό

/ Δεκέμβριος 2012

της Πάτρας είπε ότι είναι «από τα καλά παραδείγματα στο χώρο των ερευνών. Ειδικά όσον αφορά τη γραφειοκρατία είναι από τα πρώτα νοσοκομεία που θέσπισαν εσωτερικά Επιτροπές Ηθικής και Δεοντολογίας και αξιολογούσαν το θέμα των ερευνών». Τέλος μίλησε για το θέμα της διαχείρισης των νοσοκομείων επισημαίνοντας ότι το γεγονός πως τα νοσοκομεία δεν είναι αυτόνομοι οργανισμοί και εξαρτώνται όσον αφορά στην οικονομική διαχείριση αλλά και την πρόσληψη προσωπικού από τη διοίκηση τα θέτει κατά κάποιο τρόπο σε καθεστώς «ομηρίας». Από την πλευρά του ο κ. Δ. Κασίμος αναφέρθηκε στην πολυδιάσπαση στο χώρο της εργασίας, που οδηγεί στην έλλειψη αξιοπιστίας και την αναγκαιότητα να υπάρξει οργάνωση στο χώρο των κλινικών μελετών και ξεχωριστός χρόνος για την απασχόληση με τις δοκιμές. Όπως τόνισε δεν υπάρχουν οργανωμένα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης στα νοσοκομεία που γίνονται οι μελέτες. Επίσης δεν υπάρχει σωστή πληροφόρηση και ενημέρωση τόσο σε επίπεδο ασθενούς όσο και σε επίπεδο γιατρού. Η αποτελεσματικότητα των ερευνών εξαρτάται από τη συνεργασία γιατρών και ασθενών, γι’ αυτό και η συμμετοχή των ασθενών πρέπει να ξεκινάει από το σχεδιασμό ενός ερευνητικού πρωτοκόλλου, ιδιαίτερα όταν αυτό αφορά σε σπάνιες παθήσεις, που δεν έχουν τυπικά χαρακτηριστικά. Ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι των μελετών χαρακτήρισε την ενημέρωση των ασθενών, που μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω των γιατρών αλλά και των συλλόγων.

15

Consensus panel Στο Consensus panel με τίτλο «Το μέλλον των κλινικών μελετών στην Ελλάδα: Χάραξη εθνικού στρατηγικού σχεδίου», οι ομιλητές αναφέρθηκαν στα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν ώστε να βελτιωθεί το επίπεδο της κλινικής μελέτης στην Ελλάδα, στα παραδείγματα άλλων χωρών από τις οποίες μπορούμε να διδαχθούμε, στα κίνητρα που θα πρέπει να δοθούν και στις θεσμικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν ώστε να έλθουν επενδύσεις από το εξωτερικό στο συγκεκριμένο τομέα. Σε αυτό το πάνελ, που ήταν και η κατακλείδα του συνεδρίου, συμμετείχαν ο Δρ Ιωάννης Τούντας, καθηγητής κοινωνικής και προληπτικής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ε.Ο.Φ., ο κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης, διοικητής της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής, ο κ. Γιάννης Βλόντζος, πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της Merck A.E., αντιπρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε., αρμόδιος για επιστημονικά και ρυθμιστικά θέματα του Ε.Ο.Φ., πρόεδρος της Ένωσης Βιοτεχνολογίας Ελλάδος και ο Δρ Αθανάσιος Γ. Τζιούφας, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο κ. Γ. Τζιούφας τόνισε ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι επαρκές. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει συντονισμός και ότι η κλινική έρευνα δεν έχει αναδειχθεί σε στρατηγικό στόχο για τη χώρα. Όπως ανέφερε, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη διεθνή εμπειρία και να προχωρήσουμε στη δημιουργία 3-4 Clinical Research Centers. Τα κέντρα αυτά θα είναι ενταγμένα σε μεγάλα νοσοκομεία, αλλά θα είναι αυτόνομα, με ξεχωριστό προσωπικό και κλίνες.

Ακόμη, έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο Λαϊκό Νοσοκομείο, το οποίο δουλεύει αξιοπρεπώς στην έρευνα χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις, οι οποίες αν υπάρχουν είναι στα αναμενόμενα πλαίσια, ενώ διαθέτει και καλό επιστημονικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Για το θέμα της «στρατολόγησης» ασθενών, είπε ότι πρέπει ο ασθενής να πειστεί να συμμετέχει στην έρευνα, αλλά κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, καθώς υπάρχει άγνοια τόσο στους ασθενείς όσο και στους γιατρούς. Για το ρόλο της κλινικής έρευνας ως εργαλείο ανάπτυξης της οικονομίας και όχι μόνο των γιατρών και των κλινικών, μίλησε ο κ. Β. Κοντοζαμάνης. Σύμφωνα με τον ίδιο, πρέπει να εφαρμοστεί μια ενιαία διαδικασία διαχείρισης εγγράφων, ενώ πρότεινε τη δημιουργία εφαρμογής στο διαδίκτυο, μέσω της οποίας ο κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να παρακολουθεί τις κλινικές μελέτες που «τρέχουν» και την εξέλιξή τους. Σύμφωνα με τον κ. Γ. Βλόντζο, ο Σ.Φ.Ε.Ε. είναι ο κύριος φορέας της έρευνας και ανάπτυξης στην κλινική έρευνα, καθώς όπως χαρακτηριστικά είπε «είναι στο DNA των φαρμακευτικών εταιρειών να κάνουν έρευνα». Συνεχίζοντας όμως την ομιλία του ανέφερε ότι πολλές εταιρείες, παρότι έχουν πολύ ψηλά στην ατζέ-

14. κ. Τάκης Ζερβακάκης 15. κ. Γιάννης Βλόντζος, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Merck A.E., Αντιπρόεδρος ΣΦΕΕ, αρμόδιος για Επιστημονικά και Ρυθμιστικά Θέματα ΕΟΦ, Πρόεδρος Ένωσης Βιοτεχνολογίας Ελλάδος, Δρ. Αθανάσιος Γ. Τζιούφας, Καθηγητής, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης, Διοικητής, 1η Υγειονομική Περιφέρεια Αττικής, Δρ. Ιωάννης Τούντας, Καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρόεδρος του ΕΟΦ, Συντονιστής του πάνελ : κ. Αιμίλιος Νεγκής, Διευθυντής Σύνταξης, περιοδικό Pharma & Health Business 16. κ. Βασίλης Κοντοζαμάνης

16

59

Ρεπορταζ

17

ντα τους το κομμάτι της έρευνας, συχνά απογοητεύονται από τα προσκόμματα και τις περίπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες που υπάρχουν στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό πάντως το ότι το 2012 δόθηκαν από τον Ε.Ο.Φ. εγκρί-

σεις για μελέτες ύψους 100 εκατ. ευρώ. Στο σημαντικότατο πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού που αντιμετωπίζει ο Ε.Ο.Φ. αναφέρθηκε ο κ. Ι. Τούντας, το οποίο μάλιστα αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, έναν από τους κύριους λόγους για

Χ. Λαμπρόπουλος: «Μοχλός ανάπτυξης»… Η κλινική έρευνα είναι θέμα υψίστης εθνικής σημασίας και μπορεί να αποτελέσει μέγιστο αναπτυξιακό μοχλό για τη χώρα. Για το σκοπό αυτό, άλλωστε, στις αρχές του 2012 δημιουργήθηκε από το Ε.Β.Ε.Α. το EPhForT, με την εισήγηση του κ. Δ. Φιλιώτη, την ενθάρρυνση και την υποστήριξη του προέδρου του Ε.Β.Ε.Α., κ. Κ. Μίχαλου και την ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. του Ε.Β.Ε.Α. Το EPhForT ιδρύθηκε με δύο βασικές προτεραιότητες: 1. Την ανάπτυξη της έρευνας και ιδιαίτερα της κλινικής έρευνας, 2. Την ανάπτυξη της παραγωγής, σε παραγωγικές μονάδες εγκατεστημένες στην Ελλάδα, φαρμάκων που θα εξάγονται στη διεθνή αγορά. Η κλινική έρευνα αποτελεί βασικό μέσο επιστημονικής και κοινωνικής προόδου και είναι ιδιαίτερα σημαντική επένδυση, με εξαιρετικά υψηλή προστιθέμενη αξία για την πραγματική οικονομία της χώρας. Είναι μία από τις πιο παραγωγικές επενδύσεις. Τα οφέλη της είναι πολυσήμαντα, καθώς εξασφαλίζει ταχεία πρόσβαση των ασθενών

60

/ Δεκέμβριος 2012

σε νέες θεραπείες, άρα σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, συμβάλλει στη μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης, ενώ παράλληλα ενισχύει την εθνική οικονομία με την εισροή σημαντικών κεφαλαίων από το εξωτερικό, εισάγει και παράγει ερευνητική τεχνογνωσία, προσφέρει νέες θέσεις εργασίας, διαρκή εκπαίδευση και αξιοποίηση των διαθέσιμων ανθρώπινων πόρων σε τομείς υψηλής ειδίκευσης. Παρότι τα παραπάνω ηχούν αυτονόητα, η μέχρι σήμερα εμπειρία φανερώνει δυστυχώς - για μία ακόμη φορά - την ύπαρξη πολλών αντικινήτρων τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στη διεξαγωγή των κλινικών μελετών στη χώρα μας και πρέπει να αρθούν το συντομότερο. Επί της ουσίας, επισημαίνουμε ότι η επένδυση στην κλινική έρευνα, η οποία διεξάγεται από Έλληνες επιστήμονες, μπορεί κάλλιστα να φθάσει, ετησίως, στο επίπεδο των 400.000.000 ευρώ, σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα των 80.000.000 ευρώ. Ποσό εξαιρετικά σημαντικό, ακόμη και για τις «καλές εποχές». Έχοντας πλήρως κατανοήσει τη μέγι-

18

τους οποίους η Ελλάδα δεν γίνεται σημείο αναφοράς για την Ευρώπη στην κλινική έρευνα. Ο ίδιος σε σύσκεψη που είχε με τον υπουργό Υγείας έθεσε τις ανάγκες του Ε.Ο.Φ. σε στελέχη και ειδικότητες και σύντομα θα ξεκινήσει η επάνδρωσή του ώ-

στη αυτή ευκαιρία, το EPhForT, με συνέπεια, αλλά και συνέχεια, έχει προβεί σε μια σειρά ενεργειών για την ανάδειξη της κλινικής έρευνας στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα: 1ον: Το EPhForT έχει καταρτίσει εμπεριστατωμένη πρόταση για την κλινική έρευνα, την αναγνώρισή της ως επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας, την επιτάχυνση και την εναρμόνιση των σχετικών διαδικασιών διεξαγωγής των κλινικών μελετών, με στόχο: Τη φορολογική αναγνώριση των δαπανών της κλινικής έρευνας, την άρση των πάσης φύσεως αντικινήτρων (διοικητικών, διαχειριστικών, γραφειοκρατικών), αλλά και την άρση διαφόρων «ταμπού». Όπως για παράδειγμα, την εξάλειψη ορισμένων εντυπώσεων μεταξύ αμαθών/ ημιμαθών - ή, ακόμη χειρότερα, μεταξύ αρμοδίων/αναρμοδίων - ότι η κλινική έρευνα μπορεί να καταστήσει τους συμμετέχοντες ασθενείς πειραματόζωα. Ακόμη, την εξάλειψη της δυσαρέσκειας γιατί ο σχεδιασμός της μελέτης ή οι όροι διεξαγωγής αυτής δεν είναι αρεστοί,

στε να γίνει η Ελλάδα όπως είπε «χώρα αναφοράς». Αυτό μπορεί να γίνει σύντομα, ακόμα και μέσα στο 2013, αν συνεργαστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, δηλαδή το υπουργείο Υγείας, οι γιατροί και οι φαρμακευτικές εταιρείες.

Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι επαρκές. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει συντονισμός και ότι η κλινική έρευνα δεν έχει αναδειχθεί σε στρατηγικό στόχο για τη χώρα Αθ. Τζιούφας

τη στιγμή μάλιστα που η μελέτη αυτή διεξάγεται με τον ίδιο ακριβώς σχεδιασμό και τους ίδιους ακριβώς όρους σε πλήθος άλλων ανεπτυγμένων χωρών παγκοσμίως. Την παροχή κινήτρων για εγχώρια ανάπτυξη και επένδυση στην έρευνα Την παροχή κινήτρων στα νοσοκομεία Τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας Την εισροή πολλαπλάσιων επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό (FDI – Foreign Direct Investment) Τη δημιουργία πολλών, υψηλού επιπέδου και ειδίκευσης, θέσεων εργασίας Τη μεταφορά επιστημονικής γνώσης υψηλού επιπέδου και τεχνολογίας αιχμής στη χώρα μας 2ον: Το EPhForT έχει πραγματοποιήσει μια σειρά σημαντικών επαφών με αρκετούς από τους καθ’ ύλην αρμόδιους, θεσμικούς και πολιτειακούς παράγοντες.

3ον: Το EPhForT έχει καταβάλει ουσιαστική προσπάθεια για την ευρύτερη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση επί του σημαντικότατου αυτού θέματος.

17. κ. Γιάννης Βλόντζος 18. Δρ. Ιωάννης Τούντας

61

Ρεπορταζ

19

Κ. Φρουζής: «Ναι, μπορούμε!» Την εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση, εξέφρασε ο πρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε., κ. Κωνσταντίνος Φρουζής, μιλώντας στο συνέδριο. Ο κ. Φρουζής επεσήμανε ότι η κλινική έρευνα - ως εθνική επιστημονική προτεραιότητα και ως οικονομική και κοινωνική επένδυση - μπορεί να αποτελέσει καταλύτη ανάπτυξης στην κρίσιμη αυτή περίοδο που διέρχεται η χώρα μας. Η έρευνα, η καινοτομία και η απασχόληση επιστημόνων - είπε - είναι «εργαλεία» ανταγωνιστικότητας. Κατά συνέπεια, η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης ερευνητικών πρωτοκόλλων, εξασφαλίζοντας νέες θέσεις εργασίας σε εξειδικευ-

μένους τομείς. Ο κ. Φρουζής ανέφερε πως «η λέξη “καινοτομία” είναι στενά συνυφασμένη με τη φαρμακευτική βιομηχανία. Για τις επιχειρήσεις μας και το έργο μας σε αυτόν τον τομέα, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι κανένας άλλος κλάδος δεν επενδύει τόσο πολλά στην έρευνα και ανάπτυξη, με μεγάλο ρίσκο να χαθούν τεράστια κεφάλαια. Για να καταλήξει ένα φάρμακο στην αγορά, απαιτούνται 10 έως 15 χρόνια ερευνητικής προσπάθειας. Για κάθε 5.000 έως 10.000 πιθανές δραστικές ουσίες που αξιολογούνται, η μία καταλήγει να γίνει φάρμακο. Κι όμως υπάρχει διττό όφελος που προκύπτει από αυτή την τεράστια επένδυση: καταρχάς για τους ασθενείς ση-

Ι. Κούκλη: «Χρειαζόμαστε στρατηγικό σχέδιο» Η κα Ιωάννα Κούκλη, γενική διευθύντρια της Pharmassist, ξεκίνησε την εισήγησή της λέγοντας ότι η κλινική έρευνα είναι μια άκρως ανταγωνιστική διαδικασία, με παγκόσμια δυναμική. Η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά στο συγκεκριμένο κλάδο, με μόλις 888 μελέτες να τρέχουν αυτή τη στιγμή στη χώρα. Στόχος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ο διπλασιασμός ή και ο τριπλασιασμός των κλινικών ερευνών, ώστε η Ελλάδα να μην υστερεί έναντι χωρών ανάλογου μεγέθους, τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Ευρώπη. Χαρακτηριστικό της

62

/ Δεκέμβριος 2012

κατάστασης που επικρατεί στον εγχώριο τομέα της κλινικής έρευνας είναι ότι εννιά στις δέκα μελέτες καθυστερούν να υλοποιηθούν και ο κύριος λόγος για τη μία από τις δύο αυτές καθυστερήσεις είναι ο χαμηλός αριθμός ένταξης των ασθενών στις ερευνητικές θεραπείες. Η κα Κούκλη πρότεινε τη χάραξη εθνικής στρατηγικής στην κλινική έρευνα, η οποία θα κινείται σε τέσσερις άξονες. Ο πρώτος άξονας θα αφορά στο στόχο και το σχεδιασμό, ο δεύτερος στον έλεγχο των ερευνών, ο τρίτος στη βελτίωση και ο τέταρτος στην υλοποίηση και τα οφέλη.

20

μαίνει ζωή ή βελτίωση της ποιότητας ζωής τους, ενώ για το σύστημα υγείας, σημαίνει εξοικονόμηση». Για κάθε ευρώ φαρμάκου που συνταγογραφείται, προκύπτει πολλαπλάσια μείωση του νοσοκομειακού συνολικού κόστους. Γι’ αυτό και η σημασία της πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι άκρως σημαντική για τη χώρα μας. Σε εθνικό επίπεδο, εάν ως χώρα δίναμε το μήνυμα πως αξιοποιούμε τα οφέλη της καινοτομίας – αναφέρει ο κος Φρουζής - θα είχαμε προσελκύσει, σήμερα, επενδυτικά κεφάλαια αναγκαία, περισσότερο από ποτέ, για την ανάκαμψη της εθνικής μας οικονομίας. «Όταν η Πολιτεία, τα τελευταία δύο χρόνια, δείχνει αδιαφορία να δώσει τιμές σε καινοτόμα φάρμακα τιμωρώντας τους Έλληνες ασθενείς, δημιουργούμε μόνοι μας μια Ελλάδα μη ελκυστική για επενδύσεις». Ο πρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε. χαρακτήρισε ως βασική προϋπόθεση για την προσέλκυση επενδύσεων και στην κλινική έρευνα, τη μείωση της γραφειοκρατίας και την καθιέρωση ενιαίου πλαισίου λειτουργίας των εμπλεκόμενων φορέων του δημοσίου. Τόνισε ότι η χώρα διαθέτει ό,τι χρειάζεται από άποψη ακαδημαϊκής κατάρτισης των ερευνητών και εµπειρίας των επιτροπών του Ε.Ο.Φ. και της Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας στην αξιολόγηση, έγκριση και παρακολούθηση των κλινικών µελετών. Οι παράμετροι αυτές διασφαλίζουν ένα άριστο ερευνητικό αποτέλεσμα, με τη μέγιστη προστασία των ασθενών. Ο κ. Φρουζής αναγνώρισε ότι ο Ε.Ο.Φ. και η Εθνική Επιτροπή Δεοντολογίας έχουν βελτιώσει σημαντικά τους χρόνους έγκρισης νέων φακέλων για κλινικές μελέτες, στοιχείο που δείχνει ότι υπάρχουν

πολλές δυνατότητες να πετύχουμε ως χώρα τους στόχους μας. Αυτό οδήγησε στο να εισέλθουν το 2011 ερευνητικά κονδύλια ύψους 85 εκατ. ευρώ στους ερευνητικούς λογαριασμούς των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και στις ΥΠΕ. Το ποσό αυτό μπορεί να πολλαπλασιαστεί, εφόσον υπάρξουν οι προϋποθέσεις ανάπτυξης της κλινικής μελέτης. Από την πλευρά τους, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις επενδύουν στα ερευνητικά προγράμματα των πανεπιστημίων σε επίπεδο βασικής έρευνας μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητών και ερευνητών. Για την περίοδο 2010 - 2011, το ποσό που διατέθηκε εκτιμάται γύρω στα 35 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Σ.Φ.Ε.Ε., η κλινική έρευνα ξεπερνά τα στενά όρια της οικονομίας. Διασφαλίζει - πάνω απ’ όλα - τη γρήγορη, χωρίς κόστος, πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Βελτιώνει, δηλαδή, την ποιότητα ζωής του ανθρώπου, συμβάλλοντας στην εξάλειψη της νόσου. Αναφερόμενος στην κατάσταση που επικρατεί σήμερα, τόνισε ότι οι Έλληνες πολίτες δεν μπορούν να επωφεληθούν από την πρόσφατη πρόοδο στην παγκόσμια φαρμακευτική έρευνα. Η έκδοση δελτίου τιμών νέων φαρμάκων εκκρεμεί από το 2010, με αποτέλεσμα οι Έλληνες ασθενείς να μην έχουν πρόσβαση σε σκευάσματα που διατίθενται - επί μία διετία στους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Τα καινοτόμα φάρμακα - εξήγησε ο πρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε. - σώζουν ζωές, μειώνοντας παράλληλα τα συνολικά κόστη της Υγείας και αυξάνοντας την παραγωγικότητα του πληθυσμού της χώρας μας.

Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση Κ. Φρουζής

19, 20. Ο κ. Κωνσταντίνος Φρουζής πρόεδρος του Σ.Φ.Ε.Ε.

63

Ρεπορταζ

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε από τα Money Conferences και το περιοδικό Pharma & Health Business της εταιρείας Ethos Media S.A., που δραστηριοποιούνται στη διοργάνωση κλαδικών επιχειρηματικών συνεδρίων υψηλού επιπέδου. Τα Money Conferences ξεκίνησαν το 2007 και ήδη συγκαταλέγονται μεταξύ των πλέον επιτυχημένων επιχειρηματικών συνεδρίων στην Ελλάδα.

Γ ια π ερισσό τ ερ ε ς π λ η ρ οφ ορ ί ε ς: κ α Α θ η ν ά Φ ρ α δ έ λο υ , τ η λ. 2 10 99 84 90 5, f r a d e l o u . a @e t h o s m e d ia .eu

64

/ Δεκέμβριος 2012

65

AΡΘΡΟ

• 1,5 εκατ. άνεργοι, 31% φτωχοί και 40% ανασφάλιστοι • Το ΕΣΥ πρέπει να μην επιβαρύνει τον πολίτη και την οικογένεια

Νέα αρχιτεκτονική για νέο ΕΣΥ στη νέα πραγματικότητα του Λ. Λιαρόπουλου, Ομ. Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών

Το νέο ΕΣΥ πρέπει να πάψει να είναι εστία διαφθοράς, προσοδοθηρίας και κομματικής εκμετάλλευσης

Η

νέα πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα μετά το 2008 έφερε συνταρακτικές αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία. Η χώρα έχασε το 25% του ΑΕΠ, έχει 1,5 εκατ. άνεργους, 31% φτωχούς και 40% ανασφάλιστους, δηλαδή πρόβλημα προσφυγής σε υπηρεσίες υγείας, περισσότερη αρρώστια, αναπηρία ή και πρόωρο θάνατο. Στην καλύτερη περίπτωση θα έχουμε σταδιακή ανάκαμψη, με ορατά αποτελέσματα, μετά το 2015. Στο «ζοφερό» αυτό τοπίο, ο δημόσιος τομέας αποκτά άλλη σημασία για την κοινωνική συνοχή και ίσως την επιβίωση του έθνους. Η ανάγκη δραστικής περικοπής δαπανών για περιστολή του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την υγεία, ειδικά μετά το «πάρτι»

66

των ετών 2004-2009. Όμως, οι χειρισμοί, μαζί με την Τρόικα, κινδυνεύουν να δημιουργήσουν πρόβλημα με μακροχρόνιες επιπτώσεις. Όσοι ανέλαβαν τις διαπραγματεύσεις, δεν επέλεξαν να «υπερασπισθούν» το δημόσιο σύστημα Υγείας, ίσως και λόγω έλλειψης «σωστών αριθμών». Αν είχαμε το

/ Δεκέμβριος 2012

67

AΡΘΡΟ

Ο

ι προϋποθέσεις για τη νέα οικονομική αρχιτεκτονική του ΕΣΥ είναι η αλλαγή της συνολικής οικονομικής διαχείρισης στη χώρα και η δημιουργία ενός προοδευτικού φορολογικού συστήματος

Σύστημα Λογαριασμών Υγείας του ΟΟΣΑ και της EUROSTAT, θα βλέπαμε ευκρινώς την τεράστια μείωση κρατικής δαπάνης που δεν δικαιολογείται, σε οξεία φάση ύφεσης, σε χώρα που χρηματοδοτεί την περίθαλψη κυρίως από κρατικούς πόρους, ούτε χρειάζεται, όταν υπάρχουν περιθώρια περικοπών άλλων δαπανών όπως η φαρμακευτική. Η διαπραγμάτευση, με τα σωστά στοιχεία, που τώρα είναι διαθέσιμα, μπορεί να αντιπροτείνει ένα νέο ΕΣΥ, με συνολική εθνική δαπάνη 9% του ΑΕΠ και δημόσια δαπάνη 6%, όπως έχουμε δεσμευθεί. Δυστυχώς, η κυβέρνηση, αντί για αυτό, συνεχίζει τον οικονομικό στραγγαλισμό του ΕΣΥ. Με το άρθρο αυτό θέλω να προτείνω μια εναλλακτική λύση. Το νέο ΕΣΥ πρέπει να πάψει να είναι εστία διαφθοράς, προσοδοθηρίας και κομματικής εκμετάλλευσης. Πρέπει αντιθέτως να περιέχει «μηνύματα» για τη σωστή κατανομή πόρων (όχι γιατρούς, αλλά νοσηλευτές) και να γίνει πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό. Πρέπει να δίνει έμφαση στην πρόληψη, την αποκατάσταση και τη μακροχρόνια φροντίδα, με ενίσχυση της δημόσιας υγείας, της ΠΦΥ, της επείγουσας φροντίδας και την αναδιοργάνωση της νοσοκομειακής. Τέλος, να γίνει πραγματικά «Εθνικό» με την ένταξη του ιδιωτικού τομέα στο σχεδιασμό. Ως προς την οικονομική αρχιτεκτονική, το ΕΣΥ πρέπει να μην επιβαρύνει τον πολίτη και την οικογένεια, να κάνει την παραοικονομία ασύμφορη και δύσκολη, να ελαχιστοποιεί την οικονομική συναλλαγή και να λειτουργεί ως μηχανή αναδιανομής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πολίτη, ανεξάρτητα από το εισόδημά του και την εργασία

68

/ Δεκέμβριος 2012

του, να υπάρχει για τον πολίτη και όχι για τον εργαζόμενο στις υπηρεσίες υγείας, το κόμμα ή την κυβέρνηση. Η οικονομική πραγματικότητα του ΕΣΥ σήμερα έχει δύο χαρακτηριστικά. Πρώτον, υπερβάλλουσα προσφορά στον ιδιωτικό τομέα, όπου η κρίση μειώνει τη ζήτηση, επιχειρήσεις κλείνουν και σοβαρές επενδύσεις κινδυνεύουν με απαξίωση. Δεύτερον, υπερβάλλουσα ζήτηση στο δημόσιο, που αδυνατεί να αντεπεξέλθει, ενώ κινδυνεύει με τεχνολογική απαξίωση. Υπάρχει τεράστια επιβάρυνση της οικογένειας με άτυπες πληρωμές, ενώ παραμένει ασαφής η σχέση δημόσιου - ιδιωτικού τομέα τόσο στην προσφορά υπηρεσιών όσο και στη διαχείριση της ζήτησης (ασφάλιση). Αυτό επιβάλλει μια νέα οικονομική αρχιτεκτονική, όπου ο ασθενής πληρώνει για υπηρεσίες και όχι για ασφάλιση, ανάλογα με το εισόδημα. Ακόμη έως ένα όριο (π.χ. όριο φτώχειας) η φροντίδα υγείας είναι δωρεάν. Πάνω από το όριο αυτό, υπάρχει κλιμακωτή επιβάρυνση, που πληρώνεται μέσω φορολογίας και ο ασθενής απαλλάσσεται από τη δοσοληψία με το γιατρό ή το νοσοκομείο. Οι ιδιώτες πάροχοι πληρώνονται μέσω ΕΟΠΥΥ και οι δημόσιοι λειτουργοί με μισθό. Τα ΚΕΝ, αφού ξανασχεδιασθούν, λειτουργούν ως βάση πληρωμής για τη νοσοκομειακή περίθαλψη, δημόσια και ιδιωτική, με ανακοστολόγηση πράξεων και αμοιβών στην ΠΦΥ. Οι προϋποθέσεις για τη νέα οικονομική αρχιτεκτονική του ΕΣΥ είναι η αλλαγή της συνολικής οικονομικής διαχείρισης στη χώρα και η δημιουργία ενός προοδευτικού φορολογικού συστήματος (άλλωστε αν αυτό δεν γίνει, η χώρα θα «κλείσει» έτσι και αλλιώς). Αυτό θα επιτρέψει τη σύνδεση των

πληροφοριακών συστημάτων υγείας με το Τaxis-net, την ηλεκτρονική χρεωστική κάρτα με έναν αριθμό (ΑΜΚΑ+) για κάθε πολίτη, vouchers για τους παρόχους υγείας και σύνδεση ΕΟΠΥΥ και Εφορίας για άμεση καταχώριση οικονομικών συναλλαγών παρόχων και καταναλωτών υπηρεσιών. Υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις, για τις οποίες έχω γράψει επανειλημμένως. Η κυριότερη είναι η Εθνική Ασφάλιση Υγείας, ανεξάρτητα από το καθεστώς εργασίας, με ένα ικανοποιητικό «εθνικό πακέτο» και συμπληρωματική ιδιωτική ασφάλιση. Αυτό συνοδεύεται από κατάργηση των κλάδων υγείας των ταμείων και εισφορών υγείας, με προφανή οφέλη για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η πρόταση αξίζει να προσεχθεί περισσότερο. Μια χώρα με 30% ανεργία είναι ανήθικο να ισχυρίζεται ότι υπάρχει «ασφάλιση» υγείας που στηρίζεται σε εισφορές εργοδότηεργαζομένου. Με 40% εισφοροδιαφυγή, το σύστημα είναι αναποτελεσματικό ως προστασία της υγείας. Οι πρόσφατες εξαγγελίες «δημοσίων σχέσεων» με ετήσιες «κάρτες ασφάλισης» για 1.500 συμπολίτες μας που «έχασαν» την ασφάλιση λόγω ανεργίας ή χρεωκοπίας αποδεικνύουν πόσο μικρονοϊκή είναι η επίσημη «μη αντίδραση» σε ένα τρομακτικό κοινωνικό πρόβλημα. Ο δε ισχυρισμός ότι «τα φορολογικά έσοδα δεν επαρκούν» είναι αντίδραση ανθρώπων που αρνούνται να σκεφθούν. Πρώτον, διεθνώς, οι ασφαλιστικές εισφορές θεωρούνται φόροι. Στην Ελλάδα απλώς δεν εισπράττονται και επιβαρύνουν μόνο την εργασία, που τα τελευταία τριάντα χρόνια χάνει συνεχώς μερίδιο σε σχέση με το κεφάλαιο (κέρδη, τόκοι, νοίκια). Δεύτερον, η φορολογία εισοδήματος στην Ελλάδα, λόγω φοροδια-

φυγής, αποφέρει χαμηλά έσοδα. Είμαστε από τις λίγες χώρες της Ε.Ε., όπου το 2011, τα έσοδα της Γενικής Κυβέρνησης προήλθαν κατά λιγότερο από 50% από φόρους εισοδήματος και πολύ περισσότερο από κοινωνικές εισφορές και ΦΠΑ που επιβαρύνουν τα λαϊκά στρώματα. Η νέα οικονομική αρχιτεκτονική συνοδεύει μια νέα αρχιτεκτονική παροχής υπηρεσιών: Συγχωνεύσεις νοσοκομείων και αναδιοργάνωση σε ομάδες στις αστικές περιοχές. Η εισαγωγή γίνεται μόνο μέσω ΠΦΥ στα μη επείγοντα ή μέσω ΤΕΠ στα επείγοντα. Ο γιατρός της ΠΦΥ αναλαμβάνει την εισαγωγή, την παρακολούθηση μετά το εξιτήριο και τηρεί το φάκελο του πολίτη. Καθιερώνεται η διασύνδεση ΠΦΥ με νοσοκομεία μέσω ΕΟΠΥΥ. Επείγουσα περίθαλψη μόνο σε ΤΕΠ (24/7). Η προσφυγή στο ΤΕΠ δεν οδηγεί απαραίτητα σε εισαγωγή στο νοσοκομείο που στεγάζει το ΤΕΠ, αλλά σε νοσοκομείο της Ομάδας. Δεν αποφασίζει ο νοσοκομειακός γιατρός για την εισαγωγή, που παύει να είναι αντικείμενο χρηματισμού. Άλλες απαραίτητες μεταρρυθμιστικές κινήσεις είναι η κατάργηση της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης στα δημόσια νοσοκομεία, ο ανασχεδιασμός υποδομών και εξοπλισμού σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, η αξιοποίηση μέσω ΣΔΙΤ εκτάσεων και κτηρίων για υπηρεσίες αποκατάστασης και μακροχρόνιας φροντίδας, η συνεργασία με την ιδιωτική ασφάλιση για εισαγωγή εργαλείων διαχείρισης ασθενών και φαρμάκων και τα ΣΔΙΤ με τον ιδιωτικό τομέα για τουρισμό υγείας. Όλα αυτά, αποτελούν ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που η σημερινή κρίση μάς προτείνει ως ευκαιρία. Ας τολμήσουμε!•••

Η

οικονομική πραγματικότητα του ΕΣΥ σήμερα έχει δύο χαρακτηριστικά. Πρώτον, υπερβάλλουσα προσφορά στον ιδιωτικό τομέα, όπου η κρίση μειώνει τη ζήτηση, επιχειρήσεις κλείνουν και σοβαρές επενδύσεις κινδυνεύουν με απαξίωση. Δεύτερον, υπερβάλλουσα ζήτηση στο δημόσιο, που αδυνατεί να αντεπεξέλθει, ενώ κινδυνεύει με τεχνολογική απαξίωση

69

AΡΘΡΟ

•Πέντε από τα υποψήφια φάρμακα θα φτάσουν στην τελική φάση των κλινικών μελετών •Μόνο μία στις 10.000 δραστικές ουσίες θα αποτελέσει, εν τέλει, φάρμακο

Η αξία της καινοτομίας

του Karim Mikhail, Διευθύνοντος συμβούλου της MSD Hellas

Σ

το φαρμακευτικό κόσμο η καινοτομία αποτελεί τρόπο ζωής. H καθημερινότητα της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο φαρμακευτικό κλάδο είναι η διαχείριση της αποτυχίας. Μόνο μία στις 10.000 δραστικές ουσίες που αναπτύσσονται από τη βιολογία, την πληροφορική ή το εργαστήριο, θα αποτελέσει, εν τέλει, φάρμακο το οποίο θα χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται συνήθως μετά από 10 έως 15 χρόνια συνεχούς προσπάθειας, με ενδιάμεσα καταληκτικά σημεία και πολλά φάρμακα να αποτυγχάνουν ενδιάμεσες αξιολογήσεις. Τελικώς, μόνο πέντε από τα υποψήφια

70

Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, η MSD έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο αριθμό των φαρμάκων μεταξύ των φαρμακευτικών βιομηχανιών στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 60 ετών

φάρμακα θα φτάσουν στην τελική φάση των κλινικών μελετών και μόνο ένα από αυτά θα πάρει έγκριση για χρήση στο γενικό πληθυσμό. Τα υπόλοιπα τέσσερα θα αποτύχουν. Και το κόστος; Το κόστος της ανάπτυξης των φαρμακευτικών σκευασμάτων φτάνει, κατά μέσο όρο τα 1,3 δισ. δολ., ενώ για ένα προϊόν βιοτεχνολογίας το κόστος μπορεί να υπερβεί το 1,8 δισ. δολ. Έτσι, πολλά ερευνητικά προγράμματα τα οποία έχουν διακοπεί, έχουν ήδη απορροφήσει σημαντικές δαπάνες. Επιπλέον, μόνο 3 από τα 10 φάρμακα που παίρνουν έγκριση, θα εξασφαλίσουν έσοδα, που αντισταθμίζουν το κόστος ανάπτυξής τους και συνήθως με

/ Δεκέμβριος 2012

71

ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΝΕΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

AΡΘΡΟ

ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΜΟΡΙΟΥ

ΠΡΟ-ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ

5.000–10.000 Υποψήφια φάρμακα

Υποψήφια φάρμακα

250

ΦΑΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

5

Υποψήφια φάρμακα

ΦΑΣΗ 1

ΦΑΣΗ 2

ΦΑΣΗ 3

ΦΑΣΗ ΕΓΚΡΙΣΗΣ

ΜΕΛΕΤΕΣ ΦΑΣΗΣ 4

1 ΝΕΟ ΦΑΡΜΑΚΟ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ 20-100 3-6 ΧΡΟΝΙΑ

100-500 1.000-5.000 6-7 ΧΡΟΝΙΑ

½-2 ΧΡΟΝΙΑ

10 ΩΣ 15 ΧΡΟΝΙΑ > 1,3 ΔΙΣ. ΔΟΛΑΡΙΑ

Σ

τη Γερμανία τα νέα φάρμακα ευθύνονται για το 32% της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τα τελευταία χρόνια

Σχήμα 1. Η έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων

Α

πό το 1950, έχουν εγκριθεί περισσότερα από 1.200 νέα φάρμακα, τα οποία έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη σταθερή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και, κατά συνέπεια, στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ευημερίας

72

πολύ υψηλό περιθώριο. Τα υπόλοιπα 7 δεν θα καταφέρουν ποτέ να ξεπεράσουν το κόστος ανάπτυξής τους. Η διαδικασία αυτή ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό την αγωνία, την απογοήτευση αλλά και τον ενθουσιασμό που σχετίζεται με τη διαδικασία ανάπτυξης φαρμάκων. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να αναβαθμιστεί η φαρμακευτική περίθαλψη και η υγεία του πληθυσμού. Κανένας δημόσιος φορέας δεν θα μπορούσε να αντέξει σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, το κόστος μιας τέτοιας αποτυχίας. Η ανάπτυξη στον φαρμακευτικό κλάδο αφορά στην καινοτομία, στη δημιουργία μιας νέας θεραπευτικής προσέγγισης ή στη βελτίωση της υφιστάμενης επιστήμης, προκειμένου να βρεθούν πιο αποτελεσματικοί τρόποι για την καταπολέμηση των ασθενειών και τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού. Από το 1950, έχουν εγκριθεί περισσότερα από 1.200 νέα φάρμακα, τα οποία έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη σταθερή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και, κατά συνέπεια, στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ευημερίας. Στη Γερμανία τα νέα φάρμακα ευθύνονται για το 32% της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τα τελευταία χρόνια. Στον Καναδά το 51% της μείωσης της θνησιμότητας οφείλεται, επίσης, στα νέα φάρμακα που έλαβαν έγκριση. Επιπλέον βλέπουμε μια γραμμική συσχέτιση μεταξύ της μείωσης της θνησιμότητας και νοσηρότητας και της εισαγωγής νέων φαρμακευτικών θεραπειών για τις καρδιαγγειακές παθήσεις και για τον καρκίνο. Περισσότερη υγεία συνεπάγεται και περισσότερο πλούτο για την κοινωνία. Η μεί-

/ Δεκέμβριος 2012

ωση της θνησιμότητας του καρκίνου κατά 1% αντιστοιχεί με την εξοικονόμηση 500 εκατ. δολ. ετησίως, επειδή παρέχεται λιγότερη περίθαλψη σε φάση τελικού σταδίου της νόσου. Έχει υπολογιστεί ότι το όφελος από τα νέα φάρμακα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα τελευταία 30 χρόνια, ισούται με το διπλάσιο του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας. Η καινοτομία, όχι μόνο κάνει τους ανθρώπους πιο υγιείς, αλλά επίσης εξασφαλίζει πιο πλούσιες οικονομικά κοινωνίες. Κάθε ένα έτος αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης σχετίζεται με 4% επιπλέον αύξηση του ΑΕΠ. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, η φαρμακευτική βιομηχανία έχει βοηθήσει τις κυβερνήσεις να διευθετήσουν βραχυπρόθεσμους οικονομικούς περιορισμούς για την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων. Εμείς στην MSD έχουμε δεσμευτεί να βοηθήσουμε την ελληνική οικονομία, με βασικό όχημα την προώθηση της καινοτομίας. Η πρώτη μας προτεραιότητα είναι η έρευνα και έχουμε επενδύσει 5 εκατ. ευρώ στη βασική έρευνα και σε κλινικές μελέτες στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, η MSD στη χώρα μας συμμετέχει ουσιαστικά στην ανάπτυξη νέων καινοτόμων θεραπειών και όχι μόνο στην εμπορική διαδικασία. Η MSD υποστηρίζει, επίσης, την εγχώρια επιχειρηματικότητα μέσω των συνεργασιών της με τις τοπικές επιχειρήσεις, οι οποίες παράγουν το 48% των προϊόντων που προσφέρουμε στην ελληνική αγορά. Για μας η καινοτομία μπορεί να είναι οδηγός για την οικονομική ανάπτυξη. Μπορεί να προσφέρει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για μια οικονομία που θέλει να προσδιορίσει τη θέση της, πίσω στις

Κόστος έρευνας και ανάπτυξης νέων φαρμάκων σε εκ. δολ. ΗΠΑ τιμές 2000

1400

1300

1200

1000 800 800

600

400

300

200

Πηγή: Di Masi & Grabowski, 2005

100

0 1975

διεθνώς αναγνωρισμένο θεσμό που τιμά τα υποδειγματικά και καινοτόμα επιτεύγματα στον τομέα της φαρμακευτικής καινοτομίας, τα οποία βελτιώνουν την υγεία του πληθυσμού. Συχνά ταυτίζεται με το βραβείο Νόμπελ του φαρμακευτικού κλάδου και αποτελεί τιμή για την MSD το γεγονός ότι έχει λάβει το βραβείο αυτό περισσότερες από 30 φορές, για διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα, σε χώρες σε όλο τον κόσμο. Η MSD κατατάσσεται μεταξύ των δύο εταιρειών στις οποίες έχει απονεμηθεί το βραβείο Prix Galien, τις περισσότερες φορές, σε όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια των έξι τελευταίων ετών, η MSD στις ΗΠΑ έχει κερδίσει πέντε βραβεία Prix Galien, για δύο προϊόντα το 2007 και για ένα το 2008, το 2010 και το 2012. Ειδικά το 2012, η MSD έχει κερδίσει στην Ευρώπη, το βραβείο Prix Galien για την κατηγορία του Καινοτόμου Φαρμακευτικού Προϊόντος: στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία και στο Βέλγιο. Αυτή είναι η αναγνώριση της έμφασης που δίνει η εταιρεία MSD στη φαρμακευτική καινοτομία.••• 2000

2000

2005

Σχήμα 2. Το κόστος ανάπτυξης νέων φαρμάκων έχει αυξηθεί πάνω από 60% μεταξύ 2000 -2005 Σχήμα 3. Μόνο 2 στα 10 φάρμακα που κυκλοφορούν επιτυγχάνουν πωλήσεις που ξεπερνούν το κόστος έρευνας και ανάπτυξης

1880

Μέσο κόστος Έρευνας και Ανάπτυξης μετά τους φόρους

1800

Παρούσα Αξία Πωλήσεων μετά τους φόρους (εκ δολάρια ΗΠΑ, 2000)

παγκόσμιες αγορές. Αλλά πάνω απ ‘όλα, για εμάς επιστημονική καινοτομία είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την απειλή των νέων ασθενειών και των ανεκπλήρωτων υγειονομικών αναγκών, προκειμένου οι άνθρωποι, σε όλο τον κόσμο, να είναι καλά. Τα τελευταία 150 χρόνια, οι επιστήμονες της MSD έχουν ανακαλύψει σημαντικά φάρμακα τα οποία έχουν αλλάξει και βελτιώσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, η MSD έχει αναπτύξει το μεγαλύτερο αριθμό των φαρμάκων μεταξύ των φαρμακευτικών βιομηχανιών στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 60 ετών. Κάθε χρόνο, επενδύουμε περίπου 10 δισ. δολ. σε Έρευνα & Ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Τα φάρμακα της MSD αντιμετωπίζουν το 53% των 20 σοβαρών ασθενειών σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως περιγράφεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουμε ενισχύσει με τέτοιο ενθουσιασμό το θεσμό των βραβείων Prix Galien στην Ελλάδα. Θεωρούμε ότι αποτελεί το έδαφος για συζήτηση σχετικά με τη φαρμακευτική καινοτομία και τα οφέλη που δημιουργεί στο επίπεδο της υγείας και στην οικονομία της Ελλάδας. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, φιλοδοξούμε να καταλάβουν οι άνθρωποι το σκοπό της φαρμακευτικής βιομηχανίας: την εξασφάλιση καινοτόμων και αποτελεσματικών θεραπειών στον κόσμο, για την αντιμετώπιση θεραπευτικών αναγκών. Αυτή είναι μια σημαντική αποστολή την οποία κανένας δημόσιος φορέας δεν μπορεί να αναλάβει από μόνος του. Τα βραβεία Prix Galien αποτελούν έναν

1987

1600 1400 1200 1000 701

800 600

434 299

400

162

200

87

39

21

6

1

0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Προϊόντα που εγκρίθηκαν μεταξύ 1990 -1994 σε δεκατημόρια ανάλογα με τις συνολικές πωλήσεις τους Πηγή: .J.A. Vernon, J.H. Golec, and J.A. DiMasi, “Drug Development Costs When Financial Risk Is Measured Using the Fama-French Three-Factor Model,” Health Economics Letters (2009)

73

Ρεπορταζ

• Η μεταρρύθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης θεωρείται καίριο στοιχείο των προσπαθειών δημοσιονομικής εξυγίανσης της Ελλάδας

Νέα έκθεση Ράιχενμπαχ Προκειμένου να είναι απολύτως αποτελεσματική, η τεχνική βοήθεια θα πρέπει να είναι κατάλληλα ενταγμένη σε φιλόδοξα και συνεκτικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων τα οποία υλοποιούνται από τις ελληνικές αρχές

Λ

ίγο πριν τις γιορτές εκδόθηκε η νέα τριμηνιαία έκθεση της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα. Οι επιτελείς του Χορστ Ράιχενμπαχ αναλύουν πώς εξελίσσεται η τεχνική βοήθεια που λαμβάνει η Ελλάδα σε επιμέρους τομείς, ανάμεσα στους οποίους περίοπτη θέση κατέχει η Δημόσια Υγεία.

Η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα οργανώνει την παροχή τεχνικής βοήθειας για την υποστήριξη ενός ευρέος φάσματος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που πρόκειται να υλοποιηθούν από την ελληνική κυβέρνηση, κυρίως μεταρρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής. Η τεχνική βοήθεια που παρέχεται από

74

την Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα αποτελεί ένα μέσο που τίθεται στη διάθεση των ελληνικών αρχών στην προσπάθειά τους να ενισχύσουν τη δημόσια διοίκηση, να εκσυγχρονίσουν το κανονιστικό σύστημα και να θέσουν τα θεμέλια για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης βασιζόμενο στην επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις. Η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα συντο-

/ Δεκέμβριος 2012

75

Ρεπορταζ

Κ

ατά την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Ομάδα Δράσης οργάνωσε την επί τόπου παροχή τεχνικής βοήθειας στην Ελλάδα για 994 ημέρες

νίζει ένα εκτεταμένο χαρτοφυλάκιο περισσότερων από 40 έργων τεχνικής βοήθειας σε 10 διαφορετικούς τομείς πολιτικής. Στα έργα αυτά περιλαμβάνονται τα εξής: 1. Επιτάχυνση των έργων της πολιτικής συνοχής, 2. Πρόσβαση σε χρηματοδότηση/χρηματοπιστωτικό τομέα, 3. Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, 4. Προϋπολογισμό και φορολογία, 5. Καταπολέμηση της διαφθοράς, 6. Επιχειρηματικό περιβάλλον, 7. Δημόσια υγεία, 8. Μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, 9. Μετανάστευση, άσυλο και σύνορα, 10. Αγορά εργασίας και κοινωνική ασφάλιση. Επιπλέον, βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για την παροχή τεχνικής βοήθειας σε ορισμένους άλλους τομείς (ανάπτυξη κανονιστικού πλαισίου για τις υποδομές μεταφορών προκειμένου να διευκολυνθούν οι ιδιωτικοποιήσεις, τουρισμός, ολοκλήρωση του κτηματολογίου). Η αφετηρία για το μεγαλύτερο μέρος της συντονισμένης τεχνικής βοήθειας της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα είναι οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που πραγματοποιούνται από την ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής. Προκειμένου να είναι απολύτως αποτελεσματική, η τεχνική βοήθεια θα πρέπει να είναι κατάλληλα ενταγμένη σε φιλόδοξα και συνεκτικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων τα οποία υλοποιούνται από τις ελληνικές αρχές. Η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα κατά τους πρώτους μήνες λειτουργίας της επικεντρώθηκε στη συζήτηση των προσχεδίων των μεταρρυθμίσεων και της συναφούς τεχνι-

76

/ Δεκέμβριος 2012

κής βοήθειας με τις ελληνικές αρχές. Από την τελευταία έκθεση (Μάρτιος 2012), η διαδικασία τεχνικής βοήθειας έχει λάβει πιο ενεργή και πιο λειτουργική διάσταση, περνώντας στην παροχή συγκεκριμένης υποστήριξης των διαδικασιών μεταρρύθμισης. Η κλίμακα του προγράμματος τεχνικής βοήθειας διευρύνεται, τόσο από πλευράς αριθμού των υποστηριζόμενων έργων όσο και από πλευράς διατιθέμενων πόρων. Δεκαοκτώ κράτη - μέλη της Ε.Ε. και η Νορβηγία έχουν διαθέσει υπαλλήλους ή εμπειρογνώμονες για συμμετοχή σε δράσεις τεχνικής βοήθειας. Κατά την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Ομάδα Δράσης οργάνωσε την επί τόπου παροχή τεχνικής βοήθειας στην Ελλάδα για 994 ημέρες. Στον εν λόγω αριθμό θα πρέπει να προστεθούν και οι εμπειρογνώμονες που χρηματοδοτούνται ξεχωριστά από κράτη - μέλη, από διεθνείς Οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, η ΟΕΕ/ΗΕ και ο ΔΟΕ, καθώς και η τεχνική βοήθεια από το προσωπικό της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα ή από συνεργαζόμενους εμπειρογνώμονες στο πλαίσιο έργων. Το πεδίο πολιτικής για τον προϋπολογισμό και τα οικονομικά ήταν εκείνο στο οποίο δαπανήθηκαν οι περισσότερες μέρες από τους εμπειρογνώμονες (383). Ακολούθησε η διοικητική μεταρρύθμιση (309) και το επιχειρηματικό περιβάλλον (116,5). Πέραν της τεχνικής βοήθειας για επιχειρησιακά έργα, η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα υποστηρίζει τις ελληνικές αρχές και με διάφορους άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, το προσωπικό της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα συμβάλλει στον πολιτικό διάλογο σε ορισμένους τομείς (π.χ. την υ-

γεία) και διευκολύνει την αλληλεπίδραση μεταξύ των υπηρεσιών της Επιτροπής και των ελληνικών υπουργείων σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ενώ η διαδικασία της τεχνικής βοήθειας βρίσκεται σε ανοδική πορεία, θα μπορούσαν να γίνουν πολύ περισσότερα, εάν μπορούσαν να κινητοποιηθούν γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά επιλέξιμοι πόροι από τα σχετικά προγράμματα των διαρθρωτικών ταμείων. Κατ’ αρχάς, επαρκείς πόροι των διαρθρωτικών ταμείων είναι διαθέσιμοι στην ελληνική κυβέρνηση για τη χρηματοδότηση της τεχνικής βοήθειας για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τη δημιουργία διοικητικής ικανότητας. Δεδομένης της πιεστικής ανάγκης να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις που υποστηρίζονται από την τεχνική βοήθεια, θα πρέπει επειγόντως να γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις ώστε να επιτραπεί η αξιοποίηση των εν λόγω πόρων. Οι διευθετήσεις αυτές θα πρέπει, εντούτοις, να συνάδουν με τις απαιτήσεις που διέπουν την κατακύρωση δημοσίων συμβάσεων ή επιχορηγήσεων, καθώς και με τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.

Πρόοδος των μεταρρυθμίσεων Η δυναμική της διαδικασίας τεχνικής βοήθειας ανακόπηκε προσωρινά κατά την περίοδο από το Μάρτιο έως τον Ιούνιο, όταν μεσολάβησαν δύο περίοδοι βουλευτικών εκλογών. Από το διορισμό της έως σήμερα, η νέα κυβέρνηση έχει εντείνει τη συνεργασία της με την Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα σε μια σειρά τομέων:

1. Προϋπολογισμός και φορολογία: η νέα κυβέρνηση έχει εκφράσει σαφώς τη δέσμευσή της για συνολική μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος σε ό,τι αφορά τη φορολογική διοίκηση, αλλά και τη φορολογική πολιτική. Το έργο της ενίσχυσης της ικανότητας δημοσιονομικής διαχείρισης βρίσκεται σε εξέλιξη, τόσο εντός του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους όσο και στο πλαίσιο των αρμόδιων υπουργείων. Στον τομέα της φορολογικής διοίκησης, δρομολογούνται προγράμματα κατάρτισης ή/ και οργανωτικές αλλαγές σε ορισμένα κύρια πεδία (έλεγχος των εύπορων φυσικών προσώπων και των μεγάλων φορολογούμενων επιχειρήσεων, είσπραξη οφειλών). Αυτές οι αλλαγές δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί σε αποτελέσματα από πλευράς βελτίωσης του φορολογικού ελέγχου και της είσπραξης των φόρων. Το νέο υπουργικό συμβούλιο έχει αναθεωρήσει ορισμένα μη αποδοτικά χαρακτηριστικά του ελληνικού φορολογικού συστήματος (π.χ. Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων) και επιχειρεί να προσδώσει στη φορολογική διοίκηση μεγαλύτερη λειτουργική αυτονομία. Στο πεδίο της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (ΝΕΠΔ) έχει ήδη σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος με την πρακτική εφαρμογή ενός πλήρως λειτουργικού μηχανισμού συντονισμού και με τη διαμόρφωση προγραμμάτων κατάρτισης που απευθύνονται στο προσωπικό των αρμόδιων ιδρυμάτων. Τέλος, τον Οκτώβριο ξεκίνησε ένα σχέδιο δράσης για την ενίσχυση του ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Η

κλίμακα του προγράμματος τεχνικής βοήθειας διευρύνεται, τόσο από πλευράς αριθμού των υποστηριζόμενων έργων όσο και από πλευράς διατιθέμενων πόρων. Δεκαοκτώ κράτη μέλη της Ε.Ε. και η Νορβηγία έχουν διαθέσει υπαλλήλους ή εμπειρογνώμονες για συμμετοχή σε δράσεις τεχνικής βοήθειας

77

Ρεπορταζ

Η

Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα κατά τους πρώτους μήνες λειτουργίας της επικεντρώθηκε στη συζήτηση των προσχεδίων των μεταρρυθμίσεων και της συναφούς τεχνικής βοήθειας με τις ελληνικές αρχές

2. Καταπολέμηση της διαφθοράς: Οι 4. Επιχειρηματικό περιβάλλον: Η νέα ελληνικές υπηρεσίες αρμόδιες για την κυβέρνηση καθόρισε μια σειρά μεταρπρόληψη, την ανίχνευση και την πάταξη ρυθμίσεων προτεραιότητας τις οποίες της διαφθοράς, συμφώνησαν σε ένα σχέσκοπεύει να προωθήσει για την υποστήδιο δράσης. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για ριξη της οικονομικής δραστηριότητας και τη γρήγορη υιοθέτηση μιας συνολικής ετη μείωση της δυσανάλογης ρύθμισης. θνικής στρατηγικής κατά της διαφθοράς, Στα παραπάνω περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, μεταρρυθμίσεις για την προμε επικεφαλής έναν εθνικό συντονιστή με ώθηση των εξαγωγών, την άρση των κασαφή εντολή και ισχυρή πολιτική στήρινονιστικών εμποδίων στον ανταγωνισμό, ξη. Ένας οδικός χάρτης που περιγράφει συγκεκριμένα επιχειρησιακά μέτρα υπετον εξορθολογισμό της χορήγησης αδειγράφη από Έλληνες υπουργούς στις αρών επενδύσεων και την ενίσχυση της λειχές Οκτωβρίου. τουργίας των αγορών δημοσίων συμβάσεων. Έχουν διοριστεί συντονιστές στα 3. Μεταρρύθμιση κεντρικής δημόσιας υπουργεία για την επίβλεψη των εν λόγω διοίκησης: Σημαντική πρόοδος έχει επιέργων. Στις αρχές Νοεμβρίου, οι ελληνιτευχθεί στην καθοδήγηση και το συντονικές αρχές, στηριζόμενες στην εκτεταμένη σμό της εν λόγω εκτενούς μεταρρύθμισης. τεχνική βοήθεια, θέσπισαν ένα φιλόδοξο οδικό χάρτη για την απλοποίηση των Δημιουργήθηκε μια υψηλού επιπέδου συντονιστική ομάδα υπό τον πρωθυπουργό εξαγωγικών και τελωνειακών διατυπώγια την εποπτεία της μεταρρύθμισης της σεων. Η προσοχή θα πρέπει άμεσα να στραφεί στη μετατροπή αυτού του εντυκεντρικής διοίκησης. Οι αρχές μιας δοπωσιακού οδικού χάρτη σε συγκεκριμέμής διυπουργικού συντονισμού, με την οποία σκοπεύει να ενισχύσει το σχεδιασμό, νη δράση. Στις αρχές Δεκεμβρίου, μια την παρακολούθηση και την υλοποίηση ομάδα Ολλανδών εμπειρογνωμόνων, υόλων των διυπουργικών θεμάτων, καθώς ποστηριζόμενη από την Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα, υπέβαλε μια έκθεση η και την επίλυση προβλημάτων σε περίπτωση κρίσιμων αποφάσεων, συμφωνήθηκαν οποία περιείχε συστάσεις για την ενίσχυεπίσης από το γραφείο του πρωθυπουρση του αντίκτυπου των δραστηριοτήτων γού. Θα πρέπει πλέον να πραγματοποιπροώθησης των ελληνικών εξαγωγών. Η ηθούν τα τελικά βήματα για την έναρξη Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα έχει πατης υλοποίησης στις αρχές του 2013, συράσχει εκτεταμένο υλικό στις ελληνικές μπεριλαμβανομένης της κατάθεσης των αρχές κατά την προετοιμασία σημαντισχετικών νόμων στο κοινοβούλιο. Ξεκικών νομοθετικών μεταρρυθμίσεων για τον νά πλέον η αξιολόγηση των δομών των εκσυγχρονισμό του κώδικα βιβλίων και κύριων υπουργείων, με τη βοήθεια συμστοιχείων (τήρηση φορολογικών στοιχείβούλων από τα κράτη - μέλη. Δρομολοων) και την απελευθέρωση των νομοθεγείται επίσης το προπαρασκευαστικό έρτικά κατοχυρωμένων επαγγελμάτων. Ο γο για την αξιολόγηση των δεξιοτήτων του ΟΟΣΑ και οι ελληνικές αρχές έχουν ξεκιπροσωπικού. νήσει έναν λεπτομερή διαγνωστικό έλεγ-

78

/ Δεκέμβριος 2012

χο του κανονιστικού πλαισίου σε κύριους οικονομικούς τομείς. Αυτό θα ανοίξει το δρόμο για την ανάληψη δράσης με στόχο την άρση των εμποδίων στον ανταγωνισμό και τη μείωση του δυσανάλογου διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις. Τέλος, παρασχέθηκε επίσης τεχνική βοήθεια για την υποστήριξη των ελληνικών αρχών στη σύσταση κεντρικών φορέων προμηθειών και τη σύναψη συμφωνιών - πλαίσιο για την επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων και εξοικονόμησης χρημάτων στις δημόσιες συμβάσεις.

5. Πολιτική συνοχής: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει την προσπάθεια των ελληνικών αρχών, ιδιαίτερα του Υπουργείου Ανάπτυξης, να επιταχύνουν την υλοποίηση των 181 έργων προτεραιότη- 6. Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα: Η πρότας των διαρθρωτικών ταμείων. Το έργο ταση για τη δημιουργία ενός ιδρύματος των ελληνικών αρχών, το οποίο υποστηγια την ανάπτυξη, το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την ελληνική οικονορίζεται από την Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα, επιδιώκει να αντιμετωπίσει συμία, υποβλήθηκε τον Οκτώβριο του 2012. γκεκριμένα προβλήματα των έργων και Η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα συμνα απομακρύνει τα επαναλαμβανόμενα μετείχε ενεργά στην προπαρασκευαστική διοικητικά κωλύματα μέσω της απλοποίεπιτροπή. Οι ελληνικές ΜΜΕ έλαβαν δάησης των διαδικασιών. Οι προσπάθειες νεια από το πρόγραμμα JEREMIE. Άλλα της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα επιμέσα χρηματοοικονομικής τεχνικής θα έκεντρώνονται ειδικότερα στις παραχωρήπρεπε να βελτιωθούν. σεις αυτοκινητοδρόμων και τη διαχείριση αποβλήτων, για την οποία η Ομάδα Δρά- 7. Υγεία: Η νέα κυβέρνηση έχει επιβεβαισης για την Ελλάδα ετοιμάζει απάντηση σε ώσει τη δέσμευσή της για μεταρρύθμιση, σχετικό αίτημα τεχνικής βοήθειας. Σε αρσυγκροτώντας μια Επιτελική Επιτροπή κετά έργα, τα οποία απαιτούν υποστήριξη Μεταρρύθμισης της Υγείας (Σεπτέμβριος για την κοινωνική πολιτική και τις αγορές 2012) για την εποπτεία, το συντονισμό εργασίας, κινητοποιήθηκε και εξωτερική και την παρακολούθηση της μεταρρύθυποστήριξη. Ο πρόσφατος διορισμός συμισης στη διαχείριση του Εθνικού Ορντονιστών στο Υπουργείο Ανάπτυξης αναγανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας μένεται ότι θα συμβάλει στη διατήρηση (ΕΟΠΥΥ), τη φαρμακευτική πολιτική, των βελτιώσεων στο εν λόγω πεδίο. τη νοσοκομειακή διαχείριση, την πρω-

Η

νέα κυβέρνηση έχει επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της για μεταρρύθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συγκροτώντας το Σεπτέμβριο του 2012 μια Επιτελική Επιτροπή Μεταρρύθμισης Υγείας, καθώς και υποεπιτροπές, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεννόησης

79

Ρεπορταζ

Κ

ατά την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τα τέλη Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Ομάδα Δράσης οργάνωσε την επί τόπου παροχή τεχνικής βοήθειας στην Ελλάδα για 994 ημέρες

Περίπου 6% του ΑΕΠ και ποσοστό άνω του 11% της συνολικής δημόσιας δαπάνης διατέθηκαν στην περίθαλψη το 2009. Η μεταρρύθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης θεωρείται καίριο στοιχείο των προσπαθειών δημοσιονομικής εξυγίανσης της Ελλάδας. Έχουν εντοπιστεί δυνατότητες για τη σημαντική μείωση κόστους χωρίς να διακινδυνεύεται η ποιότητα της περίθαλψης. Η Ελλάδα ζήτησε τεχνική βοήθεια για την αποτελεσματική τιμολόγηση των φαρμάκων, την ορθή λογιστική και παρακολούθηση των δαπανών (συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης), τη δημιουργία του εθνικού οργανισμού ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τον εκσυγχρονισμό των δημοσίων συμβάσεων, την τιμολόγηση και τη διοίκηση, καθώς και τη συγκέντρωση και εξειδίκευση των νοσοκομείων και υπηρεσιών του ΕΣΥ, εξασφαλίζοντας συγχρόνως την κινητικότητα του προσωπικού. Τα εν λόγω αιτήματα πλαισιώθηκαν από ένα Μνημόνιο Συνεννόησης μεταξύ της Ελλάδας, της Γερμανίας - ως επικεφαλής

80

τοβάθμια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τον τουρισμό υγείας. Η τεχνική βοήθεια θα συμβάλει στην πλαισίωση του εξορθολογισμού των δαπανών στο πλαίσιο μιας συνεπούς στρατηγικής με στόχο να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα

και η αμεροληψία του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η Ελλάδα έχει υπογράψει ένα Μνημόνιο Συνεργασίας με τη Γερμανία (Φεβρουάριος 2012) για τη διάρθρωση της εν λόγω τεχνικής βοήθειας.

τομέα - και της Ομάδας Δράσης για την Ελλάδα, το οποίο υπεγράφη το Φεβρουάριο του 2011. Ενώ η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο ως προς τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει στο Μνημόνιο Συνεννόησης, με στόχο την ανάσχεση της ιατροφαρμακευτικής δαπάνης, το σύστημα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πλήττεται σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική αβεβαιότητα (μείωση εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, συσσώρευση ληξιπρόθεσμων οφειλών, αβεβαιότητα για τους συνολικούς προϋπολογισμούς). Η νέα κυβέρνηση έχει επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της για μεταρρύθμιση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, συγκροτώντας το Σεπτέμβριο του 2012 μια Επιτελική Επιτροπή Μεταρρύθμισης Υγείας, καθώς και υποεπιτροπές, στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεννόησης. Η Επιτελική Επιτροπή Μεταρρύθμισης Υγείας είναι αρμόδια για την ανάπτυξη, το συντονισμό και την παρακολούθηση της εφαρμογής του οδικού χάρτη που συμφωνήθηκε από κοινού για τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Υγείας στην Ελλάδα.

Οι υποεπιτροπές είναι αρμόδιες για την ανάπτυξη, το συντονισμό και την εφαρμογή των επιμέρους πυλώνων του οδικού χάρτη. Η Επιτελική Επιτροπή θα αποτελείται από εκπροσώπους του Υπουργείου Υγείας της Ελλάδας και τους αρμόδιους φορείς της Γερμανίας, που αποτελεί τον επικεφαλής του τομέα (ως εκπρόσωπος όλων των κρατών - μελών της Ε.Ε.) και την Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα. Δημιουργήθηκαν οι εξής υποεπιτροπές: 1) ΕΟΠΠΥ, 2) Νοσοκομειακής διαχείρισης, 3) Διαγνωστικής ομαδοποίησης ασθενειών, 4) Ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, 5) Τιμολόγησης και επιστροφής φαρμάκων, 6) Πρωτοβάθμιας περίθαλψης, 7) Τουρισμού υγείας. Η επιτροπή και οι υποεπιτροπές θα συνεδριάζουν σε μηνιαία βάση. Αποστολές αξιολογήσεων, με εμπειρογνώμονες από τα αρμόδια κράτη – μέλη, πραγματοποιήθηκαν για τον ΕΟΠΠΥ, τη διαγνωστική ομαδοποίηση ασθενειών, την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και τη νοσοκομειακή διαχείριση. Με εξαίρεση τη νοσοκομειακή διαχείριση, συντάχθηκαν εκθέσεις και διαβιβάστηκαν στις αρμόδιες

/ Δεκέμβριος 2012

8. Μετανάστευση: Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι ελληνικές αρχές προέβησαν στον καθορισμό των αναγκών τους στον τομέα της πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης με βάση το σχέδιο δράσης για τη μετανάστευση και το άσυλο π ου συμφωνήθηκε το 2010. Τα κράτη - μέλη είναι πλέον σε θέση να παρουσιάσουν

υποεπιτροπές. Οι αποστολές για την τιμολόγηση και την επιστροφή φαρμάκων και για την πρωτοβάθμια περίθαλψη αναμένονται το Δεκέμβριο του 2012 και τον Ιανουάριο του 2013 αντίστοιχα. Η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα έχει εμπλακεί άμεσα στις προσπάθειες των ελληνικών αρχών να σχεδιάσουν ένα συνεκτικό σύστημα τιμολόγησης και επιστροφής των φαρμακευτικών προϊόντων με βάση τις δεσμεύσεις που προβλέπονται στο Μνημόνιο Συνεννόησης, συμπεριλαμβανομένης της συγκριτικής αξιολόγησης των τιμών των φαρμακευτικών προϊόντων. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη, ο τουρισμός υγείας και οι ανθρώπινοι πόροι του ΕΣΥ (σε συντονισμό με τη διαδικασία διοικητικής μεταρρύθμισης) ορίστηκαν πρόσφατα ως νέοι τομείς στους οποίους θα απαιτηθεί τεχνική βοήθεια. Επιπλέον, η Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα διασφαλίζει ότι δίδεται η απαραίτητη προσοχή στη διαχείριση του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στο πλαίσιο των οριζόντιων μεταρρυθμίσεων της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της διοικητικής μεταρρύθμισης.

συγκεκριμένες προτάσεις υποστήριξης. Η τεχνική βοήθεια για τη διαχείριση των κονδυλίων του SOLID απέκτησε δυναμική με την πλήρη απόσπαση δύο εμπειρογνωμόνων της EASO για την υποστήριξη της διαχειριστικής αρχής (SOLID) κατά την περίοδο από τον Οκτώβριο 2012 έως το Μάρτιο του 2013.•••

Η

Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα έχει εμπλακεί άμεσα στις προσπάθειες των ελληνικών αρχών να σχεδιάσουν ένα συνεκτικό σύστημα τιμολόγησης και επιστροφής των φαρμακευτικών προϊόντων με βάση τις δεσμεύσεις που προβλέπονται στο Μνημόνιο Συνεννόησης

81

ερευνΑ

• Το 40% των ατόμων με άνοια αναφέρει ότι δεν ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή • Δύο στους τρεις ασθενείς θεωρούν ότι δεν υπάρχει κατανόηση για τη νόσο

ADI

Παγκόσμια έρευνα για την άνοια

Σχεδόν ένας στους τέσσερις ανθρώπους με άνοια (24%) αποκρύπτει ή συγκαλύπτει τη διάγνωση και θεωρεί ότι το στίγμα είναι ο κυριότερος λόγος γι’ αυτό

Η

παγκόσμια έκθεση για τη νόσο Alzheimer, η οποία δημοσιεύτηκε πρόσφατα από την Παγκόσμια Εταιρεία Νόσου Alzheimer (ADI), αποκαλύπτει ότι το 40% των ατόμων με άνοια αναφέρει ότι δεν ενσωματώνεται στην καθημερινή ζωή. Το εντυπωσιακό είναι ότι σχεδόν 2 στους 3 ανθρώπους με άνοια πιστεύουν ότι δεν υπάρχει κατανόηση για την άνοια στη χώρα τους.

Η έκθεση παρέχει 10 σημεία – συστάσεις, ώστε να διευκολύνει τις κυβερνήσεις και τις κοινωνίες να καταπολεμήσουν το

82

στίγμα. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και προτάσεις για την ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού, καθώς σχεδόν το 50% των

/ Δεκέμβριος 2012

83

ερευνΑ

Σ

χεδόν το 50% των ατόμων με άνοια που απάντησε στην έρευνα, είχε διαγνωστεί με νόσο Alzheimer και ελάχιστα λιγότεροι από τους μισούς ήταν κάτω των 65

Τα ευρήματα Το 24% των ατόμων με άνοια και περισσότεροι από ένας στους 10 περιθάλποντες (11%) παραδέχονται ότι αποκρύπτουν ή συγκαλύπτουν τη διάγνωση – όσοι είναι κάτω των 65 πιστεύουν ότι μπορεί να αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν ζητήματα στην εργασία τους ή στο σχολείο των παιδιών τους

Το 40% των ατόμων με άνοια αναφέρει ότι αισθάνεται αποκλεισμένο από τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής

Σχεδόν το 60% των προαναφερόμενων δήλωσε πως μετά τη διάγνωση είναι πιο πιθανό οι φίλοι να απομακρυνθούν ή να τους αποφύγουν και στη συνέχεια ακολουθούν τα μέλη της οικογένειας

Το ένα τέταρτο των περιθαλπόντων (24%) αισθάνεται ότι υπάρχουν αρνητικοί συσχετισμοί στη χώρα τους σχετικά με τους περιθάλποντες των ατόμων με άνοια, ενώ ένα παρόμοιο ποσοστό (28%) αισθάνεται ότι τους έχουν φερθεί διαφορετικά ή τους έχουν αποφύγει

Τόσο οι άνθρωποι με άνοια όσο και οι περιθάλποντες παραδέχτηκαν ότι σταμάτησαν να συνάπτουν στενές σχέσεις, καθώς αυτό τους ήταν πολύ δύσκολο

ατόμων στην έρευνα ανέδειξαν την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση ως πολύ σημαντικές προτεραιότητες. Άλλο ένα βασικό σημείο αποτελεί η ενθάρρυνση των ατόμων με άνοια να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να φροντίζουν πάντα να ενσωματώνονται στις καθημερινές δραστηριότητες. Η έκθεση αυτή βασίστηκε σε μια παγκόσμια έρευνα 2.500 ανθρώπων (ατόμων με άνοια και περιθαλπόντων) σε πάνω από 50 χώρες. Η διανομή της Παγκόσμιας Έκθεσης για τη νόσο Alzheimer 2012 πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια της Nutricia

84

/ Δεκέμβριος 2012

Η εκπαίδευση, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση αναγνωρίστηκαν ως προτεραιότητες που μπορούν να συνεισφέρουν στον αγώνα για την καταπολέμηση του στίγματος

Advanced Medical Nutrition, ένα ειδικό τμήμα της εταιρείας τροφίμων Danone. Σχεδόν το 50% των ατόμων με άνοια που απάντησε στην έρευνα, είχε διαγνωστεί με νόσο Alzheimer και ελάχιστα λιγότεροι από τους μισούς ήταν κάτω των 65. Οι κυριότεροι στόχοι της έρευνας αυτής ήταν η καταγραφή των εμπειριών των ατόμων με άνοια και των περιθαλπόντων τους σχετικά με το στίγμα, καθώς και η καταγραφή του αντίκτυπου των εθνικών στρατηγικών σχεδίων στην καταπολέμηση του στίγματος. Η Nicole Batsch, συγγραφέας της έκ-

Η

έρευνα αποκαλύπτει πως οι άνθρωποι με άνοια, καθώς και οι περιθάλποντές τους αισθάνονται περιθωριοποιημένοι από την κοινωνία, μερικές φορές ακόμα και από τους ίδιους τους συγγενείς ή τους φίλους τους

θεσης, τονίζει: «Το στίγμα παραμένει ένα εμπόδιο για την ενίσχυση των πρωτοβουλιών σχετικά με την άνοια, π.χ. για τη βελτίωση της περίθαλψης και της υποστήριξης των ατόμων με άνοια, των περιθαλπόντων τους, καθώς και για τη χρηματοδότηση της έρευνας». Η έρευνα αποκαλύπτει πως οι άνθρωποι με άνοια, καθώς και οι περιθάλποντές τους αισθάνονται περιθωριοποιημένοι από την κοινωνία, μερικές φορές ακόμα και από τους ίδιους τους συγγενείς ή τους φίλους τους. «Αυτό που θέλουν είναι να αντιμετωπίζονται ως φυσιολογικοί άνθρωποι, με την προσοχή να στρέφεται στις ικανότητές τους και όχι στην αναπηρία τους. Φωτίζοντας αυτά τα ζητήματα θα βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των ατόμων με άνοια, καθώς και των περιθαλπόντων τους», επισημαίνει η Batsch. Ο Marc Wortmann, διευθυντής της Παγκόσμιας Εταιρείας Νόσου Alzheimer (ADI), δηλώνει: «Η άνοια και η νόσος Alzheimer συνεχίζουν να αυξάνονται με πολύ υψηλούς ρυθμούς λόγω της γήρανσης του πληθυσμού παγκοσμίως. Η νόσος έχει τεράστιο αντίκτυπο στις οικογένειες που πλήττονται και παράλληλα επηρεάζει τα υγειονομικά και κοινωνικά συστήματα λόγω του οικονομικού της κόστους. Τα κράτη είναι απροετοίμαστα και θα συνεχίσουν να είναι, εκτός και αν αντιμετωπίσουμε το στίγμα και ενισχύσουμε τις προσπάθειες με στόχο να παρέχουμε καλύτερη περίθαλψη σε όσους έχουν άνοια, καθώς και την προσπάθεια να βρούμε μια θεραπεία στο μέλλον». Η άνοια είναι μια σοβαρή αιτία αναπηρίας και δυσκολιών τόσο για τους ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με αυτήν όσο και για τις οικογένειες και τους περιθάλ-

ποντές τους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), υπάρχει μια καινούρια περίπτωση άνοιας κάθε 4 δευτερόλεπτα. Εάν λάβουμε υπόψη μας τη ραγδαία γήρανση του πληθυσμού, τα επόμενα 40 χρόνια θα υπάρξουν 115 εκατ. άτομα με άνοια παγκοσμίως, κάτι που θα επιβαρύνει κατά πολύ τα υγειονομικά συστήματα των χωρών. Μόνο 8 από τα 193 κράτη που ανήκουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) έχουν εθνικά στρατηγικά σχέδια άνοιας σε εφαρμογή, γεγονός που υποδεικνύει ότι πολύ περισσότερα μπορούν να γίνουν από τις κυβερνήσεις, ώστε να μετριαστούν οι σχετικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Ποια είναι η Παγκόσμια Εταιρεία Νόσου Alzheimer Αποτελεί μια ομοσπονδία με μέλη 78 εταιρείες και έχει επίσημες σχέσεις με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Όραμά της είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με άνοια, καθώς και των οικογενειών τους σε όλο τον κόσμο. Η ADI πιστεύει πως το «κλειδί» για να κερδίσουμε τον πόλεμο απέναντι στην άνοια βρίσκεται σε ένα μοναδικό συνδυασμό παγκόσμιων λύσεων και τοπικής γνώσης. Έτσι, εργάζεται τοπικά, ενδυναμώνοντας τις εταιρείες Alzheimer ανά τον κόσμο, ώστε να προσφέρουν φροντίδα και στήριξη στους ανθρώπους με άνοια και τους περιθάλποντές τους, ενώ ταυτόχρονα εργάζεται σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να επικεντρώσει την προσοχή στην άνοια και να ενθαρρύνει τις αλλαγές στις πολιτικές των κυβερνήσεων.

10 συστάσεις για την καταπολέμηση του στίγματος

1. Εκπαίδευση του κοινού 2. Ελαχιστοποίηση της απομόνωσης των ατόμων με άνοια 3. Να δοθεί «φωνή» στους ανθρώπους με άνοια 4. Αναγνώριση των δικαιωμάτων των ανθρώπων με άνοια, καθώς και των περιθαλπόντων τους.

5. Εμπλοκή των ανθρώπων με άνοια στις τοπικές τους κοινότητες 6. Υποστήριξη και εκπαίδευση για τους περιθάλποντες και τους επαγγελματίες φροντιστές 7. Βελτίωση της ποιότητας ζωής στο σπίτι και στα ιδρύματα μακροχρόνιας φροντίδας 8. Βελτίωση της εκπαίδευσης των γιατρών πρωτοβάθμιας φροντίδας σχετικά με την άνοια 9. Έκκληση στις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν εθνικά στρατηγικά σχέδια άνοιας 10. Αύξηση της έρευνας για την καταπολέμηση του στίγματος

85

ερευνΑ

Ε

άν λάβουμε υπόψη μας τη ραγδαία γήρανση του πληθυσμού, τα επόμενα 40 χρόνια θα υπάρξουν 115 εκατ. άτομα με άνοια παγκοσμίως, κάτι που θα επιβαρύνει κατά πολύ τα υγειονομικά συστήματα των χωρών

Ανοχύρωτη η Ελλάδα Την 21 Σεπτεμβρίου εορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα για τη νόσο Alzheimer. Στην Ελλάδα, όμως, δεν είχαμε και πολλούς λόγους για να γιορτάσουμε. Η οικονομική κρίση κάνει εντονότερα τα προβλήματα που βιώνουν περίπου 200.000 ελληνικές οικογένειες, τις οποίες έχει χτυπήσει η νόσος, ενώ η Πολιτεία δείχνει να έχει σηκώσει τα χέρια ψηλά. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν εξειδικευμένες δομές φιλοξενίας ασθενών με άνοια, δεν υπάρχουν επιδόματα για περιθάλποντες ακόμη και στα προχωρημένα στάδια της άνοιας, δεν διατίθενται κονδύλια για έρευνα και δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο για θέματα που αφορούν ασθενείς με άνοια», τονίζει η Δρ Παρα-

86

σκευή Σακκά, πρόεδρος της Εταιρείας νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Αθηνών. Σαν να μην έφθανε αυτό, όπως αποκαλύπτει η κα Σακκά, «πριν ένα χρόνο, λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης της χώρας, το Υπουργείο Οικονομίας περιέκοψε κατά 45% τον προϋπολογισμό των μονάδων ψυχικής υγείας που λειτουργούν στο πλαίσιο του προγράμματος «Ψυχαργώς» με την ευθύνη μη κυβερνητικών οργανώσεων». Ανάμεσα στις μονάδες αυτές περιλαμβάνονται και 12 δομές (2 ξενώνες, 8 κέντρα ημέρας και 2 υπηρεσίες φροντίδας στο σπίτι) για ασθενείς με Alzheimer, οι οποίες εξυπηρετούν ένα μικρό μόνο ποσοστό ατόμων με άνοια

/ Δεκέμβριος 2012

και των οικογενειών τους, δηλαδή 5.000 σε σύνολο 200.000 που υπάρχουν στην Ελλάδα. Αυτές οι δομές λειτουργούν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Χανιά και Ρόδο. «Σήμερα οι επαγγελματίες Υγείας που στελεχώνουν τα κέντρα Alzheimer σε όλη την Ελλάδα δεν έχουν πληρωθεί για 6 συνεχείς μήνες και το μέλλον είναι αβέβαιο, όπως μας δήλωσαν από το Υπουργείο Υγείας», επισημαίνει η κα Σακκά. Ουσιαστικά, οι ασθενείς με άνοια φροντίζονται κατά 90% στο σπίτι από τα μέλη των οικογενειών τους (σύζυγοι, παιδιά, αδέλφια). Παρόλα αυτά, οι αυξημένες απαιτήσεις φροντίδας των ανοϊκών ασθενών επιδρούν στην υγεία των φροντιστών, επηρεάζουν τη συμμετοχή

τους σε κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες, περιορίζουν τον ελεύθερο χρόνο τους, κλονίζουν την κοινωνική τους θέση και απειλούν την οικονομική τους ασφάλεια. Σε ό,τι αφορά την οικονομική διάσταση, τα βάρη είναι εμφανώς μεγάλα. Ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν εξειδικευμένες δομές και υπηρεσίες πρόνοιας και περίθαλψης και δεν παρέχονται επιδόματα συμπαράστασης ακόμη και στα προχωρημένα στάδια της άνοιας, όπως στη χώρα μας. Έτσι οι συγγενείς υποχρεώνονται να συμμετέχουν αναλόγως στις δαπάνες για φαρμακευτική, ιατρική και νοσοκομειακή περίθαλψη των ευαίσθητων ασθενών με άνοια. Και όμως, αν γίνει σωστή διαχείριση της

ασθένειας με έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση, καθώς και παροχή φροντίδας στους ίδιους τους ασθενείς και στους ανθρώπους που τους περιθάλπουν, θα υπάρξουν πολλά οφέλη για ολόκληρη την κοινωνία. Σύμφωνα με το γενικό διευθυντή της Διεθνούς Ένωσης για τη Νόσο Alzheimer (ADI) κ. Marc Wortmann, «οι έρευνες έχουν δείξει ότι όταν η νόσος αντιμετωπίζεται σωστά, εξαρχής το κόστος περίθαλψης μειώνεται. Αντιθέτως, όταν οι ασθενείς με άνοια καταλήγουν στα νοσοκομεία, τότε το κόστος είναι τεράστιο». Ωστόσο, σημειώνει ότι «ακόμη η νόσος δεν αντιμετωπίζεται σωστά στο σύνολό της. Σε όλα τα κράτη οι αρμόδιοι δεν είναι ενήμεροι για το πραγματικό κόστος της άνοιας».

87

Ρεπορταζ

• Η πανευρωπαϊκή εκστρατεία «Αν το σταματήσεις δεν σε σταματάει τίποτα» μεταθέτει αποκλειστικά το επίκεντρο από τους κινδύνους του καπνίσματος στα θετικά οφέλη που προκύπτουν αν το σταματήσει κανείς

Ε.Ε.

Νέα καμπάνια για το κάπνισμα Η εκστρατεία απευθύνεται στα 28 εκατ. καπνιστών εντός Ε.Ε., ηλικίας από 25 έως 34 ετών, και διεξάγεται από το iCoach, μια καινοτόμο ψηφιακή πλατφόρμα παροχής συμβουλών υγείας και «εργαλείο» εγνωσμένης αξίας.

Έ

να φυλλάδιο για τη διακοπή του καπνίσματος, το οποίο θα διανέμεται στους επιβάτες των αεροπλάνων εν ώρα πτήσης, περιλαμβάνεται στη νέα καμπάνια της Ε.Ε. κατά του τσιγάρου. Η δράση αποτελεί συνέχεια της ιδιαίτερα επιτυχημένης εκστρατείας για τη διακοπή του καπνίσματος «Αν το σταματήσεις δεν σε σταματάει τίποτα» (www.exsmokers.eu). Αυτό το πολύτιμο φυλλάδιο με πληροφορίες για την υγεία θα υποστηρίξει τους καπνιστές ώστε να αντιμετωπίσουν την ακατάσχετη επιθυμία τους κατά τη διάρκεια της πτήσης και θα τους ενθαρρύνει στο επερχόμενο ταξίδι τους χωρίς τσιγάρο για μια ζωή. Αυτό το νέο «εργαλείο» για την υγεία, διαθέσιμο κατά την πτήση σε επιβάτες αεροπορικών μεταφορών σε όλη την Ευρώπη, δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την TAP Portugal, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Πνεύμονα

88

/ Δεκέμβριος 2012

(ELF) και την Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS). Επειδή ένα ποσοστό άνω του 40,7% των καπνιστών που έλαβαν μέρος στην έρευνα στην Ελλάδα παραδέχτηκαν ότι ένιωσαν νευρικότητα ή ότι είχαν ακατάσχετη επιθυμία για τσιγάρο ενώ βρίσκονταν στο αεροπλάνο, το φυλλάδιο-«εργαλείο» προσφέρει υποκινητικές συμβουλές για την υγεία στους επιβάτες που δεν καπνίζουν κατά τη διάρκεια της πτήσης τους, ώστε να τους

89

Ρεπορταζ

Η

εκστρατεία απευθύνεται στα 28 εκατ. καπνιστών εντός Ε.Ε., ηλικίας από 25 έως 34 ετών, και διεξάγεται από το iCoach, μια καινοτόμο ψηφιακή πλατφόρμα παροχής συμβουλών υγείας και «εργαλείο» εγνωσμένης αξίας

ενθαρρύνει και να τους εμπνεύσει να γίνουν πρώην καπνιστές αγαπώντας τη ζωή. Το φυλλάδιο περιλαμβάνει, επίσης, συνδέσμους σε περαιτέρω πηγές και υποστήριξη για καπνιστές, όπως τη σχετική ιστοσελίδα «Αν το σταματήσεις δεν σε σταματάει τίποτα» και το iCoach, ένα διαδραστικό διαδικτυακό «εργαλείο», που παρέχει εξατομικευμένη υποστήριξη για τη διακοπή του καπνίσματος. Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Υγείας και Καταναλωτών, John Dalli, δήλωσε: «Η έναρξη του «Αν το σταματήσεις δεν σε σταματάει τίποτα» και το φυλλάδιο διακοπής καπνίσματος εν ώρα πτήσης της TAP Portugal αποτελούν μια καινοτόμο πρωτοβουλία για τη δεύτερη χρονιά διεξαγωγής αυτής της εκστρατείας. Η εκμετάλλευση του χρόνου που περνάτε μέσα στο αεροπλάνο, ώστε να αναλογιστείτε όλα όσα έχετε να κερδίσετε διακόπτοντας το τσιγάρο, είναι πραγματικά μια καλή ιδέα! Δράσεις όπως αυτή μας βοηθούν να επιτύχουμε το στόχο περί ευαισθητοποίησης σχετικά με τα οφέλη που προσφέρει μια ζωή χωρίς κάπνισμα». Αναφερόμενη στο φυλλάδιο διακοπής εν ώρα πτήσης, η Monica Fletcher, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Πνεύμονα, ανώτατο στέλεχος της Εκπαίδευσης για την Υγεία, δήλωσε: «Πρόκειται για μια συναρπαστική και πολύτιμη πρωτοβουλία, στην οποία τόσο το ELF όσο και η ERS είναι ιδιαίτερα ευτυχείς που συμμετέχουν. Ελπίζουμε ότι οι πρακτικές συμβουλές και οι οδηγίες που αναπτύξαμε θα επιτρέψουν στους καπνιστές να λάβουν τη σοβαρή απόφαση να γίνουν πρώην καπνιστές έως τη στιγμή που θα φτάσουν στον προορισμό τους». Η πανευρωπαϊκή εκστρατεία «Αν το στα-

90

/ Δεκέμβριος 2012

ματήσεις δεν σε σταματάει τίποτα» μεταθέτει αποκλειστικά το επίκεντρο από τους κινδύνους του καπνίσματος στα θετικά οφέλη που προκύπτουν αν το σταματήσει κανείς, αναδεικνύοντας τα επιτεύγματα των πρώην καπνιστών. Η εκστρατεία απευθύνεται στα 28 εκατ. καπνιστών εντός Ε.Ε., ηλικίας από 25 έως 34 ετών, και διεξάγεται από το iCoach, μια καινοτόμο ψηφιακή πλατφόρμα παροχής συμβουλών υγείας και «εργαλείο» εγνωσμένης αξίας. Καθώς η εκστρατεία ετοιμάζεται να γιορτάσει την 1η της επέτειο, έχει σημειώσει σημαντική επιτυχία, αριθμώντας πλέον περισσότερες από 173.000 εγγραφές στο iCoach, 1 στους χίλιους καπνιστές σε ολόκληρη την Ευρώπη αναζητά ενεργά υποστήριξη στη διακοπή μέσω αυτού του αποκλειστικού διαδραστικού «εργαλείου». Το iCoach λειτουργεί αναλύοντας τις συνήθειες καπνίσματος των χρηστών τους και παρέχοντας εξατομικευμένη βοήθεια και συμβουλευτική σε καθημερινή βάση. Είναι επίσης σημαντικό ότι, όπως αποκαλύπτουν οι χρήστες iCoach, ο μέσος καπνιστής δεν διαθέτει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για την επιτυχή διακοπή, ενισχύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη σημασία της καινοτόμου και υποκινητικής εκστρατείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

iCoach: "εργαλείο" διακοπής Το iCoach είναι μια ηλεκτρονική ψηφιακή πλατφόρμα συμβούλου υγείας, που βοηθά τους ανθρώπους να κόψουν το κάπνισμα. Η ψηφιακή προπόνηση ή η διαδικασία αλλαγής συμπεριφοράς σε ένα ηλεκτρονικό

περιβάλλον, βασίζεται σε πρωτοποριακή έρευνα, στην πρακτική κλινική εμπειρία και στην τεχνογνωσία ψυχολόγων και επικοινωνιολόγων. Η πλατφόρμα, η οποία είναι δωρεάν, διατίθεται σε 23 επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. Το iCoach είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικό. Πάνω από το 30% των ανθρώπων που χρησιμοποίησαν το iCoach έκοψαν το κάπνισμα. Το iCoach δεν προορίζεται μόνο για όσους θέλουν να κόψουν το κάπνισμα. Έχει επίσης σκοπό να ενημερώσει όσους δεν είναι ακόμη έτοιμοι να σβήσουν το τελευταίο τους τσιγάρο. Αυτό καθιστά το iCoach μοναδικό. Ο χρήστης συμπληρώνει ένα σύντομο ερωτηματολόγιο που καθορίζει το στάδιο στο οποίο βρίσκεται, μέσα από μια διαδικασία διακοπής του καπνίσματος πέντε σταδίων. Το ερωτηματολόγιο αξιολογεί τη συμπεριφορά, τη στάση και τα κίνητρα του χρήστη. Οι πέντε φάσεις του iCoach είναι: • Φάση 1: Δεν σκοπεύω να το κόψω • Φάση 2: Θα έπρεπε να το κόψω, αλλά έχω ακόμα αμφιβολίες • Φάση 3: Θα κόψω το κάπνισμα σύντομα • Φάση 4: Μόλις το έκοψα • Φάση 5: Το έχω κόψει εδώ και καιρό Το iCoach καθοδηγεί το χρήστη σε μια σειρά από συνεκτικά διαδραστικά «εργαλεία». Παρέχει επίσης εξατομικευμένη ανάδραση, συμβουλές, τεχνικές, καθήκοντα, καθώς και σύντομα τεστ. Το iCoach στέλνει στο χρήστη καθημερινές συμβουλές με e-mail, ως υπενθυμίσεις και ως κίνητρα. Ο χρήστης μπορεί να καταγράφει την πρόοδό του σε ένα ημερολόγιο. Στο τέλος κάθε μήνα, το iCoach συντάσσει μια ανα-

φορά διαβούλευσης. Η αναφορά παρέχει μια επισκόπηση της προόδου του χρήστη μέχρι να φτάσει στο τελικό στάδιο.

Ο ρόλος των καπνοβιομηχανιών Βάσει μιας νέας έρευνας, οι καπνοβιομηχανίες προσπάθησαν να παρακωλύσουν την ευρωπαϊκή νομοθετική διαδικασία περί καπνίσματος. Οι ερευνητές εξέτασαν απόρρητα εταιρικά έγγραφα του παρελθόντος – που δημοσιεύθηκαν βάσει νόμιμων διαδικασιών στις ΗΠΑ – προκειμένου να κατανοήσουν τις τακτικές που χρησιμοποίησαν οι καπνοβιομηχανίες όταν η Ε.Ε. εκπονούσε την οδηγία για τα προϊόντα καπνού το 1999. Η εν λόγω οδηγία βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό αναθεώρηση, γεγονός το οποίο, σύμφωνα με τη Medical Xpress, «καθιστά αυτήν την έρευνα ιδιαιτέρως επίκαιρη, καθώς πολλές παρόμοιες τακτικές χρησιμοποιούνται για ακόμη μια φορά». Σύμφωνα με την έρευνα, η απευθείας άσκηση παρασκηνιακής πολιτικής από πολιτικούς και δημόσιους υπαλλήλους που επηρεάζουν ιδιαίτερα τη διαμόρφωση της νέας νομοθεσίας, αποτέλεσε τη βασική τακτική. Επίσης, ασκήθηκε έμμεση παρασκηνιακή πολιτική μέσω γεωργών, προμηθευτών και διανεμητών. Η μελέτη, που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Μπαθ, το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και τη Σχολή Υγείας και Τροπικών Ασθενειών του Λονδίνου, δημοσιεύθηκε την «Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος» (31η Μαΐου), η οποία φέτος επικεντρώθηκε στην «επιρροή της καπνοβιομηχανίας».•••

Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πιο σημαντική ιατρική παρέμβαση

Χριστίνα Γκράτζιου, πρόεδρος της Επιτροπής Ελέγχου του Καπνίσματος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας και επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών.

«Η πιο σημαντική ιατρική παρέμβαση της εποχής μας είναι η διακοπή του καπνίσματος. Για να διεκδικήσουμε μια Ευρώπη χωρίς τσιγάρο, πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας ώστε να προσεγγίσουμε τη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος από όλες τις πλευρές. Με την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας σε ολοκληρωμένα θεραπευτικά προγράμματα, τη διεξαγωγή ενημερωτικών προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του κοινού και με συνεργασίες σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό το νέο φυλλάδιο διακοπής καπνίσματος εν ώρα πτήσης αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα μιας τέτοιας πρωτοβουλίας συνεργασίας, που μπορεί να κάνει πραγματική διαφορά στον κλάδο της υγείας στην Ευρώπη».

91

AΡΘΡΟ

Μας εµπιστεύονται, γιατί... Νο1 σε αυθηµερόν διακινήσεις Άµεση επιστροφή αντικαταβολών και εισπράξεων Ειδικές εξυπηρετήσεις ανάλογα µε τις ανάγκες κάθε πελάτη Μεταφορές ευπαθών αποστολών (βλαστοκύτταρα, ξηρός πάγος, εµβόλια, κ.λ.π.)

ΤΑΧΥ∆ΕΜΑ C.C.L. ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ: ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ 100, 151 25 ΜΑΡΟΥΣΙ, ΤΗΛ: 210 8056550, FAX: 210 8056553 www.tachydema.gr ΓΕΝΙΚΗ Α∆ΕΙΑ ΤΑΧΥ∆ΡΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: E.E.T.T. A.M.: 03-017 86

/ Νοέμβριος 2011

Μας εµπιστεύονται τα µεγαλύτερα ονόµατα της Ελληνικής οικονοµίας!

courier

cargo

logistics

87

Ραντεβού υγείας

Γιατί τα λουκάνικα μπορούν να …σκοτώσουν! Λουκάνικα, μπέικον, και χάμπουργκερ αυξάνουν κατά 20% τις πιθανότητες θανάτου λένε τώρα ειδικοί επιστήμονες, επισημαίνοντας ότι η υγιεινή διατροφή είναι η μόνη που μπορεί να μας προστατεύσει

Μ

εγάλη, αλλά και μακρόχρονη, επιστημονική έρευνα αποφάνθηκε ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος, και ειδικά του επεξεργασμένου, μας κάνει ευάλωτους στις αρρώστιες και μας στέλνει πιο γρήγορα στο θάνατο, αφού αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο και καρδιά. Οι επιστήμονες από το πανεπιστήμιο του Harvard, συμπέραναν ότι αν κάποιος τρώει

μια μερίδα κατεργασμένου κόκκινου κρέατος τη μέρα, έχει έως και 20% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει πρόωρα, σε σύγκριση με κάποιον άλλο που ακολουθεί μια πιο ισορροπημένη διατροφή. Οι ερευνητές μελέτησαν στοιχεία από 37.700 άνδρες και από 83.600 γυναίκες, επί 28 ολόκληρα χρόνια. Τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν για το κόκκινο κρέας είναι πραγματικά τρομακτικά! Όσοι έτρωγαν καθημερινά φρέσκο, μη επεξεργασμένο κόκκινο κρέας, είχαν κατά μέσο όρο αυξημένο κατά 13% τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου (από οποιαδήποτε αιτία), ενώ διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο κατά 18% να πάθουν κάποιο καρδιαγγειακό επεισόδιο και 10% να πάθουν καρκίνο. Αν το κρέας ήταν επεξεργασμένο, δηλαδή λουκάνικα, μπέικον, χάμπουργκερ, τότε το ποσοστό κινδύνου εκτινασσόταν στο 20%. Ειδικότερα για την καρδιά, το ποσοστό ανέβαινε στο 21% και για τον καρκίνο στο 16%.

Σε ποια ηλικία η γυναίκα είναι πιο ερωτική;

της Δήμητρας Ευθυμιάδου

Χρόνια τώρα ο ανδρικός πληθυσμός προβληματίζεται και διαπληκτίζεται για το πότε ακριβώς μια γυναίκα είναι πιο θελκτική. Κάποιοι θεωρούν καλύτερες τις νεαρότερες. Κάποιοι άλλοι προτιμούν τις πιο έμπειρες. Έρευνα έρχεται όμως τώρα να βάλει τα πράγματα στη θέση τους.

Μια έρευνα λοιπόν από το πανεπιστημιακό κέντρο Χάκενσακ του Νιου Τζέρσι στις ΗΠΑ, που έγινε σε περισσότερες από 500 γυναίκες, έδειξε ότι μια γυναίκα είναι σεξουαλικά περισσότερο ενεργή και απολαμβάνει το σεξ, από τα 31 της μέχρι τα 45 της. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν επίσης ό-

Ο διαβήτης σαρώνει τις ΗΠΑ! Ποιες πολιτείες μαστίζονται Ο τρόπος ζωής και η διατροφή στο δυτικό κόσμο αποτελούν παράγοντες που ευνοούν το διαβήτη. Η χώρα που αντιπροσωπεύει το δυτικό τρόπο ζωής και διατροφής είναι φυσικά οι ΗΠΑ. Τα στοιχεία που έδωσαν στη δημοσιότητα οι επιστήμονες των Ομοσπονδιακών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητικά. Ο διαβήτης σαρώνει, στην κυριολεξία, στις ΗΠΑ, από τη μια άκρη στην άλλη! Για παράδειγμα, οι ενήλικες που παρουσίασαν διαβήτη στις ΗΠΑ ξεπερνούν το 50%, ενώ σε κάποιες περιοχές αγγίζουν και το απόλυτο 100%. Η μεγαλύτερη αύξηση παρουσιάζεται στην Οκλαχόμα (+226%), στην Τζόρτζια (+145%) και στην Αλαμπάμα (+140%). Τεράστια αύξηση παρουσιάστηκε και στο Κεντάκι (+158%), αλλά και στην Ουάσιγκτον (+135%). Το ανησυχητικό είναι ότι μόλις πριν από λίγα χρόνια η αύξηση και στις 50 πολιτείες δεν ξεπερνούσε το 6%.

94

/ Δεκέμβριος 2012

Γιατί ο καρκίνος προτιμάει τους άνδρες από τις γυναίκες;

Ό

μως μια νέα έρευνα διαπίστωσε ότι η εμφάνιση καρκίνου (οποιασδήποτε μορφής) στους άνδρες είναι συχνότερη σε σχέση με τις γυναίκες και μάλιστα οι πιθανότητες να πεθάνει από καρκίνο ένας άνδρας είναι περισσότερες από μια γυναίκα με τον ίδιο καρκίνο. Επιστήμονες από την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Κορνέλ, ύστερα από μελέτη στοιχείων σχετικά με τον καρκίνο, σε περιστατικά στις ΗΠΑ από το 2003 μέχρι και φέτος, κατέληξαν στη διαπίστωση ότι ο καρκίνος προτιμάει τους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Η δημοσίευση της έρευνάς τους έγινε στο περιοδικό «Journal of Urology». Οι ερευνητές μελέτησαν όλα τα είδη καρκίνου που προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες, εκτός από τον καρκίνο του προστάτη

που προσβάλλει μόνο τους άνδρες. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι οι καρκίνοι όχι μόνο χτυπούν περισσότερο τους άνδρες, αλλά και ότι οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες καταγράφουν περισσότερους θανάτους. Δηλαδή, αν, για παράδειγμα, ο ίδιος καρκίνος χτυπήσει έναν άνδρα και μια γυναίκα, η γυναίκα έχει περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσει.

τι οι γυναίκες μέσης αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, δεν έχουν ταμπού, είναι δραστήριες σεξουαλικά, λειτουργούν πολύ με τη φαντασία τους, ενώ γνωρίζουν το κορμί τους, τι τους ικανοποιεί και τι όχι. Οι καλύτερες δε επιδόσεις τους είναι ανάμεσα στα συγκεκριμένα 14 χρόνια από τα 31 μέχρι τα 45.

Ζεσταθείτε και χωρίς ...πετρέλαιο! Μπορεί η οικονομική κρίση να μη μας επιτρέπει να αγοράζουμε συνεχώς πετρέλαιο, μπορούμε όμως να βρούμε και εναλλακτικούς τρόπους να ζεσταθούμε. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν εδικοί επιστήμονες που τονίζουν ότι με τη ...νοσταλγία μπορούμε να θερμανθούμε! Βρετανοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όταν σκεφτόμαστε κάτι ή κάποιον με νοσταλγία, δεν θα ζεστάνουμε μόνο την καρδιά μας, αλλά και το κορμί μας. Ειδικοί από το πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον δημοσίευσαν τη μελέτη τους στο περιοδικό «Emotion» και ύστερα από πειράματα που έκαναν διαπίστωσαν ότι η νοσταλγία επιδρά στη θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος και την αυξάνει. Όσο μάλιστα πιο γλυκιά και τρυφερή είναι η νοσταλγία τόσο μεγαλύτερη θερμότητα δημιουργεί σε κάποιον. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι η γλυκιά νοσταλγία προφυλάσσει και από τα αρνητικά συναισθήματα!

Είναι αξίωμα ότι ο καρκίνος δεν κάνει διακρίσεις. Χτυπάει εξίσου άνδρες, γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους.

Λέτε ψέματα; Η μύτη σας σάς προδίδει!

Μπορεί η μύτη του Πινόκιο να μεγάλωνε όταν έλεγε ψέματα, η δική σας όμως θα ...κοκκινίσει! Νέες έρευνες δείχνουν ότι πλέον οι ψεύτες δεν μπορούν να κρυφτούν, καθώς θα προδοθούν. Ειδικότερα, επιστήμονες από το πανεπιστήμιο της Γρανάδα, από το τμήμα πειραματικής ψυχολογίας, ύστερα από σειρά πειραμάτων που έκαναν σε εθελοντές, διαπίστωσαν ότι όποιος λέει ψέματα προδίδεται, καθώς ολόκληρη η περιοχή γύρω από τη μύτη και στην ίδια τη μύτη του, η θερμοκρασία αυξάνεται. Από το ίδιο πείραμα οι επικεφαλής της έρευνας διαπίστωσαν πως όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση πανικού ή περνάει μια κρίση άγχους, ολόκληρο το πρόσωπό του θερμαίνεται. Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων οι εθελοντές καταγράφονταν από ειδικές θερμικές κάμερες. Οι θερμικές κάμερες έδειξαν επίσης ότι σε αντίθεση με την αύξηση της θερμοκρασίας του προσώπου και της μύτης, σε άλλες περιπτώσεις, όπως εκείνες της έντονης διανοητικής προσπάθειας (για τη λύση ενός γρίφου ή ενός προβλήματος ας πούμε), η θερμοκρασία του προσώπου πέφτει.

95

γ ί ν ε τ ε συνδρομητές !

Αλλάξτε την ελληνική αγορά Υγείας! Εγγραφείτε τώρα στο Ph.B (Pharma & Health Business)! ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ* ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ* ΟΔΟΣ

Τ.Κ.

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΟΛΗ

ΧΩΡΑ

ΤΗΛ. ΕΡΓΑΣΙΑΣ

E-MAIL

ΤΗΛ. ΟΙΚΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΟ

FAX

ΑΦΜ*

ΔΟΥ*

*ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Σε έντυπη και ψηφιακή μορφή) ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΙΔΙΩΤΩΝ & ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΕΞΑΜΗΝΗ (5 ΤΕΥΧΗ): 40€

ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ): 50€

ΕΤΗΣΙΑ ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ (10 ΤΕΥΧΗ): 30€

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΥΠΡΟΣ (10 ΤΕΥΧΗ): 70€

ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ (10 ΤΕΥΧΗ): 90€

ΑΞΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ (Αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή) ΕΤΗΣΙΑ (10 ΤΕΥΧΗ): 10€ (Σε όλες τις συνδρομές συμπεριλαμβάνεται Φ.Π.Α 6,5%)

Το Ph.B καινοτομεί τεχνολογικά, κυκλοφορεί και ψηφιακά, με e-mail! Ο συνδρομητής μπορεί να ξεφυλλίσει και να διαβάσει το περιοδικό από την οθόνη του υπολογιστή του, με τρόπο παρόμοιο του εντύπου. Η τεχνολογία e-book προσφέρει δυνατότητες αναζήτησης με λέξεις κλειδιά, rich media (video, ήχος, flash animations), hyperlinks, ψηφιακές σημειώσεις, κι όλα αυτά...οικολογικά!

ΤΡΟΠΟΙ ΕΞΟΦΛΗΣΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (5028-041137-461 / IBAN GR51 0172 0280 0050 2804 1137 461) ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ: ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ (089/470271-92 / IBAN GR46 0110 0890 0000 0894 7027 192) Βεβαιώνεστε πάντα ότι ο λογαριασμός στον οποίο καταθέτετε είναι της εταιρίας ETHOS MEDIA Α.Ε. Σημειώνετε πάντα το όνομα σας στο καταθετήριο. Παρακαλούμε όπως αποστείλετε το καταθετήριο με fax στο 210 998 4953, υπόψιν κ. Κωνσταντίνου Σαλβαρλή.

ΕΠΙΤΑΓΗ

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

Υπεύθυνος συνδρομών: Κωνσταντίνος Σαλβαρλής, 210 998 4909, salvarlis.k@ethosmedia.eu Διεύθυνση αποστολής επιταγών: ETHOS MEDIA S.A., Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος, Fax: 210 998 4953

96

/ Δεκέμβριος 2012

31

AΡΘΡΟ

4

/ Δεκέμβριος 2011-Ιανουάριος 2012