Pharma and Health Business #72, Μάιος - Ιούνιος 2022 by ethosMEDIA

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

ΠΡΟΦΙΛ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ο πιο καλός ο διοικητής Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΠΡΟΦΙΛ ΗΟ φαρμακευτική αγορά Πασχάλης Αποστολίδης πιο καλός ο διοικητής στην Ελλάδα το 2021

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΑΡΘΡΟ 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης

// ##072 035 //Μάιος-Ιούνιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 2022

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 37 52

## ΙΜΑΪ-ΙΟΥΝ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 62

Θεραπευτικές εξελίξεις στα Research Conference μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές 4ο Clinical µελέτες ΡΕΠΟΡΤΑΖ Research Ποιοι είναιConference οι πιο w w w .για v iκλινικές r u s CEOs .com.gr Think Tank ακριβοπληρωμένοι ISSN: 2241-0961 στον βιοφαρμακευτικό κλάδο µελέτες

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Εµβόλια Αιματολογία Εµβόλια Αφιέρωµα

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

06 6

Ρεπορτάζ Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός

10 Ρεπορτάζ Η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα το 2021

23 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 24 Άρθρο Θεραπευτικές εξελίξεις στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα

28 Άρθρο Τα πλεονεκτήματα της θεραπείας με CAR T-Cells

30 Άρθρο

Νεότερα για τη θεραπεία των λεμφωμάτων

32 Άρθρο «Κλειδί» για την αντιμετώπιση των ελλείψεων η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του αίματος

34 Άρθρο Προσθήκη «ρόλων» στα φάρμακα και φάρμακα σε «ρόλους»

38 Άρθρο

Νεότερα δεδομένα για την οξεία μυελογενή λευχαιμία και την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία

Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Χρήστος Χαραλαμπάκης KEY ACCOUNT MANAGER charalampakis.c@ethosmedia.eu

Νατάσσα Λαζαράκου ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ lazarakou.n@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη ADVERTISING EXECUTIVE ropodi.d@ethosmedia.eu

Αιμίλιος Νεγκής ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ negis.e@ethosmedia.eu

Αμαλία Λούβαρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ louvari.a@ethosmedia.eu

Μαρία Αλιμπέρτη ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ alimperti.m@ethosmedia.eu

072

# ΜΑΪ-ΙΟΥΝ 2022

/ Μάιος-Ιούνιος 2022

50 Άρθρο Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος

54 Άρθρο Θρομβοφιλία και Covid-19

56 Άρθρο

Θεραπείες για καλοήθεις αιματολογικές παθήσεις και στις διαταραχές πήξεως

58 Ρεπορτάζ Ποιοι είναι οι πιο ακριβοπληρωμένοι CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο

66 Ρεπορτάζ Ιατρική καινοτομία από το EIT Health

72 Ρεπορτάζ Νέο πρόγραμμα της ΕΕ για την Υγεία

76 Ρεπορτάζ Πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης για τον καρκίνο

72 Γιούλη Μουτεβελή ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ mouteveli.g@ethosmedia.eu

Πόπη Καλογιάννη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ popikalogianni@gmail.com

Λωρέττα Μπούρα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ boura.l@ethosmedia.eu

Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Μαρία Ανδριώτη ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ andrioti.m@ethosmedia.eu

Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

ιδιοκτησία

Λυσικράτους 64, 176 74 Καλλιθέα T: +30 210 998 4950, E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.banks.com.gr • www.insuranceworld.gr ISSN: 2241-0961

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

EDITΟRIAL

Χαμηλά ο πήχης γιατρό με τον προσωπικό τρό. Τα ψέματα τον προσωπικό για με ς χη πή ηση ο λά ι χαμη ησε, με την κυβέρν Σκόπιμα βρίσκετα ικού γιατρού ξεκίν ωπ οσ ικό πρ ητ υ ρν το βε ός Το κυ τελείωσαν. Ο θεσμ . Και καλά έκανε… τον πήχη χαμηλά οίος θα είναι οπ ο ς», ου όλ για να θέτει σκοπίμως ωρεάν γιατρό «δ για γο λό ι υ. νε το αφήγημα κά η για την υγεία μβουλεύει τον πολίτ στο σπίτι θα εκείνος που θα συ Αφού οι επισκέψεις . άν ρε δω ρη ς είω τελ αι ό του Θάνου Πλεύ Βέβαια, δεν θα είν ασθενή. Το σκεπτικ υ το ληθεί η οκ έπ πρ τσ ν να τη ς ό ρί ει ο θεσμός χω πληρώνονται απ ήσ κιν ξε να : ς λό ον ης είναι απ ς. Μετά, βλέπ τα και της κυβέρνησ από τους γιατρού ως ρί κυ ις σε ρά τιδ αναστάτωση και αν ς… ντα παραπομπών. Ο νο κά και αρμοστεί σύστημα εφ τρούς να μα θέ ι χε πρόσβαση σε για Έτσι, δεν υπάρ ει να έχει ελεύθερη χίσ ύ νε το συ αυ ι θα ότ ής ως εν όμ ι φανερό πολίτης-ασθ ι και σήμερα. Είνα τεθεί ύε θα ισχ α ως ορ ήγ όπ ν, γρ ή τω ειδικοτή η και αργά ιση δεν είναι βιώσιμ ο θεσμός του του είδους η ρύθμ και κανένα νόημα ει έχ ν δε ς, λω Άλ ήταν να . ών όχ μπ κεντρικός στ ος ζήτημα παραπο υ έχει εφαρμοστεί πο Ό . ού τρ για ς… ύ ού προσωπικο ειδικούς γιατρ βαση σε ακριβούς με τους περιοριστεί η πρόσ ί να ανοίξει μέτωπο με ιθυ επ ν δε ρίοδο η ησ ρν μάλιστα σε μια πε Προφανώς, η κυβέ ύς συλλόγους και ικο τρ α θα ια μί ολ υς το ατ ι η κα νεί αν αυτή συνδικαλιστές ική. Μένει να φα ογ κλ οε πρ ά τικ νη που είναι δυ σύστημα υγείας. έχει κόστος για το Καλό καλοκαίρι!

CMY

Αιμίλιος Νεγκής

Αργά ή γρήγορα, θα τεθεί ζήτημα παραπομπών

editorial

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Για πρώτη φορά συνδέεται στο ΕΣΥ η αμοιβή με την παραγωγικότητα

Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός Από την 1η Ιουλίου η διαδικασία εγγραφής των πολιτών στο μητρώο κάποιου γιατρού

Οι αμοιβές κυμαίνονται από 20 έως και 45 ευρώ κατά άτομο, ανάλογα με την ηλικία του εγγεγραμμένου πολίτη και την κατηγορία του γιατρού.

α ψέματα τελείωσαν. Από την 1η Ιουλίου ξεκινά η διαδικασία εγγραφής των πολιτών στο μητρώο του προσωπικού γιατρού της επιλογής τους, ενώ οι πολίτες που δεν θα κάνουν εγγραφή θα έχουν πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση σε φάρμακα και διαγνωστικές εξετάσεις. Ειδικότερα, από την 1η Οκτωβρίου, οι ασφαλισμένοι που δεν θα έχουν επιλέξει προσωπικό γιατρό θα έχουν πρόσθετη συμμετοχή κατά 10% στο κόστος φαρμάκων και διαγνωστικών εξετάσεων. Και από την 1η Ιανουαρίου 2023, το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 20%. Βέβαια, είναι σαφές ότι το εγχείρημα είναι πρωτόγνωρο και ως εκ τούτου είναι αναμενόμενο να υπάρξει ελαστικότητα στην εφαρμογή των αλλαγών. Ειδικά, από τη στιγμή που βρισκόμαστε σε δυνητικά προεκλογική περίοδο. Εδώ δίνεται παράταση στην υποβολή των φορολογικών δηλώσεων και την πληρωμή των τελών κυκλοφορίας… Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, έτρεχε η διαδικασία των αιτήσεων των ιδιωτών γιατρών που επιθυμούν να συμμετάσχουν στον νέο θεσμό του προσωπικού γιατρού. Έτσι, δεν υπάρχει ακόμη εικόνα για τη στάση των γιατρών και δεν έχει ανακοινωθεί η ακριβής διαδικασία με την οποία οι πολίτες θα κληθούν να επιλέξουν τον προσωπικό τους γιατρό.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Η εγγραφή Το Υπουργείο Υγείας έχει δηλώσει πως οι πολίτες θα μπορούν να εγγράφονται εύκολα και απλά με πολλούς τρόπους: Μ όνοι τους μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας εγγραφής πολιτών. Α πό το διοικητικό και λοιπό προσωπικό των δημόσιων φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (κέντρα υγείας, ΤοΜΥ).  Από τους ίδιους τους προσωπικούς γιατρούς, καθώς και από άλλα σημεία, όπως τα φαρμακεία. Μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, το μόνο που θα χρειάζονται οι πολίτες θα είναι οι κωδικοί taxisnet για την είσοδό τους στην πλατφόρμα, ενώ για εγγραφή σε φαρμακεία και σε δομές υγείας θα χρειάζεται μόνο να γνωρίζουν τον ΑΜΚΑ τους και να έχουν κάποιο ταυτοποιητικό έγγραφο μαζί τους.

Οι αμοιβές των γιατρών Όσον αφορά στις αμοιβές των γιατρών, αυτές κυμαίνονται από 20 ευρώ έως και 45 ευρώ κατά άτομο, ανάλογα με την ηλικία του εγγεγραμμένου πολίτη και την κατηγορία του γιατρού (ΕΣΥ-ιδιώτης). Αξιοσημείωτο είναι το ότι για πρώτη φορά συνδέεται στο ΕΣΥ η αμοιβή με την παραγωγικότητα και μένει να δούμε αν θα υπάρξει ανταπόκριση από τους γιατρούς.

Ειδικότερα:  Για τους γιατρούς του ΕΣΥ, επιπλέον των μηνιαίων αποδοχών τους, οι οποίες καλύπτουν αριθμό εγγεγραμμένων πολιτών μέχρι 1.500 άτομα και για εγγεγραμμένους πολίτες από χίλια πεντακόσια ένα (1.501) μέχρι δύο χιλιάδες (2.000) άτομα, αποζημιώνονται «κατά κεφαλήν» βάσει ποσών ανά ηλικιακή ομάδα, τα οποία ορίζονται ως ακολούθως:

Η πρόσθετη μηνιαία αποζημίωση για πληθυσμό εγγεγραμμένων από 1.501 έως 2.000 άτομα υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας το πλήθος των εγγεγραμμένων ανά ηλικιακή ομάδα με το ετήσιο ποσό αποζημίωσης που αντιστοιχεί στην εν λόγω ηλικιακή ομάδα, σύμφωνα με τον αμέσως ανωτέρω πίνακα, αναγόμενο και καταβαλλόμενο σε μηνιαία βάση. Το ίδιο πλαίσιο αμοιβών ισχύει για τους γιατρούς που παρέχουν υπηρεσίες στο πλαίσιο των Τοπικών Ομάδων Υγείας. Αυτό, μεσοσταθμικά, αναμένεται να φέρει μια αύξηση στις αμοιβές των γιατρών του ΕΣΥ έως και πάνω από 1.000 ευρώ τον μήνα, με την προϋπόθεση ότι θα έχουν καταφέρει να έχουν υπό την ευθύνη τους 2.000 ασθενείς.

Σ υμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ γιατροί: Για εγγεγραμμένους πολίτες έως δύο χιλιάδες (2.000) άτομα, αποζημιώνονται «κατά κεφαλήν» βάσει ποσών ανά ηλικιακή ομάδα, τα οποία ορίζονται ως ακολούθως:

Η μηνιαία αποζημίωση υπολογίζεται πολλαπλασιάζοντας το πλήθος των εγγεγραμμένων ανά ηλικιακή ομάδα με το ετήσιο ποσό αποζημίωσης που αντιστοιχεί στην εν λόγω ηλικιακή ομάδα, σύμφωνα με τον αμέσως ανωτέρω πίνακα, αναγόμενο και καταβαλλόμενο σε μηνιαία βάση. Οι μηνιαίες απολαβές ενός ιδιώτη γιατρού με 2.000 εγγεγραμμένους πολίτες μπορεί να ξεπεράσουν ακόμη και τις 7.000 ευρώ. Εκκρεμεί η έκδοση απόφασης, το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, με τα οικονομικά κίνητρα στους γιατρούς του ΕΣΥ, που υπηρετούν σε υγειονομικές μονάδες σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί προβληματικές και άγονες, όπως ορίζονται στο π.δ. 131/1987 (Α’ 73) με την επιφύλαξη της παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4486/2017 (Α’ 115), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 35 του ν. 4931/2022 (Α’ 94).

Οι μηνιαίες απολαβές ενός ιδιώτη γιατρού με 2.000 εγγεγραμμένους πολίτες μπορεί να ξεπεράσουν ακόμη και τις 7.000 ευρώ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Δείκτες απόδοσης των γιατρών

Υπάρχει η δυνατότητα μετεγγραφής σε άλλον προσωπικό γιατρό μία φορά ανά έτος.

Για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της λειτουργίας των προσωπικών γιατρών θα εισαχθούν καίριοι δείκτες απόδοσης (Key Performance Indicators-KPIs), όπως έχει ήδη γίνει στο εξωτερικό σε αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις, όπως π.χ. στην Πορτογαλία.  Κάθε προσωπικός γιατρός οφείλει να παρέχει υπηρεσίες πρόληψης και αγωγής υγείας, να διαγιγνώσκει θέματα υγείας και να καθοδηγεί τον πολίτη στο σύστημα υγείας.  Ο γιατρός θα επιλύει και θα χειρίζεται τα συνήθη προβλήματα υγείας ενώ θα συνδιαχειρίζεται χρόνια θέματα και καταστάσεις ψυχικής υγείας και θα υλοποιεί

προγράμματα αγωγής και προαγωγής της υγείας.  Ακόμη, θα διατηρεί και θα ανανεώνει το ατομικό ιστορικό υγείας και τις συνήθειες ζωής του ατόμου που σχετίζονται με αυτήν και θα τα καταχωρεί στον Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας (ΑΗΦΥ).  Επίσης, θα παραπέμπει σε γιατρούς ειδικοτήτων όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο. Σ τις υποχρεώσεις του γιατρού είναι και η κατάρτιση και εξυπηρέτηση του μηνιαίου προγράμματος ραντεβού μέσω του συστήματος των ραντεβού για την ΠΦΥ, το οποίο βασίζεται στη λογική των ραντεβού για εμβολιασμό.

Βασικές ερωτήσεις-απαντήσεις  Τι θα κάνω αν ο παθολόγος μου δεν ενταχθεί στον θεσμό του προσωπικού γιατρού; Μπορείτε να αντιστοιχηθείτε με άλλο γιατρό της ίδιας ειδικότητας που έχει ενταχθεί στις λίστες που σταδιακά θα αναρτώνται. Παρ’ όλα αυτά, ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού δεν δεσμεύει τους πολίτες να μην επισκέπτονται άλλο γιατρό. Σε αυτήν την περίπτωση όμως, δεν θα απολαμβάνουν δωρεάν υπηρε-

σίες. Συνεπώς, θα πρέπει να πληρώνουν ιδιωτικά την αμοιβή της επίσκεψης. Κ ι αν δεν μείνω ικανοποιημένος από τον προσωπικό μου γιατρό; Ο Νόμος προβλέπει ότι κάθε άτομο έχει το δικαίωμα εγγραφής μόνο σε έναν προσωπικό γιατρό. Όμως, υπάρχει η δυνατότητα μετεγγραφής σε άλλο προσωπικό γιατρό μία φορά ανά έτος, το οποίο ξεκινά από την ημερομηνία εγγραφής του

πολίτη. Παράλληλα, έχουν προβλεφθεί διαδικασίες βάσει των οποίων ο πολίτης θα μπορεί να αναφέρει ότι δέχθηκε μη ικανοποιητικές υπηρεσίες. Σε περίπτωση αλλαγής Διοικητικής Περιφέρειας εντός του έτους, ο πολίτης έχει το δικαίωμα μίας επιπλέον μετεγγραφής. Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι κάθε πολίτης θα έχει την ελεύθερη επιλογή γιατρού, ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας ή διαμονής, από το σύνολο των εγγεγραμμένων στους σχετικούς καταλόγους προσωπικών γιατρών.  Αν δεν συνταγογραφήσει τα φάρμακα ή τις εξετάσεις ο οικογενειακός γιατρός, θα πληρώσω μεγαλύτερη συμμετοχή; Όχι. Υπό την προϋπόθεση ότι έχετε μεριμνήσει να εγγραφείτε στο σύστημα του οικογενειακού γιατρού.  Αν εγγραφώ στο μητρώο ενός προσωπικού γιατρού, θα έχω προτεραιότητα για εξετάσεις και άλλες ιατρικές πράξεις στο ΕΣΥ; Ναι. Ωστόσο, το συγκεκριμένο κίνητρο για την ενθάρρυνση των πολιτών θα ξεκινήσει από το νέο έτος, ώστε εντός του 2023 να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

ΕΟΠΥΥ: Έως τις 31 Ιουλίου οι αιτήσεις των γιατρών Ο ΕΟΠΥΥ έχει απευθύνει ανοικτή Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για τη σύναψη συμβάσεων Προσωπικού Ιατρού. Η πρόσκληση αφορά τις ιατρικές ειδικότητες Γενικής, Οικογενειακής Ιατρικής και εσωτερικής Παθολογίας. Οι αιτήσεις θα γίνονται δεκτές έως τις 31 Ιουλίου. Όπως ανακοίνωσε ο Οργανισμός, κάθε ενδιαφερόμενος γιατρός των ανωτέρω ειδικοτήτων καταθέτει αποκλειστικά και μόνο ηλεκτρονικό αίτημα σύναψης σύμβασης στη Διεύθυνση Συμβάσεων ΕΟΠΥΥ μέσω της διαδικτυακής πύλης https:// personaldoctors.eopyy.gov.gr/. Όσοι γιατροί επιθυμούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα θα μπορούν εύκολα να ακολουθήσουν την ψηφιακή διαδικασία σύναψης σύμβασης μέσω της εφαρμογής EOPYY.eContracts (ψηφιακές συμβάσεις). Ο ΕΟΠΥΥ αναφέρει ότι στην ιστοσελίδα παρέχονται αναλυτικές οδηγίες υποβολής αιτήματος, με τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (ψηφιακής μορφής): 1. Αντίγραφο δελτίου αστυνομικής ταυτότητας ή διαβατηρίου 2. Πιστοποιητικό οικείου ιατρικού συλλόγου της χώρας. 3. Άδεια/Βεβαίωση λειτουργίας ιδιωτικού ιατρείου στην ελληνική επικράτεια. 4. Υπεύθυνη δήλωση των προϋποθέσεων ΕΚΠΥ (άρθρο 1, ΦΕΚ 4949/Β/1.11.2018, μέσω gov.gr). 5. Υ πεύθυνη δήλωση ότι δεν είναι τακτικός υπάλληλος του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ ή ΟΤΑ α’ ή β’ βαθμού ή Ανεξάρτητων Αρχών με τις διατάξεις του Ν. 2190/1994 και ότι δεν λαμβάνει οποιαδήποτε άλλη αμοιβή από σχέση συνεργασίας με το Δημόσιο (μέσω gov.gr). Στη συνέχεια, η Διεύθυνση Συμβάσεων του ΕΟΠΥΥ θα πραγματοποιεί προσυμβατικό έλεγχο των δικαιολογητικών. Με την ολοκλήρωση του ελέγχου, θα ενημερώνεται ο ενδιαφερόμενος γιατρός και το έντυπο «Σύμβαση Παροχής Υπηρεσιών

Προσωπικού Ιατρού» θα εκδίδεται από την πλατφόρμα EOPYY.eContracts με προσυμπληρωμένα τα απαραίτητα στοιχεία και θα τίθεται στη διάθεση του γιατρού προς υπογραφή. Σημειώνεται ότι η υπογραφή της σύμβασης από τον γιατρό πραγματοποιείται ηλεκτρονικά μέσω του www.gov.gr. Για την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ο γιατρός μεταφορτώνει (upload) την ψηφιακά υπογεγραμμένη σύμβαση στην πλατφόρμα EOPYY.eContracts, οπότε και η διαδικασία ολοκληρώνεται κατόπιν της ψηφιακής υπογραφής της σύμβασης από τον ΕΟΠΥΥ. Από τον ΕΟΠΥΥ τονίζεται ότι οι αιτούντες γιατροί είναι υπεύθυνοι για την αποκλειστική και ορθή χρήση των κωδικών πρόσβασης ή των λοιπών στοιχείων ταυτοποίησής τους. Σε περίπτωση διαπίστωσης ανακρίβειας δηλωμένων στοιχείων μετά την υπογραφή της σύμβασης, πέραν των προαναφερθεισών συνεπειών, ο ΕΟΠΥΥ δύναται να καταγγείλει τη συναφθείσα σύμβαση.

Επίσης, θετικό είναι για τον συμβαλλόμενο γιατρό το γεγονός ότι μπορεί ο ίδιος να προσσδιορίσει το ανώτατο μέγεθος πληθυσμού που επιθυμεί να εξυπηρετεί και που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο δεσμευμένο ωράριο εβδομαδιαίο. Ω ς ελάχιστη παραμονή στο πρόγραμμα «προσωπικός ιατρός» έχουν προβλεφθεί οι 9 μήνες. Η αστική ευθύνη ανήκει στον γιατρό.  Ο προσωπικός γιατρός δεν μπορεί να αρνηθεί υπηρεσία και δεν μπορεί να εισπράξει καμία πρόσθετη αμοιβή. Σε ό,τι αφορά στο ωράριο εξυπηρέτησης των ληπτών υπηρεσιών υγείας, σημειώνεται ότι το υποχρεωτικό εβδομαδιαίο ωράριο λειτουργίας του ιατρείου θα καθορίζεται κατά αναλογία με τον αριθμό εγγεγραμμένων στη λίστα του γιατρού, με μέγιστο τις 35 ώρες την εβδομάδα και ελάχιστο τις 15 ώρες την εβδομάδα.

Οι συμβάσεις Οι συμβάσεις θα είναι διετείς, με δυνατότητα παράτασης ενός έτους, με ευελιξία στο ωράριο, χωρίς δεσμεύσεις εφημεριών ή κατ’ οίκον επίσκεψης. Η τελική μορφή της σύμβασης εκτιμάται ότι θα είναι πιο ελκυστική από ό,τι συζητιόταν. Ρητά αναφέρεται η εξαίρεση από clawback-rebate της αποζημίωσης του προσωπικού γιατρού.

Στις υποχρεώσεις τους περιλαμβάνεται η διάγνωση, η επίλυση προβλημάτων, η διαχείριση χρόνιων ασθενών και διαταραχών ψυχικής υγείας, η αντιμετώπιση της πολυφαρμακίας, η παροχή παρηγορητικής-ανακουφιστικής φροντίδας, η συμβολή στον συντονισμό και στη συνέχεια της φροντίδας με παραπομπή στα άλλα επίπεδα του συστήματος υγείας. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η ετήσια έκθεση του ΙΟΒΕ για λογαριασμό του ΣΦΕΕ

Η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα το 2021 «Βραχνάς» παραμένουν για τον κλάδο οι υψηλές επιστροφές

Α Τέσσερις στους 10 ερευνώμενους ηλικίας 15 ετών και άνω δηλώνουν ότι έχουν κάποιο χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση.

νακοινώθηκε πρόσφατα η ανανεωμένη έκδοση της ετήσιας Έκθεσης του ΙΟΒΕ για τη Φαρμακευτική Αγορά στην Ελλάδα, που υλοποιείται για λογαριασμό του ΣΦΕΕ και αφορά το 2021. Η έκθεση περιλαμβάνει αναλυτικά στοιχεία για την πορεία όχι μόνο της αγοράς φαρμάκων, αλλά και βασικών δεικτών της οικονομίας και της υγείας γενικότερα. Η φετινή έκδοση πραγματοποιείται στον απόηχο της πανδημίας Covid-19, μιας πρωτόγνωρης κρίσης για όλο τον κόσμο, που υπογράμμισε την αδιαμφισβήτητη σημασία της ανακάλυψης, ανάπτυξης και πρόσβασης σε νέες θεραπείες και εμβόλια για την αντιμετώπιση παγκόσμιων απειλών για την υγεία, όπως επίσης της επαρκούς χρηματοδότησης των συστημάτων υγείας, αλλά και της συνεργασίας μεταξύ φαρμακευτικού κλάδου και κυβερνήσεων. Η κρίση του Covid-19 κατέδειξε επίσης τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η παραγωγική δυνατότητα τόσο της Ευρώπης, στο σύνολο, όσο και της χώρας μας. Παράλληλα, καταδεικνύει την άμεση ανάγκη δημιουργίας και στήριξης ενός πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος που να υποστηρίζει την καινοτομία και την Έρευνα & Ανάπτυξη.

Η υγεία των Ελλήνων Με βάση στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, 4 στους 10 ερευνώμενους (41,7%) ηλικίας 15 ετών και άνω δηλώνουν ότι έχουν κάποιο χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση. Χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση δηλώνουν 5 στις 10 γυναίκες (46,7%) και 4 στους 10 άνδρες (36,3%). Μείωση 16,1% σε σχέση με το 2014 (49,7%) καταγράφεται στον πληθυσμό που δηλώνει ότι πάσχει από κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας ή χρόνια πάθηση.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Διαχρονικά, καταγράφεται ισχυρή άνοδος στον αριθμό των θανάτων από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος, καθώς πλέον ευθύνονται για το 35,4% των συνολικών θανάτων, παρά την κάμψη των τελευταίων ετών. Μικρή υποχώρηση καταγράφουν οι νεοπλασίες, που ευθύνονται για το 24,5% των συνολικών θανάτων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η αύξηση των συνολικών θανάτων από νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος μετά το 2009, έπειτα από μια περίοδο σταθεροποίησης, ενώ τέλος οι βίαιοι θάνατοι και τα λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα αποτελούν μικρό μέρος των συνολικών θανάτων.

Χρηματοδότηση υγείας Το 2019, η κατά κεφαλήν δαπάνη για πρόληψη στην Ελλάδα κυμάνθηκε στα 18 ευρώ (από 25 ευρώ το 2009 και 17 ευρώ το 2018), από τις χαμηλότερες στην ΕΕ22.

Το 2020, η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 15,7 δισ. ευρώ, αυξημένη σε σύγκριση με το 2019, λόγω και των αναγκών που δημιούργησε η πανδημία. Η δημόσια χρηματοδότηση προσέγγισε τα 9,7 δισ. ευρώ, αυξημένη κατά 474 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2019, ενώ η ιδιωτική χρηματοδότηση επεκτάθηκε κατά 215 εκατ. ευρώ, στα 6,0 δισ. ευρώ το 2020.

Η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας στην Ελλάδα αντιστοιχεί στο 9,5% του ΑΕΠ, ενώ στην ΕΕ αυξήθηκε στο 11%.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η περίοδος πριν την πανδημία χαρακτηρίζεται από πτώση της χρηματοδότησης για δαπάνες υγείας στην Ελλάδα, σε αντίθετη πορεία από το σύνολο της ΕΕ, αλλά και από το υποσύνολο των Νοτίων Χωρών. Συγκεκριμένα, η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας το 2019 σε σύγκριση με το 2009 είναι αυξημένη κατά 2,1% στις Νότιες Χώρες και 16,2% στην ΕΕ, ενώ είναι μειωμένη κατά 32,9% στην Ελλάδα. Η δημόσια χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας είναι μειωμένη κατά 3,7% το 2019 σε σύγκριση με το 2009, ενώ εμφανίζεται αυξημένη κατά 17,9% στην ΕΕ. Στην Ελλάδα η μείωση προσεγγίζει το 42%.

Η πανδημία μετέβαλε τις πολιτικές υγείας το 2020, καθώς ήταν επιτακτική ανάγκη να ενισχυθούν τα συστήματα υγείας για την αντιμετώπιση των υγειονομικών προκλήσεων. Έτσι, το 2020, η δημόσια χρηματοδότηση αυξήθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Το 2020, καταγράφηκε αύξηση της συνολικής δαπάνης υγείας ως προς το ΑΕΠ τόσο στην ΕΕ όσο και στην Ελλάδα, καθώς, ταυτόχρονα με τις αυξημένες ανάγκες του συστήματος υγείας, καταγράφηκε μείωση του ΑΕΠ, λόγω περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας. Η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας στην Ελλάδα αντιστοιχεί στο 9,5% του ΑΕΠ, έναντι 8,2% το 2019, ενώ στην ΕΕ αυξήθηκε στο 11%, έναντι 10%. Στην Ελλάδα, η δαπάνη υγείας είχε υποχωρήσει την περίοδο 2011-2019 κοντά στο 8,0%, έναντι 9,1% το 2009. Σημειώνεται ότι και χωρίς τη μείωση του ΑΕΠ το μερίδιο της δαπάνης θα ήταν αυξημένο το 2020, λόγω των ενισχυμένων δαπανών. Στην Ελλάδα, με σταθερό το ΑΕΠ, το μερίδιο θα διαμορφωνόταν στο 8,6%, στην ΕΕ στο 10,6% και στις Νότιες Χώρες στο 9,0%.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Δημόσια χρηματοδότηση Αναφορικά με τη δημόσια χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας στην Ελλάδα, αυτή έφτασε στο 5,9% του ΑΕΠ το 2020, έναντι 5,0% το 2019, παραμένοντας όμως χαμηλότερα από το επίπεδο των Νοτίων Χωρών, όπου το αντίστοιχο μερίδιο διαμορφώθηκε στο 7,3% και της ΕΕ στο 8,7%. Έτσι, παρά την αύξηση της χρηματοδότησης στην Ελλάδα, το ποσοστό ως προς το ΑΕΠ παραμένει χαμηλότερο σε ολόκληρη την εξεταζόμενη περίοδο.

Η δημόσια χρηματοδότηση αντιστοιχεί στο 61,8% της συνολικής χρηματοδότησης για δαπάνες υγείας το 2020, με μικρή αύξηση από το 2019, έναντι 68,3% το 2009, παραμένοντας σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο της ΕΕ και των Νοτίων Χωρών. Σημειώνεται ότι το μερίδιο της δημόσιας δαπάνης στις Νότιες Χώρες και στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 2,5 και 1,0 μονάδες αντίστοιχα το 2020.

Η συνολική κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας στην Ελλάδα διαμορφώθηκε σε 1.468 ευρώ το 2020, ελαφρώς αυξημένη σε σύγκριση με το 2019, λόγω των αναγκών που προέκυψαν στη διάρκεια της πανδημίας. Η κατά κεφαλήν δαπάνη στην ΕΕ διαμορφώθηκε σε 3.595 ευρώ, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να βρίσκεται στο 41% του μέσου όρου της ΕΕ και στο 57% των επιπέδων των Νοτίων Χωρών. Η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας διαμορφώθηκε στα 908 ευρώ το 2020, έναντι 862 ευρώ το 2019, ενώ στην ΕΕ αυξήθηκε σε 2.805 ευρώ και στις Νότιες Χώρες σε 1.946 ευρώ. Έτσι, η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη στην Ελλάδα βρίσκεται στο 32% του μέσου όρου της ΕΕ, έναντι του 68% το 2009.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Την περίοδο 2009-2019, η κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας μειώθηκε στην Ελλάδα κατά 30%, με μεγαλύτερη μείωση να καταγράφεται στη δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη (37%), ενώ στην ΕΕ τόσο η κατά κεφαλήν δαπάνη όσο και η δημόσια δαπάνη αυξήθηκαν κατά 29% την ίδια περίοδο. Στις Νότιες Χώρες, η κατά κεφαλήν δαπάνη ενισχύθηκε την περίοδο 2009-2019 κατά 12%, ενώ η δημόσια δαπάνη αυξήθηκε κατά 6%.

Την περίοδο 2009-2019, η κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας μειώθηκε στην Ελλάδα κατά 30%.

Ανά χώρα, την περίοδο 2015-2019, η κατά κεφαλήν δαπάνη υγείας στην Ελλάδα παρουσίασε τη μικρότερη αύξηση (+0,5%) μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα στην Ελλάδα ακολουθεί πτωτική πορεία, από 430 ευρώ ανά κάτοικο το 2009 στα 226 ευρώ το 2019.

Οι δαπάνες υγείας αποτελούν το 8,0% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών που πραγματοποιούνται μέσα από συναλλαγές στην αγορά για το 2020, έναντι 6,5% το 2009. Αν και ο μέσος όρος μηνιαίας δαπάνης ανά νοικοκυριό για την υγεία το 2020 παρουσίασε μείωση κατά -21,1% σε απόλυτα μεγέθη σε σχέση με το 2009 (104,6 ευρώ το 2019 έναντι 134,3 ευρώ το 2009), το ποσοστό των δαπανών αυτών είναι υψηλότερο από το 2009, φανερώνοντας τη μειωμένη αγοραστική αξία των νοικοκυριών, την αυξημένη συμμετοχή των ασθενών για δαπάνες υγείας και την ανελαστικότητα της δαπάνης για τις συγκεκριμένες κατηγορίες. Την περίοδο της κρίσης, η δαπάνη των νοικοκυριών για την υγεία μετατοπίστηκε κυρίως στην κάλυψη της φαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Συγκεκριμένα, από τα 105,9 ευρώ μηνιαίας δαπάνης των νοικοκυριών για την υγεία το 34,0% αφορά στη φαρμακευτική περίθαλψη και το 31,5% στην κάλυψη νοσοκομειακών αναγκών, έναντι 11,5% για οδοντιατρικές ή άλλες ιατρικές υπηρεσίες (10,8%), που κατείχαν μεγαλύτερο μερίδιο το 2009.

Η φαρμακευτική δαπάνη Η συνολική δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα διαμορφώθηκε σε 4,7 δισ. ευρώ το 2020, σημειώνοντας μείωση -22,3% σε σύγκριση με το 2009. Αντίστοιχα, η δημόσια δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα, από 4,8 δισ. ευρώ το 2009, διαμορφώθηκε στα 2,6 δισ. ευρώ το 2020, σημειώνοντας ακόμα μεγαλύτερη μείωση 45,5%. Αντίθετα, η ιδιωτική δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα σημείωσε άνοδο από 1,3 δισ. ευρώ το 2009 σε 2,1 δισ. ευρώ το 2020.

Η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα στην Ελλάδα ακολουθεί πτωτική πορεία, από 430 ευρώ ανά κάτοικο το 2009 σε 226 ευρώ το 2019. Ενώ στην ΕΕ διαμορφώθηκε από 286 ευρώ το 2009 σε 319 ευρώ το 2019, δηλαδή περίπου 93 ευρώ υψηλότερα από της Ελλάδας. Αναλυτικότερα, η υψηλότερη δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα καταγράφεται το 2019 στη Γερμανία, στην Ιρλανδία και στο Λουξεμβούργο, ενώ η Ελλάδα (226 ευρώ) βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (319 ευρώ). Αντίθετα, στην ιδιωτική κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα, η Ελλάδα (172 ευρώ) βρίσκεται σε υψηλότερη θέση από τον μέσο όρο της ΕΕ (132 ευρώ), καταλαμβάνοντας την 7η θέση.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Η δημόσια εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη διαμορφώθηκε στα 2,0 δισ. ευρώ το 2021 έναντι 5,1 δισ. ευρώ το 2009, καταγράφοντας συνολική μείωση -60,8%. Ταυτόχρονα, σημειώθηκε σημαντική αύξηση στη συμμετοχή της βιομηχανίας με τους μηχανισμούς υποχρεωτικών επιστροφών (clawback και rebate), που για το 2021 φτάνει στο 1,3 δισ. ευρώ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Λόγω της μείωσης της δημόσιας εξωνοσοκομειακής χρηματοδότησης κατά περίπου 31%, αυξήθηκε η συμμετοχή της βιομηχανίας κατά 386%.

Η συνολική εξωνοσοκομειακή δημόσια φαρμακευτική δαπάνη (περιλαμβανομένης και της εκτιμώμενης συμμετοχής των ασθενών και της φαρμακοβιομηχανίας) ξεπερνά τα 3,9 δισ. ευρώ το 2021. Η μείωση της δημόσιας εξωνοσοκομειακής χρηματοδότησης την περίοδο 2012-2021 κατά περίπου 31% είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση στη συμμετοχή της βιομηχανίας την ίδια περίοδο κατά 386% και των ασθενών κατά 56%.

Νοσοκομεία ΕΣΥ Η δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη για τα νοσοκομεία του ΕΣΥ καθορίστηκε στα 621 εκατ. ευρώ για το 2021, μειωμένη κατά -18,7% σε σχέση με το 2015 (764 εκατ. ευρώ), πριν την επιβολή κλειστού προϋπολογισμού. Η συνεχόμενη μείωση της δημόσιας νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιβάρυνσης της φαρμακοβιομηχανίας (μέσω των μηχανισμών αυτόματης επιστροφής και υποχρεωτικών και εθελοντικών εκπτώσεων), η οποία για το 2021 έφτασε τα 624 εκατ. ευρώ.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Παραγωγή φαρμάκου Σύμφωνα με την έρευνα Prodcom (Eurostat), η παραγωγή φαρμάκου στην Ελλάδα σε αξία (ex-factory) προσέγγισε το 1,7 δισ. ευρώ το 2020, αυξημένη κατά 287 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με το 2019, ενώ σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2017 (907 εκατ. ευρώ) είναι ενισχυμένη κατά 82%.

Ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων καταγράφει συνεχείς αυξήσεις από το πρώτο τρίμηνο του 2020 μέχρι τα τέλη του 2021, με αποτέλεσμα στο τέταρτο τρίμηνο του 2021 να βρίσκεται στις 208 μονάδες, παρά την κάμψη, καταγράφοντας, δηλαδή, διπλάσια επίδοση από το 2015. Αντίστοιχη πορεία είχε και ο δείκτης παραγωγής στον μέσο όρο της ΕΕ27, ενώ βρίσκεται στις 156 μονάδες στο τέταρτο τρίμηνο του 2021, δηλαδή είναι κατά 56% αυξημένος σε σύγκριση με το 2015. Συνολικά, το 2021, ο δείκτης στην Ελλάδα είναι κατά 13% αυξημένος σε σύγκριση με το 2020, έπειτα από την ίδια αύξηση του 2020 (+14%), ενώ στην ΕΕ27 ο δείκτης αυξήθηκε στο σύνολο του 2021 κατά 17%. Ο κύκλος εργασιών της παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων επίσης σημειώνει συνεχή άνοδο από τις αρχές του 2020 και βρίσκεται στις 185,7 μονάδες στο τέταρτο τρίμηνο του 2021, έναντι 141 μονάδων στην ΕΕ27. Σημειώνεται ότι ο δείκτης κύκλου εργασιών στην ΕΕ27 κατέγραψε μείωση στα τέλη του 2020. Στο σύνολο του 2021, ο δείκτης είναι αυξημένος κατά 12% στην Ελλάδα και 13% στην ΕΕ27. Η προστιθέμενη αξία του κλάδου παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων διαμορφώθηκε σε 1,36 δισ. ευρώ το 2020, αποτελώντας το 6,9% της συνολικής προστιθέμενης αξίας της μεταποίησης σε όρους εθνικών λογαριασμών, παρουσιάζοντας αυξητική τάση από το 2017.

Το 2021, ο δείκτης παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων στην Ελλάδα είναι κατά 13% αυξημένος σε σύγκριση με το 2020.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ διεθνών και εγχώριων εργοστασίων αποτελεί βασικό πυλώνα της φαρμακευτικής δραστηριότητας στη χώρα. Συγκεκριμένα, το 34% των φαρμάκων παράγονται σε εγχώρια εργοστάσια και σε πιστοποιημένες εγκαταστάσεις παραγωγής με εξειδικευμένο προσωπικό ενώ, με κατάλληλα κίνητρα, η εγχώρια παραγωγή διεθνών φαρμάκων μπορεί να αυξηθεί. Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων ως προς το σύνολο των ελληνικών εξαγωγών όλων των αγαθών αντιστοιχούν στο 7,3% το 2021, παραμένοντας υψηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα. Αντίστοιχα, οι εισαγωγές αποτελούν περίπου το 7,0% των συνολικών εισαγωγών της χώρας το 2021, έναντι 9,6% το 2020.

Η Γαλλία παραμένει η πρώτη χώρα-προορισμός των ελληνικών εξαγωγών φαρμάκων και το 2021, με μερίδιο 29,7%, παρά την πτώση του τελευταίου έτους κατά 7,9%, ενώ ακολουθεί η Γερμανία με μερίδιο 11,8%, καταγράφοντας αύξηση 18,3%. Ακολουθούν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Κύπρος, με μερίδια 5,6% και 4,8%, ενώ στην πρώτη δεκάδα οι εξαγωγές είναι μειωμένες το 2021 σε σύγκριση με το 2019 στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ισπανία. Μέρος των εξαγωγών είναι οι παράλληλες εξαγωγές, οι οποίες καταγράφονται από τον ΕΟΦ βάσει των πωλήσεων που δηλώνουν οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις. Οι παράλληλες εξαγωγές αυξήθηκαν το 2020 στα 427 εκατ. ευρώ, έναντι 338,6 εκατ. ευρώ το 2019.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Παραμένει χαμηλή η διείσδυση γενοσήμων Τα φάρμακα διακρίνονται με κριτήριο την προστασία τους ή μη από διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Στην Ελλάδα, με βάση στοιχεία από την IQVIA (Q4 2021), η διείσδυση σε όγκο των προστατευμένων φαρμάκων (on-patent) αντιπροσωπεύει το 8,5% της αγοράς, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ18 (6,4%), όπως δικαιολογείται από τις σημαντικά χαμηλότερες τιμές αυτών των προϊόντων έναντι των χωρών της ΕΕ18 (0,94 ευρώ ανά μονάδα, έναντι 2,02 ευρώ). H διείσδυση σε όγκο των μη προστατευμένων φαρμακευτικών προϊόντων (off-patent & generics) ανέρχεται συνολικά στο 68,8% (32,6% και 36,2%, αντίστοιχα). Αξίζει να σημειωθεί ότι η διείσδυση σε όγκο των off-patent στην Ελλάδα είναι υψηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ18 (19,7%), ενώ αντίθετα για τα γενόσημα είναι πολύ χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ18 (62,4%).

Με βάση στοιχεία από την IQVIA (Q4 2021), η διείσδυση σε όγκο των μη προστατευμένων φαρμάκων (off-patent & generics) δικαιολογείται για τα μεν off-patent από τις σημαντικά χαμηλότερες τιμές τους έναντι των χωρών της ΕΕ18 (0,29 ευρώ ανά μονάδα έναντι 0,40 ευρώ) και για τα γενόσημα από τις σχετικά υψηλότερες τιμές τους έναντι των χωρών της ΕΕ18 (0,18 ευρώ ανά μονάδα έναντι 0,13 ευρώ).

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Υπέρογκη ιδιωτική δαπάνη για φάρμακα Η ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη περιλαμβάνει:  Τη συμμετοχή των ασφαλισμένων για τα αποζημιούμενα φάρμακα (θεσμοθετημένη συμμετοχή και την επιπρόσθετη επιβάρυνση που προκύπτει όταν ο ασθενής επιλέγει φάρμακο με υψηλότερη λιανική τιμή σε σχέση με την τιμή αποζημίωσης).  Τη δαπάνη των καταναλωτών (ασθενών) για τα μη καλυπτόμενα από τα ασφαλιστικά ταμεία φαρμακευτικά σκευάσματα και συναφή είδη.  Τη δαπάνη για όσα φάρμακα πληρώνουν ή επιλέγουν να πληρώσουν εξολοκλήρου.  Την αποζημίωση μέρους της δαπάνης από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Με βάση το παρακάτω διάγραμμα, οι Έλληνες έβαλαν από την τσέπη τους περίπου 1,2 δισ. ευρώ για να λάβουν αποζημιούμενα φάρμακα. Μάλιστα, ποσό 521 εκατ. αφορά φάρμακα τα οποία πλήρωσαν εξολοκλήρου ιδιωτικά, προκειμένου, προφανώς, να αποφύγουν γραφειοκρατία και ταλαιπωρία. Αν λάβουμε υπόψη μας και τα ποσά για τα ΜΗΣΥΦΑ και σκευάσματα που είναι στην αρνητική λίστα, όπως π.χ. Viagra, Cialis κ.λπ., τότε βλέπουμε ότι η συνολική ιδιωτική δαπάνη για φάρμακα ανέρχεται σε περίπου 1,6 δισ. ευρώ. Σκεφθείτε ότι ο κλειστός προϋπολογισμός για φάρμακα στην εξωνοσοκομειακή αγορά είναι μόλις 2 δισ. ευρώ! •••

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

αφιέρωμα

αιματολογία

Άρθρο Νεότερα για τη θεραπεία των λεμφωμάτων

Άρθρο Προσθήκη «ρόλων» στα φάρμακα και φάρμακα σε «ρόλους»

Άρθρο Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος

ΑΡΘΡΟ Ποιοι είναι οι θεραπευτικοί στόχοι

Θεραπευτικές εξελίξεις στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα Τι συνιστάται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου της Βασιλικής Παππά,

καθηγήτριας Αιματολογίας ΕΚΠΑ, Αιματολογική Μονάδα Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

α μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα αποτελούν ετερογενή νεοπλασματικά νοσήματα του μυελού των οστών, τα οποία χαρακτηρίζονται από διαταραχή της φυσιολογικής ωρίμανσης των αιμοποιητικών κυττάρων, με αποτέλεσμα άλλοτε άλλου βαθμού κυτταροπενίες (αναιμία, ουδετεροπενία, θρομβοπενία) και αυξημένο κίνδυνο εκτροπής σε οξεία λευχαιμία. Για τον λόγο αυτό, παλιά, τα νοσήματα αυτά χαρακτηρίζονταν προλευχαιμίες. Η διάγνωση των μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων γίνεται από τον αιματολόγο, ο οποίος θα χρησιμοποιήσει έναν συνδυασμό εργαστηριακών ευρημάτων, όπως επισκόπηση του περιφερικού αίματος, έλεγχο του μυελού με μυελόγραμμα και οστεομυελική βιοψία, κυτταρογενετική ανάλυση του μυελού των οστών, για την ανάδειξη κάποιας διαταραχής που συχνά ανευρίσκεται στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, ενώ πρόσφατα δόθηκε η δυνατότητα αναζήτησης συγκεκριμένων μεταλλάξεων που χαρακτηρίζουν τα νοσήματα αυτά με μοριακές τεχνικές, όπως η τεχνική της Αλληλούχισης Νέας Γενιάς (Next Generation Sequencing). Είναι πολύ σημαντικό, κατά την αρχική αξιολόγηση των ασθενών με μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο, να μπορεί κανείς να προβλέψει το προσδόκιμο επιβίωσης και την πιθανότητα εξέλιξης σε οξεία λευχαιμία. Για τον λόγο αυτό, χρησιμοποιούμε διάφορα προγνωστικά συστήματα για

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

να αξιολογήσουμε τους ασθενείς, όπως το IPSS και το IPSS-R, τα οποία εφαρμόζονται κατά τη διάγνωση της νόσου, στηρίζονται στην αξιολόγηση του αριθμού και του βάθους των κυτταροπενιών, καθώς και στον καρυότυπο. Χρησιμοποιώντας τον συνδυασμό αυτών των παραμέτρων, το σύστημα IPSS-R διακρίνει υποομάδες πολύ χαμηλού, χαμηλού, ενδιάμεσου, υψηλού και πολύ υψηλού κινδύνου, που διαφέρουν μεταξύ τους τόσο ως προς την επιβίωση όσο και ως προς τον κίνδυνο λευχαιμικής εκτροπής. Τα προγνωστικά αυτά συστήματα βελτιώθηκαν ακόμη περισσότερο ως προς την προβλεπτική τους ικανότητα με την ενσωμάτωση και των μεταλλάξεων, οδηγώντας στο μοριακό προγνωστικό μοντέλο IPSSM. Οι πρωτεύοντες θεραπευτικοί στόχοι στα χαμηλού κινδύνου ΜΔΣ είναι η βελτίωση των κυτταροπενιών, η ελάττωση των αναγκών σε μεταγγίσεις, η μείωση του φορτίου σιδήρου και η βελτίωση της ποιότητας ζωής, ενώ στα υψηλού κινδύνου η καθυστέρηση εξέλιξης της νόσου, η βελτίωση της επιβίωσης και η ίαση. Η αντιμετώπιση της αναιμίας στα χαμηλού κινδύνου ΜΔΣ στηρίζεται στις μεταγγίσεις αίματος, αλλά και στη χορήγηση ερυθροποιητίνης, η οποία έχει καλύτερα αποτελέσματα σε μη μεταγγιζόμενους ασθενείς και σε αυτούς με χαμηλά επίπεδα ενδογενούς ερυθροποιητίνης, επιτυγχάνοντας βελτίωση της αναιμίας στο 50% των ασθενών στη δόση των 40.000-60.000 units την

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

εβδομάδα υποδορίως, με διάμεση διάρκεια της ανταπόκρισης τους 24 μήνες. Πρόσφατα, για την υποομάδα ασθενών με δακτυλιοειδείς σιδηροβλάστες, οι οποίοι είναι εξαρτώμενοι από μεταγγίσεις και δεν ανταποκρίνονται στην ερυθροποιητίνη, η θεραπεία με τον νέο παράγοντα luspatercept, ο οποίος δρα σε πιο όψιμα στάδια της ερυθροποίησης σε σχέση με την ερυθροποιητίνη και χορηγείται υποδορίως ανά τρεις εβδομάδες, οδηγεί σε απεξάρτηση από μεταγγίσεις στο 38% των ασθενών. Για τους ασθενείς με μεμονωμένο έλλειμμα 5q στην κυτταρογενετική ανάλυση, οι οποίοι έχουν αναιμία που απαιτεί μεταγγίσεις και οι οποίοι δεν ανταποκρίνονται στη χορήγηση ερυθροποιητίνης, ένας παράγοντας με θετικά αποτελέσματα ως προς την απεξάρτηση από μεταγγίσεις και την κυτταρογενετική ύφεση είναι η λεναλιδομίδη στη δόση των 10 mg ημερησίως επί τρεις εβδομάδες ανά 28 ημέρες από το στόμα, η οποία επιτυγχάνει απεξάρτηση από μεταγγίσεις στο 52% και εξάλειψη της κυτταρογενετικής διαταραχής στο 50% των ασθενών. Για ασθενείς στους οποίους αποτυγχάνουν οι ως άνω θεραπείες ή που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για αυτές τις θεραπείες πολλοί νεότεροι παράγοντες διερευνώνται στα πλαίσια κλινικών μελετών με στόχο τη βελτίωση της αναιμίας, όπως το roxadustat, που διεγείρει την έκφραση του παράγοντα HIF1a, το imetelstat, που αποτελεί α-

ναστολέα της τελομεράσης, ή με στόχο τη βελτίωση της θρομβοπενίας, όπως τα ανάλογα θρομβοποιητίνης eltrombopag και romiplostim και η από του στόματος αζακυτιδίνη. Άλλοι νέοι παράγοντες που ελέγχονται σε κλινικές δοκιμές στοχεύουν σε συγκεκριμένες μεταλλάξεις, όπως οι αναστολείς του ματίσματος (spliceosome) H3B-8800 για ασθενείς που έχουν μεταλλάξεις της διαδικασίας του ματίσματος και τα μόρια ivosidenib και enasidenib για ασθενείς με μεταλλάξεις του IDH1 και IDH2, αντίστοιχα, που επιτυγχάνουν ανταποκρίσεις στο 50% των ασθενών μετά από αστοχία της ερυθροποιητίνης. Για τους ασθενείς με υψηλού κινδύνου μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα, η μόνη θεραπεία που μπορεί να εξασφαλίσει ίαση είναι η αλλογενής μεταμόσχευση μυελού. Δυστυχώς, όμως, αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε έναν περιορισμένο αριθμό ασθενών, λόγω του ότι οι ασθενείς με μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο είναι συνήθως μεγάλης ηλικίας, άνω των 65, και με πολλές συννοσηρότητες. Για τους ασθενείς με υψηλού κινδύνου μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο μια άλλη θεραπεία που έχει εγκριθεί ήδη από το 2008 από τον ΕΜΕΑ είναι η αζακυτιδίνη, που χορηγείται υποδορίως επί 7 συνεχείς ημέρες ανά 28 ημέρες και, όπως εδείχθη σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη σύγκρισης με άλλες θεραπείες, βελτιώνει την επιβίωση, μειώνει τις μεταγγίσεις και καλυτερεύει την ποιότητα ζωής, χωρίς την ανά-

Η χορήγηση ερυθροποιητίνης επιτυγχάνει βελτίωση της αναιμίας στο 50% των ασθενών στη δόση των 40.00060.000 units.

ΑΡΘΡΟ

Ο συνδυασμός venetoclax με αζακυτιδίνη δίνει υψηλά ποσοστά συνολικής ανταπόκρισης, μεταξύ 77% και 94%.

γκη για μακρές νοσοκομειακές νοσηλείες σε ποσοστό περίπου 40% των ασθενών. Δυστυχώς, όμως, η ανταπόκριση των ασθενών είναι διάμεσης διάρκειας 10-14 μηνών και όλοι οι ασθενείς κατά την πορεία της νόσου χάνουν την ανταπόκριση. Για αυτήν την ομάδα των ασθενών, με δεδομένη την ακάλυπτη θεραπευτική ανάγκη, πολλές κλινικές μελέτες διερευνούν είτε συνδυαστικές με αζακυτιδίνη θεραπείες ή άλλους παράγοντες είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμούς. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά το eprenetapopt (APR-246) σε συνδυασμό με αζακυτιδίνη για ασθενείς με μετάλλαξη του γονιδίου p53, το pevonediastat με αζακυτιδίνη, τους από του στόματος υπομεθυλιωτικούς παράγοντες, όπως το AST-X727 (συνδυασμός decitabine και cedazuridine), που βελτιώνει τη βιοδιαθεσιμότητα της decitabine, καθώς και θεραπείες που στοχεύουν στην ενεργοποίηση της ανοσολογικής απάντησης κατά του μυελοδυσπλαστικού κλώνου, όπως ο αναστολέας του CTLA4 ipilimumab, οι αναστολείς του PD-1 nivolumab και pembrolizumab και ο αναστολέας του PD-L1 durvalumab, είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με αζακυτιδίνη. Επίσης, με στόχο τη βελτίωση της φαγοκυττάρωσης των νεοπλασματικών κυττάρων από τα μοκροφάγα, δοκιμάζεται ο παράγοντας magrolimab, που αποτελεί αντίσωμα κατά του μορίου CD47, το οποίο, όταν εκφράζεται στα νεοπλασματικά κύτταρα, οδηγεί σε αναστολή της φαγοκυττάρωσής τους από το σύστημα των μακροφάγων. Τo macrolimab δοκιμάζεται

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

σε συνδυαστική θεραπεία με αζακυτιδίνη. Μια άλλη πολλά υποσχόμενη νέα θεραπεία είναι το sabatolimab, αντίσωμα κατά του μορίου ΤΙΜ-3, που εκφράζεται τόσο στα ανοσοδραστικά όσο και στα λευχαιμικά πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα, αλλά όχι στα φυσιολογικά, και αυξάνει την αντιλευχαιμική δράση των ανοσοδραστικών κυττάρων ενώ παράλληλα καταστέλλει την αυτοανανέωση των λευχαιμικών κυττάρων. Το μόριο αυτό, σε συνδυασμό με την αζακυτιδίνη, ανέδειξε σε κλινικές μελέτες ποσοστά ανταπόκρισης 57%, που διαρκούν με διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης 17 μήνες. Επιπλέον, ο συνδυασμός venetoclax (αντιbcl2 θεραπεία) με αζακυτιδίνη δίνει υψηλά ποσοστά συνολικής ανταπόκρισης, μεταξύ 77% και 94%, χωρίς όμως να παρατείνει την επιβίωση των ασθενών συγκριτικά με τη μονοθεραπεία με αζακυτιδίνη. Για ασθενείς με μεταλλάξεις του IDH2 το μόριο enasidenib επιτυγχάνει ανταποκρίσεις στο 42% και ως πρώτη γραμμή θεραπείας στο 56%, ενώ για ασθενείς με μετάλλαξη του IDH1 το μόριο ivosidenib επιτυγχάνει ανταποκρίσεις στο 69% των ασθενών και ως πρώτη γραμμή θεραπείας στο 91% των ασθενών. Μεγάλος αριθμός μελετών βρίσκεται σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί αν κάποιος νέος παράγοντας ή κάποια συνδυαστική θεραπεία θα μπορέσει να αλλάξει τη φυσική ιστορία των υψηλού κινδύνου ΜΔΣ, βελτιώνοντας την επιβίωση αυτών των ασθενών και μειώνοντας τον κίνδυνο εκτροπής σε οξεία λευχαιμία, και τα αποτελέσματα αυτών αναμένονται με ενδιαφέρον. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΑΡΘΡΟ Πού μπορεί να εφαρμοστεί

Τα πλεονεκτήματα της θεραπείας με CAR T-Cells Προσφέρει μακρά επιβίωση σε ποσοστό 70%

του Παναγιώτη Τσιριγώτη, καθηγητή Αιματολογίας στη Β’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του ΠΓΝ «Αττικόν», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

ημαντική εξέλιξη στη θεραπευτική των αιματολογικών κακοηθειών αποτέλεσε η εφαρμογή θεραπείας με γενετικά τροποποιημένα Τ-κυτταρικά προϊόντα, που έχουν την ονομασία CAR T-Cells (chimeric antigen receptor T-cells). Τα CAR T-Cells αποτελούνται από Τ-λεμφοκύτταρα τα οποία συλλέγονται από το αίμα του ίδιου του ασθενούς και ακολούθως τροποποιούνται και «οπλίζονται» με ειδικό κυτταρικό υποδοχέα, ο οποίος τα καθιστά ικανά να στρέφονται εναντίον συ-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

γκεκριμένων στόχων στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων. Ακολούθως, το «κυτταρικό προϊόν» επαναχορηγείται στον ίδιο τον ασθενή αφού προηγηθεί προετοιμασία του ασθενούς με ήπια χημειοθεραπεία. Τα CAR T-Cells, μετά τη χορήγησή τους, αναγνωρίζουν και καταστρέφουν μέσω του ειδικού υποδοχέα τα καρκινικά κύτταρα με τον ίδιο μηχανισμό που καταστρέφουν ξένα ή μολυσμένα με ιούς κύτταρα. Η διαδικασία καταστροφής του κακοήθους νεοπλάσματος προκαλεί έντονη φλεγμο-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ νώδη αντίδραση, που εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ενώ σπανιότερα προκαλείται ανεπάρκεια οργάνων και δυνατόν να χρειαστεί νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι παρενέργειες υποχωρούν πλήρως και η θνητότητα από τη θεραπεία είναι πολύ χαμηλή. Σήμερα, τα CAR T-Cells χρησιμοποιούνται στη θεραπεία υποτροπιάζουσας ή ανθεκτικής νόσου σε ασθενείς με Non-Hodgkin λέμφωμα (NHL) από Β-κύτταρα, οξεία Βλεμφοβλαστική λευχαιμία (Β-ΟΛΛ) και Πολλαπλό Μυέλωμα (ΠΜ). Συγκεκριμένα, το διάχυτο από μεγάλα Βκύτταρα λέμφωμα αποτελεί τον συχνότερο ιστολογικό τύπο NHL στον Δυτικό Κόσμο. Παρά την ύπαρξη αποτελεσματικών φαρμάκων, η αστοχία στη συμβατική θεραπεία επισυμβαίνει περίπου στο 30%40%. Ιδιαίτερα οι ασθενείς με ανθεκτική νόσο ή πρώιμη υποτροπή έχουν πολύ πτωχή πρόγνωση, με μέση επιβίωση 6 μηνών. Η θεραπεία με CAR T-Cells έχει ένδειξη σε αυτήν την ομάδα ασθενών και οι διαθέσιμες μελέτες έδειξαν ότι επιφέρει μακροχρόνια επιβίωση, που πιθανότατα ισοδυναμεί με πλήρη ίαση στο 40% του συνόλου των ασθενών. Τα εξαιρετικά αποτελέσματα οδήγησαν στην έγκριση των «προϊόντων» Yescarta και Tecartus της εταιρείας Gilead, Kymriah της Novartis και Breyanzi της BMS. Η Β-ΟΛΛ είναι η συχνότερη παιδική κακοήθεια, ενώ εμφανίζεται λιγότερο συχνά σε ενήλικες. Ενώ η πρόγνωση της παιδικής μορφής είναι εξαιρετική, η συμβατι-

κή θεραπεία είναι αποτελεσματική μόνο στο 40%-50% περίπου των ενηλίκων. Η πρόγνωση της ανθεκτικής/υποτροπιάζουσας νόσου είναι δυσμενής. Η εφαρμογή των CAR T-Cells αποτελεί μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο, μέσω της οποίας είναι δυνατό να επιτευχθεί ίαση σε ασθενείς στους οποίους έχουν αστοχήσει οι συμβατικές μέθοδοι ή ακόμη και η αλλογενής μεταμόσχευση μυελού των οστών. Τα εγκεκριμένα προϊόντα για τη θεραπεία της Β-ΟΛΛ είναι τα Kymriah και Tecartus. Πρόσφατα, στην Ευρώπη, χορηγήθηκε έγκριση στο CAR T-Cells κυτταρικό προϊόν Abecma της BMS για τη θεραπεία ασθενών με πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) οι οποίοι έχουν παρουσιάσει υποτροπή μετά από 3-4 θεραπευτικές γραμμές. Οι κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ασθενείς με ΠΜ και αστοχία σε τρία εκ των βασικών φαρμάκων έχουν εξαιρετικά πτωχή πρόγνωση, με μέση επιβίωση μόνο 5-6 μηνών, ενώ η θεραπεία με CAR T-Cells προσφέρει μακρά επιβίωση σε ποσοστό 70% του συνόλου αυτής της ομάδας ασθενών. Η εφαρμογή των CAR T-Cells σε πιο πρώιμες φάσεις της νόσου αναμένεται να βελτιώσει περαιτέρω την έκβαση ή ακόμη και να προσφέρει ίαση σε ποσοστό ασθενών. Τα CAR T-Cells βρίσκονται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης και στο μέλλον η εξέλιξη της βιοτεχνολογίας αναμένεται να οδηγήσει σε βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος και να μειώσει την τοξικότητα, ενώ η εφαρμογή τους θα επεκταθεί σε περισσότερα κακοήθη νοσήματα. •••

Η αστοχία στη συμβατική θεραπεία επισυμβαίνει περίπου στο 30%-40%

ΑΡΘΡΟ Ποια είναι τα είδη λεμφωμάτων

Νεότερα για τη θεραπεία των λεμφωμάτων Δραστικά νέα φάρμακα και καινοτόμες κυτταρικές θεραπείες

του Θεόδωρου Π. Βασιλακόπουλου, καθηγητή Αιματολογίας, Αιματολογική Κλινική και Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Λαϊκό»

Εισαγωγή Τα κακοήθη λεμφώματα αποτελούν μια ετερογενή ομάδα νοσημάτων, που απαρτίζεται από το λέμφωμα Hodgkin (HL) με ετήσια επίπτωση 3.0-3.5 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού και τα πολύ συχνότερα μη Hodgkin λεμφώματα (NHL) με ετήσια επίπτωση ~23/100.000.

Λέμφωμα Hodgkin (HL)

Η κυτταρική θεραπεία με CAR T-Cells είναι πλέον εγκεκριμένη για τη θεραπεία ασθενών με DLBCL.

Το HL είναι ιάσιμο στην πλειονότητα των ασθενών. Η εκτεταμένη χρήση της τομογραφίας εκπομπής ποζιτρονίων (PET-Scan) έχει επιτρέψει την επιτυχή εξατομίκευση της χρήσης της κατάλληλης χημειοθεραπείας και τον περιορισμό της ακτινοθεραπείας στο ελάχιστο δυνατό. Η μειοψηφία των ασθενών που υποτροπιάζουν συχνά διασώζονται με μεγαθεραπεία και αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (ΜΘ-ΑΜΑΑΚ). Οι λίγοι ασθενείς που εξακολουθούν να έχουν νόσο έχουν πλέον σημαντικές διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές, όπως το αντι-CD30 μονοκλωνικό αντίσωμα Brentuximab Vedotin συζευγμένο με τον κυτταροτοξικό παράγοντα monomethyl-auristatin E (MMAE) και οι αναστολείς PD-1 Nivolumab και Pembrolizumab. Οι νέοι αυτοί παράγοντες έχουν επιφέρει προφανή βελτίωση στην επιβίωση των ασθενών με ανθεκτική νόσο, ενώ το Brentuximab Vedotin χρησιμοποιείται ήδη και στην πρώτη γραμμή θεραπείας.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Επιθετικά (υψηλής κακοήθειας) Β-λεμφώματα Η ομάδα των διάχυτων λεμφωμάτων από μεγάλα Β-κύτταρα (Diffuse Large B-Cell Lymphoma, DLBCL) ευθύνεται για το 30% των NHL. Με τον συνδυασμό του αντι-CD20 μονοκλωνικού αντισώματος rituximab και χημειοθεραπείας (ανοσοχημειοθεραπείαR-CHOP), η πιθανότητα ίασης ανέρχεται στο 60%-65%. Η προσθήκη στο R-CHOP του Polatuzumab Vedotin, ενός αντι-CD79b μονοκλωνικού αντισώματος συζευγμένου με MMAE, βελτιώνει τον έλεγχο της νόσου. Για το 35%-40% των ασθενών με υποτροπιάζουσα/ανθεκτική νόσο η ΜΘ-ΑΜΑΑΚ αποτελεί κλασική θεραπεία δεύτερης γραμμής, αλλά δεν είναι εφαρμόσιμη στη μεγάλη ομάδα των ηλικιωμένων (>65-70 ετών). Επιπλέον, προϋποθέτει χημειοευαισθησία, έτσι ώστε μόνο το 10%-20% αυτών τελικά να ιώνται. Όπως αναπτύσσεται σε ειδικότερη ενότητα, η κυτταρική θεραπεία με CAR T-Cells είναι πλέον εγκεκριμένη για τη θεραπεία ασθενών με DLBCL μετά από ≥2 γραμμές θεραπείας (μετά από ΜΘ-ΑΜΜΑΚ ή μη επιλέξιμοι για ΜΘ-ΑΜΜΑΚ), οδηγώντας το 30%-40% αυτών σε μακρές υφέσεις και ενδεχόμενη ίαση. Προς το παρόν, πρόβλημα αποτελεί η περιορισμένη πρόσβαση στην καινοτόμο αυτή θεραπεία –που καθιστά αναγκαία την επέκταση των κέντρων που διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές– και το υψηλό κόστος.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Επιπλέον, τα τελευταία έτη, έχουν αναδυθεί και άλλες θεραπευτικές επιλογές για τον ιδιαίτερα κακής πρόγνωσης πληθυσμό ασθενών με DLBCL, που δεν δύνανται να υποβληθούν ή υποτροπιάζουν μετά από ΜΘ-ΑΜΑΑΚ ή και μετά από CAR T-Cells. Ιδιαιτέρως αναφέρονται το Polatuzumab Vedotin σε συνδυασμό με rituximab-μπενδαμουστίνη, το ενισχυμένο αντι-CD19 μονοκλωνικό αντίσωμα Tafasitamab με λεναλιδομίδη και παράγοντες εγκεκριμένοι από τον FDA, όπως ο αναστολέας XPO-1 Selinexor και το αντι-CD19 ανοσοσύζευγμα Loncastuximab Tesirine. Τα αμφι-ειδικά (bi-specific) αντι-CD20/ αντι-CD3 αντισώματα glofitamab και epcoritamab αναπτύσσονται ταχύτατα, με εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποτελέσματα, στρέφοντας μέσω του CD3 τα Τ-λεμφοκύτταρα έναντι του αντιγόνου CD20 των Β-λεμφοκυττάρων. Στην ειδική περίπτωση του πρωτοπαθούς λεμφώματος μεσοθωρακίου, τα νεοπλασματικά κύτταρα είναι ευαίσθητα στη στόχευση με αναστολείς PD-1, όπως το Pembrolizumab (έγκριση από FDA).

Χαμηλής κακοήθειας Β-μη Hodgkin λεμφώματα (B-NHL) Στα χαμηλής κακοήθειας Β-NHL περιλαμβάνονται κυρίως τα οζώδη (λεμφοζιδιακά) λεμφώματα, τα λεμφώματα οριακής ζώνης, αλλά και το λέμφωμα μανδύα. Στη συνήθη περίπτωση της γενικευμένης νόσου, τα οζώδη λεμφώματα διατρέχουν μακρά πορεία, με υφέσεις και συνεχώς ταχύτερες υποτροπές. Οι επερχόμενες εξελίξεις αναμένονται και εδώ συναρπαστικές, με την ταχύτατη αξιολόγηση του αντιCD20/αντι-CD3 αμφι-ειδικού αντισώματος mosunetuzumab. Πολύ καλά αποτελέσματα έχουν αναφερθεί και με τις κυτταρικές θεραπείες. Αυτές και άλλες εξελίξεις υπόσχονται περαιτέρω παράταση της επιβίωσης στο ανίατο αυτό νόσημα. Το λέμφωμα μανδύα παρουσιάζει επιθετικότερη κλινική συμπεριφορά και αποτελεί συχνά αντικείμενο ακάλυπτων θεραπευτικών αναγκών. Σε ασθενείς με ανθεκτική/ υποτροπιάζουσα νόσο μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικοί συνδυασμοί αντι-CD20/χημειοθεραπείας, αλλά και καθιερωμένες πλέον στοχευμένες θεραπείες, όπως η λεναλιδομίδη και ο αναστολέας Btk ibrutinib. Νέα ανάλογα φάρμακα, με βελτιωμένο προφίλ τοξικότητος (acalabrutinib, zanubrutinib), έχουν λάβει εμπορική έ-

γκριση από τον FDA. Πολύ πρόσφατα, η καινοτόμος εφαρμογή των CAR T-Cells φέρεται ιδιαιτέρως υποσχόμενη για το υποτροπιάζον/ανθεκτικό λέμφωμα μανδύα, μετά από αστοχία ≥2 γραμμών θεραπείας, περιλαμβανομένων και των αναστολέων Btk.

Τ-λεμφώματα Το Brentuximab Vedotin έχει επιφέρει σημαντική πρόοδο, ιδιαίτερα στη θεραπεία του αναπλαστικού λεμφώματος από μεγάλα κύτταρα (ALCL) και των δερματικών Τ-λεμφωμάτων. Ανάλογη ένδειξη έλαβε το 2018 και το μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι του υποδοχέα χυμοκινών CCR4 mogamulizumab για τα δερματικά Τ-λεμφώματα.

Επίλογος Η κατανόηση της βιολογίας των κακοήθων λεμφωμάτων έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ιδιαιτέρως δραστικών νέων φαρμάκων και καινοτόμων κυτταρικών θεραπειών. Ασθενείς που μέχρι πρότινος δεν είχαν ουσιαστικές θεραπευτικές επιλογές, σήμερα, έχουν πρόσβαση σε ελπιδοφόρες θεραπείες, συχνά με μακρές ανταποκρίσεις και προφανή βελτίωση της επιβίωσης. Η ένταξη ασθενών σε καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες αλλά και η διενέργεια μελετών «πραγματικού κόσμου» (real-life) αναμένεται ότι θα επιτρέψουν την ορθολογική ενσωμάτωση των νέων αυτών παραγόντων στη θεραπευτική των λεμφωμάτων, με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του οφέλους, αλλά και την εξοικονόμηση πόρων. •••

Το λέμφωμα μανδύα παρουσιάζει επιθετικότερη κλινική συμπεριφορά και αποτελεί συχνά αντικείμενο ακάλυπτων θεραπευτικών αναγκών.

ΑΡΘΡΟ Φάκελος «Αίμα»

«Κλειδί» για την αντιμετώπιση των ελλείψεων η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του αίματος Τεράστιες οι ανάγκες για αίμα στην Ευρώπη

της δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου, ιολόγου BSC, MSc, PhD, εκτελεστικής διευθύντριας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ)

άρη στην εξαιρετική πρόοδο της επιστήμης και τις σημαντικές βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί στα εθνικά συστήματα υγείας, οι σύγχρονες κοινωνίες στην Ευρώπη χαρακτηρίζονται τις τελευταίες δεκαετίες από κατακόρυφη αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και, κατά συνέπεια, από εντεινόμενη γήρανση των πληθυσμού1. Τα δεδομένα αυτά συνιστούν μεν ένα αξιολογότατο ανθρώπινο επίτευγμα, εγείρουν δε προκλήσεις για την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και της δημόσιας υγείας εν γένει. Η γήρανση του πληθυσμού αυξάνει, παράλληλα, και τον επιπολασμό χρόνιων νόσων που προκαλούν σοβαρή αναιμία, όπως ο καρκίνος, καθώς και τις ανάγκες για σύνθετες επεμβάσεις και ένταξη των μεταγγίσεων αίματος και των παραγώγων του στα πρωτόκολλα κλινικής διαχείρισης ενός διαρκώς διευρυνόμενου αριθμού ασθενειών. Πράγματι, η ζωτική θεραπευτική πράξη της μετάγγισης δεν απαιτείται μόνο για τη διεκπεραίωση χειρουργικών, καρδιαγγειακών, ογκολογικών και πολλών άλλων ιατρικών παρεμβάσεων ή σε περιπτώσεις επειγόντων περιστατικών, λ.χ. τροχαίων ατυχημάτων ή σοβαρών τραυματισμών, αλλά είναι ουσιώδους σημασίας και για την αποτελεσματική διαχείριση ασθενών με νοσήματα όπως λευχαιμίες, ανοσοανε-

πάρκειες, χρόνιες ή οξείες αναιμίες, μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα και, φυσικά, θαλασσαιμία. Αξίζει να σταθούμε σε κάποια δεδομένα που είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά ως προς τις τεράστιες ανάγκες που υπάρχουν για αίμα στην Ευρώπη. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) πραγματοποιούνται ετησίως περίπου 25 εκατομμύρια μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων, προερχόμενες από 20 εκατομμύρια δωρεές αίματος, σε πάνω από 1.400 σημεία συλλογής και επεξεργασίας αίματος (EC2019). Εξ αυτών, περίπου το 70% αφορά μεταγγίσεις ασθενών με παθολογικά νοσήματα και το 30% μεταγγίσεις ασθενών για μη προγραμματισμένες, επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις2. Αναντίρρητα, τα προαναφερθέντα αριθμητικά δεδομένα αποκαλύπτουν μια πρόδηλη ανισορροπία ανάμεσα στη ζήτηση και την προσφορά αίματος, αναγκάζοντας τόσο τις κατά τόπους υγειονομικές αρχές όσο και τους διά βίου μεταγγισιοεξαρτώμενους ασθενείς να επιδίδονται σε έναν αδιάκοπο αγώνα για τη διασφάλιση επαρκούς αίματος και των παραγώγων του. Αυτός ο αγώνας λαμβάνει ακόμη πιο δραματικές διαστάσεις σε συνθήκες εποχικές, λ.χ. την καλοκαιρινή περίοδο, οπότε και οι δωρεές αίματος μειώνονται αισθητά ή εν μέσω υγειονομικών κρίσεων, κάτι που διαπιστώσαμε εκτενώς πρόσφατα με την πανδημία του κορωνοϊού, επηρεάζοντας

urambout, J.P., Batista E Silva, et al. The Demographic Landscape of EU Territories. EUR 30498 A EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2021, ISBN 978-92-76-27238-0, doi:10.2760/49621, JRC123046. 2 Spahn, Donat R. "Patient blood management: What else?." Annals of Surgery 269.5 (2019): 805-807. 1

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την πρόσβαση των ασθενών σε μεταγγίσεις. Επιπρόσθετα, όπως έχει ήδη σημειωθεί, η δυνατότητα των ευρωπαϊκών συστημάτων υγείας να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε αίμα τίθεται εν αμφιβόλω υπό συνθήκες διαρκών μεταβολών στο ηλικιακό μείγμα του πληθυσμού. Αυτά οδηγούν, σύμφωνα με την αξιολόγηση των Οδηγιών της Επιτροπής, «στην πιθανότητα να μην επαρκούν οι διαθέσιμοι πόροι (αιμοδότες) για τη διασφάλιση μιας κατάλληλης και βιώσιμης προμήθειας μονάδων αίματος». Κοντολογίς, και παρά την αγαστή συνεισφορά των εθελοντών αιμοδοτών, που προσφέρουν ζωή αθόρυβα και ανιδιοτελώς σε όσους έχουν ανάγκη, το αίμα δεν είναι ούτε αρκετό ούτε εύκολα ή έγκαιρα διαθέσιμο! Ως εκ τούτου, η ανάληψη πρωτοβουλιών για τη βελτιστοποίηση της χρήσης του αίματος, ώστε να εξορθολογιστεί αφενός η ζήτηση και να αποτραπεί αφετέρου η κακοδιαχείριση ή και η σπατάλη του, είναι καθοριστική για τη βιωσιμότητα των συστημάτων διαχείρισης αίματος αλλά και για την εξασφάλιση καλύτερων κλινικών αποτελεσμάτων για τους ασθενείς. Η έρευνα για την αποτελεσματική διαχείριση του αίματος των ασθενών (Patient Blood Management-PBM) είναι κάθε άλλο παρά νεότευκτη και η συζήτηση γύρω από αυτήν απασχολεί τα τελευταία χρόνια τα συστήματα υγείας και τον τομέα της δημόσιας υγείας τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. Καθίσταται δε εξαιρετικά επίκαιρη αυτό το διάστημα, λόγω της επικείμενης αναθεώρησης και αναβάθμισης των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Αίμα, τους Ιστούς και τα Κύτταρα (2002/98/ΕΚ), η οποία καλύπτει όλα τα στάδια της διαδικασίας μετάγγισης, από τη δωρεά και τη συλλογή αίματος ώς τον έλεγχο, την επεξεργασία, την αποθήκευση και τη διανομή του. Το PBM στοχεύει στη διαχείριση και τη διατήρηση του αίματος του ίδιου του ασθενούς, προκειμένου να βελτιώσει τις αιματολογικές του παραμέτρους, αντί να καταφύγει σε μετάγγιση αίματος, βοηθώντας έτσι στην εξοικονόμηση αποθεμάτων αίματος και τη διασφάλιση της διαθεσιμότητάς του για χρήση σε καταστάσεις στις οποίες οι μεταγγίσεις είναι η μόνη επιλογή, όπως η θαλασσαιμία και άλλες μεταγγισιοεξαρτώμενες χρόνιες ασθένειες. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη ενιαίων κατευθυντήριων οδηγιών και πρότυπων διαδικασιών για την εφαρμογή του στο σύνολο

των υπηρεσιών υγείας σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων είναι η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά και η υποβέλτιστη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στις αρχές και τις μεθόδους εφαρμογής του υποβαθμίζουν τη δυνητική συμβολή του σε μια ορθολογικότερη διαχείριση αίματος. Το θέμα διαθέτει αρκετές πτυχές και προεκτάσεις και, ως εκ τούτου, θα επανέλθω σε αυτό σύντομα με περαιτέρω αρθρογραφία μου. Εκπροσωπώντας τη Διεθνή Ομοσπονδία Θαλασσαιμίας, έναν διεθνούς κύρους οργανισμό ασθενών η επιβίωση των οποίων είναι άμεσα συνυφασμένη με το αίμα και τη διαθεσιμότητά του, συζητώ διεξοδικά επί του θέματος και προτείνω εισηγήσεις στο Υπουργείο Υγείας, τον καθ’ ύλην δηλαδή

αρμόδιο εθνικό φορέα για τη δημόσια υγεία. Αναμένω δε ότι οι αναθεωρημένες ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για το Αίμα, τους Ιστούς και τα Κύτταρα θα περιλαμβάνουν πρόνοιες για τη δημιουργία ενός κοινού εποπτικού μηχανισμού για την ποιότητα και την ασφάλεια του αίματος και των παραγώγων του, την παροχή κοινών κατευθυντήριων γραμμών και σχετικής εκπαίδευσης στους αρμόδιους φορείς των κρατών μελών, την υποχρεωτική καταγραφή των αναγκών σε αίμα και τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων σε περιπτώσεις ελλείψεων (π.χ. άμεση ενημέρωση κέντρων αίματος σε εθνικό επίπεδο και διακρατική συνεργασία), αλλά και για τη σύσταση και εφαρμογή πρωτοκόλλων διαχείρισης του αίματος των ασθενών, ώστε να καλυφθεί το κενό μεταξύ ανάγκης και προσφοράς. •••

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) πραγματοποιούνται ετησίως περίπου 25 εκατομμύρια μεταγγίσεις ερυθρών αιμοσφαιρίων.

ΑΡΘΡΟ Πώς αντιμετωπίζεται η ανοσοθρόμβωση

Προσθήκη «ρόλων» στα φάρμακα και φάρμακα σε «ρόλους» Σε ποιες περιπτώσεις χορηγούνται ηπαρίνες

της Μαριάννας Πολίτου, αιματολόγου, καθηγήτριας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, διευθύντριας του Αιματολογικού Εργαστηρίου, Νοσοκομείο «Αρεταίειο»

τα σημαντικά μαθήματα που πήραμε από την περίοδο της πανδημίας Covid-19 θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλάβουμε και τη βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών της ανοσοθρόμβωσης, που επέκτεινε τις γνώσεις μας για τη Φλεβική Θρομβοεμβολική Νόσο. Πολύ σύντομα από την έναρξη της εξάπλωσης του ιού, η λοίμωξη Covid -19 συσχετίστηκε με αυξημένα ποσοστά θρομβωτικών επιπλοκών και καταγράφηκε ο υψηλός κίνδυνος για τους ασθενείς να αναπτύξουν τόσο αρτηριακή όσο και φλεβική θρόμβωση. Φαίνεται πως η ανοσοθρόμβωση, όπως είναι ο ακριβής όρος που περιγράφει αυ-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

τές τις στενές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της εγγενούς ανοσίας (ουδετερόφιλα, μονοκύτταρα, συμπλήρωμα), της φλεγμονής και της πήξης, πυροδοτείται από την υπερέκκριση προφλεγμονωδών παραγόντων και την ενεργοποίηση πολλών παραγόντων του καταρράκτη της πήξης, οδηγώντας σε κλινικό επίπεδο σε ανάπτυξη θρόμβωσης. Για τη διαχείριση της «Θρόμβωσης σχετιζόμενης με τη νόσο Covid-19», η επιστημονική κοινότητα, λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετική παθοφυσιολογία και την ανάγκη να αντιμετωπιστεί η γενικευμένη ενεργοποίηση των μηχανισμών πήξης σε διάφορα επίπεδα, προέκρινε, τόσο στις διεθνείς όσο και στις εγχώριες κατευθυντήριες οδηγίες, την έναρξη αντιπηκτικής αγω-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ γής για θρομβοπροφύλαξη σε όλους τους νοσηλευόμενους ασθενείς με Covid-19, κατά προτίμηση με χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνες, επικαιροποιώντας με τον πιο πειστικό τρόπο τη σημαντικότητα αυτής της φαρμακευτικής κατηγορίας. Αξίζει, στο σημείο αυτό, να αναφερθεί πως ο βασικός ρόλος της ανοσοθρόμβωσης έχει πλέον αναγνωριστεί και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της θρόμβωσης σχετιζόμενης με τον καρκίνο, της σήψης αλλά και του τραύματος. Αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητά τους στην κλινική πράξη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συμπεριλαμβάνει τις ηπαρίνες στον κατάλογο των βασικών φαρμάκων. Η «κλασική» ηπαρίνη (unfractionated heparin UFH) ανακαλύφθηκε από το 1916 και είναι το φάρμακο εκλογής στην Επεμβατική Καρδιολογία για την πρόληψη της πήξης του αίματος κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης ανοιχτής καρδιάς, αλλά και στην αιμοκάθαρση. Είναι μια αναντικατάστατη αντιπηκτική αγωγή έναρξης, και όχι μόνο σε μια σειρά από θεραπείες σε κρίσιμες κλινικές καταστάσεις, όπως τα οξέα στεφανιαία σύνδρομα, η καρδιοπνευμονική παράκαμψη, η εξωσωματική οξυγόνωση με μεμβράνη και η πνευμονική εμβολή σε ασθενείς με αιμοδυναμική αστάθεια. Η ηπαρίνη είναι επίσης απαραίτητη για την επικάλυψη υλικών που έρχονται σε επαφή με αίμα, όπως τα στεντ στεφανιαίων και οι καθετήρες. Τα παραπάνω την καθιστούν πολύτιμη στην καθημερινή κλινική πράξη, παρά την εμφάνιση νέων αντιπηκτικών φαρμάκων. Οι ηπαρίνες χαμηλού μοριακού βάρους (LMWHs), μια εξέλιξη της ηπαρίνης, είναι μια ομάδα ετερογενών μειγμάτων ολιγοσακχαριτών, που προέρχονται από τη μη κλασματοποιημένη ηπαρίνη (UFH) και χρησιμοποιούνται ευρέως, για περίπου μισό αιώνα, στην πρόληψη και τη θεραπεία της θρόμβωσης. Παρασκευάζονται με διαφορετικές μεθόδους αποπολυμερισμού και για τον λόγο αυτό διαφέρουν ως προς τις φαρμακοκινητικές ιδιότητες και τα αντιπηκτικά προφίλ. Η διαφορετική μέθοδος αποπολυμερισμού δίνει σε κάθε LMWH διαφορές στα μοριακά τους βάρη (MWs) και τους προσδίδει διαφορετικά φαρμακολογικά χαρακτηριστικά, βιοδιαθεσιμότητα και, εν τέλει, διαφορές στις ενδείξεις, στις συστάσεις και στον τρόπο χρήσης τους. Για

ΑΡΘΡΟ

τον λόγο αυτό δεν μπορούν να θεωρηθούν κλινικά εναλλάξιμες. Οι κύριες ενδείξεις, συνολικά, των LMWHs περιλαμβάνουν τη θεραπεία της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης (ΕΒΦΘ) με ή χωρίς πνευμονική εμβολή (ΠΕ), την εκτεταμένη θεραπεία φλεβικής θρομβοεμβολής και την πρόληψη υποτροπών σε ενήλικες ασθενείς με ενεργό καρκίνο, τη διαχείριση των στεφανιαίων συνδρόμων, την προφύλαξη της θρόμβωσης σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ορθοπαιδική, γενική ή ογκολογική χειρουργική επέμβαση καθώς και την προφύλαξη σε ακινητοποιημένους ασθενείς λόγω παθολογικής αιτίας, όπως, για παράδειγμα, οξείας καρδιακής ανεπάρκειας, οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας, σοβαρών λοιμώξεων, ενεργού καρκίνου ή έξαρσης ρευματικών νοσημάτων. Τέλος, ενδείκνυνται στην πρόληψη σχηματισμού θρόμβου στις γραμμές εξωσωματικής κυκλοφορίας κατά την αιμοκάθαρση και αιμοδιήθηση σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια. Για τις προαναφερθείσες ενδείξεις οι LMWHs συστήνονται ως «ειδικά» φάρμακα και αναντικατάστατα σε προφίλ ασθενών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που χρήζουν αντιπηκτικής αγωγής, όπως, για παράδειγμα, οι ογκολογικοί ασθενείς, στους οποίους η θρόμβωση αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου.

Εξάρσεις νόσων μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την επάρκεια και την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος των ηπαρινών στην εγκυμοσύνη, καθώς τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πρέπει, εκτός από αποτελεσματικά, να είναι και ασφαλή για την έγκυο, αλλά και να μην παρεμβαίνουν στην υγιή ανάπτυξη του εμβρύου. Οι έγκυες γυναίκες έχουν 4-5 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν θρόμβωση ή/και πνευμονική εμβολή από τις μη έγκυες γυναίκες της ίδιας ηλικίας ενώ η εκδήλωση της νόσου αποτελεί σημαντική αιτία μητρικής νοσηρότητας και θνησιμότητας. Οι γηριατρικοί ασθενείς με συννοσηρότητες (νεφρική, ηπατική δυσλειτουργία), στους οποίους η πολυφαρμακία μπορεί να οδηγήσει σε φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις (DDIs) με την αντιπηκτική αγωγή, οι ασθενείς που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), οι ασθενείς που χρειάζεται να υποβληθούν σε γενικό ή ογκολογικό χειρουργείο και βέβαια οι ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου είναι επίσης ασθενείς για τους οποίους η καταλληλότητα των ηπαρινών προκρίνεται για την πρόληψη και τη θεραπεία τους. Οι LMWHs χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως στην κλινική πράξη τόσο για τη θρομβοπροφύλαξη όσο και για τη θεραπεία θρόμβωσης σε παχύσαρκους ασθενείς, με ευνοϊκά αποτελέσματα τόσο ως προς την ασφάλεια όσο και ως προς την αποτελεσματικότητα. Η ηπαρίνη είναι ένα βιολογικό φάρμακο που παρασκευάζεται χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τον χοίρειο εντερικό βλεννογόνο. Παρά τη μακροζωία της ως φάρμακο, δεν έχει βρεθεί ο τρόπος να παραχθεί με συνθετικό τρόπο. Κατ’ επέκταση, το ίδιο ισχύει και για τα παράγωγά της, τις χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνες. Έτσι, εξάρσεις νόσων όπως αυτής της αφρικανικής πανώλης, που απειλεί τον πληθυσμό των χοίρων, που είναι και η κύρια πηγή προέλευσης της πρώτης ύλης για τις ηπαρίνες, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την επάρκεια και την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού. Όπως καθίσταται εμφανές, τα αντιπηκτικά με βάση την ηπαρίνη αποτελούν βασικό συστατικό της σύγχρονης Ιατρικής σε ένα ευρύ πεδίο της κλινικής πράξης, από καθημερινές διαδικασίες μέχρι τη θεραπεία κρίσιμων για τη ζωή καταστάσεων. Η εξασφάλιση της κάλυψης των αναγκών των ασθενών από ασφαλείς, υψηλής ποιότητας πηγές αυτού του κρίσιμου φαρμάκου, που σώζει ζωές, είναι απαραίτητη. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ από ➤ πόνο ➤ πυρετό ➤ φλεγμονή

γρήγορα και με διάρκεια! ● Πυρετός; ● Πονόδοντος; ● Συπτώματα κρυολογήματος και γρίπης; ● Πονόλαιμος; ● Ημικρανία; ● Πονοκέφαλος; IBUTOMOL ADV 11/2021

● Πόνοι περιόδου; ● Οσφυαλγία; ● Πόνος σε μυς ή αρθρώσεις;

δραστικά συστατικά

ΙΒΟΥΠΡΟΦΑΙΝΗ 200 mg ΠΑΡΑΚΕΤΑΜΟΛΗ 500 mg

3 φορές την ημέρα

Εάν το 1 δισκίο δεν ελέγξει τα συμπτώματα, μπορείτε να πάρετε 2 δισκία έως και 3 φορές την ημέρα.

Μέγιστη δόση έως 6 δισκία σε διάστημα 24 ωρών. Αφήστε να περάσουν τουλάχιστον 6 ώρες ανάμεσα στις δόσεις. Για άνω των 18 ετών Να μην γίνεται χρήση για περισσότερες από 3 ημέρες ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ Ή ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟ ΣΑΣ.

Οιδίποδος 1-3 & Παράδρομος Αττικής Οδού 33-35, 15238 Χαλάνδρι Τηλ.: 2107488821, Fax: 2107488827 info@winmedica.gr, www.winmedica.gr

ΑΡΘΡΟ Τι περιλαμβάνει η θεραπευτική φαρέτρα

Νεότερα δεδομένα για την οξεία μυελογενή λευχαιμία και την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία Ποιες οι εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές για ηλικιωμένους και ασθενείς με συννοσηρότητες

της Βασιλικής Παππά, καθηγήτριας Αιματολογίας ΕΚΠΑ, Αιματολογική Μονάδα Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»

οξεία μυελογενής λευχαιμία (ΟΜΛ) αποτελεί μια κακοήθη πάθηση του μυελού των οστών, χαρακτηριζόμενη από αναστολή της φυσιολογικής ωρίμανσης των αιμοποιητικών κυττάρων και κατάληψη του μυελού των οστών από άωρα βλαστικά κύτταρα, τα οποία πολλαπλασιάζονται εις βάρος των φυσιολογικών αιμοποιητικών κυττάρων, με αποτέλεσμα να έχουμε στο αίμα μείωση των φυσιολογικών λευκών, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων και επικράτηση, σε άλλοτε άλλο βαθμό, των παθολογικών βλαστικών κυττάρων. Η διάγνωση της νόσου τίθεται με την επισκόπηση του περιφερικού αίματος, το οποίο θα αποκαλύψει την παρουσία, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, λευχαιμικών κυττάρων και τη μείωση των ουδετερόφιλων ή/και των αιμοπεταλίων. Σε

σπάνιες περιπτώσεις, οι βλάστες δεν ανευρίσκονται στο αίμα, αλλά μόνο στον μυελό των οστών. Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται στο μυελόγραμμα και τη μορφολογική εκτίμηση του μυελού, στην ανοσοφαινοτυπική μελέτη των λευχαιμικών κυττάρων, τα οποία εκφράζουν παθολογικά αντιγόνα σε σχέση με τα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα, στην κυτταρογενετική ανάλυση των αιμοποιητικών κυττάρων του μυελού, που θα αναδείξουν συγκεκριμένες κλωνικές κυτταρογενετικές διαταραχές, αλλά και στον μοριακό έλεγχο για την ανάδειξη συγκεκριμένων μεταλλάξεων που έχουν πολύ μεγάλη σημασία τόσο για την πρόγνωση των ασθενών όσο και για τον θεραπευτικό σχεδιασμό. Με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες του European Leukemia Net (ELN) του 2017, κατά την αρχική διάγνωση της ΟΜΛ, η μο-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

ριακή και κυτταρογενετική ανάλυση είναι απαραίτητη ώστε να καταστρωθεί το θεραπευτικό πλάνο και κυρίως να διευκρινιστεί ποιοι είναι οι ασθενείς που θα πρέπει να υποβληθούν σε αλλογενή μεταμόσχευση μετά την επίτευξη της πρώτης πλήρους ύφεσης. Ο μοριακός έλεγχος που θα πρέπει να γίνεται σε κάθε ασθενή είναι ο έλεγχος μεταλλάξεων των γονιδίων FLT3 και με σύγχρονο προσδιορισμό του αλληλικού φορτίου της μετάλλαξης, καθώς και μεταλλάξεων των γονιδίων NPM1, CEBPA, p53, ASXL1 και RUNX1 σε συνδυασμό με την κυτταρογενετική ανάλυση του μυελού. Με βάση αυτές τις παραμέτρους, ο ασθενής κατατάσσεται στην ομάδα χαμηλού, ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου, και οι ασθενείς υψηλού αλλά ενδεχομένως και ενδιάμεσου κινδύνου είναι υποψήφιοι για περαιτέρω αντιμετώπιση με αλλογενή μεταμόσχευση μυελού αμέσως μετά την επίτευξη της πρώτης πλήρους ύφεσης. Παραδοσιακά, η θεραπεία πρώτης γραμμής στην ΟΜΛ περιλαμβάνει τη χορήγηση εντατικής χημειοθεραπείας με τον συνδυασμό δύο φαρμάκων: της αρασυτίνης σε επταήμερη 24ωρη χορήγηση και μίας ανθρακυκλίνης, είτε daunoblastin είτε idarubicin, επί τρεις ημέρες (ο κλασικός συνδυασμός 7+3). Τα τελευταία χρόνια, σημαντικές αλλαγές έχουν επιτευχθεί σχετικά με τη θεραπεία πρώτης γραμμής. Ειδικά για τους ασθενείς με τη μετάλλαξη FLT3, η μιντοσταυρίνη (αναστολέας πρώτης γενεάς τυροσίνης κινάσης) αποτελεί τη θεραπεία εκλογής σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία και έχει λάβει ένδειξη τόσο στις ΗΠΑ από τον FDA όσο και στην Ευρώπη από τον EMEA. Η ένδειξη αυτή στηρίχθηκε στα αποτελέσματα της μελέτης RATIFY, η οποία έδειξε ότι η μιντοσταυρίνη, σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία έναντι χημειοθεραπείας με placebo, είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ολικής επιβίωσης, αλλά και της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων, με τετραετή επιβίωση 51,4% στο σκέλος της μιντοσταυρίνης έναντι 44,3% στο placebo. Τo πλεονέκτημα της επιβίωσης στο σκέλος της μιντοσταυρίνης αποδόθηκε στα σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά αθροιστικής επίπτωσης υποτροπής στην ομάδα των ασθενών που δεν μεταμοσχεύθηκαν. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας σταθεροποίησης, η μιντοσταυρίνη ή το placebo χορηγήθηκαν ως θεραπεία συ-

ΑΡΘΡΟ

Το gemtuzumab ozogamycin έδειξε βελτίωση της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων υπέρ του GO (40,8% έναντι 17,1%) και της συνολικής επιβίωσης (53,2% έναντι 41,9%) στα 2 έτη.

ντήρησης για 12 κύκλους. Μεταγενέστερη ανάλυση των ασθενών που έλαβαν θεραπεία συντήρησης στο τέλος της θεραπείας σταθεροποίησης δεν έδειξε σημαντικές διαφορές ως προς την επιβίωση και την επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων και, έτσι, επί του παρόντος, ο ρόλος της μιντοσταυρίνης ως θεραπείας συντήρησης είναι ασαφής.

Ένα ακόμη «όπλο» Ένα άλλο μόριο που έχει προστεθεί στη θεραπευτική μας φαρέτρα είναι το gemtuzumab ozogamycin (GO), που αποτελεί αντίσωμα κατά του αντιγόνου CD33 συζευγμένο με τον κυτταροτοξικό παράγοντα calicheamicin, που χορηγείται σε συνδυασμό με την κλασική χημειοθεραπεία 7+3. Το CD33 είναι ένας χρήσιμος θεραπευτικός στόχος, δεδομένου του ότι εκφράζεται στην πλειονότητα των οξειών μυελογενών λευχαιμιών και πολύ λιγότερο στα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα. Αν και τα αρχικά δεδομένα μελετών είχαν εγείρει προβλήματα τοξικότητας, όπως την εμφάνιση αυξημένων ποσοστών φλεβοαποφρακτικής νόσου του ήπατος, εντούτοις η γαλλική μελέτη ALFA-0701 ερεύνησε τη χορήγηση του gemtuzumab ozogamycin σε μικρότερη κλασματοποιημένη δόση σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία σε 140 ασθενείς ηλικίας 50-70 ετών οι οποίοι έλαβαν το φάρμακο τις ημέρες 1, 4, 7 και συγκρίθηκαν με 140 ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία. Οι ασθενείς που πέτυχαν πλήρη ύφεση συνέχισαν με δύο θεραπείες σταθεροποίησης με ή χωρίς gemtuzumab ozogamycin. Δι-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

απιστώθηκε σημαντική βελτίωση της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων υπέρ του GO (40,8% έναντι 17,1%) και της συνολικής επιβίωσης (53,2% έναντι 41,9%) στα 2 έτη. Σε μια μεγάλη μετα-ανάλυση 5 τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών, που περιλάμβανε 3.325 ασθενείς, διαπιστώθηκε ότι μεγαλύτερο όφελος επιβίωσης από το φάρμακο αυτό έχουν οι ασθενείς με καλής πρόγνωσης κυτταρογενετικές διαταραχές, ακολουθούμενοι από τους ασθενείς με ενδιάμεσης πρόγνωσης, ενώ δεν υπήρχε όφελος για τους ασθενείς με πτωχής πρόγνωσης καρυότυπο. Το φάρμακο αυτό έχει λάβει ένδειξη στις ΗΠΑ από τον FDA και στην Ευρώπη από τον ΕΜΕΑ, σε συνδυασμό με εντατική χημειοθεραπεία για ασθενείς με νεοδιαγνωσθείσα CD33+ οξεία μυελογενή λευχαιμία. Μεγαλύτερο όφελος φαίνεται όμως να έχει για τους ασθενείς με ευνοϊκό καρυότυπο και χωρίς αυξημένο κίνδυνο τοξικότητας, όπως για παράδειγμα ασθενείς με ενεργό λοίμωξη.

Με βεβαρημένο ιστορικό Για την ομάδα των ασθενών με οξεία λευχαιμία που εμφανίζεται επί εδάφους προϋπάρχουσας αιματολογικής κακοήθειας, όπως για παράδειγμα μυελοδυσπλαστικού ή μυελοϋπερπλαστικού συνδρόμου, χαρακτηριζόμενη ως δευτεροπαθής οξεία μυελογενής λευχαιμία, καθώς και για την οξεία λευχαιμία που εμφανίζεται μετά από προηγούμενη έκθεση σε κυτταροτοξικούς παράγοντες ή την οξεία λευχαιμία που έχει

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ κυτταρογενετικές διαταραχές παρόμοιες με αυτές των μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων, η πρόγνωση είναι ιδιαίτερα πτωχή. Για αυτήν την ομάδα ασθενών ένα νέο εγκεκριμένο φάρμακο είναι το CPX-351, το οποίο αποτελεί ένα λιποσωμιακό μόριο συνδυασμού της daunoblastin και της aracytin. Αρχικά αποτελέσματα μιας μελέτης Φάσης ΙΙ σε ηλικιωμένους ασθενείς έδειξαν ότι η ομάδα των ασθενών με δευτεροπαθή οξεία μυελογενή λευχαιμία και με κακής πρόγνωσης καρυότυπο είχαν καλύτερη ανταπόκριση σε σχέση με αυτούς που έλαβαν χημειοθεραπεία (πλήρης ύφεση 57,6% έναντι 31,6%). Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, μια μελέτη Φάσης ΙΙΙ σε ασθενείς ηλικίας 60-75 ετών με υψηλού κινδύνου οξεία μυελογενή λευχαιμία ή δευτεροπαθή οξεία μυελογενή λευχαιμία έδειξε ότι η διάμεση συνολική επιβίωση για τους ασθενείς που έλαβαν το CPX-351 ήταν 9,56 μήνες, σημαντικά καλύτερη έναντι 5,95 μηνών για τους ασθενείς που έλαβαν την κλασική χημειοθεραπεία 7+3. Η συνολική ανταπόκριση ήταν επίσης σημαντικά καλύτερη (47,1% έναντι 33,3%). Αυτό όμως που ήταν ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το γεγονός ότι το 34% των ασθενών που έλαβαν το CPX-351 υπεβλήθησαν στη συνέχεια σε αλλογενή μεταμόσχευση μυελού, έναντι του 25% των ασθενών στο σκέλος της κλασικής χημειοθεραπείας, και άρα δίδεται η δυνατότητα σε αυτήν την ομάδα ασθενών με κακή πρόγνωση σε υψηλότερα ποσοστά να πετύχουν ύφεση της νόσου με αποδεκτή τοξικότητα και στη συνέχεια να διασωθούν με αλλογενή μεταμόσχευση. Το φάρμακο αυτό έχει λάβει ένδειξη στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη για την υποομάδα ασθενών με δευτεροπαθή οξεία μυελογενή λευχαιμία, για οξεία λευχαιμία μετά από έκθεση σε κυτταροτοξικούς παράγοντες και για την οξεία μυελογενή λευχαιμία με κυτταρογενετικές διαταραχές χαρακτηριστικές μυελοδυσπλαστικών συνδρόμων. Η εμπειρία από τη χρήση του φαρμάκου εκτός κλινικών μελετών δημοσιεύθηκε από μια γαλλική ομάδα σε 103 ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο με βάση την εγκεκριμένη του ένδειξη. Η συνολική ανταπόκριση ήταν 59% και η διάμεση επιβίωση 16,1 μήνες σε έναν διάμεσο χρόνο 8,6 μηνών παρακολούθησης. Οι ασθενείς που είχαν μεταλλάξεις του ASXL1 και του RUNX1, που θεωρούνται πτωχής πρόγνωσης, είχαν εξίσου καλά ποσοστά ανταπόκρισης σε αντίθεση με τους ασθενείς με τη μετάλλαξη του p53.

Η τοξικότητα του φαρμάκου ήταν αποδεκτή. Επίσης, σε μια αναδρομική μελέτη 25 ασθενών με ΟΜΛ με αυτά τα χαρακτηριστικά οι οποίοι έλαβαν το CPX-351 ως εξωτερικοί ασθενείς, χωρίς ανάγκη νοσοκομειακής νοσηλείας, αναδεικνύει μια νέα προοπτική με πολύ θετικές επιπτώσεις για την οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας.

Για ηλικιωμένους ασθενείς Ένα μεγάλο πρόβλημα στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ΟΜΛ είναι οι ασθενείς οι οποίοι, λόγω προχωρημένης ηλικίας, κακής φυσικής κατάστασης και συννοσηροτήτων, δεν μπορούν να υποβληθούν σε εντατική χημειοθεραπεία με τον κλασικό συνδυασμό 7+3. Για τους ασθενείς αυτούς οι υπομεθυλιωτικοί παράγοντες αζακυτιδίνη και δεσιταμπίνη αποτελούν εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές. Οι παράγοντες αυτοί, ως μονοθεραπεία, έχουν δείξει πλεονέκτημα επιβίωσης συγκρινόμενοι με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης υποδορίως. Παρ’ όλα αυτά, η διάμεση επιβίωση των ασθενών που έλαβαν αζακυτιδίνη σε μια μελέτη Φάσης ΙΙΙ ήταν μόνο 10,4 μήνες και με βάση μελέτη παρατήρησης με μεγάλο αριθμό ασθενών ακόμη μικρότερη (7,1 μήνες). Έτσι, οι ερευνητικές προσπάθειες στράφηκαν σε μελέτες συνδυασμού των υπομεθυλιωτικών παραγόντων με το venetoclax, ένα από του στόματος χορηγούμενο παράγοντα με δράση κατά της αντιαποπτωτικής πρωτεΐνης bcl2, με βάση in vitro και in vivo δεδομένα για συνεργική δράση του φαρμάκου αυτού τόσο με χημειοθεραπεία όσο και με υπομεθυλιωτικούς παράγοντες. Το φάρμακο, καταστέλλοντας την αντιαποπτωτική πρωτεΐνη bcl-2, οδηγεί τα λευχαιμικά κύτταρα σε απόπτωση. Η μελέτη VIALE-C, διεθνής τυχαιοποιημένη διπλή τυφλή μελέτη, συνέκρινε το Venetoclax με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης έναντι placebo με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης σε ασθενείς με ΟΜΛ άνω των 75 ή ασθενείς που δεν μπορούσαν να λάβουν εντατική χημειοθεραπεία. Σε έναν διάμεσο χρόνο παρακολούθησης 17,5 μηνών, οι ασθενείς που έλαβαν venetoclax είχαν σημαντικά καλύτερα ποσοστά ανταπόκρισης, καλύτερη επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων (4,9 μήνες έναντι 2,1 μηνών) και σημαντικά καλύτερη επιβίωση (8,4 έναντι 4,1 μηνών). Επιπλέον, ο συνδυασμός αζακυτιδίνης και venetocalx σε σύγκριση με αζακυτιδίνη και placebo στη μελέτη VIALE-A έ-

Το λιποσωμιακό μόριο συνδυασμού της daunoblastin και της aracytin επέφερε καλύτερη ανταπόκριση σε ασθενείς σε σχέση με αυτούς που έλαβαν χημειοθεραπεία.

ΑΡΘΡΟ

Το μόριο ivosidenib από του στόματος στοχεύει στη μετάλλαξη IDH1.

δωσε ακόμη πιο ενθαρρυντικά αποτελέσματα με διάμεση επιβίωση των ασθενών στο σκέλος του venetoclax+αζακυτιδίνη, 14,7 μήνες έναντι 9,6 μηνών στο σκέλος του placebo+αζακυτιδίνη σε διάμεσο χρόνο παρακολούθησης 20,5 μηνών. Το ποσοστό πλήρους ύφεσης ήταν 36,7% έναντι 17,9%. Τα αποτελέσματα αυτά είναι τα καλύτερα που έχουν αναφερθεί μέχρι τώρα για αυτήν την ομάδα ηλικιωμένων ασθενών που δεν μπορούν να λάβουν εντατική χημειοθεραπεία. Η κύρια τοξικότητα του συνδυασμού ήταν η αιματολογική τοξικότητα με θρομβοπενία και ουδετεροπενία καθώς και η εμπύρετη ουδετεροπενία στο 42%, που απαιτούν τη στενή παρακολούθηση των ασθενών. Το venetoclax αποτελεί εγκεκριμένη θεραπεία από τον FDA σε συνδυασμό είτε με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης είτε με υπομεθυλιωτικούς παράγοντες για τη θεραπεία πρώτης γραμμής ασθενών >=75 ετών ή ασθενών με σημαντικές συννοσηρότητες που δεν μπορούν να λάβουν εντατική χημειοθεραπεία, ενώ ο ΕΜΕΑ ενέκρινε μόνο τον συνδυασμό venetoclax με υπομεθυλιωτικούς παράγοντες. Οι τρέχουσες ερευνητικές προσπάθειες στρέφονται προς την κατεύθυνση των συνδυαστικών θεραπειών που περιλαμβάνουν ως βάση τον συνδυασμό venetoclax και υπομεθυλιωτικών παραγόντων με έναν άλλο στοχευμένο παράγοντα. Οι ασθενείς που αποτυγχάνουν στον συνδυασμό venetoclax και υπομεθυλιωτικών παραγόντων έχουν πολύ πτωχή πρόγνωση, ίσως λόγω της εμφάνισης κυτταρογενετικών διαταραχών και μεταλλάξεων πτωχής πρόγνωσης. Ένα άλλο νέο φάρμακο που πρόσφατα έλαβε ένδειξη από τον FDA και τον ΕΜΕΑ για ασθενείς ηλικίας >=75 ετών και για ασθενείς μη επιλέξιμους για εντατική χημειοθεραπεία είναι το μόριο glasdegib, που αποτελεί αναστολέα της οδού hedgehog, το οποίο χορηγείται σε συνδυασμό με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης. Η έγκριση του συνδυασμού ήταν αποτέλεσμα μελέτης Φάσης ΙΙ σύγκρισης του συνδυασμού αυτού με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης, η οποία έδειξε διάμεση επιβίωση 8,8 μήνες έναντι 4,9 μηνών στη μονοθεραπεία με χαμηλές δόσεις αρασυτίνης. Τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι τόσο εντυπωσιακά όσο με τους συνδυασμούς υπομεθυλιωτικών παραγόντων με venetoclax. Παρ’ όλα αυτά, μας δίνουν μία ακόμη θεραπευτική επιλογή για την ομάδα ασθενών που δεν δύνανται να λάβουν εντατική χημειοθεραπεία.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Μετά την εμφάνιση μεταλλάξεων Τέλος, η ανίχνευση μεταλλάξεων που σχετίζονται με την παθογένεια της ΟΜΛ οδήγησε στον σχεδιασμό στοχευμένων θεραπειών. Για τους ασθενείς που δεν είναι επιλέξιμοι για εντατική χημειοθεραπεία και έχουν τη μετάλλαξη IDH1, το μόριο ivosidenib από του στόματος που στοχεύει τη συγκεκριμένη μετάλλαξη και οδηγεί σε αναστολή της παραγωγής του ογκομεταβολίτη 2-υδροξυγλουταρικού χορηγήθηκε ως μονοθεραπεία σε 258 ασθενείς, εκ των οποίων οι 179 είχαν υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική νόσο, και ανέδειξε ποσοστά πλήρους ύφεσης 21,6% και συνολικής ανταπόκρισης 41,6%. Μια ανεπιθύμητη ενέργεια αυτού του φαρμάκου είναι το σύνδρομο διαφοροποίησης, που παρατηρείται σε μικρό ποσοστό 3,9% και χαρακτηρίζεται από πυρετό, δύσπνοια, αύξηση σωματικού βάρους, ανεξήγητη υπόταση, οξεία νεφρική ανεπάρκεια, πνευμονικά διηθήματα, περικαρδιακή και υπεζωκοτική συλλογή υγρού. Ο FDA αλλά όχι ο ΕΜΕΑ έχει δώσει έγκριση για το φάρμακο αυτό ως μονοθεραπεία για ασθενείς μη επιλέξιμους για χημειοθεραπεία που έχουν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη, είτε ως θεραπεία πρώτης γραμμής είτε για ασθενείς με υποτροπιάζουσα/ανθεκτική ΟΜΛ. Ένα πρόβλημα το οποίο απασχολεί στην κλινική πράξη είναι οι ασθενείς με υψηλού ή ενδιάμεσου κινδύνου νόσο, στους οποίους επιτυγχάνεται πλήρης ύφεση μετά τη χορήγηση χημειοθεραπείας και οι οποίοι, για διάφορους λόγους, δεν είναι επιλέξιμοι για αντιμετώπιση με αλλογενή μεταμόσχευση. Τα ποσοστά υποτροπής σε αυτήν την ομάδα ασθενών είναι πολύ υψηλά, από 40%-60%, οπότε αποτελεί επιτακτική ανάγκη η διατήρηση της ύφεσης με τη χορήγηση θεραπείας συντήρησης. Προς την κατεύθυνση αυτή, η χορήγηση αζακυτιδίνης από του στόματος έχει δώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Στη μελέτη QUAZAR AML-001 472, ασθενείς ηλικίας 55 έως 86 ετών με νεοδιαγνωσθείσα ΟΜΛ και ενδιάμεσου και υψηλού κυτταρογενετικού κινδύνου νόσο έλαβαν θεραπεία εφόδου με την κλασική χημειοθεραπεία με ή χωρίς θεραπεία σταθεροποίησης και στη συνέχεια τυχαιοποιήθηκαν είτε σε συντήρηση με από του στόματος αζακυτιδίνη είτε σε placebo. H διάμεση επιβίωση και η επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων ήταν σημαντικά καλύτερες στους ασθενείς που έλαβαν από του

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

στόματος αζακυτιδίνη (24,7 μήνες έναντι 14,8 μηνών και 10,2 έναντι 4,8 μηνών στο placebo, αντίστοιχα). Η θεραπεία ήταν καλά ανεκτή, με κύρια εκδήλωση την αιματολογική τοξικότητα. Με βάση αυτά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, ο FDA και ο EMEA έχουν εγκρίνει τη θεραπεία συντήρησης με το φάρμακο αυτό για ασθενείς με ΟΜΛ που επιτυγχάνουν ύφεση μετά από εντατική χημειοθεραπεία και δεν είναι επιλέξιμοι ή δεν επιθυμούν περαιτέρω αντιμετώπιση με αλλογενή μεταμόσχευση μυελού. Επίσης, η θεραπεία συντήρησης με αζακυτιδίνη από του στόματος έχει τη δυνατότητα αρνητικοποίησης της θετικής ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου σε ποσοστό 37% των ασθενών και αυτή είναι μια σημαντική παρατήρηση ως προς το βάθος των ανταποκρίσεων και τη δυνατότητα διατήρησης της ύφεσης. Τέλος, για τους ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική ΟΜΛ θα πρέπει, κατά την υποτροπή, να γίνεται έλεγχος μεταλλάξεων, δεδομένου του ότι κατά τον χρόνο της υποτροπής ορισμένες μεταλλάξεις παραμένουν σταθερές ενώ άλλες εμφανίζονται για πρώτη φορά και μπορεί να οδηγήσουν σε στοχευμένες θεραπείες. Για τους ασθενείς που κατά την υποτροπή της ΟΜΛ είναι θετικοί για τη μετάλλαξη του FLT-3 η κύρια θεραπευτική επιλογή είναι το gilteritinib, αναστολέας τυροσίνης κινάσης δεύτερης γενεάς, χορηγούμενο από του στόματος. Στη μελέτη ADMIRAL, οι ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική ΟΜΛ θετικοί για τη μετάλλαξη FLT-3 τυχαιοποιήθηκαν είτε σε χημειοθεραπεία διάσωσης είτε σε

gilteritinib. Διαπιστώθηκε ότι οι ασθενείς στο σκέλος του gilteritinib είχαν υψηλότερα ποσοστά πλήρους ύφεσης (34% έναντι 15,4%) και καλύτερη συνολική επιβίωση (9,3 έναντι 5,6 μηνών). Επιπλέον, μια αναδρομική καταγραφή από 13 κέντρα ανέλυσε την αποτελεσματικότητα του gilteritinib σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική νόσο που είχαν λάβει προηγούμενη θεραπεία με αναστολέα τυροσίνης κινάσης. Το ποσοστό πλήρους ύφεσης ήταν 58% και η συνολική επιβίωση 7,8 μήνες, υποδηλώνοντας ότι το φάρμακο αυτό είναι δραστικό ακόμη και σε ασθενείς που έχουν προηγουμένως εκτεθεί σε άλλους αναστολείς τυροσίνης κινάσης. Τέλος, για τους ασθενείς που έχουν τη μετάλλαξη IDH2, το μόριο enasidenib χορηγούμενο από του στόματος που αποτελεί εκλεκτικό αναστολέα της μετάλλαξης IDH2 έχει λάβει ένδειξη από τον FDA, αλλά όχι από τον ΕΜΕΑ, για υποτροπιάζουσα/ ανθεκτική ΟΜΛ με θετικότητα ως προς τη μετάλλαξη IDH2. H εγκριτική μελέτη του φαρμάκου σε αυτήν την ομάδα ασθενών έδειξε ποσοστά συνολικής ανταπόκρισης 40%, με διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης 5,8 μήνες και διάμεση επιβίωση 9,3 μήνες. Επίσης, το gemtuzumab ozogamycin έχει λάβει ένδειξη από τον FDA, αλλά όχι τον ΕΜΕΑ, για υποτροπιάζουσα ανθεκτική CD33+ ΟΜΛ και μπορεί να προστεθεί σε εντατική χημειοθεραπεία. Από τα παραπάνω γίνεται εμφανές ότι η θεραπευτική μας φαρέτρα τα τελευταία χρόνια έχει εμπλουτιστεί με πολλούς νέους στοχευμένους παράγοντες, οι οποίοι, τόσο στη θεραπεία πρώτης γραμμής όσο και στην υποτροπιάζουσα ανθεκτική ΟΜΛ,

Το gilteritinib σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική νόσο που είχαν λάβει προηγούμενη θεραπεία με αναστολέα τυροσίνης κινάσης πέτυχε πλήρη ύφεση 58%.

ΑΡΘΡΟ

βελτιώνουν την έκβαση των ασθενών και επιτρέπουν σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών να οδηγηθούν σε αλλογενή μεταμόσχευση, που αποτελεί τη θεραπεία εκλογής στον δρόμο προς την ίαση.

Στην οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία

Η εντατικοποίηση της θεραπείας σε ασθενείς με λεμφοβλαστική λευχαιμία διασφάλισε μόνο το 30%-40% εκείνων με μακρά επιβίωση.

Η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία (ΟΛΛ) αποτελεί μια κακοήθη αιματολογική πάθηση, που χαρακτηρίζεται από διήθηση του μυελού αλλά και εξωμυελικών οργάνων από λευχαιμικά κύτταρα λεμφοβλαστικής προέλευσης. Παρατηρείται, από πλευράς ηλικίας, μια διφασική κατανομή με μεγαλύτερη συχνότητα κατά την παιδική ηλικία και μια δεύτερη αιχμή στην ηλικία των 50 ετών. Η εντατικοποίηση της θεραπείας οδήγησε για τους παιδιατρικούς ασθενείς σε σημαντική βελτίωση της επιβίωσης ενώ για τους ενήλικες τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο ευνοϊκά και μόνο το 30%-40% των ασθενών εξασφαλίζουν μακρά επιβίωση. Ο λόγος είναι ότι στην οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία των ενηλίκων έχουμε επικράτηση κακής πρόγνωσης κυτταρογενετικών και γενετικών διαταραχών (αναδιατάξεις του KM2A και Ph-like διαταραχές). Επιπλέον, τα εντατικά πρωτόκολλα θεραπείας που χρησιμοποιούνται στα παιδιά συνοδεύονται από σημαντική τοξικότητα στους ενήλικες. Οι συνηθέστερες κλινικές εκδηλώσεις της ΟΛΛ προκύπτουν από την άθροιση των λεμφοβλαστών στον μυελό, στο αίμα και εξωμυελικές θέσεις. Τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά και περιλαμβάνουν γενικά συμπτώματα που οφείλονται στην ανεπάρκεια του μυελού, όπως αναιμία, ουδετεροπενία,

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

θρομβοπενία, καθώς και συστηματικά συμπτώματα, όπως πυρετό, απώλεια βάρους, νυκτερινές εφιδρώσεις, αιμορραγίες, κόπωση, δύσπνοια και λοιμώξεις. Η διήθηση εξωμυελικών θέσεων οδηγεί σε λεμφαδενοπάθεια, σπληνομεγαλία και ηπατομεγαλία στο 20% των ασθενών. Η διήθηση του ΚΝΣ κατά την αρχική διάγνωση εμφανίζεται στο 5%-8% των ασθενών με προσβολή εγκεφαλικών συζυγιών ή μηνιγγιτιδικά συμπτώματα. Η Τ οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία μπορεί επίσης να εμφανιστεί με διόγκωση λεμφαδένων μεσοθωρακίου. Η διάγνωση της νόσου γίνεται με έλεγχο του μυελού των οστών που αποκαλύπτει διήθηση από λεμφοβλάστες σε ποσοστό >20%. Στον αρχικό διαγνωστικό έλεγχο είναι απαραίτητη η μορφολογική εκτίμηση των βλαστικών κυττάρων, η ανοσοφαινοτυπική εκτίμηση με κυτταρομετρία ροής και ο καρυότυπος, ενώ η διερεύνηση της συμμετοχής του ΚΝΣ γίνεται με οσφυονωτιαία παρακέντηση και έλεγχο του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Αν τεκμηριωθεί διήθηση ΚΝΣ στον έλεγχο του ΕΝΥ, απαιτείται περαιτέρω έλεγχος με μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία με βάση την αρχική FAB ταξινόμηση, που ήταν καθαρά μορφολογική, περιλαμβάνει τρεις υπότυπους, την L1, την L2 και την L3, βασιζόμενη στο μέγεθος του κυττάρου και του κυτταροπλάσματος, στην ύπαρξη πυρηνίων, κυτταροπλασματικών κενοτοπίων και στη βασεοφιλία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ΟΛΛ διακρίνεται σε δύο μεγάλες ομάδες, τη Β και την Τ οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία. Η Β ΟΛΛ διακρίνεται σε 2 υπότυπους: τη Β οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία με χαρακτηριστικές γενετικές διαταραχές και τη Β οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία μη περαιτέρω προσδιοριζόμενη. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες κυτταρογενετικές διαταραχές: την t(9;22) (q34.1;q11.2); BCR-ABL1, την t(v;11q23.3); KMT2A, την t(12;21)(p13.2;q22.1); ETV6; RUNX1, τη Β λεμφοβλαστική λευχαιμία/ λέμφωμα με υπερδιπλοειδία, με υποδιπλοειδία, την t(5;14)q(31,1;q323.3) IL3IGH, t(1;19)(q23;p13.3); TCF3-PBX1 και πιθανές ιδιαίτερες οντότητες τη Β λεμφοβλαστική λευχαιμία λέμφωμα bcr-abl1like και τη Β λεμφοβλαστική λευχαιμία/ λέμφωμα με iAMP21. Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία περιλαμβάνει την Τ λεμφοβλαστική λευχαιμία/λέμφωμα, με πιθανές ιδιαίτερες οντότητες την άωρη πρόδρομη Τ λεμφοβλαστική λευχαιμία και

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ τη λεμφοβλαστική λευχαιμία/λέμφωμα από ΝΚ κύτταρα. Στους ενήλικες, η Β οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία αποτελεί περίπου το 75% των περιπτώσεων. Η ιδιαίτερη οντότητα bcr-abl1-like ή αλλιώς Philadelphia like ΟΛΛ χαρακτηρίζεται από προφίλ γονιδιακής έκφρασης παρόμοιο με τους ασθενείς με ΟΛΛ θετική για το χρωμόσωμα Philadelphia, χωρίς όμως να ανιχνεύεται η κλασική αντιμετάθεση t(9;22) και το υβριδικό παθολογικό γονίδιο bcr/abl. Οι μοριακές διαταραχές σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνουν ελλείμματα σε μεταγραφικούς παράγοντες που είναι σημαντικοί για τη διαφοροποίηση των Β λεμφοκυττάρων, καθώς και μεταλλάξεις γονιδίων κινασών στο 90% των περιπτώσεων. Οι θεραπευτικές προεκτάσεις αυτών των διαταραχών είναι πολύ σημαντικές, διότι αυτές οι μορφές ΟΛΛ που συνοδεύονται από πτωχή πρόγνωση μπορούν να ανταποκριθούν σε θεραπεία με αναστολείς κινασών. H θεραπευτική αντιμετώπιση ενηλίκων ασθενών με ΟΛΛ αποτελεί πρόκληση, με τη συνολική πενταετή επιβίωση των ασθενών να κυμαίνεται από 60% για τους νέους ενήλικες σε κάτω από 10% για ασθενείς ηλικίας άνω των 75. Τα τελευταία χρόνια, παρ’ όλα αυτά, η εισαγωγή νέων παραγόντων στη θεραπεία της ΟΛΛ έχει δραματικά βελτιώσει τα αποτελέσματα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Για τους νέους ενήλικες ασθενείς με ΟΛΛ, η βελτίωση των χημειοθεραπευτικών πρωτοκόλλων με την εισαγωγή παιδιατρικών πλέον εντατικοποιημένων πρωτοκόλλων έχει καλυτερεύσει την έκβασή τους. Με βάση προοπτικές μελέτες εφαρμογής παιδιατρικών πρωτοκόλλων σε νέους ενήλικες, η επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων βελτιώθηκε στο 50%-60% και η συνολική επιβίωση στο 60%-70%. Παρ’ όλα αυτά, η εντατικοποίηση της θεραπείας σε αυτήν την ομάδα ασθενών συνοδεύεται από σημαντική τοξικότητα και oι σύγχρονες ερευνητικές τάσεις στρέφονται στην ενσωμάτωση νέων παραγόντων στη θεραπεία πρώτης γραμμής. Επίσης, η βελτίωση των κριτηρίων επιλογής των ασθενών για αλλογενή μεταμόσχευση και η χρήση αξιόπιστων μεθόδων για τη μέτρηση της ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου ομοίως βοήθησαν στον εντοπισμό των ασθενών που αναμένεται να έχουν μέγιστο όφελος από την αλλογενή μεταμόσχευση, αποφεύγοντας την υπερβολική τοξικότητα. Οι σημαντικές θεραπευτικές εξελίξεις αφορούν κυρίως τη Β οξεία λεμφοβλαστική

λευχαιμία. Η ανάπτυξη νέων ανοσοθεραπειών για την αντιμετώπιση της υποτροπιάζουσας ανθεκτικής νόσου με τους παράγοντες blinatumomab and inotuzumab ozogamycin (InO) αποτέλεσε μια σημαντική θεραπευτική εξέλιξη για την αντιμετώπιση ενήλικων ασθενών με ΟΛΛ. Το InO είναι ένα anti-CD22 αντίσωμα συζευγμένο με τον κυτταροτοξικό παράγοντα calicheamicin. To blinatumomab αποτελεί ένα διπλοειδικό αντίσωμα που στοχεύει το CD19 στα λευχαιμικά κύτταρα και το CD3 στα Τ λεμφοκύτταρα. Τα δύο αυτά αντισώματα έχουν λάβει ένδειξη από τον FDA και τον EMEA για υποτροπιάζουσα ανθεκτική Β οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία με βάση αποτελέσματα τυχαιοποιημένων μελετών Φάσης ΙΙΙ, στις οποίες τα αντισώματα αυτά συγκρίθηκαν με κυτταροτοξικές θεραπείες διάσωσης, τα αποτελέσματα των οποίων αναλύονται παρακάτω. Ως προς το blinatumomab, ο προτεινόμενος μηχανισμός δράσης είναι η δέσμευση των Τ λεμφοκυττάρων, ώστε να ενεργοποιηθεί μια ειδική κυτταροτοξική δράση κατά των Β λευχαιμικών CD19 θετικών κυττάρων. Το blinatumomab μελετήθηκε αρχικά σε ασθενείς με ελάχιστη υπολειπόμενη (MRD) θετική νόσο. Σε μια μελέτη, το 80% των ασθενών πέτυχαν MRD αρνητική νόσο μετά από τον πρώτο κύκλο του blinatumomab και το 60% των ασθενών παρέμειναν σε πλήρη ύφεση μετά από διάμεση παρακολούθηση 33 μηνών. Σε μια πολυκεντρική μελέτη (BLAST), επιβεβαιώθηκε η ικανότητα του blinatumomab να περιορίζει την MRD και δεν έδειξε διαφορά στη συνολική επιβίωση ή την επιβίωση ελεύθερη υποτροπής μεταξύ ασθενών που υπεβλήθησαν σε αλλογενή μεταμόσχευση στην πρώτη πλήρη ύφεση και αυτών που δεν μεταμοσχεύθηκαν. Με βάση αυτά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, το blinatumomab μελετήθηκε σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική ΟΛΛ Ph-. Η εγκριτική μελέτη ήταν μια πολυκεντρική, ενός σκέλους μελέτη Φάσης ΙΙ στην οποία συμμετείχαν 189 ασθενείς με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική ΟΛΛ οι οποίοι έλαβαν μονοθεραπεία με blinatumomab. Πλήρης ύφεση επιτεύχθηκε μετά από δύο κύκλους σε 43/189 ασθενείς, εκ των οποίων το 82% πέτυχαν MRD αρνητική νόσο. Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, το blinatumomab εγκρίθηκε από τον FDA και τον ΕΜΕΑ για την υποτροπιάζουσα ανθεκτική Β-ΟΛΛ. Το blinatumomab συγκρίθηκε επίσης με χημειοθεραπεία για ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική

Το blinatumomab σε μια μελέτη κατέδειξε ότι το 80% των ασθενών πέτυχαν MRD αρνητική νόσο μετά από τον πρώτο κύκλο του.

ΑΡΘΡΟ

Ο συνδυασμός inotuzumab ozogamycin με χαμηλής έντασης χημειοθεραπεία επέφερε πλήρη ύφεση με αρνητική ελάχιστη υπολειμματική νόσο στο 96% των ασθενών, χωρίς αυξημένη θνητότητα εκ της θεραπείας.

ΟΛΛ στη μελέτη TOWER, στην οποία διαπιστώθηκε σημαντική βελτίωση της επιβίωσης (7,7 έναντι 4 μηνών). Ο ρόλος του blinatumomab έχει επιπλέον διερευνηθεί στην υποτροπιάζουσα ανθεκτική Ph+ ΟΛΛ. Στη μελέτη ALCANTARA, το blinatumomab πέτυχε πλήρη ύφεση σε 36 από τους 45 ασθενείς, εκ των οποίων το 88% είχαν MRD αρνητική νόσο και η διάμεση επιβίωση των ασθενών ήταν 7,1 μήνες. Η τοξικότητα του blinatumomab είναι αποδεκτή με την εμφάνιση πυρετού, ρίγους, ουδετεροπενίας, αναιμίας και υπογαμμασφαιριναιμίας, ενώ σπάνια μπορεί να εμφανιστεί σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών και τοξικότητα από το ΚΝΣ. Το αντίσωμα inotuzumab ozogamycin (InO) αποτελεί ένα συζευγμένο με colicheamicin antι-CD22 αντίσωμα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική Β ΟΛΛ στη μελέτη INOVATE-Φάσης ΙΙΙ και έδειξε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά πλήρους ύφεσης (73,8 έναντι 30,9%), καθώς και αρνητικοποίηση της ελάχιστης υπολειμματικής νόσου-MRD (78,4 έναντι 28,1%) σε σχέση με τη συμβατική χημειοθεραπεία. Με βάση αυτά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, ήδη τρέχουν μελέτες ενσωμάτωσης του αντισώματος αυτού στη θεραπεία των ενήλικων ασθενών με CD22+ ΟΛΛ σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Σε μελέτη από το MD Anderson χρησιμοποιήθηκε ο συνδυασμός inotuzumab ozogamycin με χαμηλής έντασης χημειοθεραπεία (mini-HYPER-CVAD) σε 45 ασθενείς ηλικίας άνω των 60 ετών με Ph- ΟΛΛ. Διαπιστώθηκε πλήρης ύφεση, με αρνητική ελάχιστη υπολειμματική νόσο στο 96% των ασθενών, χωρίς αυξημένη θνητότητα εκ της θεραπείας, και τριετής συνολική επιβίωση 56%. Η αιματολογική και ηπατική τοξικότητα ήταν αυξημένες για ασθενείς ηλικίας άνω των 70 ετών, οδηγώντας σε τροποποίηση της δόσης. Η μελέτη EWALL-INO συνδυάζει ομοίως το inotuzumab με χαμηλής δόσης χημειοθεραπεία, ενώ η γερμανική μελέτη GMALL-INITIAL-1 και η μελέτη Alliance 041703 χρησιμοποιούν μονοθεραπεία με inotuzumab ως θεραπεία εφόδου ακολουθούμενη από χαμηλής έντασης χημειοθεραπεία και σταθεροποιητική θεραπεία με blinatumomab. Γενικά, το inotuzumab είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στη θεραπεία εφόδου ενώ το blinatumomab είναι πιο αποτελεσματικό στην επίτευξη αρνητικής ελάχιστης υ-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

πολειμματικής νόσου και, άρα, στην επίτευξη βαθιών υφέσεων. Η Ph+ ΟΛΛ αποτελεί το >50% των περιπτώσεων ΟΛΛ των ενηλίκων με πτωχή πρόγνωση με πενταετή επιβίωση περίπου 5%-20% με μοναδική θεραπευτική επιλογή μέχρι πρόσφατα την αλλογενή μεταμόσχευση μυελού, που βελτιώνει την επιβίωση στο 35%–55%, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί σε περιορισμένο αριθμό ασθενών. Η εισαγωγή των αναστολέων τυροσίνης κινάσης, που στοχεύουν στη μοριακή διαταραχή της νόσου και το υβριδικό μόριο bcr/abl, σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία, άλλαξε τη φυσική ιστορία της νόσου. Το imatinib, σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία HYPER-CVAD, οδήγησε σε βελτίωση της τριετούς επιβίωσης από το 15% στο 54%. Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι ασθενείς αποτυγχάνουν στη θεραπεία ή υποτροπιάζουν στο ΚΝΣ, όπου το imatinib δεν μπορεί να επιτύχει συγκεντρώσεις. Οι δεύτερης γενεάς αναστολείς τυροσίνης κινάσης, όπως το dasatinib, διαπερνούν τον αιματεγκεφαλικό φραγμό. Η χρήση του dasatinib, σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία HYPER-CVAD, οδήγησε σε πλήρη ύφεση στο 96% και πενταετή επιβίωση 46%. Σε πολυκεντρική μελέτη, το dasatinib, σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία HYPER-CVAD, πέτυχε τριετή επιβίωση 71% σε ενήλικες ασθενείς ηλικίας κάτω των 60. Η Ευρωπαϊκή Ομάδα Μελέτης της ΟΛΛ (EWALL) διερεύνησε τον ρόλο του συνδυασμού χαμηλής έντασης χημειοθεραπείας είτε με dasatinib (EWALL-PH01) είτε με nilotinib (EWALL-PH02) σε ενήλικες ασθενείς ηλικίας >55 με Ph+ΟΛΛ. Οι μελέτες αυτές έδειξαν υψηλά ποσοστά πλήρους ύφεσης >95%, μείωση των τοξικών θανάτων και βελτίωση της επιβίωσης ιδιαίτερα για ασθενείς που στη συνέχεια οδηγήθηκαν σε αλλογενή μεταμόσχεση. Η μελέτη GRAAPH-2014, που περιέλαβε ασθενείς ηλικίας 18-60 ετών, διερεύνησε τον ρόλο του nilotinib σε συνδυασμό με χαμηλής δόσης χημειοθεραπεία και στη συνέχεια οι ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν είτε σε θεραπεία μετά την έφοδο με υψηλές δόσεις αρασυτίνης είτε όχι. Τα αρχικά αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ασθενείς που έλαβαν μετά τη θεραπεία εφόδου θεραπεία σταθεροποίησης με υψηλές δόσεις αρασυτίνης είχαν σημαντικά μικρότερα ποσοστά υποτροπής. Έτσι, φαίνεται ότι με τη χρήση δεύτερης γενιάς αναστολέα τυροσίνης κινάσης μετά την ύφεση απαιτείται είτε σταθεροποιητι-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

κή χημειοθεραπεία είτε αλλογενής μεταμόσχευση, για τον διαρκή έλεγχο της νόσου. Κάποιες μελέτες εστιάζουν στη χρήση λιγότερο εντατικών συνδυασμών, με στόχο τη μείωση της τοξικότητας. Έτσι, η μελέτη GRAAPH-2005 χρησιμοποίησε το imatinib σε συνδυασμό με χαμηλής έντασης χημειοθεραπεία σε ασθενείς ηλικίας έως 60 ετών και είχε ως αποτέλεσμα μικρότερη πρώιμη θνητότητα και ισοδύναμη επιβίωση. Η ιταλική ομάδα GIMEMA έδειξε ότι η χρήση πρωτοκόλλων συνδυασμού αναστολέων τυροσίνης κινάσης με στεροειδή χωρίς τη χρήση χημειοθεραπείας μπορεί να επιτύχει αιματολογικές υφέσεις με τους αναστολείς τυροσίνης κινάσης (imatinib, dasatinib, ponatinib), αλλά και μοριακές υφέσεις, ανοίγοντας προοπτικές για θεραπεία χωρίς χρήση χημειοθεραπευτικών παραγόντων στην Ph+ ΟΛΛ. Μία από τις αιτίες της αστοχίας της θεραπείας με τους αναστολείς τυροσίνης κινάσης είναι η ανάπτυξη της μετάλλαξης T315I στην κινάση ABL. Το ponatinib, αναστολέας τυροσίνης κινάσης τρίτης γενιάς, είναι δραστικό για τις περισσότερες μεταλλάξεις της ABL κινάσης. Στη μελέτη PACE καταδείχθηκε η ικανότητα του ponatinib να επιτυγχάνει κυτταρογενετικές ανταποκρίσεις στο 47% Ph+ OΛΛ μετά από αστοχία του dasatinib και σε σχέση με το dasatinib να βελτιώνει ακόμη περισσότερο την τριετή επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων και τη συνολική επιβίωση στη θεραπεία πρώτης γραμμής της Ph+ ΟΛΛ. Το πρόβλημα με το ponatinib είναι ο υψηλός κίνδυνος καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

Ορισμένες μελέτες διερευνούν τον ρόλο της ανοσοθεραπείας με blinatumomab στην Ph+ OΛΛ. Στη μελέτη GIMEMA-D-ALBA χρησιμοποιήθηκε ο συνδυασμός dasatinib με στεροειδή, ακολουθούμενος από θεραπεία σταθεροποίησης με blinatumomab και dasatinib, με αποτέλεσμα μοριακές ανταποκρίσεις στο 81% των ασθενών μετά από 4 κύκλους blinatumomab. Επομένως, αυτό αποτελεί ένα θεραπευτικό επίτευγμα βαθιάς ανταπόκρισης σε μια μορφή ΟΛΛ κακής πρόγνωσης χωρίς τη χρήση χημειοθεραπείας. Επίσης, σε μια μελέτη από το MDAnderson Cancer Center χρησιμοποιήθηκε ο αναστολέας τρίτης γενιάς ponatinib σε συνδυασμό με blinatumomab τόσο για τη θεραπεία εφόδου όσο και για τη σταθεροποίηση, επιτυγχάνοντας υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης και χωρίς υποτροπές, αν και ο χρόνος παρακολούθησης των ασθενών ήταν βραχύς. Η μελέτη ECOG-ACRIN 9181 τυχαιοποιεί ασθενείς ηλικίας 18-75 ετών σε αναστολέα τυροσίνης κινάσης (dasatinib ή nilotinib) σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία HYPERCVAD έναντι θεραπείας εφόδου με πρεδνιζόνη και αναστολέα τυροσίνης κινάσης ακολουθούμενο από θεραπεία σταθεροποίησης με blinatumomab και αναστολέα τυροσίνης κινάσης, σε μια προσπάθεια να δειχθεί αν πράγματι χρειάζεται η χημειοθεραπεία σε αυτήν την ομάδα ασθενών. Γενικά, μπορούμε να πούμε ότι η εισαγωγή αναστολέων τυροσίνης κινάσης στην Ph+ ΟΛΛ ασθενών επιτρέπει την αποκλιμάκωση της έντασης της χημειοθεραπεάις. Παρ’ όλα αυτά, αν και η χρήση χαμηλής έντασης χημειοθεραπείας ή ακόμη και η μη χρήση χημειοθεραπείας για αυτούς τους

ΑΡΘΡΟ

Στη μελέτη PACE καταδείχθηκε η ικανότητα του ponatinib να επιτυγχάνει κυτταρογενετικές ανταποκρίσεις στο 47% Ph+ OΛΛ.

ασθενείς, προοδευτικά, αυξάνεται ως επιλογή, εντούτοις λίγα δεδομένα υπάρχουν για τη θεραπεία συντήρησης με τους αναστολείς τυροσίνης κινάσης μετά την ύφεση. Η Ph-like ΟΛΛ, που όπως προαναφέρθηκε έχει το ίδιο προφίλ γονιδιακής έκφρασης με την Ph+ ΟΛΛ, χωρίς όμως την κλασική αντιμετάθεση t(9;22), χαρακτηρίζεται από χαμηλά ποσοστά πλήρους ύφεσης, παραμονή υπολειματικής νόσου μετά τη θεραπεία, χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων και συνολικής επιβίωσης σε σχέση με τους υπόλοιπους ασθενείς με Β-ΟΛΛ. Πολλοί από αυτούς έχουν υβριδιακά γονίδια που αφορούν συγχωνεύσεις του γονιδίου ABL ή του γονιδίου JAK. Έτσι, και σε αυτήν την ομάδα ασθενών, αρκετές μελέτες διερευνούν την ενσωμάτωση αναστολέων τυροσίνης κινάσης για να βελτιωθεί η δυσμενής έκβαση. Ένας άλλος νέος υποσχόμενος θεραπευτικός στόχος είναι η αναστολή του bcl-2, με σκοπό τη μείωση της έντασης της κυτταροτοξικής θεραπείας χωρίς μείωση της αποτελεσματικότητας. Το venetoclax έχει συνδυαστεί με χημειοθεραπεία mini-hyperCVD σε μελέτη Φάσης Ι/ΙΙ με υποτροπιάζουσα ανθετική ΟΛΛ και σε ενήλικες ασθενείς άνω των 60 με νεοδιαγνωσθείσα ΟΛΛ. Στην ομάδα των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών διαπιστώθηκε 91% πλήρης ύφεση με αρνητική ελάχιστη υπολειπόμενη νόσο στη μέγιστη ανεκτή δόση του venetoclax 600 mg, επί 21 ημέρες ανά κύκλο. Τα επιβεβαιωτικά αποτελέσματα αναμένονται από τη μελέτη Φάσης ΙΙ, που χρησιμοποιεί το venetoclax στη δόση 400 mg για τους νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Το venetoclax αποτελεί θεραπευτική επιλογή και για την Τ-ΟΛΛ, όπου το blinatumomab και το ΙnO δεν έχουν θέση. Mια άλλη, πολλά υποσχόμενη θεραπευτική επιλογή για την ΟΛΛ των ενηλίκων είναι η θεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα για τη θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με υποτροπιάζουσα ανθεκτική Β-ΟΛΛ. Περιλαμβάνει τη γενετική τροποποίηση αυτόλογων Τ-λεμφοκυττάρων, ώστε να εκφράζουν έναν χιμαιρικό Τ αντιγονικό υποδοχέα με αυξημένη δράση κατά των λευχαιμικών Βλεμφοκυττάρων. Τα Τ-λεμφοκύτταρα συλλέγονται με λευκαφαίρεση και στη συνέχεια υφίστανται γενετική τροποίηση με τη χρήση μη πολλαπλασιαζόμενων ρετροϊών ή λεντιϊών, που εισάγουν στα Τ-λεμφοκύτταρα έναν χιμαιρικό υποδοχέα που στοχεύει τα CD19 θετικά κύτταρα. Τα CAR T-λεμφοκύτταρα περιέχουν ένα συνδιεγερτικό μόριο (CD28 ή το 41ΒΒ) ανάλογα με το προϊόν. Οι ασθενείς λαμβάνουν μια λεμφοαφανιστική θεραπεία με συνδυασμό φλουνταραμπίνης και κυκλοφωσφαμίδης πριν την έγχυση των κυττάρων. Αν και υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους πληθυσμούς ασθενών, στον σχεδιασμό κλινικών μελετών, καθώς και κατασκευαστικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων CAR T-λεμφοκυττάρων, εντούτοις φαίνεται ότι οι ανταποκρίσεις είναι ταχείες, συνήθως εντός ενός μηνός μετά την έγχυση των κυττάρων, ενώ παράλληλα δίνεται η δυνατότητα επίτευξης MRD αρνητικής νόσου. Στις περισσότερες μελέτες περιλαμβάνονται βαριά προθεραπευμένοι ασθενείς και σε ορισμένες περιπτώσεις ασθενείς που έχουν υποτροπιάσει μετά από αλλογενή μεταμόσχευση. Τα CAR T-λεμφοκύτ-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ταρα διαπερνούν το ΚΝΣ, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται ανταποκρίσεις και σε ασθενείς με διήθηση ΚΝΣ. Η κύρια τοξικότητα περιλαμβάνει το σύνδρομο έκκρισης κυτταροκινών και τη νευροτοξικότητα (ICANS, immune effector cell associated neurotoxicity). Το σύνδρομο έκκρισης κυτταροκινών μπορεί να είναι ήπιο και αυτοπεριοριζόμενο με τη χορήγηση υποστηρικτικής θεραπείας και αντιπυρετικών, ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις απαιτεί τη χορήγηση του αντισώματος κατά της IL-6 tocilizumab ή τη χορήγηση κορτικοειδών. Φαίνεται ότι αυτό είναι σοβαρότερο για ασθενείς με υψηλό φορτίο νόσου και οι προσπάθειες στρέφονται είτε στη μείωση της δόσης των CAR Τ-λεμφοκυττάρων για ασθενείς με υψηλό φορτίο νόσου είτε στη χρήση κυτταρομείωσης σε αυτούς τους ασθενείς. Επίσης, σε μερικά κέντρα χρησιμοποιείται η πρωιμότερη χορήγηση tocilizumab. Ως προς τη νευροτοξικότητα, υπάρχουν σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες για τη βαθμολόγησή της, με εκτίμηση επιπέδου συνείδησης, σπασμών, κινητικών διαταραχών, αδυναμίας και εγκεφαλικού οιδήματος. Η επιπλοκή αυτή εμφανίζεται μέσα στις πρώτες λίγες εβδομάδες και η κύρια αντιμετώπισή της είναι η χορήγηση στεροειδών. Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη του συνδρόμου νευροτοξικότητας δεν είναι σαφείς, αλλά σχετίζονται με το είδος του προϊόντος, τα υψηλά επίπεδα IL-6, το υψηλό φορτίο της νόσου και την ύπαρξη συστηματικού συνδρόμου απελευθέρωσης κυτταροκινών. Τα CAR T-λεμφοκύτταρα διαπερνούν το ΚΝΣ και ανιχνεύονται στο ΕΝΥ, αλλά η παρουσία τους εκεί δεν σχετίζεται με τη νευροτοξικότητα. Η θεραπεία αυτή είναι ήδη εγκεκριμένη στις ΗΠΑ και την Ευρώπη για την αντιμετώπιση της υποτροπιάζουσας ανθεκτικής οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας των παιδιών, ενώ για τους ενήλικες άνω των 25 ετών με ανθεκτική υποτροπιάζουσα ΟΛΛ η πρώτη επίσημη ένδειξη για τα CAR T-λεμφοκύτταρα στις ΗΠΑ δόθηκε τον Οκτώβριο 2021 για το κυτταρικό προϊόν brexucabgagene autoleucel, με βάση τα αποτελέσματα της πολυκεντρικής μελέτης, Φάσης ΙΙ, ZUMA-3. Το προϊόν δεν έχει λάβει ακόμη επίσημη ένδειξη από τον ΕΜΕΑ στην Ευρώπη. Από τους 71 ασθενείς με υποτροπιάζουσα/ ανθεκτική Β-ΟΛΛ που εντάχθηκαν στη μελέτη οι 55 έλαβαν το κυτταρικό προϊόν και το ποσοστό πλήρους ύφεσης ήταν 71%, εκ

των οποίων αρνητική ελάχιστη υπολειμματική νόσος διαπιστώθηκε στο 97%. Η διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης ήταν 12,8 μήνες και η διάμεση επιβίωση ελεύθερη υποτροπής 11,6 μήνες. Το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών βαθμού 3-4 παρατηρήθηκε στο 13% και η νευροτοξικότητα βαθμού 3-4 στο 25%. Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση, που περιέλαβε 16 μελέτες χρήσης CAR T-λεμφοκυττάρων σε 400 ενήλικες ασθενείς με Β-ΟΛΛ, ανέδειξε ότι το ποσοστό αρνητικής ελάχιστης υπολειματικής νόσου είναι >80% σε όλες αυτές τις μελέτες. Παρ’ όλα αυτά, οι υποτροπές ήταν συνήθεις. Η υποτροπή μετά από τις CAR T θεραπείες οφείλεται είτε στη μη παραμονή των CAR T-λεμφοκυττάρων, που συνήθως χαρακτηρίζεται από διατήρηση του στοχευόμενου αντιγόνου CD19 στα λευχαιμικά Β-λεμφοκύτταρα, είτε στην απώλεια του αντιγονικού στόχου κατά την υποτροπή. Σε μια προσπάθεια βελτίωσης της παραμονής των CAR T-λεμφοκυττάρων και μείωσης της εξάντλησής τους, εναλλακτικές CAR Τ θεραπείες με χαμηλής συγγένειας σύνδεση με το CD19 έχουν παρασκευαστεί με αρκετά ενθαρρυντικά αποτελέσματα ως προς την τοξικότητα και την αποτελεσματικότητα στην ΟΛΛ των ενηλίκων. Αρκετές ερευνητικές ομάδες επιχείρησαν να μειώσουν την απώλεια του αντιγονικού στόχου μέσω εναλλακτικής στόχευσης άλλων αντιγόνων ή μέσω της παρασκευής CARs που στοχεύουν περισσότερα από ένα αντιγόνα ή μέσω της διαδοχικής στόχευσης διαφόρων αντιγόνων, με ποικίλα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα της αλλογενούς μεταμόσχευσης ως σταθεροποιητικής θεραπείας, με στόχο τη μείωση της υποτροπής μετά από CAR T θεραπείες είναι αντιφατικά. Η εφαρμογή ως ρουτίνα της αλλογενούς μεταμόσχευσης μετά τη θεραπεία με CAR T δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλούς ασθενείς με υποτροπιάζουσα ανθεκτική ΟΛΛ, διότι είτε απέτυχε η προηγούμενη χρήση αλλογενούς μεταμόσχευσης είτε έχει αθροιστεί η τοξικότητα από προηγούμενες θεραπείες. Οι μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να στρέφονται στην επιλογή των κατάλληλων ασθενών, του κατάλληλου προϊόντος, στον βέλτιστο χρόνο και τη βέλτιση αλληλούχιση των CAR T κυτταρικών θεραπειών, αλλά και σε μεθόδους αύξησης της αποτελεσματικότητας, διατήρησης της ύφεσης και μείωσης της τοξικότητας αυτών των πολλά υποσχόμενων θεραπειών. •••

Η θεραπεία με CAR T-λεμφοκύτταρα είναι ήδη εγκεκριμένη στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.

ΑΡΘΡΟ Μονοκλωνικά αντισώματα βελτιώνουν τη θεραπεία

Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος Πώς αντιμετωπίζονται η AL Αμυλοείδωση και η Μακροσφαιριναιμία του Waldenström

Από τους: Ευστάθιο Καστρίτη, καθηγητή ΘεραπευτικήςΠαθολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Ευάγγελο Τέρπο, καθηγητή ΘεραπευτικήςΑιματολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Μελέτιο Α. Δημόπουλο, πρύτανη του ΕΚΠΑ, καθηγητή Θεραπευτικής-ΑιματολογίαςΟγκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

ι εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση του πολλαπλού μυελώματος (ΠΜ) και άλλων πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών, τα τελευταία χρόνια, είναι καταιγιστικές. Το πολλαπλούν μυέλωμα είναι μια κακοήθης αιματολογική νόσος, που συνοδεύεται από καταστροφικές επιπλοκές, όπως βλάβες στα οστά, νεφρική ανεπάρκεια, αναιμία και λοιμώξεις λόγω σοβαρής ανοσοκαταστολής. Πολλαπλές αναλύσεις έχουν δείξει μια σημαντική βελτίωση στην έκβαση των ασθενών με τη νόσο στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ελλάδα. Αυτή η βελτίωση είναι αποτέλεσμα της εισαγωγής πολλαπλών νέων θεραπειών και συνδυασμών τους σε όλα τα στάδια της νόσου. Η προσθήκη νέων παραγόντων όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του αντιγόνου CD38 των πλασματοκυττάρων σε ήδη πολύ αποτελεσματικούς συνδυασμούς (όπως ο συνδυασμός αναστολέα πρωτεασώματος, ανοσοτροποποιητικών και κορτιζόνης) βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα της εισαγωγικής θεραπείας, που προηγείται της αυτόλογης μεταμόσχευσης. Η θέση της αυτόλογης μεταμόσχευσης στη θεραπεία του ΠΜ σε ασθενείς που είναι νεότεροι σε ηλικία παραμένει σημαντική, καθώς βελτιώνει σημαντικά την έκβαση της νόσου. Σήμερα, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών με ΠΜ μπορεί να πετύχει πολύ υψηλά ποσοστά πλήρων ανταποκρίσεων με μη ανιχνεύσιμη ελάχιστη

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

υπολειμματική νόσο, ειδικά μεταξύ αυτών που λαμβάνουν τα νεότερα σχήματα, κατόπιν αυτόλογη μεταμόσχευση και θεραπεία συντήρησης. Αυτή η βαθιά ανταπόκριση της νόσου μεταφράζεται σε μακροχρόνιες υφέσεις και σημαντική αύξηση στην ολική επιβίωση με πολύ καλή ποιότητα ζωής. Επιπλέον, η αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία με νεότερες ευαίσθητες τεχνικές για την ανίχνευση της ελάχιστης υπολειμματικής νόσου σε ασθενείς με ευνοϊκά προγνωστικά χαρακτηριστικά της νόσου πιθανόν να επιτρέψει την προσαρμογή της έντασης της θεραπείας και της διάρκειάς της, όπως π.χ. τη διακοπή της μακροχρόνιας θεραπείας συντήρησης σε επιλεγμένους ασθενείς. Σε ασθενείς που δεν είναι υποψήφιοι να λάβουν αυτόλογη μεταμόσχευση, λόγω ηλικίας ή συννοσηροτήτων, η προσθήκη των μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του CD38 στη βασική θεραπεία με ανοσοτροποποιητικά φάρμακα και κορτικοειδή (λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη) οδηγεί σε σημαντική βελτίωση της έκβασης της νόσου και αύξηση της συνολικής επιβίωσης. Σήμερα, ασθενείς με ΠΜ που λαμβάνουν αυτές τις σύγχρονες θεραπείες έχουν πιθανότητα που ξεπερνά το 50% να μην εμφανίσουν υποτροπή της νόσου ακόμη και 5 χρόνια μετά την έναρξη της θεραπείας. Σημαντικές πρόοδοι έχουν γίνει στην αντιμετώπιση των υποτροπών της νόσου με την

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ έγκριση νέων συνδυασμών αποτελεσματικών φαρμάκων, με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης. Οι συνδυασμοί αυτοί περιλαμβάνουν μονοκλωνικά αντισώματα (έναντι του CD38 ή του SLAMF7), δεύτερης γενιάς αναστολείς τους πρωτεασώματος και δεύτερης γενιάς ανοσοτροποποιητικά φάρμακα. Μονοκλωνικά αντισώματα συζευγμένα με τοξίνη που συνδέονται σε κύτταρα του ΠΜ που φέρουν το αντιγόνο BCMA στην επιφάνειά τους αποτελούν, πλέον, μια διαθέσιμη επιλογή για ασθενείς με ΠΜ σε υποτροπή μετά από πολλαπλές γραμμές θεραπείας. Επιπλέον, φάρμακα με νέους μηχανισμούς δράσης (αναστολείς της εξπορτίνης) που χορηγούνται με τη μορφή χαπιού δίνουν μία ακόμη επιλογή σε ασθενείς στους οποίους έχουν αποτύχει άλλες θεραπείες. Για μια σχετικά περιορισμένη ομάδα ασθενών με ΠΜ, με παρουσία της κυτταρογενετικής βλάβης t(11;14) στα κύτταρα της νόσου, μια επιπλέον επιλογή αποτελούν οι αναστολείς της πρωτεΐνης BCL2. Οι σημαντικότερες εξελίξεις στη θεραπεία του ΠΜ, την τελευταία χρονιά, αφορούν στην εισαγωγή νεότερων ανοσοθεραπειών. Αυτές περιλαμβάνουν τις κυτταρικές θεραπείες με τροποποιημένα αυτόλογα Τλεμφοκύτταρα (CAR T-cells) και τα αμφιειδικά αντισώματα (bi-specifics). Τα CAR-T κύτταρα παρασκευάζονται από Τ-λεμφοκύτταρα του ασθενούς και τροποποιούνται ώστε να αναγνωρίζουν έναν στόχο που υπάρχει στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του μυελώματος (συνήθως είναι το αντιγόνο ΒCMA). Η χορήγηση των

αυτόλογων γενετικά τροποποιημένων Τλεμφοκυττάρων οδηγεί σε πολύ υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης σε ασθενείς στους οποίους έχουν αποτύχει πολλαπλές προηγούμενες θεραπείες. Όμως, αυτές οι θεραπείες συνοδεύονται και με ειδική τοξικότητα, που σχετίζεται με την ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση των Τλεμφοκυττάρων, προκαλώντας συχνά σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών και, σπανιότερα, νευρολογικές επιπλοκές. Η χορήγηση των κυτταρικών θεραπειών απαιτεί σημαντικούς πόρους και εξειδικευμένα κέντρα για την παρασκευή και τη χορήγησή τους, καθώς και ειδική μέριμνα για τη διαχείριση των επιπλοκών. Τα αμφι-ειδικά αντισώματα (bi-specifics) συνδέουν και ενεργοποιούν τα Τ-λεμφοκύτταρα με τα κύτταρα του ΠΜ που φέρουν ένα συγκεκριμένο αντιγόνο στην επιφάνειά τους: αναγνωρίζουν δηλαδή ένα αντιγόνο (μια πρωτεΐνη) στην επιφάνεια των κυττάρων του ΠΜ και λειτουργούν σαν γέφυρα με τα Τ-λεμφοκύτταρα. Τα αμφι-ειδικά αντισώματα αποτελούν μια σημαντική εξέλιξη, με υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης. Υπό κλινική ανάπτυξη βρίσκεται ένας σημαντικός αριθμός τέτοιων αντισωμάτων, που συνήθως αναγνωρίζουν το αντιγόνο BCMA, αλλά επίσης και ένας αυξανόμενος αριθμός αμφι-ειδικών αντισωμάτων που αναγνωρίζουν διαφορετικά αντιγόνα (GPRC5D, FcRH5). Αυτό σημαίνει ότι αυξάνουν οι επιλογές σε περίπτωση αποτυχίας μιας θεραπείας. Όμως, και τα αμφι-ειδικά αντισώματα συνδέονται με ειδική τοξικότητα (όπως και στα

Σύγχρονες θεραπείες δίνουν πιθανότητα που ξεπερνά το 50% να μην εμφανίσουν υποτροπή της νόσου ακόμη και 5 χρόνια μετά την έναρξη της θεραπείας.

ΑΡΘΡΟ

Τα αμφι-ειδικά αντισώματα αποτελούν μια σημαντική εξέλιξη, με υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης.

CAR-T cells), κυρίως με σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών και σπανιότερα με νευρολογικές επιπλοκές. Τα αμφιειδικά αντισώματα δεν χρειάζονται ειδική παρασκευή για κάθε άρρωστο (όπως στις CAR-T θεραπείες) και θα μπορούν να χορηγούνται σε περισσότερα κέντρα.

AL Αμυλοείδωση Στην πρωτοπαθή συστηματική AL Αμυλοείδωση τα πλασματοκύτταρα δεν είναι τόσο πολλά ή με επιθετική συμπεριφορά όσο στο πολλαπλούν μυέλωμα. Όμως, η ανοσοσφαιρίνη που παράγουν σχηματίζει ινίδια αμυλοειδούς που επικάθονται σε ζωτικά όργανα (καρδιά, νεφρούς, ήπαρ, περιφερικά νεύρα κ.λπ.). Η θεραπεία της νόσου βασίζεται σε φάρμακα που στοχεύουν τα κλωνικά πλασματοκύτταρα που παράγουν τις ελεύθερες ελαφριές αλυσίδες και δημιουργούν το αμυλοειδές. Μέχρι πρόσφατα, δεν υπήρχε εγκεκριμένη θεραπεία για τη νόσο. Πλέον, ο συνδυασμός του μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του αντιγόνου CD38 στην επιφάνεια των πλασματοκυττάρων και αναστολέα πρωτεασώματος με ήπια χημειοθεραπεία σχεδόν τριπλασίασε το ποσοστό πλήρους αιματολογικής ύφεσης, διπλασίασε το ποσοστό των ασθενών που βελτίωσαν τη λειτουργική κατάσταση των προσβεβλημένων οργάνων και οδήγησε στην έγκριση του συνδυασμού από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA), ως την πρώτη εγκεκριμένη θεραπεία για τη νόσο.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Μακροσφαιριναιμία του Waldenström H Μακροσφαιριναιμία του Waldenström (ΜW) είναι μια σπάνια νεοπλασία των Βλεμφοκυττάρων, που χαρακτηρίζεται από τη διήθηση του μυελού των οστών από κλωνικά λεμφοπλασματοκύτταρα που παράγουν μονοκλωνική ανοσοσφαιρίνη IgM. Η θεραπευτική στρατηγική στη μακροσφαιριναιμία εξατομικεύεται, αλλά οι βασικές επιλογές είναι συνδυασμοί ανοσοθεραπείας (μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του αντιγόνου CD20) με ήπια χημειοθεραπεία ή στοχευμένες θεραπείες με μικρά μόρια που δρουν σαν αναστολείς της τυροσινικής κινάσης του Bruton (ΒΤΚ), χορηγούμενες καθημερινά και συνεχώς από του στόματος. Η αποτελεσματικότητα και των δύο προσεγγίσεων είναι υψηλή ενώ νεότερης γενιάς αναστολείς της ΒΤΚ φαίνεται να εμφανίζουν μικρότερη τοξικότητα. Μια νεότερη γενιά αναστολέων της ΒΤΚ που συνδέονται με διαφορετικούς δεσμούς με την αντίστοιχη πρωτεΐνη είναι αποτελεσματική σε ασθενείς με μακροσφαιριναιμία που έχουν αντοχή ή κακή ανοχή στη θεραπεία με αναστολείς ΒΤΚ πρώτης ή δεύτερης γενιάς. Οι αναστολείς της πρωτεΐνης BCL2, που αναστέλλει την απόπτωση των λεμφοκυττάρων της MW, αποτελούν μία επιπλέον νέα επιλογή για ασθενείς με ανθεκτική νόσο. Τέλος, όπως και σε άλλα λεμφώματα, βρίσκονται υπό εξέλιξη κλινικές δοκιμές με γενετικά τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα (CAR-Ts) με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Ενημέρωση ουσίας για την

επιχειρηματικότητα στην υγεία και το φάρμακο

10 ΧΡΟΝΙΑ

Γράφουμε για αυτά που αξίζουν Εξειδικευμένη ενημέρωση Συνεντεύξεις και έρευνες σε βάθος για επίκαιρα θέματα Θεσμικές, επιχειρηματικές και επιστημονικές αναλύσεις Ρεπορτάζ για την πολιτική υγείας και φαρμάκου

www.ethosmedia.eu

info@ethosmedia.53 eu

ΑΡΘΡΟ Η σημασία της θρομβοπροφύλαξης

Θρομβοφιλία και Covid-19 Γιατί προβληματίζουν τους γιατρούς οι μεταλλάξεις Από τους: Γεώργιο Δρύλλη, MD, MSci, PhD, αιματολόγοεπιμελητή της Αιματολογικής Κλινικής του «ΜΗΤΕΡΑ»

Κώστα Κωνσταντόπουλο, ομότιμο καθηγητή Αιματολογίας-Παθολογίας ΕΚΠΑ

αιμορραγία ή οι αιμορραγικές διαταραχές είναι η κύρια αιτία θανάτου της λοίμωξης από τον ιό Covid-19. Σύμφωνα με ό,τι αναφέρεται σήμερα, ο κορωνοϊός προκαλεί υπερκινητικότητα στα αιμοπετάλια, συσσωρεύοντας τα τελευταία και οδηγώντας έτσι σε σχηματισμό θρόμβων. Η υπερδραστηριότητα στους παράγοντες που συμμετέχουν στην πήξη του αίματος προκαλεί εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια. Επίσης, είναι γνωστό ότι το σύστημα που είναι υπεύθυνο για τη διάλυση των

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

θρόμβων αίματος –το ινωδολυτικό σύστημα– στη νόσο Covid-19 παρουσιάζει υπερβολική δραστηριότητα (υπερινωδόλυση). Έχει δε ακόμη αναφερθεί ότι τα άτομα με πνευμονικές νόσους, σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακή ή νεφρική νόσο έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν Covid-19. Έχει επισημανθεί ότι τα επίπεδα πλασμινογόνου και πλασμίνης είναι υψηλά σε άτομα με προϋπάρχουσες πνευμονικές νόσους, σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακή ή νεφρική νόσο. Τα

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ επίπεδα πλασμινογόνου και πλασμίνης όταν είναι υψηλότερα από τα φυσιολογικά, οδηγούν σε σοβαρή αιμορραγία. Στο αίμα, το πλασμινογόνο είναι ανενεργό ως ουσία. Όταν διάφορες ουσίες στα κύτταρα των αιμοφόρων αγγείων ενεργοποιούν το πλασμινογόνο, παράγεται πλασμίνη στο αίμα, που διαλύει τους θρόμβους αίματος. Έχει αναφερθεί ότι σε όσους ασθενείς με Covid-19 υπάρχει διάλυση των θρόμβων του αίματος, η νόσος εξελίσσεται σοβαρά, αναπτύσσεται αύξηση των επιπέδων των D-Dimers και εικόνα αιμορραγίας ανάλογη με Διάχυτη Ενδαγγειακή Πήξη (DIC), με παράλληλη την παράταση στις δοκιμασίες PT/aPTT. Τα D-Dimers είναι πρωτεΐνες που παράγονται από τη διάλυση του θρόμβου αίματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα D-Dimers αυξάνονται επίσης, για διαφορετικούς λόγους, σε σοβαρές λοιμώξεις, σήψη και τραύματα. Τα επίπεδα D-Dimers μειώνονται σε όσους επέζησαν από λοίμωξη με Covid-19 και στις περιπτώσεις που δεν ανέπτυξαν σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Ουσιαστικά, η ενδοθηλιακή νόσος, δηλαδή η προσβολή του ενδοθηλίου των αγγείων, αποτελεί τη βάση του Covid-19. Η παθοφυσιολογική κατανόηση αυτής της ασθένειας είναι απαραίτητη για τον επιτυχή χειρισμό

ασθενών με Covid-19. Κατά τις σημερινές αντιλήψεις, δικαιολογείται και επιβάλλεται προνοσοκομειακή, νοσοκομειακή και μετανοσοκομειακή θρομβοπροφύλαξη, με αντιαιμοπεταλιακούς παράγοντες. Η επιλογή της καταλληλότερης φαρμακολογικής θεραπείας επιβάλλει τη γνώση όλων των φαρμακοκινητικών και φαρμακοδυναμικών ιδιοτήτων ενός συγκεκριμένου φαρμάκου, καθώς και των αλληλεπιδράσεών του με αντιιικά φάρμακα. Επίσης, αξίζει να θυμόμαστε ότι η θεραπεία ενός ασθενούς μετά την υποχώρηση της οξείας φάσης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Το μετά-Covid σύνδρομο αποτελεί μια πρόκληση για τους γιατρούς στην καθημερινή πρακτική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τα κλινικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Οι απόψεις επί του θεραπευτικού χειρισμού είναι ακόμη αρκετά «ρευστές», γιατί η πανδημία δεν έχει ακόμη κλείσει τον κύκλο της και αυτό επιβάλλει τη συνεχή μας ενημέρωση. O ιός Covid-19 εμφανίζει πολλαπλές γενετικές παραλλαγές και μεταλλακτικά στελέχη. Όσο περνά ο καιρός τόσο περισσότερες μεταλλάξεις του περιγράφονται. Το κατά πόσον αυτές οι μεταλλάξεις διαφοροποιούνται κλινικά, και κυρίως σε επίπεδο θρομβωτικών επιπλοκών, είναι ένα θέμα άλυτο ακόμη. •••

Τα άτομα με πνευμονικές νόσους, σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακή ή νεφρική νόσο έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν Covid-19.

ΑΡΘΡΟ Ποιες υπόσχονται απεξάρτηση από τη μετάγγιση

Θεραπείες για καλοήθεις αιματολογικές παθήσεις και στις διαταραχές πήξεως Αντίσωμα έλαβε έγκριση από τον FDA της Μαριάννας Πολίτου, καθηγήτριας ΑιματολογίαςΙατρικής των Μεταγγίσεων, διευθύντριας του Αιματολογικού ΕργαστηρίουΝΥ Αιμοδοσίας στο Αρεταίειο Νοσοκομείο

Τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από νέες θεραπείες που στοχεύουν στη διόρθωση της αναιμίας και της υπερφόρτωσης με σίδηρο.

β Μεσογειακή Αναιμία (Θαλασσαιμία ή νόσος του Cooley) είναι η πιο συχνή μονογονιδιακή διαταραχή, που εμφανίζεται κυρίως στους πληθυσμούς της Μεσογείου. Η κύρια αιμοσφαιρίνη των ενηλίκων HbA αποτελείται από ένα ζεύγος α και ένα ζεύγος β αλυσίδων. Στη β Μεσογειακή Αναιμία παρατηρείται έλλειψη ή παντελής απουσία των β αλυσίδων, με αποτέλεσμα η ανισορροπία ανάμεσα στις α και β αλυσίδες να οδηγεί σε μη αποδοτική ερυθροποίηση και σε επακόλουθη βαριά αναιμία, που μπορεί να προκαλέσει σπληνομεγαλία, ηπατομεγαλία, μεγαλοκαρδία, δυσμορφία των οστών και καθυστερημένη ανάπτυξη. Η θεραπεία της Μεσογειακής Αναιμίας βασίζεται κυρίως στη μετάγγιση συμπυκνωμένων ερυθρών και στη χορήγηση αποσιδήρωσης, για να αποφευχθεί η εναπόθεση σιδήρου στο μυοκάρδιο, το ήπαρ και τους ενδοκρινείς αδένες. Τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχθεί μια σειρά από νέες θεραπείες που στοχεύουν στη διόρθωση της αναιμίας και της υπερφόρτωσης με σίδηρο που προκύπτει από αυτή, στοχεύοντας σε διαφορετικά μονοπάτια. Έτσι, το Luspatercept, ένας αναστολέας του transforming growth factor -β, έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικό στη μείωση της μη αποδοτικής ερυθροποίησης, στη βελτίωση της αναιμίας και πιθανώς στη μείωση της υπερφόρτωσης με σίδηρο. Επιπλέον, επειδή δεν μπορεί να παραχθεί η HbΑ (των ενηλίκων), αρκετά φάρμακα υπό ανάπτυξη στοχεύουν στην επαγωγή της εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης F (HbF): όπως τα sirolimus, benserazide, and IMR-687 (αναστολέας φωσφοδιεστεράσης). Μια άλλη ομάδα φαρμάκων επιδιώκει να

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

βελτιώσει την αναιμία στοχεύοντας τον μη φυσιολογικό μεταβολισμό του σιδήρου με παράγοντες όπως η αποτρανσφερίνη, το VIT-2763 (αναστολέας φερροπορτίνης), το PTG-300 (μιμητής της εψιδίνης) καθώς και ένα αντίσωμα ερυθροφερόνης σε πρώιμη ανάπτυξη. Η γενετικά τροποποιημένη αυτόλογη μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (γονιδιακή θεραπεία) είναι όμως αυτή που μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα διά βίου απεξάρτησης από τις μεταγγίσεις. Έτσι, έχουν χρησιμοποιηθεί ιικοί φορείς για την εισαγωγή του γονιδίου της β αλυσίδας σε αυτόλογα αιμοποιητικά κύτταρα. Ένα τέτοιο προϊόν, το betibeglogene autotemcel (beti-cel), έχει φτάσει σε δοκιμές Φάσης ΙΙΙ, με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα. Επιπλέον, τεχνικές επεξεργασίας γονιδίων (CRISPR-Cas9) βρίσκονται υπό διερεύνηση ως μέσο σίγασης μεταγραφικών παραγόντων, όπως ο BCL11A, που μπορεί να οδηγήσει σε επαγωγή της HbF. Τα αποτελέσματα από τις πολλές κλινικές δοκιμές για αυτούς τους παράγοντες –αν θα αποφέρουν αποτελέσματα τα επόμενα λίγα χρόνια– θα μπορούσαν να τερματίσουν την εποχή της εξάρτησης της θεραπείας της β Μεσογειακής Αναιμίας μόνο από τις μεταγγίσεις. Οι Αιμορροφιλίες Α και Β είναι κληρονομικές αιμορραγικές διαταραχές που προκαλούνται από ανεπάρκεια του παράγοντα της πήξης VIII (8) ή του παράγοντα IX (9), αντίστοιχα. H τρέχουσα θεραπεία είναι η χορήγηση του ανασυνδυασμένου ή πλασματικού παράγοντα που λείπει. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική θεραπείας εξακολουθεί να έχει ως αποτέλεσμα υψηλή οικονομική και προσωπική επιβάρυνση για τους ασθενείς, η οποία επιδεινώνεται περαιτέρω από

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

την ανάπτυξη αναστολέων-αλλοαντισωμάτων έναντι του παράγοντα. Το τοπίο της θεραπείας όμως αλλάζει τα τελευταία χρόνια με θεραπείες που δεν περιλαμβάνουν την υποκατάσταση παραγόντων. Το Emicizumab, ένα αντίσωμα που μιμείται τη λειτουργία του παράγοντα VIII, είναι η πρώτη τέτοια μη παραγοντική θεραπεία που έλαβε έγκριση από τον FDA και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της αιμορροφιλίας. Επειδή σήμερα γνωρίζουμε ότι η δημιουργία του θρόμβου είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης τόσο προπηκτικών όσο και αντιπηκτικών παραγόντων, οι θεραπείες στον ορίζοντα επιδιώκουν να στοχεύσουν τις αντιπηκτικές πρωτεΐνες στον καταρράκτη της πήξης. Προσπαθούν να διορθώσουν, δηλαδή, μια αιμορραγική διάθεση με τη δημιουργία μιας θρομβωτικής διάθεσης. Μόρια-στόχος, μέχρι τώρα, είναι ο φυσικός ανασταλτής αντιθρομβίνη ΙΙΙ, του οποίου η αναστολή έχει επιχειρηθεί με το Fitusiran (Alnylam, Cambridge, MA), ένα μικρό παρεμβάλλον RNA (si-RNA), που μπορεί να αποδομήσει το RNA που κωδικοποιεί για την αντιθρομβίνη. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει δοθεί και στο μονοπάτι αναστολής του ιστικού παράγοντα (TFPI, tissue factor pathway inhibitor). Η προσέγγιση αυτή έγινε αποτελεσματική με τη δημιουργία μονοκλωνικών αντισωμάτων, που μπλοκάρουν διάφορες περιοχές του TFPI, όπως το Concizumab (Novo Nordisk), το Befovacimab (BAY1093884, Bayer), το PF-06741086 (Marstacimab, Pfizer) και το MG1113 (Green Cross Corporation) (BAX499, Takeda). Τα αντισώματα αυτά αξιολογούνται σε κλινικές μελέτες λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές τους παρενέρ-

γειες (θρόμβωση/αιμορραγία). Οι δυνατότητες και οι περιορισμοί αυτών των παραγόντων μένει να αποδειχθούν στο μέλλον, καθώς και η θέση τους, αν δηλαδή μπορούν να αντικαταστήσουν τη θεραπεία με παράγοντες ή αν θα χορηγούνται επικουρικά. Τέλος, τα τελευταία δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19, αναδείχθηκε η σημασία της ανοσοθρόμβωσης, μιας ιδιαίτερης κατηγορίας θρόμβωσης, όπου στην ανάπτυξη του θρόμβου συμμετέχουν κύτταρα της εγγενούς ανοσίας, όπως τα μονοκύτταρα, τα ουδετερόφιλα με τη δημιουργία των ΝΕΤs (neuthrophil extracellular traps) καθώς και το συμπλήρωμα και το ενεργοποιημένο ενδοθήλιο. Η λοίμωξη Covid-19 συσχετίζεται με αυξημένη εμφάνιση θρομβώσεων και παθολογικές εξετάσεις πηκτικότητας, με πιο χαρακτηριστική τα Δ-διμερή, που αποτελούν και προγνωστικό παράγοντα ανεπιθύμητων εκβάσεων, όπως η θρόμβωση, η βαριά νόσηση και ο θάνατος. Οι τρέχουσες συστάσεις προτείνουν όλοι οι νοσηλευόμενοι ασθενείς να λαμβάνουν τουλάχιστον προφυλακτική δόση αντιπηκτικής αγωγής. Τα αποτελέσματα από μια τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη υποδεικνύουν ότι η θεραπευτική δόση αντιπηκτικής αγωγής μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα, περιλαμβανομένης και της ανάγκης για υποστήριξη οργάνων και της θνησιμότητας σε μέτρια πάσχοντες ασθενείς, αλλά όχι σε εκείνους που χρειάζονται εντατική φροντίδα. Τα αποτελέσματα των συνεχιζόμενων δοκιμών που αξιολογούν την επίδραση διαφορετικών αντιθρομβωτικών στρατηγικών (θεραπευτικών παραγόντων και έντασης) στην έκβαση της λοίμωξης Covid-19 αναμένονται. •••

Το betibeglogene autotemcel (beticel) έχει φτάσει σε δοκιμές Φάσης ΙΙΙ, με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.

ΕΡΕΥΝΑ

Λίστα του Fierce Pharma με τους πιο καλοπληρωμένους διεθνώς

Ποιοι είναι οι πιο ακριβοπληρωμένοι CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο Πόσοι ανταμείφθηκαν για τα έσοδα που έφεραν

Τα έσοδά τους εντυπωσιάζουν, αλλά σηκώνουν τεράστιο βάρος στην πλάτη τους.

λίστα των πιο ακριβοπληρωμένων CEOs του βιοφαρμακευτικού κλάδου που δημοσιεύει το Fierce Pharma δεν κρύβει πολλές εκπλήξεις. Γνωστά πρόσωπα, όπως ο Albert Bourla, PhD, της Pfizer, ο Robert Bradway της Amgen, ο David Ricks της Eli Lilly και ο Daniel O’Day της Gilead Sciences, εμφανίστηκαν ξανά ανάμεσα στους πιο αδρά αμειβόμενους «τιμονιέρηδες» του κλάδου. Τα έσοδά τους εντυπωσιάζουν, αλλά σηκώνουν τεράστιο βάρος στην πλάτη τους. Κρατούν με πυγμή τα ηνία μεγάλων βιοφαρμακευτικών εταιρειών, κάνουν επενδύσεις, συγχωνεύσεις και εξαγορές με βάση την εμπειρία, τη λογική και το ένστικτό τους, προσπαθούν να διαβλέπουν το μέλλον των δοκιμαζόμενων θεραπειών σε κλινικές μελέτες και επιλέγουν φάρμακα που θα επηρεάσουν τη ζωή εκατομμυρίων ασθενών. Ωστόσο, το 2021, σηματοδότησε μια περίεργη χρονιά στη σφαίρα των αμοιβών των διευθυνόντων συμβούλων των βιοφαρμάκων, καθώς αρκετοί υψηλού προφίλ επικεφαλής αποχώρησαν (όπως ο Alex Gorsky της Johnson & Johnson) ή εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση, λόγω καταγγελιών (όπως ο συνιδρυτής της Seagen, Clay Siegall). Κάποια από τα κορυφαία στελέχη επιβραβεύτηκαν από τις εταιρείες τους για την αύξηση των εσόδων, κάποια άλλα είδαν το συνολικό πακέτο των αποδοχών τους να μειώνεται. Βέβαια, τα ποσά εξα-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

κολουθούν να προκαλούν «ζαλάδα» στους μισθοσυντήρητους του κλάδου. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι, το 2021, η αμοιβή του Gorsky ήταν 297 φορές μεγαλύτερη από την αμοιβή του μέσου υπαλλήλου της J&J. Επίσης, ο μέσος μισθός των εργαζομένων της Lilly ήταν 97.130 δολ. πέρσι και η αναλογία των αμοιβών των CEOs προς τους εργαζομένους της εταιρείας διαμορφώθηκε σε 221 προς ένα. Τα ακριβοπληρωμένα στελέχη δεν λαμβάνουν έναν απλό μισθό, αλλά και μετοχές, που συνήθως αυξάνονται, μπόνους, συνταξιοδοτικά προγράμματα, αλλά και προνόμια όπως είναι η προσωπική χρήση του εταιρικού αεροσκάφους της εταιρείας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι το διοικητικό συμβούλιο της Pfizer επιβράβευσε τον κ. Bourla με αύξηση του μέγιστου δυνητικού ετήσιου μπόνους σε μετρητά που μπορεί να λάβει ένα στέλεχος στο 250% του στόχου από το 200%. Μάλιστα το διοικητικό συμβούλιο έκρινε ότι ο διευθύνων σύμβουλος θα έπρεπε να λάβει ακόμη περισσότερα, αλλά υπάρχει ανώτατο όριο χρηματοδότησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, διαπιστώνεται ότι, ενώ η εταιρεία έπιασε τους στόχους της, το συνολικό πακέτο αποδοχών των CEOs δεν ακολουθεί την ίδια πορεία. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Amgen, που μπορεί να βρίσκεται εκτός των 10 κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών με βάση τα παγκόσμια έσοδά της, αλλά συνηθίζει να ανταμείβει απλόχερα τους CEOs της.

Alex Gorsky Την καρέκλα του επικεφαλής εκτελεστικού διευθυντή της Johnson & Johnson κατείχε ο Alex Gorsky, ο οποίος για το 2021 έλαβε 26,74 εκατ. δολ., δηλαδή σχεδόν 10% μειωμένες αποδοχές από την προηγούμενη χρονιά, όταν στην τσέπη του μπήκαν 29,58 εκατ. δολάρια. Πέρσι, η αμοιβή του Gorsky ήταν 297 φορές μεγαλύτερη από την αμοιβή του μέσου υπαλλήλου της J&J. Ο μισθός του Gorsky παρέμεινε αμετάβλητος σε σχέση με το 2020, στο 1,65 εκατ. δολ., ενώ οι μετοχές του αυξήθηκαν κατά περίπου 1 εκατ. δολ., στα 14,8 εκατ. δολάρια. Τα δικαιώματα προαίρεσής του αυξήθηκαν κατά περίπου 600.000 δολ., φθάνοντας τα περίπου 5 εκατ. δολ., και οι «άλλες» αποζημιώσεις του αυξήθηκαν κατά περίπου 77.000 δολ., στις 277.000 δολ., όπως προκύπτει από την κατάθεση του πληρεξουσίου. Από την άλλη πλευρά, η μεταβολή της αξίας της σύνταξής του μειώθηκε κατά περίπου 5,7 εκατ. δολ., σε 700.000 δολάρια. Στην κατηγορία των «άλλων» αποζημιώσεων, ο Gorsky συγκέντρωσε αποζημίωση αξίας περίπου 162.000 δολ., με τη μορφή της προσωπικής χρήσης του εταιρικού αεροσκάφους της εταιρείας.

Στο μέλλον, ο Gorsky θα εκτελεί χρέη εκτελεστικού προέδρου της J&J. Στις 3 Ιανουαρίου 2022, ο Gorsky παρέδωσε τα ηνία της J&J στον πρώην αντιπρόεδρο της εκτελεστικής επιτροπής, Joaquin Duato. Η J&J πέτυχε τους οικονομικούς της στόχους πέρσι και ο διευθύνων σύμβουλός της σημείωσε πρόοδο όσον αφορά διάφορους στρατηγικούς στόχους, σύμφωνα με την επιτροπή αποζημιώσεων της εταιρείας. Αυτοί περιλάμβαναν την πρόοδο προς τη μετάβαση του CEO. Η θητεία του Gorsky ως CEO δεν ήταν χωρίς αντιπαραθέσεις. Σε ένα πρόβλημα υψηλού προφίλ για την εταιρεία, η J&J αντιμετώπισε χιλιάδες αγωγές για την εμπορία σκονών ταλκ και οπιοειδών παυσίπονων. Η επιτροπή αποζημιώσεων της J&J το 2021 επέλεξε να συμπεριλάβει τις επιπτώσεις των δικαστικών εξόδων στην αποζημίωση της διοίκησης. Οι εν λόγω επιβαρύνσεις αντικατοπτρίζονται στην τιμή της μετοχής της J&J, δήλωσε η εταιρεία, και η «συντριπτική πλειοψηφία των αποζημιώσεων και του πλούτου της ανώτερης διοίκησης έχει τη μορφή μακροπρόθεσμων μετοχών».

Albert Bourla Ως διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Pfizer, που έχει αναπτύξει με επιτυχία ένα δημοφιλές εμβόλιο και ένα από του στόματος αντιιικό φάρμακο κατά της Covid-19, ο Albert Bourla, PhD, απολαμβάνει την αύξηση της αμοιβής του το 2021 κατά 16%, στα 24,35 εκατ. δολ., από 21,03 εκατ. δολ. το 2020. Ο ίδιος έλαβε 1,69 εκατ. δολ. σε μισθό, δηλαδή μια αύξηση 2,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το χρηματικό του κίνητρο, το οποίο συνδέεται με τις επιχειρηματικές επιδόσεις της Pfizer το 2021, έφτασε τα 8 εκατ. δολ., έναντι των 5,49 εκατ. δολ. του προηγούμενου έτους. Τα βραβεία μετοχών και δικαιωμάτων προαίρεσης, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό του πακέτου αποζημίωσης του κ. Bourla, αυξήθηκαν επίσης στα 13,23 εκατ. δολάρια. Το διοικητικό συμβούλιο της Pfizer αύξη-

σε το μέγιστο δυνητικό ετήσιο μπόνους σε μετρητά που μπορεί να λάβει ένα στέλεχος στο 250% του στόχου από το 200%, «για να ενισχύσει την ευθυγράμμιση μεταξύ αμοιβής και απόδοσης και να παρέχει μεγαλύτερη δυνατότητα διαφοροποίησης με βάση την απόδοση», σύμφωνα με την κατάθεση τίτλων. Ο κ. Bourla έλαβε το μέγιστο ποσό το πρώτο έτος που τέθηκε σε ισχύ η προσαρμογή. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του διοικητικού συμβουλίου, ο διευθύνων σύμβουλος θα έπρεπε να είχε λάβει ακόμη περισσότερα αν δεν υπήρχε ανώτατο όριο χρηματοδότησης. Υπό την ηγεσία του, κατά το τρίτο έτος της θητείας του ως CEO, η Pfizer ξεπέρασε όλους τους οικονομικούς στόχους που είχε θέσει προηγουμένως το διοικητικό συμβούλιο για σκοπούς αποζημίωσης. Τα προσαρμοσμένα έσοδα της φαρ-

ΕΡΕΥΝΑ

μακοβιομηχανίας της Νέας Υόρκης, στα 81,2 δισ. δολ., ήταν υψηλότερα από τον στόχο των 60,3 δισ. δολαρίων. Πριν από τις όποιες προσαρμογές, τα έσοδα από το εμβόλιο Covid σε συνεργασία με την BioNTech ήταν 36,78 δισ. δολ. το 2021, αποτελώντας το 45% του συνόλου της Pfizer. Χάρη στο Comirnaty, οι ταμειακές ροές της Pfizer ήταν σχεδόν τριπλάσιες του στόχου και έφτασαν τα 32,6 δισ. δολάρια. Τα προσαρμοσμένα κέρδη ανά μετοχή της εταιρείας ανήλθαν σε 4,43 δολ., έναντι στόχου 3,14 δολαρίων. Υπενθυμίζεται ότι το 2021 δόθηκε η έγκριση του

FDA για το Comirnaty για παιδιά ηλικίας 5 έως 15 ετών και ακόμη του φαρμάκου Paxlovid. Για το 2022, το διοικητικό συμβούλιο διαβλέπει ποσό 24,73 εκατ. δολ. για την αμοιβή του κ. Bourla, περιλαμβανομένων και 19,5 εκατ. δολ. σε μακροπρόθεσμα κίνητρα. Ωστόσο, η Pfizer αναμένει χαμηλότερες πωλήσεις για το Comirnaty φέτος, στα 32 δισ. δολ., αλλά εισροή πόρων 22 δισ. δολ. από τις πωλήσεις του Paxlovid, το οποίο έφερε κέρδη 76 εκατ. δολ. το 2021, μετά την έγκριση επείγουσας χρήσης από τον FDA τον Δεκέμβριο του 2020.

Richard Gonzalez Ούριος άνεμος έπνεε όταν ανέλαβε τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της AbbVie ο Richard Gonzalez, καθώς διέθετε το Humira, ένα φάρμακο στο χαρτοφυλάκιό της που προορίζεται να γίνει το best-seller στην ιστορία της φαρμακοβιομηχανίας. Σε μια χρονιά κατά την οποία άλλοι μακροχρόνιοι διευθύνοντες σύμβουλοι στην τροχιά του –κυρίως ο Alex Gorsky της Johnson & Johnson και ο Ken Frazier της Merck– αποσύρθηκαν, ο Gonzalez παρέμεινε επικεφαλής της AbbVie και έλαβε την τρίτη υψηλότερη αμοιβή στον κλάδο. Αφού ο Gonzalez υπηρέτησε στην Abbott Laboratories για τρεις δεκαετίες, η εταιρεία τον επέλεξε για να ηγηθεί της φαρμακευτικής της απόσχισης. Κατά το πρώτο έτος της AbbVie, το 2012, ο Gonzalez κέρδισε 8 εκατ. δολάρια. Αλλά, δύο χρόνια αργότερα, η αποζημίωση του Gonzalez είχε εκτοξευθεί στα 22 εκατ. δολάρια. Από τα 19,9 δισ. δολ. έσοδα της εταιρείας το 2014, τα 12,5 δισ. δολ. προήλθαν από τις πωλήσεις του Humira, το οποίο ήταν το βασικό «όπλο» του για να χτίσει το χαρτοφυλάκιο της εταιρείας. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι από τα περσινά έσοδα της AbbVie, ύψους 56,2 δισ. δολ., τα 20,7 δισ. δολ. προέρχονται από το Humira. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το ότι η εξαγορά της Allergan, ύψους 63 δισ. δολ., το 2020, βοήθησε την AbbVie να διαφοροποιηθεί με βασικά

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

προϊόντα αισθητικής, όπως το Botox και το Juvederm. Η εταιρεία ανέπτυξε επίσης τα άλλα φάρμακά της, όπως τα ανοσολογικά φάρμακα Rinvoq και Skyrizi, τα οποία μαζί είχαν πωλήσεις ύψους 4,6 δισ. δολ. πέρσι. Τα δύο αυτά φάρμακα φαίνεται ότι βρίσκονται στον δρόμο για να γίνουν κατάλληλοι αντικαταστάτες του Humira, το οποίο θα αρχίσει να αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό γενόσημων φαρμάκων από το επόμενο έτος. Η AbbVie προβλέπει ότι οι πωλήσεις του διδύμου θα φθάσουν συνολικά τα 15 δισ. δολ. έως το 2025. Αξίζει να αναφερθεί ότι η AbbVie πέτυχε να αυξήσει τα έσοδά της κατά 23% χωρίς να έχει το πλεονέκτημα ενός προϊόντος για την καταπολέμηση της Covid-19. Η εταιρεία αντάμειψε αδρά τον Gonzalez με αυξήσεις στον μισθό του από 1,69 εκατ. δολ. σε 1,7 εκατ. δολ. και στις μετοχές του από 14,4 εκατ. δολ. σε 15,7 εκατ. δολάρια. Η αξία της σύνταξής του μειώθηκε από 2,2 εκατ. δολ. σε 781.000 δολάρια. Όσο για το μέλλον του, αναμένεται οι αποδοχές του να αυξηθούν, αφού, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Evaluate Pharma, προβλέπεται ότι η AbbVie θα καταγράψει περισσότερες πωλήσεις συνταγογραφούμενων φαρμάκων από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία του κλάδου το 2028, αγγίζοντας τα 65,7 δισ. δολάρια.

Robert Bradway Μπορεί η Amgen να βρίσκεται εκτός των 10 κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών με βάση τα παγκόσμια έσοδά της, αλλά συνηθίζει να ξεπερνά το βάρος της στις αμοιβές των CEOs. Χαρακτηριστικά, το 2021, όταν οι παγκόσμιες πωλήσεις της Amgen ήταν ύψους 25,98 δισ. δολ., τοποθέτησαν την εταιρεία στη 15η θέση μεταξύ των μεγαλύτερων φορέων του κλάδου με βάση τις παγκόσμιες πωλήσεις. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλός της κατατάσσεται τέταρτος στην παρούσα έκθεση. Συνολικά, ο διευθύνων σύμβουλος της Amgen, Robert Bradway, κέρδισε πέρσι 21,72 εκατ. δολ., μια αύξηση σχεδόν 8% από το 2020 (20,13 εκατ.), παρά το γεγονός ότι τα έσοδα της Amgen παρέμειναν ουσιαστικά αμετάβλητα σε ετήσια βάση. Αναλυτικά, ο κ. Bradway έλαβε μισθό ύψους 1,67 εκατ. δολ. το 2021 συν 11,14 εκατ. δολ. σε μετοχές, άλλα 4,77 εκατ. δολ. σε δικαιώματα προαίρεσης και ένα μπόνους ύψους 3,42 εκατ. δολ. σε μετρητά. Η «άλλη» αποζημίωσή του, που αποτελείται από προσωπική χρήση αεροσκαφών της εταιρείας, πιστώσεις της εταιρείας για συνταξιοδοτικά προγράμματα κ.ά., ανήλθε σε περισσότερα από 714.000 δολάρια. Συνολικά, το πακέτο αποδοχών του Bradway, ύψους 21,72 εκατ. δολ., ήταν μεγαλύτερο από των συναδέλφων του σε πολλές μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν συγκρίνει κανείς την αποζημίωσή του με τις αμοιβές των διευθυνόντων συμβούλων σε ευρωπαϊκές φαρ-

μακοβιομηχανίες, όπως είναι η Sanofi, η GSK, η Roche και η Novartis. Η αμοιβή του Bradway ήταν 166 φορές μεγαλύτερη από τη διάμεση αμοιβή του εργαζομένου της Amgen, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας. Από τα στοιχεία που συγκέντρωσε η Fierce Pharma, ο Bradway κατατάσσεται μεταξύ των 15 καλύτερα αμειβόμενων CEOs βιοφαρμάκων που χρονολογούνται τουλάχιστον από το 2017. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Amgen αύξησε τα έσοδά της από 22,85 δισ. δολ. το 2017 σε σχεδόν 26 δισ. δολ. πέρσι. Όσον αφορά τις επιδόσεις της Amgen το 2021, η εταιρεία λάνσαρε πέρσι το πρώτο στην κατηγορία του φάρμακο για τον καρκίνο Lumakras και το συνεργαζόμενο με την AstraZeneca Tezspire για το άσθμα. Η εταιρεία σημείωσε επέκταση της ετικέτας για το Otezla στην ψωρίαση πλάκας και ολοκλήρωσε τις εξαγορές των Five Prime Therapeutics και Teneobio. Στην πραγματικότητα, τα έσοδά της αυξήθηκαν μόλις 2% σε σχέση με το 2020, και αυτή η αύξηση ήρθε χάρη σε ένα συμβόλαιο παραγωγής αντισωμάτων Covid-19 της Eli Lilly. Στο συνέδριο JP Morgan Healthcare Conference, η εταιρεία ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τις βιοομοειδείς δραστηριότητές της σε 4 δισ. δολ. σε ετήσιες πωλήσεις έως το 2030. Η Amgen έχει σχεδιάσει να είναι η πρώτη που θα σπάσει την αγορά βιοομοειδών του Humira στις ΗΠΑ με το αντίγραφό της τον Ιανουάριο του 2023.

David Ricks Στην περίπτωση του David Ricks της Eli Lilly, μπορεί η εταιρεία να έκανε βήματα προόδου το 2021 και να αύξησε τα έσοδα κατά διψήφιο ποσοστό σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αλλά η αμοιβή του CEO μειώθηκε, κυρίως λόγω μιας λογιστικής αλλαγής. Για το 2021, ο κ. Ricks έλαβε αμοιβή 21,5 εκατ. δολ. σε συνολική αποζημίωση, μειωμένη κατά 9,3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Ο μισθός του αυξήθηκε κατά περίπου 16.000 δολ., σε 1,5 εκατ. δολ., και οι μετοχές του έκαναν άλμα κατά περισσότερο από 1,35 εκατ. δολ., σε 14,97 εκατ. δολάρια.

Από την άλλη πλευρά, η καταβολή κινήτρων σε μετρητά για τον Ricks μειώθηκε κατά περίπου 150.000 δολ., στα 2,475 εκατ. δολ. πέρσι. Η μείωση αυτή οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η Lilly δεν πέτυχε τον στόχο της για EPS ύψους 8,05 δολ. για το έτος. Αλλά η πιο εμφανής αλλαγή μεταξύ της αποζημίωσης του Ricks κατά τη διάρκεια των δύο ετών ήταν η αλλαγή στην αξία της σύνταξής του. Η αξία αυτή διαμορφώθηκε στα 5,88 εκατ. δολ. το 2020 και στα 2,44 εκατ. δολ. το 2021, αντιπροσωπεύοντας μια μείωση 3,44 εκατ. δολαρίων.

ΕΡΕΥΝΑ

Η «άλλη» αποζημίωση του Ricks, η οποία αποτελείται από τις αντίστοιχες συνεισφορές της εταιρείας σε αποταμιευτικά προγράμματα και την προσωπική χρήση του εταιρικού αεροσκάφους της εταιρείας, ανήλθε σε 126.750 δολάρια. Όσον αφορά τα επιτεύγματα της Eli Lilly, πέρσι, υπό τη διοίκηση του Ricks, η εταιρεία ξεπέρασε τον στόχο των εσόδων της, τα οποία ανήλθαν σε 28,3 δισ. δολ., σημειώνοντας αύξηση 15% σε σχέση με το 2020, εν μέρει χάρη στη συμβολή των αντισωμάτων Covid-19. Το 2021, η Lilly πέτυχε έγκριση από τον FDA για το Verzenio σε ορισμένα άτομα με υψηλού κινδύνου πρώιμο καρκίνο του μαστού. Επίσης, υπέβαλε πέρσι στον FDA το φάρμακο για τον διαβήτη τύπου

2, την τιρεζεπατίδη, και το εν λόγω φάρμακο κέρδισε στη συνέχεια την έγκριση του FDA ως Mounjaro. Τα ηνία της Lilly κατέχει από τον Ιανουάριο του 2017, αλλά εμφανίστηκε στη λίστα του Fierce Pharma με τα καλύτερα αμειβόμενα στελέχη του κλάδου στο Νο 16 το 2018, στο Νο 6 το 2019 και πάλι στο Νο 6 το 2020. Στις αρχές της θητείας του, παρουσίασε ένα σχέδιο για την περικοπή 3.500 θέσεων εργασίας στη φαρμακοβιομηχανία, με στόχο την επίτευξη ετήσιας εξοικονόμησης 500 εκατ. δολαρίων. Σημειώνεται ότι ο μέσος μισθός των εργαζομένων της Lilly ήταν 97.130 δολ. πέρσι, οπότε η αναλογία των αμοιβών των CEOs προς τους εργαζομένους της εταιρείας ανήλθε σε 221 προς ένα.

Timothy Walbert Η εταιρεία Horizon Therapeutics έσπασε το ρεκόρ συνολικών πωλήσεων, φτάνοντας τα 3,2 δισ. δολ. με αύξηση 47%, συμπαρασύροντας προς τα επάνω και τα έσοδα του διευθύνοντος συμβούλου, Timothy Walbert. Το προϊόν της με τις υψηλότερες πωλήσεις, το Tepezza, πέτυχε μια εντυπωσιακή αύξηση κατά 103%, σε 1,7 δισ. δολάρια. Το φάρμακο αυτό σηματοδοτεί το πρώτο φάρμακο δισεκατομμυρίων δολαρίων της Horizon. Η εταιρεία εξαγόρασε επίσης τη Viela Bio και απέκτησε ένα ισχυρό pipeline μέσω της συμφωνίας. Ο μισθός του Walbert για το 2021 ήταν 1,186 εκατ. δολ., μια μικρή αύξηση από τα 1,146 εκατ. δολ. του προηγούμενου έτους. Του απονεμήθηκαν συνολικά μετοχές αξίας 15,8 εκατ. δολ., λιγότερα από τα 16,15 εκατ. δολ. του 2020. Ο κ. Walbert έλαβε 104.785 μονάδες περιορισμένων μετοχών με χρονική δέσμευση και την ίδια ποσότητα μονάδων μετοχών βάσει απόδοσης. Συνολικά, η αμοιβή του για το έτος ανήλθε σε 21,35 εκατ. δολ., μειωμένη κατά 1,29%, από 21,63 εκατ. δολάρια. Άξιο αναφοράς είναι το ότι ενώ η Tepezza εξακολουθεί να αναπτύσσεται με εκπληκτικούς ρυθμούς, ο κ. Walbert δεν πήρε τόσα από αυτήν όσα πήρε κατά το έτος έναρξης της λειτουργίας της, το 2020. Ο διευθύνων σύμβουλος έχει μπει και στο παρελθόν στη λίστα με τους πιο κερδοφόρους. Πέρσι, κατέλαβε την 8η θέση στη λίστα. Το 2016, ο

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Walbert ξεπέρασε τους κορυφαίους του προηγούμενου έτους με ένα πακέτο αποδοχών ύψους 93,4 εκατ. δολαρίων. Ο Walbert ηγήθηκε της Horizon στην αγορά του αρχικού προγραμματιστή του Tepezza, της River Vision, έναντι 145 εκατ. δολ. το 2017. Από την κυκλοφορία του το 2020, το φάρμακο έχει φτάσει τα 2,5 δισ. δολ. σε σωρευτικές καθαρές πωλήσεις και αφορά τη θυρεοειδική οφθαλμική νόσο, μια σπάνια αυτοάνοση διαταραχή, που μπορεί να προκαλέσει θολή ή διπλή όραση. Το Tepezza ήταν η πρώτη εγκεκριμένη από τον FDA θεραπεία για αυτόν τον πληθυσμό ασθενών, ο οποίος περιλάμβανε 15.000-20.000 ασθενείς όταν εγκρίθηκε για πρώτη φορά το φάρμακο. Ο Walbert ηγήθηκε της εταιρείας ως πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος και διευθυντής της Horizon από τον Ιούνιο του 2008, όταν ιδρύθηκε η εταιρεία. Έχει διατελέσει πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου από τον Μάρτιο του 2010. Επίσης, έχει υπάρξει πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος και διευθυντής της IDM Pharma από τον Μάιο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009, όταν η Takeda εξαγόρασε την εταιρεία. Είχε ακόμη συμμετοχή στο φάρμακο με τις μεγαλύτερες πωλήσεις παγκοσμίως, το Humira, όταν διετέλεσε αντιπρόεδρος του τμήματος και γενικός διευθυντής Ανοσολογίας στην AbbVie (πρώην Abbott) από τον Ιούνιο του 2001 έως τον Αύγουστο του 2005.

Giovanni Caforio Ο Giovanni Caforio της Bristol Myers Squibb πήρε μικρότερο πακέτο αποδοχών το 2021, με 19,78 εκατ. δολ. σε σύγκριση με τα 20,15 εκατ. δολ. του 2020, παρά την αξιοπρεπή πορεία της εταιρείας το 2021. Ο μισθός του αυξήθηκε ελαφρώς σε 1,7 εκατ. δολ. και οι μετοχές του αυξήθηκαν σχεδόν κατά μισό εκατομμύριο δολάρια, στα 13,97 εκατ. δολ., αλλά η αμοιβή του διευθύνοντος συμβούλου με χρηματικά κίνητρα μειώθηκε κατά 17%, στα 3,41 εκατ. δολ., το χαμηλότερο ποσό από το 2017. Για την BMS τα έσοδα έφτασαν τα 46,2 δισ. δολ., υπερβαίνοντας τον στόχο των 45,8 δισ. δολαρίων. Επιπλέον, η BMS πέτυχε 8 θετικά αποτελέσματα κλινικών δοκιμών κατά τη διάρκεια του έτους, περιλαμβανομένου και ενός για το Opdualag, που οδήγησε στην έγκρισή του το 2022. Συγκεκριμένα, ο κ. Caforio είναι διευθύνων σύμβουλος της BMS από τον Μάιο του 2015 και ανέλαβε τον ρόλο του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου το 2017. Το υπόβαθρό του εντοπίζεται στην υγειονομική περίθαλψη με επίκεντρο τον ασθενή, λόγω της προηγούμενης εργασίας του ως γιατρός στην πατρίδα του, την Ιταλία. Εργάστηκε στην εταιρεία για 15 χρόνια πριν αναλάβει τον κορυφαίο ρόλο, καθώς εντάχθηκε το 2000 ως αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής στην Ιταλία, στον Όμιλο Worldwide Medicines Group. Το 2004, ανέβηκε στην ιεραρχία και έγινε

ανώτερος αντιπρόεδρος του ευρωπαϊκού μάρκετινγκ και της εμπορικής διάθεσης των εμπορικών σημάτων, ενώ το 2007 μετακόμισε στις ΗΠΑ για να αναλάβει καθήκοντα ανώτερου αντιπροέδρου του Τμήματος Ογκολογίας των ΗΠΑ. Το 2011, έγινε πρόεδρος του οργανισμού της εταιρείας στις ΗΠΑ μετά από έναν χρόνο ως ανώτερος αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Εμπορίας, Ογκολογίας και Ανοσολογίας. Πριν από την BMS, κατείχε διάφορες ηγετικές θέσεις στην Abbott Laboratories σε διάστημα 12 ετών. Εν τω μεταξύ, η BMS στέκεται στην άκρη ενός «γκρεμού» πατεντών, με τα βιοομοειδή ή τα γενόσημα να διαβρώνουν το 47% των εσόδων μέχρι το 2030. Τα κορυφαία φάρμακα της εταιρείας για το 2021, το Revlimid και το Eliquis, αναμένεται να χάσουν πάνω από το 80% των εσόδων τους μεταξύ του 2025 και του 2030, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις συναίνεσης της Wall Street. Η εταιρεία προσπαθεί να προωθήσει νέα προϊόντα, για να αναπληρώσει τα χαμένα έσοδα. Αλλά ο κ. Caforio είναι συνηθισμένος στις επιπτώσεις των πατεντών που λήγουν. Άλλωστε, η εταιρεία αντιμετώπιζε έναν «γκρεμό» πατεντών για το αντιψυχωσικό της Abilify όταν ανέλαβε το 2015. Τότε, η εταιρεία στηρίχθηκε στο εγκεκριμένο πλέον Opdivo για να συγκεντρώσει αρκετά έσοδα ώστε να απορροφήσει το πλήγμα των γενοσήμων.

Daniel O’Day Ο Daniel O’Day εντάχθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό της Gilead Sciences το 2019 κυρίως για να ενισχύσει τις προσπάθειές της στην Ογκολογία, καθώς διέθετε εμπειρία τριών δεκαετιών στη Roche. Αν και οι πρώτες του προσπάθειες να ενισχύσει το χαρτοφυλάκιο της Gilead με υποσχόμενες θεραπείες για τον καρκίνο ήταν απογοητευτικές, τελικά η προσπάθειά του ευδοκίμησε, χάρη σε θεραπεία της στον κορωνοϊό. Αναβιώνοντας ένα αποτυχημένο φάρμακο για τον Έμπολα και μετατρέποντάς το σε ένα από τα πιο παραγωγικά φάρμακα στον κόσμο για την Covid-19, η Gilead είχε δύο κερδοφόρα έτη.

Το 2021, η Gilead σημείωσε αύξηση των εσόδων της κατά 11% (από 24,7 δισ. δολ. σε 27,3 δισ. δολ.), που προκλήθηκε από τις πωλήσεις του Veklury ύψους 5,6 δισ. δολαρίων. Μετά τη ροή πόρων, η εταιρεία επιβράβευσε τον O’Day με ένα πακέτο αποδοχών ύψους 19,2 δισ. δολ., δηλαδή με μια μικρή αύξηση από την αμοιβή του 2020, που ήταν 19 εκατ. δολάρια. Σημειωτέον ότι πριν ο O’Day αναλάβει την Gilead, η εταιρεία βυθιζόταν σε μια τετραετή πτώση των εσόδων της, από 32,6 δισ. δολ. το 2015 σε 22,1 δισ. δολ. το 2018. Αλλά υπό την επίβλεψή του η Gilead ανέστρεψε την τάση, με αύξηση

ΕΡΕΥΝΑ

Ο Daniel O’Day εντάχθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό της Gilead Sciences το 2019 κυρίως για να ενισχύσει τις προσπάθειές της στην Ογκολογία.

των πωλήσεων σε καθένα από τα τρία χρόνια της θητείας του. Ο O’Day έκανε παρόμοια «μαγικά» στη Roche, του φαρμακευτικού τομέα της οποίας υπήρξε διευθύνων σύμβουλος για τρία χρόνια. Η Gilead ήταν τόσο αποφασισμένη να εξασφαλίσει τις υπηρεσίες του O’Day που τον πλήρωσε 29,1 εκατ. δολ. τον πρώτο χρόνο, γεγονός που τον κατέστησε το δεύτερο πιο ακριβοπληρω-

μένο στέλεχος του κλάδου το 2019. Από τις απολαβές του, τα 14,2 δισ. δολ. ήταν αποζημίωση για το «χρυσό αλεξίπτωτο» που έχασε φεύγοντας από τη Roche. Όταν έφτασε ο O’Day, η Gilead ταλανιζόταν από τη ραγδαία μείωση της ζήτησης για τα φάρμακά της για την ηπατίτιδα C και εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τις πωλήσεις των θεραπειών της για τον ιό HIV. Το 2021, το Biktarvy απέφερε 8,6 δισ. δολ., από 7,3 δισ. δολ. το 2020. Άλλες θεραπείες της Gilead για τον HIV, όπως είναι το Descovy, το Genvoya και το Odefsey, βρίσκονται σε πτώση. Τα έσοδα μειώθηκαν κατά 4% σε σχέση με το 2020. Η αγορά της Immunomedics για 21 δισ. δολ. και η δυνητική blockbuster θεραπεία της για τον καρκίνο του μαστού Trodelvy ναυάγησε. Αλλά το Veklury ήρθε να σώσει την κατάσταση, με μια ώθηση στα τέλη του έτους, όταν η εταιρεία έδειξε ότι η αντιιική θεραπεία ήταν αποτελεσματική κατά της παραλλαγής Όμικρον.

Clay Siegall Ο συνιδρυτής της Seagen, Clay Siegall, PhD, μάλλον εμφανίζεται στον κατάλογο των καλά αμειβόμενων CEOs βιοφαρμάκων για τελευταία φορά. Μετά από καταδικαστικές καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία και μια εντυπωσιακή έκθεση της αστυνομίας, που περιγράφει λεπτομερώς μια μεθυσμένη νύχτα, ο Siegall παραιτήθηκε τον Μάιο από τις θέσεις του CEO και του προέδρου. Ο Siegall ήταν ο «εγκέφαλος» πίσω από την ίδρυση της Seagen το 1997. Με την πάροδο των ετών, ο Siegall μετέτρεψε τη βιοτεχνολογική εταιρεία, με έδρα το Σιάτλ, σε έναν παγκοσμίως κορυφαίο ειδικό στις συζεύξεις αντισωμάτων-φαρμάκων. Ο ίδιος διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας από το 2002 και πρόεδρός της από το 2004. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του διοικητικού της συμβουλίου, το 2021 ήταν μια καλή χρονιά για τη Seagen και αυτό αντανακλάται στην αμοιβή του Siegall. Ο πρώην «τιμονιέρης» της εταιρείας είδε το πακέτο των αποδοχών του να διογκώνεται σχεδόν κατά 14%, στα 18,91 εκατ. δολ. πέρσι. Από το συνολικό ποσό ο

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Siegall έλαβε 1,16 εκατ. δολ. σε βασικό μισθό, μετά από αύξηση 10%, συν 1,72 εκατ. δολ. από ένα χρηματικό βραβείο βάσει επιδόσεων. Ο Siegall εισέπραξε το μεγαλύτερο μέρος της αμοιβής του 2021 από το βραβείο μετοχών, το οποίο ανήλθε σε 15,82 εκατ. δολάρια. Οι πωλήσεις της Seagen σε όλες τις μάρκες ήταν υψηλότερες από τον στόχο που είχε θέσει το διοικητικό συμβούλιο για την αξιολόγηση του χρηματικού κινήτρου του Siegall. Οι πωλήσεις του συζευγμένου αντισώματος-φαρμάκου Padcev ανέβηκαν κατά 53% και οι πωλήσεις της θεραπείας HER2 Tukysa σημείωσαν άλμα 179%. Επιπλέον, η Seagen και ο συνεργάτης Genmab κέρδισαν επιταχυνόμενη έγκριση για το Tivdak, ένα πρώτο στην κατηγορία ADC που στοχεύει στον ιστικό παράγοντα για τον ήδη θεραπευμένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Πρόκειται για το τέταρτο εμπορικό προϊόν της Seagen. Σε άλλες μετρήσεις, όπως είναι οι στρατηγικές επέκτασης του εμπορικού χαρτο-

φυλακίου της, η εξωτερική επιχειρηματική ανάπτυξη και η επιχειρηματική κλιμάκωση και η δημιουργία υποδομών, η Seagen είτε πέτυχε είτε υπερέβη τους προκαθορισμένους στόχους. Η μόνη εξαίρεση ήταν η απόδοση της μετοχής της εταιρείας. Πέρσι, οι επενδυτές της Seagen υπέστησαν απώλειες 12% επί των μετοχών τους, σε σύγκριση με μια μέση απώλεια 1% από μια επιλεγμένη ο-

μάδα ομοειδών βιοφαρμακευτικών εταιρειών. Συνολικά, το διοικητικό συμβούλιο χορήγησε στον Siegall ετήσιο μπόνους που ήταν το 135% του στόχου. Τώρα, οι επενδυτές επικεντρώνονται σε μια σημαντική ένδειξη από την κοόρτη Κ της δοκιμής EV-103, που δοκιμάζει τον συνδυασμό του Padcev και του Keytruda της Merck & Co. σε νεοδιαγνωσθέντα μεταστατικό καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Pascal Soriot Η AstraZeneca ανέφερε μεγάλη αύξηση των εσόδων το 2021, χάρη στην εξαγορά της Alexion, αλλά ο CEO, Pascal Soriot, πήρε μικρότερο πακέτο αποδοχών. Για το 2021, ο κ. Soriot εισέπραξε 13,86 εκατ. λίρες (18,76 εκατ. δολ.) σε συνολικές αμοιβές, από 15,45 εκατ. λίρες το προηγούμενο έτος. Στις πάγιες αποδοχές του Soriot για το 2021 1,33 εκατ. λίρες προέρχονταν από τον βασικό μισθό, μια αύξηση 3% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αλλά η σύνταξή του μειώθηκε σχεδόν στο μισό, στις 146.000 λίρες. Η AZ μείωσε τη σύνταξη «για να ευθυγραμμιστεί με το ευρύτερο εργατικό δυναμικό του Ηνωμένου Βασιλείου» μετά από κάποια παράπονα των επενδυτών, σύμφωνα με την ετήσια έκθεσή της. Το ετήσιο μπόνους του Soriot αυξήθηκε κατά 36%, σε 3,15 εκατ. λίρες. Η AZ προσάρμοσε τον πίνακα επιδόσεων που χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση του χρηματικού μπόνους του Soriot μετά την ολοκλήρωση της εξαγοράς της Alexion ύψους 39 δισ. δολαρίων. Παρ’ όλα αυτά, υπό την ηγεσία του Soriot, η βρετανική φαρμακοβιομηχανία πέτυχε τους στόχους της. Σημειώνεται ότι η AZ κατέγραψε έσοδα 34,7 δισ. δολ. το 2021, μετά από ορισμένες προσαρμογές, με αρχικό στόχο τα 33,1 δισ. δολάρια. Επιπλέον, τα βασικά κέρδη ανά μετοχή και οι ταμειακές ροές της εταιρείας ξεπέρασαν και τους δύο στόχους τους. Επίσης, εγκρίθηκε το Saphnelo, ο πρώτος αγωνιστής υποδοχέας ιντερφερόνης τύπου Ι για τον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο. Το Enhertu παρουσίασε αξιοσημείωτα

δεδομένα σε μια δοκιμή head-to-head έναντι του Kadcyla της Roche σε καρκίνο του μαστού δεύτερης γραμμής HER2θετικό. Και το Farxiga απέσπασε μια σημαντική επέκταση της ετικέτας για τη χρόνια νεφρική νόσο. Επισημαίνεται ότι, μέχρι τον Οκτώβριο του 2021, η AZ παρείχε το εμβόλιο έναντι της Covid-19, Vaxzevria, σε μη κερδοσκοπική βάση. Μαζί με τους εταίρους της, η AZ παρέδωσε 2,5 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου το 2021. Συνολικά, το διοικητικό συμβούλιο της AZ χορήγησε στον Soriot ένα μπόνους που αντιστοιχεί στο 95% του μέγιστου ή στο 237,5% του βασικού μισθού του. Ωστόσο, ο Soriot δεν μπόρεσε να πάρει το μπόνους στο σύνολό του, καθώς το μισό από αυτό κρατείται για επιπλέον τρία χρόνια. Η κύρια επιβάρυνση στις αποδοχές του Soriot για το 2021 ήταν η αποζημίωση με μακροπρόθεσμα κίνητρα, η οποία διολίσθησε κατά 24%, σε 9,11 εκατ. λίρες. Το ποσό του 2021 συνδεόταν με μετοχές βάσει επιδόσεων που χορηγήθηκαν το 2019. •••

Το ΔΣ της AstraZeneca χορήγησε στον P. Soriot μπόνους που αντιστοιχεί στο 95% του μέγιστου ή στο 237,5% του βασικού μισθού του. 65

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ποιοι ξεχώρισαν ανάμεσα σε 80 προτάσεις

Ιατρική καινοτομία από το EIT Health 20 καινοτόμα έργα θα χρηματοδοτηθούν το 2022

T Το ΕΙΤ θα παρέχει χρηματοδότηση έως και 75.000 ευρώ για την περαιτέρω ανάπτυξη του καινοτόμου προϊόντος ή λύσης.

ρία από τα 20 καινοτόμα έργα που θα χρηματοδοτηθούν το 2022 από το πρόγραμμα EIT Health RIS Innovation Call προέρχονται από τη χώρα μας και υποστηρίζονται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ), κόμβο του EIT Health στην Ελλάδα. Οι τρεις ελληνικές ομάδες αναπτύσσουν πρωτοπόρες λύσεις (ρομπότ που απολυμαίνουν, παρακολούθηση κατά τη διάρκεια του ύπνου, διάγνωση παθήσεων των ματιών), που ενισχύουν την απομακρυσμένη ιατρική περίθαλψη, βελτιώνοντας τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας. Το EIT Health είναι ένα δίκτυο κορυφαίων επιχειρήσεων και οργανισμών για την καινοτομία στον τομέα της υγείας, που υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποτελείται από 150 εταίρους και υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT), φορέα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι να προσφέρει, μέσα από τη συνεργασία, νέες λύσεις στους Ευρωπαίους πολίτες για να βελτιώσουν την υγεία τους και να ζήσουν περισσότερο. Παράλληλα, αναβαθμίζει τις δεξιότητες των επαγγελματιών υγείας σε όλη την Ευρώπη, επενδύοντας στα καλύτερα ταλέντα της Ευρώπης, και διευκολύνει την εμπορευματοποίηση καινοτόμων προϊόντων/ λύσεων υγείας εντός της ΕΕ. Ο θεσμός EIT Health RIS Innovation Call, στον τέταρτο χρόνο του, συγκέντρωσε περισσότερες από 80 προτάσεις. Αυτή η

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

μοναδική πρωτοβουλία, που αναπτύχθηκε από το EIT Health Regional Innovation Scheme (RIS), υποστηρίζει την ανάπτυξη της καινοτομίας στον τομέα της υγείας σε χώρες της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης, που αξιολογούνται ως εξελισσόμενες στην κατάταξη του European Innovation Scoreboard για την καινοτομία. Η υψηλή ποιότητα των συμμετοχών στο πρόγραμμα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι επιλέχθηκαν διπλάσια έργα σε σχέση με την περσινή χρονιά. Οι οργανισμοί πίσω από τις επιλεγμένες καινοτομίες θα λάβουν χρηματοδότηση έως και 75.000 ευρώ για περαιτέρω ανάπτυξη του καινοτόμου προϊόντος ή λύσης που παρουσίασαν, καθοδήγηση, θέση στο σχετικό bootcamp και πρόσβαση σε πιθανούς επενδυτές και συνεργάτες μέσω του EIT Health. Το 2022, η Πορτογαλία είχε τον υψηλότερο αριθμό επιτυχημένων αιτήσεων, με 6 επιλεγμένες προτάσεις, ακολουθούμενη από την Κροατία με 4 και την Ελλάδα με 3. Κατά τη διάρκεια των 4 χρόνων λειτουργίας του προγράμματος, η Πορτογαλία μαζί με τη Σλοβενία έχουν τον μεγαλύτερο αριθμό επιλεγμένων projects. Σχεδόν το 50% των οργανισμών που προκρίθηκαν φέτος επικεντρώνονται σε λύσεις που προσφέρουν υγειονομική περίθαλψη στα σπίτια των ασθενών. Πρόκειται για πρωτοπόρες λύσεις που ενισχύουν την απομακρυσμένη ιατρική περίθαλψη (λ.χ. στο σπίτι) και μακριά από το νοσοκομείο, βελτιώνοντας τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας. Οι τρεις ελληνικές ομάδες υποστηρίζονται

από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), κόμβο του EIT Health στην Ελλάδα. Η Mόnika Tόth, EIT Health InnoStars RIS Director, δήλωσε: «Ο καταγεγραμμένος αριθμός των οργανισμών που υπέβαλαν επιτυχημένες προτάσεις στο φετινό RIS Innovation Call υποδεικνύει ότι η Κεντρική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη κατακλύζεται από ταλαντούχους καινοτόμους οργανισμούς με λαμπρές ιδέες, που θα φέρουν μια νέα εποχή λύσεων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Στόχος μας είναι να βρούμε τις καλύτερες ιδέες και καινοτομίες που βρίσκονται σε αρχικό στάδιο σε διάφορες περιοχές και να ενθαρρύνουμε εταιρείες, κλινικές και ερευνητικά ιδρύματα με ηγετικό ρόλο στον τομέα της υγείας να αναδείξουν αυτούς τους οργανισμούς και να κάνουν τις ιδέες τους πραγματικότητα. Είμαστε υπερήφανοι, καθώς το RIS Innovation Call έχει ήδη στηρίξει πολλές επιτυχημένες προτάσεις τα προηγούμενα τρία χρόνια, όπως για παράδειγμα το STEMI, μια καινοτομία που εξοικονομεί κρίσιμο χρόνο κατά τη διάγνωση των καρδιαγγειακών παθήσεων. Το σλοβακικό έργο, που υποστηρίχθηκε το 2019, κέρδισε το EIT Health Bridgehead Global και κατέκτησε την κορυφή στο House of Med Tech Luxembourg Call, καθώς και στο Central European Initiative (CEI) στην κατηγορία “Έγκαιρη αντίδραση στον Covid-19”. Ένα ακόμη παράδειγμα είναι το EmPlastrum, που ανέπτυξε επιθέματα για την ψωρίαση,

σε διάφορα μεγέθη, με ενσωματωμένα UVB LEDs, μια λύση που επιτρέπει στους ασθενείς τη θεραπεία στο σπίτι. Η καινοτομία αυτή κέρδισε αρκετούς διαγωνισμούς startups και 100.000 ευρώ από το EU Structural Fund». Ο Γιώργος Μέγας, συντονιστής του EIT Health Hub στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, δήλωσε: «Το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας στην υγεία είναι πλέον ώριμο να παίξει τον ρόλο που του αρμόζει, καθώς η χώρα αριστεύει στην έρευνα στον τομέα της υγείας και της πληροφορικής (λ.χ. στον Ορίζοντα 2020 και τον Ορίζοντα Ευρώπη) και τώρα φέρνει ακόμα περισσότερες καινοτομίες του τομέα της υγείας πιο κοντά στην αγορά. Οι τρεις ελληνικές ομάδες που επιλέχθηκαν από το πρόγραμμα έχουν ισχυρό ερευνητικό υπόβαθρο (ενδεικτικά, έχουν λάβει χρηματοδοτήσεις από τα προγράμματα MSCA και Horizon Europe, με την υποστήριξη του ΕΚΤ) και μέσα από τις συνεργασίες τους με νοσοκομεία, ερευνητικά ιδρύματα και τη βιομηχανία, ακολουθώντας το μοντέλο ολοκλήρωσης του τριγώνου της γνώσης που ακολουθεί τόσο το EIT Health αλλά και το ΕΚΤ, θα καταφέρουν να δοκιμάσουν τις λύσεις τους σε πραγματικά περιβάλλοντα πριν βγουν στην αγορά, που είναι και ο στόχος του προγράμματος. Με στοχευμένες δράσεις επικοινωνίας, τα προηγούμενα χρόνια, καταφέραμε να έχουμε πολλές συμμετοχές από την Ελλάδα, ενώ η περαιτέρω στήριξη στις ομάδες με προαξιολόγηση των προτάσεων οδήγησε στη φετινή επιτυχία».

Σχεδόν το 50% των οργανισμών που προκρίθηκαν φέτος επικεντρώνονται σε λύσεις που προσφέρουν υγειονομική περίθαλψη στα σπίτια των ασθενών.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τα επιλεγμένα προγράμματα για το 2022 Τα 20 έργα σε αρχικό επίπεδο που θα υποστηριχθούν από το EIT Health RIS Innovation Call για το 2022

 ApniWave (Ελλάδα): Μια έξυπνη συσκευή ελέγχου που συνδυάζει αισθητήρα, ενσωματωμένο υπολογιστή και λογισμικό με AI τεχνολογία για την ανίχνευση του συνδρόμου αποφρακτικής υπνικής άπνοιας (OSAHS) στο σπίτι. Η πρόταση έλαβε τη μεγαλύτερη συνολικά βαθμολογία ανάμεσα σε όλες τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στο πρόγραμμα.  Ανακλασιμετρία κωδικοποιημένης συχνότητας για τη μέτρηση της πυκνότητας της χρωστικής της ωχράς κηλίδας σε ασθενείς με AMD (Ελλάδα): Η ομάδα αναπτύσσει ένα καινοτόμο, μικρού μεγέθους και οικονομικά αποδοτικό οπτικό όργανο για τον υπολογισμό της τιμής της οπτικής πυκνότητας της χρωστικής της ωχράς κηλίδας στα μάτια, με ελάχιστη αλληλεπίδραση με τον ασθενή.  Αυτόνομο ρομπότ που απολυμαίνει χώρους εργασίας (Ελλάδα): Η προτεινόμενη λύση αποτελείται από ένα αυτόνομο όχημα που εκτελεί τα πρωτόκολλα απολύμανσης στους εργασιακούς χώρους, ελαχιστοποιώντας συγχρόνως την κατανάλωση απολυμαντικού υγρού.  MEGI (Κροατία): Στοχεύει στην ανάπτυξη ενός εικονικού «βοηθού» καρδιαγγειακής υγείας, με τεχνολογία AI που χρησιμοποιεί εξατομικευμένα πρωτόκολλα για να υπενθυμίζει στους ασθενείς να λαμβάνουν φάρμακα και να μετρούν την αρτηριακή τους πίεση στο σπίτι.  P syFlux (Κροατία): Αναπτύσσει μια τηλεμετρική συσκευή παρακολούθησης της ενδοκρανιακής πίεσης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτός νοσοκομείου, χωρίς κινδύνους μόλυνσης, επιτρέποντας

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

στον ασθενή να συμμετέχει σε καθημερινές του δραστηριότητες.  StressLyft (Κροατία): Αποτελεί ένα εκπαιδευτικό μάθημα σχετικά με το στρες στον χώρο εργασίας και τις δεξιότητες ανακούφισης από αυτό, βασισμένο σε ειδικό περιεχόμενο που προβάλλεται μέσω διαδραστικού βίντεο, το οποίο παρέχουν οι εταιρείες στους υπαλλήλους τους για να αποτρέψουν το εργασιακό άγχος.  Ανθρώπινη μηχανή βασισμένη σε χειρονομίες για καθοδηγούμενη ορθοπαιδική χειρουργική (Κροατία): Η ομάδα στοχεύει στην ανάπτυξη νέων ιατρικών συσκευών που βοηθούν τους χειρουργούς να κάνουν μετρήσεις ακρίβειας χιλιοστών κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης αντικατάστασης ισχίου (και πιθανώς άλλων τύπων επεμβάσεων).  3DIAMOND (Τσεχία): Αυτή η ομάδα αναπτύσσει ένα σύστημα διαχείρισης του κύκλου ζωής νοσοκομειακών δεδομένων που θα επιτρέψει τη δημιουργία ακριβών τρισδιάστατων εκτυπωμένων μοντέλων που θα χρησιμοποιηθούν από τους γιατρούς για προεγχειρητικό σχεδιασμό.  PIOAS (Λιθουανία): Ο οργανισμός αναπτύσσει μια γρήγορη, μη επεμβατική, φορητή, 7/24 ή περιοδική συσκευή παρακολούθησης της κατάστασης των πνευμόνων για τον έλεγχο της υγείας των ασθενών χωρίς την ανάγκη παραμονής σε νοσοκομείο.  Nursing.AI. (Λιθουανία): Είναι ένα σύστημα που συλλέγει βιομετρικά δεδομένα των ηλικιωμένων σε πραγματικό χρόνο (π.χ. θερμοκρασία σώματος,

ρυθμό, αρτηριακή πίεση, καθημερινή δραστηριότητα, ποιότητα ύπνου κ.λπ.) και ειδοποιεί τους φροντιστές για τυχόν ανωμαλίες που ανιχνεύονται.  Επιταχυνόμενη επούλωση τραυμάτων σε αρουραίο (μοντέλο), μέσω γρήγορης απομόνωσης και επανεφαρμογής αυτόλογων δερματικών κυττάρων (Λετονία): Η ομάδα αναπτύσσει ένα χειρουργικό κιτ μεγέθους iPad για γρήγορη εξαγωγή και επανεφαρμογή των κυττάρων του δέρματος του ίδιου του ασθενούς κατά τη διάρκεια του χειρουργείου για ταχύτερη και καλύτερη ανανέωση του δέρματος. C oNurse (Εστονία): Αποτελεί μια εφαρμογή για κινητά που παρέχει ένα εξατομικευμένο σχέδιο θεραπείας με βίντεο που παρέχει οδηγίες βήμα προς βήμα και ηχητικά με καθοδηγήσεις για διαδικασίες αποκατάστασης στο σπίτι. G raphresp (Πορτογαλία): Ο οργανισμός αναπτύσσει ένα φορητό ηλεκτρονικό τεστ ταχείας μη επεμβατικής διάγνωσης λοιμώξεων του αναπνευστικού, τόσο σε οικιακά περιβάλλοντα όσο και σε εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης.  adhesiv.Ai (Πορτογαλία): Είναι ένας έξυπνος επίδεσμος πληγών που συνδυάζει ένα φιλικό προς το δέρμα έμπλαστρο με βιοαισθητήρες που στέλνουν δεδομένα σε λογισμικό ψηφιακού εντοπισμού και σε επαγγελματίες υγείας, για να εξασφαλίσουν τη βέλτιστη διαδικασία επούλωσης.  Motiphy+ (Πορτογαλία): Το proof-ofconcept της ομάδας χρησιμοποιεί έναν αισθητήρα τρισδιάστατης απεικόνισης για την παρακολούθηση του σώματος και

εικονικό περιβάλλον σε μορφή παιχνιδιού, που μετατρέπει τη φυσιοθεραπεία σε μια ευχάριστη και ενθαρρυντική διαδικασία.  TindSkin (Πορτογαλία): Αποτελεί μια εφαρμογή για τα κινητά που επιτρέπει τον ακριβή έλεγχο του δέρματος σε πρώιμο στάδιο, αξιοποιώντας την επικρατούσα άποψη μιας ομάδας δερματολόγων για να παρέχει τα καλύτερα αποτελέσματα με βολικό και προσιτό τρόπο.  CardioWheel (Πορτογαλία): Είναι ένα τιμόνι με αόρατο αγώγιμο δέρμα, που παρακολουθεί το ECG σήμα του οδηγού ενός οχήματος, αξιοποιώντας την αναδυόμενη αυτοκινητιστική τάση της παρακολούθησης ζωτικών σημάτων του οδηγού.

Θα επιδοτηθεί η ApniWave, μια έξυπνη συσκευή ελέγχου για την ανίχνευση του συνδρόμου αποφρακτικής υπνικής άπνοιας.

 HF@Edge (Πορτογαλία): Είναι ένα οικιακό σύστημα παρακολούθησης που χρησιμοποιεί το Edge-computing για την καταγραφή, αποθήκευση, μετάδοση και ανάλυση βασικών ζωτικών ενδείξεων και δεδομένων αισθητήρων IoT (από smartwatches και άλλες συσκευές) για τον εντοπισμό καρδιακής ανεπάρκειας. Α ισθητήρας σε μικρογραφία για την παρακολούθηση και πρόληψη ασθενειών που προκαλούνται από τον αέρα (Σλοβενία): Ο οργανισμός στοχεύει να αναπτύξει έναν νέο ανιχνευτή νανοσωματιδίων για αερολύματα όπως οι ιοί και οι ατμοσφαιρικοί ρύποι.  SafeStep (Σλοβενία): Στοχεύει να συνδυάσει μια φορητή συσκευή υλικού με ένα λογισμικό βασισμένο σε αλγόριθμους για ηλικιωμένους ασθενείς, το οποίο είναι ικανό να προβλέπει και να ανιχνεύει πτώσεις και άλλες επικίνδυνες καταστάσεις. •••

ADVERTORIAL

Ακολουθώντας τους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2030

Boehringer Ingelheim: Περιβαλλοντική βιωσιμότητα

Εδώ και 135 χρόνια, η Boehringer Ingelheim προσφέρει λύσεις για ακάλυπτες ιατρικές ανάγκες.

Boehringer Ingelheim ανακοινώνει την επικαιροποιημένη στρατηγική της προσέγγιση για τη βιωσιμότητα με αφορμή τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή 2021 (COP26). Πρόκειται για τον πυλώνα MORE GREEN, που υπηρετεί την περιβαλλοντική βιωσιμότητα ως ένας από τους τρεις πυλώνες του πλαισίου «Αειφόρος Ανάπτυξη-Για Γενεές». Άλλωστε, η Boehringer Ingelheim είναι αφοσιωμένη στον στόχο της να ικανοποιεί τις ανάγκες της υγείας των ανθρώπων και των ζώων, καθιστώντας δυνατό το να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της αειφόρου ανάπτυξης. Αναλυτικά, το πλαίσιο «Αειφόρος Ανάπτυξη-Για Γενεές» έχει τρεις πυλώνες: “More Health”, “More Green” και “More Potential”. Μέσω των τριών αυτών πυλώνων, η Boehringer Ingelheim εφαρμόζει 20 πρωτοβουλίες σε ολόκληρο τον κόσμο που καθοδηγούν τη συνεισφορά και την επίδραση της εταιρείας. Αυτές οι πρωτοβουλίες βρίσκονται σε συμφωνία με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Επιδίωξή της είναι να ανανεώσει τη δέσμευσή της για συμμετοχή σε μεγάλο εύρος συνεργασιών που απαιτείται για την αντιμετώπιση των πολύπλοκων προκλήσεων παγκοσμίως. Υπενθυμίζεται ότι, εδώ και 135 χρόνια, η Boehringer Ingelheim προσφέρει λύσεις για ακάλυπτες ιατρικές ανάγκες και

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

ενισχύει τις φιλοδοξίες για την αντιμετώπιση παγκόσμιων υγειονομικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων. Με τον πυλώνα MORE GREEN η Boehringer Ingelheim σκοπεύει να καταστεί ακόμη περισσότερο περιβαλλοντικά βιώσιμη, συνεχίζοντας τη σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, της χρήσης ενέργειας και πόρων, καθώς και του αποτυπώματος νερού. Ανανεώνει τους στόχους περιβαλλοντικής βιωσιμότητας δεσμευόμενη:  Να εξασφαλίσει ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα για τις επιχειρησιακές της λειτουργίες έως το 2030. Ν α μειώσει περαιτέρω το αποτύπωμα νερού, ιδιαίτερα σε περιοχές που επηρεάζονται από τη διαθεσιμότητα του νερού, καθώς και να προστατέψει το καθαρό νερό στις κοινότητες στις οποίες η εταιρεία δραστηριοποιείται.  Να εφαρμόσει αρχές κυκλικότητας για τη μείωση των λειτουργικών αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής, καθώς και αρχές οικολογικού σχεδιασμού και πράσινης χημείας για όλα τα νέα προϊόντα. Ο πυλώνας MORE GREEN εμπεριέχει αναθεωρημένους στόχους περιβαλλοντικής βιωσιμότητας για την αντιμετώπιση

των πιο πιεστικών θεμάτων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Η Boehringer Ingelheim γίνεται «σύμμαχος» του πλανήτη στον άξονα στόχευσής της να αναπτύσσει πρωτοποριακές θεραπείες που μεταμορφώνουν τις ζωές των ανθρώπων και των ζώων για πολλές γενεές. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος δεν επιδεινώνει μονάχα τα υφιστάμενα υγειονομικά ζητήματα, αλλά δημιουργεί επίσης νέες προκλήσεις. Το πλαίσιο «Αειφόρος Ανάπτυξη-Για Γενεές» φιλοδοξεί να αναπτύξει βελτιωμένες θεραπείες, παρέχοντας καλύτερες λύσεις υγειονομικής φροντίδας και συμβάλλοντας συνεχώς σε έναν καλύτερο κόσμο για τις μελλοντικές γενεές. Επιπρόσθετα, επιχειρούνται βήματα προόδου της Boehringer Ingelheim στην επίδρασή της σε υγειονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά θέματα, σε συμφωνία με τους Στόχους Αειφόρου Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2030.

Πιο πράσινος πλανήτης Η δέσμευση της εταιρείας για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΠΡΑΣΙΝΟ υπογραμμίζεται από μια σειρά πρωτοβουλιών. Η εταιρεία επικαιροποιεί άμεσα και εξελίσσει μεγάλο αριθμό εργασιών και δράσεων, πολλές από τις οποίες είναι ενεργές για περισσότερο από μία δεκαετία. Για να προωθήσει τη χρήση τεχνολογιών και λύσεων με χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, η Boehringer Ingelheim εφαρμόζει εσωτερικό πρόγραμμα τιμολόγησης 100 EUR ανά τόνο εκπομπών CO2 για τις επενδύσεις. Το σύστημα τιμολόγησης διασφαλίζει ότι οι επενδύσεις βασίζονται στις εκπομπές CO2 που δημιουργούνται (και είναι υψηλότερο από το κόστος των εκπομπών που όρισε η ομοσπονδιακή νομοθεσία το 2021). Η πρωτοβουλία “Clean Water” διασφαλίζει ότι τα ίχνη φαρμακευτικών ουσιών

στα λύματα παραμένουν σημαντικά χαμηλότερα από οποιοδήποτε επίπεδο επίδρασης. Μάλιστα, η πρωτοβουλία “Clean Water” αποσκοπεί στο να επιφέρει επίπεδα ακόμη χαμηλότερα καθώς και να δεσμεύσει σχετικά και τους προμηθευτές. Το «Ταμείο MORE GREEN» υποστηρίζει ειδικά προγράμματα μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα, νερού και κυκλικής οικονομίας. Έμφαση δίνεται στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα στα κυριότερα έργα της και προσφέρει 130 εκατομμύρια ευρώ επιπλέον για πράσινα έργα που συμβάλλουν στους παγκόσμιους στόχους της πρωτοβουλίας MORE GREEN. Το ταμείο έχει ήδη βοηθήσει να αρχίσουν περίπου 40 νέα έργα περιβαλλοντικής βιωσιμότητας από το 2020. Ο πυλώνας MORE GREEN είναι ο ένας από τους τρεις πυλώνες του πλαισίου «Αειφόρος Ανάπτυξη-Για Γενεές» της Boehringer Ingelheim μαζί με τον πυλώνα MORE POTENTIAL. Απώτερος σκοπός τους είναι η συν-δημιουργία υγιών, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμων κοινωνιών, και με τον πυλώνα MORE HEALTH, προκειμένου να εξασφαλίσει καλύτερη υγεία για τους ανθρώπους και τα ζώα. Άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι η Boehringer Ingelheim δραστηριοποιείται για περισσότερο από έναν αιώνα στην Ελλάδα, έχοντας δημιουργήσει εργοστάσιο στο Κορωπί. Το εργοστάσιο αποτελεί κέντρο εξαγωγών, πραγματοποιώντας το 2,2% των εξαγωγών της χώρας, ανεξαρτήτως κλάδου. Παράλληλα, συμμετέχει στο πρόγραμμα “Be Green” της μητρικής εταιρείας, αποτελώντας ένα παράδειγμα αειφόρου ανάπτυξης προς μίμηση. Σημειώνεται ότι η Boehringer Ingelheim Hellas βραβεύτηκε το 2021 με το Silver EHS award στην υποκατηγορία «Δράσεις πρόληψης COVID-19».•••

Η πρωτοβουλία “Clean Water” διασφαλίζει ότι τα ίχνη φαρμακευτικών ουσιών στα λύματα παραμένουν σημαντικά χαμηλότερα.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αφορά τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα

Νέο πρόγραμμα της ΕΕ για την Υγεία Ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 156 εκατ. ευρώ

ρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Πρωτοβουλία “Healthier Together”, με προϋπολογισμό 156 εκατ. ευρώ. Στόχος είναι να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στη μείωση του φορτίου των μη μεταδοτικών ασθενειών (ΜΜΝ), αντιμετωπίζοντας τις κύριες αιτίες πρόωρων θανάτων που μπορούν να αποφευχθούν στην Ευρώπη και βελτιώνοντας την υγεία και την ευημερία των πολιτών. Η Πρωτοβουλία καλύπτει την περίοδο 2022-2027 και εντάσσεται στο ευρύτερο πρόγραμμα EU4Health. Προσδιορίζει τις αποτελεσματικές δράσεις και τα διαθέσιμα νομικά και οικονομικά εργαλεία υποστήριξης και περιλαμβάνει 5 σκέλη:

1. Μια οριζόντια πτυχή για τους κοινούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, με επίκεντρο την προαγωγή της υγείας σε επίπεδο πληθυσμού και την πρόληψη ασθενειών (συμπληρώνοντας τις δράσεις του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Καταπολέμησης του Καρκίνου). 2. Διαβήτη 3. Καρδιαγγειακές παθήσεις 4. Χρόνια αναπνευστικά νοσήματα 5. Ψυχική υγεία και νευρολογικές διαταραχές

Αυτές οι περιοχές τέθηκαν σε προτεραιότητα, λόγω της σημαντικής επιβάρυνσης που προκαλούν στην υγεία των Ευρωπαίων. Για παράδειγμα, οι καρδιαγγειακές παθήσεις (CVD) αποτελούν την κύρια αιτία θνησιμότητας στην ΕΕ, με αποτέλεσμα 1,8 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο, που αντιπροσωπεύουν το 37% των θανάτων στην ΕΕ. Επιπλέον, το 2019, υπολογίστηκε ότι σχεδόν 63 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με καρδιαγγειακά νοσήματα στην ΕΕ. Η καρδιαγγειακή νόσος εκτιμάται ότι κοστίζει στην οικονομία της ΕΕ 210 δισ. ευρώ ετησίως (συμπεριλαμβανομένου του κόστους υγειονομικής περίθαλψης και της απώλειας παραγωγικότητας). Η πολυνοσηρότητα αποτελεί μια βασική πρόκληση σε αυτόν τον τομέα. Ειδικότερα, η πρόληψη και η διαχείριση των καρδιαγγειακών παθήσεων θα πρέπει να συνδέονται άμεσα με την πρόληψη και τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2. Η Στέλλα Κυριακίδη, επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων, δήλωσε: «Οι μη μεταδοτικές ασθένειες αντιπροσωπεύουν το 80% της επιβάρυνσης των ασθενειών στην ΕΕ, ασκώντας σημαντική πίεση στα συστήματα υγείας μας. Η σημερινή πρωτοβουλία είναι έ-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

να σημαντικό βήμα για τη συνέχιση της αντιμετώπισής τους με συστηματικό και ολοκληρωμένο τρόπο. Σφυρηλατώντας αυτόν τον δρόμο για καλύτερη πρόληψη, ανίχνευση και θεραπεία μαζί με τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς, συνεχίζουμε να χτίζουμε τα θεμέλια της ισχυρής μας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, ενώ παράλληλα υλοποιούμε τις βασικές μας πρωτοβουλίες στον τομέα της υγείας, όπως το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου».

Το πρόβλημα Σήμερα, περίπου τα δύο τρίτα όλων των θανάτων στην Ευρώπη προέρχονται από διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις, χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις και ψυχικές διαταραχές. Υπάρχουν μεγάλες ανισότητες στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των κοινωνικοοικονομικών ομάδων στις χώρες της ΕΕ. Σημαντικές ανισότητες υπάρχουν επίσης μεταξύ των χωρών της ΕΕ, γεγονός που σχετίζεται με τα πολύ υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας ορισμένων ΜΜΝ, ιδίως καρδιαγγειακών παθήσεων, σε ορισμένες χώρες από ό,τι σε άλλες. Τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα δεν επηρεάζουν μόνο το προσδόκιμο ζωής, αλλά ευθύνονται επίσης για το 77% του φορτίου νοσηρότητας στη Γηραιά Ήπειρο. Προκαλούν σημαντικό ανθρώπινο πόνο και απειλούν την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών, γεγονός που μειώνει τις ευκαιρίες συμμετοχής για όλα τα μέλη του νοικοκυριού, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών. Επιπλέον, το κοινωνικό κόστος των ΜΜΝ είναι τεράστιο και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω, λαμβάνοντας υπόψη και τη γήρανση του πληθυσμού της ΕΕ. Οι ΜΜΝ αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών για την υγεία των χωρών, κοστίζοντας στις οικονομίες της ΕΕ 115 δισ. ευρώ ή 0,8% του ΑΕΠ ετησίως. Συνεπάγονται, επίσης, άλλα κοινωνικά κόστη, όπως απώλεια παραγωγικότητας, απώλεια εργατικού δυναμικού, απώλεια άτυπης φροντίδας, κόστος κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής φροντίδας. Απαιτούνται αποτελεσματικές στρατηγικές προαγωγής της υγείας και πρόληψης, που αντιμετωπίζουν ατομικές συμπεριφορές και διευκολύνουν τις υγιεινές επιλογές, για να μειωθεί ουσιαστικά ο επιπολασμός και η θνησιμότητα των ΜΜΝ. Λαμβάνοντας υπόψη το ότι η προαγωγή της υγείας και η πρόληψη μπορούν να

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η καρδιαγγειακή νόσος εκτιμάται ότι κοστίζει στην οικονομία της ΕΕ 210 δισ. ευρώ ετησίως.

μειώσουν τον επιπολασμό των ΜΜΝ έως και 70%, η εφαρμογή τέτοιων ολοκληρωμένων στρατηγικών σε μεγάλη κλίμακα εντός της ΕΕ μπορεί να είναι οικονομικά αποδοτική και να αποφέρει σημαντικά οφέλη για την υγεία και την ευημερία. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες, καθώς αυτοί ευθύνονται για τις μεγάλες ανισότητες στον επιπολασμό και τη θνησιμότητα των ΜΜΝ. Ενώ υπάρχει ουσιαστική γνώση των κύριων καθοριστικών παραγόντων που διέπουν την εμφάνιση και την εξέλιξη των ΜΜΝ, οι παρεμβάσεις πολιτικής που μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο δεν έχουν εφαρμοστεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους εντός της ΕΕ. Το 2018, μόλις το 2,8% των συνολικών δαπανών για την υγεία στην ΕΕ δαπανήθηκαν για την πρόληψη, ενώ το κόστος της θεραπείας των ΜΜΝ είναι υψηλό. Επιπροσθέτως, παρά τις υψηλές δαπάνες για τη διαχείριση του ΜΜΝ, πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζουν χαμηλή ποιότητα περίθαλψης, βιώνουν έλλειψη συντονισμού και συνέχεια φροντίδας, μικρή συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και έχουν ανεκπλήρωτες ανάγκες. Αυτές οι ελλείψεις γίνονται ακόμη πιο έντονα αισθητές στα άτομα με συννοσηρότητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι υγειονομικές αρχές των χωρών της ΕΕ συνεργάζονται για τις ΜΜΝ, ήδη, εδώ και πολλά χρόνια, αλλά η μείωση του φορτίου των ΜΜΝ έχει καταστεί ακόμη πιο επείγουσα, ως αποτέλεσμα της πανδημίας Covid-19. Η σχεδόν αποκλειστική επικέντρωση των συστημάτων υγείας των χωρών στον Covid-19 από το 2020 είχε σημαντικές συνέπειες, με πολλές περιπτώσεις διάγνωσης και θεραπείας των ΜΜΝ να αναβάλλονται αναγκαστικά. Επιπλέον, τα άτομα που ζουν με ΜΜΝ και

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

μολύνονται από τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν πιο σοβαρή ασθένεια ως συνέπεια αυτής της μόλυνσης. Παράλληλα, η σχετική επιβάρυνση των ψυχικών ασθενειών έχει αυξηθεί, αντανακλώντας τη σημαντική αύξηση των αναφερόμενων αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, έχουν παρατηρηθεί αυξήσεις στις ανθυγιεινές συμπεριφορές, όπως ο υποσιτισμός και η σωματική αδράνεια. Κατά συνέπεια, μια κατάσταση υγείας που ήταν ήδη σοβαρή έχει γίνει ακόμη πιο προβληματική. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με πολλούς πρόσφυγες που φτάνουν από την Ουκρανία για να βρουν καταφύγιο στην ΕΕ για σύντομο ή μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, θα αυξήσει επίσης αναπόφευκτα το βάρος των ΜΜΝ και ιδίως των ψυχικών ασθενειών στις χώρες της ΕΕ.

Οι φιλόδοξοι στόχοι Η πρωτοβουλία βοηθά τις χώρες να επιτύχουν τον Στόχο 3.4 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, δηλαδή να μειώσουν την πρόωρη θνησιμότητα από ΜΜΝ κατά ένα τρίτο έως το 2030 και να προωθήσουν την ψυχική υγεία και ευημερία. Συμπληρώνοντας το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου, η νέα πρωτοβουλία της ΕΕ για τις ΜΜΝ αποτελεί βασικό πυλώνα για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας. Η προσέγγιση της ΕΕ για την πρόκληση των ΜΜΝ περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη απάντηση σε όλους τους τομείς πολιτικής, ενισχύοντας και υποστηρίζοντας την εφαρμογή πολιτικών και την αποτελεσματική δράση των υγειονομικών αρχών και των ενδιαφερομένων των χωρών της ΕΕ σε 5 άξονες:

Ενώ οι άξονες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις για κάθε ομάδα ασθενειών, η πρωτοβουλία αυτή καθαυτήν προωθεί μια ολιστική και συντονισμένη προσέγγιση για την πρόληψη και τη φροντίδα. Το επίκεντρο της πρωτοβουλίας της ΕΕ είναι η προαγωγή της υγείας και η πρόληψη των ασθενειών, που είναι αναμφισβήτητα ένας από τους τομείς στους οποίους δεν επενδύονται πόροι. Ωστόσο, και λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία από το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τις αρμόδιες αρχές των χωρών να προσδιορίσουν και να ιεραρχήσουν δράσεις σε ένα ευρύτερο φάσμα. Ως εκ τούτου, η πρωτοβουλία μπορεί να υποστηρίξει:  Βελτίωση της γνώσης και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών Π ροαγωγή της υγείας και πρόληψη ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του προσυμπτωματικού ελέγχου και της έγκαιρης ανίχνευσης  Βελτιστοποίηση εργαλείων για τη διάγνωση, τη θεραπεία και τη διαχείριση ασθενειών  Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που ζουν με ΜΜΝ και των οικογενειών τους Οι συγκεκριμένες δράσεις μπορεί να συνίστανται στην εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών για τη δημόσια υγεία, τη μεταφορά καλών πρακτικών, την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών, την ανάπτυξη καινοτόμων προσεγγίσεων ή την έναρξη έργων, που αναμένεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία.

Θυμίζουμε ότι το ευρύτερο πρόγραμμα EU4Health, με συνολικό προϋπολογισμό 5,3 δισ. ευρώ σε 7 χρόνια, έχει ως γενικούς στόχους να βελτιώσει και να προαγάγει την υγεία στην Ένωση, να προστατεύσει τους ανθρώπους από σοβαρές διασυνοριακές απειλές για την υγεία, να βελτιώσει την πρόσβαση σε φάρμακα και ιατροτεχνολογικά προϊόντα και να ενισχύσει τα συστήματα υγείας. Το πρόγραμμα EU4Health αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό μέσο για τη χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών της Ένωσης για την υγεία. Τουλάχιστον το 20% του συνολικού προϋπολογισμού του προγράμματος προορίζεται για δράσεις προαγωγής της υγείας και πρόληψης ασθενειών. •••

Η πρωτοβουλία βοηθά τις χώρες να μειώσουν την πρόωρη θνησιμότητα από ΜΜΝ κατά ένα τρίτο έως το 2030.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ποια είναι τα οφέλη για τους ασθενείς

Πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης για τον καρκίνο Πώς βοηθά ειδικό λογισμικό

πό τον Απρίλιο ξεκίνησε και λειτουργεί με επιτυχία το καινοτόμο πρόγραμμα «Θεραπευτική Άσκηση-Action for Cancer», που απευθύνεται σε ασθενείς με κακοήθη νεοπλάσματα. Μέχρι σήμερα, έχει ήδη εξυπηρετήσει πάνω από 40 συμπολίτες μας που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο. Το πρόγραμμα λειτουργεί στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο Αττικόν από το Τμήμα Αθλητικής Αριστείας-Sports Excellence, με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) και υπό την επιστημονική επίβλεψη της Α’ Ορθοπαιδικής Χειρουργικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.

Ορισμός Ως «θεραπευτική άσκηση» ορίζεται ο εξατομικευμένος προγραμματισμός φυσικών δραστηριοτήτων κατάλληλα προσαρμοσμένων στην ιατρική εικόνα του ασθενούς, που οδηγεί σε μη φαρμακευτικά θεραπευτικά

οφέλη και σε μείωση της συμπτωματολογίας μιας νόσου. Μια τέτοια εξατομικευμένη παρέμβαση απαιτεί μια αλληλουχία εξεταστικών βημάτων –ενός μονοπατιού αξιολόγησης– που προηγείται της έναρξης του θεραπευτικού προγράμματος και παρέχει στους επαγγελματίες υγείας δύο ξεκάθαρες πληροφορίες: (α) τη δυνατότητα του ασθενούς να ξεκινήσει το πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης με ασφάλεια και (β) την προσαρμογή της άσκησης στις ανάγκες, τα συμπτώματα και τις προτιμήσεις του, ώστε να λάβει τα μέγιστα οφέλη από αυτήν. Αναμφισβήτητα, η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας για την πλειονότητα των καρκίνων. Η σωματική δραστηριότητα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το πιο αποτε-

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

λεσματικό στην αναστολή της ανάπτυξης του όγκου και μειώνοντας τις παρενέργειες και την τοξικότητα της θεραπείας. Επιπλέον, βελτιώνει την αποτελεσματικότητα του θεραπευτικού σχήματος. Είναι σαφές ότι η καθοδηγούμενη και εξατομικευμένη άσκηση συμβάλλει σημαντικά σε πολλές πτυχές και σε πολλά στάδια της ζωής ενός καρκινοπαθούς. Όταν κάποιος μαθαίνει ότι έχει καρκίνο, καλείται ψυχοσωματικά να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου αλλά και τις παρενέργειες της θεραπείας. Έτσι, η άσκηση είναι μάλλον το τελευταίο πράγμα που θα σκεφτεί –και μάλλον δικαιολογημένα. Επιπλέον, η ελλιπής πληροφόρηση κάνει τους πάσχοντες πολύ επιφυλακτικούς, ίσως και αρνητικούς, στο να ανακαλύψουν την ευεργετική βιολογική επίδραση των ειδικών προγραμμάτων άσκησης για διαφορετικά είδη καρκίνου. Παρ’ όλα αυτά, η μεγάλη έλευση τόσων συμπολιτών μας με σκοπό να μείνουν σωματικά δραστήριοι και να ενισχύσουν τον οργανισμό τους την περίοδο που υποβάλλονται σε τόσο αναγκαία μεν, αλλά εξαντλητικά και επίπονα θεραπευτικά σχήματα, είναι κάτι που πραγματικά συγκινεί και ενισχύει τις ελπίδες μας για το μέλλον. Αυτή η άμεση κινητοποίηση δείχνει πως η κοινότητά μας έχει, πλέον, αρχίσει και ευαισθητοποιείται, ενημερώνεται και δρα γύρω από την άσκηση και τον καρκίνο.

Ποιες μορφές καρκίνου Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ασθενείς με τα εξής κακοήθη νεοπλάσματα: 1. Μαστού 2. Πνεύμονα 3. Παχέος εντέρου 4. Ουροποιογενετικού συστήματος 5. Μυοσκελετικού συστήματος

Το πρόγραμμα Όλα τα προγράμματα άσκησης που εφαρμόζονται έχουν ως βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου (ACS), του Αμερικανικού Κολλεγίου Αθλητιατρικής (ACSM) και του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) του Υπουργείου Υγείας της Ελλάδας.  Στην πρώτη συνεδρία λαμβάνεται ένα ενδελεχές ιστορικό, με σκοπό την κατανόηση των συμπτωμάτων και του ιατρικού προφίλ του ασθενούς.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Περισσότεροι από 40 ασθενείς έχουν ήδη λάβει μέρος στο πρόγραμμα «Θεραπευτική Άσκηση-Action for Cancer».

 Ύστερα ακολουθεί η αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης, με σκοπό να προσδιοριστεί το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής και να συλλεχθούν χρήσιμα δεδομένα από τους φυσικοθεραπευτές.  Στον ενάμιση μήνα, και στο τέλος του διά ζώσης προγράμματος (3 μήνες), πραγματοποιείται επαναξιολόγηση, με σκοπό να συγκριθούν τα δεδομένα και να γίνει αντιληπτή η βελτίωση μέσα από αντικειμενικές μετρήσεις.  Η συμμετοχή περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα αερόβιας άσκησης, άσκησης αντιστάσεων και διατατικές τεχνικές, με συχνότητα τρεις φορές την εβδομάδα και από 30-45 λεπτά κάθε συνεδρία.  Το πρόγραμμα έχει συνολική διάρκεια

3 μήνες και εξ αποστάσεως παρακολούθηση για επιπλέον 3 μήνες. Σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος, η παρακολούθηση της προπονητικής επιβάρυνσης και της υποκειμενικής αντίληψης της προσπάθειας που έχει καταβάλει ο ασθενής αξιολογούνται και καταγράφονται σε ειδικό λογισμικό (Patient Monitoring), με σκοπό τη βέλτιστη εξατομίκευση του προγράμματος άσκησης. Το καινοτόμο αυτό λογισμικό λειτουργεί ως κίνητρο για τον ασθενή, καθώς οπτικοποιεί τα αποτελέσματα και τον ενημερώνει για την πρόοδο των προπονήσεών του. Τέλος, οι ασθενείς συμπληρώνουν ερωτηματολόγια ευεξίας, ποιότητας ζωής και ύπνου, με σκοπό να ελέγχεται με τρόπο συστηματικό η επίδραση του προγράμματος άσκησης στην ποιότητα ζωής τους.

Μερικές αλήθειες για την άσκηση και τον καρκίνο Η άσκηση είναι σύμμαχος της υγείας και αυτό επιβεβαιώνεται συνεχώς με νέες μελέτες. Οι κατευθυντήριες προτάσεις του Αμερικανικού Κολλεγίου Αθλητιατρικής τονίζουν πως η θεραπευτική άσκηση στον καρκίνο περιορίζει σημαντικά τα συμπτώματα της ασθένειας και προάγει την ποιότητα ζωής των ασθενών που πάσχουν και υποβάλλονται σε θεραπεία, ενώ βελτιώνει και την αποτελεσματικότητα του ίδιου του θεραπευτικού σχήματος.

Η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας για την πλειονότητα των καρκίνων.

ματος και η παροχή οξυγόνου στα κύτταρα αυξάνεται, βελτιώνεται η φαρμακοκινητική της χημειοθεραπείας, προάγεται η αποτελεσματικότητα της ακτινοθεραπείας και αυξάνεται η συνολική ανοχή του σώματος στα φάρμακα. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αντικαρκινικής θεραπείας. Είναι σαφές ότι η καθοδηγούμενη και εξατομικευμένη άσκηση συμβάλλει σημαντικά σε πολλές πτυχές και σε πολλά στάδια της ζωής ενός καρκινοπαθούς.

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;

Ασφάλεια

Υπάρχουν πολλοί προτεινόμενοι μηχανισμοί επίδρασης της άσκησης στην παθοφυσιολογία της νόσου. Είναι, πλέον, αποδεδειγμένο ότι η άσκηση επιδρά στο μικροπεριβάλλον του όγκου με πολλές και ωφέλιμες αλλαγές για την υγεία του ασθενούς. Η άσκηση ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και οδηγεί στην παραγωγή πολλών διαφορετικών ουσιών που στοχεύουν τα καρκινικά κύτταρα, ενώ η αυξημένη θερμοκρασία και το οξύ στρες που προκαλείται από τη σωματική δραστηριότητα δημιουργούν ένα δυσμενές περιβάλλον για τον όγκο, περιορίζοντας τον ρυθμό ανάπτυξης και τον κίνδυνο εξάπλωσής του. Η σωματική δραστηριότητα αυξάνει επίσης τη ροή του αίματος και συμβάλλει στον σχηματισμό αιμοφόρων αγγείων σε όλο το σώμα. Όταν η κυκλοφορία του αί-

Η άσκηση στον καρκίνο είναι, αποδεδειγμένα, ασφαλής. Όταν τηρούνται οι οδηγίες και οι κατευθύνσεις για θεραπευτική άσκηση από πιστοποιημένους επαγγελματίες άσκησης και υγείας, αυτή είναι μόνο ωφέλιμη και όχι επιβλαβής. Το θεραπευτικό πρόγραμμα απαιτεί εξατομικευμένη παραμετροποίηση ανάλογα με τα συμπτώματα του ασθενούς, το στάδιο και τον τύπο του καρκίνου, το αιματολογικό προφίλ και τις οδηγίες-συστάσεις των επιβλεπόντων καρδιολόγων και ογκολόγων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύαμε παλαιότερα, πλέον, είναι αποδεδειγμένο ότι η άσκηση με αντιστάσεις ούτε προκαλεί ούτε επιδεινώνει το λεμφοίδημα, ενώ υπάρχουν και σημαντικές ενδείξεις για τη βελτίωση της οστικής υγείας στους ογκολογικούς ασθενείς.

/ Mάιος-Ioύνιος 2022

Πώς λειτουργεί το πρόγραμμα  Αξιολόγηση από γιατρό, φυσικοθεραπευτή και καθηγητή Φυσικής Αγωγής Π αρακολούθηση βιοχημικών δεικτών κατά την έναρξη, κατά τη διάρκεια και κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος  Ανθρωπομετρικός έλεγχος και σύσταση σώματος  Αξιολόγηση του επιπέδου φυσικής κατάστασης  Έναρξη προγράμματος-διάρκεια 12 εβδομάδες (3 φορές την εβδομάδα)  Δημιουργία ηλεκτρονικού ιατρικού φακέλου  Επιπλέον παρακολούθηση μέσω ηλεκτρονικών ερωτηματολογίων Σ το τέλος κάθε συνεδρίας, θα καταγράφεται η υποκειμενική κόπωση και η απόδοση  Οι ασθενείς που έχουν συμπληρώσει 6 εβδομάδες (λήξη πρώτου μεσόκυκλου) παρακολούθησης θα επαναξιολογηθούν  Επιμορφωτικές διαλέξεις  Συνεχής ανατροφοδότηση  Με την ολοκλήρωση του προγράμματος (12 εβδομάδες), θα δοθεί τρίμηνο πρόγραμμα άσκησης, με στόχο τη συνέχιση της άσκησης, η οποία δύναται να παρακολουθείται και διαδικτυακά

 Επαναξιολόγηση στους 6 καθώς και στους 9 μήνες μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος

Η επιστημονική ομάδα  Παναγιώτης Παπαγγελόπουλος Καθηγητής & Διευθυντής Α’ Ορθοπαιδικής Κλινικής ΕΚΠΑ

 Παναγιώτης Κουλουβάρης Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Επίκουρος Καθηγητής Α’ Ορθοπαιδικής Κλινικής ΕΚΠΑ

 Αναστάσιος Φιλίππου Αναπληρωτής Καθηγητής Φυσιολογίας-Φυσιολογίας της Άσκησης της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

 Χαρίλαος Τσολάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΣΕΦΑΑ

 Θεοχάρης Συμεωνίδης Φυσικοθεραπευτής

 Απόστολος Σκούρας Φυσικοθεραπευτής

 Θεόδωρος Δαβιώτης Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, Επιστημονικός Συνεργάτης, Αναγέννηση & Πρόοδος

 Δημήτριος Αντωνάκης-Καραμίντζας Φυσικοθεραπευτής

 Χριστίνα Μπογιατζή Παιδοψυχολόγος-Λογοπαθολόγος Υπ. Διδάκτωρ ΕΚΠΑ •••

Γιατί να γίνετε συνδροµητής στο

Η Υγεία επί της ουσίας. Πολυσέλιδα ρεπορτάζ για όσα αξίζουν! Το περιοδικό που επηρεάζει τις εξελίξεις. Συνεχίστε εδώ:

https://ethos-group.eu/phb-mag/ και επιλέξτε FULL PACK ή DIGI PACK Περισσότερες πληροφορίες στο Τµήµα Συνδροµών στο email: phb-subscriptions@ethosmedia.eu ή στο τηλέφωνο: 210 998 4902 (κα Λωρέττα Μπούρα)

;

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

ΠΡΟΦΙΛ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ο πιο καλός ο διοικητής Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΑΡΘΡΟ 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης

// ##072 035 //Μάιος-Ιούνιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 2022

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 37 52

## ΙΜΑΪ-ΙΟΥΝ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 62

www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Εµβόλια Αιματολογία Εµβόλια Αφιέρωµα