ISSN: 2241-0961
ISSN: 2241-0961
035
# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6
ΠΡΟΦΙΛ ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Ο πιο καλός ο διοικητής Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΠΡΟΦΙΛ ΗΟ φαρμακευτική αγορά Πασχάλης Αποστολίδης πιο καλός ο διοικητής στην Ελλάδα το 2021
ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΑΡΘΡΟ 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης
// ##072 035 //Μάιος-Ιούνιος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016 2022
/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016
0 37 52
## ΙΜΑΪ-ΙΟΥΝ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 62
Θεραπευτικές εξελίξεις στα Research Conference μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές 4ο Clinical µελέτες ΡΕΠΟΡΤΑΖ Research Ποιοι είναιConference οι πιο w w w .για v iκλινικές r u s CEOs .com.gr Think Tank ακριβοπληρωμένοι ISSN: 2241-0961 στον βιοφαρμακευτικό κλάδο µελέτες
www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961
Αφιέρωµα
Αφιέρωμα
Εµβόλια Αιματολογία Εµβόλια Αφιέρωµα
ΠΕΡ
ΟΜΕΝΑ
06 6
Ρεπορτάζ Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός
10 Ρεπορτάζ Η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα το 2021
23 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 24 Άρθρο Θεραπευτικές εξελίξεις στα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα
28 Άρθρο Τα πλεονεκτήματα της θεραπείας με CAR T-Cells
30 Άρθρο
32
Νεότερα για τη θεραπεία των λεμφωμάτων
32 Άρθρο «Κλειδί» για την αντιμετώπιση των ελλείψεων η βελτιστοποίηση της διαχείρισης του αίματος
34
34 Άρθρο Προσθήκη «ρόλων» στα φάρμακα και φάρμακα σε «ρόλους»
38 Άρθρο
38
Νεότερα δεδομένα για την οξεία μυελογενή λευχαιμία και την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία
Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu
Χρήστος Χαραλαμπάκης KEY ACCOUNT MANAGER charalampakis.c@ethosmedia.eu
Νατάσσα Λαζαράκου ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ lazarakou.n@ethosmedia.eu
Δέσποινα Ροπόδη ADVERTISING EXECUTIVE ropodi.d@ethosmedia.eu
Αιμίλιος Νεγκής ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ negis.e@ethosmedia.eu
Αμαλία Λούβαρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ louvari.a@ethosmedia.eu
Μαρία Αλιμπέρτη ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ alimperti.m@ethosmedia.eu
072
# ΜΑΪ-ΙΟΥΝ 2022
2
/ Μάιος-Ιούνιος 2022
56
50 Άρθρο Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος
54 Άρθρο Θρομβοφιλία και Covid-19
56 Άρθρο
58
Θεραπείες για καλοήθεις αιματολογικές παθήσεις και στις διαταραχές πήξεως
58 Ρεπορτάζ Ποιοι είναι οι πιο ακριβοπληρωμένοι CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο
66 Ρεπορτάζ Ιατρική καινοτομία από το EIT Health
50
72 Ρεπορτάζ Νέο πρόγραμμα της ΕΕ για την Υγεία
76 Ρεπορτάζ Πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης για τον καρκίνο
72 Γιούλη Μουτεβελή ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ mouteveli.g@ethosmedia.eu
Πόπη Καλογιάννη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ popikalogianni@gmail.com
Λωρέττα Μπούρα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ boura.l@ethosmedia.eu
Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Μαρία Ανδριώτη ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ andrioti.m@ethosmedia.eu
Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ
ιδιοκτησία
Λυσικράτους 64, 176 74 Καλλιθέα T: +30 210 998 4950, E: info@virus.com.gr • www.virus.com.gr • www.phb.com.gr • www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.banks.com.gr • www.insuranceworld.gr ISSN: 2241-0961
Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη
3
EDITΟRIAL
Χαμηλά ο πήχης γιατρό με τον προσωπικό τρό. Τα ψέματα τον προσωπικό για με ς χη πή ηση ο λά ι χαμη ησε, με την κυβέρν Σκόπιμα βρίσκετα ικού γιατρού ξεκίν ωπ οσ ικό πρ ητ υ ρν το βε ός Το κυ τελείωσαν. Ο θεσμ . Και καλά έκανε… τον πήχη χαμηλά οίος θα είναι οπ ο ς», ου όλ για να θέτει σκοπίμως ωρεάν γιατρό «δ για γο λό ι υ. νε το αφήγημα κά η για την υγεία μβουλεύει τον πολίτ στο σπίτι θα εκείνος που θα συ Αφού οι επισκέψεις . άν ρε δω ρη ς είω τελ αι ό του Θάνου Πλεύ Βέβαια, δεν θα είν ασθενή. Το σκεπτικ υ το ληθεί η οκ έπ πρ τσ ν να τη ς ό ρί ει ο θεσμός χω πληρώνονται απ ήσ κιν ξε να : ς λό ον ης είναι απ ς. Μετά, βλέπ τα και της κυβέρνησ από τους γιατρού ως ρί κυ ις σε ρά τιδ αναστάτωση και αν ς… ντα παραπομπών. Ο νο κά και αρμοστεί σύστημα εφ τρούς να μα θέ ι χε πρόσβαση σε για Έτσι, δεν υπάρ ει να έχει ελεύθερη χίσ ύ νε το συ αυ ι θα ότ ής ως εν όμ ι φανερό πολίτης-ασθ ι και σήμερα. Είνα τεθεί ύε θα ισχ α ως ορ ήγ όπ ν, γρ ή τω ειδικοτή η και αργά ιση δεν είναι βιώσιμ ο θεσμός του του είδους η ρύθμ και κανένα νόημα ει έχ ν δε ς, λω Άλ ήταν να . ών όχ μπ κεντρικός στ ος ζήτημα παραπο υ έχει εφαρμοστεί πο Ό . ού τρ για ς… ύ ού προσωπικο ειδικούς γιατρ βαση σε ακριβούς με τους περιοριστεί η πρόσ ί να ανοίξει μέτωπο με ιθυ επ ν δε ρίοδο η ησ ρν μάλιστα σε μια πε Προφανώς, η κυβέ ύς συλλόγους και ικο τρ α θα ια μί ολ υς το ατ ι η κα νεί αν αυτή συνδικαλιστές ική. Μένει να φα ογ κλ οε πρ ά τικ νη που είναι δυ σύστημα υγείας. έχει κόστος για το Καλό καλοκαίρι!
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Αιμίλιος Νεγκής
Αργά ή γρήγορα, θα τεθεί ζήτημα παραπομπών
4
editorial
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Για πρώτη φορά συνδέεται στο ΕΣΥ η αμοιβή με την παραγωγικότητα
Ξεκινά ο προσωπικός γιατρός Από την 1η Ιουλίου η διαδικασία εγγραφής των πολιτών στο μητρώο κάποιου γιατρού
Οι αμοιβές κυμαίνονται από 20 έως και 45 ευρώ κατά άτομο, ανάλογα με την ηλικία του εγγεγραμμένου πολίτη και την κατηγορία του γιατρού.
6
T
α ψέματα τελείωσαν. Από την 1η Ιουλίου ξεκινά η διαδικασία εγγραφής των πολιτών στο μητρώο του προσωπικού γιατρού της επιλογής τους, ενώ οι πολίτες που δεν θα κάνουν εγγραφή θα έχουν πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση σε φάρμακα και διαγνωστικές εξετάσεις. Ειδικότερα, από την 1η Οκτωβρίου, οι ασφαλισμένοι που δεν θα έχουν επιλέξει προσωπικό γιατρό θα έχουν πρόσθετη συμμετοχή κατά 10% στο κόστος φαρμάκων και διαγνωστικών εξετάσεων. Και από την 1η Ιανουαρίου 2023, το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 20%. Βέβαια, είναι σαφές ότι το εγχείρημα είναι πρωτόγνωρο και ως εκ τούτου είναι αναμενόμενο να υπάρξει ελαστικότητα στην εφαρμογή των αλλαγών. Ειδικά, από τη στιγμή που βρισκόμαστε σε δυνητικά προεκλογική περίοδο. Εδώ δίνεται παράταση στην υποβολή των φορολογικών δηλώσεων και την πληρωμή των τελών κυκλοφορίας… Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, έτρεχε η διαδικασία των αιτήσεων των ιδιωτών γιατρών που επιθυμούν να συμμετάσχουν στον νέο θεσμό του προσωπικού γιατρού. Έτσι, δεν υπάρχει ακόμη εικόνα για τη στάση των γιατρών και δεν έχει ανακοινωθεί η ακριβής διαδικασία με την οποία οι πολίτες θα κληθούν να επιλέξουν τον προσωπικό τους γιατρό.
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
Η εγγραφή Το Υπουργείο Υγείας έχει δηλώσει πως οι πολίτες θα μπορούν να εγγράφονται εύκολα και απλά με πολλούς τρόπους: Μ όνοι τους μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας εγγραφής πολιτών. Α πό το διοικητικό και λοιπό προσωπικό των δημόσιων φορέων παροχής υπηρεσιών υγείας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (κέντρα υγείας, ΤοΜΥ). Από τους ίδιους τους προσωπικούς γιατρούς, καθώς και από άλλα σημεία, όπως τα φαρμακεία. Μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, το μόνο που θα χρειάζονται οι πολίτες θα είναι οι κωδικοί taxisnet για την είσοδό τους στην πλατφόρμα, ενώ για εγγραφή σε φαρμακεία και σε δομές υγείας θα χρειάζεται μόνο να γνωρίζουν τον ΑΜΚΑ τους και να έχουν κάποιο ταυτοποιητικό έγγραφο μαζί τους.
Οι αμοιβές των γιατρών Όσον αφορά στις αμοιβές των γιατρών, αυτές κυμαίνονται από 20 ευρώ έως και 45 ευρώ κατά άτομο, ανάλογα με την ηλικία του εγγεγραμμένου πολίτη και την κατηγορία του γιατρού (ΕΣΥ-ιδιώτης). Αξιοσημείωτο είναι το ότι για πρώτη φορά συνδέεται στο ΕΣΥ η αμοιβή με την παραγωγικότητα και μένει να δούμε αν θα υπάρξει ανταπόκριση από τους γιατρούς.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Η ετήσια έκθεση του ΙΟΒΕ για λογαριασμό του ΣΦΕΕ
Η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα το 2021 «Βραχνάς» παραμένουν για τον κλάδο οι υψηλές επιστροφές
Α Τέσσερις στους 10 ερευνώμενους ηλικίας 15 ετών και άνω δηλώνουν ότι έχουν κάποιο χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση.
10
νακοινώθηκε πρόσφατα η ανανεωμένη έκδοση της ετήσιας Έκθεσης του ΙΟΒΕ για τη Φαρμακευτική Αγορά στην Ελλάδα, που υλοποιείται για λογαριασμό του ΣΦΕΕ και αφορά το 2021. Η έκθεση περιλαμβάνει αναλυτικά στοιχεία για την πορεία όχι μόνο της αγοράς φαρμάκων, αλλά και βασικών δεικτών της οικονομίας και της υγείας γενικότερα. Η φετινή έκδοση πραγματοποιείται στον απόηχο της πανδημίας Covid-19, μιας πρωτόγνωρης κρίσης για όλο τον κόσμο, που υπογράμμισε την αδιαμφισβήτητη σημασία της ανακάλυψης, ανάπτυξης και πρόσβασης σε νέες θεραπείες και εμβόλια για την αντιμετώπιση παγκόσμιων απειλών για την υγεία, όπως επίσης της επαρκούς χρηματοδότησης των συστημάτων υγείας, αλλά και της συνεργασίας μεταξύ φαρμακευτικού κλάδου και κυβερνήσεων. Η κρίση του Covid-19 κατέδειξε επίσης τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει η παραγωγική δυνατότητα τόσο της Ευρώπης, στο σύνολο, όσο και της χώρας μας. Παράλληλα, καταδεικνύει την άμεση ανάγκη δημιουργίας και στήριξης ενός πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος που να υποστηρίζει την καινοτομία και την Έρευνα & Ανάπτυξη.
Η υγεία των Ελλήνων Με βάση στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, 4 στους 10 ερευνώμενους (41,7%) ηλικίας 15 ετών και άνω δηλώνουν ότι έχουν κάποιο χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση. Χρόνιο πρόβλημα ή χρόνια πάθηση δηλώνουν 5 στις 10 γυναίκες (46,7%) και 4 στους 10 άνδρες (36,3%). Μείωση 16,1% σε σχέση με το 2014 (49,7%) καταγράφεται στον πληθυσμό που δηλώνει ότι πάσχει από κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας ή χρόνια πάθηση.
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Λόγω της μείωσης της δημόσιας εξωνοσοκομειακής χρηματοδότησης κατά περίπου 31%, αυξήθηκε η συμμετοχή της βιομηχανίας κατά 386%.
Η συνολική εξωνοσοκομειακή δημόσια φαρμακευτική δαπάνη (περιλαμβανομένης και της εκτιμώμενης συμμετοχής των ασθενών και της φαρμακοβιομηχανίας) ξεπερνά τα 3,9 δισ. ευρώ το 2021. Η μείωση της δημόσιας εξωνοσοκομειακής χρηματοδότησης την περίοδο 2012-2021 κατά περίπου 31% είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση στη συμμετοχή της βιομηχανίας την ίδια περίοδο κατά 386% και των ασθενών κατά 56%.
Νοσοκομεία ΕΣΥ Η δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη για τα νοσοκομεία του ΕΣΥ καθορίστηκε στα 621 εκατ. ευρώ για το 2021, μειωμένη κατά -18,7% σε σχέση με το 2015 (764 εκατ. ευρώ), πριν την επιβολή κλειστού προϋπολογισμού. Η συνεχόμενη μείωση της δημόσιας νοσοκομειακής φαρμακευτικής δαπάνης είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιβάρυνσης της φαρμακοβιομηχανίας (μέσω των μηχανισμών αυτόματης επιστροφής και υποχρεωτικών και εθελοντικών εκπτώσεων), η οποία για το 2021 έφτασε τα 624 εκατ. ευρώ.
18
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
αφιέρωμα
αιματολογία
30
Άρθρο Νεότερα για τη θεραπεία των λεμφωμάτων
34
Άρθρο Προσθήκη «ρόλων» στα φάρμακα και φάρμακα σε «ρόλους»
50
Άρθρο Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος
ΑΡΘΡΟ Πού μπορεί να εφαρμοστεί
Τα πλεονεκτήματα της θεραπείας με CAR T-Cells Προσφέρει μακρά επιβίωση σε ποσοστό 70%
του Παναγιώτη Τσιριγώτη, καθηγητή Αιματολογίας στη Β’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του ΠΓΝ «Αττικόν», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
28
Σ
ημαντική εξέλιξη στη θεραπευτική των αιματολογικών κακοηθειών αποτέλεσε η εφαρμογή θεραπείας με γενετικά τροποποιημένα Τ-κυτταρικά προϊόντα, που έχουν την ονομασία CAR T-Cells (chimeric antigen receptor T-cells). Τα CAR T-Cells αποτελούνται από Τ-λεμφοκύτταρα τα οποία συλλέγονται από το αίμα του ίδιου του ασθενούς και ακολούθως τροποποιούνται και «οπλίζονται» με ειδικό κυτταρικό υποδοχέα, ο οποίος τα καθιστά ικανά να στρέφονται εναντίον συ-
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
γκεκριμένων στόχων στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων. Ακολούθως, το «κυτταρικό προϊόν» επαναχορηγείται στον ίδιο τον ασθενή αφού προηγηθεί προετοιμασία του ασθενούς με ήπια χημειοθεραπεία. Τα CAR T-Cells, μετά τη χορήγησή τους, αναγνωρίζουν και καταστρέφουν μέσω του ειδικού υποδοχέα τα καρκινικά κύτταρα με τον ίδιο μηχανισμό που καταστρέφουν ξένα ή μολυσμένα με ιούς κύτταρα. Η διαδικασία καταστροφής του κακοήθους νεοπλάσματος προκαλεί έντονη φλεγμο-
Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ νώδη αντίδραση, που εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, ενώ σπανιότερα προκαλείται ανεπάρκεια οργάνων και δυνατόν να χρειαστεί νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι παρενέργειες υποχωρούν πλήρως και η θνητότητα από τη θεραπεία είναι πολύ χαμηλή. Σήμερα, τα CAR T-Cells χρησιμοποιούνται στη θεραπεία υποτροπιάζουσας ή ανθεκτικής νόσου σε ασθενείς με Non-Hodgkin λέμφωμα (NHL) από Β-κύτταρα, οξεία Βλεμφοβλαστική λευχαιμία (Β-ΟΛΛ) και Πολλαπλό Μυέλωμα (ΠΜ). Συγκεκριμένα, το διάχυτο από μεγάλα Βκύτταρα λέμφωμα αποτελεί τον συχνότερο ιστολογικό τύπο NHL στον Δυτικό Κόσμο. Παρά την ύπαρξη αποτελεσματικών φαρμάκων, η αστοχία στη συμβατική θεραπεία επισυμβαίνει περίπου στο 30%40%. Ιδιαίτερα οι ασθενείς με ανθεκτική νόσο ή πρώιμη υποτροπή έχουν πολύ πτωχή πρόγνωση, με μέση επιβίωση 6 μηνών. Η θεραπεία με CAR T-Cells έχει ένδειξη σε αυτήν την ομάδα ασθενών και οι διαθέσιμες μελέτες έδειξαν ότι επιφέρει μακροχρόνια επιβίωση, που πιθανότατα ισοδυναμεί με πλήρη ίαση στο 40% του συνόλου των ασθενών. Τα εξαιρετικά αποτελέσματα οδήγησαν στην έγκριση των «προϊόντων» Yescarta και Tecartus της εταιρείας Gilead, Kymriah της Novartis και Breyanzi της BMS. Η Β-ΟΛΛ είναι η συχνότερη παιδική κακοήθεια, ενώ εμφανίζεται λιγότερο συχνά σε ενήλικες. Ενώ η πρόγνωση της παιδικής μορφής είναι εξαιρετική, η συμβατι-
κή θεραπεία είναι αποτελεσματική μόνο στο 40%-50% περίπου των ενηλίκων. Η πρόγνωση της ανθεκτικής/υποτροπιάζουσας νόσου είναι δυσμενής. Η εφαρμογή των CAR T-Cells αποτελεί μια εξαιρετικά αποτελεσματική μέθοδο, μέσω της οποίας είναι δυνατό να επιτευχθεί ίαση σε ασθενείς στους οποίους έχουν αστοχήσει οι συμβατικές μέθοδοι ή ακόμη και η αλλογενής μεταμόσχευση μυελού των οστών. Τα εγκεκριμένα προϊόντα για τη θεραπεία της Β-ΟΛΛ είναι τα Kymriah και Tecartus. Πρόσφατα, στην Ευρώπη, χορηγήθηκε έγκριση στο CAR T-Cells κυτταρικό προϊόν Abecma της BMS για τη θεραπεία ασθενών με πολλαπλό μυέλωμα (ΠΜ) οι οποίοι έχουν παρουσιάσει υποτροπή μετά από 3-4 θεραπευτικές γραμμές. Οι κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ασθενείς με ΠΜ και αστοχία σε τρία εκ των βασικών φαρμάκων έχουν εξαιρετικά πτωχή πρόγνωση, με μέση επιβίωση μόνο 5-6 μηνών, ενώ η θεραπεία με CAR T-Cells προσφέρει μακρά επιβίωση σε ποσοστό 70% του συνόλου αυτής της ομάδας ασθενών. Η εφαρμογή των CAR T-Cells σε πιο πρώιμες φάσεις της νόσου αναμένεται να βελτιώσει περαιτέρω την έκβαση ή ακόμη και να προσφέρει ίαση σε ποσοστό ασθενών. Τα CAR T-Cells βρίσκονται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης και στο μέλλον η εξέλιξη της βιοτεχνολογίας αναμένεται να οδηγήσει σε βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος και να μειώσει την τοξικότητα, ενώ η εφαρμογή τους θα επεκταθεί σε περισσότερα κακοήθη νοσήματα. •••
Η αστοχία στη συμβατική θεραπεία επισυμβαίνει περίπου στο 30%-40%
29
ΑΡΘΡΟ Τι περιλαμβάνει η θεραπευτική φαρέτρα
Νεότερα δεδομένα για την οξεία μυελογενή λευχαιμία και την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία Ποιες οι εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές για ηλικιωμένους και ασθενείς με συννοσηρότητες
της Βασιλικής Παππά, καθηγήτριας Αιματολογίας ΕΚΠΑ, Αιματολογική Μονάδα Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν»
Η
οξεία μυελογενής λευχαιμία (ΟΜΛ) αποτελεί μια κακοήθη πάθηση του μυελού των οστών, χαρακτηριζόμενη από αναστολή της φυσιολογικής ωρίμανσης των αιμοποιητικών κυττάρων και κατάληψη του μυελού των οστών από άωρα βλαστικά κύτταρα, τα οποία πολλαπλασιάζονται εις βάρος των φυσιολογικών αιμοποιητικών κυττάρων, με αποτέλεσμα να έχουμε στο αίμα μείωση των φυσιολογικών λευκών, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων και επικράτηση, σε άλλοτε άλλο βαθμό, των παθολογικών βλαστικών κυττάρων. Η διάγνωση της νόσου τίθεται με την επισκόπηση του περιφερικού αίματος, το οποίο θα αποκαλύψει την παρουσία, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, λευχαιμικών κυττάρων και τη μείωση των ουδετερόφιλων ή/και των αιμοπεταλίων. Σε
38
σπάνιες περιπτώσεις, οι βλάστες δεν ανευρίσκονται στο αίμα, αλλά μόνο στον μυελό των οστών. Η διάγνωση της νόσου στηρίζεται στο μυελόγραμμα και τη μορφολογική εκτίμηση του μυελού, στην ανοσοφαινοτυπική μελέτη των λευχαιμικών κυττάρων, τα οποία εκφράζουν παθολογικά αντιγόνα σε σχέση με τα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα, στην κυτταρογενετική ανάλυση των αιμοποιητικών κυττάρων του μυελού, που θα αναδείξουν συγκεκριμένες κλωνικές κυτταρογενετικές διαταραχές, αλλά και στον μοριακό έλεγχο για την ανάδειξη συγκεκριμένων μεταλλάξεων που έχουν πολύ μεγάλη σημασία τόσο για την πρόγνωση των ασθενών όσο και για τον θεραπευτικό σχεδιασμό. Με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες του European Leukemia Net (ELN) του 2017, κατά την αρχική διάγνωση της ΟΜΛ, η μο-
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
ριακή και κυτταρογενετική ανάλυση είναι απαραίτητη ώστε να καταστρωθεί το θεραπευτικό πλάνο και κυρίως να διευκρινιστεί ποιοι είναι οι ασθενείς που θα πρέπει να υποβληθούν σε αλλογενή μεταμόσχευση μετά την επίτευξη της πρώτης πλήρους ύφεσης. Ο μοριακός έλεγχος που θα πρέπει να γίνεται σε κάθε ασθενή είναι ο έλεγχος μεταλλάξεων των γονιδίων FLT3 και με σύγχρονο προσδιορισμό του αλληλικού φορτίου της μετάλλαξης, καθώς και μεταλλάξεων των γονιδίων NPM1, CEBPA, p53, ASXL1 και RUNX1 σε συνδυασμό με την κυτταρογενετική ανάλυση του μυελού. Με βάση αυτές τις παραμέτρους, ο ασθενής κατατάσσεται στην ομάδα χαμηλού, ενδιάμεσου και υψηλού κινδύνου, και οι ασθενείς υψηλού αλλά ενδεχομένως και ενδιάμεσου κινδύνου είναι υποψήφιοι για περαιτέρω αντιμετώπιση με αλλογενή μεταμόσχευση μυελού αμέσως μετά την επίτευξη της πρώτης πλήρους ύφεσης. Παραδοσιακά, η θεραπεία πρώτης γραμμής στην ΟΜΛ περιλαμβάνει τη χορήγηση εντατικής χημειοθεραπείας με τον συνδυασμό δύο φαρμάκων: της αρασυτίνης σε επταήμερη 24ωρη χορήγηση και μίας ανθρακυκλίνης, είτε daunoblastin είτε idarubicin, επί τρεις ημέρες (ο κλασικός συνδυασμός 7+3). Τα τελευταία χρόνια, σημαντικές αλλαγές έχουν επιτευχθεί σχετικά με τη θεραπεία πρώτης γραμμής. Ειδικά για τους ασθενείς με τη μετάλλαξη FLT3, η μιντοσταυρίνη (αναστολέας πρώτης γενεάς τυροσίνης κινάσης) αποτελεί τη θεραπεία εκλογής σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία και έχει λάβει ένδειξη τόσο στις ΗΠΑ από τον FDA όσο και στην Ευρώπη από τον EMEA. Η ένδειξη αυτή στηρίχθηκε στα αποτελέσματα της μελέτης RATIFY, η οποία έδειξε ότι η μιντοσταυρίνη, σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία έναντι χημειοθεραπείας με placebo, είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ολικής επιβίωσης, αλλά και της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων, με τετραετή επιβίωση 51,4% στο σκέλος της μιντοσταυρίνης έναντι 44,3% στο placebo. Τo πλεονέκτημα της επιβίωσης στο σκέλος της μιντοσταυρίνης αποδόθηκε στα σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά αθροιστικής επίπτωσης υποτροπής στην ομάδα των ασθενών που δεν μεταμοσχεύθηκαν. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας σταθεροποίησης, η μιντοσταυρίνη ή το placebo χορηγήθηκαν ως θεραπεία συ-
39
ΑΡΘΡΟ
Το gemtuzumab ozogamycin έδειξε βελτίωση της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων υπέρ του GO (40,8% έναντι 17,1%) και της συνολικής επιβίωσης (53,2% έναντι 41,9%) στα 2 έτη.
40
ντήρησης για 12 κύκλους. Μεταγενέστερη ανάλυση των ασθενών που έλαβαν θεραπεία συντήρησης στο τέλος της θεραπείας σταθεροποίησης δεν έδειξε σημαντικές διαφορές ως προς την επιβίωση και την επιβίωση ελεύθερη συμβαμάτων και, έτσι, επί του παρόντος, ο ρόλος της μιντοσταυρίνης ως θεραπείας συντήρησης είναι ασαφής.
Ένα ακόμη «όπλο» Ένα άλλο μόριο που έχει προστεθεί στη θεραπευτική μας φαρέτρα είναι το gemtuzumab ozogamycin (GO), που αποτελεί αντίσωμα κατά του αντιγόνου CD33 συζευγμένο με τον κυτταροτοξικό παράγοντα calicheamicin, που χορηγείται σε συνδυασμό με την κλασική χημειοθεραπεία 7+3. Το CD33 είναι ένας χρήσιμος θεραπευτικός στόχος, δεδομένου του ότι εκφράζεται στην πλειονότητα των οξειών μυελογενών λευχαιμιών και πολύ λιγότερο στα φυσιολογικά αιμοποιητικά κύτταρα. Αν και τα αρχικά δεδομένα μελετών είχαν εγείρει προβλήματα τοξικότητας, όπως την εμφάνιση αυξημένων ποσοστών φλεβοαποφρακτικής νόσου του ήπατος, εντούτοις η γαλλική μελέτη ALFA-0701 ερεύνησε τη χορήγηση του gemtuzumab ozogamycin σε μικρότερη κλασματοποιημένη δόση σε συνδυασμό με τη χημειοθεραπεία σε 140 ασθενείς ηλικίας 50-70 ετών οι οποίοι έλαβαν το φάρμακο τις ημέρες 1, 4, 7 και συγκρίθηκαν με 140 ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία. Οι ασθενείς που πέτυχαν πλήρη ύφεση συνέχισαν με δύο θεραπείες σταθεροποίησης με ή χωρίς gemtuzumab ozogamycin. Δι-
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
απιστώθηκε σημαντική βελτίωση της επιβίωσης ελεύθερης συμβαμάτων υπέρ του GO (40,8% έναντι 17,1%) και της συνολικής επιβίωσης (53,2% έναντι 41,9%) στα 2 έτη. Σε μια μεγάλη μετα-ανάλυση 5 τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών, που περιλάμβανε 3.325 ασθενείς, διαπιστώθηκε ότι μεγαλύτερο όφελος επιβίωσης από το φάρμακο αυτό έχουν οι ασθενείς με καλής πρόγνωσης κυτταρογενετικές διαταραχές, ακολουθούμενοι από τους ασθενείς με ενδιάμεσης πρόγνωσης, ενώ δεν υπήρχε όφελος για τους ασθενείς με πτωχής πρόγνωσης καρυότυπο. Το φάρμακο αυτό έχει λάβει ένδειξη στις ΗΠΑ από τον FDA και στην Ευρώπη από τον ΕΜΕΑ, σε συνδυασμό με εντατική χημειοθεραπεία για ασθενείς με νεοδιαγνωσθείσα CD33+ οξεία μυελογενή λευχαιμία. Μεγαλύτερο όφελος φαίνεται όμως να έχει για τους ασθενείς με ευνοϊκό καρυότυπο και χωρίς αυξημένο κίνδυνο τοξικότητας, όπως για παράδειγμα ασθενείς με ενεργό λοίμωξη.
Με βεβαρημένο ιστορικό Για την ομάδα των ασθενών με οξεία λευχαιμία που εμφανίζεται επί εδάφους προϋπάρχουσας αιματολογικής κακοήθειας, όπως για παράδειγμα μυελοδυσπλαστικού ή μυελοϋπερπλαστικού συνδρόμου, χαρακτηριζόμενη ως δευτεροπαθής οξεία μυελογενής λευχαιμία, καθώς και για την οξεία λευχαιμία που εμφανίζεται μετά από προηγούμενη έκθεση σε κυτταροτοξικούς παράγοντες ή την οξεία λευχαιμία που έχει
ΑΡΘΡΟ Μονοκλωνικά αντισώματα βελτιώνουν τη θεραπεία
Εξελίξεις στη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος Πώς αντιμετωπίζονται η AL Αμυλοείδωση και η Μακροσφαιριναιμία του Waldenström
Από τους: Ευστάθιο Καστρίτη, καθηγητή ΘεραπευτικήςΠαθολογίας-Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ
Ευάγγελο Τέρπο, καθηγητή ΘεραπευτικήςΑιματολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ
Μελέτιο Α. Δημόπουλο, πρύτανη του ΕΚΠΑ, καθηγητή Θεραπευτικής-ΑιματολογίαςΟγκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ
50
O
ι εξελίξεις στη θεραπευτική αντιμετώπιση του πολλαπλού μυελώματος (ΠΜ) και άλλων πλασματοκυτταρικών δυσκρασιών, τα τελευταία χρόνια, είναι καταιγιστικές. Το πολλαπλούν μυέλωμα είναι μια κακοήθης αιματολογική νόσος, που συνοδεύεται από καταστροφικές επιπλοκές, όπως βλάβες στα οστά, νεφρική ανεπάρκεια, αναιμία και λοιμώξεις λόγω σοβαρής ανοσοκαταστολής. Πολλαπλές αναλύσεις έχουν δείξει μια σημαντική βελτίωση στην έκβαση των ασθενών με τη νόσο στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ελλάδα. Αυτή η βελτίωση είναι αποτέλεσμα της εισαγωγής πολλαπλών νέων θεραπειών και συνδυασμών τους σε όλα τα στάδια της νόσου. Η προσθήκη νέων παραγόντων όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του αντιγόνου CD38 των πλασματοκυττάρων σε ήδη πολύ αποτελεσματικούς συνδυασμούς (όπως ο συνδυασμός αναστολέα πρωτεασώματος, ανοσοτροποποιητικών και κορτιζόνης) βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα της εισαγωγικής θεραπείας, που προηγείται της αυτόλογης μεταμόσχευσης. Η θέση της αυτόλογης μεταμόσχευσης στη θεραπεία του ΠΜ σε ασθενείς που είναι νεότεροι σε ηλικία παραμένει σημαντική, καθώς βελτιώνει σημαντικά την έκβαση της νόσου. Σήμερα, ένα σημαντικό ποσοστό των ασθενών με ΠΜ μπορεί να πετύχει πολύ υψηλά ποσοστά πλήρων ανταποκρίσεων με μη ανιχνεύσιμη ελάχιστη
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
υπολειμματική νόσο, ειδικά μεταξύ αυτών που λαμβάνουν τα νεότερα σχήματα, κατόπιν αυτόλογη μεταμόσχευση και θεραπεία συντήρησης. Αυτή η βαθιά ανταπόκριση της νόσου μεταφράζεται σε μακροχρόνιες υφέσεις και σημαντική αύξηση στην ολική επιβίωση με πολύ καλή ποιότητα ζωής. Επιπλέον, η αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία με νεότερες ευαίσθητες τεχνικές για την ανίχνευση της ελάχιστης υπολειμματικής νόσου σε ασθενείς με ευνοϊκά προγνωστικά χαρακτηριστικά της νόσου πιθανόν να επιτρέψει την προσαρμογή της έντασης της θεραπείας και της διάρκειάς της, όπως π.χ. τη διακοπή της μακροχρόνιας θεραπείας συντήρησης σε επιλεγμένους ασθενείς. Σε ασθενείς που δεν είναι υποψήφιοι να λάβουν αυτόλογη μεταμόσχευση, λόγω ηλικίας ή συννοσηροτήτων, η προσθήκη των μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του CD38 στη βασική θεραπεία με ανοσοτροποποιητικά φάρμακα και κορτικοειδή (λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη) οδηγεί σε σημαντική βελτίωση της έκβασης της νόσου και αύξηση της συνολικής επιβίωσης. Σήμερα, ασθενείς με ΠΜ που λαμβάνουν αυτές τις σύγχρονες θεραπείες έχουν πιθανότητα που ξεπερνά το 50% να μην εμφανίσουν υποτροπή της νόσου ακόμη και 5 χρόνια μετά την έναρξη της θεραπείας. Σημαντικές πρόοδοι έχουν γίνει στην αντιμετώπιση των υποτροπών της νόσου με την
Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ έγκριση νέων συνδυασμών αποτελεσματικών φαρμάκων, με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης. Οι συνδυασμοί αυτοί περιλαμβάνουν μονοκλωνικά αντισώματα (έναντι του CD38 ή του SLAMF7), δεύτερης γενιάς αναστολείς τους πρωτεασώματος και δεύτερης γενιάς ανοσοτροποποιητικά φάρμακα. Μονοκλωνικά αντισώματα συζευγμένα με τοξίνη που συνδέονται σε κύτταρα του ΠΜ που φέρουν το αντιγόνο BCMA στην επιφάνειά τους αποτελούν, πλέον, μια διαθέσιμη επιλογή για ασθενείς με ΠΜ σε υποτροπή μετά από πολλαπλές γραμμές θεραπείας. Επιπλέον, φάρμακα με νέους μηχανισμούς δράσης (αναστολείς της εξπορτίνης) που χορηγούνται με τη μορφή χαπιού δίνουν μία ακόμη επιλογή σε ασθενείς στους οποίους έχουν αποτύχει άλλες θεραπείες. Για μια σχετικά περιορισμένη ομάδα ασθενών με ΠΜ, με παρουσία της κυτταρογενετικής βλάβης t(11;14) στα κύτταρα της νόσου, μια επιπλέον επιλογή αποτελούν οι αναστολείς της πρωτεΐνης BCL2. Οι σημαντικότερες εξελίξεις στη θεραπεία του ΠΜ, την τελευταία χρονιά, αφορούν στην εισαγωγή νεότερων ανοσοθεραπειών. Αυτές περιλαμβάνουν τις κυτταρικές θεραπείες με τροποποιημένα αυτόλογα Τλεμφοκύτταρα (CAR T-cells) και τα αμφιειδικά αντισώματα (bi-specifics). Τα CAR-T κύτταρα παρασκευάζονται από Τ-λεμφοκύτταρα του ασθενούς και τροποποιούνται ώστε να αναγνωρίζουν έναν στόχο που υπάρχει στην επιφάνεια των κακοήθων κυττάρων του μυελώματος (συνήθως είναι το αντιγόνο ΒCMA). Η χορήγηση των
αυτόλογων γενετικά τροποποιημένων Τλεμφοκυττάρων οδηγεί σε πολύ υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης σε ασθενείς στους οποίους έχουν αποτύχει πολλαπλές προηγούμενες θεραπείες. Όμως, αυτές οι θεραπείες συνοδεύονται και με ειδική τοξικότητα, που σχετίζεται με την ανεξέλεγκτη ενεργοποίηση των Τλεμφοκυττάρων, προκαλώντας συχνά σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών και, σπανιότερα, νευρολογικές επιπλοκές. Η χορήγηση των κυτταρικών θεραπειών απαιτεί σημαντικούς πόρους και εξειδικευμένα κέντρα για την παρασκευή και τη χορήγησή τους, καθώς και ειδική μέριμνα για τη διαχείριση των επιπλοκών. Τα αμφι-ειδικά αντισώματα (bi-specifics) συνδέουν και ενεργοποιούν τα Τ-λεμφοκύτταρα με τα κύτταρα του ΠΜ που φέρουν ένα συγκεκριμένο αντιγόνο στην επιφάνειά τους: αναγνωρίζουν δηλαδή ένα αντιγόνο (μια πρωτεΐνη) στην επιφάνεια των κυττάρων του ΠΜ και λειτουργούν σαν γέφυρα με τα Τ-λεμφοκύτταρα. Τα αμφι-ειδικά αντισώματα αποτελούν μια σημαντική εξέλιξη, με υψηλά ποσοστά ανταπόκρισης. Υπό κλινική ανάπτυξη βρίσκεται ένας σημαντικός αριθμός τέτοιων αντισωμάτων, που συνήθως αναγνωρίζουν το αντιγόνο BCMA, αλλά επίσης και ένας αυξανόμενος αριθμός αμφι-ειδικών αντισωμάτων που αναγνωρίζουν διαφορετικά αντιγόνα (GPRC5D, FcRH5). Αυτό σημαίνει ότι αυξάνουν οι επιλογές σε περίπτωση αποτυχίας μιας θεραπείας. Όμως, και τα αμφι-ειδικά αντισώματα συνδέονται με ειδική τοξικότητα (όπως και στα
Σύγχρονες θεραπείες δίνουν πιθανότητα που ξεπερνά το 50% να μην εμφανίσουν υποτροπή της νόσου ακόμη και 5 χρόνια μετά την έναρξη της θεραπείας.
51
ΕΡΕΥΝΑ
Λίστα του Fierce Pharma με τους πιο καλοπληρωμένους διεθνώς
Ποιοι είναι οι πιο ακριβοπληρωμένοι CEOs στον βιοφαρμακευτικό κλάδο Πόσοι ανταμείφθηκαν για τα έσοδα που έφεραν
Τα έσοδά τους εντυπωσιάζουν, αλλά σηκώνουν τεράστιο βάρος στην πλάτη τους.
58
H
λίστα των πιο ακριβοπληρωμένων CEOs του βιοφαρμακευτικού κλάδου που δημοσιεύει το Fierce Pharma δεν κρύβει πολλές εκπλήξεις. Γνωστά πρόσωπα, όπως ο Albert Bourla, PhD, της Pfizer, ο Robert Bradway της Amgen, ο David Ricks της Eli Lilly και ο Daniel O’Day της Gilead Sciences, εμφανίστηκαν ξανά ανάμεσα στους πιο αδρά αμειβόμενους «τιμονιέρηδες» του κλάδου. Τα έσοδά τους εντυπωσιάζουν, αλλά σηκώνουν τεράστιο βάρος στην πλάτη τους. Κρατούν με πυγμή τα ηνία μεγάλων βιοφαρμακευτικών εταιρειών, κάνουν επενδύσεις, συγχωνεύσεις και εξαγορές με βάση την εμπειρία, τη λογική και το ένστικτό τους, προσπαθούν να διαβλέπουν το μέλλον των δοκιμαζόμενων θεραπειών σε κλινικές μελέτες και επιλέγουν φάρμακα που θα επηρεάσουν τη ζωή εκατομμυρίων ασθενών. Ωστόσο, το 2021, σηματοδότησε μια περίεργη χρονιά στη σφαίρα των αμοιβών των διευθυνόντων συμβούλων των βιοφαρμάκων, καθώς αρκετοί υψηλού προφίλ επικεφαλής αποχώρησαν (όπως ο Alex Gorsky της Johnson & Johnson) ή εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση, λόγω καταγγελιών (όπως ο συνιδρυτής της Seagen, Clay Siegall). Κάποια από τα κορυφαία στελέχη επιβραβεύτηκαν από τις εταιρείες τους για την αύξηση των εσόδων, κάποια άλλα είδαν το συνολικό πακέτο των αποδοχών τους να μειώνεται. Βέβαια, τα ποσά εξα-
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
κολουθούν να προκαλούν «ζαλάδα» στους μισθοσυντήρητους του κλάδου. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι, το 2021, η αμοιβή του Gorsky ήταν 297 φορές μεγαλύτερη από την αμοιβή του μέσου υπαλλήλου της J&J. Επίσης, ο μέσος μισθός των εργαζομένων της Lilly ήταν 97.130 δολ. πέρσι και η αναλογία των αμοιβών των CEOs προς τους εργαζομένους της εταιρείας διαμορφώθηκε σε 221 προς ένα. Τα ακριβοπληρωμένα στελέχη δεν λαμβάνουν έναν απλό μισθό, αλλά και μετοχές, που συνήθως αυξάνονται, μπόνους, συνταξιοδοτικά προγράμματα, αλλά και προνόμια όπως είναι η προσωπική χρήση του εταιρικού αεροσκάφους της εταιρείας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι το διοικητικό συμβούλιο της Pfizer επιβράβευσε τον κ. Bourla με αύξηση του μέγιστου δυνητικού ετήσιου μπόνους σε μετρητά που μπορεί να λάβει ένα στέλεχος στο 250% του στόχου από το 200%. Μάλιστα το διοικητικό συμβούλιο έκρινε ότι ο διευθύνων σύμβουλος θα έπρεπε να λάβει ακόμη περισσότερα, αλλά υπάρχει ανώτατο όριο χρηματοδότησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, διαπιστώνεται ότι, ενώ η εταιρεία έπιασε τους στόχους της, το συνολικό πακέτο αποδοχών των CEOs δεν ακολουθεί την ίδια πορεία. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Amgen, που μπορεί να βρίσκεται εκτός των 10 κορυφαίων φαρμακευτικών εταιρειών με βάση τα παγκόσμια έσοδά της, αλλά συνηθίζει να ανταμείβει απλόχερα τους CEOs της.
ΕΡΕΥΝΑ
Ο Daniel O’Day εντάχθηκε στο ανθρώπινο δυναμικό της Gilead Sciences το 2019 κυρίως για να ενισχύσει τις προσπάθειές της στην Ογκολογία.
των πωλήσεων σε καθένα από τα τρία χρόνια της θητείας του. Ο O’Day έκανε παρόμοια «μαγικά» στη Roche, του φαρμακευτικού τομέα της οποίας υπήρξε διευθύνων σύμβουλος για τρία χρόνια. Η Gilead ήταν τόσο αποφασισμένη να εξασφαλίσει τις υπηρεσίες του O’Day που τον πλήρωσε 29,1 εκατ. δολ. τον πρώτο χρόνο, γεγονός που τον κατέστησε το δεύτερο πιο ακριβοπληρω-
μένο στέλεχος του κλάδου το 2019. Από τις απολαβές του, τα 14,2 δισ. δολ. ήταν αποζημίωση για το «χρυσό αλεξίπτωτο» που έχασε φεύγοντας από τη Roche. Όταν έφτασε ο O’Day, η Gilead ταλανιζόταν από τη ραγδαία μείωση της ζήτησης για τα φάρμακά της για την ηπατίτιδα C και εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τις πωλήσεις των θεραπειών της για τον ιό HIV. Το 2021, το Biktarvy απέφερε 8,6 δισ. δολ., από 7,3 δισ. δολ. το 2020. Άλλες θεραπείες της Gilead για τον HIV, όπως είναι το Descovy, το Genvoya και το Odefsey, βρίσκονται σε πτώση. Τα έσοδα μειώθηκαν κατά 4% σε σχέση με το 2020. Η αγορά της Immunomedics για 21 δισ. δολ. και η δυνητική blockbuster θεραπεία της για τον καρκίνο του μαστού Trodelvy ναυάγησε. Αλλά το Veklury ήρθε να σώσει την κατάσταση, με μια ώθηση στα τέλη του έτους, όταν η εταιρεία έδειξε ότι η αντιιική θεραπεία ήταν αποτελεσματική κατά της παραλλαγής Όμικρον.
Clay Siegall Ο συνιδρυτής της Seagen, Clay Siegall, PhD, μάλλον εμφανίζεται στον κατάλογο των καλά αμειβόμενων CEOs βιοφαρμάκων για τελευταία φορά. Μετά από καταδικαστικές καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία και μια εντυπωσιακή έκθεση της αστυνομίας, που περιγράφει λεπτομερώς μια μεθυσμένη νύχτα, ο Siegall παραιτήθηκε τον Μάιο από τις θέσεις του CEO και του προέδρου. Ο Siegall ήταν ο «εγκέφαλος» πίσω από την ίδρυση της Seagen το 1997. Με την πάροδο των ετών, ο Siegall μετέτρεψε τη βιοτεχνολογική εταιρεία, με έδρα το Σιάτλ, σε έναν παγκοσμίως κορυφαίο ειδικό στις συζεύξεις αντισωμάτων-φαρμάκων. Ο ίδιος διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας από το 2002 και πρόεδρός της από το 2004. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του διοικητικού της συμβουλίου, το 2021 ήταν μια καλή χρονιά για τη Seagen και αυτό αντανακλάται στην αμοιβή του Siegall. Ο πρώην «τιμονιέρης» της εταιρείας είδε το πακέτο των αποδοχών του να διογκώνεται σχεδόν κατά 14%, στα 18,91 εκατ. δολ. πέρσι. Από το συνολικό ποσό ο
64
/ Mάιος-Ioύνιος 2022
Siegall έλαβε 1,16 εκατ. δολ. σε βασικό μισθό, μετά από αύξηση 10%, συν 1,72 εκατ. δολ. από ένα χρηματικό βραβείο βάσει επιδόσεων. Ο Siegall εισέπραξε το μεγαλύτερο μέρος της αμοιβής του 2021 από το βραβείο μετοχών, το οποίο ανήλθε σε 15,82 εκατ. δολάρια. Οι πωλήσεις της Seagen σε όλες τις μάρκες ήταν υψηλότερες από τον στόχο που είχε θέσει το διοικητικό συμβούλιο για την αξιολόγηση του χρηματικού κινήτρου του Siegall. Οι πωλήσεις του συζευγμένου αντισώματος-φαρμάκου Padcev ανέβηκαν κατά 53% και οι πωλήσεις της θεραπείας HER2 Tukysa σημείωσαν άλμα 179%. Επιπλέον, η Seagen και ο συνεργάτης Genmab κέρδισαν επιταχυνόμενη έγκριση για το Tivdak, ένα πρώτο στην κατηγορία ADC που στοχεύει στον ιστικό παράγοντα για τον ήδη θεραπευμένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Πρόκειται για το τέταρτο εμπορικό προϊόν της Seagen. Σε άλλες μετρήσεις, όπως είναι οι στρατηγικές επέκτασης του εμπορικού χαρτο-
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Περισσότεροι από 40 ασθενείς έχουν ήδη λάβει μέρος στο πρόγραμμα «Θεραπευτική Άσκηση-Action for Cancer».
Ύστερα ακολουθεί η αξιολόγηση της φυσικής κατάστασης, με σκοπό να προσδιοριστεί το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής και να συλλεχθούν χρήσιμα δεδομένα από τους φυσικοθεραπευτές. Στον ενάμιση μήνα, και στο τέλος του διά ζώσης προγράμματος (3 μήνες), πραγματοποιείται επαναξιολόγηση, με σκοπό να συγκριθούν τα δεδομένα και να γίνει αντιληπτή η βελτίωση μέσα από αντικειμενικές μετρήσεις. Η συμμετοχή περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα αερόβιας άσκησης, άσκησης αντιστάσεων και διατατικές τεχνικές, με συχνότητα τρεις φορές την εβδομάδα και από 30-45 λεπτά κάθε συνεδρία. Το πρόγραμμα έχει συνολική διάρκεια
3 μήνες και εξ αποστάσεως παρακολούθηση για επιπλέον 3 μήνες. Σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος, η παρακολούθηση της προπονητικής επιβάρυνσης και της υποκειμενικής αντίληψης της προσπάθειας που έχει καταβάλει ο ασθενής αξιολογούνται και καταγράφονται σε ειδικό λογισμικό (Patient Monitoring), με σκοπό τη βέλτιστη εξατομίκευση του προγράμματος άσκησης. Το καινοτόμο αυτό λογισμικό λειτουργεί ως κίνητρο για τον ασθενή, καθώς οπτικοποιεί τα αποτελέσματα και τον ενημερώνει για την πρόοδο των προπονήσεών του. Τέλος, οι ασθενείς συμπληρώνουν ερωτηματολόγια ευεξίας, ποιότητας ζωής και ύπνου, με σκοπό να ελέγχεται με τρόπο συστηματικό η επίδραση του προγράμματος άσκησης στην ποιότητα ζωής τους.
Μερικές αλήθειες για την άσκηση και τον καρκίνο Η άσκηση είναι σύμμαχος της υγείας και αυτό επιβεβαιώνεται συνεχώς με νέες μελέτες. Οι κατευθυντήριες προτάσεις του Αμερικανικού Κολλεγίου Αθλητιατρικής τονίζουν πως η θεραπευτική άσκηση στον καρκίνο περιορίζει σημαντικά τα συμπτώματα της ασθένειας και προάγει την ποιότητα ζωής των ασθενών που πάσχουν και υποβάλλονται σε θεραπεία, ενώ βελτιώνει και την αποτελεσματικότητα του ίδιου του θεραπευτικού σχήματος.
Η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της θεραπείας για την πλειονότητα των καρκίνων.
78
ματος και η παροχή οξυγόνου στα κύτταρα αυξάνεται, βελτιώνεται η φαρμακοκινητική της χημειοθεραπείας, προάγεται η αποτελεσματικότητα της ακτινοθεραπείας και αυξάνεται η συνολική ανοχή του σώματος στα φάρμακα. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, η άσκηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αντικαρκινικής θεραπείας. Είναι σαφές ότι η καθοδηγούμενη και εξατομικευμένη άσκηση συμβάλλει σημαντικά σε πολλές πτυχές και σε πολλά στάδια της ζωής ενός καρκινοπαθούς.
Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;
Ασφάλεια
Υπάρχουν πολλοί προτεινόμενοι μηχανισμοί επίδρασης της άσκησης στην παθοφυσιολογία της νόσου. Είναι, πλέον, αποδεδειγμένο ότι η άσκηση επιδρά στο μικροπεριβάλλον του όγκου με πολλές και ωφέλιμες αλλαγές για την υγεία του ασθενούς. Η άσκηση ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και οδηγεί στην παραγωγή πολλών διαφορετικών ουσιών που στοχεύουν τα καρκινικά κύτταρα, ενώ η αυξημένη θερμοκρασία και το οξύ στρες που προκαλείται από τη σωματική δραστηριότητα δημιουργούν ένα δυσμενές περιβάλλον για τον όγκο, περιορίζοντας τον ρυθμό ανάπτυξης και τον κίνδυνο εξάπλωσής του. Η σωματική δραστηριότητα αυξάνει επίσης τη ροή του αίματος και συμβάλλει στον σχηματισμό αιμοφόρων αγγείων σε όλο το σώμα. Όταν η κυκλοφορία του αί-
Η άσκηση στον καρκίνο είναι, αποδεδειγμένα, ασφαλής. Όταν τηρούνται οι οδηγίες και οι κατευθύνσεις για θεραπευτική άσκηση από πιστοποιημένους επαγγελματίες άσκησης και υγείας, αυτή είναι μόνο ωφέλιμη και όχι επιβλαβής. Το θεραπευτικό πρόγραμμα απαιτεί εξατομικευμένη παραμετροποίηση ανάλογα με τα συμπτώματα του ασθενούς, το στάδιο και τον τύπο του καρκίνου, το αιματολογικό προφίλ και τις οδηγίες-συστάσεις των επιβλεπόντων καρδιολόγων και ογκολόγων. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύαμε παλαιότερα, πλέον, είναι αποδεδειγμένο ότι η άσκηση με αντιστάσεις ούτε προκαλεί ούτε επιδεινώνει το λεμφοίδημα, ενώ υπάρχουν και σημαντικές ενδείξεις για τη βελτίωση της οστικής υγείας στους ογκολογικούς ασθενείς.
/ Mάιος-Ioύνιος 2022