Pharma and Health Business #79, Ιούλιος - Αύγουστος 2023 by ethosMEDIA

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

// ##079 035 //Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2023 2016

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 37 59

## ΙΙΟΥΛ-ΑΥΓ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 63

ΠΡΟΦΙΛ ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο πιο Υγεία: καλός ο διοικητής Ψηφιακή Ξεκλειδώνοντας την αξία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΡΟΦΙΛ για όλους Πασχάλης Αποστολίδης Ο πιο καλός ο διοικητής

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Παγκόσμια Πρωτοβουλία 4ο Clinical Πασχάλης Αποστολίδης για την Ψηφιακή Υγεία Research Conference TH ΡΕΠΟΡΤΑΖ Think Tank για κλινικές 14 PHARMA & 4ο Clinical HEALTH µελέτεςCONFERENCE Conference ΗResearch Υγεία στο επίκεντρο w Tank w w .για v iκλινικές rus.com.gr αλλαγών Think ISSN: 2241-0961 µελέτες www.virus.com.gr ISSN: 2241-0961

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Αγορά Φαρμάκου

ΠΕΡ

ΟΜΕΝΑ

06 06 Ρεπορτάζ Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ψηφιακή Υγεία

09 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

10 Ρεπορτάζ Σε «τεντωμένο σκοινί» η αγορά φαρμάκου

12 Άρθρο Οι 6 προτεραιότητες στη φαρμακευτική πολιτική

14 Άρθρο Οι προκλήσεις της νέας κυβέρνησης

16 Ρεπορτάζ Ρεκόρ πωλήσεων στη λιανική αγορά

18 Ρεπορτάζ Συνεχίζονται οι ελλείψεις φαρμάκων

22 Ρεπορτάζ Διαβήτης τύπου 1 και Covid-19

24 Ρεπορτάζ Νέα θεραπεία για το πολλαπλούν μυέλωμα

16 Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Χρήστος Χαραλαμπάκης KEY ACCOUNT MANAGER charalampakis.c@ethosmedia.eu

Νατάσσα Λαζαράκου ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ lazarakou.n@ethosmedia.eu

Αμαλία Λούβαρη ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΔΙΟΡΘΩΣΗ louvari.a@ethosmedia.eu

Αιμίλιος Νεγκής ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ negis.e@ethosmedia.eu

Γιούλη Μουτεβελή ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ mouteveli.g@ethosmedia.eu

Μαρία Αλιμπέρτη ΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ alimperti.m@ethosmedia.eu

079

# ΙΟΥΛ-ΑΥΓ 2023

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

DIGITAL-IN-HEALTH

Unlocking the Value for Everyone

Public Disclosure Authorized

36 26 Άρθρο Νεότερες ανοσοθεραπείες για το πολλαπλούν μυέλωμα

Public Disclosure Authorized

30 Άρθρο Νέες εξελίξεις στη Χρόνια Λεμφογενή Λευχαιμία (ΧΛΛ)

36 Ανάλυση Public Disclosure Authorized

Ψηφιακή Υγεία: Ξεκλειδώνοντας την αξία για όλους

50 Έρευνα Οι τάσεις στον εμβολιασμό ενηλίκων

56 Ρεπορτάζ 14th Pharma & Health Conference Η Υγεία στο επίκεντρο αλλαγών

72 Άρθρο TAVI σε ανεπάρκεια αορτής

74 Ρεπορτάζ Δωρεά ενός υπερσύγχρονου οχήματος στην Πυροσβεστική

76 Άρθρο Οι μελλοντικές κατευθύνσεις της εξωσωματικής γονιμοποίησης

78 Ρεπορτάζ Υπερθυρεοειδισμός: Υπερτερεί η χειρουργική θεραπεία;

Χριστίνα Κρούλη SALES ASSISTANT krouli.c@ethosmedia.eu

Πόπη Καλογιάννη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ popikalogianni@gmail.com

Λωρέττα Μπούρα ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ boura.l@ethosmedia.eu

Photopress/ Θ&Α Αναγνωστόπουλοι Shutterstock ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Μαρία Ανδριώτη ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ andrioti.m@ethosmedia.eu

Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε. ΕΚΤΎΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ

ιδιοκτησία

Λυσικράτους 64, 176 74 Καλλιθέα T: +30 210 998 4950 E: phb-press@ethosmedia.eu www.virus.com.gr • www.phb.com.gr ΓΕΜΗ: 00044774007000

• www.ethosmedia.eu • www.ethosevents.eu • www.banks.com.gr • www.insuranceworld.gr ISSN: 2241-0961

Κείμενα και φωτογραφίες που αποστέλλονται για δημοσίευση στο περιοδικό δεν επιστρέφονται και αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία της ethosMEDIA SA, η οποία έχει νόμιμο δικαίωμα για κάθε είδους έντυπη ή ηλεκτρονική χρήση τους. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, φωτογραφιών και ύλης του περιοδικού και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Η άποψη των συντακτών δεν είναι απαραίτητα άποψη της Διεύθυνσης του περιοδικού.

EDITΟRIAL

ραιότητες τε ο ρ π ς ε ιμ ίσ ρ κ ις Τρε

Οι προσλήψεις προχωρούν με το σταγονόμετρο, ενώ καθημερινά έχουμε αποχωρήσεις γιατρών από τα νοσοκομεία, είτε λόγω συνταξιοδότησης είτε γιατί δεν αντέχουν άλλο την κατάσταση στο ΕΣΥ.

οχοΐδης μέχρι τα α ο Μιχάλης Χρυσ εσ άμ ει είσ κλ να ίται σοκομείων. Στόχος Τρία μέτωπα καλε ις και διοικήσεις νο ψε λή οσ εις και πρ , ΑΒ ΕΚ η, καθώς, κάθε τρ τέλη της χρονιάς: προς την κυβέρνησ ή εις στην ιτικ ίψ κρ λε ι ελ κα ς η ικέ εσ ατ στο φως δραμ να μειωθεί η πί ν ου ρν φέ τα μα προβλή λίγο, τα χρονίζοντα δεν λιτών. πο ν τω θα ανακοινωθούν ση έτη εξυπηρ ομολογούνται και δρ α ο, όσ ετρ ό όμ απ ον ο αγ τρ με το στ Πάντως, κανένα μέ ψεις προχωρούν λόγω εσμα. Οι προσλή νοσοκομεία, είτε τα ό απ ών τρ έχει άμεσο αποτέλ για εις ήσ ωρ οχ Υ. στο ΕΣ έχουμε απ λο την κατάσταση ενώ καθημερινά τί δεν αντέχουν άλ για διάλογο για ε ν είτ το ς ει ση οίξ τη αν δό συνταξιο υποχρεωθεί να θα η ησ σεις και ρν βέ αυ κυ η σει γενναίες ξή Αργά ή γρήγορα, μισθολογίου, να δώ ύ ήσει ικο ερ τρ στ ια θυ ου κα νέ ει . Δυστυχώς, έχ την καθιέρωση ών τρ για αι ων νέ ασ ση οσέλκυ ι η κατάστ η είν κίνητρα για την πρ ρφωθεί δείχνει ότ μο δια ει έχ υ πο α εικόν σημαντικά, και η σε αποστολές τραφεί. ασ αν να ο θει στα δύσκολα, ολ μά ει δύσκ έχ ης οΐδ οχ δείς πίστευε ιχάλης Χρυσ ομοκρατία, ενώ ου Από την άλλη, ο Μ τρ ν τη ε ωσ θρ άρ ατες. Εξ συστηματικά, που μοιάζουν αδύν ζεται σκληρά και γά ερ υ το ίο λε ιτε επ που θα αρχίσει να ότι ήταν δυνατό. Το ληρωμένο σχέδιο, οκ ολ α έν ί χτε ια προκειμένου να φτ όμενο διάστημα. πολύ ενδιαφέρον ξεδιπλώνεται το επ οποίο έχουμε ένα το για ο, ακ ρμ το φά αι ανάμεσα στις Άφησα για το τέλος δεν δείχνει να είν μα θέ ώντες Το ς. χο τεύ ρόν οφανώς, οι κυβερν αφιέρωμα στο πα αι μέγα λάθος. Πρ είν τό ν», αυ «α ω Κι . λέ ες ν ητ Δε ότ βα». άμεσες προτεραι άσει κάποια «βόμ χολούνται όταν σκ ει… θα αρχίσουν να ασ άσ σκ είναι βέβαιο ότι θα αλλά «όταν», γιατί

Αιμίλιος Νεγκής

editorial

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Νέο πρόγραμμα από τον ΠΟΥ

Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ψηφιακή Υγεία

Στόχος η επιτάχυνση στην επίτευξη της Καθολικής Κάλυψης στην Υγεία

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και η προεδρία της Ινδίας της G20 ανακοίνωσαν στις 19 Αυγούστου 2023 μια νέα Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ψηφιακή Υγεία (GIDH) στη Σύνοδο Κορυφής των G20 που φιλοξενήθηκε, από την κυβέρνηση της Ινδίας. Η νέα πρωτοβουλία GIDH (προφέρεται “GUIDE” για συντομία) θα λειτουργήσει ως δίκτυο και πλατφόρμα υπό τη διαχείριση της ΠΟΥ, για την υποστήριξη της εφαρμογής της Παγκόσμιας Στρατηγικής για την Ψηφιακή Υγεία 2020-2025. Ο ΠΟΥ θα χρησιμεύσει ως Γραμματεία για την εφαρμογή της στρατηγικής και τη σύγκλιση παγκόσμιων προτύπων, βέλτιστων πρακτικών και πόρων για την ταχεία παρακολούθηση του μετασχηματισμού του ψηφιακού συστήματος υγείας.

Γιατί Η ψηφιακή υγεία είναι ένας αποδεδειγμένος επιταχυντής για την προώθηση των α-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ποτελεσμάτων υγείας και την επίτευξη της Καθολικής Κάλυψης Υγείας (UHC-Universal Health Coverage) και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης που σχετίζονται με την Υγεία (SDGs). Τις δύο σχεδόν δεκαετίες από τότε που έγινε το πρώτο ψήφισμα για την ηλεκτρονική υγεία, το οποίο κορυφώθηκε στο ολοκληρωμένο ψήφισμα του 2020 για την ψηφιακή υγεία, περισσότερα από 120 κράτη μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) έχουν αναπτύξει μια εθνική πολιτική ή στρατηγική για την ψηφιακή υγεία, αν και πολλά από αυτά δεν κοστολογούνται ή δεν προτείνουν στιβαρά αρχιτεκτονικά σχέδια. Η επιτάχυνση του μετασχηματισμού της ψηφιακής υγείας αμφισβητείται επίσης από τον κατακερματισμό στην κατανομή πόρων και την ευθυγράμμιση με τις ανάγκες της χώρας, μαζί με μεταβλητούς ορισμούς και επίπεδα ποιότητας ψηφιακών λύσεων. Οι χώρες αναζητούν υποστήριξη για να περάσουν από πρωτοβουλίες ψηφιακής υγείας με επίκεντρο τα προϊόντα στη δη-

μιουργία εθνικής υποδομής ψηφιακής υγείας, με την κατάλληλη εθνική ικανότητα διατήρησης και προσαρμογής –μια αναγνωρισμένη ανάγκη για αξιόπιστη και ποιοτική τεχνική υποστήριξη για την αντιμετώπιση των εθνικών προτεραιοτήτων ψηφιακής υγείας, με την κυβέρνηση στη θέση του οδηγού. Η έλλειψη προβολής και ευθυγράμμισης των επενδύσεων στην ψηφιακή υγεία έχει για πολλά χρόνια απογοητεύσει τις προσπάθειες των χωρών, των αναπτυξιακών εταίρων και των τεχνικών εταίρων ώστε να μειώσουν τις επικαλύψεις και να βελτιστοποιήσουν τον αντίκτυπο. Για παράδειγμα, μια πρόσφατη έκθεση από το 2022, τόνισε πως λείπουν οι διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες σχετικά με τα τρέχοντα επίπεδα χρηματοδότησης και τα κενά στις εγχώριες και εξωτερικές επενδύσεις στην ψηφιακή υγεία, ιδιαίτερα για χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος. Οι ψηφιακές τεχνολογίες που προωθούνται από την πανδημία Covid-19 έχουν επιταχύνει την «όρεξη» των χωρών για ψηφιακό μετασχηματισμό της Υγείας. Ως εκ τούτου, απαιτείται μια παγκόσμια πλατφόρμα, που να μπορεί να ανταποκριθεί στο περίπλοκο ψηφιακό οικοσύστημα υγείας, ευθυγραμμίζοντας τις επενδύσεις, ενισχύοντας το ευνοϊκό περιβάλλον και την ποιοτική τεχνική υποστήριξη, προάγοντας παράλληλα την αυτονομία των χωρών στα «ταξίδια» μετασχηματισμού της ψηφιακής υγείας.

Τι είναι Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ψηφιακή Υγεία (GIDH) προτείνεται για την εδραίωση και την ενίσχυση πρόσφατων και προηγούμενων κερδών στην παγκόσμια ψηφιακή υγεία, ενισχύοντας παράλληλα την αμοιβαία ευθύνη για την ενίσχυση του αντίκτυπου των μελλοντικών επενδύσεων. Το GIDH θα είναι ένα Διαχειριζόμενο Δίκτυο του ΠΟΥ («Δίκτυο Δικτύων») που θα προωθεί την ισότιμη πρόσβαση στην ψηφιακή υγεία, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις όπως ο «εστιασμένος στα προϊόντα» μετασχηματισμός της ψηφιακής υγείας μέσω της εστίασης σε τέσσερις θεμελιώδεις πυλώνες (βλ. Εικόνα 1):

νεια, μειώνοντας τον κίνδυνο αλληλεπικάλυψης και παράλληλα επιτρέποντας μια προοπτική και αναδρομική ανάλυση βασισμένη σε πρότυπα των κενών πόρων στην ψηφιακή υγεία.  Εργαλειοθήκη Μετασχηματισμού: Εργαλεία και πόροι που διασφαλίζουν την ποιότητα και ενισχύουν την ικανότητα και την αυτονομία της χώρας να διαχειρίζεται το εθνικό «ταξίδι» μετασχηματισμού της ψηφιακής υγείας.  Σύγκλιση και ανταλλαγή γνώσεων: Προώθηση ενισχυμένης συνεργασίας και ανταλλαγής γνώσεων σε παγκόσμια, περιφερειακά και εθνικά δίκτυα στον τομέα της ψηφιακής υγείας. Τα βασικά στοιχεία του GIDH θα αξιοποιήσουν τα υπάρχοντα στοιχεία, εργαλεία και διδάγματα και θα συνδημιουργηθούν μέσω μιας διαφανούς και χωρίς αποκλεισμούς διαδικασίας. Μέσω αυτής της βασισμένης σε στοιχεία και ολοκληρωμένης διαδικασίας συνδημιουργίας, το GIDH θα στοχεύει τελικά στο να:

Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Ψηφιακή Υγεία (GIDH) προτείνεται για την εδραίωση και την ενίσχυση πρόσφατων και προηγούμενων κερδών στην παγκόσμια ψηφιακή υγεία.

Ε υθυγραμμίσει τις προσπάθειες για την υποστήριξη της Παγκόσμιας Στρατηγικής για την Ψηφιακή Υγεία 2020-2025.  Υ ποστηρίξει την τεχνική βοήθεια διασφαλισμένης ποιότητας για την ανάπτυξη και ενίσχυση συστημάτων βασισμένων σε πρότυπα και διαλειτουργικών συστημάτων που ευθυγραμμίζονται με τις παγκόσμιες βέλτιστες πρακτικές, κανόνες και πρότυπα.  Διευκολύνει τη σκόπιμη χρήση εργαλείων ψηφιακού μετασχηματισμού εγγυημένης ποιότητας, που επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να διαχειριστούν το «ταξίδι» τους στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Υγείας.

C ountry Needs Tracker: Διασφαλίζει ότι οι ψηφιακές επενδύσεις υγείας ενημερώνονται από τις προτεραιότητες της χώρας. C ountry Resource Portal: Εντοπισμός παραδοσιακών αλλά και καινοτόμων ευκαιριών πόρων, ενισχύοντας τη διαφά-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Αναμενόμενα αποτελέσματα σε 5 χρόνια Το GIDH θα προωθήσει τον εθνικό μετασχηματισμό της ψηφιακής υγείας διασφαλίζοντας ότι:

Θα χρειαστεί ετήσιος προϋπολογισμός λειτουργίας περίπου 14 εκατ. δολ. ΗΠΑ για τη στήριξη της εφαρμογής των τεσσάρων πυλώνων.

1. Οι ανάγκες της χώρας για τεχνική υποστήριξη καταγράφονται συστηματικά και καθίστανται προσβάσιμες στους αναπτυξιακούς εταίρους μέσω μιας τυποποιημένης πύλης για αυτές τις ανάγκες. 2. Μια πλατφόρμα για την ανακοίνωση και τον εντοπισμό πόρων και κενών σε οικονομικές δεσμεύσεις και δεσμεύσεις σε είδος στον τομέα της ψηφιακής υγείας είναι διαθέσιμη σε χώρες, αναπτυξιακούς εταίρους και τεχνικούς εταίρους. 3. Οι χώρες έχουν έγκαιρη πρόσβαση σε τακτικά ενημερωμένα εργαλεία για τη μέτρηση της ωριμότητας του ευνοϊκού περιβάλλοντος για την ψηφιακή υγεία, την παρακολούθηση πρωτοβουλιών για την ψηφιακή υγεία, την καθοδήγηση της ανάπτυξης και ενημέρωσης στρατηγικών και πολιτικών που σχετίζονται με την ψηφιακή υγεία και τον εντοπισμό ψηφιακών λύσεων με εξασφάλιση ποιότητας. 4. Η συνεχής ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των δικτύων υφιστάμενων παγκόσμιων, περιφερειακών και εθνικών κοινοτήτων πρακτικής, συνασπισμών και άλλων, είναι θεσμοθετημένη στο πλαίσιο του ΠΟΥ. Σε τελική ανάλυση, το GIDH θα συμβάλει

στην επιτάχυνση της επίτευξης του UHC και των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης που σχετίζονται με την Υγεία (SDGs) μέσω: 1. Αυξημένης διαφάνειας και ευθυγράμμισης σχετικά με τη διαθεσιμότητα και την αναφορά ψηφιακών πόρων υγείας και μη χρηματοδοτούμενων προτεραιοτήτων. 2. Βελτιωμένης ευθυγράμμισης, συνεργα-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

σίας και ανταλλαγής γνώσεων με βάση πρότυπα και σκόπιμη τεχνική βοήθεια μεταξύ χωρών, αναπτυξιακών και τεχνικών εταίρων που υποστηρίζουν τον εθνικό μετασχηματισμό της ψηφιακής υγείας. 3. Ενισχυμένου ευνοϊκού περιβάλλοντος για βιώσιμες προσεγγίσεις ολόκληρης της κυβέρνησης στην Εθνική Διακυβέρνηση Ψηφιακής Υγείας. 4. Αυξημένης τεχνικής και οικονομικής υποστήριξης για την ταχεία επίτευξη της Παγκόσμιας Στρατηγικής για την Ψηφιακή Υγεία 2020-2025 και την επόμενη φάση της. 5. Ενισχυμένης ιδιοκτησίας της χώρας σε επενδύσεις διασφαλισμένης ποιότητας στην εφαρμογή ψηφιακής υγείας, που απαιτούνται για τη βιώσιμη επιτάχυνση των εθνικών προτεραιοτήτων για την Υγεία.

Χρηματοδότηση Θα χρειαστεί ετήσιος προϋπολογισμός λειτουργίας περίπου 14 εκατ. δολ. ΗΠΑ για τη στήριξη της εφαρμογής των τεσσάρων πυλώνων, τους οποίους διαχειρίζεται η Γραμματεία του ΠΟΥ σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Η διαχείριση της υλοποίησης των επενδύσεων που δημοσιεύονται στην πύλη Country Resource Portal θα γίνεται από συνεργασίες που δημιουργούνται μεταξύ του αναπτυξιακού εταίρου και των αντίστοιχων χωρών και των τεχνικών τους εταίρων (βλ. Πίνακα 1).

Η χρηματοδότηση που απαιτείται για τη λειτουργία της Γραμματείας του GIDH – συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού και των λειτουργιών– θα προέλθει από τη χρηματοδότηση που διατίθεται για την υποστήριξη του Τμήματος Ψηφιακής Υγείας και Καινοτομιών του ΠΟΥ, εν μέρει μέσω αξιολογούμενων συνεισφορών (εάν υπάρχουν), φιλανθρωπικής υποστήριξης και εθελοντικών συνεισφορών. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

αφιέρωμα

αγορά φαρμάκου

Ρεπορτάζ Σε «τεντωμένο σκοινί» η αγορά φαρμάκου

Άρθρο Οι 6 προτεραιότητες στη φαρμακευτική πολιτική

Άρθρο Οι προκλήσεις της νέας κυβέρνησης

Ρεπορτάζ Ρεκόρ πωλήσεων στη λιανική αγορά

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το σύνολο των επιστροφών αγγίζει το 48% των πωλήσεων!

Σε «τεντωμένο σκοινί» η αγορά φαρμάκου Εκτός ελέγχου η κατανάλωση φαρμάκων, μαζί με τις επιστροφές

ε «τεντωμένο σκοινί» βαδίζει η φαρμακευτική αγορά. Η κατανάλωση φαρμάκων συνεχίζει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα, σφίγγοντας τη θηλιά γύρω από τον «λαιμό» των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, λόγω των υπέρογκων επιστροφών. Εύλογα, πολλοί αναρωτιούνται: Πόσο θα αντέξει το «σκοινί»; Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (Πίνακας 1), το 2022, η συνολική κατανάλωση φαρμάκων σε αξίες ξεπέρασε τα 6,5 δισ. ευρώ, έναντι 5,8 δισ. το 2021 και 5,5 δισ. το 2020. Μάλιστα, οι εκτιμήσεις για το 2023 αναφέρουν ότι θα αγγίξουμε τα 7 δισ. ευρώ! Συνακόλουθα, οι επιστροφές (clawbackrebates) συνεχώς αυξάνονται. Πέρσι, έκλεισαν στα 3,1 δισ., αντιπροσωπεύοντας το 48% του συνόλου, έναντι 2,5 δισ. το 2021. Για το 2023 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 3,4 δισ., συνυπολογίζοντας και την «ένεση» των 150 εκατ. από την ποινή συνυπευθυνότητας του κράτους. Συνολικά, οι επιστροφές αυξήθηκαν κατά 18% σε ετήσια βάση τα τελευταία πέντε χρόνια! Αν δεν ληφθούν μέτρα, οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι το 2026 οι επιστροφές των εταιρειών θα φθάσουν τα 5 δισ., αντιπροσωπεύοντας το 57% του συνόλου της αγοράς! Η αγωνία των φαρμακευτικών εταιρειών εντείνεται και από το γεγονός ότι η Πολιτεία δεν δείχνει να «καίγεται» για το θέμα. Προεκλογικώς, και στις προγραμματικές δηλώσεις της νέας κυβέρνησης, η Υγεία βρέθηκε στο επίκεντρο, αλλά μόνο σε ό,τι αφορά την ενίσχυση του ΕΣΥ με προσωπικό και υποδομές. Για το φάρμακο ούτε λέξη… Μετεκλογικώς, υπήρξε καλό κλίμα στις συναντήσεις που είχε ο νέος υπουργός, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, με τους φορείς της αγοράς. Και πάλι όμως δεν διαφάνηκε ό-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

τι αποτελεί προτεραιότητα η λήψη μέτρων ελέγχου των δαπανών για φάρμακα. Είναι διάχυτη, πλέον, η πεποίθηση ότι η κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται πόσο σοβαρή είναι η απειλή για τη βιωσιμότητα του κλάδου και την πρόσβαση των Ελλήνων ασθενών σε νέες, καινοτόμες θεραπείες. Μοναδική αχτίδα φωτός αποτελεί το γεγονός ότι πρόσφατα ανέλαβε στο Υπουργείο Υγείας στη θέση του Γενικού Γραμματέα Στρατηγικού Σχεδιασμού ο κ. Άρης Αγγελής, ο οποίος έχει γνώση και εμπειρία από τον χώρο του φαρμάκου. Υπήρξε επίκουρος καθηγητής στα Οικονομικά της Υγείας στο London School of Hygiene and Tropical Medicine (LSHTM). Μάλιστα, εκεί, ήταν επικεφαλής για την ανάπτυξη ενός ερευνητικού προγράμματος για την αξιολόγηση νέων ογκολογικών προϊόντων σε πρώιμο στάδιο, χρησιμοποιώντας τεχνικές φαρμακοοικονομικών και ανάλυσης αποφάσεων. Και το διδακτορικό του (PhD) αφορά στη Φαρμακευτική Πολιτική & Οικονομικά από το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής στο LSE. Από την πλευρά του, ο ΣΦΕΕ έχει χρηματοδοτήσει μια μελέτη που διεξήγαγε η IQVIA σχετικά με πρακτικές συγκράτησης και ελέγχου της φαρμακευτικής δαπάνης που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στόχος είναι να την παρουσιάσει στη νέα ηγεσία του Υπουργείου Υγείας μαζί με προτάσεις προσαρμοσμένες στην ελληνική πραγματικότητα, με στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας του συστήματος. Αξίζει να σταθούμε σε τρία σημεία που χρήζουν άμεσης κυβερνητικής παρέμβασης: 1. Υποκατάσταση: Τα στοιχεία της IQVIA δείχνουν ότι η πολιτική ελέγχου των τιμών των φαρμάκων έχει αποτύχει. Από τις μειώσεις τιμών που εφαρμόστηκαν μέσα στην

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

προηγούμενη χρονιά, αλλά και στις αρχές του 2023, για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που αποζημιώνονται θα έπρεπε να έχει καταγραφεί εξοικονόμηση της τάξης των 56 εκατ. ευρώ. Όμως, τελικά, όχι μόνο δεν υπήρξε εξοικονόμηση, αλλά φαίνεται και ενίσχυση των πωλήσεων κατά 170 εκατ. ευρώ, καθώς οι μειώσεις τιμών «εξανεμίστηκαν» από την αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 122 εκατ. ευρώ και την αλλαγή του μείγματος των θεραπευτικών σχημάτων ή αλλιώς την υποκατάσταση (συνταγογράφηση πιο ακριβών σκευασμάτων έναντι φθηνότερων) κατά 104 εκατ. ευρώ. 2. Φαρμακευτική δαπάνη ανασφάλιστων: Το 2022, αυτή ξεπέρασε τα 320 εκατ. ευρώ. Μάλιστα, ενώ το ποσοστό ανεργίας το 2018 ανερχόταν στο 19,3% και μειώθηκε στο 11,6% το 2022, η φαρμακευτική δαπάνη αυξήθηκε από τα 207 εκατ. στα 320, δηλαδή κατά 53,1%. Επίσης, ενώ η δαπάνη στα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ για τα έτη αυτά παρέμεινε περίπου σταθερή,

γύρω στα 100 εκατ. ευρώ ανά έτος, η δαπάνη στα ιδιωτικά φαρμακεία αυξήθηκε από τα 116 στα 213 εκατ. ευρώ ανά έτος, δηλαδή κατά 83,6%! Είναι σαφές ότι κάτι δεν πάει καλά… 3. Δαπάνη ΙΦΕΤ: Αφορά φάρμακα που εισάγονται από το ΙΦΕΤ για να καλυφθούν οι ανάγκες ασθενών. Πρόκειται για σκευάσματα τα οποία δεν είναι διαθέσιμα στην Ελλάδα, είτε λόγω έλλειψης είτε γιατί ακόμη δεν έχουν κυκλοφορήσει στη χώρα. Η δαπάνη για το 2022 έφτασε τα 200 εκατ. ευρώ! Το ποσό αυτό επιβαρύνει τον κλειστό προϋπολογισμό του φαρμάκου, και μάλιστα το ΙΦΕΤ χρεώνει αμοιβή 5% επί της τιμής εισαγωγής! Όμως, προφανώς, το ΙΦΕΤ δεν καταβάλλει clawback για την υπέρβαση της δαπάνης, την οποία και το ίδιο δημιουργεί ως έναν βαθμό. Μάλιστα, η διοίκησή του επιχαίρει δημοσίως για την πορεία των οικονομικών του οργανισμού του, ενώ πρακτικά παρασιτεί εις βάρος του δημοσίου συμφέροντος! •••

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Εξέλιξη φαρμακευτικής δαπάνης 2020-2026

ΑΡΘΡΟ

Οι 6 προτεραιότητες στη φαρμακευτική πολιτική

H του Ολύμπιου Παπαδημητρίου, προέδρου του ΣΦΕΕ

νέα κυβέρνηση έχει προτάξει στις προτεραιότητές της τους τομείς της υγείας και της ψηφιακής μεταρρύθμισης. Από την πλευρά μας, ως ΣΦΕΕ, αποσκοπούμε στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου συστήματος υγείας προς όφελος των Ελλήνων ασθενών. Συνεπώς, η προτεραιοποίηση της κυβέρνησης μόνο ικανοποίηση μπορεί να μας προκαλεί, αφού, υπό προϋποθέσεις, συγκλίνουμε προς έναν κοινό στόχο. Τα κύρια θέματα για την πολιτική του φαρμάκου, που ευελπιστούμε ότι συγκαταλέγονται στις προτεραιότητες της κυβέρνησης, είναι τα εξής:

1. Ε ξορθολογισμός της δημόσιας χρηματοδότησης για το φάρμακο

Μόνο για το 2022, οι συνολικές επιστροφές των εταιρειών εκτιμάται ότι ανέρχονται στο 47% της συνολικής δαπάνης για το φάρμακο, με την Πολιτεία να καλύπτει μόλις το 42% και οι ασθενείς το 11%.

Καθίσταται απαραίτητος ο συνολικός εξορθολογισμός της δημόσιας φαρμακευτικής χρηματοδότησης, ο οποίος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανάγκες του συστήματος σε φάρμακα, το υγειονομικό και δημογραφικό προφίλ της χώρας μας, αλλά και τις νέες, καινοτόμες θεραπείες που έρχονται. Τα τελευταία χρόνια, ο φαρμακευτικός κλάδος επωμίζεται οριζόντια μέτρα και υπέρογκες επιστροφές. Μόνο για το 2022, οι συνολικές επιστροφές των εταιρειών εκτιμάται ότι ανέρχονται στο 47% της συνολικής δαπάνης για το φάρμακο, με την Πολιτεία να καλύπτει μόλις το 42% και οι ασθενείς το 11%. Την ίδια στιγμή, οι τιμές των πρωτότυπων φαρμάκων καθορίζονται από την Πολιτεία μεταξύ των χαμηλότερων επιπέδων της Ευρώπης, ενώ βαίνουν μόνον περαιτέρω μειούμενες, γεγονός που συμβάλλει, σε μεγάλο βαθμό, στις ελλείψεις φαρμάκων, λόγω παράλληλων εξαγωγών. Για κάποιες κατηγορίες φαρμακευτικής δαπάνης πρέπει να αναζητηθούν κονδύλια από άλλες πηγές, όπως, για παράδειγ-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

μα, για τη φαρμακευτική κάλυψη των ανασφάλιστων πολιτών, όπου παρατηρείται μάλιστα η εξής στρέβλωση: ενώ η ανεργία βαίνει συνεχώς μειούμενη, η δαπάνη για τους ανασφάλιστους συνεχώς αυξάνεται και υπερβαίνει τα 300 εκατ. ευρώ ετησίως (2022). Άλλη κατηγορία για την οποία πρέπει να προβλεφθεί ξεχωριστό πρόσθετο κονδύλι είναι τα φάρμακα που εισάγει ο ΙΦΕΤ, τα οποία καλύπτουν κάποιες ειδικές περιπτώσεις, ενώ δεν καταβάλλουν και υποχρεωτικές επιστροφές (clawback & rebate), επιβαρύνοντας τον υπάρχοντα δημόσιο προϋπολογισμό κατά περίπου 200 εκατ. ευρώ ετησίως.

2. Β ελτίωση της αποδοτικότητας τον πόρων - Ψηφιοποίηση του συστήματος Είναι απαραίτητη η αποδοτικότερη χρήση των υπαρχόντων πόρων μέσα από την αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων για τον έλεγχο της συνταγογράφησης, την εφαρμογή των πρωτοκόλλων, την ανάπτυξη φίλτρων συνταγογράφησης, την εισαγωγή του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, τη διασύνδεση των εργαστηριακών εξετάσεων με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση, την πλήρη ψηφιοποίηση της κατανάλωσης και των εξετάσεων στα νοσοκομεία, καθώς και τη διενέργεια διαγωνισμών, όπου είναι εφικτό. Χωρίς έλεγχο και βελτίωση της απόδοσης των πόρων, οποιαδήποτε ενίσχυση της χρηματοδότησης θα έχει παροδικό αποτέλεσμα.

3. Πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία Οι νέες θεραπείες υψηλής αξίας δημιουργούν επιπλέον προκλήσεις για όλα τα συστήματα υγείας διεθνώς, αφού πολλές φορές έχουν υψηλό κόστος. Η Πολιτεία πρέπει να εξασφαλίσει την πρόσβαση των

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ ασθενών στην καινοτομία, εισάγοντας νέους τρόπους αξιολόγησης, χρηματοδότησης και αποζημίωσής τους. Ο ΣΦΕΕ έχει προτείνει τη δημιουργία ενός Ταμείου Καινοτομίας (Innovation Fund), το οποίο θα μπορεί να χρηματοδοτήσει αυτές τις θεραπείες παράλληλα με την αξιολόγησή τους.

4. Ενίσχυση των επενδύσεων σε Ε&Α Για να προσελκύσουμε περισσότερες επενδύσεις στην παραγωγή και την Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) θα πρέπει να δοθούν περαιτέρω κίνητρα. Η παροχή κινήτρων για παραγωγικές επενδύσεις και η ενίσχυση των ελληνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων είναι καθοριστικής σημασίας για την εθνική οικονομία και την ανάπτυξη των εξαγωγών. Ωστόσο, η προσέλκυση περισσότερων κλινικών μελετών πρέπει επίσης να αποτελεί πρωταρχικό στόχο και πρέπει να επανεξεταστεί το σχετικό πλαίσιο που βασίζεται στο Ταμείο Ανάκαμψης. Παρ’ όλο που σε ευρωπαϊκό επίπεδο επενδύονται σε κλινικές μελέτες 39 δισ. ευρώ ετησίως, η Ελλάδα απορροφά μόλις 100 εκατ. ευρώ. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι από τις κλινικές μελέτες ωφελημένοι είναι πρωτίστως οι ασθενείς αλλά και το σύστημα υγείας.

5. Αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Φαρμακευτικής Νομοθεσίας Θα πρέπει η χώρα μας να εξακολουθήσει να υποστηρίζει το οικοσύστημα της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας μέσα από τη διατήρηση ή και την ενίσχυση

του υπάρχοντος πλαισίου κινήτρων για την καινοτομία, όπως είχε δεσμευθεί επίσημα η κυβέρνηση. Ευελπιστούμε ότι η άποψη αυτή θα ενισχυθεί και θα αποτελέσει εθνική θέση κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων αναφορικά με την αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Φαρμακευτικής Νομοθεσίας, το επόμενο διάστημα.

6. Β ελτίωση της λειτουργικότητας του συστήματος Ο τρόπος άσκησης της πολιτικής για το φάρμακο και ο τρόπος αντιμετώπισης των φαρμακευτικών εταιρειών χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργικότητα. Η αναδρομική ισχύς των διαπραγματεύσεων, η τεράστια καθυστέρηση στην έκδοση των εκκαθαριστικών σημειωμάτων των υποχρεωτικών επιστροφών, η έλλειψη δεδομένων, άρα και διαφάνειας, από τους κρατικούς οργανισμούς προς τις φαρμακευτικές εταιρείες επηρεάζουν την καθημερινότητα της βιομηχανίας και εντείνουν την έλλειψη προβλεψιμότητας και διαφάνειας, οι οποίες είναι απαραίτητες συνθήκες του υγιούς επιχειρείν.

Η παροχή κινήτρων για παραγωγικές επενδύσεις και η ενίσχυση των ελληνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων είναι καθοριστικής σημασίας για την εθνική οικονομία και την ανάπτυξη των εξαγωγών.

Ο κλάδος μας, διαχρονικά, στηρίζει το Σύστημα Υγείας και τους ασθενείς. Σε περιόδους δύσκολες, σταθήκαμε συνοδοιπόρος της Πολιτείας, διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακά τους, και έτσι θα συνεχίσουμε. Χρειάζεται, ωστόσο, η διαμόρφωση μιας βιώσιμης εθνικής φαρμακευτική πολιτικής, με επίκεντρο τον ασθενή, τη Δημόσια Υγεία και την απασχόληση. •••

ΑΡΘΡΟ

Οι προκλήσεις της νέας κυβέρνησης της Λαμπρίνας Μπαρμπετάκη, προέδρου του PhARMA Innovation Forum

ι προκλήσεις για τη νέα κυβέρνηση στο πεδίο της φαρμακευτικής πολιτικής είναι πολλές και σημαντικές. Ήταν ήδη γνωστές πριν τις εκλογές, έχουν επισημανθεί και καταγραφεί με τεκμηριωμένο τρόπο επανειλημμένα και στρέφονται κυρίως γύρω από τους άξονες της χρηματοδότησης και της προώθησης διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Δυστυχώς, η πρόσφατη επικαιρότητα, με την έκδοση των σημειωμάτων του νοσοκομειακού clawback για το πρώτο εξάμηνο του 2022 ανέδειξε, σε όλη της την έκταση, τη σημασία των προκλήσεων και το πόσο επείγουσα είναι η πολιτική τους αντιμετώπιση. Έγινε, ουσιαστικά, σαφές ότι η ανεπάρκεια της κρατικής χρηματοδότησης και η υστέρηση των μεταρρυθμίσεων οδηγούν στη μη βιώσιμη συνθήκη της χρηματοδότησης από τις ίδιες τις εταιρείες ενός ποσοστού της αξίας των φαρμάκων που φτάνει –και σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνά– το 70%! Προφανώς, αυτή η συνθήκη θέτει σε άμεσο και ρεαλιστικό κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών στην Ελλάδα σε καινοτόμες θεραπείες που έχουν ανάγκη, μια πρόσβαση που για τους περισσότερους πολίτες της ΕΕ θεωρείται αυτονόητη. Η αύξηση της –στάσιμης εδώ και χρόνια– χρηματοδότησης της φαρμακευτικής δαπάνης προκύπτει, συνεπώς, ως απόλυτη ανάγκη. Ο αυξημένος προϋπολογισμός,

Η ανεπάρκεια της κρατικής χρηματοδότησης και η υστέρηση των μεταρρυθμίσεων οδηγούν στη μη βιώσιμη συνθήκη της χρηματοδότησης από τις ίδιες τις εταιρείες ενός ποσοστού της αξίας των φαρμάκων που φτάνει –και σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνά– το 70%!

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ωστόσο, θα πρέπει να είναι ενιαίος, ώστε να αποτρέπεται η διακριτική μεταχείριση συγκεκριμένων κατηγοριών φαρμάκων έναντι άλλων και να γίνεται εφικτή η μεταφορά των εξοικονομήσεων που προκύπτουν σε θεραπευτικές κατηγορίες χωρίς καινοτόμα φάρμακα προς κατηγορίες με καινοτόμα φάρμακα ή σε αυτές που υπόκεινται σε μεγάλη αύξηση των δαπανών για λόγους επιδημιολογικούς ή θεραπευτικής αποτελεσματικότητας. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρξει και επιπλέον χρηματοδότηση, στην κατεύθυνση της αναδιανομής των πόρων που έχουν διατεθεί από το RRF προς τον προϋπολογισμό της φαρμακευτικής καινοτομίας (νοσοκομεία και ΕΟΠΥΥ), τουλάχιστον σε επίπεδο που να εξισώνει το clawback της βιομηχανίας για όλα τα κανάλια. Ως PhARMA Innovation Forum, επιμένουμε συστηματικά και στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτές σχετίζονται κυρίως με την ψηφιοποίηση του συστήματος και τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα επιτρέψουν αφενός τον εξορθολογισμό της δαπάνης και αφετέρου την εμπέδωση ενός κλίματος διαφάνειας, εμπιστοσύνης και προβλεψιμότητας. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έναρξη λειτουργίας της ΕΚΑΠΥ, η οποία θα επιφέρει οφέλη αποδοτικότητας στο σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της ταχύτερης λήψης των εκπτώσεων κατόπιν διαπραγμάτευσης και της βελτίωσης της λήψης αποφάσεων με βάση δεδομένα. Υπολογίζεται ότι η εφαρμογή της ΕΚΑΠΥ θα εξοικονομήσει πόρους κατά 10% από τη δαπάνη των φαρμακευτικών προϊόντων. Οι παραπάνω προτεραιότητες θα πρέπει να συνδυαστούν και με την αναδιάρθρωση των κινήτρων για την επένδυση σε έρευνα και ανάπτυξη, που είναι απαραίτητη. Το τελικό ζητούμενο δεν μπορεί παρά να είναι ένα εθνικό σύστημα υγείας στο οποίο οι ασθενείς που ζουν στην Ελλάδα να απολαμβάνουν ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε καινοτόμες υπηρεσίες και θεραπευτικές λύσεις. •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

Είμαστε σε επαφή

Μαθαίνουμε για τη Θρόμβωση

Γνωρίζουμε την Ψωρίαση

Ενημερωνόμαστε για την ατοπική δερματίτιδα

gateofthrombs.gr

psoriasis.myderma.info

atopic.myderma.info

youtube.com/leopharmagreece leo-pharma.gr

ΑΡΘΡΟ Τι δείχνει μελέτη της IQVIA

Ρεκόρ πωλήσεων στη λιανική αγορά Σημαντική αύξηση στην κατανάλωση γενοσήμων

λιανική αγορά φαρμάκων καταγράφει αύξηση πωλήσεων σε αξίες και όγκο, παρά τις σημαντικές ελλείψεις φαρμάκων. Παράγοντες της αγοράς αποδίδουν την αύξηση στη διείσδυση νέων και πιο ακριβών θεραπειών, σε συνδυασμό με την έκρηξη των ιώσεων τον χειμώνα που μας πέρασε. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από στοιχεία της εταιρείας μελετών IQVIA, για λογαριασμό του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας (ΣΦΕΕ). Η αγορά των φαρμάκων κατά το δωδεκάμηνο 1/4/2022-31/3/2023 διαμορφώθηκε στα 4,55 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 5,9% σε σχέση με το αντίστοιχο προηγούμενο δωδεκάμηνο. Όσον αφορά τον όγκο, διακινήθηκαν περίπου κατά 3,5% περισσότερες συσκευασίες φαρμάκων. Να σημειωθεί ότι τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν τα φάρμακα που χορηγούνται

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

στα νοσοκομεία, αλλά και τα Φάρμακα Υψηλού Κόστους, που διακινούνται κυρίως από τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ. Περιέχουν σκευάσματα που δίνονται με συνταγή αλλά και μη συνταγογραφούμενα (ΜΗΣΥΦΑ), όπως τα παυσίπονα. Στις επιμέρους κατηγορίες έχουμε: Α ύξηση 2,3% στα φάρμακα προστατευμένης πατέντας (on patent) από πλευράς όγκου και 7,5% από πλευράς αξίας. Σ τα γενόσημα, σημειώθηκε αύξηση της τάξης του 7,4% στον όγκο, η οποία συνοδεύτηκε από σημαντική αύξηση 10,3% σε αξία. Ε πίσης, τα off-patent, δηλαδή «επώνυμα» φάρμακα τα οποία έχουν χάσει όμως την πατέντα τους, σημείωσαν αύξηση 2,4% σε αξία και 2,6% σε όγκο.

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

 Συνολικά στο δωδεκάμηνο, τα πρωτότυπα φάρμακα (με πατέντα προστατευόμενη ή μη), απορρόφησαν το περίπου 59% της αγοράς σε αξίες (30% με προστασία πατέντας και 29% τα off-patent) και τα γενόσημα το 23% της αγοράς.  Από πλευράς όγκου, τα πρωτότυπα υπό προστασία πατέντας σκευάσματα απορρόφησαν το 8% της αγοράς, τα εκτός πατέντας πρωτότυπα το 37% και τα γενόσημα περίπου το 34%. Α πό το σύνολο των 4,55 δισ. της λιανικής αγοράς, τα πρωτότυπα (on και offpatent) αυξήθηκαν σε περίπου 2,41 δισ. ευρώ από 2,3 δισ. ευρώ και τα γενόσημα αυξήθηκαν σε 1,2 δισ. ευρώ από 1,1 δισ. ευρώ. Περίπου στα 925 εκατ. ευρώ, από 895 εκατ. ευρώ, εκτιμάται ότι διαμορφώθηκε η αγορά των υπόλοιπων προϊόντων. Β άσει τιμής, τα φάρμακα που κοστίζουν κάτω από 10 ευρώ αποτελούν το 66% της αποζημιούμενης αγοράς από πλευράς όγκου. Ακολουθούν με ποσοστό 12% αυτά που κοστίζουν μεταξύ 10 και 14,99 ευρώ, 5% κατέχουν τα φάρμακα κόστους 15 έως 19,99 ευρώ και περίπου 5% αυτά των 20-29,99 ευρώ.  Σε ό,τι αφορά τις θεραπευτικές κατηγορίες, πρώτα σε κυκλοφορία είναι τα φάρμακα για το πεπτικό σύστημα και τον μεταβολισμό με 23,8% (εδώ περιλαμβάνονται και τα αντιδιαβητικά), ακολουθούν τα καρδιολογικά με 21%, τα νευρολογικά με 13% και με 12,5% σκευάσματα για το αίμα και τα αιμοποιητικά όργανα. Οι τέσσερις αυτές κατηγο-

ρίες καλύπτουν το 70,3% της αγοράς. Τ έλος, τα εμβόλια απέσπασαν το 5% της αγοράς σε αξία και το 2% σε όγκο.

Σύμφωνα με την IQVIA, από τις μειώσεις τιμών που εφαρμόστηκαν μέσα στην προηγούμενη χρονιά, αλλά και στις αρχές του 2023, για τα συνταγογραφούμενα φάρμακα που αποζημιώνονται, η αγορά των οποίων διαμορφώθηκε στα περίπου 4 δισ. ευρώ, θα έπρεπε να έχει σημειωθεί εξοικονόμηση της τάξης των 56 εκατ. ευρώ για το διάστημα που εξετάζεται. Όμως, τελικά, όχι μόνο δεν υπήρξε εξοικονόμηση, αλλά παρουσιάζεται και ενίσχυση των πωλήσεων κατά 170 εκατ. ευρώ, καθώς οι μειώσεις τιμών «εξανεμίστηκαν» από την αύξηση του όγκου πωλήσεων κατά 122 εκατ. ευρώ και την αλλαγή του μείγματος των θεραπευτικών σχημάτων ή αλλιώς την υποκατάσταση (συνταγογράφηση πιο ακριβών σκευασμάτων έναντι φθηνότερων) κατά 104 εκατ. ευρώ. •••

Η αγορά των φαρμάκων κατά το δωδεκάμηνο 1/4/2022-31/3/2023 διαμορφώθηκε στα 4,55 δισ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 5,9% σε σχέση με το αντίστοιχο προηγούμενο δωδεκάμηνο.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Το φαινόμενο εμφανίζεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης

Συνεχίζονται οι ελλείψεις φαρμάκων Νέα απαγόρευση παράλληλων εξαγωγών από τον ΕΟΦ

ι συνεχιζόμενες ελλείψεις φαρμάκων διχάζουν τους φορείς της φαρμακευτικής αγοράς. Φαρμακαποθηκάριοι, φαρμακοποιοί και φαρμακοβιομήχανοι ρίχνουν, ο ένας στον άλλο, τις ευθύνες για την κατάσταση, ενώ ο ΕΟΦ επιχειρεί μάταια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με επ’ αόριστον απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών 280 σκευασμάτων. Ειδικότερα, στις 7 Ιουλίου 2023, ο ΕΟΦ ανακοίνωσε ότι, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, προχωρά σε συγκεκριμένες κινήσεις για την αντιμετώπιση των ελλείψεων:  Οι φαρμακευτικές εταιρείες να αυξήσουν σημαντικά, το επόμενο χρονικό διάστημα,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

τις ποσότητες των φαρμάκων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, το οποίο άλλωστε αποτελεί και υποχρέωσή τους. Ο ι φαρμακαποθήκες υποχρεώνονται να δηλώνουν τις πωλήσεις και τα αποθέματά τους για τα ελλειπτικά φάρμακα σε πραγματικό χρόνο, ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμη η εκτίμηση του φαινομένου και η ανεύρευση λύσεων. Για τον λόγο αυτό, αναπτύχθηκε ειδική πλατφόρμα, η οποία θα τεθεί σε λειτουργία μέσα στην εβδομάδα. Μ ε απόφαση του Υπουργείου Υγείας, η χορήγηση φαρμάκων που βρίσκονται σε έλλειψη ή περιορισμένη διάθεση θα γίνεται από τα φαρμακεία στους ασθε-

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ νείς μόνο εφόσον αυτά έχουν συνταγογραφηθεί ηλεκτρονικά βάσει των ενδείξεων και από τις ιατρικές ειδικότητες που προβλέπονται. Ο ποιαδήποτε έλλειψη ή δυσκολία ανεύρεσης φαρμάκου πρέπει να δηλώνεται από τους φαρμακοποιούς και τους γιατρούς στην πλατφόρμα του ΕΟΦ, ώστε να λαμβάνεται μέριμνα άμεσα.

Ο οργανισμός σημείωσε ακόμη ότι έλλειψη θεωρείται η αδυναμία κάλυψης των αναγκών σε επίπεδο δραστικής ουσίας και όχι σκευάσματος, καθώς η ουσία μπορεί να παρέχεται μέσω εναλλακτικών γενόσημων σκευασμάτων. Στις περιπτώσεις στις οποίες υπάρχουν εναλλακτικά σκευάσματα, ενθαρρύνεται η κάλυψη των αναγκών με γενόσημα φάρμακα. Λίγες μέρες αργότερα, στις 27 Ιουλίου 2023, ο ΕΟΦ ανακοίνωσε ότι, από την 1η Αυγούστου, τίθεται σε εφαρμογή η απαγόρευση των εξαγωγών 280 σκευασμάτων. Το γεγονός προκάλεσε σφοδρή κόντρα ανάμεσα στον πρόεδρο του ΠΦΣ, κ. Απόστολο Βαλτά, και τον πρόεδρο του Πανελληνίου Συλλόγου Φαρμακαποθηκαρίων, κ. Θεόδωρο Σκυλακάκη, ο οποίος μάλιστα υπέβαλε μήνυση! Ο κ. Βαλτάς και ο ΠΦΣ επικρότησαν δημόσια τις αποφάσεις του ΕΟΦ, ενώ, όπως ήταν φυσικό, από την πλευρά του ΠΣΦ, ο κ. Σκυλακάκης αντέδρασε έντονα, κατακεραυνώνοντας τη διοίκηση του ΕΟΦ και την κυβέρνηση. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπήρξε ένα αλαλούμ κατά τη δημοσιοποίηση της απόφασης του ΕΟΦ. Το πρωί, συμπεριλήφθηκε

λίστα με περιορισμένο αριθμό φαρμάκων, ενώ το απόγευμα έγινε «ορθή επανακοινοποίηση», στην οποία αναφέρονται τα 280 σκευάσματα. Εύλογα, ο ΠΣΦ αναρωτήθηκε τι… μεσολάβησε, επισημαίνοντας ότι η απόφαση ελήφθη «χωρίς καμία τεκμηρίωση της έλλειψης» των συγκεκριμένων σκευασμάτων. Ακόμη, δικαιολογημένα, επισημαίνει ότι «ο ΕΟΦ αυτοαναιρείται, θέτοντας σε απαγόρευση πάνω από 40 φαρμακευτικά προϊόντα, τα οποία διαθέτουν πληθώρα γενόσημων»… Στο μεταξύ, μία ημέρα νωρίτερα, στις 26 Ιουλίου 2023, ο ΕΟΦ έθεσε σε λειτουργία μια νέα Ηλεκτρονική Υπηρεσία «Δήλωσης Αποθεμάτων Φαρμάκων Ανθρώπινης Χρήσης». Και κάλεσε τους κατόχους άδειας χονδρικής πώλησης φαρμάκων να προετοιμαστούν δημιουργώντας λογαριασμό για την εν λόγω υπηρεσία άμεσα και, σε κάθε περίπτωση, εντός εύλογου χρόνου 7 εργάσιμων ημερών.

Διεθνές πρόβλημα Να σημειώσουμε ότι ελλείψεις φαρμάκων δεν υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Το φαινόμενο αφορά όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, στον βαθμό που στην παγκόσμια αφορά παρατηρείται μεγάλη έλλειψη δραστικών ουσιών, λόγω των συνεπειών της πανδημίας και της αναταραχής στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα. Έρευνα της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακοποιών (PGEU), που αφορά το 2022 σε 29 χώρες της Ευρώπης, έδειξε ότι υπάρχουν ελλείψεις σε περίπου 600 σκευάσματα, ενώ το 2021 ο αριθμός τους δεν ξεπερνούσε τα 300.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ Τα καρδιαγγειακά φάρμακα ήταν ανεπαρκώς διαθέσιμα στο μεγαλύτερο ποσοστό των χωρών (82,76%), ακολουθούμενα από εκείνα για το νευρικό σύστημα, τα αντιβιοτικά (79,31%) και τα φάρμακα για το αναπνευστικό σύστημα (75,86%). Μάλιστα, τον Ιούνιο είχαμε για πρώτη φορά 24ωρη απεργία στα φαρμακεία της Γερμανίας, με βασικό θέμα τις ελλείψεις φαρμάκων. Ακόμη, η Ομοσπονδιακή Ένωση Φαρμακοποιών (ABDA) αντιδρά στη μεγάλη καθημερινή γραφειοκρατία που απαιτούν τα ασφαλιστικά ταμεία.

Προτάσεις Αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα από τα μέτρα που έχει προτείνει ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος: Ε π’ αόριστον απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών στα φάρμακα για τα οποία καταγράφονται ελλείψεις, και αυτό διότι έχει διαπιστωθεί στην πράξη πως μόνο όταν οι αποφάσεις απαγόρευσης των εξαγωγών έχουν διάρκεια η αγορά σταδιακά ομαλοποιείται. Αντιθέτως, όταν τα μέτρα δεν έχουν μόνιμο αλλά παροδικό χαρακτήρα, οι φαρμακαποθήκες τα αποθεματοποιούν, χωρίς να τα διαθέτουν στην ελληνική αγορά, και μετά τα εξάγουν μαζικά.  Αλλαγή της ελληνικής νομοθεσίας, απαγορεύοντας τις πωλήσεις μεταξύ χονδρεμπόρων πέραν ενός φυσιολογικού ποσοστού, με στόχο τον περιορισμό των ανταλλαγών φαρμακευτικών σκευασμάτων, με σκοπό την εξαγωγή τους. Δεν είναι δυνατόν το 80% του τζίρου ενός χονδρέμπορα να είναι πωλήσεις προς έναν άλλο χονδρέμπορα. Ν α υπάρξει εφαρμογή real-time ενημέρωσης για το ποιες εξαγωγές πραγματοποιεί κάθε χονδρέμπορος, ώστε να γνωρίζουν όλοι, η Πολιτεία, η φαρμακευτική εταιρεία και εμείς οι φαρμακοποιοί, τι εξάγει κάθε χονδρέμπορος.  Ενίσχυση και αυστηροποίηση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των χονδρεμπόρων.  Έλεγχος από την κυβέρνηση της σωστής λειτουργίας στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή στους Marketing Authorization Holders, στους χονδρεμπόρους, στα φαρμακεία, και αυστηρή

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

εφαρμογή των νόμων και τα μέτρων τα οποία έχει η ίδια αποφασίσει. Ε νίσχυση της δυνατότητας των φαρμακείων να δημιουργήσουν σε συνεργασία με την Πολιτεία “alert” πιθανής έλλειψης του φαρμακευτικού προϊόντος. Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος να συνεργάζονται για τη δημιουργία μιας ηλεκτρονικής εφαρμογής με την οποία ο γιατρός θα ενημερώνεται για το φάρμακο που τελεί υπό έλλειψη, κατά τη συνταγογράφηση κ.ά.

Από την πλευρά του, ο ΣΦΕΕ έχει επισημάνει ότι: «Το θέμα των ελλείψεων των φαρμάκων είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, με πολλές διαστάσεις. Η ευρωπαϊκή στρατηγική του φαρμάκου, που συζητείται εδώ και δύο-τρία χρόνια στις Βρυξέλλες, έχει θέσει το θέμα των ελλείψεων φαρμάκων στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών της, χωρίς όμως να προτείνει βιώσιμες και ουσιαστικές λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στην Ελλάδα, το θέμα είναι ακόμα πιο πολύπλοκο, διότι, εκτός από την έλλειψη πρώτων υλών και δραστικών ουσιών, που επηρεάζει τα εργοστάσια, υπάρχει και το ζήτημα των παράλληλων εξαγωγών πρωτότυπων κυρίως φαρμάκων, το οποίο οφείλεται στις πολύ χαμηλές τιμές σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Για παράδειγμα, οι τιμές αυτές στην τοπική μας αγορά κυμαίνονται στο 1/4 ή το 1/5 της τιμής των ιδίων σκευασμάτων στη Γερμανία, και αυτό το τεράστιο περιθώριο κέρδους ωθεί κάποιους Έλληνες χονδρέμπορους να προτιμούν τις εξαγωγές. Η Ελλάδα είναι μία από τις 7 χώρες που έχουν επιβάλει απαγόρευση εξαγωγών κατά καιρούς. Σαν ΣΦΕΕ, έχουμε κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το θέμα των παράλληλων εξαγωγών, με κυρίαρχη την περισσότερη διαφάνεια στη διακίνηση των φαρμάκων σε όλους τους κρίκους της εφοδιαστικής αλυσίδας και κυρίως στους χονδρεμπόρους. Από το 2016, η φαρμακοβιομηχανία καταθέτει στον ΕΟΦ καθημερινά τις πωλήσεις φαρμάκων ανά κωδικό και ανά ΑΦΜ παραλήπτη. Η σημαντική αύξηση των αποθεμάτων των φαρμάκων, εάν δεν εξασφαλίζεται η διαφάνεια και ο έλεγχος στην αλυσίδα διανομής, δεν θα μειώσει τις ελλείψεις στη χώρα μας και θα επιφέρει δραματική αύξηση του κόστους στη βιομηχανία». •••

 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΑΓΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΥ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τι δείχνουν οι νέες μελέτες

Διαβήτης τύπου 1 και Covid-19 Πού οφείλεται η αύξηση περιστατικών κατά την πανδημία;

Νέες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση και των περιπτώσεων με τον λεγόμενο διαβήτη τύπου 1, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν οφείλεται στον ιό ή στο lockdown.

ολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι υπήρχε αύξηση των διαγνώσεων έως και 40% νέων περιστατικών διαβήτη τύπου 2 σε άτομα που νόσησαν με Covid-19, ενώ σε πολλούς δεν υπήρχε κανένας προδιαθεσικός παράγοντας για διαβήτη. Νέες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση και των περιπτώσεων με τον λεγόμενο διαβήτη τύπου 1, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν οφείλεται στον ιό ή στο lockdown. Το θέμα αναλύει ο κ. Αντώνιος Λέπουρας, διευθυντής της Παθολογικής-Διαβητολογικής Κλινικής και του Διαβητολογικού Κέντρου Metropolitan General. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet Diabetes & Endocrinology, τόσο η συχνότητα εμφάνισης του διαβήτη τύπου 1 όσο και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων κατά την εμφάνιση αυξήθηκαν μεταξύ των παιδιών και των εφήβων στη Φινλανδία στους πρώτους 18 μήνες της πανδημίας Covid-19. Όμως, δεν είναι σαφές εάν αυτό οφειλόταν στον ίδιο τον ιό SARS-CoV-2, καθώς λίγοι είχαν επιβεβαιωθεί με λοίμωξη πριν από τη διάγνωση. Δυστυχώς, σχεδόν έως και το ένα τέταρτο του πληθυσμού της μελέτης δεν είχε υποβληθεί σε τεστ SARS-CoV-2. Οι ερευνητές, στα συμπεράσματά τους, ισχυρίζονται ότι τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν πως η αύξηση του ποσοστού της νόσου και της συχνότητας της σοβαρής και επικίνδυνης επιπλοκής, δηλαδή της διαβητικής κετοξέωσης, σχε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

τίζεται με τα προληπτικά μέτρα που εισήχθησαν στην αρχή της πανδημίας, όπως το lockdown και η φυσική απόσταση, και πολύ λιγότερο με την άμεση επίδραση του SARS-CoV-2. Παρ’ όλα αυτά, εκτός από την ερμηνεία της αιτιώδους συνάφειας, δηλαδή ότι τα lockdown και όχι ο ιός μπορεί να παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο, μια διαφορετική άποψη είναι ότι υπάρχει μια εμπλοκή του ιού, είτε μέσω φλεγμονής είτε ακόμη και άμεσης καταστροφικής επίδρασης στα βκύτταρα του παγκρέατος. Η υπόθεση αυτή στηρίζεται σε προηγούμενες μελέτες, όπου ο ιός έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 1, οι οποίες έχουν επίσης δείξει ότι μπορεί τα παιδιά να μην έχουν απαραίτητα 100% θετικότητα στον έλεγχο για αντισώματα, λόγω της ετερογένειας της απόκρισης των Τ-κυττάρων και της αδυναμίας των τεστ να τον ανακαλύψουν. Επικρατεί, λοιπόν, μεγάλη διαφωνία μεταξύ των «ειδικών» στο θέμα σε σχέση με τον διαβήτη και τη λοίμωξη Covid-19, δηλαδή σε τι βαθμό ο ιός παίζει ρόλο στην εμφάνιση νέων περιστατικών. Υπάρχουν, σίγουρα, στοιχεία ότι ακόμη και οι ήπιες λοιμώξεις από τον SARS-CoV-2 αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Αυτό, από μόνο του, χρειάζεται στενή, διαχρονική προληπτική ιατρική παρακολούθηση με την πάροδο του χρόνου. Οι ερευνητές συνέκριναν δεδομένα από το Φινλανδικό Μητρώο Παιδιατρικού Διαβήτη για την περίοδο από 1 Μαρτίου 2020 έως 31 Αυγούστου 2021 με εκείνα των ίδιων περιόδων για τα έτη 2014-2019. Συνολικά, 785 παιδιά ηλικίας κάτω των 15

ετών διαγνώστηκαν κατά τη διάρκεια της 18μηνης πανδημικής περιόδου (3/20-8/21) και συνολικά 2.096 διαγνώστηκαν κατά τη συνδυασμένη περίοδο αναφοράς των 54 μηνών (3/14-8/19). Η επίπτωση του διαβήτη τύπου 1 ήταν 61 ανά 100.000 πληθυσμού ηλικίας κάτω των 15 ετών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σημαντικά υψηλότερη από 52,3 ανά 100.000 που παρατηρήθηκε κατά την περίοδο αναφοράς. Συγκρίνοντας τις δύο περιόδους, η αναλογία ποσοστού επίπτωσης προσαρμοσμένη στην ηλικία και το φύλο ήταν 1,16, η οποία ήταν στατιστικά σημαντική. Τα περισσότερα παιδιά είχαν σοβαρή επιπλοκή με διαβητική κετοξέωση στη διάγνωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας (30,8% έναντι 22,6%) και με σημαντικά μεγαλύτερη συχνότητα κατά την εμφάνιση διαβήτη τύπου 1 (8,8% έναντι 5,6%). Από τα 583 παιδιά στα οποία αναλύθηκαν τα αντισώματα SARS-CoV-2 (το 25,7% των ατόμων της μελέτης που διαγνώστηκαν με διαβήτη τύπου 1) μόνο 5 (1%) θεωρήθηκε ότι είχαν οξεία λοίμωξη Covid-19 πριν από τη διάγνωση με βάση δύο διαφορετικές εξετάσεις αντισωμάτων.

Μπορεί να φταίει ο ιός, αλλά μπορεί και το lockdown Τα προκαταρκτικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι το ποσοστό του διαβήτη τύπου 1 έχει μειωθεί στα παιδιά της Φινλανδίας μετά την άρση του περιορισμού της πανδημίας το καλοκαίρι του 2021. Καταγράφηκαν 211 νέα κρούσματα μεταξύ Σεπτεμβρίου 2021 και Φεβρουαρίου 2022, σε σύγκριση με 301 από την 1η Μαρτίου 2020 έως τις 31 Αυγούστου 2021. Σύμφωνα με αυτό που εί-

ναι γνωστό ως υπόθεση της βιοποικιλότητας, η μικροβιακή έκθεση και οι λοιμώξεις στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορούν να ενισχύσουν την προστασία από αυτοάνοσα νοσήματα. Η μείωση των επαφών σε σχέση με το κοινωνικό lockdown περιόρισε σημαντικά τις οξείες λοιμώξεις στα παιδιά, οι οποίες μπορεί να έχουν αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1. Ο αντίλογος βέβαια είναι ότι η συσχέτιση που παρατηρήθηκε στη μελέτη δεν πρέπει να εξισωθεί ως αιτιολογική, ειδικά χωρίς βιοδείκτες ή συγκρίσεις μικροχλωρίδας εντέρου, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να τεκμηριώσουν τη βιολογική αληθοφάνεια αυτής της παρατήρησης. Επίσης, το ίδιο το στρες της κοινωνικής απομόνωσης μαζί με το άγχος θανάτου που καλλιεργήθηκε συστηματικά από τα ΜΜΕ αποτελούν από μόνα τους παράγοντες ενεργοποίησης παθολογικών μηχανισμών αυτοανοσίας, με τελικό αποτέλεσμα την αυτοκαταστροφή των εκκρινόντων ινσουλίνη β-κυττάρων του παγκρέατος. Οι ακριβείς μηχανισμοί για να εξηγήσουν πώς τα μέτρα κοινωνικής απομόνωσης επηρεάζουν την αυτοανοσία και τη βιοποικιλότητα είναι πολύ δύσκολο να τεκμηριωθούν και δεν έχουν ακόμη εξεταστεί. Το μήνυμα αυτής της μελέτης είναι πως πιθανόν να μην είναι αποκλειστικά υπεύθυνος ο ιός για την αύξηση των περιστατικών σακχαρώδους διαβήτη κατά την πανδημία. Τουλάχιστον για τον τύπο 1, ο προστατευτικός εγκλεισμός, δυστυχώς, μείωσε τη μικροβιακή εν γένει έκθεση και τις λοιμώξεις, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο και τους μηχανισμούς αυτοπροστασίας του ανοσιακού μας συστήματος. •••

Το ίδιο το στρες της κοινωνικής απομόνωσης μαζί με το άγχος θανάτου αποτελούν από μόνα τους παράγοντες ενεργοποίησης παθολογικών μηχανισμών αυτοανοσίας.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Η νέα θεραπεία είναι προϊόν έρευνας της σουηδικής εταιρείας Oncopeptides

Νέα θεραπεία για το πολλαπλούν μυέλωμα Πρόκειται για το σκεύασμα melphalan flufenamide σε συνδυασμό με δεξαμεθαζόνη

Η θεραπεία έχει σχεδιαστεί για να στοχεύει και να καταστρέφει κατά προτίμηση καρκινικά κύτταρα που περιέχουν υψηλές ποσότητες από αυτά τα ένζυμα.

ι πρώτοι Έλληνες ασθενείς έχουν ήδη πρώιμη πρόσβαση σε μια καινοτόμο αντικαρκινική θεραπεία. Πρόκειται για το σκεύασμα Pepaxti (melphalan flufenamide) σε συνδυασμό με τη δεξαμεθαζόνη (κορτικοστεροειδές), που έχει εγκριθεί για τη θεραπεία του τριπλά ανθεκτικού πολλαπλού μυελώματος στην Ευρώπη. Πρόκειται για ένα φάρμακο που είναι κατάλληλο για ενήλικες ασθενείς που έχουν πρώτα λάβει τρεις γραμμές θεραπείας, αλλά η νόσος τους έχει υποτροπιάσει. Το πολλαπλό μυέλωμα εμφανίζεται όταν τα πλασματοκύτταρα, ένας τύπος λευκών αιμοσφαιρίων, γίνονται καρκινικά και αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα στον μυελό των οστών, στον σπογγώδη ιστό μέσα στα οστά. Τα πλασματοκύτταρα γεμίζουν τον μυελό των οστών, χωρίς να αφήνουν χώρο για τη δημιουργία υγιών αιμοσφαιρίων και μπορούν επίσης να βλάψουν το ίδιο το οστό. Ενώ υπάρχουν εγκεκριμένες θεραπείες που βοηθούν στον έλεγχο των πλασματοκυττάρων και στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του πολλαπλού μυελώματος, εντούτοις ορισμένοι ασθενείς αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν σε αυτές και θεωρείται ότι έχουν ανθεκτική νόσο. Μετά από την έκθεση των ασθενών σε άλλες θεραπείες, μια υποτροπή της νόσου αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Όταν η νόσος είναι ανθεκτική σε τουλάχιστον έναν αναστολέα πρωτεασώματος, έναν ανοσοτροποποιητή και έναν αναστολέα CD38 και έχει προχωρήσει κατά τη διάρκεια ή μετά την τελευταία γραμμή θεραπείας, το melphalan flufenamide μπορεί να αποτελεί ουσιαστική θεραπευτική επιλογή. Επίσης, μπορεί να είναι αποτελεσματικό σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε με-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ταμόσχευση αυτόλογων βλαστοκυττάρων και υπάρχει εξέλιξη της νόσου τρία ή περισσότερα χρόνια μετά τη μεταμόσχευση. Το melphalan flufenamide αποτελείται από μελφαλάνη, ένα φάρμακο που έχει ήδη εγκριθεί για το πολλαπλό μυέλωμα, σε συνδυασμό με τη φλουφεναμίδη. Λειτουργεί με έναν καινοτόμο τρόπο, δηλαδή εισάγοντας τον παράγοντα που σκοτώνει τον καρκίνο με τη βοήθεια ενός πεπτιδίου μέσα στα κύτταρα που πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Στο εσωτερικό των καρκινικών κυττάρων υπάρχουν αυξημένα κάποια ένζυμα που λέγονται αμινοπεπτιδάσες, τα οποία απελευθερώνουν το φάρμακο ώστε να δράσει στο εσωτερικό των κυττάρων. Με αυτόν τον τρόπο, η θεραπεία έχει σχεδιαστεί για να στοχεύει και να καταστρέφει κατά προτίμηση καρκινικά κύτταρα που περιέχουν υψηλές ποσότητες από αυτά τα ένζυμα, ενώ τα υγιή κύτταρα γλυτώνουν, κάτι που προσφέρει υψηλή αποτελεσματικότητα, περιορίζοντας τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Η νέα θεραπεία είναι προϊόν έρευνας της σουηδικής εταιρείας Oncopeptides. Πρόκειται για μια εταιρεία βιοτεχνολογίας που εστιάζει στην έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών για δύσκολες στη θεραπεία αιματολογικές ασθένειες και έχει αναπτύξει μια θεραπευτική πλατφόρμα με βάση την τεχνολογία των ογκοπεπτιδίων (Peptide Drug Conjugate, PDC). Έχει όμως σε εξέλιξη και άλλες πρωτοποριακές φαρμακευτικές τεχνολογίες, όπως μικρά πολυπεπτίδια και τα λεγόμενα Natural Killer Engagers για τη θεραπεία του πολλαπλού μυελώματος στο μέλλον. Η εταιρεία Oncopeptides έχει συνεργασία για την Ελλάδα και την Κύπρο με την εταιρεία Ariti SA. •••

ΑΡΘΡΟ

Νεότερες ανοσοθεραπείες για το πολλαπλούν μυέλωμα του καθηγητή Θάνου Δημόπουλου, Διευθυντή της Θεραπευτικής Κλινικής, πρύτανη του ΕΚΠΑ https://therapeutiki.med.uoa.gr/ http://myeloma.med.uoa.gr

Τα αμφιειδικά αντισώματα (bispecifics) είναι αντισώματα τα οποία με το ένα άκρο τους προσδένονται στο μυελωματικό κύτταρο και με το άλλο τους άκρο σε ένα κύτταρο της άμυνας του οργανισμού, το Τλεμφοκύτταρο.

ο πολλαπλούν μυέλωμα είναι η δεύτερη πιο συχνή αιματολογική κακοήθεια. Τα κακοήθη κύτταρα του πολλαπλού μυελώματος, τα πλασματοκύτταρα, δημιουργούν μια «ασπίδα» γύρω τους, για να εμποδίσουν τα κύτταρα της άμυνας να εισχωρήσουν, να τα προσεγγίσουν και να τα εξουδετερώσουν. Τα αμφιειδικά αντισώματα (bispecifics) είναι αντισώματα τα οποία με το ένα άκρο τους προσδένονται στο μυελωματικό κύτταρο και με το άλλο τους άκρο σε ένα κύτταρο της άμυνας του οργανισμού, το Τλεμφοκύτταρο. Με αυτόν τον τρόπο δρουν διττά, αφενός καταστρέφοντας απευθείας τα μυελωματικά κύτταρα και αφετέρου ταυτόχρονα τα Τ-λεμφοκύτταρα της άμυνας μπορούν να βρεθούν πλησίον των μυελωματικών κυττάρων, να τα αναγνωρίσουν και να τα εξοντώσουν και αυτά, με τη σειρά τους, ευκολότερα. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν νεότερο τύπο ανοσοθεραπείας, που έχει ήδη λάβει έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

(ΕΜΑ). Συγκεκριμένα, το αμφιειδικό αντίσωμα teclistamab έχει λάβει έγκριση για τους ασθενείς που είναι ανθεκτικοί σε έναν από τους αναστολείς πρωτεασώματος (μπορτεζομίμπη, καρφιλζομίμπη, ιξαζομίμπη), σε ένα ανοσοτροποποιητικό φάρμακο, όπως η λεναλιδομίδη ή η πομαλιδομίδη, και σε ένα μονοκλωνικό αντίσωμα, όπως το daratumumab ή το isatuximab. Παράλληλα, τόσο στο φετινό Αμερικανικό Συνέδριο Ογκολογίας (ASCO) όσο και στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αιματολογίας (EHA), υπήρξαν πολλές ανακοινώσεις για άλλα αμφιειδικά αντισώματα, όπως το elranatamab, το talquetamab και το linvoseltamab, που στοχεύουν διαφορετικά αντιγόνα στην επιφάνεια του μυελωματικού κυττάρου.  Στην κλινική μελέτη φάσης 1β RedirecTT-1, 63 ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και διάμεσο αριθμό 5 προηγούμενων θεραπειών έλαβαν θεραπεία με τον συνδυασμό δύο αμφιειδικών αντισωμάτων, το teclistamab, που στοχεύει το BCMA, και το talquetamab, που στοχεύ-

ει το GPRC5D. Η συχνότερη παρενέργεια που καταγράφηκε ήταν το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών (81%), η ουδετεροπενία (76%) και η αναιμία (60%). Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 84% σε όλα τα δοσολογικά επίπεδα που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ έφτασε το 92% στη συνιστώμενη δόση για τη μετέπειτα μελέτη φάσης 2. Ειδικά για τους ασθενείς που είχαν εξωμυελική νόσο, που αποτελεί επιθετικό χαρακτηριστικό της νόσου και επηρεάζει την πρόγνωση αυτών των ασθενών, το ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 73% για όλα τα δοσολογικά επίπεδα.  Στην κλινική μελέτη TRIMM-2, 65 ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και τουλάχιστον 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας έλαβαν τον συνδυασμό του αμφιειδικού αντισώματος talquetamab και του μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του CD38 daratumumab χωρίς παράλληλη χορήγηση δεξαμεθαζόνης. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 78% και οι ανταποκρίσεις βελτιώθηκαν στην πάροδο του χρόνου. Το διάμεσο διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ήταν 19,4 μήνες, ενώ το 93% των ασθενών επιβίωσαν τουλάχιστον 1 έτος από την έναρξη της θεραπείας. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα ποσοστά ανταπόκρισης ήταν υψηλά και στις υπο-ομάδες των ασθενών που ήταν ανθεκτικοί σε προηγούμενες θεραπείες με παράγοντες έναντι του CD38, έναντι του BCMA, καθώς και σε άλλα αμφιειδικά αντισώματα και αντι-BCMA θεραπεία με CAR Τ-λεμφοκύτταρα. Οι συχνότερες παρενέργειες που καταγράφηκαν ήταν το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών (78%), η δυσγευσία (75%), η ξηροστομία (55%), η αναιμία (52%), η καταβολή (45%) και η δερματική απολέπιση (45%).

 Στην κλινική μελέτη φάσης 1/2 LINKERMM1, 252 ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και διάμεσο αριθμό 5 προηγούμενων θεραπειών έλαβαν θεραπεία με το αμφιειδικό αντίσωμα έναντι του BCMA linvoseltamab. Οι ασθενείς που έλαβαν linvoseltamab στη δόση των 200 mg είχαν συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης 64% ενώ όσοι έλαβαν linvoseltamab 50 mg είχαν συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης 50%. Στις υπο-αναλύσεις φάνηκε ότι η δόση του linvoseltamab 200 mg ήταν πιο αποτελεσματική από τη δόση των 50 mg στους υψηλού κινδύνου ασθενείς, με υψηλή τιμή του βιοδείκτη BCMA στον ορό, υψηλό ποσοστό διήθησης του μυελού από πλασματοκύτταρα και προχωρημένο στάδιο νόσου RISS 3. Η πιο συχνή παρενέργεια του φαρμάκου ήταν το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών (έως 53% των ασθενών), η καταβολή (έως 33% των ασθενών) και η αναιμία (έως 40% των ασθενών).

Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 78% και οι ανταποκρίσεις βελτιώθηκαν στην πάροδο του χρόνου.

 Στις κλινικές μελέτες MagnetisMM-1, MagnetisMM-3 και MagnetisMM-9 συμπεριελήφθησαν 86 ασθενείς με διάμεσο αριθμό 7 προηγούμενων γραμμών θεραπείας και έλαβαν το αμφιειδικό αντίσωμα έναντι του BCMA elranatamab σε διάφορα δοσολογικά επίπεδα. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε στο 45%, ενώ ήταν 41% για τους ασθενείς που είχαν λάβει προηγουμένως συζευγμένα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του BCMA και 53% για τους ασθενείς που είχαν προηγουμένως λάβει θεραπεία με CAR Τ-λεμφοκύτταρα έναντι του BCMA. Για τους ασθενείς που ανταποκρίθηκαν φαίνεται ότι οι ανταποκρίσεις διαρκούν τουλάχιστον 9 μήνες στο 72% των ασθενών. Το διάμεσο

ΑΡΘΡΟ

Η ΑιματολογικήΟγκολογική Μονάδα της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» συμμετέχει ενεργά σε πληθώρα κλινικών μελετών με αμφιειδικά αντισώματα, ώστε οι ασθενείς να αποκτούν πρώιμα πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες.

διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου για όλους τους ασθενείς ήταν 4,8 μήνες, ενώ το 60% των ασθενών επιβίωσαν για τουλάχιστον 9 μήνες από την έναρξη της θεραπείας. Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλάμβαναν το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών (65%), την αναιμία (59%), την ουδετεροπενία (44%), τη θρομβοπενία (41%), τη διάρροια (34%) και τη λεμφοπενία (33%). Πολλά από τα αμφιειδικά αυτά αντισώματα βρίσκονται κοντά στην ολοκλήρωση των μελετών και οδεύουν σύντομα προς έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές. Οι θεραπείες με αυτά τα φάρμακα σε ασθενείς που δεν είχαν άλλη θεραπευτική επιλογή έχουν οδηγήσει σε επιμήκυνση της επιβίωσης κατά τουλάχιστον 1-1,5 έτος. Επιπλέον, βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές κλινικές μελέτες με σκοπό την εφαρμογή αυτών των καινοτόμων θεραπειών σε πρωιμότερες γραμμές θεραπείας, για να βελτιστοποιηθούν τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Η Αιματολογική-Ογκολογική Μονάδα της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα» συμμετέχει ενεργά σε πληθώρα κλινικών μελετών με αμφιειδικά αντισώματα, ώστε οι ασθενείς να αποκτούν πρώιμα πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες. Συγκεκριμένα, αυτήν τη στιγμή, βρίσκονται σε εξέλιξη 8 κλινικές μελέτες αμφιειδικών αντισωμάτων, που περιλαμβάνουν το teclistamab, το elranatamab, το talquetamab, το linvoseltamab και το cevostamab σε διάφορους θεραπευτικούς συνδυασμούς και σε διαφορετικά χρονικά σημεία της νόσου. Ακολουθεί αναφορά με τις συγκεκριμένες μελέτες και τα κυριότερα κριτήρια επιλογής των ασθενών. M AGNETISMM-7: Θεραπεία συντήρησης με το αμφιειδικό αντίσωμα elranatamab έναντι lenalidomide εντός 120 ημερών μετά από αυτόλογη μεταμόσχευση ή εντός 60 ημερών από την ολοκλήρωση της θεραπείας εδραίωσης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα (τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη φάσης 3).  EMN 30-MAJESTEC 4: Θεραπεία συντήρησης με τον συνδυασμό του αμφιειδικού αντισώματος teclistamab με lenalidomide έναντι μονοθεραπείας με lenalidomide εντός 120 ημερών μετά από αυτόλογη μεταμόσχευση σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα (τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη φάσης 3).

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

 MAGNETISMM-5: Μονοθεραπεία με το αμφιειδικό αντίσωμα elranatamab έναντι του συνδυασμού elranatamab με daratumumab και dexamethasone έναντι του συνδυασμού daratumumab με pomalidomide και dexamethasone σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα μετά από τουλάχιστον μία προηγούμενη γραμμή θεραπείας που περιελάμβανε λεναλιδομίδη και έναν αναστολέα πρωτεασώματος (τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη φάσης 3).  R5458-ONC-2012: Συνδυαστική θεραπεία με το αμφιειδικό αντίσωμα linvoseltamab, δεξαμεθαζόνη και daratumumab ή carfilzomib ή lenalidomide ή bortezomib σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και τουλάχιστον 2 προηγούμενες γραμμές θεραπείας (κλινική μελέτη φάσης 1β). G O43227: Μονοθεραπεία με cevostamab (αμφιειδικό αντίσωμα έναντι του FcRH5) σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα που έχουν λάβει όλες τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές (κλινική μελέτη φάσης 1β). G O43980: Συνδυαστική θεραπεία με cevostamab και μονοκλωνικό αντίσωμα έναντι της ιντερλευκίνης 15 σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και τουλάχιστον 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας (κλινική μελέτη φάσης 1β). M ajesTEC-9: Μονοθεραπεία με το αμφιειδικό αντίσωμα teclistamab έναντι του συνδυασμού pomalidomide με bortezomib και dexamethasone ή carfilzomib με dexamethasone σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και 1 έως 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας (τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη φάσης 3). M ONUMENTAL-3: Συνδυαστική θεραπεία με το αμφιειδικό αντίσωμα talquetamab μαζί με daratumumab και pomalidomide έναντι talquetamab με daratumumab έναντι daratumumab, pomalidomide και dexamethasone σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα και τουλάχιστον 1 προηγούμενη γραμμή θεραπείας που περιελάμβανε λεναλιδομίδη και έναν αναστολέα πρωτεασώματος (τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη φάσης 3). •••

www.ethosmedia.eu

ΑΡΘΡΟ

Νέες εξελίξεις στη Χρόνια Λεμφογενή Λευχαιμία (ΧΛΛ) Από τους: Ευάγγελο ΕλευθεράκηΠαπαϊακώβου, παθολόγο-ογκολόγο, επιμελητή Α’, Θεραπευτική Κλινική, ΓΝ Αλεξάνδρα, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Ευάγγελο Τέρπο, καθηγητή Θεραπευτικής-Αιματολογίας, Θεραπευτική Κλινική, ΓΝ Αλεξάνδρα, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Μελέτιο-Αθανάσιο Δημόπουλο, καθηγητή Θεραπευτικής-ΑιματολογίαςΟγκολογίας, Θεραπευτική Κλινική, ΓΝ Αλεξάνδρα, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Οι ασθενείς με ΧΛΛ που λαμβάνουν σαν πρώτης γραμμής θεραπεία ιβρουτινίβη έναντι χλωραμβουκίλης διατηρούν όφελος επιβίωσης.

χρόνια λεμφογενής λευχαιμία/λέμφωμα από μικρά λεμφοκύτταρα (ΛΜΛ) είναι μια κακοήθεια από ώριμα Β κύτταρα. Αποτελεί τη συχνότερη μορφή λευχαιμίας στους ενήλικες. Οι θεραπευτικές επιλογές για την υποτροπιάζουσα/ανθεκτική νόσο έχουν εξελιχθεί από τη χορήγηση ανοσοθεραπείας με ριτουξιμάμπη, ομπινοτουζουμάμπη ή χημειοανοσοθεραπείας σε χορήγηση νεότερων παραγόντων, όπως οι αναστο-

λείς τυροσινικής κινάσης (ΤΚΙs) και άλλοι μικρομοριακοί αναστολείς. TKIs, όπως η ιβρουτινίβη, η ιντελαλισίβη, η ακαλαβρουτινίβη και η βενετοκλάξη, μπορεί να οδηγήσουν σε βελτίωση του χρονικού διαστήματος ελεύθερου νόσου και της ολικής επιβίωσης. Οι νεότερες τάσεις στην αντιμετώπιση της νόσου περιλαμβάνουν συνδυασμούς φαρμάκων για βραχύ χρονικό διάστημα και ακολούθως παρακολούθηση.

Μη προθεραπευμένη ΧΛΛ Η ιβρουτινίβη αποτελεί καθιερωμένη θεραπεία στην πρώτης γραμμής θεραπεία για την ΧΛΛ σε δόση 420 mg, μία φορά την ημέρα, μέχρι προόδου νόσου ή μη αποδεκτής τοξικότητας. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα από την 8ετή παρακολούθηση ασθενών με ΧΛΛ που έλαβαν ιβρουτινίβη στο πλαίσιο της μελέτης RESONATE-2 (NCT01722487 και NCT01724346). Στην μελέτη αυτή φάσης 3 συγκρίθηκε η αποτελεσματικότητα της χορήγησης ιβρουτινίβης έναντι της χλωραμβουκίλης σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθείσα ΧΛΛ. Με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης τα 8 έτη, το όφελος στο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου (PFS) από τη χορήγηση ιβρουτινίβης παρέμενε σημαντικό, μειώνοντας κατά 85% τον κίνδυνο θανάτου ή προόδου νόσου (hazard ratio [HR], 0.154). Το ποσοστό 7ετούς PFS ήταν 59% για το σκέλος της ιβρουτινίβης έναντι 9% για το σκέλος της χλωραμβουκίλης. Το ποσοστό 7ετούς επιβίωσης ήταν 78% για το σκέλος

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

της ιβρουτινίβης. Το ποσοστό εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών ήταν αντίστοιχο με εκείνο που καταγράφηκε στην ανάλυση για τα πρώτα 5 χρόνια χορήγησης του φαρμάκου. Από τις καταγεγραμμένες ανεπιθύμητες ενέργειες το 85% υφέθη και το 90% βελτιώθηκε σημαντικά με προσωρινή διακοπή ή μείωση της δόσης του φαρμάκου. Μετά από 8 χρόνια παρακολούθησης, το 42% των ασθενών παρέμειναν σε θεραπεία με ιβρουτινίβη, με τη μελέτη να επιβεβαιώνει την καλή ανοχή του φαρμάκου και το όφελος επιβίωσης των ασθενών με ΧΛΛ που λάμβαναν πρώτης γραμμής θεραπείας ιβρουτινίβη, ακόμη κι αν έφεραν δυσμενή κυτταρογενετικά. Η ιβρουτινίβη μελετήθηκε περαιτέρω στη ΧΛΛ σε συνδυασμό με βενετοκλάξη, στο πλαίσιο της μελέτης GLOW σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ άνω των 65 ετών ή με συννοσηρότητες (NCT03462719). Στη μελέτη αυτή, 106 ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη (3 κύκλους αρχικά ιβρουτινίβη και ακολούθως 12 κύκλους ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη)

και 105 ασθενείς τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν χλωραμβουκίλη-ομπινοτουζουμάμπη (6 κύκλους). Με μέσο χρόνο παρακολούθησης τους 34,1 μήνες, το όφελος στο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου παρέμεινε σημαντικά μεγαλύτερο για τους ασθενείς που ελάμβαναν ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη (P<0.0001). Το ποσοστό 30μηνου διαστήματος ελεύθερου προόδου νόσου ήταν 80,5% για το σκέλος της ιβρουτινίβης-βενετοκλάξης και 35,8% για το σκέλος της ομπινοτουζουμάμπης-χλωραμβουκίλης. Σε ό,τι αφορά την ανταπόκριση, το ποσοστό αρνητικής ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου (MRD) (-) στον μυελό ήταν σημαντικά υψηλότερο για το σκέλος της ιβρουτινίβηςβενετοκλάξης έναντι του σκέλους χλωραμβουκίλης-ομπινοτουζουμάμπης (55,7% vs 21%, p<0.001). Το ποσοστό των ασθενών με MRD (-) νόσο στο περιφερικό αίμα ήταν σημαντικά υψηλότερο για τους ασθενείς που έλαβαν ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη έναντι εκείνων που έλαβαν χλωραμβουκίλη-ομπινοτουζουμάμπη (84,5% έναντι 29,3%). Ανεπι-

_3 θύμητες ενέργειες βαθμού (grade) > παρατηρήθηκαν στο 75,5% των ασθενών που λάμβαναν ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη και στο 69,5% των ασθενών που έλαβαν χλωραμβουκίλη-ομπινοτουζουμάμπη, αντίστοιχα, με την ουδετεροπενία να απο-

H βραχυχρόνια χορήγηση ιβρουτινίβηςβενετοκλάξης προσέφερε υψηλότερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και καλύτερης ποιότητας ανταπόκριση σε σχέση με τον συνδυασμό χλωραμβουκίληςομπινοτουζουμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ μεγαλύτερης ηλικίας ή με συννοσηρότητες.

ΑΡΘΡΟ

H χορήγηση ιβρουτινίβηςριτουξιμάμπης προσφέρει ανώτερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και ολική επιβίωση σε σχέση με τους ασθενείς που έλαβαν FCR.

τελεί την πιο συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια και στα δύο σκέλη της μελέτης (34,9% και 49,5% αντίστοιχα). Τα ποσοστά θανάτων ήταν παρόμοια και στα δύο σκέλη (10,4% έναντι 11,4%, αντίστοιχα). Συμπερασματικά, η βραχυχρόνια χορήγηση ιβρουτινίβης-βενετοκλάξης προσέφερε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και καλύτερης ποιότητας ανταπόκριση, μεγαλύτερης διάρκειας σε σχέση με τον συνδυασμό χλωραμβουκίλης-ομπινοτουζουμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ μεγαλύτερης ηλικίας ή με συννοσηρότητες. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα δεδομένα μακροχρόνιας παρακολούθησης για συγχορήγηση ιβρουτινίβης-ριτουξιμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ, στο πλαίσιο της κλινικής μελέτης E1912 (NCT02048813). Στη μελέτη εντάχθηκαν 529 ασθενείς ηλικίας έως 70 έτη που τυχαιοποιήθηκαν σε αναλογία 2:1 να λάβουν ιβρουτινίβη με ριτουξιμάμπη έναντι φλουδαραβίνης, κυκλοφωσφαμίδης και ριτουξιμάμπης (FCR). Με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης τα 5,8 έτη, το μέσο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ήταν σημαντικά υψηλότερο για τους ασθενείς που έλαβαν ιβρουτινίβη-ριτουξιμάμπη (hazard ratio [HR], 0.37; P < .001). Από τους 354 ασθενείς που τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν θεραπεία με ιβρουτινίβη-ριτουξιμάμπη το 60,5% παραμένουν επί του παρόντος σε θεραπεία με ιβρουτινίβη. Οι ασθενείς υπό αγωγή με ιβρουτινί-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

βη σπανίως υποτροπίασαν. Το μέσο χρονικό διάστημα για υποτροπή της νόσου από τη στιγμή της διακοπής του φαρμάκου ήταν 25 μήνες. Μετά τη μακροχρόνια παρακολούθηση, το όφελος επιβίωσης διατηρήθηκε για τους ασθενείς που έλαβαν ιβρουτινίβη-ριτουξιμάμπη (HR, 0.47; P = .018). Συμπερασματικά, η χορήγηση ιβρουτινίβης-ριτουξιμάμπης προσφέρει ανώτερο PFS και ολική επιβίωση (OS) σε σχέση με τους ασθενείς που έλαβαν FCR ενώ η συνεχιζόμενη θεραπεία με ιβρουτινίβη για >5 έτη ήταν καλά ανεκτή στην πλειοψηφία ασθενών με ΧΛΛ. Η ζαναβρουτινίβη αποτελεί έναν επόμενης γενιάς εκλεκτικό αναστολέα της τυροσινικής κινάσης του Bruton, με αποτελεσματικότητα σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ΧΛΛ. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης SEQUOIA (NCT03336333), όπου αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα της ζαναβρουτινίβης έναντι του συνδυασμού μπενταμουστίνης-ριτουξιμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με ΧΛΛ. Σε αυτήν την πολυκεντρική, ανοικτής ετικέτας μελέτη φάσης 3, 241 ασθενείς χωρίς αλλοιώσεις στο γονίδιο TP53 τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν ζαναβρουτινίβη και 238 μπενταμουστίνη-ριτουξιμάμπη. Η ζαναβρουτινίβη χορηγήθηκε σε δόση 160 mg δύο φορές την ημέρα σε κύκλο 28 ημερών. Η μπενταμουστίνη χορηγήθηκε σε δόση 90 mg/m2 για τις ημέρες 1 και 2 και η ριτουξιμάμπη ενδοφλεβίως σε δόση 375 mg/m2 στον πρώτο κύκλο

και 500 mg/m2 για τους κύκλους 2-6. Το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν το χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου (PFS). Με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης 25 μήνες, το μέσο PFS δεν επετεύχθη για την ομάδα της ζαναβρουτινίβης έναντι 33,7 μηνών για τους ασθενείς που έλαβαν μπενταμουστίνη ριτουξιμάμπη, ενώ και το χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ήταν σημαντικά ανώτερο για τους ασθενείς που λάμβαναν ζαναβρουτινίβη (P<0.0001). Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ήταν της τάξης του 88% ενώ η μέση διάρκεια ανταπόκρισης δεν επετεύχθη, με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης τους 25,1 μήνες. Η βασική ανεπιθύμητη ενέργεια βαθμού _3 ήταν κοινή για τις δύο ομάδες και ή> ταν η ουδετεροπενία (11% για τους ασθενείς που έλαβαν ζαναβρουτινίβη έναντι 51% για τους ασθενείς που έλαβαν μπενταμουστίνη-ριτουξιμάμπη). Σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες καταγράφηκαν στο 37% των ασθενών που έλαβαν ζαναβρουτινίβη έναντι του 50% των ασθενών που έλαβαν μπενταμουστίνη-ριτουξιμάμπη. Ανεπιθύμητες ενέργειες πουν οδήγησαν στον θάνατο καταγράφηκαν στο 5% των ασθενών που έλαβαν ζαναβρουτινίβη και στο 5% των ασθενών που έλαβαν ριτουξιμάμπη-μπενταμουστίνη, αντίστοιχα. Συμπερασματικά, η ζαναβρουτινίβη βελτίωσε το χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου των νεοδιαγνωσθέντων ασθενών με ΧΛΛ με ικανοποιητικό προφίλ τοξικότητας, αποτελώντας μια νέα θεραπευτική επιλογή. Παρά τις θεραπευτικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ΧΛΛ, ασθενείς με δυσμενή κυτταρογενετικά (del17p και/ή μεταλλάξεις στο γονίδιο TP53) έχουν χειρότερη πρόγνωση σε σχέση με τους υπόλοιπους ασθενείς. Ο συνδυασμός πολλαπλών θεραπευτικών παραγόντων με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης μπορεί να βελτιώσει την έκβαση αυτών των ασθενών. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα ενός τέτοιου συνδυασμού αποτέλεσε το αντικείμενο της μελέτης CLL2-GIVe (NCT02758665). Η μελέτη CLL2-GIVe είναι μια ανοικτής ετικέτας πολυκεντρική μελέτη, όπου αξιολογήθηκε η χορήγηση θεραπείας εφόδου με ομπινοτουζουμάμπη, ιβρουτινίβη και βενετοκλάξη για 6 κύκλους και ακολούθως η χορήγηση θεραπείας εδραίωσης με βενετοκλάξη και ιβρουτινίβη για άλλους 6 κύκλους. Ακολούθως, οι ασθενείς έλαβαν μονοθεραπεία με ιβρουτινίβη από τον κύκλο 13 έως τον κύκλο 36 εφόσον δεν εί-

Ο συνδυασμός ακαλαβρουτινίβης, βενετοκλάξης και ομπινοτουζουμάμπης σε νεοδιαγνωσθέντες ασθενείς με υψηλού κινδύνου ΧΛΛ προσέφερε υψηλά ποσοστά μοριακής ύφεσης της νόσου και, αντίστοιχα, μακροχρόνιο έλεγχό της.

χαν πετύχει πλήρη ύφεση της νόσου μετά τη θεραπεία εδραίωσης. Το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η επίτευξη πλήρους ύφεσης στον κύκλο 15, με δευτερεύοντα καταληκτικά σημεία την επίτευξη MRD (-) νόσου, τα δεδομένα ασφάλειας και οι παράμετροι επιβίωσης των ασθενών. Το κύριο καταληκτικό σημείο επετεύχθη, με το 58,8% των ασθενών να επιτυγχάνουν πλήρη ύφεση της νόσου. Στην τελική επανασταδιοποίηση, το 78% των ασθενών πέτυχε μοριακή ύφεση της νόσου στο αίμα και το 65,9% μοριακή ύφεση στο περιφερικό αίμα. Τα εκτιμόμενα ποσοστά διετούς χρονικού διαστήματος χωρίς πρόοδο νόσου και ολικής επιβίωσης ήταν 95,1%. Ανεπιθύμητες ενέργειες παρατηρήθηκαν σε όλους τους ασθενείς, αλλά ήταν συνήθως ήπιες (βαθ_3: 23.9%). Το σχήμα εν γένει ήταν μού > ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε αυτήν την ομάδα ασθενών υψηλού κινδύνου με ΧΛΛ. Σε μια περαιτέρω προσπάθεια να βελτιωθεί η έκβαση ασθενών με νεοδιαγνωσθείσα ΧΛΛ με υψηλού κινδύνου νόσο αξιολογήθηκε η συγχορήγηση ακαλαβρουτινίβης, βενετοκλάξης και ομπινοτουζουμάμπης. Από τους 68 ασθενείς που εντάχθηκαν στη μελέτη το 60% είχε διαταραχές στο γονίδιο TP53. Οι ασθενείς έλαβαν έως 16 κύκλους θεραπείας. Με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης τους 35 μήνες, το 83% των ασθενών με δυσμενή κυτταρογενετικά πέτυχαν MRD (-) νόσο στον μυελό και το 45% πέτυχε πλήρη ύφεση της νόσου και MRD (-) νόσο στον μυελό των οστών. Η θεραπεία ήταν σε γενικές γραμμές καλά ανεκτή, με χαμηλά ποσοστά καρδιαγγειακών επιπλοκών και λοιμώξεων. Μετά από σχεδόν 3 χρόνια παρακολούθησης, το τριετές ποσοστό ελεύθερο προόδου νόσου ήταν 93% για τους συμμετέχοντες στη μελέτη.

ΑΡΘΡΟ

Προθεραπευμένη ΧΛΛ Σημαντικές είναι και οι εξελίξεις σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική στη θεραπεία ΧΛΛ. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα δεδομένα από την αρχική ανάλυση για τη μελέτη HOVON141/VISION ( NCT03226301). Σε αυτήν την ανοικτή, τυχαιοποιημένη, μελέτη φάσης 2, που διεξήχθη σε 47 νοσοκομεία, αξιολογήθηκε η διακοπτόμενη χορήγηση βενετοκλάξης-ιβρουτινίβης με βάση την παρουσία ή όχι ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου. Από τους 225 κατάλληλους για θεραπεία ασθενείς οι 188 ολοκλήρωσαν τη θεραπεία με ιβρουτινίβη-βενετοκλάξη και ελέγχθηκαν για ελάχιστη υπολειπόμενη νόσο στον κύκλο 15. Μετά τον κύκλο 15, το 35% είχαν MRD () νόσο και το 32% τυχαιοποιήθηκαν είτε να λάβουν συντήρηση με ιβρουτινίβη είτε να διακόψουν τη θεραπεία. Οι υπόλοιποι 153 ασθενείς δεν τυχαιοποιήθηκαν και συνέχισαν με μονοθεραπεία με ιβρουτινίβη. Το μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης ήταν 34,4 μήνες. Το ποσοστό 12μηνου χρονικού διαστήματος ελεύθερου προόδου νόσου όπου διακόπηκε η θεραπεία συντήρησης ήταν 98%. Στις πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνονταν οι λοιμώξεις (58% των ασθενών), η ουδετεροπενία (40% των ασθενών) και οι γαστρεντερικές διαταραχές (24% των ασθενών). Σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες παρατηρήθηκαν στο 40% των ασθενών που έλαβαν ιβρουτινίβη και στο 8% των ασθενών που το είχαν διακόψει τη θεραπεία. Συμπερασματικά, η διακοπτόμενη χορήγηση ιβρουτινίβης-βενετοκλάξης με βάση την παρουσία ή όχι ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου διατηρεί την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού με ευνοϊκότερο προφίλ παρε-

Η διακοπτόμενη χορήγηση ιβρουτινίβηςβενετοκλάξης με βάση την παρουσία ή όχι ελάχιστης υπολειπόμενης νόσου διατηρεί την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού με ευνοϊκότερο προφίλ ασφάλειας σε προθεραπευμένους ασθενείς με ΧΛΛ.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

νεργειών και θα μπορούσε να εφαρμόζεται σε αυτήν την ομάδα ασθενών. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης ALPINE (NCT03734016). Σε αυτήν την πολυκεντρική μελέτη φάσης 3, 652 ασθενείς με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική ΧΛΛ/ΛΜΛ που είχαν λάβει τουλάχιστον μία γραμμή θεραπείας τυχαιοποιήθηκαν σε αναλογία 1:1 να λάβουν ιβρουτινίβη ή τον υπερεκλεκτικό ΤΚΙ ζαναβρουτινίβη μέχρι προόδου νόσου ή μη ανεκτής τοξικότητας. Το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ήταν 80% για το σκέλος της ζαναβρουτινίβης έναντι του σκέλους της ιβρουτινίβης (p=0.0264). Με μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης τους 29,6 μήνες, η ζαναβρουτινίβη προσέφερε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου ή θανάτου σε σχέση με την ιβρουτινίβη (HR = 0.65, P = 0.002). Το ποσοστό διετούς χρονικού διαστήματος ελεύθερο προόδου νόσου ήταν 78,4% για το σκέλος της ζαναβρουτινίβης και 65,9% για το σκέλος της ιβρουτινίβης. Ανάμεσα στους ασθενείς με αλλοιώσεις στο γονίδιο TP53, αυτοί που έλαβαν ζαναβρουτινίβη είχαν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου σε σχέση με εκείνους που έλαβαν ιβρουτινίβη (HR=0.53). Το προφίλ ασφαλείας της ζαναβρουτινίβης ήταν ανώτερο σε σχέση με εκείνο της ιβρουτινίβης, με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που οδηγούσαν σε διακοπή του φαρμάκου και λιγότερα καρδιαγγειακά συμβάματα που οδηγούσαν σε διακοπή της θεραπείας ή θάνατο. Συμπερασματικά, σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική ΧΛΛ, οι ασθενείς που λάμβαναν ζαναβρουτινίβη πέτυχαν μεγαλύτερο PFS και εμφάνισαν λιγότερα καρδιαγγειακά συμβάματα σε σχέση με εκείνους που λάμβαναν ιβρουτινίβη. Με βάση αυτήν τη μελέτη και τη μελέτη SEQUOIA, η ζαναβρουτινίβη έλαβε έγκριση από τον FDA τον Ιανουάριο του 2023 για χορήγηση σε ασθενείς με ΧΛΛ. Εξίσου σημαντικά είναι και τα νεότερα δεδομένα από τις κλινικές μελέτες χορήγησης CAR-T λεμφοκυττάρων σε ασθενείς με υποτροπιάζουσα ΧΛΛ. Τα CAR-T λεμφοκύτταρα είναι γενετικά τροποποιημένα λεμφοκύτταρα, ώστε να εκφράζουν ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους, που ονομάζονται χιμαιρικοί υποδοχείς αντιγόνου (CARs). Οι CARs είναι πρωτεΐνες που επιτρέπουν στα Τ-λεμφοκύτταρα να αναγνωρίζουν

μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη (αντιγόνο) των καρκινικών κυττάρων, καθιστώντας δυνατή την προσβολή και την καταστροφή τους. Σε μια πρόσφατη μελέτη φάσης 2, αξιολογήθηκε η χορήγηση αυτόλογων CAR-T λεμφοκυττάρων σε προθεραπευμένους ασθενείς που λάμβαναν ιβρουτινίβη και δεν πέτυχαν πλήρη ύφεση της νόσου μετά από τουλάχιστον 6 μήνες θεραπεία (NCT02640209). Στα κύρια καταληκτικά σημεία της μελέτης περιλαμβάνονταν η ασφάλεια της χορηγούμενης θεραπείας και η επίτευξη CR μέσα σε 3 μήνες από τη χορήγηση των CAR-T λεμφοκυττάρων. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν τα 62 έτη, στην πλειοψηφία τους είχαν δυσμενή κυτταρογενετικά και είχαν ήδη λάβει κατά μέσο όρο δύο γραμμές θεραπείας. Το μέσο χρονικό διάστημα παρακολούθησης των ασθενών που έλαβαν CAR-T λεμφοκύτταρα ήταν 41 μήνες. Οι ασθενείς, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, εμφάνισαν σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών (συνήθως grade 1-2) και το 26% εμφάνισαν νευροτοξικότητα. Αν και το ποσοστό επίτευξης πλήρους ύφεσης της νόσου στους 3 μήνες ήταν της τάξης του 44%, αυτό έφτασε το 72% στους δώδεκα μήνες μετά τη χορήγηση CAR-T λεμφοκυττάρων. Τα εκτιμόμενα ποσοστά 4ετούς ολικής επιβίωσης και χρονικού διαστήματος ελεύθερου προόδου νόσου ήταν 84% και 70%, αντίστοιχα. Από τους ασθενείς που πέτυχαν MRD (-) νόσο στους 3 ή 6 μήνες οι περισσότεροι τη διατήρησαν. Συμπερασματικά, η χορήγηση CAR-T λεμφοκυττάρων μετά από ιβρουτινίβη σε αυτή, την ομάδα ασθενών προσέφερε σημαντικά ποσοστά παρατεταμένης ύφεσης της νόσου. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης TRANSCEND CLL 004, όπου αξιολογήθηκε η χορήγηση των CAR-T λεμφοκυττάρων lisocabtagene maraleucel σε ασθενείς με ανθεκτική/υποτροπιάζουσα ΧΛΛ/SLL (NCT03331198). Στους ασθενείς αξιολογήθηκε η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των CAR-T λεμφοκυττάρων σε δύο διαφορετικά δοσολογικά επίπεδα. Οι ασθενείς είχαν ήδη λάβει, κατά μέσο όρο, 4 γραμμές θεραπείας (το 100% είχαν λάβει ήδη ιβρουτινίβη και το 65% βενετοκλάξη) και το 83% είχαν δυσμενή κυτταρογενετικά. Το 74% των ασθενών εμφάνισαν σύνδρομο απελευθέρωσης κυτταροκινών (στο 9% ήταν βαθμού 3), το 39% εμφάνισε νευροτοξικότητα (ενώ το 22% ήταν βαθμού 3/4).

Ασθενείς με υποτροπιάζουσα ή ανθεκτική ΧΛΛ, οι ασθενείς που λάμβαναν ζαναβρουτινίβη πέτυχαν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ελεύθερο προόδου νόσου και εμφάνισαν λιγότερα καρδιαγγειακά συμβάματα σε σχέση με εκείνους που λάμβαναν ιβρουτινίβη.

Σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, το 85% των ασθενών ανταποκρίθηκαν στη θεραπεία και το 45% πέτυχαν πλήρη ύφεση της νόσου. Από τους ασθενείς στους οποίους αξιολογήθηκε η ελάχιστη υπολειπόμενη νόσος το 75% πέτυχε MRD (-) νόσο στο αίμα και το 65% MRD (-) νόσο στον μυελό. Τα στοιχεία ασφάλειας και αποτελεσματικότητας ήταν παρόμοια και για τα δύο δοσολογικά επίπεδα. •••

Η χορήγηση CAR-T λεμφοκυττάρων σε ασθενείς που δεν πέτυχαν πλήρη ύφεση νόσου με βραχυχρόνια χορήγηση ιβρουτινίβης προσέφερε σημαντικά ποσοστά μοριακής ύφεσης της νόσου, που διατηρήθηκε για σημαντικό χρονικό διάστημα.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Τι επισημαίνει έκθεση της World Bank

Ψηφιακή υγεία: Ξεκλειδώνοντας την αξία για όλους Το μέλλον της υγειονομικής περίθαλψης συνδέεται άρρηκτα με την καινοτομία

α συστήματα υγείας αντιμετωπίζουν σημαντικές και αυξανόμενες προκλήσεις. Όλοι οι άνθρωποι προσπαθούν για την επίτευξη υγείας και ευημερίας και τα συστήματα υγείας υποστηρίζουν αυτόν τον στόχο. Οι άνθρωποι προσπαθούν να ζήσουν μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή, χωρίς ασθένειες και πλούσια σε ευκαιρίες, σύνδεση με άλλους και συνεισφορές στην κοινωνία. Για να υλοποιηθεί αυτό απαιτείται μια πολύπλευρη προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει την πρόληψη ασθενειών και τραυματισμών, την προώθηση της υγείας και της ευημερίας και την παροχή έγκαιρων, υψηλής ποιότητας, προσιτών και καλά συντονισμένων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, που χρειάζονται οι άνθρωποι και στις οποίες παίζουν ενεργό ρόλο. Τα συστήματα υγείας υποστηρίζουν τις προσπάθειες πρόληψης, προώθησης και παροχής καλύτερης υγείας και ευημερίας μέσω της καλής διαχείρισης, της δημιουργίας πόρων, της παροχής χρηματοδότησης και της παροχής υπηρεσιών.

Οι προκλήσεις Παρά την τεράστια πρόοδο, οι μακροχρόνιες προκλήσεις του συστήματος υγείας εξακολουθούν να υφίστανται πρωτίστως στις χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος. Ενώ η πρόοδος είναι εμφανής, τα συστήματα υγείας σε αυτές τις χώρες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες, που εμποδίζουν την ικανότητά τους να παρέχουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας –στις οποίες ο καθένας μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση, να αντέξει οικονομικά, να θέλει να χρησιμοποιήσει–, όπως και αξία.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Μεταξύ των πιο δυσεπίλυτων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα συστήματα υγείας είναι: Η ανισότητα στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης, με αποτέλεσμα ανισότητες στα αποτελέσματα υγείας Π ολύ λίγοι ειδικευμένοι και πάρα πολλοί ανειδίκευτοι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας  Ανισότητα στην πρόσβαση και την οικονομική προσιτότητα των υπηρεσιών υγείας Α συνεπής ποιότητα των υπηρεσιών υγείας  Ασυντόνιστη παροχή υγειονομικής περίθαλψης Π εριορισμένος συντονισμός μεταξύ παρόχων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα Α συνεπείς κλινικές οδοί για τις ίδιες διαγνώσεις Δ ιοικητική πολυπλοκότητα  Υ περθεραπεία  Αποσπασματικά συστήματα πληροφοριών για την υγεία με ασύνδετα και μη προστατευμένα δεδομένα Α νεπαρκής χρηματοδότηση Α ναποτελεσματικές ροές κεφαλαίων Μ ια κουλτούρα που αποστρέφεται τον κίνδυνο, επιφυλακτική για την αλλαγή

Επιπλέον, τα διαθέσιμα στοιχεία δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς για την καθοδήγηση της υγειονομικής περίθαλψης, με αποτέλεσμα τη μη βέλτιστη και μερικές φορές αναποτελεσματική φροντίδα. Πράγματι, σύμφωνα με μια εκτίμηση, μόνο στο 50%60% των περιπτώσεων η φροντίδα παρέχεται σύμφωνα με το υψηλότερο επίπεδο αποδεικτικών στοιχείων ή κατευθυντήριων γραμμών. Το ποσοστό ανεπιθύμητων ενεργειών (μία

Unlocking the Value for Everyone

Public Disclosure Authorized

DIGITAL-IN-HEALTH

στις δέκα περιπτώσεις ασθενών) δεν έχει μειωθεί σε περισσότερα από 20 χρόνια. Υπάρχει επίσης σημαντική αναποτελεσματικότητα. Έτσι, ορισμένοι ειδικοί υπολογίζουν ότι σχεδόν το 30% των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη σπαταλάται.

σικές καταστροφές, όπως ο σεισμός του 2023 στην Τουρκία. Επιπλέον, τα συστήματα υγείας πρέπει να ανταποκρίνονται σε πιο αργά αναπτυσσόμενες κρίσεις υγείας που προσθέτουν πίεση, όπως:

Οι μελλοντικές κρίσεις

α. ο αντίκτυπος του κλίματος στην υγεία, καθώς πάνω από το 60% όλων των γνωστών ανθρώπινων παθογόνων θα επιδεινωθούν από τους κλιματικούς κινδύνους, β. τα αυξανόμενα ποσοστά των ηλικιωμένων με πιο περίπλοκες, χρόνιες ιατρικές ανάγκες, γ. σημαντικές αυξήσεις στην ανάγκη για υπηρεσίες ψυχικής υγείας και δ. το αυξανόμενο βάρος των μη μεταδοτικών ασθενειών, η αιτία του 75% όλων των θανάτων στον κόσμο το 2022 (WHO).

Αυτές οι διαρκείς προκλήσεις του συστήματος υγείας έχουν επιδεινωθεί από διάφορες κρίσεις, που εξελίσσονται διεθνώς, μια κατάσταση που είναι πιθανό να συνεχιστεί στο άμεσο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια, αυτές οι προκλήσεις έχουν ενισχυθεί από ξαφνικές, μεγάλης κλίμακας έκτακτες ανάγκες υγείας, όπως η πανδημία Covid-19, άλλες εστίες ασθενειών, όπως περιοδικές επιδημίες Έμπολα και χολέρας, κλιμακούμενες συγκρούσεις και φυ-

Ορισμένοι ειδικοί υπολογίζουν ότι σχεδόν το 30% των δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη σπαταλάται.

ΑΝΑΛΥΣΗ

Μόνο το 10% των θανάτων που μπορούν να προληφθούν σχετίζονται με ιατρική περίθαλψη.

Η ανάκαμψη μετά την πανδημία συνεχίζει να επιβαρύνει. Τα συστήματα υγείας πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τον ρόλο τους στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η παροχή υγειονομικής περίθαλψης συμβάλλει μεταξύ 3% και 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Η δημόσια υγεία Εκτός από αυτές τις προκλήσεις, λαμβάνει χώρα μια στροφή προς τη δημόσια υγεία και την ενσωμάτωση της δημόσιας υγείας στα συστήματα υγείας. Στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, τα κέρδη στο προσδόκιμο ζωής οφείλονταν κυρίως στις σημαντικές βελτιώσεις στη δημόσια υγεία, ενώ η συμβολή της ιατρικής περίθαλψης σε αυτά τα κέρδη ήταν συγκριτικά μέτρια. Μέχρι τη δεκαετία του 1960, η ιατρική περίθαλψη εμφανίστηκε ως ο πρωταρχικός παράγοντας επέκτασης του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, οι αυξήσεις του προσδόκιμου ζωής που σχετίζονται με την ιατρική περίθαλψη ήταν πιο μέτριες από τις μεγάλες αυξήσεις στα κέρδη προσδόκιμου ζωής, λόγω της δημόσιας υγείας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μόνο το 10% των θανάτων που μπορούν να προληφθούν σχετίζονται με ιατρική περίθαλψη. Τα υπόλοιπα σχετίζονται με παράγοντες του τρόπου ζωής, περιβαλλοντικούς παράγοντες και γενετική, τα οποία απαιτούν λύσεις δημόσιας υγείας. Οι δημογραφικές, διατροφικές και επιδημιολογικές μεταβάσεις οδηγούν σε αύξηση του ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού που επιδεικνύει ανθυγιεινό τρόπο ζωής, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό θα είναι μια μεγαλύτερη πρόκληση στο μέλλον. Σημαίνει επίσης ότι είναι πιθανό να προκύψουν στο μέλλον αυξήσεις του προσδόκιμου ζωής, λόγω της δημόσιας υγείας. Για να πραγματοποιηθούν αυτά τα αναμενόμενα οφέλη, μια επιτροπή του Lancet, το 2023, πρότεινε ότι απαιτούνται στενότερες συνέργειες μεταξύ της καθολικής κάλυψης υγείας, της ασφάλειας της υγείας και της προαγωγής της υγείας.

Πρόβλημα οι ανισότητες Οι ανισότητες στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη παραμένουν και έχουν αυξηθεί, λόγω της πανδημίας. Η πανδημία Covid-19 έχει αναδείξει τη διαρκή πρόκληση της ανισότητας στην υγεία και την υγειονομική περίθαλψη. Για παράδειγμα, περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει έγκαιρη πρόσβαση σε χειρουργική περίθαλψη. Έτσι, αν

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

και αντιπροσωπεύουν το 48% του παγκόσμιου πληθυσμού, οι χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος αντιπροσωπεύουν μόνο το 6% των χειρουργικών επεμβάσεων που πραγματοποιούνται ετησίως (Meara et al. 2015). Μόνο το 29% των μαιευτήρων εδρεύουν σε αυτές τις χώρες, αν και αυτές οι χώρες εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά τοκετών. Για τη βελτίωση της ισότητας η παγκόσμια κοινότητα υγείας πρέπει να επικεντρωθεί σε περισσότερα πράγματα από τις ανισότητες στην παροχή υπηρεσιών και στην κατανομή των εργαζομένων στον τομέα της υγείας. Έχει προταθεί ότι η παγκόσμια ισότητα στον τομέα της υγείας θα πρέπει να ορίζεται με όρους δίκαιων αποτελεσμάτων υγείας (προϊόντα), αλλά και ως προς τον τρόπο παροχής των υπηρεσιών (διαδικασίες) και των προσώπων που εμπλέκονται στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των υπηρεσιών (συνεργασίες). Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι τα συστήματα υγείας βρίσκονται υπό πίεση να προσφέρουν νέες, περισσότερες, υψηλότερης ποιότητας και απρόσκοπτες υπηρεσίες, σε μια δύσκολη περίοδο περιορισμένου δημοσιονομικού χώρου. Λόγω της πίεσης, πρέπει να παρασχεθούν περισσότερες ευκαιρίες παροχής υπηρεσιών υγείας μέσω του περιορισμένου αριθμού εγκαταστάσεων υγείας και από τον περιορισμένο αριθμό εργαζομένων στον τομέα της υγείας στο σημερινό περιβάλλον των συχνά στάσιμων ή συρρικνούμενων προϋπολογισμών υγείας. Αυτή είναι η κατάσταση ιδιαίτερα στις χώρες χαμηλού εισοδήματος και στις χώρες σε εύθραυστα και βίαια περιβάλλοντα, που χρειάζονται τη μεγαλύτερη βοήθεια. Η υγειονομική περίθαλψη πρέπει να βελτιωθεί, να επεκταθεί και να μεταρρυθμιστεί, αλλά οι πληθυσμοί που έχουν πρόσβαση και χρειάζονται υγειονομική περίθαλψη δεν είναι επίσης οι ίδιοι τώρα όπως κάποτε. Οι σημερινοί πληθυσμοί έχουν διαφορετικές προτιμήσεις, ανάγκες, γνώσεις και αντιλήψεις για τη δική τους υγεία και φροντίδα υγείας σε σχέση με πληθυσμούς του παρελθόντος. Οι σημερινοί πληθυσμοί είναι πιο ψηφιακά συνδεδεμένοι από ποτέ και έχουν μια αυξανόμενη αίσθηση της υγειονομικής περίθαλψης που θέλουν, του τρόπου με τον οποίο θέλουν να έχουν πρόσβαση και να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη και τις πληροφορίες υγείας που είναι πρόθυμοι να μοιραστούν (Lupton 2021).

Τι έχουμε ανάγκη

γείας. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα δεΤι θα απαιτηθεί για να προσαρμοστούν τα δομένα από μόνα τους δεν επαρκούν DIGITAL-IN-HEALTH : UNLOCKING VALUE FOR EVERYONE συστήματα υγείας σε αυτές τις THE αυξανόμεγια την υλοποίηση της καθολικής κάνες και μεταβαλλόμενες προκλήσεις; Μια λυψης υγείας, αλλά είναι απαραίτητα. παγκόσμια ανασκόπηση του 2017 σε 60 Οι κυβερνήσεις και άλλοι παράγοντες συστήματα υγείας τόσο διαφορετικά όμπορεί να μην είναι σε θέση να αντισο τα συστήματα υγείας της Ρουάντα και μετωπίσουν πλήρως τις προκλήσεις για την υγεία χωρίς αυτές. του Βιετνάμ(the διαπίστωσε ότι τέσσερις παrole of information technology [IT] and data is becoming more critical for delivering ράγοντες ήταν κοινοί στις επιτυχείς προefficient and appropriate care, but must be converted into useful intelligence); (c) the σπάθειες για την επίτευξη αποτελεσματι- Δ. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα δεδομένα many hands principle (concerted actionνα among stakeholders is key); and (d) the patientμπορούν αυξήσουν την αποτελεσμακής, διαρκούς αλλαγής: as-the-preeminent-player principle (individuals are at the center τικότητα και να εξοικονομήσουν χρή-of change) (Braithwaite 1. Η αρχή από βελανίδι σε βελανιδιά (δηματα. Μια ανασκόπηση της McKinsey et al. 2017). In all four of these areas, technology and data are relevant. λαδή μια μικρή πρωτοβουλία που αντι& Company (2023) διαπιστώνει ότι οι μετωπίζει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα τρεις μεγαλύτερες οικονομίες στην Αφριμπορεί να οδηγήσει σε επιπτώσεις και κή –η Νιγηρία, η Κένυα και η Νότια Ααλλαγές σε όλο το σύστημα, αντί για φρική– θα μπορούσαν να εξοικονομήμεγάλες, μακροχρόνιες μεταρρυθμίσουν το 15% του κόστους του συστήματος σεις σε όλο το σύστημα). υγείας, αυξάνοντας πέντε ψηφιακές λύ2. Η αρχή από δεδομένα σε πληροφοσεις. Δεδομένων των περιορισμών στον ρία σε ευφυΐα (ο ρόλος της τεχνολογίας δημοσιονομικό χώρο στον τομέα της υπληροφοριών [IT] και των δεδομένων γείας που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες γίνεται πιο κρίσιμος για την παροχή αχαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, το Technology and data—designed and implemented iteratively with and by patients and ποτελεσματικής και κατάλληλης φρονα γνωρίζουν συγκεκριμένα ότι η ψηstakeholders—are clearlyσεcatalytic components of the current wave of health system ντίδας, αλλά πρέπει να μετατραπεί φιακή τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει χρήσιμηchanges. νοημοσύνη). αποτελεσματικότητα είναι κάτιtoπου Digital technology andτην data can add immense value health systems and to 3. Η αρχή των πολλών χεριών (η συντοαλλάζει το παιχνίδι. the health of the population in several ways: νισμένη δράση μεταξύ των ενδιαφεροΕ. Η ψηφιακή τεχνολογία υποστηρίζει την μένων είναι το «κλειδί»). a. Experiences in countries have shown that digital technology strengthens health 4. Η αρχή ότι ο ασθενής και τα άτομα παροχή υπηρεσιών υγείας σε ό,τι αφοsystems, improves health financing, makes health more effective, and reaches βρίσκονται στο επίκεντρο της αλλαγής. ρά δεδομένα και public αναφορές, κλινικές underserved populations. και διοικητικές διαδικασίες και επικοιΚαι στους τέσσερις αυτούς τομείς, η τεχνονωνία και ολοκλήρωση. λογία και τα είναι σχετικά. Η technology makes health services more personal, prevents b.δεδομένα Used effectively, digital ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει health care costs from increasing, reduces differences in care, and makes the στην υπέρβαση των προκλήσεων στον τοof health αξίμέα της υγείας provision και στην οικοδόμηση ας. Η ψηφιακή services τεχνολογίαeasier. και τα δεδομέFigure 2 How Digital Technology Can να μπορούν να προσθέσουν τεράστια αξία Support Universal Health Coverage στα συστήματα υγείας και στην υγεία του c. Digital technology πληθυσμού με διάφορους τρόπους: supports progress

Digital Technology May Help Overcome Health Sector Challenges and Build Value

universal health Α. Οι εμπειρίεςtoward σε χώρες έχουν δείξει ότι η ψηφιακή τεχνολογία ενισχύει 2). τα συcoverage (Figure στήματα υγείας, βελτιώνει τη χρημαDigital technology and τοδότηση της υγείας, κάνει τη δημόσια data by themselves υγεία πιο αποτελεσματική και προσεγγίare not sufficient to ζει υποεξυπηρετούμενους πληθυσμούς. realize universal health

B. Αν χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά, η coverage, but they are ψηφιακή τεχνολογία κάνει τις υπηρεσίες necessary. Governments υγείας πιο εξατομικευμένες, αποτρέπει την αύξηση του κόστους υγειονομικής and other actors may not περίθαλψης, μειώνει τις διαφορές στην be able to address health περίθαλψη και διευκολύνει την παροchallenges χή υπηρεσιών υγείας. fully without

them.

Γ. Η ψηφιακή τεχνολογία υποστηρίζει την πρόοδο προς την καθολική κάλυψη υ-

Source: Adapted from Wilson et al. 2020.

ΑΝΑΛΥΣΗ Γιατί τώρα Η έκθεση σημειώνει ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για 3 λόγους: 1. Η πανδημία συνέβαλε καθοριστικά στη ραγδαία εξάπλωση και χρήση νέων, ψηφιακών εργαλείων, δημιουργώντας momentum. Η πανδημία πρόσφερε μια ευκαιρία να επιταχυνθεί η εφαρμογή της ψηφιακής υγείας και το momentum δεν πρέπει να χαθεί.

Χρειάζονται, κατά μέσο όρο, 17 χρόνια για να μεταφραστούν νέα ιατρικά στοιχεία σε συνήθη ιατρική πρακτική. Αυτός ο χρόνος αντιπροσωπεύει σχεδόν τη μισή σταδιοδρομία ενός ασκούμενου ιατρού.

τα Covid και θανάτους. Τα δεδομένα δείχνουν ότι, ως μέρος των μελλοντικών προσπαθειών ετοιμότητας για πανδημίες, η επέκταση της ψηφιακής τεχνολογίας θα πρέπει να γίνει ακρογωνιαίος λίθος της ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας και της ετοιμότητας για πανδημίες.

Τι έχει ήδη γίνει στην ψηφιακή υγεία

2. O όγκος των δεδομένων για την υγεία και την υγειονομική περίθαλψη αυξάνεται με εκπληκτικούς ρυθμούς, αλλά αυτά τα δεδομένα δεν αξιοποιούνται ακόμη στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Υπολογίζεται ότι το 30% της παγκόσμιας σφαίρας δεδομένων αποτελείται από δεδομένα υγείας. Το μείζον θέμα είναι ότι αυτά τα δεδομένα δεν αξιοποιούνται. Χρειάζονται, κατά μέσο όρο, 17 χρόνια για να μεταφραστούν νέα ιατρικά στοιχεία σε συνήθη ιατρική πρακτική. Αυτός ο χρόνος αντιπροσωπεύει σχεδόν τη μισή σταδιοδρομία ενός ασκούμενου ιατρού.

Τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν σημαντικά για την ψηφιακή υγεία. Από πολλές απόψεις, η περίοδος 2012-2022 μπορεί να θεωρηθεί ως ένας «Ρουβίκωνας» στον μακρύ δρόμο για την απελευθέρωση της αξίας της ψηφιακής τεχνολογίας και της χρήσης δεδομένων στην υγειονομική περίθαλψη. Αυτή η περίοδος ψηφιακής αφύπνισης στην υγεία αφορά δύο βαρυσήμαντα γεγονότα: την έναρξη των Αρχών για την Ψηφιακή Ανάπτυξη (Principles for Digital Development) το 2012 και τη δημόσια κυκλοφορία εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης (όπως το ChatGPT4 και Stable Diffusion) το 2022. Σημαντικά επιτεύγματα σε αυτήν την πε3. Οι χώρες με υψηλότερα επίπεδα ψη- ρίοδο ψηφιακής αφύπνισης στον τομέα φιακής υιοθέτησης πριν από την παν- της υγείας περιλαμβάνουν τη δημοσίευση δημία ανταποκρίθηκαν πιο αποτελε- της Παγκόσμιας Στρατηγικής για την Ψησματικά στην πανδημία, επέδειξαν πιο φιακή Υγεία 2020-2025 του Παγκόσμιου αποφασιστική κυβερνητική και, OFΟργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), πουFOr εγκρίθηChapterδράση 1 : the VaLUe DIGItaL teChNOLOGY aND Data heaLth aND heaLth ως εκ τούτου, είχαν λιγότερα κρούσμα- κε στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας το

Figure 6 Compound Annual Growth Rate of the Global Datasphere: Health Data Grow the Most Quickly

Source: RBC Capital Markets calculations based on data of Coughlin et al. 2018; Reinsel et al. 2018.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Figure 7 Growth in the Volume of Academic and Scientific Articles, 1975–2018

health care services through mobile communication devices (Torgan 2009). An m-health application generates digital data that need to be managed through some type of information system. These expanding shifts in focus from e-health to m-health occurred during a period when barriers to entry were significantly lowered because cell phone subscriptions per 100 population rapidly increased (Figure 11).

Figure 11 The Rapid Rise in Mobile Subscriptions per 100 Population, by Region, 1960–2021

Source: World Bank 2023b.

2020 και αναπτύχθηκε ως απάντηση στο Ψήφισμα της Συνέλευσης για την Ψηφιακή Υγεία το 2018. Η στρατηγική επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς στόχους, όλοι σχετικοί με τις επενδύσεις στην ψηφιακή υγεία: 1. Προωθεί την παγκόσμια συνεργασία και μεταφορά γνώσεων για την ψηφιακή υγεία. 2. Προωθεί την εφαρμογή των εθνικών στρατηγικών για την ψηφιακή υγεία. 3. Ενισχύει τη διακυβέρνηση για την ψηφιακή υγεία σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, όπως το Δίκτυο Πληροφοριών Ηλεκτρονικής Υγείας της Ασίας, το Δίκτυο Πληροφορικής Υγείας της Κεντρικής Αμερικής και η Πληροφορική Υγείας στην Αφρική. 4. Συνηγορεί υπέρ των ανθρωποκεντρικών συστημάτων υγείας που ενεργοποιούνται από την ψηφιακή υγεία.

Το μέλλον Η υγειονομική περίθαλψη εισέρχεται σε μια περίοδο βαθιών και επιταχυνόμενων αλλαγών. Όπως και το ανθρώπινο σώμα, τα συστήματα υγείας εμπλέκονται σε συνεχή κύματα αλλαγής: κύκλους οργανικής ανάπτυξης, προσαρμογής, στασιμότητας,

απόπτωσης και ανανέωσης. Η αλλαγή έχει επιταχυνθεί από τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19. Οι αλλαγές που αντιμετωπίζει ο τομέας της υγείας είναι πέρα από την ιδέα μιας νέας τεχνολογίας ή ψηφιακής λύσης για την ψηφιοποίηση μιας υπάρχουσας διαδικασίας: πιο βαθιές από αυτό, οι αλλαγές που δημιουργούνται στον τομέα της υγείας είναι υπαρξιακής φύσης –προσωποκεντρική υγειονομική περίθαλψη, αγκαλιάζοντας νέες ιατρικές και ανακαλύψεις για την υγεία, την ενσωμάτωση προηγούμενων χωριστών επιστημονικών κλάδων–, μια διευρυμένη κατανόηση του τι είναι απαραίτητο για να ζεις καλά. Η υγειονομική περίθαλψη πρόκειται να μετατραπεί σε ένα σύστημα που θα επικεντρώνεται γύρω από τον ασθενή, εστιάζοντας σε εικονικές και κατ’ οίκον θεραπείες καθώς και σε συνδεδεμένη φροντίδα εξωτερικών ασθενών. Με γνώμονα τα δεδομένα και τις αναλύσεις, θα δώσει προτεραιότητα στην αξία και θα αγκαλιάσει τη διαφάνεια και τη διαλειτουργικότητα. Ενεργοποιημένη από ιατρικές τεχνολογίες αιχμής, θα γίνει ένα ολοκληρωμένο, αλλά κατακερματισμένο, σύστημα (Singhal et al. 2022). Η περίοδος της αλλαγής θα χαρακτηρί-

ΑΝΑΛΥΣΗ

ζεται από έναν εκδημοκρατισμό της υγει- αναπόσπαστο μέρος του. Όμως, η τεχνοονομικής περίθαλψης και έναν πολιτισμι- λογία δεν θα οδηγήσει την αλλαγή: θα υκό μετασχηματισμό στον τρόπο παροχής ποστηρίξει, θα αυξήσει και θα επιταχύνει και αντίληψης της υγείας. Οι τεχνολογίες τις αλλαγές, στις οποίες θα συνεχίσουν τα που προκαλούν αναστάτωση αλλά παρέ- συστήματα υγείας να υποβάλλονται. Υπολογίζεται ότι το χουν προσβάσιμα, ψηφιακά και τεκμηρι- Η συσσώρευση δεδομένων σχετικά με τα 30% της παγκόσμιας ωμένα δεδομένα τόσο στους ασθενείς όσο συστήματα υγείας και την υγεία σε μια και στους φροντιστές, θα πυροδοτήσουν χώρα, τα συστήματα πληροφοριών που σφαίρας δεδομένων μια αλλαγή στην κουλτούρα της υγειονο- διαχειρίζονται αυτά τα δεδομένα και οι CHAPTER 4 LOOKING FORWARD: A DIGITAL-IN-HEALTH FUTURE αποτελείται από μικής περίθαλψης. Αυτή η αλλαγή θα χα- ψηφιακές τεχνολογίες που παράγουν και ρακτηρίζεται από μια δίκαιη σχέση μεταξύ χρησιμοποιούν αυτά τα δεδομένα για την δεδομένα υγείας! γιατρών και ασθενών, την αμοιβαία λήψη παροχή ή τη βελτίωση της περίθαλψης, όαποφάσεων και μια πιο εκδημοκρατισμέ- λα πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους νη προσέγγιση της υγειονομικής ως ενσωματωμένο a system that's centered around the patient, focusing onπερίθαλvirtual andκαι at-home treatmentsμέρος του συστήμαψης (Mesko et al. 2017). τος υγείας. Τα δεδομένα της χώρας σχετιas well as linked outpatient care. Driven by data and analytics, it will prioritize value and Θα χαρακτηρίζεται επίσης από ραγδαί- κά με την υγεία, τα συστήματα πληροφοbear risks while embracing transparencyπροόδους and interoperability. Enabled cutting-edge ες τεχνολογικές που δεν έχουν ριών by υγείας και οι ψηφιακές τεχνολογίες medical technologies, it will become an integrated yet fragmented system. et al. ως η υγειονομιπαρατηρηθεί προηγουμένως σε μια γε- μπορούν(Singhal να θεωρηθούν νιά. Το παρακείμενο γράφημα δείχνει κή digisphere μιας χώρας. 2022). τους βασικούς τομείς επέκτασης που ήδη Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται μια βρίσκονται σε εξέλιξη,byαναγνωρίζοντας ό- χώρα και το τι επιτρέπει στην digisphere The period of change will be characterized a democratization of health care and τι αυτές οι τάσεις αντιπροσωπεύουν μόνο της υγείας της είναι καθοριστικά για την a cultural transformation in how health is delivered and perceived. Technologies μια ματιά στον τομέα της ψηφιακής τε- ικανότητα μιας χώρας να αποκομίσει τα that are disruptive yet provide accessible, digital, and factual data to both patients and χνολογίας που αναπτύσσεται στην υγεία. οφέλη της ψηφιακής τεχνολογίας, που ενcaregivers will trigger a shift health culture. This change be characterized by σωματώνεται και αποτελεί αναπόσπαστο Έναςinαπό τουςcare κύριους τομείς της ταχεί- will an equitable relationshipας between doctors and patients, mutual decision-making, and a υγείας και των συπροόδου είναι η γενετική τεχνητή νο- μέρος των υπηρεσιών στημάτων υγείας. ημοσύνη, ή genAI. (Mesko et al. 2017). more democratized approach to healthcare Καθώς τα συστήματα υγείας υφίστανται αυΑπό την ψηφιοποίηση στην It will also be characterized rapid κύμα technological advances not previously seen in a τό τοby επόμενο μετασχηματισμού, για ψηφιακή υγεία: Τα 3 στάδια να μειώσουν σταδιακά τις αναποτελεσματιgeneration. Figure 18 shows the key areas of expansion already underway, recognizing κές διαδικασίες και να προσφέρουν νέες, Η digisphere της υγείας θα συγχωνευθεί that these trends represent only a glimpse of the mushrooming field of digital technology καλύτερες και απρόσκοπτες υπηρεσίες, η σε συστήματα υγείας, αόρατα αλλά πάin health. One of the main areas of rapid is in generative artificialσε όλες τις πτυχές της δημότεχνολογία και ταadvancement, δεδομένα θα αποτελούν ντα παρόντα intelligence, or genAI, described in Box 1.

Figure 18 Burgeoning Applications of Digital Technology in Health and Health Care

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

σιας υγείας, της παροχής υπηρεσιών υγείας και της διαχείρισης του συστήματος υγείας. Αυτό θα επιταχύνει την πολιτιστική, οργανωτική, τεχνολογική και συμπεριφορική εξέλιξη του συστήματος υγείας. Καθώς η ζήτηση για ψηφιακές τεχνολογίες στην υγεία αυξάνεται, η προσφορά θα ωριμάσει και θα αλλάξει. Όπως συνέβη στον τραπεζικό τομέα (σκεφτείτε πως σχεδόν όλες οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές έχουν σήμερα ένα ψηφιακό στοιχείο, χωρίς αυτό να ονομάζεται «ψηφιακή τραπεζική») ή στις επικοινωνίες (σκεφτείτε πως τα κινητά τηλέφωνα είναι πανταχού παρόντα διαθέσιμα σήμερα, χωρίς να ονομάζονται «ψηφιακές επικοινωνίες»), όπως η ζήτηση και η προσφορά ψηφιακής τεχνολογίας αυξάνεται και ωριμάζει, θα γίνει επίσης πιο ενσωματωμένη και αόρατη, θα ενσωματωθεί στον ίδιο τον ιστό των συστημάτων υγείας. Αυτή η ανάπτυξη και η ωρίμανση πραγματοποιούνται σε τρία στάδια: από την Ψηφιοποίηση στο Ψηφιακό για την Υγεία και στο Digital-in-health. Στάδιο 1: Ψηφιοποίηση: Εστίαση στα δεδομένα, τις αναφορές και την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας. Η εστίαση είναι συνήθως στη δημιουργία συστημάτων πληροφοριών υγείας, στη σύνδεση των υγειονομικών εγκαταστάσεων και στη συλλογή ψηφιακών δεδομένων από παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν τα δεδομένα για την αναφορά στους διευθυντές υγειονομικής περίθαλψης και στις ασφαλιστικές αξιώσεις. Η εστίαση είναι στα δεδομένα και στην ψηφιοποίηση των υφιστάμενων ροών εργασίας και διοικητικών διαδικασιών, όχι στην αλλαγή ή βελτίωσή τους για καλύτερα αποτελέσματα υγείας ή απόδοση του συστήματος υγείας. Σε αυτό το στάδιο, τόσο η ζήτηση όσο και η προσφορά της ψηφιακής υγείας είναι υποτυπώδεις και τα Υπουργεία Υγείας τείνουν να μη δίνουν ιδιαίτερη προσοχή. Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) θεωρούνται κυρίως «κόστος» στο σύστημα υγείας. Η πιθανή προστιθέμενη αξία των ΤΠΕ πέρα από την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας δεν αναγνωρίζεται, δεν είναι ορατή ή δεν εκτιμάται. Στην πραγματικότητα, η ψηφιοποίηση μπορεί να αυξήσει το κόστος βραχυπρόθεσμα. Σχεδόν όλες οι χώρες έχουν ξεκινήσει εδώ και σε αυτό έχει επικεντρωθεί μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης για την ψηφιακή υγεία μέχρι σήμερα.

Στάδιο 2: Ψηφιακό για την Υγεία: Εστίαση σε μεμονωμένες ψηφιακές λύσεις υγείας. Σε αυτό το στάδιο, η εστίαση επεκτείνεται από την ψηφιοποίηση δεδομένων και την υποστήριξη διοικητικών διαδικασιών στην ενοποίηση και την αποτελεσματικότητα των κλινικών και διοικητικών διαδικασιών. Τα δεδομένα και η τεχνολογία γίνονται μέρος των καθημερινών λειτουργιών και θέτουν το υπόβαθρο για τον μετασχηματισμό της παροχής υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, της χρηματοδότησης και των μοντέλων συμπεριφοράς και ρύθμισης στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Η αξία είναι δυνατή σε όρους ποιότητας, εύρους και κλίμακας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Σχετικές δαπάνες για την ψηφιοποίηση θα αυξηθούν, επειδή η ψηφιοποίηση μετασχηματίζει τις διαδικασίες και τις ροές εργασίας. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα δεδομένα αναγνωρίζονται ως παράγοντες επιτυχίας των λειτουργιών και επίτευξης των στόχων του συστήματος υγείας. Η ζήτηση για ψηφιακή τεχνολογία και δεδομένα ωριμάζει. Οι επιχειρηματικές διαδικασίες εξαρτώνται από την τεχνολογία, επειδή συνήθως ανασχεδιάζονται γύρω από την τεχνολογία. Η βελτιστοποίηση της υποδομής ΤΠΕ και οι μειώσεις κόστους που σχετίζονται με τις ΤΠΕ αποτελούν επίσης μέρος αυτού του σταδίου. Πολλές χώρες βρίσκονται σε αυτό το στάδιο, δηλαδή τα επίπεδα ωριμότητας με βάση τον δείκτη Global Digital Health Monitor (GDHM) 2–3.

Η περίοδος της αλλαγής θα χαρακτηρίζεται από έναν εκδημοκρατισμό της υγειονομικής περίθαλψης και έναν πολιτισμικό μετασχηματισμό στον τρόπο παροχής και αντίληψης της υγείας.

Στάδιο 3: Digital-in-health: Η τεχνολογία και τα δεδομένα ενσωματώνονται και αφομοιώνονται δυσδιάκριτα στα μετασχηματισμένα συστήματα υγείας και την υγειονομική περίθαλψη. Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης, η ψηφιακή τεχνολογία και τα δεδομένα είναι πλήρως ενσωματωμένα στο σύστημα υγείας. Ως μέρος μιας προσέγγισης ολόκληρου του συστήματος υγείας, είναι ενσωματωμένα στην παροχή και διαχείριση της υγείας και έχει γίνει ένας προσωποκεντρικός παράγοντας για την υγεία. Νέοι τρόποι παροχής υπηρεσιών υγείας, ακόμη και νέες υπηρεσίες υγείας, καθίστανται διαθέσιμα. Το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης αναπτύσσει αποτελεσματικά ψηφιακά οικοσυστήματα, που ενσωματώνουν, επιταχύνουν και βελτιώνουν την ποιότητα της ανθρωποκεντρικής υγειονομικής περίθαλψης. Η ποιοτική υγειονομική περίθαλψη απαιτεί ψηφιακή τεχνολογία και δεδομένα. Τα μοντέλα και οι διαδικασίες παροχής υ-

ΑΝΑΛΥΣΗ

πηρεσιών μεταμορφώνονται. Γίνονται εύκολα να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης και στους νέους τρόπους παροχής υπηρεσιών και να ανταποκρίνονται με ευελιξία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ο διαχωρισμός της ψηφιακής στρατηγικής υγείας από τη στρατηγική υγειονομικής περίθαλψης δεν είναι πλέον δυνατός.

Σε αυτό το στάδιο, η ψηφιακή τεχνολογία και τα δεδομένα αποτελούν ένα οργανικό θεμελιώδες μπλοκ, που ενισχύει την ικανότητα και την επιθυμία των ατόμων να διαχειρίζονται και να βελτιώνουν τη δική τους υγεία. Η ζήτηση έχει ωριμάσει δραματικά, γεγονός που ενεργοποιεί την προσφορά πιο εξελιγμένων ψηφιακών λύσεων υγείας (επίπεδα ωριμότητας GDHM 4-5).

Ψηφιακή υγεία: Τι σημαίνει στην πράξη

Ψηφιακή υγεία σημαίνει ραγδαίες αλλαγές σε όλο το φάσμα: από τη χρηματοδότηση και την παροχή υπηρεσιών υγείας στη δημόσια υγεία, αλλά και τη διατροφή, μέχρι τον χώρο του φαρμάκου, τη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού και, φυσικά, την έρευνα για την υγεία. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Ψηφιακή χρηματοδότηση στην υγεία Η βασική πρόκληση είναι ότι οι χώρες χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος συνήθως αντιμετωπίζουν χρόνιες αποτυχίες στις τρεις βασικές λειτουργίες χρηματοδότησης της υγείας (WHO 2021a, World Bank 2022b): 1. Κινητοποίηση πόρων: Η κινητοποίηση οικονομικών πόρων για την ανάπτυξη και λειτουργία ενός συστήματος υγείας. Οι συνεισφορές συνήθως προέρχονται από άτομα, νοικοκυριά και επιχειρήσεις και, σε ορισμένες χώρες, από ε-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ξωτερικές πηγές, συχνά με τη μορφή αναπτυξιακής βοήθειας για την υγεία. 2. Συγκέντρωση πόρων: Η συσσώρευση προπληρωμένων πόρων (για παράδειγμα, φόροι και κρατικές επιβαρύνσεις και ασφαλιστικές εισφορές και ασφάλιστρα) για την πληρωμή των υπηρεσιών υγείας, εξάπλωση των οικονομικών κινδύνων ασθενειών και ιατρικών εξόδων και αύξηση της πρόσβασης στις απαραίτητες υπηρεσίες για άτομα που είναι επιλέξιμα για κάλυψη από συγκεντρωμένα κεφάλαια.

3. Αγορά υπηρεσιών: Η κατανομή κονδυλίων για την απόκτηση υπηρεσιών υγείας, τόσο ατομικών όσο και πληθυσμιακών, καθώς και για την εξασφάλιση της διακυβέρνησης του συστήματος και άλλων εγκάρσιων βασικών λειτουργιών της δημόσιας υγείας. Αγορά μπορεί να σημαίνει πληρωμή για τις απαιτούμενες εισροές υπηρεσιών που πληρώνουν τους παρόχους για την παράδοση των υπηρεσιών. Οι αποφάσεις αγοράς καθορίζουν ποιες υπηρεσίες είναι διαθέσιμες, πού και σε ποιον, σε ποια ποιότητα, με ποιο μείγμα εισροών και με ποιο κόστος. Τρέχουσα κατάσταση: Παραδοσιακά, αναπτύσσονται ψηφιακές λύσεις σε κάθε τομέα για τη βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας. Ψηφιακή χρηματοδότηση για την υγεία σημαίνει ανάπτυξη ψηφιακών τεχνολογιών για την ενίσχυση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας αυτών των λειτουργιών χρηματοδότησης της υγείας και τη συμβολή στην υλοποίηση της καθολικής κάλυψης υγείας. Ένας σημαντικός αγώνας, σήμερα, γίνεται για το πώς να παρέχουμε σχετικά και ακριβή δεδομένα για τυπικούς μηχανισμούς πληρωμής παρόχων, όπως αποθετήρια χρησιμοποιημένων πόρων για προϋπολογισμούς στοιχείων γραμμής, καθαρές λίστες ασθενών και ενίσχυση για μεθόδους που βασίζονται σε κεφαλαία, αναφορά ομαδικών περιπτώσεων που σχετίζονται με τη διάγνωση και ούτω καθεξής. Στο πλευρό της συγκέντρωσης και της κινητοποίησης πόρων, οι χώρες χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος επενδύουν σε συστήματα διαχείρισης προϋπολογισμού και συστήματα είσπραξης ασφαλίστρων κοινωνικής ασφάλισης, διασφαλίζοντας ότι τα μητρώα των ασφαλιστών είναι ισχυρά και η ευκολία των ηλεκτρονικών πληρωμών δημιουργεί ευκαιρίες για βελτιωμένη συλλογή κεφαλαίων. Τα τρέχοντα συστήματα που παρέχουν δεδομένα για διάφορους μηχανισμούς πληρωμής παρόχων συνήθως αποσυνδέονται από συστήματα κλινικών πληροφοριών που απαιτούν χωριστές γραμμές αναφοράς, που όχι μόνο μειώνουν την ποιότητα των δεδομένων όσον αφορά τη σύνδεση διοικητικών δεδομένων με κλινικά δεδομένα, αλλά δημιουργούν επίσης πρόσθετο γραφειοκρατικό φόρτο στους παρόχους. Στις μεταρρυθμίσεις της χρηματοδότησης

Η ανάλυση δεδομένων πληρωμών υγείας παρέχει ευκαιρίες για τον εντοπισμό των αναποτελεσματικών δαπανών, όπως η περιττή φροντίδα, η αδυναμία τήρησης βέλτιστων πρακτικών, η επικάλυψη υπηρεσιών, οι μη βελτιστοποιημένες συνταγές φαρμάκων, η μη βέλτιστη χρήση υποδομών και ιατρικού εξοπλισμού κ.ά.

της υγείας, η διαχείριση δεδομένων μπορεί να είναι αποφασιστικός παράγοντας για τις αποτυχίες των μεταρρυθμίσεων. Για παράδειγμα, στο Κοσσυφοπέδιο, η σημαντική μεταρρύθμιση της χρηματοδότησης της πρωτοβάθμιας περίθαλψης στον τομέα της υγείας καθυστέρησε για σχεδόν δύο χρόνια, λόγω της υποεκτίμησης της ικανότητας των συστημάτων πληροφοριών να παρέχουν επαρκή δεδομένα για δείκτες που βασίζονται σε αποτελέσματα (Παγκόσμια Τράπεζα 2019). Μελλοντικές χρήσεις: Στο μέλλον, οραματιζόμαστε σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα χρηματοοικονομικής διαχείρισης με ενσωμάτωση σε πραγματικό χρόνο συναλλακτικών, κλινικών δεδομένων, που μπορούν να βελτιώσουν την ικανότητα του πληρωτή να διαχειρίζεται τους πόρους χρηματοδότησης υγείας, ενοποιώντας τους προϋπολογισμούς και παρακολουθώντας τη ροή των δαπανών σε διάφορα συστήματα, τα οποία είναι κρίσιμα σε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, συμμόρφωση, διακυβέρνηση, διαφάνεια και λογοδοσία (Ali et al. 2020). Όσον αφορά τις αγορές, η ανάλυση δεδομένων πληρωμών υγείας παρέχει ευκαιρίες για τον εντοπισμό των αναποτελεσματικών δαπανών, όπως η περιττή φροντίδα (παραπομπές, επισκέψεις, εργαστηριακές δοκιμές και ούτω καθεξής), η αδυναμία τήρησης βέλτιστων πρακτικών, η επικάλυψη υπηρεσιών, οι μη βελτιστοποιημένες συνταγές φαρμάκων (για παράδειγμα, λιγότερη χρήση γενόσημων από την

ΑΝΑΛΥΣΗ

Ένας σημαντικός αγώνας σήμερα γίνεται για το πώς να παρέχουμε σχετικά και ακριβή δεδομένα για τυπικούς μηχανισμούς πληρωμής παρόχων.

αναμενόμενη), η μη βέλτιστη χρήση υποδομών και ιατρικού εξοπλισμού, η χαμηλή παραγωγικότητα εργατικού δυναμικού, το ανιχνεύσιμο υψηλό κόστος στα κέντρα (για παράδειγμα, πληθυσμός με μεγάλο αριθμό επανεισδοχών, κέντρα υπερσυνταγογράφησης), τα σφάλματα (όπως κωδικοποίηση, αιτούμενες υπηρεσίες που δεν μπορούν να συνδεθούν με ιατρικές παθήσεις) και οι απάτες. Όταν συνδυάζονται κλινικά δεδομένα, τα δεδομένα χρηματοδότησης υγείας παρέχουν επίσης τη βάση για την αξιολόγηση της απόδοσης και της ποιότητας της περίθαλψης του παρόχου, επιτρέποντας νέα μοντέλα πληρωμών που βασίζονται στην αξία της περίθαλψης. Στο μέλλον, οι πληρωτές θα χρησιμοποιούν ψηφιακές λύσεις για τη βελτιστοποίηση της κατανομής των πόρων, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση της σπατάλης. Οι ψηφιακές τεχνολογίες θα επιτρέψουν στους πληρωτές να μειώσουν το διοικητικό κόστος με τον εξορθολογισμό των διαδικασιών διαχείρισης παλαιού τύπου. Τα εργαλεία αυτοεξυπηρέτησης, η επικοινωνία χωρίς χαρτί και η αυτοματοποιημένη διαδικασία υποστήριξης πωλήσεων είναι παραδείγματα για την εξοικονόμηση διοικητικού κόστους, η οποία αντιπροσωπεύει το 35%-40% του αντίκτυπου του ψηφιακού μετασχηματισμού των πληρωτών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, η ανάλυση των συλλεγόμενων δεδομένων υγείας δίνει τη δυνατότητα στους πληρωτές να αναγνωρίσουν την ευκαιρία για εξοικονόμηση κόστους από βελτιωμένες ικανότητες στην ανάλυση, τη χρηματοοικονομική και τη διαχείριση κινδύνου. Από τη σκοπιά του πληθυσμού, καινοτόμες προσεγγίσεις DPI, όπως το ενοποιημένο σύστημα πληρωμών στην Ινδία ή το σύστημα mPesa στην Κένυα, θα μπορούσαν να επιτρέψουν στον πληθυσμό να πληρώσει για τις υπηρεσίες υγείας με νέους τρόπους, επιτρέποντάς του να επιλέξουν οι ίδιοι όσον αφορά την προτίμηση και την πληρωμή για φροντίδα σε εγκαταστάσεις υψηλότερης ποιότητας.

Ψηφιακή παροχή υπηρεσιών υγείας Βασική πρόκληση: Οι κυβερνήσεις και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης αντιμετωπίζουν ποικίλες προκλήσεις στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης. Σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

όπου ζει το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού, ο υποσιτισμός και οι μολυσματικές ασθένειες ευθύνονται για σημαντικό αριθμό πρόωρων θανάτων. Πολλοί άνθρωποι σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος δεν λαμβάνουν ούτε στοιχειώδη υγειονομική περίθαλψη. Οι εγκαταστάσεις υγείας βρίσκονται συχνά σε αστικές περιοχές, μακριά από αγροτικές περιοχές και συχνά δύσκολα προσβάσιμες με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η φροντίδα που παρέχεται μπορεί να είναι δαπανηρή και υποτυπώδης (Brandeau et al. 2005). Οι περισσότερες χώρες μεσαίου εισοδήματος αντιμετωπίζουν διπλό βάρος ασθενειών. Καθώς οι μολυσματικές ασθένειες και η βρεφική και μητρική θνησιμότητα μειώνονται σε ένα έθνος, τα αστικά νοικοκυριά μεσαίου και υψηλότερου εισοδήματος υποφέρουν περισσότερο από χρόνιες ασθένειες, ενώ τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και ο αγροτικός πληθυσμός συνεχίζουν να υποφέρουν, κυρίως από μολυσματικές ασθένειες (Heller και Hsiao 2007). Τρέχουσα κατάσταση: Η Παγκόσμια Επιτροπή Υγείας του Lancet για Συστήματα Υγείας Υψηλής Ποιότητας τεκμηρίωσε την επείγουσα ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας σε κλίμακα και μετάβασης από τη βελτίωση της ποιότητας σε μικροεπίπεδο σε μεταρρυθμίσεις σε μακροεπίπεδο. Η ψηφιακή παροχή υπηρεσιών βελτιώνει όλες αυτές τις προσπάθειες. Χρησιμοποιεί την τεχνολογία ως θεμελιώδη οριζόντιο βοηθό για φροντίδα υψηλής ποιότητας, δεδομένα για λήψη αποφάσεων και βελτιστοποιημένη εφοδιαστική αλυσίδα για την αντιμετώπιση των τρεχουσών και μελλοντικών προκλήσεων. Σήμερα, η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας έχει ήδη εισχωρήσει σε πολλές πτυχές της υγείας και της υγειονομικής περίθαλψης. Σε ένα ψηφιακό μέλλον στην υγεία για παροχή υπηρεσιών, αυτό σημαίνει υιοθέτηση και πλήρη ενσωμάτωση ψηφιακών λύσεων υγείας σε κάθε πτυχή της παροχής υπηρεσιών υγείας (Snowden 2020). Επιταχυνόμενη από την πανδημία Covid-19, πλησιάζει η αλλαγή παραδείγματος της παροχής υπηρεσιών υγείας προς την ψηφιακά ενεργοποιημένη φροντίδα (WHO 2020d). Η ψηφιακά ενεργοποιημένη φροντίδα απαιτεί υψηλό συντονισμό φροντίδας μεταξύ διαφορετικών τύπων εργαζομένων στον τομέα της υγείας, σε διαφορετικές

τοποθεσίες και τύπους υγειονομικής περίθαλψης και χρόνο. Όπως περιγράφεται από την Αμερικανική Ιατρική Ένωση, το ψηφιακά ενεργοποιημένο μοντέλο φροντίδας προσφέρει στους ασθενείς υψηλό συντονισμό προσωπικών και εικονικών επισκέψεων, οι οποίες είναι πλήρως ενσωματωμένες στην κλινική ανάγκη. Αυτός ο υψηλός βαθμός συντονισμού και ολοκλήρωσης απαιτεί όχι μόνο υψηλό βαθμό διαλειτουργικότητας των υποκείμενων ηλεκτρονικών αρχείων υγείας και ψηφιακών λύσεων υγείας που χρησιμοποιούνται από την ομάδα, αλλά και ισχυρές λύσεις τηλεϊατρικής, που είναι σε θέση να υποστηρίζουν απρόσκοπτα συνδέσεις σε πραγματικό χρόνο μεταξύ ασθενών και ομάδων φροντίδας. Για παράδειγμα, τα δεδομένα υγείας που δημιουργούνται στις εικονικές επισκέψεις θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο ηλεκτρονικό αρχείο του ασθενούς και να είναι προσβάσιμα στον πάροχο πρωτοβάθμιας φροντίδας του ασθενούς ή σε οποιοδήποτε πρώτο σημείο επαφής με το σύστημα υγείας. Ενώ η υγειονομική περίθαλψη παρέχεται ιστορικά αυτοπροσώπως, οι βελτιώσεις στη συνδεσιμότητα και οι εξελίξεις στα προγράμματα πληροφορικής και τηλεϊατρικής έχουν αρχίσει να αλλάζουν αυτό το παραδοσιακό υπόδειγμα. Εφαρμογές σε διάφορα συστήματα υγείας για στοχευμένους πληθυσμούς, όπως πληθυσμούς σε απομακρυσμένες περιοχές ή για εξειδικευμένες κατηγορίες ασθενειών (Kimble 2015). Η ψηφιακά ενεργοποιημένη φροντίδα

επεκτείνει επίσης τις στενά εστιασμένες κλινικές παρεμβάσεις του παραδοσιακού προγράμματος τηλεϊατρικής σε μια ολιστική προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής θεραπείας, της διαχείρισης φαρμακείου και της απομακρυσμένης παρακολούθησης ατόμων στο σπίτι (επεκτείνοντας την έννοια του νοσοκομείου από ένα φυσικό κτήριο σε μια σειρά υπηρεσιών υγείας, μερικά από τα οποία μπορούν να παρέχονται μέσω απομακρυσμένης παρακολούθησης). Επιπλέον, η ψηφιακά ενεργοποιημένη φροντίδα επεκτείνει τη συλλογή δεδομένων υγείας πέρα από τις παραδοσιακές εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης, καθώς τα δεδομένα θα μπορούσαν επίσης να προέρχονται από συσκευές παρακολούθησης στο σπίτι, στατικούς αισθητήρες, προσωπικά αρχεία υγείας και εικονικές ιατρικές επισκέψεις.

Η ψηφιακά ενεργοποιημένη φροντίδα επεκτείνει επίσης τις στενά εστιασμένες κλινικές παρεμβάσεις του παραδοσιακού προγράμματος τηλεϊατρικής σε μια ολιστική προσέγγιση.

Μελλοντικές χρήσεις: Στη μεταπανδημική εποχή, η συνεχής βελτίωση της παροχής υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και των αποτελεσμάτων υγείας του πληθυσμού απαιτεί επανασχεδιασμό και μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας. Το μέλλον της παροχής υπηρεσιών θα εξελιχθεί ώστε να είναι ασθενοκεντρικό, εικονικό, περιπατητικό, που θα παρέχεται στο σπίτι, θα βασίζεται στην αξία και θα φέρει κινδύνους, θα καθοδηγείται από δεδομένα και την τεχνολογία, θα είναι διαφανές και διαλειτουργικό, θα ενεργοποιείται από τις νέες ιατρικές τεχνολογίες και θα είναι ολοκληρωμένο, αλλά κατακερματισμένο (Singhal et al. 2022).

ΑΝΑΛΥΣΗ

10 Συστάσεις στις κυβερνήσεις 1. Επιλογές με επίκεντρο τον άνθρωπο και το πρόβλημα: Επιλέξτε ψηφιακή τεχνολογία που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες υγείας των ανθρώπων και να βασίζεται σε στοιχεία.

6. Παγκόσμια και περιφερειακή συνεργασία: Παγκόσμια και περιφερειακή αλληλεγγύη για την υποστήριξη των χωρών, καθώς ηγούνται στις επενδύσεις ψηφιακής υγείας στις χώρες τους.

2. Προσέγγιση των υποεξυπηρετούμενων: Επιλέξτε ψηφιακές λύσεις υγείας που να βελτιώνουν την πρόσβαση και τη διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης σε ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες πολιτών.

7. Ψηφιακές δεξιότητες και αλφαβητισμός: Βοηθήστε τους ασθενείς και τους παρόχους να κατανοήσουν, να εμπιστευτούν και να χρησιμοποιήσουν με σιγουριά τη νέα τεχνολογία και τα ψηφιακά δεδομένα υγείας.

3. Ηγεσία και εταιρική σχέση: Οδηγήστε τη δράση για την ψηφιακή υγεία εντός και μεταξύ των τομέων μέσω ισχυρής ηγετικής θέσης στη χώρα.

8. Ευέλικτες συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα αλλά και μεταξύ ιδιωτών: Καινοτομήστε ως προς το πώς ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας συνεργάζονται για τον σχεδιασμό, την παροχή και τη χρηματοδότηση ψηφιακών λύσεων υγείας.

4. Διακυβέρνηση δεδομένων: Αυξήστε τη χρήση και την επαναχρησιμοποίηση δεδομένων, για να αποκτήσετε μεγαλύτερη αξία, και παράλληλα ενισχύστε τα ηθικά πρότυπα και τα ρυθμιστικά συστήματα για δίκαιες και αξιόπιστες ψηφιακές λύσεις. 5. Ψηφιακή υποδομή και κενά πληροφοριών για την Υγεία: Συνδέστε εγκαταστάσεις, υπηρεσίες, πληροφορίες και ανθρώπους και γεμίστε τα κενά πληροφοριών υγείας συνδέοντας συστήματα πληροφοριών σιωπηλά.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

9. Ευρύτερος ψηφιακός μετασχηματισμός: Δημιουργήστε συνέργεια μεταξύ των προσπαθειών του συστήματος υγείας και της ευρύτερης ατζέντας ψηφιακού μετασχηματισμού σε μια χώρα. 10. Χρηματοδότηση και υλοποίηση: Χρηματοδοτήστε αρκετά την κατάλληλη στιγμή, παρακολουθήστε την πρόοδο υλοποίησης και παρακολουθήστε τα αποτελέσματα.

Οι 5 πυλώνες για την ψηφιακή υγεία

ις τελευταίες δεκαετίες, η υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού έχει βελτιωθεί σημαντικά. Λιγότερα παιδιά πεθαίνουν κατά τη γέννηση ή σε νεαρή ηλικία. Τα άτομα που ζουν με HIV μπορούν, πλέον, να απολαμβάνουν καλή υγεία για πολλά χρόνια. Ωστόσο, για δισεκατομμύρια ανθρώπους, η υπόσχεση μιας υγιούς, μακράς και παραγωγικής ζωής εξακολουθεί να φαίνεται ανέφικτη. Οι κυβερνήσεις που έχουν σημειώσει πρόοδο στη βελτίωση της υγείας των πληθυσμών τους έχουν εφαρμόσει ψηφιακή τεχνολογία για να ενισχύσουν τα συστήματα υγείας, να ενισχύσουν τη χρηματοδότηση της υγείας, να κάνουν τη Δημόσια Υγεία πιο αποτελεσματική και να προσεγγίσουν περισσότερο υποεξυπηρετούμενους και ευάλωτους πληθυσμούς. Γίνεται σαφές ότι το μέλλον της υγειονομικής περίθαλψης είναι ενσωματωμένο στην τεχνολογία και συνδέεται με καινοτομίες στα δεδομένα. Η ψηφιακή υγεία δεν ανήκει, πλέον, αποκλειστικά σε όσους ενδιαφέρονται για την τεχνολογία. Η ψηφιακή τεχνολογία βρίσκεται στον πυρήνα των προσπαθειών για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας. Καθώς η ψηφιακή τεχνολογία ενσωματώνεται στην Υγεία (Digital-in-health), ενσωματώνεται σε βασικές λειτουργίες του συστήματος υγείας, οι κυβερνήσεις και οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τα θεμελιώδη δομικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την επιτυχή λειτουργία της ψηφιακής τεχνολογίας. Πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην επίλυση σημαντικών προκλήσεων για την Υγεία, να βοηθήσουν διαφορετικούς τομείς του συστήματος υγείας να συνδεθούν για την παροχή νέων και καλύτερων υπηρεσιών υγείας που απαιτεί ο μεταβαλλόμενος κόσμος και να κλιμακωθούν για να εξασφαλίσουν ισότιμη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη για όλους. Αυτό θα συνεπάγεται υπέρβαση σημαντικών προκλήσεων, αλλά βασικά διδάγματα έχουν ήδη αντληθεί: ανάπτυξη ηγεσίας, θέση στη διακυβέρνηση δεδομένων στο επίκεντρο, συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, δημιουργία και αξιοποίηση των στοιχείων για το τι λειτουργεί και έμφαση στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.

Το 2022, η Παγκόσμια Τράπεζα δεσμεύτηκε να υποστηρίξει 5 πυλώνες της παγκόσμιας ατζέντας για την ψηφιοποίηση και την ανάπτυξη: 1. Ψηφιακή υποδομή 2. Ψηφιακές πλατφόρμες 3. Ψηφιακές δυνατότητες 4. Ψηφιακές διασφαλίσεις 5. Τη διατομεακή προώθηση της ισότητας των φύλων, της κοινωνικής ένταξης και της περιφερειακής και διεθνούς συνεργασίας.

Mamta Murthi, Vice President for Human Development, The World Bank

Θα χρειαστούν επενδύσεις σε δεδομένα και τεχνολογία σε συστήματα υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής προστασίας για την αύξηση του ανθρώπινου κεφαλαίου. Αυτές οι επενδύσεις θα πρέπει να στοχεύουν στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ικανότητας, στην επίτευξη ισότητας και στον περιορισμό, παρά στη διεύρυνση του ψηφιακού χάσματος. Τώρα ξεκινά η πραγματική δουλειά: η εκτεταμένη προσπάθεια για την επίτευξη σημαντικής προόδου στην ψηφιακή τεχνολογία και τα συνδεδεμένα συστήματα δεδομένων, τα οποία οι άνθρωποι θα εμπιστεύονται και θα έχουν πρόσβαση σε αυτά όλοι. Οι χώρες θα οδηγήσουν την αλλαγή. Ο στόχος αυτής της εμβληματικής έκθεσης είναι να παρέχει στις κυβερνήσεις και σε άλλους ενδιαφερόμενους πρακτικές οδηγίες σχετικά με το πού να ξεκινήσουν, ανεξάρτητα από την ψηφιακή ωριμότητα μιας χώρας ή τις δημοσιονομικές προκλήσεις. Η Παγκόσμια Τράπεζα παραμένει έτοιμη να βοηθήσει τις χώρες παντού να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους στη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών, για την προστασία και την επιτάχυνση της ανάπτυξης του ανθρώπινου κεφαλαίου. •••

Οι κυβερνήσεις που έχουν σημειώσει πρόοδο στη βελτίωση της υγείας των πληθυσμών τους έχουν εφαρμόσει ψηφιακή τεχνολογία για να ενισχύσουν τα συστήματα υγείας. 49

ΕΡΕΥΝΑ

Τι δείχνει μελέτη της IQVIA

Οι τάσεις στον εμβολιασμό ενηλίκων «Χάθηκαν» 100 εκατ. δόσεις εμβολίων λόγω της πανδημίας

ο IQVIA Institute for Human Data Science πραγματοποίησε πρόσφατα μια μελέτη με αντικείμενο τις παγκόσμιες τάσεις στους εμβολιασμούς των ενηλίκων. Ανάμεσα στα άλλα, αναδείχθηκε, ότι λόγω της πανδημίας, «χάθηκαν» εκατομμύρια δόσεις εμβολιασμών και πως υπάρχει ανάγκη λήψης νέων μέτρων από τις κυβερνήσεις. Οι ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό συνιστούν σημαντική επιβάρυνση για τη δημόσια υγεία. Έως το 2030, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω αναμένεται να αυξηθεί σε 1,4 δισ., κατά περισσότερο από το ένα τρίτο!

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Ο εμβολιασμός ενηλίκων είναι μία από τις πιο αποδοτικές από πλευράς κόστους προληπτικές παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία, που αποφέρει απόδοση της επένδυσης στο άτομο, στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Ωστόσο, παρά τα σαφή οφέλη, η εμβολιαστική κάλυψη είναι σχεδόν πάντα πολύ χαμηλότερη στους ενήλικες από ό,τι στα προγράμματα παιδιατρικού εμβολιασμού. Συνεπώς, η μεγιστοποίηση της απορρόφησης εμβολίων από τον ενήλικο πληθυσμό είναι κρίσιμη για τη μείωση της νοσηρότητας και οδηγεί σε βελτίωση

της υγείας και μειωμένο κόστος υγειονομικής περίθαλψης. Οι ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό επιβαρύνουν σημαντικά τα άτομα, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και την κοινωνία γενικά, τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από πλευράς υγειονομικής περίθαλψης. Από οικονομικής σκοπιάς, έχουν ως αποτέλεσμα άμεση οικονομική επιβάρυνση για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης μέσω του κόστους θεραπείας και έμμεσης επιβάρυνσης της οικονομίας μέσω απώλειας παραγωγικότητας, αυξημένης απουσίας από την εργασία και ανάγκης για φροντίδα. Επίσης, μπορεί να έχουν σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις από την άποψη της υγειονομικής περίθαλψης. Με βάση τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ, μόνο οι επιδημίες εποχικής γρίπης οδηγούν σε 3-5 εκατομμύρια νοσηλείες και 290.000-650.000 θανάτους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό προκαλούν κατ’ εκτίμηση 94.000 πρόωρους θανάτους ετησίως, με σημαντικό αριθμό νοσηλειών. Στην Αυστραλία, είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια 15.781 ετών υγιούς ζωής (62 έτη ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία ανά 100.000 πληθυσμού). Επιπλέον, η πανδημία του Covid-19 υπογράμμισε την κρίσιμη σχέση μεταξύ υγείας και οικονομίας, με περισσότερα από 11 τρισ. δολ. σε κόστος, εκθέτοντας τις ευπάθειες του ηλικιωμένου πληθυσμού. Ταυτόχρονα, η ταχεία ανάπτυξη, εφαρμογή και απορρόφηση εμβολίων κατά του Covid-19 είχε ως αποτέλεσμα πάνω από το 72% του παγκόσμιου πληθυσμού

να λαμβάνει δόση, να διευκολυνθεί η κοινωνικοοικονομική ανάκαμψη και να μπορεί να δοθεί προτεραιότητα στην αποδεδειγμένη πρόληψη, εάν συνεργαστούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι. Σε αυτό το πλαίσιο, στόχος της μελέτης της IQVIA ήταν η κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης του εμβολιασμού ενηλίκων, καθώς και η αξιολόγηση του αντίκτυπου του Covid-19. Είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της θέσπισης κατάλληλων πολιτικών, μητρώων και πρωτοκόλλων εμβολίων και εκπαιδευτικών εκστρατειών για την ανασυγκρότηση και βελτίωση των ποσοστών κάλυψης.

Η κατάσταση

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό προκαλούν κατ’ εκτίμηση 94.000 πρόωρους θανάτους ετησίως.

Κατά την τελευταία δεκαετία, τα εμβόλια ενηλίκων (από άποψη όγκου χρήσης) για τη γρίπη, τη διφθερίτιδα, τον τέτανο (Td) και τον κοκκύτη (TDaP), την ηπατίτιδα Β, τον έρπητα ζωστήρα και τον πνευμονιόκοκκο έχουν σημειώσει συνεχή πρόοδο, φθάνοντας σε κορύφωση, με περίπου 400 εκατομμύρια δόσεις, το 2020. Ενώ η πρόοδος στον εμβολιασμό ενηλίκων μεταξύ του 2013 και του 2019 υπήρξε αξιοσημείωτη, τα συνολικά επίπεδα εμβολιαστικής κάλυψης για ενήλικες εξακολουθούν να παραμένουν χαμηλά, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για περαιτέρω βελτίωση. Επιπλέον, οι εμβολιασμοί στους ενήλικες έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την πανδημία Covid-19. Οι συνολικές δόσεις για αυτά τα εμβόλια ενηλίκων μειώθηκαν κατά 12% μεταξύ του 2020 και του 2022. Όπως φαίνεται στο παρακείμενο Σχήμα 1, μειώθηκαν από 400 εκατομμύρια το 2020 σε 363 εκατομμύρια το 2021 και 351 εκατομμύρια το 2022.

Παγκόσμιες δόσεις εμβολιασμού ενηλίκων, 2013-2022

ΕΡΕΥΝΑ

Οι συντάκτες της μελέτης επιχειρούν να υπολογίσουν πόσες δόσεις εμβολίων χάθηκαν λόγω της πανδημίας. Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν 2 σενάρια:

Η πανδημία είχε δυσανάλογα αρνητική επίπτωση στους εμβολιασμούς ενηλίκων, ιδιαίτερα σε χώρες με μεσαίο και χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.

 Σενάριο 1. Γίνεται η παραδοχή ότι η αυξητική τάση κατά 7,9% την περίοδο 2013-2019 θα συνεχιζόταν απρόσκοπτα και τη διετία 2021-2022. Με βάση αυτήν την υπόθεση εργασίας, συνάγεται το συμπέρασμα ότι χάθηκαν περίπου 81 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων ενηλίκων σε παγκόσμιο επίπεδο! Σ ενάριο 2: Αυτό το σενάριο χρησιμοποιεί τη γραμμή τάσεων ιστορικών δεδομένων για την περίοδο 2013-2020. Αυτή η περίοδος είχε αυξητική τάση κατά 8,9% και, με βάση αυτή την υπόθεση, διαπιστώνεται ότι το 2022 οι εκτιμώμενες χαμένες δόσεις εμβολίων ενηλίκων ήταν 119 εκατομμύρια!

Το μέσο σημείο αυτών των δύο σεναρίων δίνει περίπου 100 εκατομμύρια χαμένες δόσεις μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια.

Μεγάλες ανισότητες Ενώ τα ποσοστά ανοσοποίησης στα εμβόλια ενηλίκων είναι χαμηλά σε όλες τις χώρες παγκοσμίως, η πανδημία είχε δυσανάλογα αρνητική επίπτωση στους εμβολιασμούς ενηλίκων, ιδιαίτερα σε χώρες με μεσαίο και χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Η μελέτη συνέκρινε τις χώρες με βάση τον δείκτη Human Development Index (HDI), που λαμβάνει υπόψη το προσδόκιμο ζωής, την εκπαίδευση και το κατά κεφαλήν εισόδημα. Οι χώρες στο ανώτερο άκρο της κλίμακας

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

HDI (π.χ. οι ΗΠΑ, το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, η Ιαπωνία και άλλες) είχαν τη μεγαλύτερη θετική τάση στους εμβολιασμούς πριν από την πανδημία, με τον όγκο να κορυφώνεται το 2020-2021, μετά το οποίο είδαν πτώση και σήμερα βρίσκονται σε διαδικασία ανάκαμψης. Παρά τη θετική αυτή τάση πριν από την πανδημία, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλες οι χώρες συνεχίζουν να έχουν χαμηλότερα ποσοστά κάλυψης εμβολίων για ενήλικες και ότι υπάρχει ανάγκη να δοθεί προσοχή στην αύξηση του εμβολιασμού ενηλίκων παγκοσμίως. Για παράδειγμα, η κάλυψη εμβολιασμού TDaP και έρπητα ζωστήρα κυμαίνεται μεταξύ 21% και 40% στις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ η αντιγριπική κάλυψη σε αυτές τις χώρες είναι μεταξύ του 41% και του 60%. Άλλες χώρες «υψηλού» HDI (π.χ. Κίνα, Μεξικό, Βραζιλία) είχαν βιώσει μόνο μια μέτρια αύξηση στον όγκο των εμβολίων ενηλίκων τη δεκαετία του 2000 και μετά την πανδημία οι δόσεις εμβολιασμού ενηλίκων αυξήθηκαν σε μεγάλο βαθμό, λόγω των πρόσθετων δόσεων εμβολιασμού κα-

τά της γρίπης στην Κίνα, εξαιτίας της αλλαγής στις κατευθυντήριες γραμμές τους για τον εμβολιασμό της γρίπης και τις επιδημίες γρίπης εκτός εποχής, και συνέχισαν να παραμένουν πάνω από την προπανδημική τάση. Στο «μεσαίο» επίπεδο (π.χ. Ινδία, Μαρόκο, Φιλιππίνες), και χώρες «χαμηλού» HDI (π.χ. Πακιστάν, Σενεγάλη, Τόγκο) παρουσίασαν σημαντικές μειώσεις στον όγκο των εμβολίων ενηλίκων και δεν έχουν ανακάμψει, με τις δόσεις εμβολιασμού να παραμένουν πολύ κάτω από την περίοδο προ πανδημίας.

Δαπάνες εμβολίων για ενήλικες Οι δαπάνες για εμβόλια ενηλίκων αντιπροσωπεύουν ένα μικρό μερίδιο της ευρύτερης φαρμακευτικής δαπάνης για φάρμακα και εμβόλια. Ακόμη και στις πιο ανεπτυγμένες περιοχές (Σχήμα 5), η δαπάνη για εμβόλια ενηλίκων ανέρχεται μόνο σε λιγότερο από το 2% της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης. Με την πάροδο του χρόνου, σημειώθηκε μια μέτρια αύξηση 0,2-0,5 ποσοστιαίων

μονάδων σε αυτό το ποσοστό στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Ωστόσο, σε άλλες χώρες και περιοχές, το ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο και κυμαίνεται μεταξύ 0,1% και 0,5% (Σχήματα 4 και 5). Αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη έμφασης και δυνητικής επένδυσης στον εμβολιασμό ενηλίκων, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, που σημειώνουν την ταχύτερη αύξηση του πληθυσμού των ενηλίκων.

ΕΡΕΥΝΑ

Συμπεράσματα και προβληματισμοί πολιτικής

Οι εμβολιασμοί στους ενήλικες έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την πανδημία Covid-19.

Οι ηλικιωμένοι αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού. Τα άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω είναι ολοένα και πιο ευαίσθητα σε μολυσματικές ασθένειες, λόγω της μείωσης της ανοσίας που σχετίζεται με την ηλικία, και ζουν με υψηλότερο κίνδυνο συννοσηρότητας. Ο εμβολιασμός κατά κοινών ασθενειών που μπορούν να προληφθούν με εμβόλιο έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει δραματικά την υγεία και την ποιότητα ζωής των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μειώνει τον κίνδυνο νοσηλείας στο νοσοκομείο κατά το ήμισυ και θανάτου κατά ένα τρίτο. Τα οφέλη του εμβολιασμού ξεπερνούν την πρόληψη της οξείας νόσου για την αποφυγή μακροπρόθεσμων συνεπειών, όπως συνυπάρχουσες συννοσηρότητες, κακή υγεία και μείωση της συχνότητας επιπλοκών χρόνιων ασθενειών, όπως ο διαβήτης, οι αναπνευστικές ασθένειες και η καρδιακή ανεπάρκεια, οι οποίες μπορεί να είναι δαπανηρές. Ως εκ τούτου, ο εμβολιασμός ενηλίκων όχι μόνο προλαμβάνει ασθένειες, νοσηλεία και πρόωρους θανάτους, αλλά παρέχει επίσης ένα ευρύτερο, ατομικό και κοινωνικό, οικονομικό όφελος. Σήμερα, περισσότερο από το 80% των εμβολίων που

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης στοχεύουν σε ενήλικες. Ο εμβολιασμός μπορεί επίσης να υποστηρίξει την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής (AMR). Περίπου 700.000 άνθρωποι πεθαίνουν παγκοσμίως κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με την AMR. Χωρίς δράση, έως το 2050, αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί σε 10 εκατομμύρια. Η πρόληψη βακτηριακών και ιογενών μολυσματικών ασθενειών μέσω της χρήσης εμβολίων μπορεί να μειώσει την κατανάλωση αντιβιοτικών και να επιβραδύνει το επίπεδο της AMR. Αυτή είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη πτυχή των εμβολίων, καθώς η AMR μπορεί να έχει μεγάλες επιπτώσεις στην υγεία και την οικονομική ευημερία μιας περιοχής. Τα εμβόλια ενηλίκων μπορούν επίσης να έχουν ευρύτερα αποτελέσματα, καθώς μπορούν να ανακουφίσουν την πίεση στα νοσοκομεία, τους γιατρούς και τα συστήματα μακροχρόνιας περίθαλψης προλαμβάνοντας ασθένειες, οδηγώντας έτσι σε πιο αποτελεσματική χρήση περιορισμένων πόρων. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε προηγουμένως, ο εμβολιασμός ενηλίκων αποτελεί μικρό μερίδιο της συνολικής φαρμακευτικής δαπάνης, ειδικά σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές, που έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη αύξηση στους ενήλικους πληθυσμούς. Επιπλέον, οποιαδήποτε διακοπή στις υπηρεσίες ανοσοποίησης αποτελεί απειλή για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί για τη μείωση του φορτίου των ασθενειών που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό, όπως συνέβη κατά την πανδημία Covid-19, όπου εκτιμάται ότι έχουν χαθεί 80-120 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων ενηλίκων το 2021 και το 2022. Επιπλέον, οι διαφορές στη λήψη ή την πρόσβαση στα εμβόλια εξακολουθούν να υφίστανται μεταξύ διαφορετικών εθνοτικών ομάδων και κοινωνικοοικονομικών τάξεων μεταξύ και εντός των χωρών, αλλά οι πληροφορίες σχετικά με την έκταση αυτών των διαφορών είναι περιορισμένες. Στην πραγματικότητα, η βασική αναφορά για την εμβολιαστική κάλυψη για ενήλικες δεν είναι καθιερωμένη. Οι μελλοντικές προσπάθειες σχετικά με τον εμβολιασμό ενηλίκων θα πρέπει να στοχεύουν στη βελτίωση αυτής της αναφοράς, καθώς αυτό θα επιτρέψει την εφαρμογή τεκμηριωμένων πολιτικών. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται σε

αυτήν τη σύντομη έρευνα υπογραμμίζουν περαιτέρω την ανάγκη για συνεχή παρακολούθηση των ποσοστών εμβολιασμού ενηλίκων. Επιπλέον, ενώ αυτή η έρευνα αναλύει τις χαμένες δόσεις το 2021 και το 2022, απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Οι χαμένοι εμβολιασμοί ενηλίκων κατά τη διάρκεια του Covid-19 χρειάζονται επίσης μια βαθύτερη ανάλυση όσον αφορά τον αντίκτυπο στο σύστημα για άμεσες παθήσεις υγείας, όπως ο έρπητας ζωστήρας, η γρίπη ή η πνευμονία, καθώς και σχετικά ζητήματα όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις που αυξάνονται με τον επιπολασμό καταστάσεων, όπως η γρίπη. Αν και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ανάκαμψης σε ορισμένες περιοχές, η κάλυψη εμβολιασμού ενηλίκων είναι κατώτερη από τη βέλτιστη πριν από τον Covid-19 και έχει παρατηρηθεί περαιτέρω μείωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη δράσης, για να διασφαλιστεί ότι η τροχιά εμβολιασμού ενηλίκων θα ενισχυθεί περαιτέρω μέσω συνεχούς ιεράρχησης και επενδύσεων, για να χαράξει μια νέα πορεία για πιο υγιείς και πιο ανθεκτικές κοινωνίες σε όλο τον κόσμο. Ο Covid-19 ενίσχυσε τη δύναμη της ανοσοποίησης και έδειξε ότι μπορεί να επιτευχθεί υψηλή πρόσληψη στους ενήλικες. Αυτή η δυναμική θα πρέπει να διατηρηθεί, για να ενισχυθεί η αξία του εμβολιασμού για τη δημόσια υγεία. Καθώς διατίθενται νέα εμβόλια ενηλίκων, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση ανεκπλήρωτων ιατρικών αναγκών και στην αποφυγή περιττών δαπανών υγειονομικής περίθαλψης, η αύξηση της κάλυψης εμβολιασμού ενηλίκων και η ενίσχυση των πολιτικών που βελτιστοποιούν την ευκολία πρόσβασης θα είναι ζωτικής σημασίας. Οι ακόλουθες προσεγγίσεις μπορούν να υποστηρίξουν τη βελτιστοποίηση του εμβολιασμού ενηλίκων παγκοσμίως και να αξιοποιήσουν τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του Covid-19 για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τον εμβολιασμό ενηλίκων και την ανάπτυξη πολιτικών για την επίτευξη υψηλής απορρόφησης εμβολίων: Ν α γίνει ο εμβολιασμός ενηλίκων πρότυπο φροντίδας, συμπεριλαμβανομένης της ιεράρχησης των έγκαιρων συστάσεων των εθνικών τεχνικών συμβουλευτικών ομάδων εμβολιασμού, καθώς η επιστήμη και οι νέες τεχνολογίες αντιμετωπίζουν ανεκπλήρωτες ιατρικές ανάγκες (π.χ.

RSV). Εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης για να εφαρμοστούν δίκαια και προσβάσιμα προγράμματα εμβολιασμού, με μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη. Απλοποίηση του προγράμματος λήψης εμβολίων κατά τη διάρκεια του έτους, για να περιοριστούν οι χαμένες ευκαιρίες. Α ύξηση του αριθμού των εμβολιαστών, που να επεκτείνονται πέρα από τους γιατρούς και τις ιατρικές κλινικές (π.χ. φαρμακοποιούς), δημιουργώντας πρόσθετα σημεία πρόσβασης για τη βελτίωση της ισότητας στην υγεία. Όπως καταδεικνύεται από την πανδημία του Covid-19, η ευκολία πρόσβασης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για τη δίκαιη προσέγγιση του ενήλικου πληθυσμού, και οι φαρμακοποιοί είναι βασικοί πάροχοι. Νόμοι και κανονισμοί που διευκολύνουν την ικανότητα των φαρμακοποιών να ανοσοποιούν ασθενείς είναι σημαντικοί για τη διασφάλιση ότι θα συνεχίσουν να παρέχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ σύνολο εμβολίων. Κ αταγράψτε και αναφέρετε δεδομένα εμβολιασμού, για να παρακολουθείτε την πρόοδο και να ενεργοποιήσετε την παρακολούθηση. Λήψη και ανάλυση δεδομένων για ιεράρχηση και κατανομή της χρηματοδότησης και βελτίωση της υποδομής διαθεσιμότητας ψηφιακών δεδομένων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Παρακολουθήστε την ολοκλήρωση σειράς εμβολίων, για την κάλυψη της δυνατότητας αποτελεσματικότητας των εμβολίων.

Περισσότερο από το 80% των εμβολίων που βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης στοχεύουν σε ενήλικες.

 Ενθάρρυνση, υποστήριξη και παροχή κινήτρων στους επαγγελματίες υγείας να ξεκινούν τακτικά και προληπτικά συζητήσεις εμβολιασμού με τους ασθενείς, αύξηση της αποδοχής του εμβολίου και μετατροπή των εμβολίων σε εμβολιασμό.  Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των μέσων ενημέρωσης και του κοινού σχετικά με τις συνέπειες των μολυσματικών ασθενειών και την αξία του εμβολιασμού των ενηλίκων, περιλαμβανομένης και της συνεργασίας με επαγγελματικούς φορείς. Επισημάνετε ότι ο εμβολιασμός ενηλίκων είναι πολύτιμος όχι μόνο για τους ηλικιωμένους, αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Η πρόληψη πρέπει να κοινοποιείται ως εργαλείο θετικού αντίκτυπου για τα συστήματα και τις κοινωνίες υγείας συνολικά. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

14th Pharma & Health Conference

Η Υγεία στο επίκεντρο αλλαγών Σε εφαρμογή το σύστημα DRG στο ΕΣΥ

©Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος/ PHOTOPRESS Θ&Α Αναγνωστόπουλοι

έρας ανανέωσης έρχεται στο ΕΣΥ, το οποίο έχει χρόνια να εκσυγχρονιστεί σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών και της εποχής του, όπως αναδείχθηκε στο 14th Pharma & Health Conference, με τίτλο «Η Υγεία στο επίκεντρο αλλαγών». Όραμα της κυβέρνησης είναι ένα πιο ευέλικτο και νοικοκυρεμένο σύστημα, με προγραμματισμό και εκ των προτέρων σχεδιασμό για την κάλυψη αναγκών, αλλά και για την εφαρμογή νέων μοντέλων φροντίδας. Σε αυτήν την κατεύθυνση δρομολογούνται μέτρα καταμέτρησης δεδομένων και διευκόλυνση της χρηματοδότησης των δομών, καθώς σε αναμονή είναι η υπουργική απόφαση για την ένταξη όλων των νοσοκομείων της χώρας στο σύστημα DRG. Ακόμη, προχωρά η κεντρικοποίηση της παραγγελιοληψίας, ενώ στο ίδιο πνεύμα της μέτρησης, της διαφάνειας και της τακτοποίησης έχει προχωρήσει και το μέτρο της ηλεκτρονικής τιμολόγησης. Επίσης,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

αλλάζει η χρηματοδότηση νοσοκομείων, με την πλειοψηφία των πόρων να προέρχονται από τον ΕΟΠΥΥ. Προσαρμοσμένους δείκτες μέτρησης στην ελληνική πραγματικότητα θα επιχειρήσει να εφαρμόσει ο ΟΔΙΠΥ στα νοσοκομεία, ενώ αλλαγές χρειάζονται και για τη βελτίωση του μισθολογίου στο ΕΣΥ, προσφέροντας κίνητρα και επιβραβεύοντας αυτούς που προσφέρουν περισσότερες υπηρεσίες. Σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση του φαρμάκου, εκφράστηκε έντονα η δυσανασχέτηση του φαρμακευτικού κλάδου για τα δυσθεώρητα βάρη από τις επιστροφές και ζητήθηκε η απομείωση της πίεσης, που λειτουργεί ως τροχοπέδη για τη λειτουργία και την ανάπτυξη του κλάδου. Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην ολοκλήρωση του προγράμματος του Προσωπικού Γιατρού. Η αναπληρώτρια υπουργός, Ειρήνη Αγαπηδάκη, ανακοίνωσε τη σύνδεση της ΠΦΥ με την πρόληψη, στο πλαίσιο της Δημόσιας Υ-

γείας, αλλά και τη δημιουργία ευρύτερα ενός αρραγούς μετώπου της ΠΦΥ με ένα ενιαίο δίκτυο όλων των μονάδων. Το συνέδριο διοργανώθηκε από την ethosEVENTS, σε συνεργασία με το πε-

ριοδικό Pharma & Health Business

και το portal virus.com.gr. Η συμμετοχή σε αυτό έγινε με φυσική παρουσία στo ξε-

νοδοχείο Divani Caravel και online μέσα από το LiveOn Expo Complex, το καινοτόμο 3D εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο της LiveOn.

Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ETHOSGROUP

ην εναρκτήρια προσφώνηση έκανε ο CEO του ethosGROUP, Κωνσταντίνος Ουζούνης, ο οποίος χαρακτήρισε σημαντικό το συνέδριο και συγκεκριμένα: «Ένα από τα πιο σημαντικά που διοργανώνει η εταιρεία μας, ένα από τα 20 συνέδρια και βραβεία που κάνουμε κάθε χρόνο». Ο κ. Ουζούνης υποστήριξε πως βρισκόμαστε σε μια εξαιρετική και καθοριστική συγκυρία, υπογραμμίζοντας στα λεγόμενά του πως «υπάρχει μια νέα πολιτική κατάσταση στη χώρα, στην οποία η νέα κυβέρνηση, από ό,τι φαίνεται, θέλει να προχωρήσει γρήγορα σε μεταρρυθμίσεις, αλλαγές και, εν πάση περιπτώσει, το οποιοδήποτε πρόγραμμα πιστεύει ότι θα είναι καλό για τον τόπο το επόμενο χρονικό διάστημα». Επί του θέματος της μεταρρύθμισης, ο κ. Ουζούνης διέβλεψε ότι ο χώρος της υγείας θα βρίσκεται σε προτεραιότητα από την κυβέρνηση, επικαλούμενος και τις δηλώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού, προσθέτοντας: «Οπωσδήποτε και ο χώρος του φαρμάκου μέσα στη συνολική αυτή προσπάθεια». Ο κ. Ουζούνης επεσήμανε την παρουσία δύο αρμόδιων υπουργών για το φάρμακο αλλά και το σύνολο της βιομηχανίας, εκφράζοντας τις ευχαριστίες του προς όλους τους υποστηρικτές του συνεδρίου, αλλά και

τους φορείς που έθεσαν το συνέδριο υπό την αιγίδα τους. Υπενθύμισε ότι, από την έναρξη της πανδημίας, χάρη στην LiveOn, την Digital Business Communication and Events πλατφόρμα του ομίλου, καλύπτονται οι διοργανώσεις, παρέχοντας από ψηφιακά περίπτερα μέχρι τη διευκόλυνση της συμμετοχής από οποιοδήποτε σημείο, με αλληλεπιδράσεις των συμμετεχόντων και δυνατότητα για networking.

Δρ Παντελής Μεσσαρόπουλος MD, MSC, PHD(C), ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (ΚΕΤΕΚΝΥ)

την πρώτη ομιλία του συνεδρίου, ο κ. Μεσσαρόπουλος σχολίασε πως η εφαρμογή του συστήματος DRG άργησε στη χώρα μας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η εφαρμογή του συστήματος DRG εξασφαλίζει μια δικαιότερη κατανομή των οικονομικών πό-

ρων στα νοσοκομεία της χώρας. Ήδη έχουν ενταχθεί πλήρως στο σύστημα δύο υγειονομικές περιφέρειες και, όπως ανακοίνωσε ο κ. Μεσσαρόπουλος, είμαστε σε «αναμονή της υπουργικής απόφασης για να ενταχθούν όλα τα νοσοκομεία της χώρας». Στόχος είναι τα νοσοκομεία

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

της χώρας να χρηματοδοτούνται βάσει του παραγόμενου έργου τους με ποιοτικά κρι-

τήρια, αλλά και να ενισχυθεί η διαφάνεια ως προς τη χρηματοδότηση, να προϋπάρχει σχεδιασμός και τεκμηριωμένη τελική λήψη αποφάσεων, ενισχύοντας τα προγράμματα των υγειονομικών μονάδων. Απώτερος σκοπός των αλλαγών είναι η διττή βελτίωση, αφενός για τους ασθενείς εξασφαλίζοντας καλύτερη υγεία και πιο ποιοτικές υπηρεσίες και αφετέρου από το μετερίζι του ιατρού ή των διοικούντων υπουργών με καλύτερες συνθήκες εργασίες για την καλύτερη απόδοσή τους. Εφαρμόζοντας το σύστημα των DRG, είναι δυνατός ο προγραμματισμός και η έγκαιρη τιμολόγηση με απλές διαδικασίες. Για να εξασφαλιστεί, προϋπόθεση αποτελεί η είσοδος του ΕΣΥ σε μια νέα εποχή, στην οποία η λειτουργία τους δεν θα βασίζεται στα χαρτιά και τις στοίβες εγγράφων, αλλά σε ένα σύστημα πλήρως ψηφιοποιημένο, μια ψηφιακή μετάβαση.

Άρης Αποστόλου ΠΡΟΕΔΡΟΣ, ΕΘΝΙΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ (ΕΚΑΠΥ)

την ομιλία του, με τίτλο «Η πρόοδος στην κεντρικοποίηση των προμηθειών», ο κ. Αποστόλου σημείωσε ότι «για το 2023 και το 2024 καταρτίσαμε τον στρατηγικό σχεδιασμό προμηθειών, που περιλαμβάνει μια ευρεία σειρά διαγωνιστικών διαδικασιών, που καλύπτουν μεγάλο μέρος για τις προμήθειες των νοσοκομείων. Παράλλη-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

λα, για να μπορέσουμε να λειτουργήσουμε καλύτερα, ολοκληρώσαμε και την προκήρυξη για 40 ειδικούς επιστήμονες, και ευελπιστούμε ότι θα γίνει η πρόσληψή τους τον Σεπτέμβριο έως τον Οκτώβριο». Αναφορικά με την κεντρική κωδικοποίηση, για να «μιλάνε» τα νοσοκομεία μια «ενιαία γλώσσα», προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός, όπως επεσήμανε ο κ. Αποστόλου, ανακοινώνοντας ότι «ανεβαίνει» ο διαγωνισμός για τον σύμβουλο που θα προσχωρήσει στην κωδικοποίηση για το σύνολο υλικών και παράλληλα έχει ετοιμαστεί το ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής αναλώσεων μέσω της πλατφόρμας ekapynet. Πρόκειται για έναν δίαυλο επικοινωνίας με τα νοσοκομεία. Ως προς την κεντρική παραγγελιοληψία για το φάρμακο μέσω της πλατφόρμας, θα ενταχθεί σε δεύτερο στάδιο όλο το προϊόν της Επιτροπής Διαπραγμάτευσης. Παράταση δόθηκε για την εκκίνηση της εφαρμογής για τις 2 Οκτωβρίου. Ο ίδιος έκανε λόγο για μεγάλη μεταρρύθμιση, καθώς η έγκυρη και άμεση είσπραξη εκπτώσεων

θα επιφέρει μεγάλη ανάσα, αφού δημιουργεί αυτόματα το δελτίο παραγγελίας και πρωτόκολλο παραλαβής. Έως τώρα ο

οργανισμός έχει πραγματοποιήσει 514 παραγγελίες, έχουν εκτελεστεί το σύνολο αυτών και θα εκκαθαριστεί σύντομα ο Μάιος.

Βαγγέλης Χατζηγεωργίου CEO, IMPACT

την ομιλία του, με θέμα “Digital Transformation and the Future of Electronic Invoicing, Unleashing Efficiency and Innovation”, ο κ. Χατζηγεωργίου τόνισε: «Το 2023 αποτελεί μια χρονιά ορόσημο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τις συνεχείς επενδύσεις σε ψηφιακές δυνατότητες, και τα στελέχη καλούνται να βάλουν σε λειτουργία εργαλεία και τεχνολογίες για να τους υποστηρίξουν να πραγματοποιήσουν το όραμά τους και να προωθήσουν την ανάπτυξη της επιχείρησής τους. Η IMPACT, μέλος του ομίλου SoftOne, συνεχίζει να βρίσκεται στο πλευρό των επιχειρήσεων στη διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού τους, παρέχοντας αδιάλειπτες υπηρεσίες διασύνδεσης και end-to-end λύσεις ηλεκτρονικής τιμολόγησης και αυτοματοποίησης συναλλαγών». Σημαντικό βήμα, όπως υποστήριξε ο κ. Χατζηγεωργίου, σημειώθηκε με την ηλεκτρονική τιμολόγηση στο Δημόσιο, καθώς προάγει τον ψηφιακό μετασχηματισμό, παραλείπεται ο όγκος εκτυπώσεων και αρχειοθετήσεων εγγράφων, διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα και διευκολύνεται το επιχειρείν, αφού όλα βρίσκονται σε μια πλατφόρμα.

Ως πλεονεκτήματα ανέφερε την κατάργηση της έγχαρτης μορφής εγγράφων, την αυτοματοποίηση, τη μείωση του κόστους και των λαθών έως και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται και το έργο της ΕΚΑΠΥ σε ό,τι αφορά την τιμολόγηση και τις πληρωμές, απλοποιώντας τις διαδικασίες και καθιστώντας δυνατή την παρακολούθηση του κύκλου των τιμολογίων.

Αντώνης Καρόκης ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ, MSD ΕΛΛΑΔΑΣ

ς προς τη φαρμακευτική πολιτική, τις τεράστιες διαστάσεις που έχει λάβει το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης για τον κλάδο του φαρμάκου στηλίτευσε ο κ. Καρόκης. Μάλιστα καυτηρίασε το γεγονός ότι κάθε χρόνο η χρηματοδότηση είναι χειρό-

τερη σε σχέση με την προηγούμενη για την Πολιτεία και τη φαρμακοβιομηχανία, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Το υπάρχον σύστημα δεν πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί, γιατί δεν κάνει καλό σε κανένα». Ενδεικτική είναι η εκτίμηση πως η

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

βιομηχανία θα παρέχει το 57% της φαρμακευτικής δαπάνης το 2026, όταν η συμμετοχή των ασθενών θα αγγίξει το 1 δισ. ευρώ, παρά τις προθέσεις της κυ-

βέρνησης να μειώσει τις ιδιωτικές δαπάνες. Χαρακτηριστικά, ο κ. Καρόκης σημείωσε: «Ο σημερινός μηχανισμός χρηματοδότησης της φαρμακευτικής φροντίδας έχει αποτύχει πλήρως. Η φαρμακευτική δαπάνη θα ξεπεράσει την αξία της αντίστοιχης δαπάνης του 2009, το 2024. Η βιομηχανία θα παρέχει το 57% της φαρμακευτικής δαπάνης το 2026, όταν η συμμετοχή των ασθενών θα αγγίξει το 1 δισ. ευρώ. Για πολλές θεραπείες που αφορούν σοβαρές παθήσεις το ύψος των απαιτούμενων επιστροφών μπορεί να μην είναι βιώσιμο. Η απουσία ενιαίου προϋπολογισμού θα επιβαρύνει δυσανάλογα συγκεκριμένες ομάδες ασθενών. Ο σημερινός μηχανισμός χρηματοδότησης αποτελεί μια διαρκή δημοσιονομική απειλή. Ως λύση προτείνεται μια πραγματική ποσοτική προσέγγιση, που θα στοχεύει να εξισορροπήσει τον διαθέσιμο προϋπολογισμό με την αναμενόμενη δαπάνη».

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ Ι

«Οργάνωση, διοίκηση και χρηματοδότηση του συστήματος υγείας»

το Στρογγυλό Τραπέζι I, ο κ. Ιωάννης Κωτσιόπουλος, Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας, Υπουργείο Υγείας, υπογράμμισε στα λεγόμενά του την αναγκαιότητα μεταρρυθμίσεων, τονίζοντας ότι «πρέπει να περάσουμε σε πιο σύγχρονα συστήματα», με έμπνευση από χώρες του εξωτερικού, που συμβαδίζουν με τις αλλαγές της τεχνολογίας. Με νέα ματιά για τη δομή του ΕΣΥ και με επίκεντρο τον ασθενή, μπορούν να εισαχθούν νέα μοντέλα φροντίδας. Σε ό,τι αφορά τον ΕΟΠΥΥ, ο κ. Κωτσιόπουλος υποστήριξε ότι μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός με συμβάσεις για αποζημιώσεις εκ των προτέρων υπηρεσιών τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Σχετικά με τον ρόλο του ΕΟΠΥΥ στη χρηματοδότηση των νοσοκομείων, ο δρ Παντελής Μεσσαρόπουλος MD, MSc, PhD(c), σχολίασε πως, αυτήν τη στιγμή,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

το σύστημα αποζημίωσης είναι μικτό και έχει αυξηθεί η επιχορήγηση των νοσοκομείων στο 65% από το Υπουργείο Υγείας. Στόχος είναι να προχωρήσει η αποζημίωση των νοσοκομείων κατά 80% από τον ΕΟΠΥΥ το 2024 με βάση το σύστημα DRG. Έτοιμος για το εγχείρημα είναι ο ΕΟΠΥΥ, που έχει ως βασικό πρόβλημα, σύμφωνα με τη διοικήτρια του Οργανισμού, κ. Θεανώ Καρποδίνη, το ότι συνδέεται παθητικά με τους παρόχους και αγοράζει υπηρεσίες χωρίς κριτήρια. Στο δύσκολο εγχείρημα του ΟΔΙΠΥ αναφέρθηκε η κ. Δάφνη Καϊτελίδου, Καθηγήτρια, Τομέας Δημόσιας Υγείας, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ, Διευθύντρια «Εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας», Πρόεδρος Οργανισμού Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ), αναφέροντας ότι ο Οργανισμός έχει ήδη κάνει «καλή σάρωση σε 15 νοσοκομεία». Η κ. Καϊτελίδου σημείωσε ότι «θα

πρέπει να εμπλέξουμε σε αξιολόγηση και τους διοικητές σε συγκεκριμένους δείκτες, όπως οι δείκτες για τα ΤΕΠ». Διαβεβαίωσε δε πως δεν θα αντιγραφούν δείκτες από άλλες χώρες, αλλά θα οριστούν δείκτες που αρμόζουν στο ΕΣΥ. Σχετικά με την παράταση για την οποία εκδόθηκε υπουργική απόφαση και αφορά το κομμάτι σκευασμάτων από την Επιτροπή Διαπραγμάτευσης, δηλαδή με εμπιστευτικές συμφωνίες και με εκπτώσεις στους ανοιχτούς ή κλειστούς προϋπολογισμούς, όπως διευκρίνισε ο κ. Αποστόλου, «για να εκκινήσει το έργο η ΕΚΑΠΥ θα πρέπει να λάβει πιστώσεις περίπου 175 εκατ. Αυτά όταν πας να τα υλοποιήσεις στο μέσον της χρονιάς, σημαίνει ότι πρέπει από τις πιστώσεις που έχεις διαθέσει στους φορείς σου να τις πάρεις πίσω και να τις δώσεις αλλού. Άρα μιλάμε για τροποποιήσεις προϋπολογισμών». Ο κ. Αποστόλου ισχυρίστηκε ότι είναι μια πολύπλοκη διαδικασία και θα πρέπει να γίνεται κανονικά στην αρχή της χρονιάς, αλλά ο ΓΓ το αποσαφήνισε λέγοντας ότι ενδεχομένως να αρχίσει τον Οκτώβρη με λιγότερο budget. Γενναία βήματα υποστήριξε ότι έχουν γίνει ο κ. Δημήτρης Κωστούλας, Commercial Director, IMPACT, σε ό,τι αφορά την ψηφιοποίηση της Υγείας, που ως κλάδος πρωτοπορεί. Παρά τα εμπόδια και τις προκλήσεις, με την εφαρμογή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης διαπιστώθηκε πως μπορούν να υπάρξουν μετρήσιμα δεδομένα, ενώ η πλατφόρμα της κεντρικής παραγ-

γελιοληψίας καλυτερεύει τη συνεργασία του ΕΣΥ και των προμηθευτών. Σε ό,τι αφορά το φάρμακο, ο κ. Μπάμπης Τζανάκης, Director, Government Affairs, Gilead Sciences Ελλάδας και Κύπρου, περιέγραψε ένα χάος σε ό,τι αφορά τα σημειώματα από τις υποχρεωτικές επιστροφές από αγορές των νοσοκομείων, με χαρακτηριστικό το ότι τον Ιούλιο του 2023 αναμένονταν τα σημειώματα… του πρώτου εξαμήνου του 2022. «Τον οριστικό λογαριασμό είναι ζήτημα εάν θα τον έχουμε μέχρι τέλος χρονιάς» σχολίασε ο κ. Τζανάκης, εκτιμώντας ότι η επιβάρυνση θα φθάσει στο 70%, δηλαδή σε επίπεδα μη βιωσιμότητας. «Τον λογαριασμό στο τέλος τον πληρώνει η φαρμακοβιομηχανία» πρόσθεσε και ο κ. Μάρκος Ολλανδέζος, Επιστημονικός Διευθυντής, Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοβιομηχανίας, υπενθυμίζοντας ότι φέτος οι φαρμακευτικές εταιρείες θα κληθούν να πληρώσουν συνολικές επιστροφές πάνω από 2,8 δισ. ευρώ. Ακόμη, θέμα με τη χρηματοδότηση υπάρχει στην αναντιστοιχία των αναγκών, καθώς δεν διατίθενται μετρήσιμα δεδομένα, σημείωσε ο κ. Ολλανδέζος. Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρξει προγραμματισμός. Η φαρμακοβιομηχανία στηρίζει ακόμη και τη δαπάνη των ανασφαλίστων, αλλά είναι αξιοπερίεργο το ότι αυτή αυξάνεται και έχει φθάσει πάνω από 300 εκατ. ευρώ όταν η ανεργία μειώνεται, αναρωτήθηκε ο κ. Ολλανδέζος.

Ομιλητές (από αριστερά): Ιωάννης Κωτσιόπουλος, Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας, Υπουργείο Υγείας, Μπάμπης Τζανάκης, Director, Government Affairs, Gilead Sciences Ελλάδα και Κύπρος, Άρης Αποστόλου, Πρόεδρος, Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ), Θεανώ Καρποδίνη, Διοικήτρια Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ). Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος, Διευθυντής Σύνταξης, Pharma & Health Business, virus.com.gr.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ολύμπιος Παπαδημητρίου ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ, ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΣΦΕΕ) & ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ, NOVO NORDISK ΕΛΛΑΣ

ε αιχμηρό τόνο, ο κ. Παπαδημητρίου, στην ομιλία του, σημείωσε χαρακτηριστικά πως «είναι ανήθικο να καταλογίζεται σε μια εταιρεία επιστροφή επί των πωλήσεων της τάξεως του 70% για το πρώτο εξάμηνο του 2022 στη νοσοκομειακή δαπάνη». Ανεπίλυτο πρόβλημα παραμένει, εκτός από τη δαπάνη για ανασφάλιστους, ο κύκλος εργασιών του ΙΦΕΤ 200 εκατ. σε βάρος του προϋπολογισμού για υπάρχουσες φαρμακευτικές δαπάνες.

Ο κ. Παπαδημητρίου πρόσθεσε ακόμη ότι «ζητούνται θηριώδες επιστροφές, αλλά δεν ενδιαφέρεται ο μηχανισμός πότε θα καταλογιστούν», συμπληρώνοντας πως μια στοίβα στρεβλώσεων αυξάνει καθέτως τον υπολογισμό, επιβαρύνοντας τη βιομηχανία. Άμεσες προτεραιότητες της φαρμακοβιομηχανίας είναι ο εξορθολογισμός της δημόσιας χρηματοδότησης για το φάρμακο, βάσει των πραγματικών αναγκών του συστήματος σε φάρμακα, λαμβάνοντας υπόψη το υγειονομικό και δημογραφικό προφίλ της χώρας. Καθώς η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αυξάνεται περίπου κατά 6%-7% ετησίως, χρειάζεται αναπροσαρμογή των κονδυλίων σε ετήσια βάση. Έμφαση πρέπει να δοθεί στη βελτίωση της αποδοτικότητας-ψηφιοποίηση, στην πρόσβαση των ασθενών στην καινοτομία (γι’ αυτό και ο ΣΦΕΕ έχει προτείνει τη δημιουργία ενός Ταμείου Καινοτομίας), στην ενίσχυση των επενδύσεων σε Ε&Α. Προσοχή πρέπει να δοθεί και στη βελτίωση της λειτουργικότητας του συστήματος (αναδρομική ισχύς των διαπραγματεύσεων, τεράστια καθυστέρηση στην έκδοση των εκκαθαριστικών σημειωμάτων των υποχρεωτικών επιστροφών, έλλειψη δεδομένων κ.ά.).

Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη ΠΡΟΕΔΡΟΣ, PHARMA INNOVATION FORUM GREECE (PIF), ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΣΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ & ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΔΣ, ABBVIE ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΚΥΠΡΟΥ, ΜΑΛΤΑΣ

πό τη μεριά της, η κ. Μπαρμπετάκη έδωσε έμφαση στην αξία του να προάγουμε θεραπευτικές καινοτομίες και λύσεις για τους ασθενείς. Η καινοτομία είναι μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας και χρειάζεται περιβάλλον που, νομοθετικά, να διασφαλίζει συνθήκες για ανάπτυξη. Επεσήμανε πως «7 στα 10 φάρμακα τα προσφέρουμε εμείς, έχουμε γίνει συγχορηγοί» και σημείωσε ότι το clawback στη

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

χώρα μας απέχει κατά πολύ από αυτό που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες. Η κ. Μπαρμπετάκη υποστήριξε πως η φαρμακευτική πολιτική πρέπει να τεθεί σε άλλη βάση και επεσήμανε πως τα επόμενα 10 χρόνια θα πρέπει να βρούμε ως χώρα τρόπο για να φθάσουν στα χέρια του Έλληνα ασθενή καινοτόμα φάρμακα, καθώς οι μελλοντικές καινοτόμες θεραπευτικές λύσεις δεν αντιμετωπίζουν ένα βιώσιμο/προβλέψιμο περιβάλλον στην Ελλάδα.

Ως πρόεδρος του PIF, η κ. Μπαρμπετάκη προέκρινε ως αναγκαίες διόδους τη λήψη τεκμηριωμένων πολιτικών αποφάσεων μέσω ενός δομημένου θεσμικού διαλόγου, τη χρηματοδότηση και την προώθηση καινοτόμων λύσεων μέσα από το Ταμείο Καινοτομίας, εφαρμόζοντας ανάλογες εκφάνσεις και δομικές αλλαγές για σωστή κατανομή των πόρων, καθώς και θεραπευτικά πρωτόκολλα, αλλά και τρόπους εισαγωγής ελέγχων. Για τη διασφάλιση της επιτυχίας η πρόεδρος του PIF επέμεινε στην ορθολογική κατανομή πόρων και στον ψηφιακό μετασχηματισμό, ώστε να εξασφαλιστούν δεδομένα για τις πραγματικές ανάγκες.

Μάριος Θεμιστοκλέους ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΓΕΙΑΣ

το δεύτερο μέρος του συνεδρίου, στην ομιλία του, ο κ. Θεμιστοκλέους εξήγησε ότι η στρατηγική της νέας κυβέρνησης για την Υγεία βασίζεται σε τρεις άξονες: στο ανθρώπινο δυναμικό, τις υποδομές και την ψηφιοποίηση του συστήματος υγείας. Αναφορικά με τις υποδομές, ο κ. Θεμιστοκλέους ισχυρίστηκε πως τα επόμενα τέσσερα χρόνια περισσότερο από 1 δισ. ευρώ θα δοθεί στην αναβάθμιση των υποδομών του ΕΣΥ ενώ ήδη έχει δρομολογηθεί, σε συνεργασία με το ΤΑΙΠΕΔ, η ανακαίνιση 80 περίπου νοσοκομείων, στα ΤΕΠ και σε άλλα τμήματα εντός των νοσοκομείων, καθώς και εμβληματικά έργα, όπως το ακτινοθεραπευτικό τμήμα στο νοσοκομείο «Σωτηρία» και η Αιματολογική Κλινική στο νοσοκομείο «Παπανικολάου». Επίσης, σε εξέλιξη βρίσκεται η ανακαίνιση 157 Κέντρων Υγείας σε όλη τη χώρα και εκτιμάται πως στο τέλος του 2025 θα είναι ανακαινισμένη η πλειοψηφία των Κέντρων Υγείας. Συνολικά, υπολογίζεται ότι θα διατεθούν 1,1 δισ. μαζί με τρία νοσοκομεία του ΙΣΝ για τη δημιουργία και την ανακαίνιση μονάδων. Επίσης, 80 εκατ. θα διατεθούν για την ανακαίνιση του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού.

Μεταξύ άλλων, εκτός από τις 10.000 προσλήψεις σε βάθος τετραετίας, 7.000 προσλήψεις αναμένεται να ολοκληρωθούν από τον ΑΣΕΠ σε 6 με 12 μήνες, ενώ προανήγγειλε ότι ο πρόσφατος νόμος για την ανασυγκρότηση των εργασιακών σχέσεων στο ΕΣΥ θα εφαρμοστεί το επόμενο διάστημα.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΙΙ

«Η Υγεία στο επίκεντρο αλλαγών»

Ομιλητές (από αριστερά): Κυριάκος Σουλιώτης, Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Μάριος Θεμιστοκλέους, Υφυπουργός Υγείας, Υπουργείο Υγείας, Dr. Αθανάσιος Α. Εξαδάκτυλος, MD, PhD, Πλαστικός Χειρουργός, Πρόεδρος, Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, Γιώργος Καπετανάκης, Πρόεδρος, Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου-ΕΛΛΟΚ, Βίκυ Οικονόμου, Διευθύντρια Κυβερνητικών και Στρατηγικών Υποθέσεων & Υποστήριξης Ασθενών, Janssen. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

ατά τη συζήτηση στο Στρογγυλό Τραπέζι II, «Η Υγεία στο επίκεντρο αλλαγών», συζητώντας για το ζήτημα της μετατροπής των νοσοκομείων σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού δικαίου, ο Dr. Αθανάσιος Α. Εξαδάκτυλος, MD, PhD, Πλαστικός Χειρουργός, Πρόεδρος, Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, υποστήριξε ότι υπάρχει μεγάλη παρεξήγηση σε όρους που χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα, γιατί μεγάλο ποσοστό του κοινού αντιτίθεται στη μετατροπή των νοσοκομείων σε Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγε ο ΠΙΣ. Από την ίδια έρευνα προέκυψε πως ο βαθμός ικανοποίησης από το ΕΣΥ μεγάλωσε κατά 8% σε σχέση με το 2022. Ο κ. Θεμιστοκλέους υποστήριξε ότι «ενοχλεί η λέξη “ιδιωτικό”, δεν υπάρχει τίποτα άλλο». Ισχυρίστηκε δε ότι η κυβέρνηση αυτή ενδυνάμωσε περισσότερο το ΕΣΥ, με τις ιατρικές πράξεις να πραγματοποιούνται την περίοδο της πανδημίας κατά 95% σε δημόσιες δομές. Σχετικά με προκηρύξεις σε νησιωτικές περιοχές, o κ. Θεμιστοκλέους επιβεβαίωσε ότι το κίνητρο των 1.800 ευρώ δεν είναι αρκετό και χρειάζονται περαιτέρω κίνητρα από την τοπική κοινωνία, όπως η δι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

ευκόλυνση εύρεσης κατοικίας, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι τους θερινούς μήνες υπάρχει μεγάλη δυσκολία στα καταλύματα. Και πρόσθεσε: «Συμφωνούμε όλοι ότι οι αμοιβές θα πρέπει να αυξηθούν, αλλά όχι απότομα», εξηγώντας ότι μια τέτοια αλλαγή θα είχε επίδραση στους χρηματοδοτικούς δείκτες. Υπέρ της ανόδου των δημόσιων δαπανών για την Υγεία τάχθηκε ο νέος υφυπουργός Υγείας: «Να πάνε στον μέσο όρο της ΕΕ σε βάθος χρόνου εάν δεν αυξηθεί το ΕΑΠ». Τόνισε επίσης ότι στη «χώρα μας έχουμε μεγάλη αμυντική δαπάνη». Από την πλευρά του, ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτωρ της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, εξέφρασε την άποψη πως οι πολίτες, στην πραγματικότητα, δεν ενδιαφέρονται για το νομικό καθεστώς του φορέα που θα τους εξυπηρετήσει. Επί του θέματος υποστήριξε πως η δογματική αντιμετώπιση του ιδιωτικού φορέα δεν έχει αντίκρισμα και «αυτή η συζήτηση είναι ντεμοντέ». Όσο για τις αμοιβές των γιατρών υποστήριξε πως δεν αντικατοπτρίζουν την αξία που δίνει η κοινωνία και, με την υπάρχουσα κατάσταση, ενισχύεται η παραοικονομία. Η εφαρμογή του μοντέλου άλλης νομικής προσωπικότητας, όπως των νοσο-

κομείων «Παπαγεωργίου» και «Ωνάσειο», θα προσδώσει ευελιξία και αντανακλαστικά στο ΕΣΥ, που, ακόμη και σήμερα, αντιμετωπίζει κενά, λόγω της συνταξιοδότησης. Με δεδομένο το ότι ο πολίτης σήμερα πληρώνει το 30% στην ιδιωτική υγεία χρειάζεται ενίσχυση του ΕΣΥ με αύξηση των μισθών των γιατρών, έστω η σταδιακή αποκατάσταση να μπει στο πλάνο και, εφόσον είναι επιτρεπτό, να αυξηθούν οι δαπάνες για την Υγεία, που βρίσκονται στο 14% στην Ευρώπη. Η αγωνία των ασθενών είναι εστιασμένη σε ένα καλύτερο μέλλον τόνισε, από την πλευρά του, ο κ. Γιώργος Καπετανάκης, Πρόεδρος, Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου-ΕΛΛΟΚ, δίνοντας έμφαση στο θέμα της πρόσβασης στην καινοτομία αλλά και στο ζήτημα των βιοδεικτών, για το οποίο οι ασθενείς υποστήριξαν την πρόταση του Ινστιτούτου Υγείας. Υπάρχουν ακόμη προβλήματα που αιωρούνται, όπως είναι οι καθυστερήσεις στην πρόσβαση στη θεραπεία. Ο κ. Καπετανάκης ανέφερε την πρωτοβουλία της ΕΛΛΟΚ

για μια προσπάθεια καταγραφής των καλών πρακτικών που εφαρμόζονται στα νοσοκομεία και θα μπορούσε να γενικευτεί η εφαρμογή τους. Τη συνέπεια στην υγεία των ασθενών που έχει η διαχείριση του φαρμάκου υπενθύμισε η κ. Βίκυ Οικονόμου, Governmental and Strategic Affairs & Patient Engagement and Advocacy Director, Janssen Ελλάδος, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται το φάρμακο ως εμπορικό προϊόν. Με την προοπτική της εξάλειψης του μέτρου του clawback το 2026, ενός μνημονιακού μέτρου που θα έπρεπε ήδη να έχει σταματήσει, η κ. Οικονόμου πρότεινε τον διάλογο και την τοποθέτηση προτεραιοτήτων. Η ίδια ενθάρρυνε την εφαρμογή της αποκεντρωμένης φροντίδας υγείας ως μια μελλοντική προοπτική και σε συνδυασμό με την ψηφιοποίηση, δεδομένης της γεωγραφίας της Ελλάδας. Με βάση τον υγειονομικό χάρτη, θα μπορεί να διερευνηθεί το πώς θα έχουν πρόσβαση οι ασθενείς στην καλύτερη δυνατή θεραπεία.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΙΙΙ

«Εργασιακές σχέσεις και αμοιβές ιατρών και λοιπού προσωπικού του ΕΣΥ»

το Στρογγυλό Τραπέζι III, με θέμα «Εργασιακές σχέσεις και αμοιβές ιατρών και λοιπού προσωπικού του ΕΣΥ», ο κ. Κωνσταντίνος Γεωργιάδης, Τεχνολόγος Ακτινολογίας Ακτινοθεραπείας, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, ΠΓΝ «Αττικόν», Αντιπρόεδρος A’, Ένωση Τεχνολόγων Ακτινολογίας Ακτινοθεραπείας Ελλάδος, υπογράμμισε τη νομοθετική ατέλεια σχετικά με τα έσοδα των γιατρών από τη λειτουργία του ολοήμερου νοσοκομείου, καθώς το πλαφόν λειτουργεί ως αντικίνητρο για την εξυπηρέτηση περισσότερων περιστατικών. Επίσης, όπως σημείωσε, η αμοιβή των 1.000 ή 1.500 για πανεπιστημιακούς λειτουργεί ανασταλτικά για τους Έλληνες γιατρούς, όταν ξέρουν ότι θα έχουν εισοδήματα από 3.000 έως 8.000 ευρώ σε άλλα νοσοκομεία στην Ευρώπη. Μεταξύ άλλων, ο

κ. Γεωργιάδης εξήγησε ότι μπορεί να έχουν αλλάξει οι τάσεις της Ιατρικής, αλλά, για παράδειγμα, σε περιπτώσεις τηλεδιάσκεψης γιατρών με δομή στην Πάρο και το Τζάνειο νοσοκομείο, δεν υπάρχει νομοθετική δυνατότητα. Τέτοιες αλλαγές θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο για να προσελκύσει το ΕΣΥ νέο προσωπικό, δεν είναι μόνο τα χρήματα. Επίσης, εμπόδιο στην κυβερνητική πρόθεση για προσλήψεις θα προκύψει από τους αναχρονιστικούς οργανισμούς των υγειονομικών δομών, καθώς δεν προβλέπονται θέσεις ΠΕ. Ριζικές αλλαγές, και όχι εντός του υπάρχοντος πλαισίου, χρειάζονται, όπως επεσήμανε ο κ. Χρήστος Δερβένης, Διευθυντής (Hon) Κλινικής Χειρουργικής Ογκολογίας-Χειρουργικής Ήπατος-Χοληφόρων-Παγκρέατος, Metropolitan Hospital, Καθηγητής Χειρουργικής,

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ομιλητές (από αριστερά): Παναγιώτης Παπαναγιώτου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας, Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Νευροακτινολογίας, Νοσοκομείο Bremen-Mitte, Γερμανία, Γεωργία Οικονομοπούλου, MSc, PhDc, Πρόεδρος, Ελληνική Εταιρεία Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ), Χρήστος Δερβένης, Διευθυντής (Hon) Κλινικής Χειρουργικής Ογκολογίας-Χειρουργικής ΉπατοςΧοληφόρων-Παγκρέατος, Metropolitan Hospital, Καθηγητής Χειρουργικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου, Κωνσταντίνος Γεωργιάδης, Τεχνολόγος Ακτινολογίας Ακτινοθεραπείας, Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, ΠΓΝ «Αττικόν», Αντιπρόεδρος A’, Ένωση Τεχνολόγων Ακτινολογίας Ακτινοθεραπείας Ελλάδος. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τον προβληματικό τρόπο προσλήψεων των γιατρών, χωρίς job description, με ασυμμετρία στα κριτήρια επιλογής, χωρίς συμβόλαιο και χωρίς αμοιβές με βάση τον αλγόριθμο υπολογισμού των παρεχόμενων υπηρεσιών, σχολίασε ο κ. Δερβένης. Τόνισε μάλιστα ότι, συμμετέχοντας και εκείνος στον σχεδιασμό του ΕΣΥ στα σπάργανά του, είχε τεθεί θέμα αναθεώρησης με βάση τις εκάστοτε ανάγκες, κάτι που δεν έγινε, με αποτέλεσμα τη σημερινή του εικόνα. Πρότεινε ακόμη τις προσλήψεις με βάση το σύστημα DRG, δηλαδή το να γίνεται η κατανομή των θέσεων των γιατρών σύμφωνα με την περιγραφή των αναγκών και όλες οι προϋποθέσεις πρόσληψης και αμοιβής να είναι ανάλογες του μεγέθους του νοσοκομείου, του τμήματος και του αποτελέσματος του ιατρικού έργου που παράγεται. Το σκεπτικό αυτό δεν ακολουθεί μια παρθενογένεση, αλλά προτείνει, σύμφωνα με τον κ. Δερβένη, την προσαρμογή αλγόριθμων που έχουν εφαρμοστεί σε υγειονομικές μονάδες του εξωτερικού. Σχετικά με το άδικο σύστημα απολαβών των γιατρών η κ. Γεωργία Οικονομοπούλου, MSc, PhDc, Πρόεδρος, Ελληνική Εταιρεία Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ), εξήγησε ότι ο ελευθεροπαγγελματισμός αποτελεί επιλογή της ιατρικής κοινότητας, καθώς στο ΕΣΥ εφαρμόζεται ένα ενιαίο μισθολόγιο, ένα ισοπεδωτικό σύστημα κομμουνι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

στικής έμπνευσης, το οποίο φρενάρει την αύξηση επιδόσεων. «Είναι παράλογο να πληρώνεται το ίδιο ο επιμελητής Α’ ή Β’ της Καρδιολογικής με τον επιμελητή Α’ ή Β’ του Μικροβιολογικού» σχολίασε η κ. Οικονομοπούλου. Η ίδια παράλογη και ισοπεδωτική νοοτροπία δεσπόζει και στο μισθολόγιο των νοσηλευτών, που προσφέρουν σε δύσκολες συνθήκες. Η κ. Οικονομοπούλου σχολίασε ότι, με την παρούσα κατάσταση, αμείβεται με το ίδιο ύψος χρημάτων ένα νοσοκομειακό στέλεχος που είναι παραγωγικό με ένα μη παραγωγικό. Συνεπώς, χρειάζεται αυτονομία των νοσοκομειακών μονάδων με την αξιολόγηση, σύμφωνα με εκείνη, σημειώνοντας ότι «είμαστε δέσμιοι του παρελθόντος». Την εμπειρία του από το σύστημα της Γερμανίας μετέφερε ο κ. Παναγιώτης Παπαναγιώτου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινολογίας, Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγητής Νευροακτινολογίας, Νοσοκομείο BremenMitte, περιγράφοντας την εκεί Διοίκηση των νοσοκομειακών μονάδων από τρεις manager και τα πολλαπλά κριτήρια της συντεταγμένης επιλογής των διευθυντών των κλινικών από επιτροπή. Η επιλογή των επικρατέστερων υποψηφίων γίνεται μετά από παρουσιάσεις, συνεντεύξεις και επισκέψεις στους προηγούμενους χώρους εργασίας, για να ελεγχθεί το παραγόμενο έργο, με συζήτηση ακόμη και με ασθενείς των γιατρών. Στο πνεύμα αυ-

τό, είναι ελεύθερη η διεκδίκηση της αμοιβής ανάλογα με τις αυξημένες αρμοδιότητες των διευθυντών ως προς τη λειτουργία

του τμήματος. Σημειώνεται ότι ο διευθυντής δεν είναι μόνιμος και εφόσον δεν αποδίδει, «βλέπει την πόρτα της εξόδου».

Ειρήνη Αγαπηδάκη ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΓΕΙΑΣ

την ομιλία της η κ. Αγαπηδάκη αναφέρθηκε στην ανάληψη του χαρτοφυλακίου που συνδυάζει ζωτικής σημασίας θέματα της ΠΦΥ και της Δημόσιας Υγείας. «Η συζήτηση, στη χώρα μας, όλα αυτά τα χρόνια, γίνεται με λάθος στόχευση» σχολίασε η αναπληρώτρια υπουργός, τονίζοντας παράλληλα ότι «ανάλογα με την πτυχή της μεταρρύθμισης που επιλέγει να κάνει η κάθε κυβέρνηση στον τομέα της Πρωτοβάθμιας, εξαντλούμε τη συζήτηση σε αυτήν την πτυχή». Διευκρίνισε δε ότι η ΠΦΥ δεν ταυτίζεται με το πρόγραμμα του Προσωπικού Γιατρού. Με στόχευση την υλοποίηση ενός βιώσιμου μοντέλου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στο εγχείρημα της μεταρρύθμισης, η ΠΦΥ θα συνδεθεί με την πρόληψη στο πλαίσιο της Δημόσιας Υγείας. Η αναγκαιότητα μεταρρύθμισης της ΠΦΥ είχε επισημανθεί από εξωτερική επιτροπή εμπειρογνωμόνων το 1994, με εφαρμογή προγράμματος για 10 χρόνια, αυτό το κενό θα καλυφθεί τώρα. Η κ. Αγαπηδάκη τάχθηκε υπέρ της ενοποίησης των πρωτοβάθμιων μονάδων σε ένα ενιαίο δίκτυο, ώστε η ΠΦΥ να αποκτήσει νόημα με «ισχυρή κεντρική διοίκηση και ισχυ-

ρή αποκεντρωμένη ικανότητα». Με τη συνεργασία των δομών ο πολίτης θα έχει επίγνωση του πού πρέπει να απευθυνθεί, ενώ τα ΤΕΠ θα αποσυμφορηθούν από αρρύθμιστους χρόνιους πάσχοντες. Επίσης, θα ενισχυθεί η Δημόσια Υγεία, καθώς πρώτη φορά επενδύονται περισσότερα από 600 εκατ. ευρώ στην πρόληψη.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΙV

«Πρόληψη και ΠΦΥ»

το Στρογγυλό Τραπέζι IV, «Πρόληψη και ΠΦΥ», η κ. Ειρήνη Αγαπηδάκη, αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Υπουργείο Υγείας, υποστήριξε πως «πρέπει να δημιουργήσουμε ένα σύστημα που να βγάζει νόημα», δηλαδή μια σειρά από υπηρεσίες με ενιαία αποστολή. Το υπουργείο έχει επιτελικό ρόλο, αλλά, στην

παρούσα κατάσταση, χρησιμοποιείται λανθασμένα ένα Κέντρο Υγείας ως δεκανίκι του νοσοκομείου και δεν επενδύουμε στην ΠΦΥ, αλλά σπαταλάμε πόρους, περιέγραψε η κ. Αγαπηδάκη. Αναφερόμενη σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού, η αναπληρώτρια υπουργός αναφέρθηκε στην περίπτωση της αναδιάρθρωσης του ΕΟΔΥ για την αντιμε-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ομιλητές (από αριστερά): Ανάργυρος Δ. Μαριόλης, Πρόεδρος, Ελληνική Ακαδημία Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Διευθυντής, Κέντρο Υγείας Αρεόπολης Μάνης, Antonino Biroccio, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, GSK, Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Γεν. Γραμματέας, Ελληνική Ακαδημία Γενικής/ Οικογενειακής Ιατρικής & ΠΦΥ, Ειρήνη Αγαπηδάκη, Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας, Υπουργείο Υγείας. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

τώπιση της επόμενης πανδημίας, προωθώντας την επιδημιολογική επιτήρηση, εφαρμόζοντας σύγχρονα μοντέλα εκπαίδευσης του προσωπικού σε νέα εργαλεία, εξηγώντας πως «θα δημιουργήσουμε ένα δυναμικό που μας λείπει, δεν έχουμε επιδημιολόγους πεδίου στην Ελλάδα». Στόχος είναι η λειτουργία ενός κέντρου αντιμετώπισης τέτοιων απειλών Δημόσιας Υγείας, το οποίο θα είναι σε θέση, για παράδειγμα, να ανιχνεύσει κρούσματα μηνιγγίτιδας σε μια περιοχή που θα επεμβαίνει με ΚΟΜΥ. Ακόμη, η κ. Αγαπηδάκη αναφέρθηκε στην εφαρμογή «Σύμβουλος Υγείας», η οποία θα σκανάρει δεδομένα στον ιατρικό φάκελο και ο χρήστης θα μπορεί να χρησιμοποιεί υπηρεσίες για να βελτιώσει τους δείκτες του. Συνεπώς, η εφαρμογή θα έχει συμπληρωματικό ρόλο και θα βοηθήσει τον γιατρό και τις υπηρεσίες ΠΦΥ ώστε ο πολίτης να ενημερωθεί για το τι χρειάζεται να προσέξει. Αναφορικά με την επιλογή προσωπικού γιατρού, η κ. Αγαπηδάκη σημείωσε ότι μέχρι τώρα είχαμε μάθει να πηγαίνουμε στον γιατρό που θέλουμε εμείς, έχοντας ένα σταθερό σημείο επαφής. Επιδίωξη της υλοποίησης όμως του προγράμματος είναι ο πολίτης να καταλάβει ότι διαθέτει εργαλεία για να κάνει τη ζωή του ευκολότερη. Σχετικά με τη συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου της ΠΦΥ, ο κ. Ανάργυρος Δ. Μαριόλης, Πρόεδρος, Ελληνική Ακαδημία Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής & Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας,

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Διευθυντής, Κέντρο Υγείας Αρεόπολης Μάνης, επικρότησε τη δημιουργία δικτύων και χαρακτήρισε το εγχείρημα «φυγή προς τα εμπρός». Ο κ. Μαργιόλης υπογράμμισε, στα λεγόμενά του, τη μέχρι τώρα «πολυγλωσσία» των υπαρχουσών δομών της ΠΦΥ και τόνισε πως με τον Προσωπικό Γιατρό πραγματοποιήθηκε η πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια, σύμφωνα με τα σχόλια του κόσμου. Μέχρι τώρα, οι υπηρεσίες της ΠΦΥ δέχονται τεράστιες πιέσεις και οι διαρθρωτικές αλλαγές δεν θα μειώσουν μόνο το κόστος, αλλά θα εξασφαλίσουν και τη βελτίωση της ποιότητας, όπως εκτίμησε ο κ. Μαργιόλης. Με τη σειρά του, ο κ. Ευάγγελος Φραγκούλης, MD, MHA, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Γεν. Γραμματέας, Ελληνική Ακαδημία Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής & ΠΦΥ, συμφώνησε πως η Δημόσια Υγεία και η ΠΦΥ πάνε μαζί, και η διασύνδεσή τους σε χώρες που είχαν ισχυρά συστήματα στην ΠΦΥ πέτυχε καλύτερη διαχείριση της πανδημίας, όπως διαγράφουν καλύτερη πορεία και στα προγράμματα πρόληψης-προσυμπτωματικού ελέγχου. Όσο για τον θεσμό του Προσωπικού/Οικογενειακού Γιατρού, ο κ. Φραγκούλης επιβεβαίωσε τα τελευταία 10 χρόνια προσπάθειας, με αποτέλεσμα από το 10% φθάσαμε στο 55% συμμετοχή στο πρόγραμμα, και θα αυξηθεί εάν δοθούν κίνητρα να μπουν περισσότεροι γιατροί. Σύμφωνα με τον κ. Φραγκούλη, θα πρέπει να υπάρξει οργάνωση σε επίπεδο τοπικού το-

μέα της ΠΦΥ, συνεργασία του γιατρού με άλλους επαγγελματίες και με υπηρεσίες. Επίσης, να οριστούν το πλαίσιο, το επιθυμητό αποτέλεσμα και η φροντίδα ώστε να παρέχονται στοιχεία καταγραφής και δείκτες. Προς το παρόν, οι γιατροί συμπληρώνουν σε αυτό το στάδιο τον φάκελο υγείας, αλλά για τα επόμενα στάδια χρειάζεται εκπαίδευση και διασύνδεση. Από τη μεριά του, ο εκπρόσωπος της GSK Greece, Antonio Biroccio, απευθυνόμενος στην υπουργό, επικρότησε τον

σχεδιασμό και συμφώνησε πως πρέπει να ενσωματωθούν τα επίπεδα Φροντίδας Υγείας και να συγκεραστούν. Για την επίλυση του προβλήματος χρειάζεται η οπτική της επένδυσης και όχι η αντιμετώπιση ως αύξηση του κόστους. Αξιοποιώντας το παράδειγμα της πανδημίας, πρότεινε τον εμβολιασμό ενηλίκων, δεδομένου του ότι το 2025 η πλειοψηφία του πληθυσμού στην Ευρώπη θα είναι άνω των 50 ετών και μακροπρόθεσμα θα χρειαστεί προστασία ο ηλικιωμένος πληθυσμός.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ V

«Ψηφιακή υγεία»

ατά το Στρογγυλό Τραπέζι V, η κ. Νίκη Τσούμα, Πρόεδρος ΔΣ & Διευθύνουσα Σύμβουλος, ΗΔΙΚΑ ΑΕ, υποστήριξε πως έχουν δρομολογηθεί μεγάλες εμβληματικές δράσεις, όπως είναι ο Φάκελος Υγείας, που θα ολοκληρωθεί σταδιακά. Με τη συλλογή δεδομένων από όλες τις πρωτογενείς πηγές, από το σύστημα συνταγογράφησης, από μητρώα ασθενών, από μητρώα εμβολιασμών, στοιχεία από νοσοκομεία, δεδομένα από διαγνωστικές εξετάσεις, θα συμβάλει στη δόμηση του ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου. «Αυτό που λείπει για να κλείσει ο πρώτος κύκλος είναι δεδομένα από τα νοσοκομεία, διότι σαν ασθενείς στη ζωή μας περνάμε και από ένα νοσοκομείο» ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Τσούμα. Στον ηλεκτρονικό φάκελο θα έχει πρόσβαση ο πολίτης και ο γιατρός σε πληροφορίες ανάλογα με την ειδικότητά του. Στην προσπάθεια εντάσσεται ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός των νοσοκομείων, ένα έργο που θα ολοκληρωθεί την επόμενη διετία, αλλά και η εφαρμογή ΜyHealth app για την πρόσβαση των πολιτών στα ιατρικά τους δεδομένα. Ήδη την εφαρμογή έχουν κατεβάσει 420 χιλιάδες χρήστες. Στην επόμενη φάση, στο σύστημα θα συνδεθούν και τα ιδιωτικά νοσοκομεία, ενώ προς το παρόν μεταφέρουν δεδομένα 120 δημόσια νοσοκομεία. Επίσης, η χώρα μας ήδη συμμετέχει στις διασυνοριακές συνδέσεις που εφαρμόζονται προς το παρόν πιλοτικά στην Ευρώπη, ένα εργαλείο που μπορεί να αξιοποιήσει

κάθε χώρα για να λάβει μέρος στο σύστημα διασυνοριακής υγείας, το οποίο από τον προσεχή Σεπτέμβρη θα διαλειτουργεί σε 10 ευρωπαϊκές χώρες. Επρόκειτο για ένα ερευνητικό project που εξελίχθηκε σε ευρωπαϊκό εργαλείο και θα διευκολύνει, για παράδειγμα, ώστε ένας Ισπανός φαρμακοποιός να μπορεί να εκτελέσει μια συνταγή που γράφτηκε στην Ελλάδα. Σχετικά με προκλήσεις στον τομέα της Ψηφιακής Υγείας, ο κ. Ελευθέριος Θηραίος, MD, Msc in Public Health, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Διευθυντής ΕΣΥ, Προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης, Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ ΑΕ), Γενικός Γραμματέας, Ιατρική Εταιρεία Αθηνών, συμφώνησε στη σημασία των έργων για την ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών. Δίοδο στο σύστημα υγείας μπορεί να έχει ο πολίτης, όπως συνέβη ήδη με τα e-ραντεβού, όπου διασφαλίζεται πρόσβαση μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος. Έμφαση, σε δεύτερο βαθμό, πρέπει να δοθεί ώστε τα δεδομένα των ασθενών να τους ακολουθούν στο «ταξίδι» τους στην αναζήτηση φροντίδας με τον φάκελο υγείας και την εφαρμογή MyHealth app. Για τη συμπλήρωση του φακέλου, στην οποία αναφέρθηκε η κ. Τσούμα, ο κ. Θηραίος πρόσθεσε πως πρέπει να επεκταθεί σε όλους τους γιατρούς, γιατί, αυτήν τη στιγμή, την ευθύνη του προσωπικού φακέλου την έχει ο προσωπικός γιατρός, αλλά ο ασθενής μέσα στο σύστημα έχει τη δυνατότητα να επιλέ-

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ομιλητές (από αριστερά): Ελευθέριος Θηραίος, MD, Msc in Public Health, Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός, Δ/ντής ΕΣΥ, Προϊστάμενος Γενικής Διεύθυνσης, Οργανισμός Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ ΑΕ), Γενικός Γραμματέας, Ιατρική Εταιρεία Αθηνών, Νίκη Τσούμα, Πρόεδρος ΔΣ & Διευθύνουσα Σύμβουλος, ΗΔΙΚΑ ΑΕ, Γεώργιος Ε. Δαφούλας, Ακαδημαϊκός Υπότροφος Ψηφιακής Διαγνωστικής και Θεραπευτικής, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Συντονιστής: Αιμίλιος Νεγκής, Δημοσιογράφος.

ξει τον καρδιολόγο του, άρα θα πρέπει να επεκταθεί η δυνατότητα και σε αυτούς τους γιατρούς να καταγράφουν το ιστορικό και να ενσωματωθούν. Κομβικό σημείο είναι η διασφάλιση πληρότητας και ποιότητας των δεδομένων που εισάγονται. Εκεί η ΗΔΙΚΑ, σύμφωνα με τον κ. Θηραίο, έχει προχωρήσει ώστε να μειωθεί ο χρόνος για τη συμπλήρωση στοιχείων. Όσο για το σύστημα παραπομπών, ο κ. Θηραίος επεσήμανε ότι

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

μπορεί να υπάρχει, αλλά δεν κλείνει ο κύκλος γιατί δεν απαντάει κάποιος π.χ. από το νοσοκομείο. Την αποσπασματικότητα των προσπαθειών καυτηρίασε ο κ. Γεώργιος Ε. Δαφούλας, Ακαδημαϊκός Υπότροφος Ψηφιακής Διαγνωστικής και Θεραπευτικής, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, καθώς διαπιστώνεται πως «το ΕΣΥ λειτουργεί με τη λογική όποτε έχουμε ένα ΕΣΠΑ, θα κάνουμε ένα εκσυγχρονισμό πρόγραμμα, δηλαδή με τη λογική του “πηδήματος του βατράχου”». Ο κ. Δαφούλας σχολίασε πως στην Ελλάδα δεν υφίσταται μια γραμμική εξέλιξη του συστήματος υγείας. Τo πλεονέκτημα αυτής της κατάστασης είναι πως μαθαίνουμε από τα λάθη των άλλων, «αλλά δεν έχουμε μάθει να μην καινοτομούμε» σημείωσε ο κ. Δαφούλας. Έως το τέλος του χρόνου θα εγκριθεί ο κανονισμός για το Data Health Innovation, στην Ελλάδα πρέπει να ιδρυθεί ο φορέας που θα διαχειρίζεται τα δευτερογενή δεδομένα. Η χώρα μας όμως έχει κακό προηγούμενο, καθώς η ΗΔΙΚΑ κατάφερε και έφτιαξε αξιόλογο αρχείο δεδομένων, αλλά το έργο «κόλλησε» το διάστημα 2016-2019, που είχε την εποπτεία ο ΕΟΠΥΥ, και επανήλθε στην ΗΔΙΚΑ, προχωρώντας χάρη στον «πατριωτισμό» ορισμένων υπαλλήλων. •••

Αποτελεσµατικά εργαλεία δουλειάς για τους επαγγελµατίες της ασφάλισης

Ασφάλιση. « » Από το A ... Πολύπλευρη ενηµέρωση από την αγορά Ανάλυση των εξελίξεων και τάσεων στον ασφαλιστικό κλάδο Εξειδικευµένο, πρωτότυπο και αποκλειστικό περιεχόµενο

www.ethosmedia.eu

info@ethosmedia.eu

ΑΡΘΡΟ

TAVI

σε ανεπάρκεια αορτής

Α του Κωνσταντίνου Τούτουζα, Καθηγητή Καρδιολογίας

ν και λιγότερο διαδεδομένη από τη στένωση, η ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας (ΑΑ) παραμένει ένα συχνό κλινικό πρόβλημα στον πληθυσμό, με εκτιμώμενη επίπτωση τουλάχιστον μέτριας ανεπάρκειας, στο 2% για ασθενείς μεγαλύτερους των 70 ετών. Μόλις γίνει συμπτωματική, η πρόγνωση γίνεται χειρότερη, με 10%-20% ετήσιο ποσοστό θνησιμότητας. Σύμφωνα με τις τρέχουσες ευρωπαϊκές και αμερικανικές κατευθυντήριες οδηγίες, η χειρουργική επέμβαση ενδείκνυται όταν η σοβαρού βαθμού ΑΑ συνοδεύεται από συμπτώματα, από επηρεασμένη συστολική λειτουργία της αριστερής κοιλίας με μειωμένο κλάσμα εξώθησης ή σοβαρή διάταση της αορτικής ρίζας. Ωστόσο, πολλοί ασθενείς είναι ανεγχείρητοι, λόγω της προχωρημένης ηλικίας ή των συννοσηροτήτων τους. Οπότε οι αποτελεσματικές εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές παραμένουν μια ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί, με τη διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας (Transcatheter Aortic Valve Implantation - TAVI) να θεωρείται μια επιλογή διάσωσης για ασθενείς ανεγχείρητους ή υψηλού χειρουργικού κινδύνου. Δεδομένου του ότι η TAVI είναι μια απαιτητική επέμβαση σε αυτές τις περιπτώσεις, λόγω των ανατομικών δυσκολιών και της έλλειψης κατάλληλων τεχνητών βαλβίδων, πραγματοποιείται μόνο σε επιλεγμένους ασθενείς χωρίς ένδειξη (off-label), με μη προβλεπόμενα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Από την άλλη πλευρά, αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, αυτοί οι ασθενείς έχουν ετήσιο κίνδυνο θνησιμότητας 20%, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη για μια λιγότερο επεμβατική επέμβαση.

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Η ταχέως αυξανόμενη παγκόσμια εμπειρία στην TAVI οδηγεί σε πιο συχνή χρήση της, ακόμα και σε ασθενείς χωρίς ένδειξη, όπως στην περίπτωση της μη ασβεστοποιημένης ΑΑ. Παρά τα πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα με τις συσκευές νεότερης γενιάς, οι επεμβάσεις είναι τεχνικά δύσκολες, λόγω της απουσίας των ασβεστοποιημένων φυσικών βαλβίδων, που βοηθούν στην καθήλωση της προσθετικής βαλβίδας. Αν και έχει σχεδιαστεί μια ειδική βαλβίδα για τη μη ασβεστοποιημένη ΑΑ, το σύστημα Trilogy TAVR (JenaValve), η τρέχουσα έκδοση δεν καλύπτει δακτυλίους με διάμετρο μεγαλύτερη από 27mm. Η βαλβίδα Myval εκπτύσσεται και τοποθετείται στην επιθυμητή θέση μέσω της διάτασης με μπαλόνι (Meril Life Sciences Pvt. Ltd.) και προσφέρει το περιθώριο κάλυψης μεγαλύτερου εύρους δακτυλίων (έως 840mm² και με διάμετρο 32,7mm). Ωστόσο, μέχρι σήμερα, έχουν αναφερθεί μόνο μερικές περιπτώσεις, ενώ τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα δεν είναι γνωστά. Για τον λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκε μια διεθνής, πολυκεντρική μελέτη παρατήρησης από τους Sanchez-Luna et.al., με βασικά κέντρα το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Βαγιαδολίδ και το Κέντρο Βιοϊατρικών Ερευνών για Καρδιαγγειακά Νοσήματα της Μαδρίτης, στην Ισπανία, στην οποία συμμετείχαν ασθενείς με συμπτωματική, σοβαρή, μη ασβεστοποιημένη ΑΑ και υποβλήθηκαν σε TAVR με τη συσκευή Myval. Στόχος της μελέτης αυτής ήταν η αξιολόγηση της ασφάλειας και της θέσης της βαλβίδας Myval ως θεραπευτικής επιλογής στη μη ασβεστοποιημένη ΑΑ. Στη μελέτη αυτή συμπεριελήφθησαν συνολικά 113 ασθενείς, το 64,6% των οποίων ήταν άνδρες, με μέση ηλικία 78,4±7,5 έ-

τη και μέσο Society of Thoracic Surgeons (STS) score 2,7±1,7%. Η διάταση της αορτικής ρίζας ήταν παρούσα στο 59,3% των ασθενών, το 7,1% είχε δίπτυχη αορτική βαλβίδα και η μέση περιοχή του δακτυλίου ήταν 638,6±106,0 mm². Τα πολύ μεγάλα μεγέθη χρησιμοποιήθηκαν σε 95 ασθενείς (84,1%), ενώ το ποσοστό επιτυχίας της τεχνικής ήταν 94,7%. Το ποσοστό υπολειπόμενης τουλάχιστον μέτριας ΑΑ ήταν 8,9% και το ποσοστό ανάγκης εμφύτευσης βηματοδότη ήταν 22,2%. Δεν υπήρξαν περιπτώσεις ρήξης του δακτυλίου, καρδιακού επιπωματισμού ή αορτικού διαχωρισμού, ενώ σε 4 ασθενείς (3,5%) εμφανίστηκε εμβολικό επεισόδιο. Η θνησιμότητα 30 ημερών και 1 έτους ήταν 5,3% και 9,7%, αντίστοιχα, ενώ η τεχνική επιτυχία συνδέθηκε με καλύτερη επιβίωση (97,1% έναντι 72,7%, p=0,012) και το εμβολικό επεισόδιο ήταν ο κύριος καθοριστικός παράγοντας θνησιμότητας (p=0,047). Αυτή είναι η πρώτη καταγραφή για τη χρήση της συσκευής Myval στη θεραπεία της μη ασβεστοποιημένης ΑΑ. Αν και αυτή δεν είναι επαρκώς μελετημένη συσκευή, με τη χρήση της να παραμένει χωρίς ένδειξη, έχει γίνει η προτιμώμενη θεραπευτική επιλογή στα κέντρα που είναι διαθέσιμη. Αυτό οφείλεται στα εξαιρετικά μεγάλα μεγέθη που προσφέρει, τα οποία είναι τα μόνα διαθέσιμα για τους μεγάλου μεγέθους δακτυλίους.

ήταν 9,7%. Ωστόσο, στο 1 έτος, η ανάγκη για εμφύτευση μόνιμου βηματοδότη ήταν υψηλή (22,2%).

3. Εμβολικό επεισόδιο συνέβη στο 3,5% των περιπτώσεων και συσχετίστηκε με αυξημένη θνησιμότητα.

Αξίζει να σημειωθεί η τεχνική δυσκολία της εμφύτευσης TAVI σε μη ασβεστοποιημένη ΑΑ, κυρίως λόγω των μεγάλων δακτυλίων και της απουσίας ασβεστοποιημένης φυσικής βαλβίδας για την καθήλωση της προσθετικής βαλβίδας, με συνέπεια την ανάγκη χρήσης μεγαλύτερου μεγέθους τεχνητής βαλβίδας, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών. Αν και οι βαλβίδες που έχουν κατασκευαστεί για σοβαρού βαθμού μη ασβεστοποιημένη ΑΑ έχουν σημαντική θέση ως θεραπευτική επιλογή, φαίνεται ότι και κάποιες άλλες βαλβίδες εκτός ένδειξης τρέχουσας γενιάς θα παραμείνουν ως μόνη εναλλακτική επιλογή για επιλεγμένους ασθενείς τα επόμενα χρόνια. Η μελέτη αυτή πρότεινε ότι για επιλεγμένους ασθενείς με μη ασβεστοποιημένη ΑΑ που δεν θεωρούνται υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση, η TAVI με τη συσκευή Myval, και συγκεκριμένα για τα πολύ μεγάλα μεγέθη της, αποτελεί μια ασφαλή και εφικτή επιλογή. Το ποσοστό επιτυχίας της επέμβασης ήταν υψηλό, η υπολειπόμενη μέτρια ή σοβαρή ανεπάρκεια ήταν χαμηλή και επιβεβαιώθηκε επαρκής επιβίωση 1 έτους χωρίς περιπτώσεις εκφύλισης της τεχνητής βαλβίδας. •••

4. Το ποσοστό θνησιμότητας 30 ημερών ήταν 5,3% και η θνησιμότητα 1 έτους

Επιμέλεια: Νικόλαος Κτενόπουλος, ειδικευόμενος Καρδιολογίας

Τα κύρια ευρήματα της μελέτης αυτής είναι τα εξής: 1. Τα μεγάλα μεγέθη που χρησιμοποιήθηκαν στο 80% των ασθενών και η προσθήκη επιπλέον 9 cc όγκου στο μπαλόνι δεν συσχετίστηκαν με βραχυπρόθεσμες ή μεσοπρόθεσμες επιπλοκές. 2. Το ποσοστό επιτυχίας της επέμβασης ήταν υψηλό (92%) και παρόμοιο με αυτό που αναφέρεται για τις συσκευές νεότερης γενιάς (90,2%), ενώ είχαν και καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την υπολειπόμενη τουλάχιστον μέτρια ΑΑ (1,8%) και χαμηλό ποσοστό σοβαρών επιπλοκών.

Οι αποτελεσματικές εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές παραμένουν μια ανάγκη που πρέπει να καλυφθεί, με τη διαδερμική εμφύτευση αορτικής βαλβίδας να θεωρείται μια επιλογή διάσωσης.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Boehringer Ingelheim Ελλάς

Δωρεά ενός υπερσύγχρονου οχήματος στην Πυροσβεστική Στόχος η προστασία των περιβαλλοντικών πόρων, των ανθρώπων και των κοινοτήτων

ρωγός στο έργο του Πυροσβεστικού Σώματος, η Boehringer Ingelheim Ελλάς προχώρησε στη δωρεά ενός υπερσύγχρονου οχήματος μεταφοράς προσωπικού, τύπου VAN 9 θέσεων, Sprinter (4x4), ενισχύοντας την ομάδα ΙΚΑΡΟΣ της Περιφέρειας Αττικής. Το όχημα βρίσκεται ήδη στη διάθεση των χειριστών Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (ΣμηΕΑ). Η επίσημη παράδοση της δωρεάς πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 14 Ιουλίου 2023 στις εγκαταστάσεις του Περιφερειακού Κέντρου Επιχειρήσεων στο Χαλάνδρι Αττικής, παρουσία του πρόεδρου & διευθύνοντος συμβούλου της Boehringer Ingelheim Ελλάδας, κ. Δημήτρη Αναγνωστάκη, του συντονιστή Επιχειρήσεων Αττικής, υποστράτηγου κ. Παναγιώτη Νιάφα, του διοικητή των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών της Περιφέρειας Αττικής, υποστράτηγου κ. Δημήτρη Πατράκη, του διευθυντή Τεχνικής Υποστήριξης και Υποδομών του ΑΠΣ, πύραρχου κ. Μωυσή Μόρδου, καθώς και του εκπροσώπου της ομάδας ΙΚΑΡΟΣ Αττικής, πυραγού κ. Εμμανουήλ Σωπασουδάκη. Κατά τη διάρκεια της τελετής παράδοσης των οχημάτων, ο κ. Αναγνωστάκης δήλωσε: «Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι για τη

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

δυνατότητα να συνεισφέρουμε στο δύσκολο έργο το οποίο επιτελεί το Πυροσβεστικό Σώμα. Στον επίπονο αγώνα που δίνουν οι πυροσβέστες όλο τον χρόνο για να διασώσουν ανθρώπινες ζωές, αλλά και τον φυσικό μας πλούτο, χαιρόμαστε που γινόμαστε αρωγοί. Είναι άξιοι θαυμασμού και ελπίζουμε με τη δωρεά του οχήματος αυτού να τους βοηθήσουμε στο έργο τους. Η Boehringer Ingelheim δραστηριοποιείται στη χώρα μας πάνω από μισό αιώνα. Πιστή στο όραμα της αειφόρου ανάπτυξης, SD4G (Sustainable Growth for Generations), η εταιρεία δίνει έμφαση σε ενέργειες όπως αυτή, που συνεισφέρουν στην προστασία των περιβαλλοντικών πόρων, των ανθρώπων και των κοινοτήτων τους. Με τον τρόπο αυτό οι γενιές που έρχονται θα έχουν βρει τους πόρους που εμείς θα έχουμε αφήσει γι’ αυτές. Όλη η προσπάθεια και όλες οι πρωτοβουλίες μας, όπως η σημερινή, έχουν στόχο αυτήν την κατεύθυνση». Συνεχίζοντας, ο διοικητής των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών της Περιφέρειας Αττικής, υποστράτηγος κ. Δημήτρης Πατράκης, εκπροσωπώντας τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος, αντιστράτηγο κ. Γεώργιο Πουρναρά, αφού ευχαρίστησε τους δωρητές, παρέδωσε τιμητική πλακέτα στον κ. Αναγνωστάκη και δήλωσε μεταξύ άλλων: «Εκ μέρους του Πυροσβεστικού Σώματος, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την πρωτοβουλία σας να δωρίσετε το συγκεκριμένο πυροσβεστικό όχημα, που θα καλύψει τις ανάγκες της ομάδας ΙΚΑΡΟΣ της Περιφερειακής Πυροσβεστικής Διοίκησης Αττικής. Η κίνηση αυτή ενισχύει την προσπάθειά μας ώστε να ανταποκριθούμε στις αυξημένες απαιτήσεις τόσο της τρέχουσας αντιπυρικής περιόδου, αλλά και άλλων σημαντικών προκλήσεων που καθημερινά αντιμετωπίζουμε». Η δωρεά του εξειδικευμένου οχήματος στηρίζει έμπρακτα τις ανάγκες του Πυροσβεστικού Σώματος, ενισχύοντας το αίσθημα ασφάλειας στην ελληνική κοινωνία. •••

ΑΡΘΡΟ

Οι μελλοντικές κατευθύνσεις της εξωσωματικής γονιμοποίησης

Α της Δρος Ελένης Κοντογιάννη, Εμβρυολόγου

πό τη γέννηση του πρώτου «παιδιού του σωλήνα» μέχρι σήμερα, υπολογίζουμε ότι έχουν γεννηθεί πάνω από 12 εκατομμύρια μωρά. Οι αριθμοί είναι συγκλονιστικοί, αλλά όχι ικανοποιητικοί, αν σκεφτεί κανείς το τεράστιο μέγεθος της υπογονιμότητας. Περίπου 1 στα 6 ζευγάρια δυσκολεύεται στην απόκτηση παιδιού. Η υπογονιμότητα συνεχώς αυξάνεται, ειδικά η ανδρική. Ο αριθμός και η ποιότητα των σπερματοζωαρίων σε ολόκληρο τον κόσμο εμφανίζουν συνεχή πτώση. Επιπλέον, η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, το μέλλον της εξωσωματικής γονιμοποίησης υπόσχεται πολλά και έχει τεράστιες δυνατότητες, ανοίγοντας νέους ορίζοντες σε διάφορους τομείς. Σε αυτό το άρθρο διερευνούμε τις συναρπαστικές μελλοντικές κατευθύνσεις της εξωσωματικής γονιμοποίησης, συμπεριλαμβανομένων των εξελίξεων στην εξωσωματική γονιμοποίηση, την in vitro σπερματογένεση και ωογένεση, τη θεραπεία της υπογονιμότητας και την παράταση της αναπαραγωγικής ζωής. Τι έχουμε πετύχει από το 1978, που ανακοινώθηκε η γέννηση της Λουίζ Μπράουν, μέχρι σήμερα; Σενάρια που ήταν στο επίπεδο της επιστημονικής φαντασίας είναι σήμερα η καθημερινή μας ρουτίνα. Ενδεικτικά, αναφέρω: Π ροεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση, δηλαδή διάγνωση γενετικής ασθένειας πριν το έμβρυο τοποθετηθεί στη μήτρα (PGD) Μ ικρογονιμοποίηση (ICSI) για σοβαρή ανδρική υπογονιμότητα (ολιγοασθενοτερατοζωοσπερμία) Δ υνατότητα απόκτησης βιολογικά δικού τους παιδιού από άντρες με αζωοσπερμία, μετά από βιοψία όρχεως και χρήση ορχικών σπερματοζωαρίων

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

Δ ωρεά ωαρίου, σπερματοζωαρίων και εμβρύου Π αρένθετη μητρότητα  Κατάψυξη ωαρίων και εμβρύων με υαλοποίηση (vitrification) για ιατρικούς (π.χ. προ χημειοθεραπείας) ή κοινωνικούς λόγους

H Ελλάδα έχει πολλούς λόγους να είναι ιδιαίτερα περήφανη για τις επιδόσεις της στην εξωσωματική. Το επίπεδο του επιστημονικού και ιατρικού προσωπικού είναι υψηλότατο, στηρίζοντας τον ιατρικό τουρισμό. Ήδη μας επισκέπτονται ζευγάρια από πάνω από 65 χώρες από ολόκληρο τον κόσμο για να πετύχουν την πολυπόθητη εγκυμοσύνη. Παρ’ όλα αυτά, ο δρόμος είναι μακρύς. Τι περιμένουμε:

1. Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF): Ακόμα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας Η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει διανύσει μεγάλη απόσταση από την ίδρυσή της, αλλά το ταξίδι απέχει πολύ από το τέλος του. Το μέλλον της εξωσωματικής γονιμοποίησης στοχεύει στην επίτευξη ακόμη υψηλότερων ποσοστών επιτυχίας με την αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής, όπως η απεικόνιση (time lapse) σε χρόνο, η επιλογή εμβρύων με βάση την τεχνητή νοημοσύνη και τα βελτιωμένα μέσα καλλιέργειας. Η παρακολούθηση της ανάπτυξης των εμβρύων σε πραγματικό χρόνο και ο ολοκληρωμένος γενετικός έλεγχος θα επιτρέψουν επιλογή υγιέστερων εμβρύων με μεγαλύτερη ακρίβεια, με στόχο την αύξηση της πιθανότητας επιτυχούς εμφύτευσης και τη μείωση του κινδύνου πολλαπλών κυήσεων και αποβολών.

2. Σπερματογένεση in vitro: Μια ακτίνα ελπίδας για την ανδρική υπογονιμότητα Ο ανδρικός παράγοντας αντιπροσωπεύει το 35%-70% των περιπτώσεων υπογονιμότητας. Με τη βιοψία όρχεως ανευρίσκονται σπερματοζωάρια περίπου στο 50%των αζωοσπερμικών ανδρών. Οι υπόλοιποι δεν έχουν σήμερα τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν δικά τους σπερματοζωάρια και μπορούν να αποκτήσουν παιδί μόνο με τράπεζα σπέρματος ή υιοθεσία. Η έρευνα στον τομέα της σπερματογένεσης in vitro είναι αντικείμενο πολλών ερευνητικών πρωτοκόλλων και αν δώσει καλά αποτελέσματα, μπορεί να φέρει επανάσταση στο τοπίο της αναπαραγωγικής ιατρικής. Η in vitro σπερματογένεση, ένας τομέας που υπόσχεται πολλά, στοχεύει στη δημιουργία λειτουργικού σπερματοζωαρίου από πρόδρομα κύτταρα.

3. In vitro ωογένεση: Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της γυναικείας αναπαραγωγής Η δυνατότητα παραγωγής ώριμων ωαρίων in vitro αποτελεί, εδώ και καιρό, στόχο της αναπαραγωγικής ιατρικής. Η έρευνα για την in vitro ωογένεση αποσκοπεί στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων πρόδρομων κυττάρων για τη δημιουργία ωαρίων εκτός του σώματος. Η επιτυχία σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσε να είναι πρωτοποριακή, παρέχοντας λύσεις για γυναίκες που αντιμετωπίζουν πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια ή άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν την παραγωγή ωαρίων, όπως χημειοθεραπεία σε νεαρή ηλικία.

4. Στοχευμένη θεραπεία της υπογονιμότητας: Εξατομικευμένη Ιατρική Το μέλλον της εξωσωματικής γονιμοποίησης προβλέπει εξατομικευμένα σχέδια θεραπείας, προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ατόμου. Οι εξελίξεις στις γενετικές εξετάσεις και τη μοριακή διάγνωση θα επιτρέψουν καλύτερη διάγνωση για τα υποκείμενα αίτια της υπογονιμότητας. Αυτό θα επιτρέψει στοχευμένες θεραπείες και παρεμβάσεις, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης.

5. Παράταση της αναπαραγωγικής ζωής: Διατήρηση της γονιμότητας Οι εξελίξεις στην κρυοσυντήρηση ωαρίων και ωοθηκικών ιστών διευρύνουν τις επιλογές για τη διατήρηση της γονιμότητας. Για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν γοναδοτοξικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία,

η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού ή ωαρίων μπορεί να προσφέρει ελπίδα για μελλοντική γονιμότητα.

6. Ρομποτική Ήδη η πρώτη μικρογονιμοποίηση ρομποτικά έχει πραγματοποιηθεί και το εργαστήριο σε ένα μικρό τσιπ βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο. Η αυτοματοποίηση κάποιων διαδικασιών θα έχει στόχο να αυξήσει την ακρίβεια και την επαναληψιμότητα των μεθόδων και να μειώσει το κόστος της εξωσωματικής γονιμοποίησης, κάνοντας πολύ περισσότερο κόσμο να μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Ήδη εκατομμύρια ζευγαριών ανά τον κόσμο δεν κάνουν εξωσωματική αποκλειστικά λόγω της οικονομικής τους κατάστασης.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στις διαδικασίες εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει στόχο να φέρει επανάσταση στον τομέα.

7. Τεχνητή νοημοσύνη στην εξωσωματική γονιμοποίηση: Ένα παιχνίδι που αλλάζει τα δεδομένα Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στις διαδικασίες εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει στόχο να φέρει επανάσταση στον τομέα. Οι αλγόριθμοι της τεχνητής έχουν στόχο να αναλύσουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων για να προβλέπουν τα αποτελέσματα της θεραπείας και να βελτιώνουν τα πρωτόκολλα θεραπείας, βελτιώνοντας και τη συνολική αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτήν τη στιγμή, η φράση «τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ)» είναι «της μόδας» και μεγάλος αριθμός από startups, με ή χωρίς επιστημονικό υπόβαθρο, επενδύουν στη χρήση της για την εξωσωματική. Μένει να αποδειχθεί ότι δεδομένα από διαφορετικούς πληθυσμούς, με πληθώρα ετερογενών παθολογιών, προϋπάρχουσες ασθένειες και διαφορετικό γενετικό υπόβαθρο θα δώσουν μια καθαρή εικόνα και θα βοηθήσουν πραγματικά. Το πρωτοποριακό έργο των επιστημόνων, μέχρι στιγμής, στην εξωσωματική γονιμοποίηση έχει θέσει τα θεμέλια για ένα μέλλον που υπόσχεται πολλά για την αναπαραγωγική ιατρική. Οι εξελίξεις στην εξωσωματική γονιμοποίηση, τη σπερματογένεση, την ωογένεση και τις εξατομικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι πρόκληση και ελπίδα για τα ζευγάρια που παλεύουν με την υπογονιμότητα. Επιπλέον, οι καινοτομίες με γνώμονα την τεχνητή νοημοσύνη συνιστούν έναν τομέα που προσφέρει ελπίδα για τις επόμενες γενιές. Καθώς η τεχνολογία και η έρευνα εξελίσσονται χέρι-χέρι, το μέλλον της εξωσωματικής γονιμοποίησης φαίνεται πραγματικά λαμπρό. •••

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Τι έδειξε νέα μελέτη σε περίπου 55.000 ασθενείς

Υπερθυρεοειδισμός: Υπερτερεί η χειρουργική θεραπεία; Η θεραπεία μειώνει τον κίνδυνο για μείζονα καρδιαγγειακά συμβάντα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς

ειωμένη θνησιμότητα παρατηρήθηκε σε πάσχοντες από υπερθυρεοειδισμό οι οποίοι αντιμετωπίστηκαν με ραδιενεργό ιώδιο ή χειρουργική επέμβαση, σύμφωνα με αποτελέσματα έρευνας που παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ενδοκρινικής Εταιρείας (ENDO 2023). Οι οριστικές θεραπείες της πάθησης φαίνεται να οδηγούν σε αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, παρά τον κίνδυνο μικρής αύξησης του σωματικού βάρους. Τα ευρήματα θεωρούνται σημαντικά από τους ειδικούς και ενδεχομένως να επηρεάσουν ακόμα και τον τρόπο διαχείρισης αυτής της διαταραχής του θυρεοειδούς αδένα. Τα ευρήματα της νέας μελέτης αναλύει ο πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργών Ενδοκρινών Αδένων, καθηγητής Δημήτρης Λινός.

Η μελέτη Οι ερευνητές εντόπισαν και παρακολούθησαν, για 12 έτη, 55.318 ασθενείς με νεοδιαγνωσθέντα υπερθυρεοειδισμό που έλαβαν θεραπεία με αντιθυρεοειδικά φάρμακα (77,6%), ραδιοϊώδιο (14,6%) ή θυρεοειδεκτομή (7,8%) από μια βάση δεδομένων ηλεκτρονικών αρχείων υγείας του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου (μελέτη EGRET). Εξέτασαν την ολική θνησιμότητα και ειδι-

/ Ιούλιος-Αύγουστος 2023

κότερα την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, καθώς και την αύξηση σωματικού βάρους μετά τη θεραπεία. Το ποσοστό των ασθενών που απεβίωσαν στο παραπάνω χρονικό διάστημα ήταν: 14,1% από την ομάδα που έπαιρνε φαρμακευτική αγωγή, 18,7% εκείνων που έκαναν θεραπεία με ραδιοϊώδιο και 9,2% εκείνων που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση. Συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό, η πιθανότητα μειωμένου προσδόκιμου ζωής για τις ομάδες που έλαβαν θεραπεία ήταν αυξημένη: 2,10 φορές για τους ασθενείς που έλαβαν ραδιοϊωδιοθεραπεία, 2,13 φορές για όσους υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση και 2,71 φορές για όσους διαχειρίστηκαν την πάθησή τους με φαρμακευτική αγωγή. Επίσης, όσοι λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή ήταν λεπτότεροι από το αναμενόμενο, γεγονός που υποδηλώνει υποθεραπεία. Η θυρεοειδεκτομή συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα παχυσαρκίας τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Η θεραπεία με ραδιοϊώδιο οδήγησε σε αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας στις γυναίκες, αλλά όχι στους άνδρες. Ο κίνδυνος για αύξηση του σωματικούς βάρους ήταν μειωμένος με αυτές τις οριστικές θεραπείες και, σύμφωνα με τους ερευνητές, το τίμημα που πρέπει να πληρώσει κανείς για να ζήσει περισσότερο δεν είναι μεγάλο (2-3 κιλά).

Η νόσος Ο υπερθυρεοειδισμός είναι μια συχνή πάθηση, που επηρεάζει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Ο αδένας των πασχόντων παράγει μεγαλύτερες ποσότητες θυρεοειδι-

Η θεραπεία βελτιώνει τα συμπτώματα και μειώνει τον κίνδυνο για μείζονα καρδιαγγειακά συμβάντα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς.

κών ορμονών από αυτές που έχει ανάγκη ο οργανισμός, με συνέπεια την πρόκληση δυσάρεστων και δυνητικά σοβαρών καταστάσεων. Εμφανίζεται και στα δύο φύλα, τις περισσότερες φορές μεταξύ των ηλικιών 20-40, αν και από αυτόν πάσχουν σε δεκαπλάσιο ποσοστό γυναίκες απ’ ό,τι άνδρες. Προκαλεί ακανόνιστους ή/και ασυνήθιστα γρήγορους καρδιακούς παλμούς, συσπάσεις ή τρέμουλο, απώλεια βάρους, κόπωση και αδυναμία, δυσκολία στον ύπνο, νευρικότητα, άγχος και ευερεθιστότητα, διακυμάνσεις της διάθεσης, ευαισθησία στη θερμότητα και βρογχοκήλη. Είναι μια πάθηση που μπορεί να προκληθεί από τη νόσο του Graves, όζους στον θυρεοειδή και ορισμένα φάρμακα.

Αντιμετώπιση Αντιμετωπίζεται είτε με φαρμακευτική αγωγή, η οποία σταματά την υπερπαραγωγή των ορμονών, είτε με ραδιενεργό ιώδιο, που καταστρέφει κύτταρα του αδένα, για να μην παράγει πια μεγάλες ποσότητες ορμονών. Επίσης, μπορεί να γίνει χειρουργική αφαίρεση μέρους ή του συνόλου του θυρεοειδούς αδένα. Η θεραπεία βελτιώνει τα συμπτώματα και μειώνει τον κίνδυνο για μείζονα καρδιαγγειακά συμβάντα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς. Για παράδειγμα, μειώνει τις πιθανότητες κολπικής μαρμαρυγής και εγκεφαλικού επεισοδίου, που συμβάλλουν στην αύξηση της θνησιμότητας κατά 20%. Πριν από την έναρξη της θεραπείας, η απώλεια σωματικού βάρους που παρατηρείται αναστρέφεται. Υπάρχει, ωστόσο,

πιθανότητα η θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού να οδηγήσει σε αύξηση κιλών, η οποία μπορεί να γίνει επίσης αιτία πρόκλησης καρδιαγγειακών προβλημάτων. Η επιλογή της θεραπείας καθορίζεται λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις προτιμήσεις του ασθενούς όσο και τα τρέχοντα ερευνητικά δεδομένα, αφού ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι το όφελος είναι διαφορετικό σε κάθε περίπτωση και κάθε θεραπεία έχει διαφορετικές επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή υγεία και στη θνησιμότητα. Ο μη θεραπευμένος υπερθυρεοειδισμός μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Αν και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες, η συγκεκριμένη που παρουσιάστηκε στο ENDO 2023 έδειξε ότι η χειρουργική επέμβαση προστατεύει περισσότερο από θανάτους λόγω καρδιαγγειακής πάθησης, καρδιακής ανεπάρκειας και εγκεφαλικού επεισοδίου και ότι αναμένεται να ζήσουν περισσότερο. «Παρότι όμως η χειρουργική επέμβαση προσφέρει σημαντικά οφέλη, κάποιοι ασθενείς ενδεχομένως να διστάζουν. Όμως, πρόκειται για μια πράξη που ναι μεν απαιτεί δεξιοτεχνία, όταν όμως εκτελείται από έμπειρους χειρουργούς, οι κίνδυνοι είναι ελάχιστοι, λόγω των νέων τεχνολογιών που στηρίζουν την εμπειρία του. Χάρη σε αυτές, έχει επιτευχθεί η ελαχιστοποίηση του πόνου μετά την επέμβαση, ταχύτερη ανάρρωση και αποφυγή ορατών ουλών στον λαιμό, που είναι ένα από τα μειονεκτήματα της συμβατικής θυρεοειδεκτομής, με σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογία ανδρών και γυναικών» καταλήγει ο κ. Λινός. •••

ISSN: 2241-0961

035

# ΙΑΝ-ΦΕΒ 2 0 1 6

// ##079 035 //Ιούλιος-Αύγουστος Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2023 2016

/ #035 / Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2016

0 37 59

## ΙΙΟΥΛ-ΑΥΓ ΑΝ-ΦΕΒ 22 00 12 63

ΠΡΟΦΙΛ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Αφιέρωµα

Εµβόλια Εµβόλια Αφιέρωµα

Αφιέρωμα

Αγορά Φαρμάκου