Kapitulli 1. Hyrje në akuakulturën me riqarkullim
Akuakultura me riqarkullim është në thelb një teknologji e kultivimit të peshkut apo të organizmave të tjerë ujorë që bazohet në ripërdorimin e ujit për prodhim. Teknologjia bazohet në përdorimin e filtrave biologjikë dhe mekanikë dhe kjo metodë mund të aplikohet parimisht për çdo specie nën akuakulturë, siç janë peshqit, karkalecat, molusqet etj. Teknologjia e riqarkullimit, gjithsesi, është parësore në kultivimin e peshkut, dhe kjo guidë u drejtohet atyre që operojnë në këtë fushë të akuakulturës.
Përdorimi i Sistemeve të Akuakulturës me Riqarkullim (RAS) po rritet ndjeshëm në shumë fusha të sektorit të kultivimit të peshkut, sisteme që janë dislokuar në njësi prodhuese që variojnë nga impiantet e mëdha, duke prodhuar tonelata peshk për konsum në vit, deri tek sistemet e vogla, të sofistikuara, që përdoren për peshkëzim apo për ruajtjen e specieve të rrezikuara.
Riqarkullimi mund të realizohet në intensitete të ndryshme prodhimi dhe bazohet në sasinë e ujit që riqarkullohet apo ripërdoret. Shumë ferma RAS janë sisteme super intensive kultivimi, të instaluara brenda strukturave të mbyllura e të izoluara, duke përdorur një minimum uji primar prej 300 l për kg peshk të prodhuar. Konsumimi ujit mund të reduktohet edhe më shumë, deri në 30-40 l për kg peshk të prodhuar në se në sistemin RAS është instaluar denitrifikimi dhe largimi i fosforit. Sisteme të tjera janë ferma tradicionale, të hapura por të
Fig 1.1 Sistem i mbyllur riqarkullimi
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
rikonstruktuara brenda sistemeve riqarkulluese duke përdorur rreth 3m3 ujë fillestar për kg fish të prodhuar/vit.
Një sistem tradicional ujë-rrjedhës për prodhim trofte ku uji bën vetëm një kalim përmes fermës para se të shkarkohet zakonisht përdor rreth 30 m3 ujë për kg peshk të prodhuar/vit çfarë është rreth 100 herë më shumë ujë se sa mund të përdorë një sistem i zakonshëm RAS. Një rrugë tjetër e shprehjes së kalkulimit të shkallës së riqarkullimit është përdorimi i formulës:
Rrjedha e brendshme riqarkulluese
Rrjedha e brendshme riqarkulluese plus ujin e ri që futet
x 100
Kjo formulë është përdorur në tabelën 1.1 për llogaritjen e shkallës së riqarkullimit në intensitete të ndryshme të sistemit, krahasuar edhe me mënyrat e tjera të vlerësimit të nivelit të riqarkullimit.
Tab 1.1 Krahasimi i shkallës së riqarkullimit në intensitete të ndryshme krahasuar me mënyrat e tjera të shprehjes së shkallës së riqarkullimit.
Tipi i sistemit
Konsumi i ujit të ri/ kg peshk të prodhuar
Konsumi i ujit të ri për orë
Konsumi i ujit të ri/ditë të volumit në sistem Shkalla e riqarkullimit me përdorimin e formulës
Me vetërrjedhje
RAS,me heqje të N dhe P
Llogaritjet bazohen në një shembull teorik në një sistem prej 500 ton/vit që riqarkullon ujin një herë/orë me shkallën e konvertimit të ushqimit 1.0, me një vëllim total uji prej 4 000 m3 nga të cilat 3 000 m3 është vëllimi i çisternës së peshkut.
Parë nga një këndvështrim mjedisor, sasia e kufizuar e ujit që përdoret në riqarkullim është padyshim e dobishme, përderisa në shumë rajone uji është duke u bërë një resurs i limituar. Gjithashtu, ky kufizim në përdorimin e ujit bën që heqja e lëndëve organike të sekretuara nga peshku bëhet më e thjeshtë dhe
Fig 1.2 Fermë e hapur me riqarkullim.
me kosto të ulët, përderisa volumi i ujit të shkarkuar në sistemet RAS është më i vogël krahasuar me ujin e shkarkuar nga një fermë tradicionale peshku. Kështu, akuakultura me riqarkullim në prodhimin e peshkut është konsideruar një rrugë tepër miqësore me mjedisin dhe komercialisht e suksesshme. Lëndët ushqyese nga peshku i kultivuar mund të përdoren për plehërim në tokat e kultivuara bujqësore apo për prodhim të biogazit.
Termi “zero konsum i ujit” apo “zero shkarkesa mbetjesh” janë përdorur shpesh në kultivimin e peshkut dhe ndonëse është e mundur shmangia e të gjithë shkarkimeve të llumërave dhe ujërave nga ferma, zakonisht është një sipërmarrje e kushtueshme trajtimi i ujërave të zeza për të hequr edhe mbetjet më të fundit. Prandaj, është e këshillueshme të aplikohet për një leje mjedisore që lejon shkarkimin e lëndëve ushqyese deri në atë nivel që e bën projektin financiarisht të zbatueshëm dhe në të njëjtën kohë minimizon ndikimin e saj në mjedis.
Është mjaft interesant fakti që përdorimi i kufizuar i ujit sjell një përfitim të madh fermës së peshkut në vetvete. Kultivimi tradicional i peshkut është tërësisht i varur nga kushtet e jashtme mjedisore, siç janë temperatura e ujit të lumit, pastërtia e ujit, niveli i oksigjenit, papastërtitë e drunjta dhe gjethet që vijnë me rrymën e ujit, duke shkaktuar bllokim të rrjetave të furnizuesve të ujit, etj. Në sistemin me riqarkullim këta faktorë të jashtëm janë të mënjanuara plotësisht apo pjesërisht, në vartësi të shkallës së riqarkullimit dhe të impiantit të instaluar.
Fig 1.3 Disa nga parametrat që ndikojnë në rritjen dhe mirëqenien e peshkut të kultivuar.
Temperatura
Ndriçimi
Fluksi i ujit
Oksigjeni
Kripshmëria
Dioksidi I karbonit
Densiteti i peshkëzimit
pH
Lënda organike
Shkalla e të ushqyerit
Riqarkullimi i bën të mundur kultivuesit të peshkut të mbajë nën kontroll të plotë të gjithë parametrat e prodhimit dhe zotësia e tij në drejtimin e sistemit me riqarkullim bëhet po aq i rëndësishëm sa aftësia për t’u kujdesur për peshkun.
Mbajtja nën kontroll e parametrave, siç janë: temperatura e ujit, nivelet e oksigjenit apo dritës natyrore, krijon për peshkun kushte të qëndrueshme dhe optimale, duke i shkaktuar më pak stres dhe, rrjedhimisht, një rritje më të mirë. Kushtet e qëndrueshme çojnë në një sistem shtimi të njëtrajtshëm dhe të parashikueshëm dhe që lejon fermerin të parashikojë në mënyre precize kur peshku do të arritur një stad apo përmasë të caktuar.
Përparësia më e madhe e kësaj veçorie është se mund të hartohet një plan preciz prodhimi i cili të mundëson të parashikosh saktësisht kohën kur peshku është gati për shitje. Kjo favorizon menaxhimin e përgjithshëm të fermës dhe forcon aftësinë në tregtimin në mënyrë konkurruese të peshkut.
Përparësitë e përdorimit të teknologjisë me riqarkullim në kultivimin e peshkut janë më të shumta dhe kjo guidë do t’i trajtojë këto aspekte në kapitujt e mëtejshëm. Megjithatë, një aspekt i rëndësishëm për t’u trajtuar menjëherë është edhe ai i sëmundjeve. Efekti i shkaktarëve të sëmundjeve patogjene është shumë më i ulur në sistemin me riqarkullim meqenëse sëmundjet invazive nga ambienti i jashtëm janë të minimizuara me përdorimin e kufizuar të ujit. Zakonisht, uji për kultivimin tradicional të peshkut merret nga lumi, liqeni apo deti, i cili natyrshëm rrit rrezikun e molepsjes me sëmundje. Për shkak të përdorimit
Kapitulli 1. Hyrje në akuakulturën me riqarkullim
të kufizuar në riqarkullim, uji merret kryesisht me shpim, nga një sistem kullimi apo burime ujore nga ku rreziku i sëmundjeve është i vogël. Sidoqoftë, shumë sisteme me riqarkullim (RAS), e trajtojnë ujin hyrës me rreze UV apo Ozon për të vrarë organizmat e padëshiruara. Praktikisht shumë sisteme me riqarkullim nuk kanë probleme me sëmundjet dhe përdorimi i medikamenteve, pa dyshim është ulur ndjeshëm në dobi të prodhimit dhe të mjedisit përreth.
Akuakultura kërkon njohuri, mbarështim të mirë, këmbëngulje dhe nganjëherë, nerva të çelikta. Kalimi nga kultivimi tradicional i peshkut në atë me riqarkullim i bën gjerat më të lehta, por, në të njëjtën kohë kërkon mjeshtëri të reja.
Për të qenë një operator i suksesshëm në këto sisteme të avancuara të akuakulturës kërkohet formim dhe trajnim, qëllim, për të cilën kjo guidë është shkruar.
Fig 1.4 Një RAS modern është i ndarë në module të ndryshme për të bërë që dizajni i sistemit të përputhet me nevojat specifike të peshkut në stade të ndryshëm të rritjes
Kapitulli 2. Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Në sistemin me riqarkullim është i domosdoshëm trajtimi në vazhdueshmëri i ujit për të larguar lëndët ndotëse të sekretuara nga peshku si dhe shtimi i oksigjenit për të mbajtur peshkun gjallë dhe në gjendje të mirë. Sistemi me riqarkullim, në fakt është krejt i thjeshtë. Nga shkarkuesi i cisternave të peshkut, uji kalon nëpër filtrin mekanik dhe më pas në filtrin biologjik përpara se të ajroset duke larguar dioksidin e karbonit për t’u rikthyer më pas në cisternën e peshkut. Ky është parimi bazë i riqarkullimit.
Në vartësi të nevojave konkrete, pajisje të tjera mund t’i shtohen sistemit, siç është oksigjenimi me oksigjen të pastër, trajtuesit me rreze ultravioletë apo ozon, rregulluesi automatik i PH-it, qarkullimi i nxehtësisë, denitrifikimi, etj.
Fig 2.1 Parimi (skematik) i sistemit me riqarkullim
Cisternat e peshkut
Filter mekanik
Biofilter
Degazifikues
Trajtim me rreze UV Pasurim me Oksigjen
Sistemi bazë i trajtimit të ujit përbëhet nga filtrat mekanikë, trajtimi biologjik dhe ajrimi/ shpërbërja. Instalime të tilla të mëtejshme, si pasuruesi me oksigjen apo dezinfektuesi me UV, mund të shtohen në vartësi të kërkesave.
Peshku në një fermë kultivimi duhet të ushqehet disa herë në ditë. Ushqimi konsumohet dhe tretet nga peshku për t’u përdorur në metabolizmin e tij duke e furnizuar me energji dhe lëndë ushqyese për rritjen dhe për procese të tjera fiziologjike. Oksigjeni (O2) hyn përmes verzave dhe shërben për prodhim energjie dhe për zbërthimin e proteinave, ndërkohë që dioksidi i karbonit| (CO2)
Fig 2.2 Ushqimi i konsumuar dhe rezultati i përdorimit të oksigjenit në rritjen e peshkut dhe nxjerrjen e produkteve jashtëqitëse
dhe amoniaku (NH3) janë formëzuar si mbetje të produkteve organike. Pjesët e patretura të ushqimit nxirren në ujë me anë të jashtëqitjes, të quajtura lëndë pezull të ngurta (SS) sikurse edhe lënda organike. Dioksidi i karbonit dhe amoniaku nxirren në ujë nga verëzat. Kështu, peshku konsumon oksigjen dhe ushqim dhe si rezultat uji në sistem është i ndotur me jashtëqitje, dioksid karboni dhe amoniak. Në sistemin me riqarkullim vetëm ushqimet e thata rekomandohen për përdorim. Duhet të shmanget përdorimi i çfarëdo forme të peshkut industrial pasi ndot rëndë sistemin dhe infektimi me sëmundje është i pritshëm.
Përdorimi i ushqimeve të thata është i sigurtë dhe ka përparësinë e të qënurit i programuar që të plotësojë nevojat ekzakte biologjike të peshkut. Ushqimi i thatë prodhohet në grimca të përmasave të ndryshme të përshtatshme për çdo stad të zhvillimit dhe mundëson që përbërësit në ushqimin e thatë të peshkut të mund të kombinohen për të krijuar receta ushqimore specifike: për larvat, riprodhuesit, për rritje të mëtejshme, etj.
Në një sistem me riqarkullim, shkalla e lartë e shfrytëzimit të ushqimit është i leverdisshëm përderisa ky sistem minimizon sasinë e produkteve të jashtëqitura, duke ulur kështu impaktin negativ në sistemin e trajtimit të ujit.
Në një sistem të menaxhuar profesionalisht, i gjithë ushqimi suplementar do të jetë ngrënë duke mbajtur në minimum sasinë e ushqimit të pangrënë. Shkalla e konvertimit të ushqimit (FCR), që përcakton se sa kg ushqim përdoret për çdo kilogram peshk të prodhuar është përmirësuar dhe fermeri merr prodhim më të lartë me një impakt të ulët negativ në sistemin e filtrave.
Ushqimi i pangrënë është një shpërdorim monetar dhe resurseve si dhe një ngarkesë e panevojshme për sistemin e filtrave. Ushqime që janë specifikisht të përshtatshme për përdorim në sistemet me riqarkullim janë të disponueshme. Hartimi i recetave të tilla ushqimore synon në maksimizimin e proteinave
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
të transformueshme në peshk e për rrjedhojë minimizimin e amoniakut të shkarkuar në ujë.
Gjithashtu, është një avantazh nëse feçet e prodhuara të jenë të ngurta dhe jo të tretshme pasi pjesa më e madhe e produkteve mbeturinë të jenë hequr tashmë gjatë stadit të filtrimit mekanik. Feçet e ngurta gjithashtu zvogëlojnë sasinë e grimcave të imta që rrinë pezull në ujë, duke rezultuar në sistem ujor më të pastër dhe më të kthjellët.
Tab 2.1 Përbërësit dhe përmbajtja e ushqimit të troftës e përshtatshme për përdorim në një sistem me riqarkullim Përmasa e
e
Burimi: BioMar.
Përbërësit e një sistemi me riqarkullim
Cisternat e peshkut
Tab 2.2 Forma të ndryshme cisternash japin tipare dhe përparësi të ndryshme
Tiparet e cisternës
Zvogëlim i resistencës
Me skaje në formë D Në formë gjatësore
Klasifikimi 1-5, ku 5 është më e larta.
Mjedisi i cisternave për kultivimin e peshkut duhet të përmbushë nevojat e peshkut, si në cilësinë e ujit ashtu dhe konstruksion e cisternës. Zgjedhja e duhur e konstruksionit të cisternës, siç është madhësia dhe forma, thellësia e ujit, aftësia vetëpastrimit, etj mund të kenë një impakt të konsiderueshëm në rendimentin e specieve të trajtuara.
Në se lloji i peshkut është fundor (si shojza, gjuhëza, apo peshqit e tjerë petashuqë) nevojat për sipërfaqe të cisternës është tepër e rëndësishme, ku thellësia e ujit, sikurse dhe shpejtësia e rrymës së ujit, mund të jetë e ulët ndërsa speciet pellagjike, siç janë salmonidët, u duhen volume të mëdha uji dhe kanë performancë të përmirësuar nëse qarkullimi i ujit është i lartë.
Në cisternë rrethore - apo në ato në formë kuadrate, uji lëviz në menyrë rrethore duke bërë që e gjithë kolona ujore e cisternës të lëvizë rreth qendrës. Thërmijat organike kanë relativisht periudhë të shkurtër kohore qëndrimi të pak minutave, në vartësi të madhësisë së cisternës, për shkak të modelit hidraulik dhe forcave gravitacionale që japin efekt të vetë pastrimit. Një strukturë vertikale e furnizuesit me përshtatje horizontale është një mënyrë efektive e kontrollit të rrymës së ujit në këto çisterna.
Në strukturat e kultivimit në formë gjatësore veprimet hidraulike nuk kanë efekt
Fig 2.3 Shembull i ndërtimit të cisternës tetëkëndëshe në sistemin me riqarkullim që kursen hapsirë dhe për më tepër merr rezultatin e mirë hidraulik të cisternës rrethore
Burimi: AKVA group.
pozitiv në heqjen e thërrmijave. Nga ana tjetër, në se cisterna është peshkëzuar në mënyre efikase, efekti i vetë-pastrimit të strukturës së cisternës do të varet më shumë nga aktiviteti i peshkut se sa nga forma e saj. Pjerrtësia e tabanit të cisternës ka pa ose aspak ndikim në efektin e vetë pastrimit, por do ta bënte më të lehtë shkarkimin e plotë kur cisterna është boshatisur.
Cisternat rrethore zënë më shumë hapësirë, krahasuar me ato gjatësore, çfarë rrit koston e ndërtimit të ngrehinës. Me heqjen e cepave të cisternës katrore, cisterna merr formë tetëkëndëshe e cila i jep një përdorim më të mirë hapësirës krahasuar me cisternat rrethore, dhe në të njëjtën kohë realizon efekte pozitive hidraulike të cisternës rrethore (shih fig.2.3). Është e rëndësishme të mbahet parasysh që në ndërtimin e cisternave të mëdha marrin përparësi cisternat rrethore, pasi janë konstruksione më të forta dhe me kosto të ulët të ndërtimit të cisternës.
Një tip cisterne hibride, ndërmjet cisternës rrethore dhe asaj gjatësore, të quajtur “gjatësore me skaje në formë D”( shih fig.2.4), që kombinon efektin vetëpastrues të cisternës rrethore me atë të përdorimit eficient të hapsirës së asaj gjatësore. Megjithatë, në praktikë, këto lloj cisternash janë rrallë të përdorura, me gjasë për shkak se projektimi dhe instalimi i rezervuarit dhe furnizuesve dhe shkarkuesve janë më komplekse. Nivelet e mjaftueshme të oksigjenit janë të
Fig 2.4 Pamje e cisternës rrethore, në formë gjatësore me skaje të harkuara dhe cisterna gjatësore në formë drejtëkëndëshe
rëndësishme për mirëqenien e peshkut dhe ato (nivelet) zakonisht mbahen të larta duke shtuar nivelin e oksigjenit në ujin e hyrjes (furnizues) në cisternë.
Shumë ferma duhet të kenë sisteme të instaluara për shpërbërjen e oksigjenit të pastër në ujin e procesit për të siguruar disponueshmërinë e niveleve të mjaftueshme të oksigjenit. Sistemet funksionojnë duke përdorur një pajisje (dhomëz), të tillë si një kon oksigjeni, në të cilin uji dhe oksigjeni përzihen nën presion për të arritur një ngopje të lartë me oksigjen. Injektimi i drejtpërdrejtë i oksigjenit të pastër në cisternë duke përdorur difuzorë është gjithashtu i mundur, por efikasiteti është më i ulët dhe pajisjet janë më të kushtueshme. Injektimi i direkt i oksigjenit në cisternë përdoret kryesisht në situata emergjente dhe shpesh është e lidhur me një valvul magnetike që lëshon oksigjenin kur ndërpritet energjia elektrike.
Kontrolli dhe rregullimi i nivelit të oksigjenit në cisternat rrethore apo të ngjashme me to është relativisht i lehtë përderisa kolona ujore përzihet vazhdueshëm duke bërë që përmbajtja e oksigjenit të jetë pothuajse e njëjtë kudo në cisternë. Kjo nënkupton, që është krejtësisht e thjeshtë të mbahet niveli i dëshiruar i oksigjenit në cisternë. Një sondë matëse oksigjeni e vendosur pranë shkarkuesit të cisternës do të tregojë sasinë oksigjenit të disponueshëm. Koha që i duhet sondës të rregjistrojë efektin e oksigjenit të shtuar në një cisternë rrethore do të ishte relativisht e shkurtër. Sonda nuk mund të vendoset afër vendit ku injektohet oksigjeni i pastër apo ku bëhet furnizimi me ujë të pasur me oksigjen.
Sidoqoftë, në strukturat gjatësore përmbajtja e oksigjenit do të jetë gjithmonë më i lartë pranë furnizuesit dhe më e ulët pranë shkarkuesit, gjë që krijon mjedise të ndryshme në vartësi të vendit ku është duke notuar peshku. Sonda për matjen e sasisë së oksigjenit në ujë duhet vendosur gjithmonë në zonën ku përmbajtja e oksigjenit është më e ulët, që është pranë shkarkuesit. Kjo lakore e oksigjenit
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
përgjatë rrymës së ujit e vështirëson rregullimin e oksigjenit, përderisa intervali i kohës nga rregullimi i oksigjenit (rritje apo ulje e sasisë) në furnizues me atë të matjes në shkarkues mund të jetë rreth një orë. Kjo situatë mund të shkaktojë gjithë kohën ulje-ngritje të nivelit të oksigjenit në vend që të luhatet rreth një niveli të përcaktuar.Megjithatë, instalimi i sistemeve moderne të kontrollit të oksigjenit duke përdorur algoritme në konstante kohore do të parandalojë këto luhatje të padëshiruara.
Shkarkuesit e cisternës duhet të strukturohen për një largim optimal të thërmijave të mbetura dhe të pajisen me rrjetë me vrima të madhësisë së duhur që ndalon ikjen e peshkut por që lejon daljen e ndotësve. Gjithashtu, shkarkuesit duhet të strukturohen në mënyrë të tillë që e bën të lehtë mbledhjen e peshqve të ngordhur gjatë rutinës së përditshme të punës.
Në përgjithësi, të gjitha cisternat duhet të pajisen me një sensor oksigjeni për informacion të vazhdueshëm mbi disponueshmërinë e oksigjenit dhe për të dhënë alarmin nëse oksigjeni bie në nivele të rrezikshme. Për situata emergjente, duhet të jetë e mundur që të injektohet oksigjen direkt në çdo cisternë duke përdorur një difuzor të vendosur në fund të rezervuarit.
Temperatura e ujit më së shpeshti monitorohet duke përdorur sondën e oksigjenit pasi kjo zakonisht vjen me një sensor të integruar të temperaturës. Për shkak të shkallës së lartë të qarkullimit në Sistemet e Aquakulturës me Riqarkullim (RAS), temperatura e ujit është pak a shumë e njëjtë në të gjitha cisternat.
Cisternat e peshkut mund të pajisen gjithashtu me një sensor të nivelit të ujit për të treguar nëse, p.sh. nivelet janë shumë të ulëta. Sensorët e nivelit të ujit janë të disponueshëm në versione të sofistikuara për monitorimin e niveleve të sakta të ujit. Pajisjet e tilla përdoren kur peshqit trajtohen për seleksionim, vaksinim ose produkt final ku niveli i ujit duhet të ulet gradualisht. Zgjidhet një shkallë e caktuar dhe sistemi i pompës do të rregullojë ujin në nivelin e kërkuar.
Fig 2.5 Filtër -Tambur
Uji filtrohet përmes një tamburi rrotullues të pajisur me një mikro ekran mbështjellë me një filtër pëlhurë (20−100 mikronë).
Burimi: CM Aqua.
Mechanical filtration
Filtrimi mekanik i ujit të shkarkuar nga cisternat e peshkut, ka rezultuar të jetë zgjidhja e vetme praktike për heqjen e mbeturinave organike. Sot, përgjithësisht, gjithë fermat e peshkut me riqarkullim filtrojnë ujin e shkarkimit nga cisternat me një pajisje të quajtur mikrositë, e cila përbëhet nga një filtër pëlhure, tipikisht të 40-100 mikronëve. Tambur-filtri është deri me sot tipi përgjithësisht më i përdorur i mikrositës dhe forma e tij garanton një heqje të butë të thërrmijave.
Funksioni i tambur-filtrit.
1. Uji që do të filtrohet futet në tambur.
2. Uji është filtruar përmes elementeve filtrues të tamburit. Diferenca në nivelin e ujit brenda/jashtë tamburit krijon forcën lëvizëse për filtrimin.
3. Lëndët e ngurta kanë ngecur në elementët e filtrit dhe mblidhen në zonën ku përplaset uji, nga rrotullimi i tamburit.
4. Uji nga pipat shpëlarëse sprucohet nga jashtë për në elementet e filtrit. Materiali i padëshirueshëm organik është pastruar nga elementet e filtrit dhe ka kaluar në lugun e llumrave.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
5. Llumrat, së bashku me ujin dalin përmes filtrit nëpërmjet forcës së gravitetit, duke dalë nga RAS për në trajtim të mëtejshëm. (shih kapitullin 6).
Filtrimi me mikrosita ka përparësitë e mëposhtme:
• Redukton ngarkesën organike të biofiltrit;
• Bën ujin më të kthjellët përderisa heq nga uji lëndët organike;
• Përmirëson kushtet për nitrifikim me që biofiltri nuk bllokohet;
• Stabilizon efektet në proceset e biofiltrimit.
Trajtimi biologjik
Jo e gjithë lënda organike është hequr me filtrat mekanike, thërmijat e vogla do të kalojnë përmes tyre së bashku me përbërësit e tretur, sic janë fosfatet dhe nitrogjeni. Fosfati është një substancë inerte, me efekt jo toksik, por nitrogjeni në formën e amoniakut të lirë (NH3) është toksike dhe duhet të transformohet nga biofiltri në nitrat të padëmshëm. Shkatërrimi i lëndës organike dhe i amoniakut është një proces biologjik që realizohet nga bakteret në bio-filtër. Bakteret heterotrofike oksidojnë lëndën organike, duke konsumuar oksigjenin dhe prodhuar dioksid karboni, amoniak dhe llum. Bakteret nitrifikuese konvertojnë amoniakun në nitrite (NO2 - ) dhe më pas në nitrate (NO3 - ). Eficienca e biofiltrimit varet kryesisht, nga:
• Temperatura e ujit në sistem;
• Niveli i PH në sistem.
Për të arritur në shkallën e pranueshme të nitrifikimit, temperatura e ujit duhet të mbahet brenda 10 deri 35 °C (optimalja 30 °C) dhe niveli i PH ndërmjet 7 dhe 8. Temperatura e ujit në RAS do të varet shpesh herë nga speciet e mbarështuara dhe si e tillë nuk është aq e përshtatur arritja e shkallës optimale të nitrifikimit, por të japë nivelet optimale të rritjes së peshkut. Rregullimi i pH në lidhje me efikasitetin e biofiltrit është megjithatë i rëndësishëm pasi niveli i ulët i pH zvogëlon efikasitetin e biofiltrit. PH duhet, pra, të mbahet mbi 7 në mënyrë që të arrihet një shkallë e lartë e nitrifikimit bakterial. Nga ana tjetër, rritja e PH do të rezultojë në rritjen e sasisë së amoniakut të lirë (NH3), që do të shtonte efektin toksik. Synimi, pra, është të gjendet një ekuilibër ndërmjet këtyre tendencave të kundërta të rregullimit të PH. Një shkallë e rekomanduar rregullimi është ndërmjet 7.0 dhe 7.5. Dy janë faktorët madhorë që ndikojnë PH në një sistem me riqarkullim uji:
• Prodhimi i CO2 nga peshku dhe nga aktiviteti biologjik i biofiltrit;
• Acidi i prodhuar nga proceset e nitrifikimit.
CO2 hiqet me ajrim të ujit, përmes së cilit bëhet degazimi. Ky proces mund të përmbushet në disa rrugë që janë të përshkruara me poshtë në këtë kapitull. Proceset e nitrifikimit prodhojnë acid (H+) dhe niveli i PH bie. Në mënyrë që të stabilizohet PH i shtohet një solucion bazik. Për këtë qëllim në ujë duhet të shtohet gëlqere apo hidroksid natriumi (NaOH) ose ndonjë bazë tjetër.
Peshku ekskreton një përzierje të amoniakut dhe të amoniumit (Total Nitrati Amoniaku (TAN) = amonium (NH4+) + amoniak (NH3)) ku amoniaku përbën masën kryesore të ekskretimit (jashtëqitjes). Megjithatë, sasia e amoniakut në ujë varet nga niveli i PH, siç mund të shihet në figurën 2.6, e cila tregon ekuilibrin ndërmjet amoniakut (NH3) dhe amoniumit (NH4+).
Fig 2.6 Ekuilibri ndërmjet amoniakut (NH3) dhe amoniumit (NH4+) në 20 °C
Amoniaku toksik mungon në pH poshtë 7, por rritet shpejt sapo pH është rritur.
Fig 2.7 Varësia ndërmjet PH të matur dhe shumës së TAN e disponueshme për shkatërrim në biofiltër, bazuar në përqendrimin 0.02 mg/l të amoniakut toksik në 15 °C
[mg/L]
Nivelet mbi vijë i TAN janë toksike për peshqit
Në përgjithësi, amoniaku behet toksik për peshkun në nivele mbi 0.02 mg/l. Figura 2.7 tregon përqëndrimin maksimal të TAN të lejuar, nëqoftëse garantohet niveli i amoniakut poshtë 0.02 mg/l. Nivele më të ulëta të PH minimizojnë riskun e zmadhimit të limitit të amoniakut toksik të 0.02 mg/l, por kultivuesi i peshkut është i rekomanduar të mbajë nivelin minimum të Ph, 7 në mënyrë që, sic është spjeguar më sipër, të mbajë të lartë efiçiencën e biofiltrit. Për fat të keq, përqëndrimi total i TAN të lejuar është reduktuar dukshëm, siç mund të shihet në fig.2.7. Pra, janë dy vektorë të kundërta pune të pH që kultivuesi i peshkut duhet ta ketë në konsideratë kur rregullon biofiltrin.
Nitriti (NO2 –) formohet në një fazë të ndërmjetme të procesit të nitrifikimit, dhe bëhet toksik për peshkun në nivele mbi 2 mg/l. Në sistemin me riqarkullim në se peshku ka vështirësi në frymëmarrje, edhe pse koncentrimi i oksigjenit është shumë i mirë, shkak mund të jetë koncentrimi i lartë i nitriteve. Në koncentrime të larta, nitriti transportohet nëpërmjet verzave në gjakun e peshkut duke penguar marrjen e oksigjenit. Duke shtuar kripë në ujë, në nivele 0.3 ‰ marrja e nitriteve frenohet.
Nitrati (NO3- ) është produkt final i proceseve të nitrifikimit, dhe padyshim është konsideruar i dëmshëm; nivele të larta (mbi 100 mg/L) duket të ketë ndikim në rritje dhe në shkallën e konvertimit të ushqimit. Në se shkëmbimi i ujit të ri në sistem mbahet i ulët, nitrati mund të akumulohet dhe të arrijë nivele të papranueshme. Një rrugë për mënjanimin e akumulimit është rritja e shkëmbimit me ujë të ri ku koncentrimi i lartë zbutet dhe ulet në nivele që nuk shkakton probleme.
- Akuakultura me riqarkullim
Nga ana tjetër, e gjithë ideja e riqarkullimit është kursim uji dhe në disa raste kursimi i ujit është një synim madhor. Në rrethana të tilla, koncentrimi i nitrateve mund të reduktohet me denitrifikim. Në kushte normale, konsumi i ujit në më shumë se 300 litra për kg ushqim të përdorur është i mjaftueshëm për të holluar koncentrimin e nitratit. Duke përdorur më pak ujë se 300 litra për kg ushqim, bën që përdorimi i denitrifikimit të marrë vlerë.
Bakteria më mbizotëruese denitrifikuese është Pseudomonas. Denitrifikimi është një proces anaerobik (pa oksigjen) që redukton nitratin në nitrogjen atmosferik. Në fakt, ky proces heq nitrogjenin nga uji për ta lëshuar në atmosferë, duke bërë që ngarkesa e nitrogjenit në mjedisin përreth të reduktohet. Procesi kërkon një burim organik (karbon), për shembull alkool druri (methanol), që mund të shtohet në dhomëzën e denitrifikimit. Në terma praktikë, 2.5 kg metanol është i nevojshëm për çdo kg nitrat (NO3–N) të denitrifikuar.
Shpesh herë dhomëza e denitrifikimit është projektuar me biofiltër me një kohëzgjatje prej 2-4 orësh. Fluksi i ujit duhet të kontrollohet në mënyrë që koncentrimi oksigjenit në dalje të mbahet përafërsisht në 1mg/L. Në qoftë se oksigjeni ka pësuar rënie të plotë, do të zërë vend prodhimi i sulfitit të hidrogjenit (H2S), i cili është jashtëzakonisht toksik për peshkun, si dhe kundërmon erë të rëndë (vezë e prishur). Prodhimi i llumit rezulton i madh dhe njësia duhet të pastrohet nga të dy anët normalisht një herë në javë.
Fig 2.8 Shembull i bio-mediumit lëvizës në të majtë dhe bio-medium i fiksuar në të djathtë
Bio-mediumi lëvizës i treguar mund të përdoret gjithashtu edhe në dizajne me shtrat fiks.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Biofiltrat ndërtohen zakonisht duke përdorur material plastik duke krijuar një sipërfaqe të madhe për m3 të biofiltrit. Bakteret do të formojnë një shtresë e hollë në biofiltër duke zënë kështu një sipërfaqe shumë të madhe (krahasuar me madhësinë e mediumit të biofiltrit). Qëllimi i një biofiltri të mirë-skicuar është të kapë një sipërfaqe sa më të madhe të mundur në zonë për m3, pa mbushje të ngjeshur të biofiltrit, i cili do të bllokohej me lëndë organike gjatë punës. Në biofiltrat me bazament të fiksuar, është e rëndësishme të ketë një përqindje të lartë të hapësirës së lirë për ujin, për të kaluar përmes biofiltrit si dhe të ketë një fluks të lartë të përgjithshëm, shoqëruar me një procedurë të mjaftueshme pastrimi me rrjedhë inverse. Kjo procedurë pastrimi mund të realizohet në intervale të nevojshme, një herë në javë apo në muaj, në vartësi të ngarkesës së biofiltrit. Ajri i kompresuar duhet përdorur për të krijuar turbulencë në filtër, me anë të së cilës shkëputet dhe largohet lënda organike. Biofiltri është mënjanuar ndërkohë që bëhet procedura e larjes dhe uji i ndotur nga filtri largohet dhe shkarkohet përpara se filtri të jetë lidhur përsëri në sistem.
Fig 2.9 Bio-filtrat me bazament të lëvizshëm (lart) dhe me bazament të fiksuar (poshtë).
Furnizues uji
Furnizues
uji
Ujë
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
Shumë biofiltra që përdoren sot me riqarkullim funksionojnë si njësi të zhytura (qëndrojnë gjithë kohën nën ujë). Në filtrat me bazament të fiksuar, mediumi plastik është i fiksuar dhe nuk lëviz. Uji qarkullon përmes strukturës në formë laminare për të krijuar kontakt me shtresën e hollë bakteriale. Në filtrat me bazament të lëvizshëm, struktura plastike lëviz përreth në ujin brenda bio-filtrit me anë të rrymës që krijohet duke pompuar ajër në të. Nuk ka diferencë të madhe në normën e qarkullimit të llogaritur për metër katror (m2) (sipërfaqe e zonës së filtrit) ndërmjet biofiltrave me bazament të fiksuar dhe atyre me bazament të lëvizshëm përderisa eficienca e cipës bakteriale në secilën nga të dy tipat e filtrit është pak a shumë e njëjtë. Në filtrat me bazament të fiksuar, gjithsesi, copëzat e vogla organike janë gjithashtu, të largueshme përderisa këto substanca ngjiten në shtresën bakteriale.
Filtrat me bazament të fiksuar veprojnë edhe si njësi filtruese mekanike të përsosura , të quajtura, gjithashtu filtruese të mikrothërmijave, pasi heqin lëndën organike mikroskopike dhe duke lënë ujë shumë të pastër. Filtrat me bazament të lëvizshëm nuk kanë të njëjtin efekt, pasi turbulenca e vazhdueshme e ujit e bën të pamundur lidhjen e gjithë lëndës organike. Nga ana tjetër, filtrat me bazament të lëvizshëm janë vetë-pastruese dhe nuk u duhet të lahen më pas.
Në të njëjtin sistem me riqarkullim mund të përdoren të dy tipat e bio-filtave, duke përdorur filtrat me bazament të lëvizshëm për të shmangur problemet me pastimin e tyre si dhe filtrat me bazament të fiksuar për të përfituar nga efekti pastrues i mikro-thermijave. Ka disa zgjidhje në skicimin final të sistemeve të bio-filtrit, në vartësi të madhësisë së fermës, specieve që do të kultivohen, madhësisë së peshkut etj.
Degazimi dhe ajrimi
Përpara ri-futjes së ujit në cisternën e peshkut, gazrat e akumuluara duhet të hiqen (degazimi) për të garantuar kushte optimale për peshkun. Ky proces realizohet me ajrim të ujit të riqarkulluar dhe metoda, shpesh i referohet procesit të degazifikimit. Në RAS, uji përmban koncentrim të rritur të dioksidit të karbonit (CO2), që krijohet nga respiracioni i peshkut dhe nga bakteret në biofiltër. Nitrogjeni i lirë (N2) në nivele të mbingopura (më shumë se 100%) mund të ndodhë për shkak të diferencës së presioneve në procesin e riqarkullimit. Akumulimi i pakontrolluar i gazrave të dioksidit të karbonit dhe nitrogjenit do të kenë efekte të dëmshme në shëndetin dhe rritjen e peshkut.
Sulfiti i hidrogjenit (H2S) është gjithashtu një gaz që duhet të hiqet nga uji. Siç u përmend më herët, gazi i sulfurit të hidrogjenit mund të prodhohet në kushte anaerobe. Kjo është veçanërisht e rrezikshme në sistemet e ujërave të kripura pasi uji i kripur përmban shumë më tepër sulfate se uji i ëmbël. Peshqit do të preken dhe do të vriten nëse sulfidi i hidrogjenit gjenerohet dhe qarkullohet në sistem. Kështu, një RAS duhet të projektohet në atë mënyrë që të shmanget akumulimin e llumit dhe parandaluar formimin e sulfitit të hidrogjenit.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Degazimi mund të realizohet me ajrim të thjeshtë duke fryrë ajër në ujë, ku kontakti i turbulencës ndërmjet flluskave të ajrit dhe ujit nxjerr gazrat jashtë. Ky ajrim nënujor bën të mundur lëvizjen e ujit në të njëjtën kohë, për shembull, nëse përdoret një sistem ajrimi me pus (shih Figurën 2.10).
Fig2.10 Sistem pusi me ajrim me përdorimin e parimit të ngritjes së ajrit
Ajri i injektuar në fund të pusit tërheq ujin nëpër fermë. Në të njëjtën kohë, uji ajroset dhe degazohet.
Fig 2.11 Foto dhe skica e një filtri me curril, i mbështjellë me një shtresë plastike blu për të eliminuar spërkatjen në dysheme
Procesi i ajrimit/degazimit quhet edhe i zhveshja së CO2
Burimi: Billund Aquaculture, Danimarkë.
- Akuakultura me riqarkullim
Në vend të ajrimit të thjeshtë të ujit, mund të përdoret një sistem me rrymë të hollë ajri me presion. Në filtrin që rrjedh, gazrat hiqen me anë të kontaktit fizik ndërmjet ujit dhe mediumit plastik të grumbulluara në kolonë. Uji është drejtuar në pjesën e sipërme të filtrit mbi pllakën shpërndarëse me vrima dhe lëshohet me vrull poshtë përmes kontenierit plastik për të maksimizuar turbulencën dhe kontaktin, duke realizuar kështu, të ashtuquajturin proces të boshatisjes.
Degazifikimi me përdorimin e teknologjisë së vakumit mund të shërbejë si plotësues i metodave të sipërpërmendura të degazifikimit . Disa lloje peshqish janë më pak tolerantë ndaj niveleve të larta të CO2 dhe veçanërisht peshqit e vegjël ose larvat e peshqve mund të jenë shumë të ndjeshëm ndaj mbingopjes (nivele mbi 100 përqind) të azotit. Degazifikimi me vakum përdoret për të ulur dioksidin e karbonit dhe azotin në nivele më të ulëta se ato që arrihen me ajrim të thjeshtë ose me rrjedhje dhe ku bëhet e pamundur heqja e gazit në nivel më të ulët se ngopja (saturimi) 100 për qind. Degazifikimi me vakum bën të mundur tërheqjen e gazit në nivele më pak se 100% ngopje. Një degazues me vakum zakonisht instalohet për të marrë një pjesë më të vogël të rrjedhës kryesore RAS, ku uji i degazifikuar me vakum përzihet në rrjedhën kryesore duke cuar në një ngopje më të ulët të gazit në përgjithësi.
Fig 2.12 Degazifikimi me vakum përdoret për të tërhequr gazrat nga uji për të realizuar ulje të mëtejshme të saturimit të gazit mbi atë që realizon teknologjia tradicionale e degazimit. Degazimi me vakum përdoret kryesisht për peshqit e vegjël që janë shpesh më të ndjeshëm ndaj mbisaturimit me gazra.
Oksigjenimi
Procesi i ajrimit të ujit është i njëjti proces fizik si degazimi ose boshatisja dhe shton oksigjen në ujë nëpërmjet një shkëmbimi të thjeshtë midis gazrave në ujë dhe gazrave në ajër. Ekuilibri i oksigjenit në ujë është 100 përqind i ngopjes. Kur uji ka kaluar nëpër cisternat e peshkut, përmbajtja e oksigjenit është ulur për shkak të frymëmarrjes së peshkut, zakonisht deri në rreth 70-80 përqind, dhe kjo përmbajtje është reduktuar edhe më tej në biofiltër. Ajrimi i këtij uji zakonisht sjell ngopjen me oksigjen deri në rreth 90 përqind, në disa sisteme mund të arrihet edhe100 përqind. Saturimi me më shumë se 100% oksigjen në ujin e furnizuesit (hyrës) të cisternës së peshkut është shpeshherë i preferuar, pasi në
Fig 2.13 struktura konike e oksigjenit për shpërbërjen nën presion të lartë të oksigjenit të pastër, dhe, një pamje nga afër e një sensori (sondë) për matjen në ujë të oksigjenit të të saturuar
Burimi: Oxyguard International.
këtë mënyrë do të këtë oksigjen të mjaftueshëm në shërbim të një rritje të lartë dhe të qëndrueshëm të peshkut. Nëse nevojiten nivele të ngopjes mbi 100 për qind, duhet të instalohet një sistem që përdor oksigjeni të pastër.
Oksigjeni i pastër shpesh shpërndahet nga një kamioncinë dhe ruhet në vend në një rezervuar në formën e oksigjenit të lëngshëm (LOX), por gjithashtu mund të prodhohet në fermë me anë të një gjeneratori oksigjeni. Ka disa mënyra për të bërë ujë super të ngopur me oksigjen që të arrijë në 200-300 përqind. Një mënyrë tipike është përdorimi i futjes me presion të lartë të oksigjenit me anë të sistemeve konike ose sistemet e oksigjenimit me kokë të ulët. Parimi është i njëjtë: uji dhe oksigjeni i pastër përzihen nën presion me anë të së cilës oksigjeni futet me forcë në ujë. Në konin e oksigjenit presioni realizohet duke përdorur një pompë uji duke krijuar një presion të lartë zakonisht rreth 1.4 bar në kon. Megjithatë, pompimi i ujit nën presion me oksigjen me sistem konik harxhon shumë energji elektrike. Në rastin me platformë të oksigjenit presioni është shumë më e ulët, zakonisht deri në rreth 0,1 bar dhe uji thjesht pompohet përmes kutisë përzierse të ujit dhe oksigjenin. Tretësira me presion të lartë përdor një pjesë të ujit qarkullues në një segment të veçantë të pasurimit të oksigjenit, ndërsa rasti i tretësirës me presion të ulët përdor të gjithë ujin qarkullues të sistemit RAS.
Cilado qoftë metoda e përdorur e oksigjenimit, procesi duhet të kontrollohet me ndihmën e matësit të oksigjenit. Zakonisht, vendoset një sondë oksigjeni në cisternën e peshkut për të sinjalizuar sistemin e kontrollit të oksigjenimit në se duhet të rritet apo të zvogëlohet volumi i oksigjenit të injektuar.
Fig 2.14 Platforma e oksigjenit për
shpërbërjen e oksigjenit të pastër në
presion të ulët gjatë pompimit të ujit përreth fermës. Sistemi zakonisht rrit
nivelin e oksigjenit të tretur në pak më
shumë se 100 përqind në varësi të fluksit të rrjedhës dhe projektit të fermës
Burimi: FREA Aquaculture Solutions.
Rrezet Ultravioletë
Trajtimi me rreze ultraviolet (UV) funksionon duke aplikuar dritën në gjatësi vale që dëmtojnë ADN-në në organizmat biologjikë. Në akuakulturë bakteret patogjene dhe synohen organizmat njëqelizorë. Trajtimi është përdorur për qëllime mjekësore për dekada dhe nuk ndikon tek peshku si trajtimi UV i ujitaplikohet jashtë zonës së prodhimit të peshkut në një seksion të mbyllur e të mbrojtur nga rrezet UV. Një efikasitet i lartë i rrezatimit UV në një RAS arrihet më së miri me shpejtësi të lartë transmetimi UV (UVT). Sa më i pastër të jetë uji, aq më i lartë është UVT. Shkalla 90 përqind e transmetimit të UVT ose më shumë rekomandohet për të arritur një shkallë të lartë të vrasjes së organizmave të padëshiruar, megjithëse trajtimi UV do të ketë gjithashtu një efekt më të ulët në UVT. Filtrimi mekanik i pasuar nga filtrimi me anë të biofiltrimit tambur me shtratit të fiksuar që përfshin efektin e heqjes së mikrogrimcave do të krijojë ujë të pastër (turbiditet të ulët) të mjaftueshëm për të përfituar një trajtim efikas UV.
“Dozimi i UV mund të shprehet në njësi të shumta dhe të ndryshme. Një nga më të përdorurat është milixhaul për centimetër katror (mJ/cm2).
Për të vrarë shumicën e llojeve të baktereve patogjene të peshqve do të nevojiten deri në 20 mJ/cm2 me një shkallë vrasje prej 90 përqind. Në RAS, vrasja e kërpudhave më të zakonshme të quajtura Saprolegnia do të kërkojë 40 mJ/cm2 nëse është spore pezull në ujë, dhe 230 mJ/cm2 nëse është në fazën kërpudhore.
Për të vrarë parazitët, si Ich, Trichodina ose Costia do të kërkohen nivele deri në 300 mJ/cm2 ose më shumë.
Ndriçimi UV i përdorur në akuakulturë duhet të funksionojë nën ujë për të dhënë efikasitet maksimal, llambat e vendosura jashtë ujit do të kenë pak ose aspak efekt për shkak të reflektimit nga sipërfaqja e ujit. Duhet pasur kujdes për të siguruar që drita UV të mos reflektojë drejtpërdrejt tek njerëzit.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Ozoni
Përdorimi i ozonit (O3) në kultivimin e peshkut është kritikuar sepse efekti i mbidozimit mund të shkaktojë lëndime të rënda tek peshku. Në fermat brenda ndërtesave, ozoni mund të jetë gjithashtu i dëmshëm për njerëzit që punojnë në zonë pasi ata mund të thithin shumë ozon. Kështu, dozimi i saktë dhe monitorimi i përqendrimit të ozonit, së bashku me dizajnin dhe ajrosjen e duhur është thelbësore për të arritur një rezultat pozitiv dhe të sigurt.
Trajtimi me ozon është një mënyrë efikase për të shkatërruar organizmat e padëshiruar përmes oksidimit të rëndë të lëndës organike dhe organizmave biologjikë. Në teknologjinë e trajtimit me ozon, mikrogrimcat ndahen në struktura
Figure 2.15 Sistemet e mbyllura dhe të hapura të trajtimit UV
Për instalimin, sipas rastit, në sistem intubimi të mbyllur apo në sistem kanalesh të hapura. Burimi: ULTRAAQUA
molekulare që lidhen përsëri së bashku dhe formojnë grimca më të mëdha, në formë koagulante. Këto grimca më të mëdha më pas kapen në sistemet e filtrit RAS në vend që të kalojnë si grimcat mikroskopike. Kjo teknologji quhet edhe lustrim me ujë pasi e bën ujin më të pastër dhe redukton lëndët e ngurta të pezullta si dhe bakteret që ngjiten në të. Kjo është veçanërisht e përshtatshme në sistemet e fermave të shtimit artificial dhe larvave që trajtojnë peshq të vegjël të ndjeshëm ndaj mikrogrimcave dhe baktereve në ujë. Ky lloj kondicionimi i ujit po bëhet gjithashtu gjithnjë e më popullor në sistemet e kultivimit në stadin e rritjes.
Rregullimi i pH
Procesi i nitrifikimit në biofiltër prodhon acid duke sjellë rënien e nivelit të pH. Që pH të mbahet konstant në sistemet RAS, shtohet në ujë një substancë bazike.
Fig 2.16 Gjenerator Ozoni
Burimi: Wedeco/Xylem
Në shumë sisteme RAS pH varion ndërmjet 6.6 dhe 7.5 shpesh duke u balancuar rreth pH 7.0, sepse pH më i lartë nga kjo e mesme do të favorizojë nitrifikimin në biofilter dhe pH më i ulët do të favorizojë heqjen e CO2 në degasifikues. Për rregullimin e pH, përdoret shpesh edhe hidroksidi i natriumit (NaOH), i quajtur edhe sodë kaustike. Si alternativë, mund të përdoret hidroksidi i kalciumit (Ca(OH)2), i njohur zakonisht si gëlqere e shuar. Nëse përdoret hidroksid kalciumi, duhet të instalohet një depo përzierëse që prodhon ujë gëlqeror dhe që mund të shtohet përmes një sistemi automatik dozimi të përshtatur nga një matës pH me një impuls reagimi në pompën e dozimit. I njëjti parim mund të zbatohet duke përdorur hidroksid natriumi, i cili vjen në formë të lëngshme në kontenitorët e peletit, të lehta për tu trajtuar dhe më pak të çrregullt pasi nuk ka nevojë për stacion përzierje. Gëlqereja dhe soda kaustike janë alkaline që mund të shkaktojnë djegje të rënda në sytë dhe lëkurën.
Duhet të implementohen masat e sigurisë si dhe të përdoren syzet dhe dorezat kur punohet me to sikurse me acide dhe baza të llojeve të tjera.
Alkaliniteti dhe fortësia
Alkaliniteti dhe fortësia shpesh ngatërrohen për shkak të disa ngjashmërive që ato kanë, p.sh. të dy parametrat maten në mg/L karbonat kalciumi (CaCO3) dhe përqendrimi i alkalinitetit dhe fortësisë në një kampion uji ndonjëherë mund të jetë pothuajse identike. Gjithsesi, fortësia shpreh shumën e joneve metalike në ujë, ndërsa alkaliniteti është një masë e kapacitetit të pH-së ose aftësisë për të neutralizuar acidin.
Fig 2.17 Pompa e dozimit për rregullimin e PH me dozimin paraprak të NaOH. Pompa mund të lidhet me sensorët e PH për një rregullim automatik të nivelit të PH
Në disa zona, uji i ribërë që përdoret në RAS është jashtëzakonisht i fortë (> 300 mg/L) duke shkaktuar probleme me kalcifikimin e valvulave, tubave dhe këmbyesve të nxehtësisë. Në zona të tjera, uji është shumë i butë (0−75 mg/L) dhe, kur përdoret në RAS duhet të “ngurtësohet”, sepse alkaliniteti i ulët mund të ndërhyjë në stabilitetin e pH, shkallën e nitrifikimit dhe efikasitetin e heqjes së CO2. Alkaliniteti në ujin RAS duhet të përzgjidhet që të variojnë ndërmjet 70−200 mg/L CaCO3 që kultivuesi i peshkut të ketë kontroll të mjaftueshëm dhe të sigurtë të ujit që ai përdor. Alkaliniteti mund të rritet dhe kontrollohet duke shtuar kalcium në sistem dhe përdorimin e bikarbonatit të natriumit (NaHCO3), p.sh., i njohur si sodë buke, ose hidroksid kalciumi (Ca(OH)2) i njohur si gëlqere e shuar.
Vlen të theksohet se nitrifikimi në biofilter konsumon alkalinitet, në fakt, 7g alkalinitet konsumohen për çdo gram amoniak të konvertuar në nitrat. Në të kundërt, procesi i de-nitrifikimit prodhon afërsisht 3.5g CaCO3 për gram nitrat i konvertuar në gaz azotik (N2).
Heqja e CO2 në degasifikues konsumon, gjithashtu alkalinitetin përderisa me këtë proces, karboni largohet rregullisht nga sistemi.
Monitorimi i kujdesshëm dhe rregullimi i alkalinitetit janë të rëndësishme për të mbajtur një mjedis të qëndrueshëm ujor. Disa menaxherë të RAS preferojnë përdorimin e hidroksidit të kalciumit (Ca(OH)2) për të rregulluar pH dhe alkalinitetin duke përdorur të njëjtin kimikat, ndërsa menaxherë të tjerë preferojnë përdorimin e hidroksidit të natriumit (NaOH) për rregullimin e pH dhe, shtimin nëse është e nevojshme të bikarbonatit të natriumit (NaHCO3) ose hidroksidit të kalciumit.
Fig 2.18 Trajtimi efektiv dhe i sigurt i kimikateve ose rregullimi
i pH dhe alkalinitetit është
çelësi për funksionimin efikas të fermës së kultivimit. Zgjidhja që rekomandohet për zbrazjen e qeseve të mëdha pa pluhur
që përmbajnë alkaline të tilla si gëlqere e shuar, sodë për pjekje ose finjë.
Burimi: Tekfa A/S.
Rregullimi i temperaturës së ujit
Mbajtja e temperaturës optimale në sistemin e kultivimit është shumë e rëndësishme përderisa shkalla e rritjes së peshkut është në vartësi direkt me temperaturën e ujit. Rregullimi i volumit të ujit hyrës të përdorur është një mënyrë mjaft e thjeshtë për të rregulluar temperaturën nga dita në ditë. Megjithatë, janë bërë më të njohura për t’u përdorur sistemet e ngrohjes dhe ftohjes. Në një sistem riqarkullimi të brendshëm, nxehtësia do të arrihet ngadalë, sepse energjia në formën e nxehtësisë çlirohet nga metabolizmi i peshkut si dhe nga aktiviteti bakterial në biofiltër. Do të gjenerojnë nxehtësi gjithashtu, fërkimi në pompat dhe përdorimi i instalimeve tjera elektrike. Prandaj, në një sistem riqarkullimi intensiv temperaturat shumë të larta të ujit sjellin më shpesh probleme sesa temperaturat shumë të ulëta.
Dizajni dhe dimensionimi i sistemit të ngrohjes/ftohjes varet nga kushtet lokale të motit, më të rëndësishme janë temperaturat dhe lagështia minimale dhe maksimale e ajrit. Përveç kësaj, ia vlen të shihet nëse ka burime lokale të disponueshme për përdorim, në formën e nxehtësisë së mbetjeve, energjisë gjeotermale, ujit të ftohtë të detit apo ujërave nëntokësore. Përdorimi i burimeve të tilla, nëse ka, mund të bëjë kursime të konsiderueshme në procesin e ngrohjes/ftohjes. Nëse nuk ka burime të tilla në dispozicion, duhet të përdoren ftohës, pompa nxehtësie ose kaldaja.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Në shumë raste, kërkimi për një zgjidhje ftohëse përfundon duke instaluar një ftohës të përbashkët ajër-ujë që përdor energji elektrike për të prodhuar ujë të ftohtë për RAS. Ftohësi sjell ujë të ftohtë në një shkëmbyes nxehtësie të lidhur me qarkun RAS.
Në klimat e ftohta, ngrohja e ujit RAS mund të jetë e nevojshme, veçanërisht në sistemet që fillojnë me një biomasë të vogël peshku dhe që prodhon pak energji metabolike. Nxehtësia për sistemet RAS mund të prodhohet duke përdorur një kazan vaji ose gazi të lidhur me një shkëmbyes nxehtësie për të ngrohur ujin e riqarkulluar. Pompat e nxehtësisë, për ngrohje alternative, duhet të kenë alternativë miqësore me mjedisin. Këto pompa mund të përdorin energji për ngrohje duke përdorur një burim uji ose ajrin rrethues.
Një mënyrë tjetër për të ulur kostot e ngrohjes mund të arrihet duke rikuperuar energjinë nga uji i shkarkimit të sistemit RAS duke përdorur shkëmbyes nxehtësie. Energjia transferohet në furnizuesin e ftohtë të ujit apo e kundërta. Kjo realizohet duke kaluar të dy rrymat në shkëmbyesin e nxehtësisë ku uji i ngrohtë i daljes do të ngrohë ujin e ftohtë të marrjes (hyrjes) pa i përzier të dy rrjedhat.
Pompat
Lloje të ndryshme pompash përdoren për qarkullimin e ujit të procesit në sistem. Pompimi zakonisht kërkon një sasi të konsiderueshme të energjisë elektrike. Kështu, lartësitë e ulëta të ngritjes dhe pompat efikase dhe të instaluara siç duhet janë të rëndësishme për të mbajtur në minimum kostot e funksionimit.
Figure 2.19 Ilustrim skematik i rregullimit të temperaturës së ujit në një RAS
Ujë dalës (shkarkuesi)
Shkëmbyes nxehtësie
Pompë
Ujë dalës (shkarkuesi)
Ujë hyrës (furnizuesi)
Pompë
Shkëmbyes nxehtësie
Pompë
RAS
Ftohës/ngrohës
reversibël ajri tek uji
Pompë
Një ftohës/ngrohës i kthyeshëm ajër-ujë është i lidhur me një shkëmbyes nxehtësie që transferon nxehtësinë ose ftohjen në ujin e procesit të RAS. Përveç kësaj, një shkëmbyes nxehtësie mund të lidhet me ujin e daljes për ripërdorim dhe transferimin e nxehtësisë ose ftohjes në ujin e marrës (hyrës).
- Akuakultura me riqarkullim
Ngritja e ujit preferohet të ndodhë vetëm një herë për çdo cikël riqarkullimi në sistem, ku uji rrjedh përsëri nga graviteti në të gjithë sistemin për në rezervuarin e pompës. Pompat duhet të vendosen pas filtrit mekanik për të shmangur copëtimin e lëndëve të ngurta që vijnë nga cisternat e peshkut. Më shpesh, pompat vendosen ose përpara ose pas zonës së biofiltrimit dhe degazimit për të krijuar presion përpara se uji të shkojë në cisternat e peshkut dhe të kthehet në filtrimin mekanik përpara se të marrë një raund tjetër në sistem.
Kalkulimi i lartësisë totale të ngritjes për pompimin e ujit është shuma e lartësisë aktuale të ngritjes dhe humbjeve të presionit në rrjedhjen në tuba, kthesat në tuba dhe pajisje të tjera. Kjo quhet edhe drejtimi dinamik. Nëse uji është pompuar përmes bio-filtrave të zhytur në ujë, përpara se të hidhet poshtë në degazues duhet, gjithashtu të llogaritet një kundërpresion prej bio-filtrit. Detaje mbi pompat dhe mekanika rrjedhëse janë përtej qëllimit të kësaj guide.
Sot, në shumë sisteme të riqarkullimit intensiv lartësia totale e ngritjes është rreth 2−3 metra. Kështu përdorimi i pompave me presion të ulët jep efikasitet më të lartë për pompimin e rrjedhës kryesore përreth sistemit. Megjithatë, procesi i tretjes së oksigjenit të pastër në ujin e procesit shpesh kërkon pompa centrifugale pasi këto pompa janë në gjëndje të krijojnë presion të lartë në pajisjen konike të oksigjenit.
Fig 2.20 Pompat ngritëse të tipit KPL për ngritje efikase të sasive të mëdha të ujit
Lartësia ngritëse
NB, NBE, NK, NKE 3
Volumi i ujit të ngritur
3. Performance range
NB, 2-pole
Pompat ngritëse përdoren shpesh për pompimin e ujit të rrjedhës kryesore në sistemin e riqarkullimit. Zgjedhja e saktë e pompës është e rëndësishme për të ulur kostot e funksionimit. Kontrolli i frekuencës është një opsion për të rregulluar rrjedhën e saktë të duhur në varësi të prodhimit të peshkut. H është lartësia e ngritjes dhe Q është vëllimi i ujit të ngritur. Burimi: Grundfos.
Performance range
Fig. 3 Performance range, KPL
NB, NBE, NK, NKE 3
Fig2.21 Pompat centrifugale të tipit NB për pompimin e ujit në presion të lartë ose kur duhet lartësi të mëdha ngritëse të ujit
NB, 4-pole
Lartësia ngritëse
NB, NBE, NK, NKE 3
Volumi i ujit të ngritur
NB, 6-pole
Gama e pompave centrifugale është e gjerë, kështu që këto pompa përdoren në mënyrë efikase edhe për pompimin në lartësi më të ulëta të ngritjes. Pompat centrifugale përdoren shpesh në sistemet e riqarkullimit për pompimin e flukseve dytësore, për shembull, rrjedhat përmes sistemeve UVdhe për gjenerimin e një presioni të lartë në konet e oksigjenit. H është lartësia e ngritjes dhe Q është vëllimi i ujit të ngritur. Burimi: Grundfos.
Në disa sisteme, ku lartësia e ngritëse e rrjedhës kryesore është shumë e ulët, uji drejtohet (lëviz) pa përdorimi i pompave, dhe në vend të kësaj, ajri fryn për në puset e ajrimit. Në këto sisteme, degazifikimi dhe lëvizja e ujit realizohen në një proces, gjë që bën të mundur lartësitë e ulëta të ngritjes së ujon nga pompat. Kjo mënyrë e degazimit dhe lëvizjes së ujit në të njëjtin proces, nuk është domosdoshmërisht më efikase se ajo e pompimit të veçantë të ujit dhe degazimit të veçantë të ujit, sepse efikasiteti i secilit prej proceseve më së shpeshti është projektuar jashtëzakonisht mirë dhe optimizuar në vetvete.
Monitorimi, kontrolli dhe sinjalizuesit
Kultivimi intensiv kërkon monitorim nga afër dhe kontroll të plotë të prodhimit për të mbajtur gjatë gjithë kohës gjëndjen optimale të peshkut. Avaritë teknike, lehtësisht mund të krijojnë humbje të konsiderueshme dhe sistemet e alarmit (sinjalizuesit) janë instalime thelbësore për të garantuar mirë-funksionimin.
Në shumë ferma moderne, sistemi qendror i kontrollit mund të monitorojë dhe të kontrollojë nivelet e oksigjenit, të temperaturës, PH; nivelin e ujit dhe funksionet e pompave. Nëqoftëse parametrat lëvizin jashtë vlerës së paracaktuar, një proces i caktuar ndezje/fikje bën zgjidhjen problemit. Nëse problemi nuk
Fig 2.22 Shembull i vendosjes në të thatë pjesës kryesore të pompës së ujit
Burimi: Lykkegaard.
zgjidhet automatikisht, atëhere ndizet sistemi i alarmit.
Një sistem automatik i të ushqyerit mund të jetë, gjithashtu, pjesë integrale e sistemit qendror të kontrollit.
Kjo lejon që koha e ushqyerjes të koordinohet saktësisht me një dozë më të lartë të oksigjenit përderisa gjatë ushqyerjes konsumi i oksigjenit rritet. Në sistemet më pak të sofistikuara, monitorimi dhe kontrolli nuk janë plotësisht automatike dhe personeli do të duhet të bëjë disa përshtatje manuale.
Fig 2.23 Kontrollimi i oksigjenit (Oxyguard) është kalibruar në ajër për-para zhytjes në ujë për matjen on-line të përmbajtjes së oksigjenit të ujit
Një pult tipik drejtimi e një ferme moderne peshku ku mbikëqyrja mund të kompjuterizohet përmes një numri të madh pikash matëse dhe kontrolle alarmi (djathtas).
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Sido qoftë, asnjë sistem nuk funksionon pa mbikëqyrjen e personelit që punon në fermë. Prandaj, sistemi i kontrollit duhet të pajiset me një sistem alarmi, i cili thërret personelin nëse do të ndodhë ndonjë defekt i madh. Rekomandohet një kohë reagimi më pak se 20 minuta, edhe në situatat kur janë instaluar sisteme automatike rezervë.
Sistemi i emergjencës
Përdorimi i oksigjenit të pastër si rezervë në sistem është numri një i masës paraprake të sigurisë. Instalimi është i thjeshtë dhe konsiston në mbajtjen e bombolave të oksigjenit të pastër së bashku me sistemin shpërndarës të montuara në të gjitha cisternat e peshkut. Nëqoftëse pajisja elektrike pëson avari, një valvul magnetike shtyhet prapa dhe preson oksigjenin të shfryjë në çdo cisternë duke mbajtur gjallë peshkun.
Rrjedha e dërguar te difuzorët duhet të rregullohet paraprakisht në mënyrë që oksigjeni në rezervuarin e magazinimit në një situatë emergjente të zgjasë mjaftueshëm për të korrigjuar dështimin.
Për të futur në punë pajisjen elektrike, është e nevojshme mbajtja e një gjeneratori me karburant për prodhim elektriciteti. Është shumë e rëndësishme që pompat kryesore të rivihen në punë sa më shpejt të jetë e mundur pasi amoniaku i nxjerrë nga peshku mund të arrijë nivele të larta deri në toksike për të në se uji nuk qarkullon nëpër bio-filtër. Është, pra, e rëndësishme për të patur ujë të rrjedhshëm në qarkullim për një orë apo më tepër.
Uji hyrës
Uji i përdorur për riqarkullim duhet të sterilizohet përpara futjes në sistem për të shmangur hyrjen/përhapjen e çdo lloj sëmundjeje. Nëse një sëmundje hyn në RAS, procesi i riqarkullimit do ta përhapë sëmundjen në të gjitha cisternat e kultivimit shpesh me efekte katastrofike në mortalitetin e peshut. Shpesh, sëmundja mund të trajtohet, por me shumë mundësi do të mbete ende në sistem me potencialin e një shpërthimi të mëvonshëm. Mënyra e vetme për të hequr qafe plotësisht sëmundjen do është heqja e të gjithë peshqve dhe dezinfektimi i të gjithë sistemit përpara se të ripeshkëzohet.
Fig 2.24 Rezervuari i oksigjenit të lëngshëm (LOX) dhe një gjenerator elektrik emergjence me naftë
Për të njëjtat arsye, preferohet marrja e ujit hyrës nga një burim ose një pus në vend të ujit që vjen nga një lumë, liqen ose det ku sëmundjet janë shumë më të mundshme. Uji nga nëntoka është zakonisht pa sëmundje dhe është gjithashtu më e lehtë për të trajtuar ujin nga toka sepse është më shpesh i pastër dhe mund të dezinfektohet në mënyrë efikase duke përdorur dritën ultravjollcë (UV). Uji që vjen nga lumenjtë, liqenet ose deti do të kërkojë një proces më të plotë pastrimi dhe dezinfektimi, sepse uji është më shpesh i ndotur dhe përmban lëndë organike dhe substanca të tjera. Përdorimi i filtrimit mekanik dhe/apo filtrimi me rërë i ndjekur nga trajtimi UV dhe/ose ozoni janë mënyra tipike për sigurimin e ujit të pastër dhe të dezinfektuar për një RAS.
Kapitulli 2: Sistemi me riqarkullim hap pas hapi
Fig 2.25 Shembull i dezinfektimit të ujit hyrës për trajtim para përdorimit në RAS
Uji filtrohet në një filtër mekanik në anën e majtë përpara se të ozonohet në një dhomë në qendër. Uji kalon nëpër dy sisteme UV dhe në fund hyn në cisternën mbajtëse të zezë.
Kapitulli 3: Speciet e peshkut në riqarkullim
Sistemi me riqarkullim është një sipërmarrje e shtrenjtë, si në ndërtim ashtu dhe në funksionim. Me konkurueshmërinë në tregun e peshkut prodhimi duhet të ketë eficiencë për të realizuar fitimin. Kështu, përzgjedhja për prodhim e specieve të duhura si dhe ndërtimi i një sistem mirë funksional janë i një rëndësie të madhe. Në thelb, synimi i prodhimit është shitja e prodhimi i peshkut me çmim sa më të lartë dhe në të njëjtën kohë, mbajtja e kostos së prodhimit në nivelin më të ulët të mundshëm.
Temperatura e ujit është një nga parametrat më të rëndësishëm në pikëvështrimin e fizibilitetit në kultivimin të peshkut. Arsyeja është se peshqit janë kafshë me gjak të ftohtë. Kjo do të thotë që peshqit kanë të njëjtën temperaturë trupore me temperaturën e ujit në të cilin notojnë. Peshqit nuk e rregullojnë temperaturën e trupit të tyre si derrat, lopët ose kafshët e tjera me gjak të ngrohtë.
Fig 3.1 Shembull i shkallës së rritjes së salmonit të Atlantikut në 8°C dhe në 14°C, në funksion të madhësisë së peshkut.
Shkalla e rritjes (% Peshë trupore/ditë) 14 ° C 8 ° C
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
Lloje të ndryshme peshqish kanë temperatura të ndryshme optimale për rritje. Peshqit që jetojnë në klimë të butë, si trofta dhe salmoni, kanë norma optimale të rritjes në rreth 15 deri në 20 °C, ndërsa peshqit që jetojnë në zonat tropikale, si tilapia dhe Afrikan Catfish, kanë normat e tyre optimale të rritjes rreth 30 °C. Peshqit gjithashtu kanë kufinjtë e sipërme dhe poshtëm të temperaturës letale brenda së cilave fermeri (kultivuesi) duhet sigurohet që të mbajë procesin e kultivimin të peshkut,
Kostoja për arritjen dhe ruajtjen e temperaturës optimale të ujit gjatë gjithë vitit në një instalim me sistem riqarkullimi është kapital i shpenzuar mirë. Mbajtja e peshkut në kushte optimale të rritjes do të japë një normë shumë më të lartë rritjeje në krahasim me kushtet shpesh nën- optimale në natyrë. Gjithashtu, është e rëndësishme të theksohet se të gjitha avantazhet e ujit të pastër, niveleve të mjaftueshme të oksigjenit, etj. në një sistem riqarkullimi kanë një efekt pozitiv në shkallën e mbijetesës, shëndetin e peshkut etj., gjë që në fund rezulton në një produkt me cilësi të lartë.
Një tjetër tregues që ndikon në fizibilitetin e kultivimit të peshkut është madhësia e peshkut që rritet në fermë. Në një temperaturë të dhënë, peshku i vogël ka një shkallë më të lartë rritjeje, krahasuar me peshkun e madh. Kjo nënkupton atë që peshku i vogël është në gjendje të shtojë më shumë në peshë në të njëjtën periudhë kohore se sa peshku i madh shih figurën 3.1.
Peshku i vogël, gjithashtu, konverton ushqimin e peshkut në një shkallë më të lartë se peshku i madh (p.sh.ato kanë një shkallë konverimi të ushqimit (FCR) që është më e vogël dhe kështu më eficiente sëe peshku i madh – shih figurën 3.2). Rritja më e shpejtë dhe shfrytëzimi me eficiencë e ushqimit do të ketë pa dyshim një efekt pozitiv në koston e prodhimit pasi janë më të ulëta në përllogaritjen për një kg peshk të prodhuar. Gjithsesi, prodhimi i peshkut të vogël është vetëm një hap në tërësinë e procesit të prodhimit për të arritur në madhësinë e peshkut për treg. Natyrisht që jo i gjithë peshku i prodhuar në fermën e peshkut është në masë të vogël, kështu që potenciali për rritjen e peshkut të vogël është gjithashtu i kufizuar. Gjithsesi, kur diskutohet se çfarë lloj peshku do të prodhohet në sistemin me riciklim, përgjigja e parë dhe më kryesore do të jetë peshku i vogël. Kjo, thjesht i jep kuptim investimit të lekëve në prodhimin e larvave dhe rasateve, sepse përfitohet më shumë vlerë nga investimi kur kultivohet peshk i vogël. Një shembull i mirë është sektori i salmonit ku kultivimi në kafaze (kosha notues) varet nga sasia e peshkëzimit me salmonë të vegjël (smolt) në det për të rritur peshkun deri në madhësinë e tregut (rreth 5 kg). Madhësia e smolt dikur ishte rreth 100 g kur përdorej për peshkëzim, por sot smolt shpesh prodhohen në madhësi prej 400 g - ose më shumë - për të shfrytëzuar plotësisht potencialin e rritjes në sistemin e kultivimit RAS.
Fig 3.2 Shembull i shkallës së konvertimit të ushqimit (FCR) të salmonit të Atlantikut në një RAS në lidhje me peshën e peshkut në 14 °C
Shkalla e Konver�mit të Ushqimit
Kultivimi i peshqve të mëdhenj në sistemet e kultivimit me riqarkullim, të quajtur edhe shtim në peshë, është në përgjithësi më e shtrenjtë për kilogram të prodhuar krahasuar me rritja e rasateve. Megjithëse peshqit më të mëdhenj përdorin më pak oksigjen për kilogram shtimi në peshë, ata përdorin më shumë ushqim për shkak të aftësisë së tyre të ulët të përdorimit të tij. Ushqimi, deri tani është kostoja operacionale më e lartë në kultivimin e peshkut. Kështu, ushqimi është faktori më i rëndësishëm i kostos për t’u monitoruar dhe kontrolluar.
Kështu, kur peshqit rriten, shtojnë peshë më ngadalë dhe e përdorin ushqimin në mënyrë më pak optimale në krahasim me peshqit e vegjël dhe në të njëjtën kohë, zënë një pjesë shumë të madhe të vëllimit të sistemit. Numri i peshqve mund të jetë i njëjtë me atë kur peshqit ishin të vegjël, por peshqit tani janë dukshëm më të mëdhenj dhe kërkojnë më shumë hapësirë në cisternë, oksigjen dhe ushqim. Në kultivimin e peshkut të madh në krahasim me peshqit e vegjël bëhet çështje e kultivuesve mbajtja e një biomase të madhe me shtim peshe të ngadaltë në sistem për një kohë të konsiderueshme para se të jenë gati për treg. Kështu, kostot e investimit si dhe kostot e funksionimit janë dukshëm më të mëdha kur peshku rritet në madhësinë për treg.
Ka një larmi të madhe specieve të kultivuara peshkore krahasuar me kafshët e tjera të kultivuara, si derrat, gjedhët dhe shpendët. Në krahasim, tregu i derrave, gjedhëve ose shpendëve nuk ka të njëjtën larmi si tek peshqit. Konsumatorët nuk kërkojnë lloje të ndryshme të derrave, gjedhëve apo shpendëve, ata thjesht kërkojnë prerje apo madhësi të ndryshme. Kur bëhet fjalë për peshkun, zgjedhja e specieve është e gjerë dhe shumë konsumatorë janë mësuar të zgjedhin nga
Fig 3.3 Shpërndarja e prodhimit global të prodhimeve detare të kultivuara në vitin 2018
Krap dhe specie të tjera të familjes së krapit
Molusqe
Krustacetë
Peshq të ndryshëm të ujërave të ëmbël
Karkalecët
Tilapiat dhe ciklide të tjera
Salmonë dhe tro�ë
Të tjera
Burimi: FAO
një gamë e gjerë peshqish të ndryshëm, situatë që i bën shumë lloje të ndryshme peshqish interesante në sytë e çdo kultivuesi të peshkut. Gjatë dekadave të fundit, rreth qindra lloje ujore janë futur nën akuakulturë. Këtu, shkalla e domestikimit të specieve ujore është shumë më e shpejtë se ajo e aplikuar në bimët dhe kafshëve e tjera.
Duke parë vëllimin e prodhimit botëror të peshkut të kultivuar, tabloja nuk është megjithatë në favor të prodhimit shumë- llojor. Nga Figura 3.3 mund të shihet se ndër speciet e e peshqve të kultivuara, speciet e ujërave të ëmbla si krapi, tilapia përbëjnë 47 përqind të peshqve të kultivuar. Salmoni dhe trofta përbëjnë grupin tjetër më të madh të peshkut të kultivuar, por kjo kategori përbëhet vetëm nga dy lloje. Pjesa tjetër, nën kategorinë: të tjera, arrin në rreth dhjetë lloje.
Prandaj, duhet të kuptojmë se megjithëse ka shumë lloje për kultivim, vetëm disa prej tyre vazhdojnë të jenë sukses i vërtetë në shkallë botërore. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se të gjitha speciet e reja të peshqve të futur në akuakulturë janë të dështuara. Thjesht duhet kuptuar se vëllimi botëror i prodhimit të llojeve të reja të peshkut është i kufizuar dhe suksesi apo dështimet në kultivimin e këtyre specieve varen shumë nga rrethanat e tregut të tyre.
Prodhimi në volume të vogla të specieve cilësore të peshqve mund të jetë fitimprurës përderisa shiten me çmime të larta. Gjithsesi, meqenëse tregu i specieve cilësore të peshkut është i kufizuar, çmimi mund të bjerë menjëherë
Kapitulli 3: Speciet e peshkut në riqarkullim
nëse prodhimi dhe disponushmëria e tij në treg rritet.
Mund të jetë shumë fitimprurëse të jesh i pari dhe i vetmi në treg me specie të reja në akuakulturë. Nga ana tjetër, është një biznes me risk me shkallë të lartë pasaktësie si në prodhim ashtu dhe në politikat e tregut.
Kur futet një specie e re në akuakulturë duhet mbajtur parasysh fakti që po marrim një specie të egër nga natyra. Këto specie janë zënë dhe riprodhuar në akuakulturë për të testuar nëse ato do të rriten mirë dhe janë të përshtatshme për zbutje (domestikim).
Ka shumë faktorë që ndikojnë në suksesin e domestikimit, të tilla si mënyra e të sjellurit, performanca e rritjes, ndryshueshmëria gjenetike në shkallën e rritjes, shkalla e konvertimit të ushqimit, shkalla e mbijetesës, maturimi i hershëm dhe ndjeshmëria ndaj sëmundjeve. Kështu, ka shumë të ngjarë që performanca e peshkut nga e egra të mos korrespondojë pritshmërisë së kultivuesve të peshkut. Gjithashtu, viruset që mund të vijnë me stokun e egër nga të cilërt disa mund shfaqen edhe pas disa vitesh mbarështimi, do të rezultonte në një përvojë demoralizuese.
Dhënia e rekomandimeve të përgjithshme se cila specie duhet të kultivohet në sistemin me riqarkullim është një detyrë jo e lehtë. Në suksesin e biznesit të kultivimit të peshkut ndikojnë shumë faktorë. Për shembull, kostoja lokale e ndërtimit, kostoja dhe qëndrueshmëria e pajisjeve elektrike, disponueshmëria e personelit të aftë etj.
Dy çështje të rëndësishme duhen sqaruar përpara se të diskutohet për hapat e tjerë që do ndërmerren: a ka specia e peshkut të marrë në konsideratë aftësinë për të performuar mirë në një strukturë kultivimi me riqarkullim, dhe, e dyta, në se ka treg për këto specie, që të mund të kenë çmim të tillë të lartë, mjaftueshëm për ta bërë projektin fitimprurës?
Çështjes së parë mund t’i përgjigjemi në një mënyrë relativisht të thjeshtë: parë nga pikëvështrimi biologjik, çdo lloj peshku që kultivohet suksesshëm në akuakulturën tradicionale mundet po aq lehtë të mbarështohet në sisteme me riqarkullim. Siç e përmendëm, mjedisi brenda fermës me riqarkullim të trajtimit të peshkut mund të përshtatet që t’i përgjigjet nevojave ekzakte të specieve të kultivuara. Teknologjia riqarkullimit, në vetvete nuk është pengesë për futjen e ndonjë specie të re. Peshku do të rritet po aq mirë, dhe shpesh edhe më mirë, në njësi me riqarkullim. Në se peshku do të performojë dhe të ketë rendimentin e duhur, nga pikëvështrimi ekonomik është më e paqartë përderisa kjo varet nga rrethanat e tregut, nga investimet dhe kostoja e prodhimit, si dhe nga aftësia e specieve për t’u rritur shpejt. Kultivimi i peshkut, përgjithësisht me shkallë të ulët rritjeje, siç janë speciet e ujërave ekstremisht të ftohta, e bëjnë të vështirë marrjen e prodhimit vjetor të tillë që të mund të justifikojë investimin e bërë në objekt.
- Akuakultura me riqarkullim
Edhe nëse kushtet në treg janë të favorshme, për specie të caktuara të kultivuara në sistemin me riqarkullim suksesi varet së tepërmi nga konkurrenca me prodhuesit e tjerë. Dhe kjo nuk lidhet ngushtë me prodhuesit lokalë; tregtia e peshkut është një biznes global dhe konkurrenca, është gjithashtu globale. Kultivimi i troftës në Poloni fare mirë mund të ketë konkurrencë me peshkun mace (catfish) të Vietnamit apo me salmonin nga fermat Norvegjeze, përderisa peshku transportohet nëpër gjithë botën me kosto të ulët.
Vazhdimisht është rekomanduar përdorimi i sistemeve të riqarkullimit (RAS) për të prodhuar peshq të shtrenjtë, sepse çmimi i lartë i shitjes lë hapësirë për kosto më të lartë të prodhimit. Nga ana tjetër, është një tendencë e fortë në përdorimin e sistemeve me riqarkullim edhe për specie të peshkut me çmim të ulët siç është trofta në madhësi porcioni, tilapia apo catfish afrikan. Kjo ka të bëjë më shpesh me mungesën e ujit natyror dhe shqetësimet mjedisore në lidhje me shkarkimin.
Koncepti danez i kultivimit me riqarkullim të troftës është një shembull i mirë i kësaj teknologjie të riqarkullimit që hyn në segmentin e specieve me çmime relativisht të ulëta, siç është biznesi i troftës me madhësi porcioni. Gjithsesi, për të qenë konkurrues është e nevojshme që sisteme të tilla prodhimi të jenë të mëdha e të operojnë me volume me nga 1 000 ton e sipër. Në biznesin e salmonit, aktualisht ekziston një interes shumë i madh për zhvillimin e fermave të mëdha të salmonit me bazë tokësore prej rreth 10 000 tonësh si një alternativë ndaj teknologjisë tradicionale të kultivimit në kosha notues. Shumica e këtyre projekteve me bazë tokësore aplikojnë teknologjinë RAS jo vetëm për të kursyer ujin dhe për të kufizuar shkarkimin, por me synimin për ta çuar prodhimin pranë konsumatorëve.
Salmoni nga sistemi RAS pranë qyteteve të mëdha do të shpërndahet i freskët dhe do të kursejë mjedisin nga emetimet e CO2 që shkarkohen nga salmoni i freskët nga jashtë vendit.
Përshtatshmëria e kultivimit të specieve të peshkut në sistemin me riqarkullim varet nga faktorë të shumtë e të ndryshëm, siç janë përfitueshmëria, problemet mjedisore dhe përshtatja biologjike.
Në tabelën e mëposhtëme speciet e peshkut janë grupuar në kategori të ndryshme në vartësi të fizibilitetit komercial të rritjes së tyre në sistemin me riqarkullim (RAS).
Duhet të mbahet parasysh që për peshq të vegjël përdorimi i sistemit me riqarkullim është gjithmonë i rekomanduar, pasi peshku i vogël rritet shpejt dhe është vecanërisht i përshtatshëm për një mjedis të kontrolluar deri në arritjen e masës për rritje të mëtejshme.
Performanca e mirë biologjike dhe kushtet e pranueshme të tregut i bëjnë peshqit e mëposhtëm interesant për prodhim në madhësinë e tregut në sistemin e akuakulturës me riqarkullim:
Speciet
Arctic char (Salvelinus alpinus) 14 °C
Atlantic salmon, smolt (Salmo salar) 14 °C
Eel
(Anguilla anguilla)
24 °C
Grouper (Epinephelus spp.)
28 °C
Rainbow trout (Oncorhynchus mykiss)
16 °C
Seabass/ Seabream (Dicentrarchus labrax / Sparus aurata) 24 °C
Sturgeon (Acipenser spp.)
22 °C
Statusi aktual
Salmoni i zi i Arktikut ose llojet e kryqëzuara me troftën e lumit kanë histori të gjatë të rritjes së mirë në akuakulturën me ujë të ftohtë.
Salmonët e vegjël quhen smolt. Ata rriten në ujëra të ëmbla para se të transferohen në ujëra të kripur për rritje të mëtejshme. Smoltet janë rritur suksesshëm në sistemet e kultivimit me riqarkullim.
Specie që kanë rezultuar të suksesshme në sistemin me riqarkullim. Nuk riprodhohet artificialisht.Është e nevojshme zënia e larvave të egra (elvers) . Është një specie e rrezikuar dhe duhet të jetë i mirëmenduar dhe e justifikueshme nga pikëpamja etike kultivimi i tyre.
Peshk detar që rritet kryesisht në Azi. Ka lloje të shumta e të ndryshme specie gruper-ësh. Kërkon njohuri për riprodhimin dhe lëshimin e vezëve sikurese dhe trajtimin e larvave. Rritja e tyre ecën relativisht mirë .
I lehtë për tu kultivuar. Kultivimi me riqarkullim në ujërat e ëmbla është përdorur gjerësisht për rritjen e larvave të peshqve deri në madhësinë porcion. Troftat e mëdha mund të rriten edhe në sistemin me riqarkullim qoftë në ujëra të ëmbla apo të kripura.
Peshk i ujërave të kripura i kultivuar në industrinë e akuakulturës me kosha notues. Stadet larvare kërkojnë aftësi të mira të rritjes së tyre. Është vërtetuar se rritet mirë në sistemin me riqarkullim.
Lloj peshqish i grupit të ujërave të ëmbla relativisht të lehtë për t’u kultivuar. Kërkohen aftësitë në stade të ndryshme biologjike. Kultivimi i tyre në sisteme me riqarkullim është në rritje.
Tregu
Shitet në tregje specifike me çmime të arsyeshme deri të mira.
Tregu i salmonit zakonisht është shumë i mirë. Kërkesa është vazhdimisht në rritje dhe tregu për smolte më të mëdhenj po rritet.
Disa blerës po e refuzojnë blerjen e tyre për shkak të statusit si specie e kërcënuar.
Shitet në tregjet lokale, kryesisht, me çmime të kënaqshme në zonat nga vjen prodhimi nga shumë prodhues të vegjël.
Në shumë tregje ka konkurrencë relativisht të ashpër. Duhet diversifikim të produkteve.
Kushte të vështira tregu në përgjithësi, por në disa zona lokale mund të tërhiqet me çmime të mira si peshk i freskët.
Kushte të miranë tregun për mishin e tyre. Biznesi i havjarit duket se po zgjerohet në tregjet e nivelit të lartë.
Turbot (Scophthalmus maximus)
17 °C
Whiteleg shrimp (Penaeus vannamei)
30 °C
Yellowtail amberjack (Seriola lalandi)
22 °C
Kërkohen aftësi të mira në menaxhimin e riprodhuesve dhe të inkubimit. Rritet shumë mirë në sistemet me riqarkullim.
Specie më e zakonshme e karkalecave në akuakulturë. Rritja në sistemet e riqarkullimit është provuar e suksesshme. Metoda e prodhimit të tyre është në zhvillim.
Kushtet përgjithësisht të vështira të tregut ndërkombëtar. Çmimet e tregut lokal mund të jenë më të larta.
Amberjack Yellowtail, ose Kingfish, është specie e ujërave të kripura, e provuar se performon mirë në kosha notues dhe në sistemin RAS.
Çmimet e karkalecave janë përgjithësisht të mira dhe të larta në krahasim me çmimet e peshkut.
Çmimet e tregut të mira. Shitet në tregje të veçanta.
Çmimet e ulëta të tregut i bëjnë peshqit e mëposhtëm sfidues për t’u prodhuar me fitim në sistemin e akuakulturës me riqarkullim ku një marketing i mirë dhe përpjekja për treg janë të rëndësishme:
Speciet Statusi aktual
African catfish (Clarias gariepinus)
28 °C
Barramundi (Lates calcarifer)
28 °C
Carps (Cyprinus carpio)
26 °C
Peshk i ujërave të ëmbla që kultivohet shumë lehtë. Është peshk i fortë dhe me rritje të shpejtë që performon mirë në sistemin me riqarkullim. Prodhimi duhet të realizohet me kosto shumë efikase.
Quhet gjithashtu levreku aziatik. Jeton si në ujëra të ëmbla ashtu edhe në të kripura. Kërkon njohuri në rritjen e larvave. Është relativisht më i përparuar në rritjen për treg.
Të gjitha llojet e krapit rriten shumë mirë në sistemet e akuakulturës me riqarkullim. Mbajtja e kostove të prodhimit në minimum është sfida kryesore.
Tregu
Çmime të moderuara deri në të ulëta. Shumica e peshqve shiten live në tregjet lokale. Kërkohet shumë përpjekje marketingu.
Shitet kryesisht në tregjet lokale me çmime të arsyeshme. Tregu ndërkombëtar pritet të ketë rritje me rritjen globale të marketingut.
Krapi konsiderohet si specie me çmim të ulët në shumicën e tregjeve, por mund të kenë çmime më të larta në disa tregje gjatë festave sezonale.
Pangasius (Pangasius bocourti)
28 °C
Perch (Perca fluviatilis)
17 °C
Tilapia (Oreochromis niloticus)
28 °C
Whitefish (Coregonus lavaretus)
15 °C
Ky lloj catfish rritet në pellgje të mëdha tokësore kryesisht në Vietnam. Ka aftësi mbresëlënëse për të mbijetuar dhe rritur në kushte jo optimale.
Një peshk i ujërave të ëmbla, i provuar se rritet mirë në sistemin me riqarkullim, megjithëse nuk është gjerësisht ipërdorur.
Një nga peshqit mbizotërues të akuakulturës, i cili është i fortë dhe me rritje të shpejtë. Kostot e prodhimit duhet të mbahen në minimum për të qenë konkurrues.
Coregonus është një grup peshqish i ujërave të ëmbla që mund të rriten në akuakulturë dhe në sistemet me riqarkullim.
Si produkt i nivelit të ulët në tregun global të peshkut nuk lë vend për kosto të prodhimit.
Treg i kufizuar me çmime të luhatshme.
Shitet në tregun botëror me çmime të ulëta deri në mesatare. Mund të kapë çmime më të larta në nivel lokal
Çmimet relativisht të ulëta pasi ka konkurrencë të fortë nga speciet e egra që peshkohen .
Shumë sfiduese për të rritur këta peshq në një shkallë komercialisht të qëndrueshme në sistemin e akuakulturës me riqarkullim apo në akuakulturë në përgjithësipasi është ose e vështirë për t’i menaxhuar biologjikisht ose/dhe për shkak të kushteve të ashpra të tregut:
Speciet
Atlantic cod
(Gadus morhua)
12 °C
Atlantic salmon, Large (Salmo salar) 14 °C
trajtimi i larvave ka rezultuar të jetë e suksesshme në sistemet me riqarkullim. Por merluci pë rritje ka nevojë për përmirësim të mëtejshëm dhe si i tillë nuk është i përshtatshëm për sistemet me riqarkullim.
Salmoni i madh rritet tradicionalisht në kosha notues në det për të arritur një madhësi tregu prej 5 kg ose më shumë. Rritja në sisteme të mëdha me bazë tokësore që përdorin sistemet me riqarkullim po zhvillohet me shpejtësi.
Çmimet janë të luhatshme pasi tregu është prekur shumë nga zëniet e stokut të egër.
Një treg global i dominuar nga marketingu norvegjez. Ka tendenca drejt produkteve të certifikuara.
Bluefin tuna (Thunnus thynnus)
24 °C
Cobia (Rachycentron canadum)
28 °C
Lemon sole (Microstomus kitt)
17 °C
Pike perch (Sander lucioperca)
20 °C
Trajtimi për majmëri i peshkut të zënë në të egër është deri tani e vetmja teknologji fitimprurëse e kultivimit. Futja nën kontroll i ciklit të plotë në nivel tregtar në akuakulturë është ende në zhvillim e sipër.
Peshk mjaft i ri i akuakulturës së ujërave të kripura dhe me cilësi mishi të mirë. Rritet në kosha notues. Prodhimi duket se po rritet, megjithëse ka ende pengesa në mbarështim.
Specie të reja ende të pazhvilluara plotësisht në akuakulturë për shkak të pengesave të ndryshme si gjenetika, biologjia, të ushqyerit, etj.
Peshku i ujërave të ëmbla i vështirë për t'u kultivuar. Faza larvare është e mundimshme, rritja duket pak më e lehtë. Ekzistojnë vetëm disa sisteme të suksesshme riqarkullimi për pike perch.
Mund të arrijë çmime shumë të larta në një treg të trazuar mbarëbotëror për peshkun ton.
Tregu nuk është i mirëzhvilluarpasi ky peshk është i panjohur në shumicën e tregjeve.
Produkte të nivelit të lartë që kapin çmime të qëndrueshme dhe të larta.
Çmime të mira dhe të drejta. Kërkesa pritet të rritet pasi stoqet e egra po bien dhe konsumi po rritet.
Kapitulli 4. Projektplani dhe implementimi
Ideja e ndërtimit të një ferme akuakulture me riqarkullim shpesh është bazuar në pikëpamje të ndryshme: çfarë është interesante dhe çfarë është e rëndësishme. Njerëzit tentojnë të fokusohen në gjërat që ato padyshim njohin apo gjërat që ato gjejnë më shumë intriguese dhe gjatë procesit harrojnë aspektet e tjera të projektit.
Duhet t’u adresohemi pesë treguesve madhore përpara nisjes së projektit:
• Çmimi i shitjes dhe tregu i peshkut për kultivim.
• Selektimi i zonës përfshirë licensën nga autoritetet.
• Disenjimi i sistemit dhe teknologjia e prodhimit
• Personeli punonjës, përfshirë menaxherin e angazhuar zyrtarisht.
• Financimi i plotë i projektit deri në funksionimin e tij.
Çmimi i shitjes dhe tregu
Problemi më i parë është të identifikohet në se peshku që do prodhohet mund të shitet me çmim të pranueshëm dhe në volume të mjaftueshme. Është pra, e rëndësishme të realizohet një vëzhgim i duhur i tregut përpara se hapat e mëtejshëm të jenë bërë. Çmimi in peshkut në tregjet me pakicë është shumë ndryshe nga çmimi i produktit të sapo dalë nga ferma. Të sjellësh peshkun nga ferma e kultivimit për në supermarket është një proces i gjatë që përfshin procedurat e vrasjes, heqjes së të brendshmeve, amballazhimi dhe transporti. Kostoja përfshirëse e tyre është e madhe e cila duhet të futet në përllogaritjet e përgjithshme. Supermarketi dhe të ashtëquajturit ndërmjetësit do marrin pjesën e tyre të fitimit, dhe humbjet në peshë nga pastrimi i të brendshmeve pa dyshim që do të krijojë një diferencë në peshën finale të produktit të peshkut për të cilin është paguar.
Selektimi i zonës dhe licensimi
Selektimi i një zone të mirë është jashtëzakonisht i rëndësishëm. Është i qartë nevoja për ujë në kultivimin e peshkut pavarësisht së teknologjia e riqarkullimit deklarohet për kursim uji. Uji nëntokësor është deri tani burimi më i preferuar
Fig 4.1 Lëvizja nga projekt ideja tek produkti final
Projekt
Para-projektimi
i ujit, për shkak të pastërtisë dhe temperaturës relativisht të ftohtë. Uji i marrë direkt prej lumejve, liqeneve apo detit nuk është i rekomanduar nëse nuk trajtohet tërësisht për të shmangur sëmundjet. Në se përdoret uji i detit është shpesh e këshillueshme të ndërtohet një kullues prej rëre ose ky ujë deti të merret me shpim.
Selektimi i zonës është gjithashtu i lidhur direkt me ngarkesë të madhe pune në kërkesat për miratimin nga autoritetet lokale, rajonale kombëtare për ndërtimin e fermës së kultivimit të peshkut. Shumë shpesh është nënvleftësuar se sa kohë e gjatë dhe sa e vështirë është të marrësh lejen e shkarkimit të ujërave nga ferma kultivimit të peshkut. Edhe pse uji i shkarkimit është i gjithi i trajtuar dhe hequr të gjitha pjesët e ngurta, uji dalës me lendë ushqyese përbën gjithmonë shqetësim për autoritetet. Do të ishte i këshillueshëm të hartohet një paraprojekt, kështu që autoritetet që kanë lidhje të mund të përqasen në kohën e duhur për marrjen e lejesve së ndërtimit, të përdorimit të ujit, për shkarkimet etj.
Disenjimi i sistemit dhe teknologjia
Shumë kultivues peshku tentojnë ta zgjidhin vetë skicimin, ndërtimin e sistemit cfarë në pamje të parë është e kuptueshme përderisa tentohet të mbahet një kosto e ulur dhe të mundësohet të inkorporosh vetë idetë e tua. Megjithatë, historikisht, shumë RAS kanë qenë nën-dimensionuar për shembull, për sa i përket kërkesës reale për oksigjen, fluksit të ujit dhe hapësirës për të trajtuar një volum të caktuar peshku. Shpesh është anashkaluar të kuptuarit e nevojave biologjike të peshkut dhe realizimi i shkallës së duhur për trajtimin e produkteve të mbetjeve në procesin e kultivimit me riqarkullim duke rezultuar në dimensionim jo korrekt dhe sistem me nënpërmasa. Projekte të tilla janë të pasuksesshme, jo vetëm për pronarin, por edhe për reputacionin e industrisë në përgjithësi.
Kapitulli 4. Projektplani dhe implementimi
Trajtimi më i mirë është të punësohet një profesionalist të sistemit për të diskutuar idetë për projektin e menduar dhe teknologjinë përkatëse dhe për të gjetur bashkarisht zgjidhjen optimale për ndërtimin e fermës.
Kultivuesi/fermeri i peshkut, në vend që të përfshihet tërësisht në zgjidhjet teknike të detajuara dhe punën e projektimit i duhet të kalojë gjithë kohën duke rendur për të optimizuar funksionimin e fermës së peshkut. Bashkëpunimi mes fermerit të peshkut dhe profesionalistit teknolog është i vlefshëm për suksesin e zhvillimit të projektit, por duhet të ketë një ndarje të përgjegjësive. Profesionistët e sistemit më së shpeshti punojnë në mënyrë shumë sistematike duke e sjellë projektin në jetë nisur nga projektimi bazë për në ndërtimin e tij e deri në startimin e fermës së kultivimit. Disa ekspertë të sistemit të kultivimit me riqarkullim madje mbështesin menaxhimin e përditshëm të fermës dhe procedurat operative për të siguruar funksionimin korrekt dhe suksesin afatgjatë.
Personeli punonjës
Gjetja e punonjësve të aftë është jetike për të garantuar çdo ditë të vitit menaxhimin profesional të fermës duke përfshirë fundjavat dhe netët. Është me rëndësi të madhe gjetja e një menaxheri të përgjithshëm operativ të fermës, i cili është plotësisht i përkushtuar ndaj punës dhe dëshiron të ketë sukses po aq sa aksionerët. Peshqit janë krijesa të gjalla që kërkojnë menaxhim të fortë për t’u rritur në një mjedis të qëndrueshëm dhe të shëndetshëm. Gabimet ose keqmenaxhimi do të kishin menjëherë një ndikim shumë të shëmë të madh në prodhimin dhe mirëqenien e peshkut. Ndërsa industria e akuakulturës rritet dhe bëhet më profesionale, nevoja për punonjës të mirëarsimuar bëhet evidente. Trajnimi dhe edukimi është duke u bërë gjithnjë e më shumë një pjesë e rëndësishme e akuakulturës moderne.
Financimi
Kërkesa për financim të plotë të projektit shpesh nënvlerësohet. Kostot kapitale janë shumë të larta kur ndërtohet dhe hapet një fermë e re peshku, veçanërisht kur kemi të bëjmë me teknologjinë RAS. Investitorët gjithashtu duket se harrojnë se rritja e peshkut në madhësinë e tregut kërkon durim. Koha nga fillimi i ndërtimit deri në marrjen e pagesës së parë nga peshqit e shitur zgjat nga dy deri në katër vjet në varësi të madhësisë së projektit, vendndodhjes dhe madhësisë së tregut për speciet nën kultivim. Për të patur sa më shpejt të ardhura financiare, rekomandohet që në fazën fillestare të hidhen për peshkëzim në sistem më shumë rasate dhe këto sasi të tepërta të peshkut të shiten në një madhësi më të vogël në vitin e parë derisa sa prodhimi i planifikuar ka arritur rezultatin e planifikimit ditor në volum dhe madhësi.Një tjetër tregues i rëndësishëm është përfshirja e të gjitha kostove kur behet vlerësimi i nevojave totale për investime dhe kapital qarkullues, sikurse dhe disponueshmëria e një rezerve emergjence
- Akuakultura me riqarkullim
në rast keqfunksionimi ose për nevoja të paparashikuara. Në një sistem kultivimi me riqarkullim, funksionimi teknologjik dhe biologjik janë të ndërvarura. Kjo do të thotë se nëse ndonjë prej zgjidhjeve teknologjike nuk është instaluar apo nën dimensionin e duhur apo nuk funksionon, parimi i riqarkullimit do të vuajë rëndë. Në fund kjo do të ndikojë në mirëqenien e peshkut dhe performancën rritjes së tyre duke rezultuar në peshk me cilësi të dobët dhe prodhim më të ulët nga sa ishte planifikuar. Me fjalë të tjera, nuk mund të kursehet në rrugën drejt suksesit të kultivimit të peshkut.
Në mënyrë që të bëhet një supervizion i të tërë projektit, duhet të përgatitet një plan biznes. Është jashtë qëllimit të kësaj guide për të hyrë në detajet se si të shkruhet një plan biznes apo si të drejtohet një vëzhgim në treg për këtë qëllim. Informacion i detajuar për të tilla çështje mund merret tjetërkund. Gjithsesi, në vazhdim, një draft plan biznesi dhe shembuj të buxhetimit dhe kalkulimeve financiare janë dhënë në mënyrë që të udhëzojë lexuesin dhe ta bëjë atë të njohë sfidat kur implementon një projekt për kultivim peshku.
Një orientim për fillimin e një biznesi dhe shembuj të planeve të biznesit janë në dispozicion në internet përmes një kërkimi të thjeshtë ose nëpërmjet burimeve si: www.bplans.com
Për të përmbledhur buxhetet e kërkuara në planin e biznesit, ato duhet të jenë:
• Buxheti i investimeve (CAPEX)
(Shpenzimet kapitale, kostot e përgjithshme kapitale)
• Buxheti i shpenzimeve operative (OPEX)
(Shpenzimet operative, përgatitja per start të biznesit)
• Buxheti i parave cash (Likuiditeti, startimi i biznesi dhe funksionim)
Gjithmonë është e këshillueshme që të ketë konsultim me një kontabilist profesionist për t’i bërë plotësisht buxhetet dhe llogaritur të gjitha shpenzimet. Një buxhet i mirë-dokumentuar është gjithashtu e nevojshme për të bindur investitorët, për marrjen e një kredie bankare dhe për t’iu casur financimit nga institucionet përkatëse.
Plani i Prodhimit
Është gjithashtu e rëndësishme që të planifikohet në detaje prodhimi biologjik i peshkut dhe të inkorporohet me kujdes plani në buxhet. Plani i prodhimit është mjeti bazë për të llogaritur se sa ton peshk do të jenë gati për vjeljen e prodhimit në një kohën e caktuar. Kultivuesi i peshkut do të peshkëzojë shpesh fermën gjatë vitit me rasate apo larva për të siguruar një prodhim konstant të peshkut të tregtueshëm gjatë vitit.
Fig 4.2 Pikat kryesore të një plani biznesi (modifikuar nga Palo Alto Software Ltd.)
1. Përmbledhje zbatuese:
Objektivi, misioni dhe çelësi i suksesit
2. Përmbledhje e kompanisë:
Pronësia e kompanisë, partnerët
3. Produktet:
Analizë e prodhimit
4. Përmbledhje e analizës së tregut:
Si është segmentuar tregu?
Cili do të jetë tregu i synuar?
Çfarë i duhet tregut?
Konkurrentët?
5. Përmbledhje e strategjisë dhe implementimit
Epërsia konkurruese
Strategjia e shitjes
Parashikimi i shitjes
6. Përmbledhje e menaxhimit
Planifikimi i personelit dhe Organizimi i kompanisë
7. Plani financiar
Hipoteza të rëndësishme
Analizë e rentabilitetit
Projektimi i përfitimet dhe humbjeve
Paraja rrjedhëse dhe bilanci
Peshqit do të klasifikohen në kategori të madhësive të ndryshme ndërsa janë në rritje drejt madhësisë finale. Plani i prodhimit bazohet në performancën e rritjes së peshkut nën trajtim dhe mund të përshkruhet si një kurbë e rritjes së peshkut.
Gjatë prodhimit duhet të rishikohet herë pas here plani i prodhimit pasi në praktikë peshqit e kultivuar shpesh performojnë më mirë - ose më keq në raport me siç ishte planifikuar. Përpunimi i një plani prodhimi është në thelb çështje e përllogaritjes së rritjes së stokut të peshkut, që, zakonisht realizohet nga një muaj në tjetrin. Gjatë finalizimit të planit duhet të merren parasysh përvoja në praktikë dhe diskutimi me fermerë të tjerë.
Fig 4.3 Kurba e pritshme e rritjes së salmonit të Atlantikut të kultivuar në sistemin RAS, në 14 °C
Pesha (gr) Ditët pas futjes së ushqimit të parë
Kurba bazohet në të dhënat nga tabelat e të ushqyerit dhe është përshtatur sipas përvojës nga fermerët e kultivimit të salmonit me sistemin RAS.
Ekzistojnë disa programe software që shërbejnë në përllogaritjen dhe planifikimin e prodhimit. Ato janë, gjithsesi të bazuara në kalkulimin e interesit duke përdorur shkallën e rritjes së peshkut te kultivuar, shprehur në përqindje/ditë. Shkalla e rritjes varet nga lloji i peshkut, madhësia e peshkut dhe temperatura e ujit. Specie të ndryshme peshqish kanë temperatura të ndryshme të kultivimit në varësi të
Tab 4.1 Shembull i normës së rekomanduar të ushqimit për madhësi të ndryshme të peshkut blin, dhënë në përqindje të peshës së peshkut në temperatura të ndryshme të ujit
Madhësia e peshkut
Madhësia e peletit
Ushqimi duhet t’i përshtatet strategjisë së prodhimit dhe kushteve të rritjes, si dhe zgjedhjes së llojit të ushqimit. Ushqimi sipas nivelit të rekomanduar do të japë FCRnë më të mirë duke kursyer kështu kostot e ushqimit dhe duke ulur ekskretimin. Shtyrja e shkallës së ushqyerjes në një nivel më të lartë do të shtojë rritjen në kurriz të një FCR më të lartë. Burimi: BioMar
Korrja
Kapitulli 4. Projektplani dhe implementimi
habitatit të tyre natyror, por, gjithmonë, peshqit më të vegjël kanë shkallë më të lartë rritjeje se peshqit më të mëdhenj.
Ushqimi i dhënë dhe shkalla e konvertimit të ushqimit (FCR) është pa dyshim një pjesë integrale e këtyre kalkulimeve. Një rrugë e thjeshtë e përqasjes së një plani prodhimi është mbajtja e një tabele i të ushqyerit e peshkut në prodhim. Të tilla tabela janë të disponueshme tek prodhuesit e ushqimeve; tabelat marrin në konsideratë speciet e peshkut, madhësinë e tij, temperaturat e ujit (shih figurën 4.3).
Pjestimi i shkallës së të ushqyerit me shkallën e konvertimit të ushqimit (FCR) do të japë shkallën e rritjes së peshkut. Pesha e fituar nga një ditë në tjetrën mund të kalkulohet këtej e tutje duke përdorur përllogaritjen e interesit, të shprehur me:
K n = K0(1+r)n ku “n” është numri i ditëve, “K0” është pesha e peshkut në ditën “0”, dhe “Kn” është pesha e peshkut në ditën “n” dhe “r” është shkalla e rritjes. Një peshk 100 gram që shton 1,2% në ditë, pas 28 ditësh do të peshojë:
K28 ditë = K 100 gram (1+0.012)28 ditë = 100 (1.012)28 = 139.7 gram
Cilado qoftë madhësia apo numri i peshqve, ky ekuacion mund të përdoret për kalkulimin e rritjes së stokut të peshkut, duke bërë një plan preciz prodhimi dhe inkorporim të tij kur bëhet klasifikimi dhe ndarja e peshkut në më shumë cisterna. Gjithashtu, kjo duhet pasur parasysh në zbritjen e humbjeve në stokun e peshkut kur punohet jashtë planit të prodhimit. Është e këshillueshme të kalkulohet në bazë mujore dhe të përdoret faktori i mortalitetit mujor përafërsisht 1% , në vartësi të përvojës.
Një muaj nuk duhet të përllogaritet si 30 ditë të plota, përderisa normalisht ka ditë në muaj ku peshkut nuk i jepet ushqim për shkak të procedurave menaxheriale, çfarë shpjegon përse në shembullin e mësipërm janë përdorur 28 ditë.
Kostot dhe investimi
Kostot e investimit varen fuqishëm nga ndërtimi i impiantit të kultivimit me riqarkullim, i cili sërish varet nga vendi dhe kushtet lokale në zonën e ndërtimit.
Një shembull i një buxheti investimi me shifra të përafërta në përqindje është paraqitur në Tabelën 4.2. Blerja e tokës nuk është e përfshirë.
Tab 4.2 Shembull i buxhetit të investimit për një sistem të brendshëm të plotë me riqarkullim me shifra të vlerësuara në përqindje. Ndarja e kostove do të variojë në varësi të llojit të sistemit, specieve të peshkut dhe vendndodhjes
Buxheti i investimeve Ndarja e kostove kapitale
Punime civile: Zhvillimi i truallit, ndertesat, punime betoni dhe ndertimi, tubacionet kryesore, elektriciteti, vendkalimet 46 %
RAS: Projektim dhe pajisje, transport dhe instalim 33 %
Cisternat e peshkut përfshirë. furnizuesit dhe shkarkuesit 12 %
Sistemet e ushqimit dhe ndriçimit 2 %
Ngrohje, ftohje, ventilim 3 %
Trajtimi i peshkut përfshirë. tubacionet 3 %
Pajisjet operative 1 %
Kostot, gjithashtu shumë të varura nga fakti nëse sistemi i kultivimit do të mbarështojë të gjitha stadet e peshkut apo vetëm në stadin e rritjes, dhe nëse sistemi do të instalohet brenda ndërtesës apo jo. Vendime të tilla varen nga klima, speciet e peshqve, synimi i prodhimit, etj. Ka një prirje të qartë se sa më i lartë të jetë ritmi i riqarkullimit në sistem, aq më e lartë është nevoja për instalimin e sistemit brenda ndërtesës.
Për fermat të plota të brendshme (të mbyllura) të bazuara në sistemin e kultivimit RAS, ku përfshihen të gjitha objektet si inkubatorët e shtimit, sistemet e larvave dhe rritjes të pajisura me sisteme të ushqyerjes, të klasifikimit (seleksionimit), ujin hyrës dhe trajtimin e ujërave të ndotura, etj., kostoja totale e investimit e përfshirë (CAPEX) do të arrijë ndërmjet 12 dhe 20 euro (ose më shumë) për kg peshk të prodhuar në vit.
Sa më e madhe të jetë madhësia e peshkut të vjelur pas kultivimit, aq më e lartë është kostoja e investimit, sepse rritja e peshkut më të madh kërkon më shumë hapësirë sistemi dhe madhësi cisterne për të prodhuar të njëjtin tonazh, në krahasim me peshqit më të vegjël. Kështu, sistemet për prodhimin e peshqve të mëdhenj, si salmoni i përmasave të tregut prej 4−5 kg do të jenë në nivelin më të lartë prej rreth 20 euro për kg të prodhuar në vit për të gjithë sistemin e përfshirë. Nga ana tjetër, një projekt me cikël të plotë prodhimi RAS për prodhimin e troftës me madhësi porcioni do të jetë më pak i kushtueshëm, sepse efikasiteti i prodhimit për vëllimin e cisternës m3 do të jetë shumë më i lartë për shkak të shkallës së lartë të rritjes së rasateve.
Fig 4.4 Shembull i shpërndarjes së kostos për një njësi të vetme prodhimi RAS për troftën e madhësisë së porcionit (2 000 ton/vit) duke marrë të vegjël dhe duke i rritur ato në 300−500 g.
Ushqim (i pangjyrosur)
Amor�zimi
Paga
Hyrje peshk (rasate)
Elektricitet
Administrimi dhe shitjet
Oksigjen
Mirëmbajtje dhe siguracione
Kimikate
Kostoja totale e prodhimit për kilogram peshk të gjallë të prodhuar është pak më shumë se 2 euro për kg.
Investime më të ulëta do të nevojiten në modulet e kultivimit të peshkut në ambjente të hapura që prodhojnë peshq me madhësi të vogël tregu në sisteme kultivimi me riqarkullim më pak të avancuara, përdorur vetëm për rritjen përfundimtare të p.sh. tilapia, mustaku apo trofta. Kostoja e investimit për module të tilla të thjeshta rritjeje RAS, pa përfshirë kostot për ndërtesat, trajtimin e ujit marrës, etj., të projektuara vetëm për të rritur peshkun nga faza e larvës/rasatit në madhësinë e porcionit të tregtueshëm, vlerësohet të jetë rreth 6 euro për kg të prodhuar në vit, në rastin kur është projektuar për 1 000 ton ose më shumë.
Kur angazhohemi në kultivimin modern të peshkut, një ekonomi e graduar duhet të kihet parasysh. Kur hartojmë buxhetet, duhet të kuptojmë se të ndërtohet një ferme më e madhe do të reduktojë kostot e investimit dhe ato operacionale për kg peshk të prodhuar në krahasim me ngritjen e një ferme më të vogël. Në përgjithësi, projektet RAS për peshqit me madhësi tregu janë nga rreth 500 ton deri në 10 000 ton prodhim në vit. Projektet më të vegjël kanë tendencë të kenë të bëjnë me peshqit vlerë më të lartë, si pike perch apo turbot, ndërsa projektet më të rëndësishëm kanë të bëjnë me peshqit me çmim më të ulët si tilapia dhe catfish. Përjashtim nga këto rregulla është sistemi i kultivimit RAS me salmon të madh në tokë ku projektet janë të mëdha edhe pse çmimi i tregut është relativisht i mirë. Megjithatë, kjo ka të bëjë edhe me faktin se këto sisteme RAS me
salmon po prodhojnë peshq të mëdhenj me rritje të ngadaltë në krahasim me më të vegjël dhe peshq me rritje më të shpejtë si catfish apo tilapia.
Për sa i përket blerjes së tokës, zona e okupimit e një impianti riqarkullimi varet edhe nga speciet e peshkut si dhe intensiteti i prodhimit. Në përgjithësi, zona e okupimit tokësor e një objekti me riqarkullimi është afërsisht rreth 1 000 m2 për 100 ton peshk. Sa më i madh të jetë prodhimi total, aq më e vogël është sipërfaqja e nevojshme për 100 tonë të prodhuar, sepse cisternat e kultivimit janë më të mëdhaja dhe mund të ndërtohen më të thella. Kështu, një fermë e madhe peshku e 1 000 ton do të kërkojë vetëm rreth 7 000 m2. Shpesh, më shumë tokë do të nevojitet për punët përreth fermës si marrësi i ujit, trajtuesi i ujit të shkarkuar, manipulimi dhe ngarkimi i peshkut, rrugët, etj.
Nga shembulli i paraqitur në figurën 4.4, është interesante të vërehet që konsumi i energjisë zë 7 përqind të kostove. Përqendrimi në konsumin e energjisë elektrike është gjithmonë i rëndësishëm edhe pse nuk është një kosto dominuese. Në fakt, kostoja e energjisë elektrike e shumë llojeve të RAS nuk është shumë më e lartë se në shumë ferma tradicionale ku përdoren mekineritë me lopata rrotulluese (për oksigjenim), pompat me kthim, konet e oksigjenit dhe instalimet e tjera që përdorin një sasi të konsiderueshme energjie.
Siç mund të shihet në figurën 4.4, kostoja e ushqimit është deri tani kostoja dominuese, që do të thotë gjithashtu se mirë-menaxhimi është faktori më i rëndësishëm. Përmirësimi i FCR do të ketë një ndikim të rëndësishëm pozitiv në efikasitetin e prodhimit pasi peshku do të shtojë më shumë peshë për kg ushqim të përdorur dhe ngarkesa në filtrat mekanikë dhe biologjikë të RAS do të jetë më e vogël.
Në fund të librit është shtojca e cila ka një listë të çështjeve biologjike dhe atyre teknike që duhet të merren në konsideratë dhe që mund të ndikojnë në zbatimin e një sistemi kultivimi me riqarkullim. Kjo listë është më e përshtatshme për identifikimin e detajeve dhe pengesave të mundshme kur projekti është duke u realizuar.
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Kalimi nga forma tradicionale e kultivimit të peshkut në sistemin me riqarkullim ndryshon dukshëm rregullin e zakonshëm ditor dhe aftësitë e nevojshme për menaxhimin e fermës. Tashmë fermeri i peshkut bëhet menaxher si i peshkut ashtu dhe i ujit. Detyra e menaxhimit të ujit dhe mirëmbajtja e cilësisë së tij bëhet po aq e rëndësishme, në mos më tepër, se kujdesi për peshkun.
Fig 5.1 Cilësia e ujit dhe fluksi i tij në filtrat dhe cisternat e peshku duhet të vëzhgohen shpesh.
Modelet tradicionale e të bërit të punës ditore në fermën e tradicionale të peshkut ka ndryshuar për tek një akordimi i kujdesshëm i mekanizmit që punon vazhdueshëm 24 orë në ditë. Vëzhgimi automatik i të gjithë sistemit garanton atë që fermeri të ketë qasje në informacion gjatë gjithë kohës në fermën e kultivimit, dhe ekziston një sistemi automatik alarmi që thërret kur ka ndonjë emergjencë.
P.sh. modeli i ajrimit të biofiltrit me shtrat fiks i paraqitur në plan të parë duhet të jetë i qëndrueshëm dhe unik.
Punët rutinë dhe procedurat
Rregullat më të rëndësishme dhe procedurat e punës janë të listuara më poshtë. Praktikisht mund të hasim shumë më tepër detaje, por modeli i përgjithshëm duhet të jetë i qartë. Është thelbësore të bëhet një listë me të gjithë rregullat që duhen verifikuar çdo ditë, dhe gjithashtu lista për verifikim në intervale më të gjata të tyre.
Ditore apo javore:
• Ekzaminim vizual i sjelljeve të peshkut;
• Ekzaminim vizual i cilësisë së ujit (transparencë/turbulencë);
• Verifikim i hidrodinamikave (fluksit) në cisterna;
• Verifikim i shpërndarjes së ushqimit nga makinat e ushqimit;
• Heqja dhe regjistrimi i peshqve të ngordhur;
• Fluksi dalës i ujit nga cisternat, në se është i pajisur me tub vertikal;
• Fshirjen e membranës së sondave të oksigjenit;
• Regjistrim i koncentrimit ekzistues të oksigjenit në cisterna;
• Verifikim i nivelit të ujit në rezervuarët e pompës;
• Verifikim i pipëzave që sprucojnë në filtrat mekanikë;
• Regjistrim i temperaturave;
• Testim i amoniakut, nitritit, nitratit, PH;
• Regjistrim i volumin të ujit të ri që futet;
• Verifikim i presionin në konet e oksigjenuesve;
• Verifikim i NaOH apo gëlqeres për rregullimin e PH;
• Kontrollon dozimin e Ozonit dhe/rrezet UV, në se janë duke unksionuar;
• Regjistron elektricitetin (kWh) të përdorur;
• Lexon informacionin nga kolegët në stendën e mesazheve;
• Sigurohet që sistemi i alarmit është i ndezur përpara se të largohet nga ferma.
Javore apo mujore:
• Pastron bio-filtrat sipas manualit dhe vëzhgimeve të veta;
• Kontrollon rezervuarët e pompave etj për grumbullim papastërtish;
• Largon ujin e kondensuar nga kompresori;
• Verifikon nivelin e ujit në cisternën e zbutësit;
• Verifikon nivelin e O2 të mbetur në bombolën e oksigjenit;
• Kalibron PH-metrin;
• Kalibrohen ushqyesit;
• Kalibron sondat O2, në cisternat e peshkut dhe krejt sistemin;
• Verifikon sistemin e alarmit - bën testimin e tij;
• Verifikon në se oksigjeni i emergjencës funksionon në të gjithë cisternat;
• Verifikon të gjitha pompat dhe motorët për avari apo zhurma;
• Verifikon gjeneratorët dhe bën një provë ndezjeje;
• Verifikon ventilatorët e filtrave pastrues, në se funksionojnë;
• Grasaton kushinetat në filtrat mekanikë;
• Shplan grykën sprucuese në filrat mekanikë;
• Sheh për “ujë të palëvizshëm” në sistem dhe merr masat e duhura;
• Verifikon gropat e filtrave - nuk duhet të vërehet llum.
6−12 muaj:
• Pastron sterilizatorin UV ndërron llambat çdo vit;
• Ndërron vajin dhe filtrat e vajit dhe të ajrit në kompresor;
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Fig 5.2 Gjeneratori i oksigjenit. Duhet pasur kujdes për kontrollin dhe shërbimin e instalimeve speciale. Kjo është shpesh e siguruar me një marrëveshje shërbimi me një kompani të specializuara.
• Verifikon pastërtinë brenda kullës ftohëse;
• Kontrollon në se degifikuesi është i ndotur dhe e pastron në se është e nevojshme;
• Pastron tërësisht biofiltrin nëse është e nevojshme;
• I bën shërbim të plotë sondës së oksigjenit;
• Zëvëndëson grykën e sprucimit në filtrat mekanikë;
• Ndrron pllakat e filtrit në filtrat mekanikë.
Cilësia e Ujit
Menaxhimi i sistemit me riqarkullim kërkon regjistrim të vazhdueshëm dhe përshtatje për të mbajtur një mjedis të përsosur për peshkun nën kultivim. Për çdo parametër të interesuar, ka kufij të caktuar për atë që është biologjikisht e pranueshme. Gjatë gjithë ciklit të prodhimit, çdo seksion i fermës, nëse është e mundur, duhet të mbyllet dhe të fillojë rishtazi për një ngarkesë të re për ristokim me peshk. Ndryshimet në prodhim ndikojnë në sistem në tërësi, por veçanërisht
Fig 5.3 Luhatjet në koncentrimin e përbërësve të ndryshëm të nitrogjenit nga futja në funksion e biofiltrit.
Koncentrimi
Rreziku nga toksicite�t nga nitrite
Amoniaku
Koha
Tab 5.1 Nivelet e preferuara dhe të pafavorshme për parametra të ndryshëm fizikë dhe kimikë të cilësisë së ujit në një sistem me riqarkullim në ujëra të ëmbla
Oksigjeni
Nitrogjeni N2 % ngopjes 80−100 > 101
Dioksidi i Karbonit
Amoniak-N NH3 mg/L < 0.01 (influencë pH) > 0.025 Nitrite-N
Alkaliniteti
Lëndët e ngurta pezull
COD (Kërkesa kimike për oksigjen)
mg/L 25−100 E panjohur
BOD (Kërkesa biologjike për oksigjen) BOD mg/L 5−20 > 20
Turbullira NTU 1−3 > 4
Sulfiti hidrogjenit H2S μg < 5 (influencë pH) > 5
Kalcium
mg/L 5−50 E panjohur
Një mjedis me ujë të kripur do të ndryshojë disa nga nivelet e deklaruara. Lista është një pasqyrë e përgjithshme për udhëzim. Disa specie kanë nevojë për ujë më të pastër se të tjerët. Larvat dhe rasatet kërkojnë gjithmonë ujë më të pastër se peshqit më të mëdhenj.
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
biofiltri është i ndjeshëm ndaj tharjeve apo alternimeve të tjera. Në figurën 5.3 mund të vërehet efekti në përqendrimin e përbërësve të nitrogjenit që lihet në një biofilter të sapo startuar. Ndodhin luhatje për shumë parametra të tjerë nga të cilët më të rëndësishmit mund të shihen në Figurën 5.4.
Në disa rrethana, mund të rriten parametrat në nivele që janë të pafavorshme apo edhe toksike për peshkun. Megjithatë, është e pamundur të jepen të dhëna të sakta për këto nivele pasi toksiciteti varet nga faktorë të ndryshëm, si speciet e peshkut, temperatura dhe pH. Shpesh peshku i përshtatet kushteve mjedisore në sistem dhe mund të tolerojë nivele më të larta të disa parametrave, si dioksidi i karbonit, nitrati dhe/ose nitritet. Më e rëndësishmja është të shmangen ndryshimet e menjëhershme të parametrave fizikë dhe kimikë të ujit.
Toksiciteti nga niveli i lartë i nitriteve mund të eliminohet duke shtuar kripë në sistem. Një koncentrik kripe prej 0.3 0/00 (ppm) është i mjaftueshëm në frenimin e toksicitetit të nitriteve. Nivelet e sugjeruara për parametra të ndryshëm kimikë e fizikë të cilësisë së ujit në sistemin me riqarkullim tregohen në Tabela 5.1.
Mirëmbajtja e biofiltrave
Biofiltri duhet të punojë në kushte optimale në të gjitha kohën, për të siguruar një cilësi të lartë dhe të qëndrueshme të ujit në sistem. Më poshtë është një shembull i procedurave për t’u ndjekur në mirëmbajtjen e biofiltrit.
Mirëmbajtja e biofiltrit përfshin:
• Pastrimin me furçë çdo dy javë të pllakës së sipërme, për të shmangur zhvillimin e bakterieve dhe algave dhe bllokimin e vrimave të shpuara në pjatën kryesore;
• Lahen dhe pastrohen, çdo të dytën javë shpërndarësit e mikroflluskave në tubin e ujit të procesit, nga dhoma e fundit e biofilterit në filtrin e mikrogrimcave .
• Plan i rregullt monitorimi dhe pastrimi
Duhet të kontrollohen rregullisht parametrat e mëposhtëm :
• shpërndarja e flluskave të ajrit nëpër secilën nga dhomat e biofiltrit. Me kalimin e kohës, biofiltri grumbullon lëndë organike, të cilat ndikojnë në shpërndarjen e flluskave të ajrit dhe rrisin madhësinë e flluskave;
• lartësia ndërmjet nivelit të ujit në sipërfaqen e biofiltrit dhe skajit të sipërm të murit në cilindrin PE për të identifikuar ndryshimet në rrjedhë përmes filtrit të mikrogrimcave dhe biofiltrit;
Fig 5.4 Vizatim i principeve të biofiltrit të parafabrikuar me përbërje polietileni (PE)
Biofilter / Microfilter chamber
Water inlet
Top plate
Outlet box / -pipe
Aeration manifold
Aeration and cleaning air
Sludge outlet
Normalisht, biofiltrat PE vendosen mbi nivelin e tokës dhe janë të pajisur me një valvul shkarkimi të llumit për lehtësimin e shpëlarjes dhe pastrimin e tyre. Uji me llum dërgohet në sistemin e trajtimit të ujërave të zeza që është jashtë sistemit të akuakulturës me riqarkullim. Fotografia në të djathtë tregon madhësinë e një biofiltri të madh PE. Burimi: AKVA group.
• maten rregullisht parametrat e cilësisë së ujit të cilat kanë shumë rëndësi për biofiltrin;
• monitorimin nga afër të volumit të mbetur të alkalinës apo acidit të përdorur për dozim.
Pastrimi dhe heqja nga biofiltri e llumrave me anë të rrymës së ujit
Një përzierje e materialit inorganik, biofilmave të zhvendosura dhe lëndëve të tjera organike që është e vështirë të shpërbëhen përmes mikroorganizmave që mund të grumbullohen poshtë bio-mediave në biofiltër. Kjo duhet të hiqet përmes sistemit të heqjes së llumit të akumuluar në dhomat.
Për largimit të llumit ndiqet protokolli i mëposhtëm:
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
• Anashkalohet biofiltri PE që do të pastrohet;
• Hapet për disa sekonda valvula e shkarkimit (rreth 10 sek.);
• Nëse është instaluar një pompë llumi: Pomponi llumin nga biofiltri PE dhe kontrollohet për ngjyrim kafe të ujit;
• Vazhdohet me këtë procedurë për të gjithë biofiltrat dhe filtrat e mikrogrimcave (dhe fiket llumi kur të keni mbaruar). Sigurohuni që të mos ketë sifonim nga dhomat e biofiltrit përmes pompës së llumit. Nëse ekziston me këtë mënyrë mundësia e humbjes së ujit, mbyllen të gjitha valvulat e shkarkimit.
Pastrimi të thjeshtë i biofiltrit me përdorim ajri
Rekomandohet dy herë në javë të aplikohet një protokoll i thjeshtë pastrimi. Në këtë procedurë, biofiltrat PE pastrohen me ajër.
Për pastrim të thjeshtë të biofiltrit ndiqet protokolli i mëposhtëm:
• Mos e ndrysho rrjedhën në biofiltër;
• Hapen valvulat e pastrimit me ajër në biofilterin e parë PE;
• Kontrollon që ventilatori i pastrimit të jetë i gatshëm për funksionim dhe menjëherë bën ndezjen e tij;
• Drejton të gjithë ajrin e pastrimit në biofiltri #1 për 10−15 minuta. Uji i procesit rrjedh përmes biofiltrit dhe transferon materialet organike tëhequra për në dhomat që pasojnë;
• Drejton të gjithë ajrin e pastrimit në biofilterin tjetër PE për 10−15 minuta. Vazhdon procedurën deri në biofiltrin e fundit. Përjashtohet kalimi në filtrin e mikrogrimcave;
• I gjithë materiali organik i liruar është në rrugën drejt filtrit të mikrogrimcave.
Pastrimi i filtrit të mikro-grimcave
Rregullshmëria epastrimit të filtrit të mikro-grimcave varet nga ngarkesa në sistem. Duke qenë guidë, rekomandohet pastrimi çdo javë i filtrit të mikrogrimcave. Për një pastrim të thjeshtë të filtrit të mikro-grimcave ndiqet protokolli i mëposhtëm:
• Ndalohet rrjedha përmes biofiltrave PE;
• Redukton nivelin e ujit në 100 mm poshtë pllakës së sipërme të filtrit të mikro-grimcave duke përdorur valvulën e shkarkimit të llumrave (fut në përdorim pompën e llumrave nëse është e disponueshme);
• Shtyn ajrin pastrues të valvulave në të gjitha dhomat e biofiltrit PE. Hapet valvula e pastrimit me ajër dhomës së filtrit të mikro-grimcave;
• Kontrollon me inxhinier të fushës në se ventilatori i pastrimit është gati për punë dhe e ndez ventilatorin;
• Drejton të gjithë ajrin e pastrimit për tek filtri i mikro-grimcave për 30 minuta. Ky volum ajri ngre nivelin e ujit pranë kutive dalëse. Uji i ndotur nuk duhet të lejohet të dalë nga kutia dalëse;
• Pas pastrimit, shkarkohet i gjithë vëllimi i filtrit të mikrogrimcave duke përdorur protokollin që përshkruan shpëlarjen e llumrave.
Pastrimi i thellë i biofiltrit
Nëse diferenca e drejtimit midis dhomave të biofiltrit dhe/ose filtrit të mikrogrimcave rritet dhe diferenca normale e drejtimit nuk mund të rivendoset me pastrim normal, atëherë kërkohet një procedurë pastrimi të thellë të biofilterit.
Duhet të aplikohen matje të rregullta në secilin dhomë të biofiltrit, ndërmjet nivelit të sipërm të ujit dhe skajit të sipërm të cilindrit PE për të identifikuar problemet eventuale të rrjedhës nëpër biofilter si dhe filtrit të mikro-grimcave.
Para përfundimit të një shpëlarje të thellë mbyllim ventilimin në dhomën e specifikuar për dy orë para përfundimit të pastrimit. Dhoma e specifikuar më pas do të veprojë si një filtër mikro-grimcash për këtë periudhë të shkurtër duke grumbulluar mbeturina shtesë të cilat do të jenë shkarkuar gjatë procesit të pastrimit. Si udhëzues, rekomandohet që të gjitha zonat e biofiltrit duhet t’u bëhet çdo muaj pastrim i thellë.
Për një pastrim të thellë të biofiltrit, ndiqeti protokolli i mëposhtëm:
• Ndalohet rrjedha përmes biofiltrave PE;
• Përdoret ventilim i fortë për 30 minuta në filtrin-(at) që do të pastrohen. Më pas boshatiset krejtësisht filtrin-(at) e disenjuara duke përdorur protokollin që përshkruan heqjen e llumrave me rrymë.
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Pastrimi me hidroksid natriumi (NaOH)
Nëse identifikohet një bllokim i rëndë në sistemin biofilter, atëherë bëhet pastrim plotësues me hidroksid natriumi. Bllokimi i rëndë mund të identifikohet nga problemet e vazhdueshme në diferencën drejtuese ndërmjet dhomave, shenja të ajrimit të pabarabartë në pjesën e sipërme të dhomës dhe/ose reduktim të performancës së biofiltrit. Për pastrimin me hidroksid natriumi ndiqeti protokolli i mëposhtëm:
• Zbrazet seksioni i filtrit;
• Rimbushet me ujë të ëmbël dhe solucion hidroksid natriumi (NaOH,për të përshtatur pH 12);
• Lihet që të punojë për një orë me ventilim dhe pastaj filtri zbrazet përsëri duke përdorur protokollin e përshkruar për heqjen e llumrat me rrymë të bollshme.
Ky trajtim bëhet i nevojshëm vetëm nëse biofiltrit nuk i është bërë mirëmbajtje e rregullt. Do të duhen disa ditë (rreth 20-40 ditë) deri në rikthim në kapacitet të plotë të dhomës së pastruar me hidroksid natriumi.
Problemet që krijohen dhe zgjidhja e tyrenë sistemin me biofiltër:
Tab 5.2 Lista e problemeve, arsyet dhe zgjidhjet e mundshme.
Problemi
Turbullirë e shtuar
Rritja e nivelit të TAN
Arsyeja
Shumë ajrim
Shkalla e reduktuar e rrjedhjes në biofiltër
Shumë ajrim, performancë e reduktuar e nitrifikimit për shkak të dëmtimit të biofilmit
Zgjidhja
Ulje e ajrimit
Hapet valvula ndërmjet degazuesit dhe biofiltrit, rritet rrjedha
Ulje e ajrimit
Rritja e niveleve të nitriteve dhe TAN
Ngarkesë e lartë organike
Ulja e nivelit të nitratit
Prodhimi i sulfurit të hidrogjenit (H2S) (erë veze e prishur kur pastrohet)
Alkalinitet në rritje
Rrjedhja e reduktuar në biofiltër
Aktivitet anaerobik
Sigurohuni që ushqimi të mos tejkalojë specifikimet e sistemit. Kontrolloni funksionin e filtrit mekanik.
Rritje e ajrimit, pastrim i biofiltrit.
Aktivitet anaerobik Shtim të ajrimit, pastrim i biofiltrit
Aktivitet anaerobik Shtim të ajrimit, pastrim i biofiltrit
Valvulat hyrëse pjesërisht të mbyllura
Bllokim i biofiltrit, pastrim i pamjaftueshëm i biofiltrit
Ajrim i reduktuar ose mungon krejt
Dështimi i funksionimit tksionimit tëventilatorit
Hapet valvula ndërmjet degazuesitr dhe biofiltrit, rritetr fluksi i rrjedhës
Pastrohet biofiltri sipas planit dhe kërkesave specifike të prodhimit
Kontrollohet ventilatori, filtri i ajrit marrës, siguresa dhe fuqia
KUJDES:
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Uji që është nën ventilim ka një densitet më të ulët se uji normal, cfarë e bë notimin të pamundur!
Operatori duhet të ecë vetëm në pllakat e larta të biofiltrit, ndërkohë që është i veshur me pajisje sigurie! Të veshë këpucë korrekte, dhe të tregojë kujdes në sipërfaqet që janë jashtëzakonisht të rrëshqitshme!
Të ndiqen të gjitha udhëzimet në lidhje me procedurat e sigurisë për përdorimin e pajisjeve, produkteve kimike, makinerive apo ndonjë tjetër!
Kontrolli i Oksigjenit
Oksigjeni i tretur DO (Disolved Oxygen/ oksigjen i tretur) është një nga parametrat më të rëndësishëm në kultivimin e peshkut dhe është e rëndësishme të kuptojmë marrëdhënien ndërmjet % saturimit dhe mg/l. Kur uji është i saturuar (ngopur) me ajër ajo ka një DO prej 100% ngopje. Është jetike për performancën e përgjithshme të peshkut një monitorim korrekt i niveleve të oksigjenit në fermë.Përmbajtja në oksigjen të ujit në miligram për litër (mg/l) varet nga temperatura, kripshmëria dhe presioni barometrik. Në një presion barometrik prej 1 013 m/bar, 100%ngopje në ujrat e ëmbël është e barabartë me 12.8 mg/l në 5°C, por është vetem 7.5 mg/l në 30°C. Kjo nënkupton që në ujë të ftohtë ka shumë më tepër oksigjen në dispozicion për të konsumuar peshku se në ujë të ngrohtë. Kështu kultivimi i peshkut në ujë të ngrohtë kërkon monitorim intensiv të oksigjenit dhe kontroll edhe më shumë se sa në kultivimin e peshkut në ujë të ftohtë.Në ujëra të kripura saturimi me Oksigjen është më i dobët se në ujëra të ëmbla. 0 2 4 6 8 10 12 14 16 1357 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41
Fig 5.6 Përqëndrimi në mg/l në 100% të ngopjes së oksigjenit të tretur (DO) në ujë të ëmbël dhe në atë të kripur
Ujë i ëmbël Ujë de�
DO (m g / l)
Temperatura (°C)
Përqëndrimi është më i lartë në ujë të ftohtë se sa në ujë të ngrohtë.
Tab 5.3 Oksigjeni i tretur në ujë të freskët në mg/L me ngopje 100 për qind me oksigjen
Efekti i kripshmërisë në përmbajtjen e oksigjenit në kolonën e dukshme mund të shihet në tabelën 5.4 më poshtë.
Tab 5.4 Oksigjeni i tretur
I tretur në ujë të ëmbël (në presion 760 mm Hg)
Ekziston edhe një ndryshim i disponueshmërisë së oksigjenit të tretur në ujë të freskët përkundrejt ujit të detit. Në ujë të freskët disponueshmëria e oksigjenit është më i lartë se në ujin e detit (shih tabela 5.3 dhe 5.4).
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Për temperaturën dhe presionin barometrik dhe për të dhënë vlerat korrekte në çdo kohë të tyre ka pajisje moderne të pajisura me sensorë. Nëse jemi duke matur nivelin e oksigjenit në ujin e detit, thjesht shkruani nivelin e kripëshmërisë në menynë e matësit të oksigjenit dhe matësi do të adoptohet automatikisht në përputhje me rrethanat. Kjo do të thotë se kalibrimi i, për shembull, një oksigjenmatësidore është mjaft i thjeshtë. Matjet e sakta kanë nevojë për kalibrim të saktë, i cili nga ana tjetër ka nevojë për kushte të qëndrueshme.
Fig 5.7 Oksigjen matës dore Polaris për matjen e përmbajtjes së oksigjenit të ujit në mg/L dhe % ngopjes
Burimi: Oxyguard International.
Arsimimi dhe trajnimi
Menaxhimi i fermës së kultivimit të peshkut është po aq i rëndësishëm sa instalimi i teknologjisë së duhur. Pa njerëz të arsimuar dhe të trajnuar siç duhet, efikasiteti i fermës nuk do të jetë kurrë i kënaqshëm. Kultivimi i peshqve në përgjithësi kërkon një gamë të gjerë kompetencash, që nga menaxhimi riprodhuesve, menaxhimi i procesit të riprodhimit, inkubimit, çeljes së vezëve, kujdesi për larvat e peshkut, postlarvave dhe prodhimi i rasateve për rritje të mëtejshmederi deri në madhësinë e tregut.
Trajnimi dhe edukimi mund të qasen në shumë forma, nga kurset praktike deri te studimet akademike universitare. Një kombinim i teorisë dhe praktikës është kombinimi më i mirë për të fituar një kuptim të gjithanshëm se si të drejtohet një sistem akuakulture me riqarkullim.
Në vazhdim është një listë e fushave për t’u marrë parasysh gjatë krijimit të një programi arsimor:
Kimia bazë e ujit
Të kuptuarit e parametrave themelorë kimikë dhe fizikë të ujit janë të rëndësishëm për funksionimin fermës, të tilla si amoniumi, amoniaku, nitritet, nitratet, pH, alkaliniteti,fosfori, hekuri, oksigjeni, dioksidi i karbonit dhe kripshmëria.
- Akuakultura me riqarkullim
Teknologjia e Sistemit dhe menaxhimit në përgjithësi
Të kuptuarit e skemave të ndryshme të sistemit, rrjedhat primare dhe sekondare të ujit. Planifikimi i prodhimit, regjimet e të ushqyerit, shkalla e konvertimit të ushqimit, lidhjet me shkallën specifike të rritjes, regjistrimi dhe kalkulimet e madhësisë së e peshkut, numrat dhe biomasa. Njohja e instalimeve të emergjencës dhe procedurave emergjente.
Materialet e konsumit
Të kuptuarit e kompozimit të ushqimit të peshkut, llogaritjet e të ushqyerit dhe shpërndarja, nivelet e konsumit të ujit dhe burimet, konsumimi i energjisë elektrike dhe i oksigjenit, rregullimi i pH me përdorimin e hidroksidit të natriumit dhe gëlqeres.
Leximi i parametrave dhe kalibrimi
Të kuptuarit e leximeve nga sensorët e oksigjenit, dioksidit të karbonit, pH, temperaturës,kripshmërisë, presionit, etj. Aftësia për të matur dhe llogaritur nivelet e amoniakut, nitriteve,nitrateve, TAN dhe të kuptuarit e ciklit të nitrogjenit. Kalibrimi i pajisjeve për matjen e të oksigjenit, pH, temperaturës, dioksidit të karbonit, kripshmërisë, fluksi i ujit, etj PLC dhe PC të instaluara për alarmet, nivelet e emergjencës, etj.
Makineritë dhe instalimet teknike
Kuptimi i mekanikës dhe mirëmbajtjes që kërkohet për sistemin, si p.sh. për filtrin mekanik, sistemin e biofiltrit duke përfshirë ato me shtrat fiks dhe shtrat lëvizës, degazifikuesit, filtrat me rrjedhje dhe filtrat e denitrifikimit. Njohuri operative të sistemeve UV, pompave, kompresorëve, kontrollit të temperaturës, ngrohjes, ftohjes, ventilimit, sistemeve të injektimit të oksigjenit, sistemeve të oksigjenit emergjent, gjeneratorët e oksigjenit dhe sistemet rezervë te oksigjenit, sistemet te rregullimit të pH, sistemet e konvertuesit të frekuencës së pompës, sistemet e gjeneratorëve elektrikë, sistemet PLC dhe PC, sistemet e furnizimit automatik të ushqimit.
Njohuritë operacionale
Njohuritë praktike nga puna në një fermë peshku, duke përfshirë trajtimin e riprodhuesve, vezëve, larvave të peshkut, verakëve dhe rasateve dhe rritjen e peshkut në madhësinë e tregut. Përvojë praktike nga trajtimi i peshkut, klasifikimit, vaksinimit, numërimit dhe peshimi, trajtimin e mortalitetit, planifikimin e prodhimit dhe punë të tjera të përditshme në nivel ferme. Kuptimi i rëndësisë së masave të biosigurisë, higjienës, mirëqenies së peshkut, sëmundjet e peshkut dhe trajtimi i saktë i tyre.
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Mbështetja menaxheriale
Kur fillon një sistem kultivimi me riqarkullim ka shumë gjëra për të ndjekur dhe mund të jetë e vështirë të përcaktohen përparësitë dhe të përqëndrohesh në problemet e duhura. Që të kesh një sistem të ngritur dhe funksional në nivel optimal dhe në prodhim të plotë shpesh është jashtëzakonisht sfiduese. Mbikëqyrja ose mbështetja menaxheriale e prodhimit të ditë për ditore të kryer nga një fermer peshku profesional dhe me përvojë mund të jetë një mënyrë për të kapërcyer fazë fillestare dhe për të shmangur keqmenaxhimin. Gjithashtu edukimi i vazhdueshëm dhe trajnimit në vend i personelit të fermës mund të jetë pjesë e mbështetjes.
Fermeri peshkut duhet të ndërtojë një ekip të personelit të kualifikuar për të drejtuar fermën e peshkut 24orë në ditë, 7 ditë në javë. Anëtarët e ekipit më shpesh do të punojnë në ndërrime duke llogaritur edhe rojën e natës dhe të punojë në fundjavë dhe festat. Ekipi i personelit duhet të përmbajë:
• Një menaxher me përgjegjësi të përgjithshme për menaxhimin praktik të ditë-për-ditë të fermës së peshkut;
• Asistentë, referuar menaxherit, me përgjegjësi për punën praktike në fermë me theks të veçantë në mbarështimit të e peshkut;
• Një ose më shumë teknikë me përgjegjësinë për mirëmbajtjen dhe riparimin e instalimeve teknike;
• Punëtorët të tjerë për punë të ndryshme shpesh duhet të jenë punësuar.
Është e rëndësishme që të sigurohet që ekipi në fakt ka kohën e disponueshme që t’i nënshtrohen trajnimit në fermë në mënyrë që të optimizojnë aftësitë e tyre. Mjaft shpesh trajnimi lihet pas dore për shkak se puna e përditshme ka prioritet më të lartë dhe të krijohet përshtypja se nuk ka kohë për të mësuar. Gjithësesi, kjo nuk është mënyra e duhur për të ndërtuar një biznes të ri.Çdo mundësi për rritjen e njohurive të të punuarit në mënyrë më efikase dhe profesionale duhet të ketë prioritetin më të lartë.
Shërbimi dhe riparimi
ANjë program shërbimi dhe mirëmbajtjeje duhet të bëhet për sistemin me riqarkullim për të siguruar që të gjitha pjesët janë duke punuar gjatë gjithë kohës. Në fillim të këtij kapitulli janë të listuara punët rutinë dhe duhet pasur kujdes se si të zgjidhet ndonjë keqfunksionim. Është e rekomanduar që të bëhet marrëveshje shërbimit me furnizuesit e pajisje të ndryshme që të ketë shërbim profesional të shpejtë dhe në intervale të rregullta. Është gjithashtu e rëndësishme që të sigurohet furnizim efikas të pjesëve të ndërrimit së bashku me regjimin e shërbimit.
Një paketë të plotë pjesësh ndërrimi për cështjet më të rëndësishme së bashku me makineritë rezervë, të tilla si pompat e ujit dhe ventilatorët dhe të ruhen në fermë për përdorim të menjëhershëm.
Fig 5.8 Skicë e një sistemi të ushqyerjes automatike
Madhësi të ndryshme të ushqimit pellet ruhen në silose (djathtas sipër) dhe shpërndahen në një sistem tubash transportues për mbushjen e hinkave në anë të cisternës. Nga hinka ushqimi i një madhësie të caktuar shpërndahet në mënyrë të barabartë në të gjithë cisternën e kultivimit të peshkut me anë të një turjele. Një program softuer kontrollon intervalet e dozave të ushqyerjes dhe sasinë totale të ushqimit në ditë.
Të ushqyerit e peshkut
Të ushqyerit është një nga detyrat më të rëndësishme në çdo fermë peshku pasi ushqimi përbën deri tani koston më të lartë në prodhimin e peshkut, kështu që të ushqyerit e mëncur është i një rëndësie të madhe për të garantuar sukses. Në sistemet e kultivimit RAS ushqimi kërkon vëmendje shtesë në krahasim me sistemet e tjera të kultivimit të peshkut. Arsyeja është se ushqimi i derdhur dhe/ ose normat e dobëta të konvertimit do të kenë një efekt të drejtpërdrejtë në kapacitetin aktual të biofiltrit. Ushqimi i pangrënë ose ushqimi i tretur keq do të rrisë ngarkesën në biofilter dhe fermeri mbetet me më pak kapacitet prodhues. Shkalla e dobët e konvertimit ose ushqimi i pangrënë gjithashtu rrisin sasinë e papastërtive të prodhuara në sistem dhe si rrjedhim rrezikun e sedimentimit të padëshiruar në pjesë të ndryshme të sistemit.
5.9 Shembull i një sistemi të automatizuar të ushqyerjes
Sot, shumë sisteme RAS të të ushqyerjes bëhen automatikisht nga makineritë e ushqimit që më së shpeshti përbëhen nga hinka të vendosura në çdo cisternë dhe që mbushen çdo ditë me dorë ose nga një sistem automatik mbushjeje. Një shpërndarje e mirë e ushqimit në të gjithë sipërfaqen e ujit përmirëson performancën e të ushqyerit dhe siguron që të gjithë peshqit të kenë lehtësisht akses për t’u ushqyer gjatë ditës. Furnizuesit tradicionalë me lavjerës aktivizohet sipas kërkesës nga peshku që godet lavjerrësin e varur nga hinka në ujë janë një zgjidhje e thjeshtë dhe e besueshme, megjithatë ky sistem mund të favorizojë lehtësisht peshqit më të fortë. Sistemet e ushqyerjes plotësisht automatike përhapin ushqimin me një rrotë rrotulluese ose ajër nën presion, ku disa sisteme janë të pajisur me një sistem turjelë në të gjithë gjatësinë e rezervuarit për të siguruar shpërndarjen më efikase të ushqimit.
Janë kompozuar ushqime speciale për teknologjinë e kultivimit me riqarkullim, si në lidhje me përbërjen ushqyese ashtu edhe në lidhje me strukturën fizike të peletit. Është thelbësore shmangia e formimit të pluhurit ose thyerja e peletit gjatë shpërndarjes së ushqimit. Pluhuri është thjeshtë një humbje e ushqimit ndërsa peletët e thyer janë joefikasë në përdorim. Prandaj, duhet pasur kujdes që të kemi të projektuar dhe instaluar një sistem të besueshëm të ushqyeri.
Burimi: FREA Aquaculture Solutions.
Fig
Fig 5.10 (poshtë) Pompa e vakumit, pompon peshqit e gjallë nga një cisternë peshku për në graderin sipër
Peshqit klasifikohen në kategori të madhësive të ndryshme përpara se të numërohen duke përdorur dritën infra të kuqe dhe më pas kthehen në cisternë me anë të gravitetit. Burimi: IRAS A/S.
Manipulimi i peshkut
Peshqit e kultivuar trajtohen dhe zhvendosen ndërmjet cisternave të kultivimit disa herë gjatë cikleve të prodhimit nga stadi larvar e deri në produktin final. Të qënurit eficient në kultivimin e peshkut lidhet me përdorimin në mënyrën më të mirë të mundshme të cisternave dhe volumeve të tyre të trajtimit. Kjo do të thotë që peshqit, ndërsa rriten, do të duhet të zhvendosen më shpesh në rezervuarë të rinj dhe më të mëdhenj për t’u dhënë atyre më shumë hapësirë për rritje. Kur peshqit zhvendosen, ata më së shpeshti klasifikohen në kategori të madhësive të ndryshme për ta manipuluar praktikisht gjithë fluksin e peshkut deri në produktin final. Klasifikimi i peshkut gjithashtu parandalon agresionin dhe i gjithë stoku rritet, gjithashtu më mirë nëse peshqit janë të njëtrajtshëm në madhësi.
Peshqit duhet të numërohen kur manipulohen, për të evidentuar dhe regjistruar se sa peshq ka në çdo cisternë dhe cila është biomasa e tyre. Peshqit numërohen automatikisht duke përdorur një numërues të montuar në grader ose të vendosur në fund të tubit të transportit të peshkut përpara se peshku të hyjë në cisternë. Shumica e numëruesëve të peshkut funksionojnë me dritë infra të kuqe që zbulon peshkun kur kalon. Për të llogaritur biomasën e peshkut në një cisternë, numri i peshqve të numëruar shumëzohet me peshën mesatare të tyre.
Kapitulli 5. Funksionimi i sistemit me riqarkullim
Kjo do të thotë që duhet të merret një kampion peshku për të llogaritur peshën mesatare të tyre. Peshqit më të vegjël mund të numërohen në një kovë me ujë dhe të peshohen për të llogaritur peshën mesatare, ndërsa mostrat e peshqve më të mëdhenj kërkojnë metoda të tjera, për shembull numërimi i një kampioni peshku në një rrjetë më të madhe për zënie të vendosur në ujin e cisternës nga ku ngrihet dhe peshohet.
Trajtimi i mortalitetit
Kultivimi i peshkut gjithmonë do të rezultojë me ngordhje. Edhe në një mjedis të përsosur RAS, gjithmonë do të ketë disa peshq të ngordhur, të quajtur edhe morta, të cilët duhet të hiqen nga cisternat e peshkut. Për ta mbajtur objektin të pastër dhe higjienik, heqja cdo ditë e peshqve të ngordhur është thelbësore. Peshqit e ngordhur krijojnë një mjedis të padëshiruar me bakterie dhe kërpudha që rrisin rrezikun e infektimit të peshqve të shëndetshëm. Në një RAS të menaxhuar mirë, mortaliteti nuk është problem, por nëse godet një sëmundje ose ndodh
Fig 5.11 Largimi i larvave të ngordhura përmes tubit dalës nga qendra e poshtme e cisternës tek kutia dalëse në anën e cisternës
Kutia është e pajisur me një ekran që mban pas larvat e ngordhura për asgjësim. Tubi i daljes i treguar mund të rregullohet drejt fundit për të kapur kokën thithëse më të mirë të mundshme.
një aksident, sasia e peshqve të ngordhur mund të jetë e konsiderueshme dhe metodat dhe mënyrat e asgjësimit duhet të jenë të parapara për zgjidhje.
Trajtimi i larvave shoqërohet me mortalitetit më të rritur sesa peshqit e mëdhenj gjatë rritjes së tyre. Kur vezët e peshkut çelin dhe larvat fillojnë të notojnë dhe ushqehen, ato janë shumë të ndjeshme ndaj infeksioneve dhe shpesh është e nevojshme të pastrohen dhe të hiqen ekzemplarët e ngordhur dy herë në ditë për të mbajtur të larta standardet e higjienës. Larva e ngordhur hiqet duke përdorur një rrjetë dore të imët ose me thithje duke përdorur një sifon dore ose përmes një tubi të instaluar e të montuar në cisternë për daljen e tyre me rrjedhë uji.
Heqja e peshqve të ngordhur nga cisternat e kultivimit të peshkut bëhet gjithnjë e më e vështirë ndërsa peshku rritet dhe gjithashtu, madhësia e cisternave që mund të arrijë diametrat prej 20 m ose më shumë me thellësi 6 m ose më shumë. Në vend që të merren peshqit e ngordhur duke përdorur një rrjetë, është shpikur një sistem për nxjerrjen e peshqve të ngordhur përmes një vrime ose një tubi në qendër të cisternës. Disa sisteme përdorin ajrin për të krijuar momentalisht një rrymë më të shpejtë dhe të tjera përdorin gravitacion të thjeshtë për të thithur peshkun e ngordhur.
Kur peshqit rriten, ata në përgjithësi bëhen më rezistent ndaj infeksioneve, por peshqit e ngordhur mbeten vazhdimisht aspekt i rëndësishëm i funnksionimit të një ferme peshku. Ndërsa peshku rritet, peshku i ngordhur kanë kosto më të lartë për shkak të madhësisë më të madhe të tyre. Humbja e një peshku prej 2 kg është sigurisht një kosto më e lartë se humbja e një larve prej 2 gr. Cilado qoftë kostoja, e lartë apo e ulët, një rregull bazë në kultivimin e peshkut është: Mos e humbni peshkun tuaj. Ju keni investuar gjithçka në ata peshq të gjallë që notojnë në fermën tuaj: ushqim, oksigjen, punë, energji elektrike, norma e interesit, etj. Pra, parandalimi i ngordhjes së peshkut është kyç në menaxhimin e fermës së peshkut.
Në kohët e mëparshme, peshqit e ngordhur digjeshin ose hidheshin në landfille ose tek mbeturinat ushqimore për t’u përdorur për prodhimin e miellit të peshkut ose si përbërës në ushqimin për kafshët shtëpiake. Megjithatë, rregulloret dhe problematikat e tjera e kanë bërë të nevojshme të shikohet në drejtime të tjera, si tretja anaerobe, e njohur gjithashtu për prodhim biogazi. Në varësi të vendndodhjes së fermës së peshkut, peshqit e ngordhur thjesht do të merren në nivel ferme ose, përndryshe, ato do të duhet të copëtohen dhe të përpunohen përpara se të jenë grumbulluar.
Kapitulli 6. Trajtimi i ujërave të përdorura
Kultivimi i peshkut në sistemet me riqarkullim ku uji është vazhdimisht i ripërdorur, nuk i bën mbetjet nga prodhimi i peshkut të zhduken. Pisllëqet apo jashtëqitjet nga peshku duhet të përfundojnë diku.
Fig 6.1 Ekskretimi i azotit (N) dhe fosforit (P) nga peshqit e kultivuar. Vëreni sasinë e madhe të N që ekskretohet si lëndë e tretur
Ushqimi
Përbërja për 100 kg ushqim peshku (45% protein, 1.1% fosfor)
N: 7.2 kg
P: 1.0 kg
Rritja
Kalkuluar në Shkallën e Konvertimit të Ushqimit (FCR) 1.1
Pesha: 91 kg
N në peshk: 2.7 kg
P në peshk: 0.45 kg
Produkte mbeturinë
Në grimca
N: 0.60 kg
P: 0.37 kg
Të tretura
N: 3.90 kg
P: 0.18 kg
Burimi: Biomar dhe Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit, Danimarkë.
Brenda sistemit të kultivimit RAS jashtëqitjet nga cisternat e peshkut duhet të rrjedhin menjëherë pa u shtypur gjatë rrugës për në filtrin mekanik. Sa më të paprekura dhe të forta të jenë feçet, aq më i lartë është niveli i lëndëve të ngurta të hequra sikurse dhe komponimeve të tjera dhe aq më pak shkarkime nga RAS kemi. Tabela 6.1 tregon heqjen e vlerësuar të azotit, fosforit dhe lëndëve të ngurta pezull (lënda organike) në një filtër mekanik prej 50 mikron.
Tab 6.1 Heqja e azotit (N), fosforit (P) dhe lëndëve të ngurta pezull (SS) nga filtrat mekanikë me madhësi të ndryshme syzeje të rrjetës dhe forma të ndryshme cisterne
Parametër
Efikasiteti, % Efikasiteti, % Efikasiteti, % Efikasiteti, % Efikasiteti, % Efikasiteti, %
Shuma P 50−75 40−70 35−65 65−84 50−80 45−75
Shuma N 20−25 15−25 10−20 25−32 20−27 15−22
Shuma SS 50−80 45−75 35−70 60−91 55−85 50−80
Burimi: Stacioni Kërkimor i Peshkimit në Baden-Württemberg, Gjermani.
Sa më i lartë të jetë shkalla e riqarkullimit, aq më pak ujë i ri do të përdoret dhe aq më pak ujë i shkarkimit do të duhet të trajtohet. Në disa raste, aspak ujë nuk do të kthehet në mjedisin përreth. Megjithatë, ndërtimi i këtij lloji të kultivimit të peshkut “me shkarkim zero” është i kushtueshëm dhe kostot rrjedhëse për trajtimin e mbetjeve mund të jenë të konsiderueshme. Gjithashtu, funksionimi i përditshëm i trajtimit të mbetjeve do të kërkojë vëmendje të konsiderueshme për ta bërë atë të funksionojë me efikasitet. Autoritetet dhe fermeri i peshkut duhet të bien dakord për lejen e shkarkimit që lejon mbrojtjen e mjedisit ndërkohë që ka një biznes ekonomikisht të qëndrueshëm të kultivimit të peshkut.
Proceset biologjike brenda sistemit me riqarkullim (RAS), në një shkallë të caktuar reduktojnë shumën e përbërësve organikë për shkak të degradimit të thjeshtë biologjik apo mineralizimit brenda sistemit. Mirëpo një ngarkesë e konsiderueshme e llumit organik nga ferma do të kërkonte një sistem masash të mëtejshme.
Shumë RAS do të kenë një mbifluks të ujit në proces për të balancuar ujin që futet dhe atij që del nga sistemi. Ky ujë është i njëjti ujë ku peshqit janë duke notuar në të dhe është po kaq jo ndotës për sa kohë sasia e shkarkuar e ujit nga mbifluksi është i tepërt dhe shkarkesa vjetore përmes kësaj pike do të përshkallëzohet. Sa më intensive të jetë shkalla e riqarkullimit, aq më pak
Fig 6.2 Një skicë e fluksit të lëvizjes së ujit për në sistemin e akuakulturës me riqarkullim RAS dhe fluksit që del nga sistemi
Uji hyrës
Llum nga
biofiltri
LLum nga
filtri mekanik
Sistemi i Akuakulturës me Riqarkullim (RAS)
Ujë procesi
Depozita zbutëse
Traj�m i Ujërave të mbetura
Ujë i refuzuar
Llum për kultura bujqësore ose biogaz
Burim uji
Ujë i shkarkuar Fraksion i pastruar
ujë do të shkarkohet përmes tejmbushjes. Nëse kërkohet nga autoritetet, uji i tejmbushur mund të drejtohet në WWT Waste Water Treatment/Trajtimit të Ujërave të Ndotura) përpara shkarkimit.
Ujërat e zeza që largohen nga procesi i riqarkullimit zakonisht vijnë nga filtri mekanik ku feçet dhe lëndët e tjera organike “pastrohen” në daljen e llumit të filtrit. Biofiltrat e pastrimit dhe shpëlarjes shtojnë gjithashtu vëllimin e përgjithshëm të ujërave të zeza nga cikli i riqarkullimit. Trajtimi i ujërave të zeza që dalin, në sistemin RAS mund të realizohet në mënyra të ndryshme. Shumë shpesh para WWT (Trajtimit të Ujërave të Ndotura) instalohet një rezervuar buferik, i quajtur gjithashtu një sistem trajtimi i llumit ku llumi ndahet nga uji i shkarkimit. Llumi do të shkojë në një strukturë akumulimi për sedimentim ose dehidratimin mekanik të ujërave përpara se të shpërndahet në tokë, zakonisht si pleh dhe përmirësim i tokës në fermat bujqësore, ose mund të përdoret në prodhimin e biogazit për gjenerimin e nxehtësisë ose energjisë elektrike. Largimi mekanik i ujërave gjithashtu e bën llumin më të lehtë për t’u trajtuar dhe minimizon vëllimin me të cilin kostot e asgjësimit ose tarifat rregullatore të mund të reduktohen.
Ujërat e përdorura pas trajtimit të dytë, zakonisht kanë përqendrim të lartë të nitrogjenit ndërsa fosfori është pothuajse komplet i hequr në proceset e trajtimit të llumit. Këto, të ashtuquajturat ujëra të tepërta apo ujëra të hedhura mund
Fig 6.3 Skema e lëvizjes së llumit dhe ujit brenda dhe jashtë një sistemi me riqarkullim RAS
Sistemi me riqarkullim
Bimë lagunore Sistemi i kullimit
Uji i shkarkuar
Rrëke, Lumë, Breg
Cisternat e peshkut
Ujë Llum
Filtër
Traj�mi i Ujërave të Ndotura (WWT)
Cisterna e sedimen�mit dhe /ose tharjes
Brezi i flokulimit Filter Geo tube
Llum i koncentruar
Fushë bujqësore, Biogaz, Akuaponi
Sa më e lartë të jetë shkalla e riqarkullimit, aq më e ulët është sasia e ujit që del nga sistemi (linja me pika) dhe aq më e ulët është sasia e ujërave të zeza që do të trajtohen. Burimi: Hydrotech.
Fig 6.4 Rripi i filtrit hidrotek i përdorur si trajtim dytësor i ujit për dehidratimin e llumit
të shkarkohen në rrethina, lumenj etj., apo mund të rikthehen në sistemin riqarkullues. Përbërja e ushqyesve në këto ujëra të tepërta mund të largohet duke e drejtuar për në lagunë bimore, zonë me rrënjishte apo sistem kullimi, ku përbërësit e fosforit dhe nitrogjenit mund të reduktohen më tej.
mekanik Biofilter
Akuaponi
Furnizuesi i ujit të ri
Kapitulli 6. Trajtimi i ujërave të përdorura
Fig 6.5 Uji i shkarkuar (i panevojshëm) që del nga një fermë trofte me riqarkullim (në sfond) derdhet në një lagune bimore për pastrim të mëtejshëm përpara se të shkarkohet në lumë
Laguna është ndërtuar duke shfrytëzuar pellgjet e vjetra të ish-fermës që funksiononte me rrjedhje uji. Burimi: Lisbeth Plesner, Danish Aquaculture.
Si alternativë, uji i hedhur poshtë, dhe deri diku edhe llumi, mund të përdoret si pleh në sistemet akuaponike. Aquaponitë janë sisteme ku mbetjet nga peshqit përdoren për rritjen e perimeve, bimëve ose barishteve, dhe zakonisht realizohen brenda serave. Në sistemet e tjera akuaponike, ferma e peshkut dhe serat janë njësi të ndara, një kombinim i hortikulturës dhe akuakulturës ku mund të peërshtatet lëvizja dhe fluksi i lëndëve ushqyese për në serë.
Fig 6.6 Projekti EcoFutura eksploroi mundësinë e kultivimit të domateve me rritjen e tilapias së Nilit (Oreochromis niloticus)
Burimi: Priva (Holanda).
- Akuakultura me riqarkullim
Duhet të theksohet se peshqit nxjerrin mbetje në një mënyrë të ndryshme nga kafshët e tjera si derrat ose lopët. Azoti ekskretohet kryesisht si urinë nëpërmjet verëzave, ndërsa një pjesë më e vogël ekskretohet me feçe nga anusi. Fosfori ekskretohet vetëm me feçe. Prandaj, pjesa kryesore e azotit tretet plotësisht në ujë dhenuk mund të hiqet nga filtri mekanik. me heqjen e feçeve nga filtri mekanik do të kapet edhe një pjesë të vogël të azotit të fiksuar në feçe dhe në një masë më të madhe, fosfori. Nitrogjeni i mbetur i tretur në ujë do të transformohet në biofiltër, kryesisht në nitrat. Në këtë formë, azoti merret lehtësisht nga bimët dhe mund të përdoret si pleh ose të hiqet në lagunat bimore ose sistemet e rrënjorëve.
Heqja e nitratit është një sfidë domethënëse në trajtimin e ujërave të zeza dhe është bërë gjithnjë e më e rëndësishme pasi kuadri rregullator për ujin e shkarkuar po bëhet më i pakalueshëm. Kjo ka krijuar një interes në rritje për heqjen efikase të nitrateve dhe zhvillimin e teknologjive drejt një koncepti të kultivimit të peshkut me zero-shkarkim.
Heqja e nitratit mund të realizohet brenda ciklit të kultivimit RAS sikurse dhe jashtë procesit WWT. Mund të kombinohen metodat e mësipëme me qëllim arritjen e një procesi më efikas në përgjithësi. Të dy proceset e heqjes bazohen në teknologjinë e denitrifikimit anaerobik duke përdorur një burim karboni siç është metanoli. Megjithatë, denitrifikimi brenda RAS është i fokusuar kryesisht në uljen e përdorimit të ujit të ri ndërsa denitrifikimi në WWT është i fokusuar në
Fig 6.7 Teknologjia me copëza druri e bioreaktorit e përdorur për largimin e nitrateve në ujin që shkarkohet nga një sistem i hapur me riqarkullim në akuakulturën të troftës.
Filtri i treguar në figurë mban 6 000 m3 copëza druri për pastrimin e 100 L/sek uji të shkarkuar. Copëzat e drurit do të veprojnë si burim karboni për bakteret denitrifikuese që mund të transformojnë nitratin në azot të lirë në një mjedis anaerobik. Burimi: Mathis von Ahnen, DTU Aqua.
Kapitulli 6. Trajtimi i ujërave të përdorura
pastrimin e nitrateve përpara shkarkimit. Rezultati i kombinimit është se vëllimi i ujit që shkarkohet nga RAS është më i vogël dhe në këtë mënyrë trajtohet më lehtë në WWT. Përveç kësaj, denitrifikimi brenda RAS shton shkallën e përgjithshme të heqjes së nitratit.
Denitrifikimi në RAS shpesh referohet si përdorim zero i ujit, megjithëse përdorimi i ujit të ri nuk është zero. Megjithatë, procesi redukton nevojën për ujë të ri me një faktor prej 10 në krahasim me teknologjinë normale intensive RAS. Në terma praktike kjo do të thotë një reduktim nga rreth 300 L për kg ushqim të përdorur në rreth 30-40 L.
Në sistemet e kultivimit tradicional RAS, uji i ri përdoret për hollimin e nivelit të nitrateve në ujin e procesit në një nivel që i mundëson peshkut të zhvillohet dhe të rritet. Ulja e nivelit të nitratit pa hollim kërkon një pajisje devijuese denitrifikimi ku nitrati konvertohet në gaz azot të lirë (N2) që lëshohet në ajër. Fatkeqësisht, konsumi i reduktuar i ujit rrit rrezikun e komponimeve si fosfori dhe metalet e tretura që akumulohen në sistem. Prandaj, një hap i rëndësishëm i largimit të fosforit duke përdorur precipitimin kimik për heqjen e përbërësve jonikë duhet të jetë pjesë e e kësaj pajisjeje (brryli) devijues (shih Figurën 6.8)
Fig 6.8 Brryli lakues i denitrifikimit në një sistem RAS merr ujin e llumit nga filtri mekanik përmes një sistemi kullimi përpara se të hyjë në dhomën e denitrifikimit
Procesi duhet të ndiqet nga një hap i precipitimit përpara se të ripërdoret në RAS, me qëllim parandalimin e bashkimit të fosforit me metalet e tretura. Teknologjia redukton ndjeshëm konsumin e ujit.
Kombinimi i kultivimit intensiv të peshkut, qoftë me riqarkullim apo tradicional, me sisteme ekstensive të akuakulturës, si p.sh. kultura tradicionale e krapit, mund të jetë një mënyrë e lehtë për të trajtuar mbetjet biologjike. Lëndët ushqyese nga sistemi intensiv përdoren si pleh në pellgjet ekstensive kur uji i tepërt nga ferma intensive derdhet në zonën e pellgut të krapit. Uji nga zona ekstensive e pellgut mund të ripërdoret si ujë i procesit në fermën intensive. Rritja e algave dhe bimëve ujore në pellgjet ekstensive do të konsumohen në fund nga peshku
Tab 6.2 Krahasimi i shkarkimit të azotit në intensitete të ndryshme të akuakulturës me riqarkullim
Prodhim trofte 500 Ton
Tipi I fermës dhe forma e trajtimit
Rrjedhë me pellg të përcaktuar
RAS me trajtim të llumit dhe lagunë bimore
RAS intensive me trajtim llumi dhe WWT
RAS me shkarkim zero me heqje të N dhe Pdhe WWT
Konsumimi i ujit të ri për kg peshktë prodhuar/vit
Konsumimi i ujit të ri për metër kub/ orë
Konsumimi i ujit të ri për ditë për volumin e ujit të të gjithë sistemit
Llogaritjet bazohen në një shembull teorik të një sistemi të 500 ton/vit me një vëllim total uji prej 4 000 m3, ku 3 000 m3 është vëllimi i cisternës së peshkut. Nuk është shkalla e riqarkullimit në vetvete që redukton shkarkimin e azotit, por aplikimi i teknologjisë së trajtimit të ujit. Sa më i ulët të jetë konsumi i ujit në RAS aq më pak ujë do të duhet për t’u trajtuar në WWT. Numri i mundësive duket i pakufizuar.
Fig 6.9 Sisteme të kombinuara të kultivimit intensiv intensiv të peshkut në Hungari
Numri i mundësive duket i pakufizuar.
Burimi: Laszlo Varadi, Instituti Kërkimor për Peshkimin, Akuakulturën dhe Ujitjen (HAKI), Szarvas, Hungari
i vjelur që përdoret për konsum. Kushtet efikase të rritjes sigurohen në sistemin intensiv dhe ndikimi mjedisor është llogaritur në kombinim me zonën ekstensive të pellgut.
Për sipërmarrësin inovativ, ka disa mundësi në këtë lloj akuakulture të riqarkulluar. Shembulli i kombinimit të sistemeve të ndryshme kultivuese mund të zhvillohet më tej në biznese rekreative, ku peshkimi sportiv i krapit ose peshkimi i troftës mund të jetë pjesë e një atraksioni më të madh turistik, duke përfshirë hotelet, restorantet e peshkut dhe objekte të tjera.
Kapitulli 7. Sëmundjet
Ka shumë shembuj të RAS që funksionojnë pa asnjë problem sëmundjeje, përderisa mundësohet izolimi i plotë i fermës së kultivimit me riqarkullim nga patogjenët e padëshiruar të peshkut. Më e rëndësishmja, është të sigurohemi që vezët apo të vegjëlit që përdoren për peshkëzim (stok i ri) në objekt janë absolutisht pa sëmundje – mundësisht nga një racë e certifikuar pa sëmundje. Duhet të sigurohemi, gjithashtu, që uji që përdoret në sistem të jetë pa sëmundje ose të jetë sterilizuar përpara se të futet në sistem; është shumë më mirë të merret ujë me shpim nëntokësor, një pus ose një burim i ngjashëm sesa uji që merret drejtpërdrejt nga deti, një lumë ose nga liqeni. Gjithashtu, duhet të sigurohemi që askush që hyn në fermë të mos sjellë ndonjë sëmundje, qoftë nga vizitorë apo nga stafi. Veçanërisht, njerëzit që punojnë me peshq në vende të tjera (nëse hyjnë në objekt menjëherë pas kësaj) duhet të dezinfektohen/dekontaminohen me kujdes për të parandaluar përhapjen e mundshme të sëmundjeve në objekt.
Kurdo që është e mundur, duhet të realizohet një sistem i plotë dezinfektimi. Kjo përfshin edhe ndonjë pajisje apo njësi të re të gatshme për t’u futur në sistem, sikurse edhe për sistemin ekzistues që është boshatisur nga peshku dhe që tashmë është gati për një cikël të ri prodhimi. Duhet mbajtur parasysh që sëmundja që shfaqet në një cisternë kultivimi të sistemit me riqarkullim, me shumë siguri do të shpërndahet në të gjithë cisternat e sistemit, çfarë e bën
Fig 7.1 Banjëzimi i këmbëve me tretësirë dezinfektuese për parandalimin e përhapjes së sëmundjes
Burimi: Virkon Aquatic / Syndel.
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
shumë të rëndësishme implementimin e masave parandaluese.
Në sistemet me riqarkullim, që përdorin vezë të mbledhura nga peshqit e egër, për shembull për qëllime të ri-stokimit, nuk është e mundur që vezët të jenë nga shtame të certifikuara pa sëmundje. Në raste të tilla, gjithmonë do të ekzistojë rreziku i futjes së sëmundjeve që janë brenda vezës, si IPN (Nekroza Infektive e Pankreasit), BKD (Sëmundja bakteriale e veshkave) dhe ndoshta virusi herpes, i cili nuk mund të eliminohet as me dezinfektim të vezëve.
Një shembull i një skeme parandalimi është paraqitur në tabelën 7.1.
Një mënyrë e mirë për të parandaluar kontaminimin me patogjenë brenda sistemit është vecimi fizik i stadeve të ndryshëm në prodhim. Kështu, njësia riprodhuese (inkubatoret) duhet të funksionojë si një sistem i mbyllur i izoluar, ashtu sikurse njësia e larvave apo njësia e rritjes. Nëse kemi njësinë e mbajtjes se riprodhuesve, edhe ky duhet të izolohet në një njësi më vete. Kështu, bëhet më e lehtë për t’u kryer në praktikë eliminimi e ndonjë sëmundjeje.
Çfarë duhet të mbajmë mend: Si realizohet?
Pastrimi i burimit të ujit të ri
Dezinfektimi i sistemit
Dezinfektimi i pajisjeve dhe sipërfaqeve
Dezinfektimi i vezëve
Stafi
Vizitorët
Të ketë përparësi përdorimi i ujit me shpim në tokë. Dezinfekto duke përdorur rreze UV. Në disa raste mund të përdoret ozoni dhe filtrimi me rërë.
Mbush krejt sistemin me ujë dhe bëj PH deri në 11-12, duke përdorur hidroksid natriumi NaOH. Përafërsisht 1 kg për m3 të volumit të ujit në vartësi të kapaciteteve zbutëse.
Lyejeni ose spërkateni me një dezinfektues, p.sh. Virkon S − sipas udhëzimeve. Vini re se kripa mund të pengojë efektin.
Vezet lihen në solucion 3 dl të Jodit për 50 litra ujë për 10 minuta. Ndërro solucionin për cdo 50 kg vezë të dezinfektuara.
Ndërro veshtjet dhe këpucët kur futesh në ambjentet e brendshme. Laj dhe dezinfekto duart.
Ndërroni këpucët ose përdorni banjëzimin e këmbëve për zhytjen e këpucëve në dezifektant. Lani ose dezinfektoni duart. Të aplikohet politika “Mos prek” për vizitorët në brendësi të objektit. Njerëzit nga fermat e tjera të kultivimit të peshkut, përfshirë veterinerin, duhet të ndjekin një procedurë të veçantë.
Tab 7.1 Shembull i një skeme parandalimi
Fig 7.2 Diseksion i troftës ylber që vuan nga fryrja e fshikëzës së notit. Një simptomë ndoshta shkaktohet nga të super saturimi i gazrave në ujë
Disa ferma janë ndërtuar sipas parimit: “boshatiset gjithcka është brenda””, që do të thotë se çdo njësi zbrazet plotësisht dhe dezinfektohet përpara se vezët ose rasatet të jene ristok-uar. Për vezët dhe rasatet, të cilët trajtohen për një periudhë më të shkurtër kohore përpara se të transportohen, ky është padyshim një masë e mirë menaxhuese dhe duhet të zbatuar gjithmonë në praktikë.
Trajtimi i sëmundjeve të peshkut në një sistem kultivimi me riqarkullim është i ndryshëm nga trajtimi i tyre në një fermë tradicionale. Në një fermë tradicionale kultivimi peshku, uji përdoret vetëm një herë përpara se të largohet nga ferma. Në një sistem riqarkullimi, përdorimi i biofiltrave dhe riciklimi i vazhdueshëm i ujit kërkon një qasje të ndryshme. Përdorimi i ilaçeve do të ndikojë në të gjithë sistemin, jo vetëm peshkun, por edhe biofiltrin. Duhet treguar shumë kujdes kur kryhet trajtimi pasi është shumë e vështirë të jepen receta të sakta për dozën e nevojshme për kurimin e një sëmundje në sistemin me riqarkullim, duke qenë se efekti i ilaçit varet nga shumë parametra të ndryshëm si fortësia e ujit, përmbajtja me lëndë organike, temperatura e ujit dhe fluksi i rrjedhës së ujit. Prandaj, përvoja praktike është e vetmja rrugë për të bërë përpara. Përqendrimet duhet të rriten me kujdes nga çdo trajtim në tjetrin për të shmangur dëmtimin e peshkut dhe/ose biofilterit. Gjithmonë duhet të mbajmë mend thënien: “ më mirë i siguruar se sa i hidhëruar “. Në çdo rast të shpërthimit të sëmundjes, një veteriner lokal ose patolog i peshkut duhet të përshkruajë ilaçin dhe të shpjegojë se si të përdoret. Gjithashtu, udhëzimet
e sigurisë duhet të lexohen me kujdes pasi disa barna mund të shkaktojnë lëndime të rënda tek njerëzit nëse përdoren në mënyrën e gabuar.
Trajtimi kundër ektoparazitëve, të cilët janë parazitët të vendosur në pjesën e jashtme të lëkurës së peshkut dhe në verëza, mund të kryhet duke shtuar kimikate në ujë. Infeksionet mykotike duhet të trajtohen në të njëjtën mënyrë si infektimi me ektoparazitë. Në sistemet e kultivimin në ujërat e ëmbla, përdorimi i kripës së zakonshme (NaCl) është një mënyrë efikase për të vrarë shumicën e parazitëve duke përfshirë sëmundjen bakteriale të verëzave. Nëse një kurë me kripë nuk funksionon, përdorimi i formalinës (HCHO) ose peroksidit të hidrogjenit (H2O2) zakonisht do të jetë i mjaftueshëm për të kuruar çdo infeksion parazitar të mbetur. Banjëzimi i peshkut në një tretësirë të praziquantel dhe/apo flubendazole ka rezultuar gjithashtu të jetë shumë efikas kundër ektoparazitëve.
Filtrimi mekanik është gjithashtu mjaft efikas kundër përhapjes së ektoparazitëve. Përdorimi i një filtri prej pëlhure prej 70 mikronësh do të heqë disa faza të Gyrodactylus dhe një filtër pëlhure prej 40 mikron mund të heqë vezët e shumicës së llojeve të parazitëve.
Mënyra më e sigurt e realizimit të trajtimit është banjëzimi i peshkut në një tretësirë kimikat. Megjithatë, në praktikë, kjo nuk është një metodë e zbatueshme pasi vëllimi i peshkut që duhet të trajtohet shpesh është shumë i madh. Në vend të kësaj, peshqit mbahen në cisternë ku uji i furnizuesit është mbyllur dhe duke kryer oksigjenimin ose ajrimi e cisternës me përdorimin e difuzorëve.
Një solucion me kimikat hidhet në cisternën e peshkut ku peshqit lejohen të notojnë në këtë përzierje për një periudhë të caktuar kohe. Më vonë, hapet uji hyrës duke bërë që përzierja hollohet ngadalë ndërkohë që uji në cisternë shkëmbehet. Uji që
Fig 7.3 Vezë nga trofta ylber
Këshillohet që vezët e peshkut të dezinfektohen përpara se të futen në sistemin e riqarkullimit për të parandaluar sëmundjet.
Burimi: Torben Nielsen, AquaSearch Ova.
del nga cisterna do të hollohet nga pjesa e fundit e sistemit të riqarkullimit kështu që përqendrimi që shkon në biofiltër do të jetë dukshëm më i ulët se në cisternën e trajtuar. Në këtë mënyrë, një përqendrim relativisht i lartë i kimikatit mund të mbahet në cisternën e vacantë me qëllimin e vrasjes së parazitëve, por efekti i mundshëm negativ i kimikatit në biofilter është i përfshirë. Si peshku ashtu edhe biofiltrat mund t’i përshtaten trajtimit me kripë, formalinë dhe peroksid hidrogjeni duke rritur ngadalë përqendrimet nga një trajtim në tjetrin. Kur është trajtuar një cisternë e mbushur me peshk, ky ujë mund, gjithashtu të pompohet jashtë sistemit drejt një seksioni të ndarë, me qëllim degradimin e tij në vend që riqarkullohet në sistem.
Përdorimi i teknikës së zhytjes për vezët është një mënyrë e lehtë për të trajtuar miliona individë në një kohë të shkurtër, për shembull kur dezinfektohen vezët e troftës me jodinë (Tabela 7.1). Kjo metodë mund të përdoret gjithashtu për trajtimin e vezëve që janë infektuar me kërpudhat (Saprolegnia) thjesht duke i zhytur vezët në një tretësirë kripe (7‰) për 20 minuta.
Në inkubatorët, ku larvat e peshkut hiqen sapo të jenë gati për t’u ushqyer, efikasiteti i biofilterit bëhet më pak i rëndësishëm pasi niveli i amoniakut që ekskretohet nga vezët dhe larvat është shumë i vogël. Prandaj, trajtimi është më i lehtë për t’u kryer, sepse duhet fokusuar vetëm në mbijetesën e vezëve dhe të larvave. Gjithashtu, vlen të theksohet se totali i volumit të ujit në një inkubator është relativisht i vogël dhe një shkëmbim i plotë i ujit me ujë të ri mund të kryhet me shpejtësi. Prandaj, në një inkubator, i gjithë sistemi mund të trajtohet në mënyrë të sigurt me një kalim.
Figure 7.4 Kripa mund të përdoret në mënyrë profilaktike për të parandaluar sëmundje të caktuara në një RAS ose mund të përdoret për trajtim kur ka ndodhur një infeksion
Kripa mund të përdoret gjithashtu për të parandaluar një efekt toksik të papritur nga nitriti nëse biofiltri nuk është pjekur plotësisht (shih Kapitullin 5). Shumë sisteme kultivimi RAS përdorin dozimin automatik të kripës në rrjedhën kryesore për të rregulluar kripshmërinë e sistemit.
Trajtimi i plotë i një sistemi në objektet më të mëdha të sistemit me riqarkullim është një operacion më i ndjeshëm. Rregulli bazë është mbajtja e përqendrimeve të ulëta gjatë trajtimit dhe kryerja e trajtimit për një periudhë më të gjatë kohore. Kjo kërkon kujdes dhe përvojë. Përqendrimi duhet të rritet ngadalë nga çdo trajtim në tjetrin, duke lënë disa ditë në mes kur trajtimi ndërpritet për të monitoruar me kujdes efektet në mortalitet, sjelljen e peshqve dhe cilësinë e ujit. Në mënyrë tipike, si peshku ashtu edhe biofiltri do të përshtaten, kështu që përqendrimi mund të rritet pa efekte negative dhe probabiliteti i vrasjes së parazitit rritet. Kripa është e shkëlqyer për periudha më të gjata trajtimi, por edhe formalina është përdorur me sukses për intervale prej 4−6 orësh. Biofiltri thjesht përshtatet me formalinën dhe e tret atë substancë si çdo karbon tjetër që vjen nga përbërjet organike në sistem.
Siç u theksua më sipër, nuk është e mundur të jepen përqendrime dhe rekomandime të sakta mbi përdorimin e kimikateve në një sistem me riqarkullim. Llojet e peshkut, madhësia e peshkut, temperatura e ujit, fortësia e ujit, sasia e substancave organike, shkalla e këmbimit të ujit, përshtatshmëria, kripshmëria, etj. duhet të merren në konsideratë. Udhëzuesi i mëposhtëm jep shifra të përafërta.
Kripa (NaCl): Kripa është relativisht e sigurt për t’u përdorur dhe mund të përdoret në ujërat e ëmbla për trajtimin e Ich (Ichthyophthirius multifilis – sëmundja e njollave të bardha) dhe kërpudhat e zakonshme, Saprolegnia). Ich në fazën e jetës pelagjike mund të vritet në 10 ‰ sol të kripës, ndërsa rezultatet e reja sugjerojnë vrasjen e fazave të jetës në pjesën e poshtëme të kollonës ujore, në 15 ‰. Peshku përmban rreth 8 ‰ kripë në lëngjet e trupit dhe shumica e peshqve të ujërave të ëmbla do të toleronin kripërat në ujë rreth këtij niveli, për disa javë. Në inkubatorët, një përqendrim prej 3−5 ‰ do të parandalonte infeksionet me kërpudhat. kujdes, një rritje në përqendrimin e kripës në sistemin RAS mund të nxisë saturimin e gazit në një nivel të pafavorshëm, p.sh. një tendencë e super ngopjes së azotit në sistem mund të krijojë problem të papritshëm.
Formalina (HCHO): Formalina (HCHO): Përqendrimet e ulëta të formalinës (15 mg/L) për periudhë të gjatë kohore (4−6 orë) kanë treguar rezultate të mira në trajtimin e Ichthyobodo necator (Costia), Trichodina sp., Gyrodactylus sp., Sessile ciliates , dhe Ich. Formalina degradohet relativisht shpejt në biofiltër në rreth 8 mg/h/m2 sipërfaqe biofiltri, në 15°C. Megjithatë, nga ana tjetër, formalina mund të zvogëlojë shkallët e konvertimit të azotit bakterial në biofilter.
Peroksidi i Hidrogjenit (H2O2): Nuk përdoret gjerësisht, por eksperimentet kanë treguar rezultate premtuese si zëvendësues i formalinës në përqendrime ndërmjet 8-15 mg/L për 4-6 orë. Performanca e biofiltrit mund të frenohet gjatë trajtimit dhe për të paktën 24 orë pas trajtimit, por efikasiteti do të kthehet në normalitet brenda pak ditësh.
Nuk rekomandohet përdorimi i kimikateve të tjera si Sulfati i bakrit ose kloramina-T. Këto janë shumë efektive për trajtimin e, p.sh. të sëmundjes
bakteriale të verëzave. gjithsesi, biofiltri ka shumë mundësi të dëmtohet. Kështu, i gjithë procesi isistemit me riqarkullim sikurse prodhimi mund të ndikohen lehtësisht. Për infeksionet bakteriale, si furunkuloza, vibrioza ose BKD, përdorimi i antibiotikëve është mënyra e vetme për të kuruar peshkun. Në disa raste, peshqit mund të infektohen me parazitë që jetojnë brenda trupit të tij dhe mënyra më e mirë për t’i luftuar janë, gjithashtu, antibiotikët.
Antibiotikët përzihen në ushqim dhe i jepen peshkut disa herë në ditë, për shembull, për 7 ose 10 ditë. Përqendrimi i antibiotikëve duhet të jetë i mjaftueshëm për të vrarë bakteret, por përqendrimi i përshkruar i mjekimit dhe kohëzgjatja e trajtimit duhet ndjekur me kujdes, pa ndërprerje edhe nëse peshqit ndalojnë së ngordhuri gjatë trajtimit. Nëse trajtimi ndërpritet përpara periudhës së përshkruar të trajtimit, ekziston rreziku i lartë që infeksioni të fillojë përsëri.
Trajtimi me antibiotikë në një sistem kultivimi me riqarkullim do të kishte një efekt të vogël në bakteret e biofiltrit. Gjithsesi, përqendrimi i antibiotikëve në ujë, krahasuar me atë në brendësi të trupit të peshkut që trajtohet me ushqim mjekësor, është relativisht i ulët dhe efekti mbi bakteret në biofilter do të ishte shumë më i ulët. Në çdo rast, duhet të monitorohen me kujdes parametrat e cilësisë së ujit për çdo ndryshim sepse mund të dëshmojë një efekt në biofilter. Mund të jenë të nevojshme korrektimet e shkallës së të ushqyerit, përdorimin e më shumë sasie të ujit të ri ose ndryshimi i shpejtësisë së ujit në sistemin RAS.
Figure 7.5 Vaksinimi i të juvenilëve përdoret zakonisht për peshkun e hiqur nga ferma RAS, për të parandaluar sëmundjet, kur peshqit rriten më tej në kosha (kafazë) notues në det ose në sisteme me ujë-rrjedhëse
Vaksinimi me injeksion manual, siç tregohet në figurë por mund të bëhet, gjithashtu, automatikisht duke përdorur një makinë vaksinimi.
Mund të përdoren disa lloj antibiotikësh, të tillë si sulfadiazina, trimethoprim ose acid oksolinik, si të përshkruara nga veterineri lokal.
Trajtimi kundër IPN, VHS (Septicemia Hemorragjike virale) ose ndonjë virus tjetër nuk është i mundur. Megjithatë, viruset kanë një temperaturë optimale të jetesës së tyre dhe është e mundur të lehtësohet efekti i atyre që janë më pak patogjene, si IPN, duke rritur temperaturën e ujit. Për viruset shumë patogjenë si VHS, humbja e peshkut mund të reduktohet duke ulur shkallën e të ushqyerit. Megjithatë, funksionimi i një ferme peshku që është infektuar me virus nuk të con përpara, dhe e vetmja mënyrë për të gjetur shpëtim nga viruset në fermë është zbrazja e të gjithë fermës së kultivimit të peshkut, dezinfektimin e plotë të sistemit dhe më pas, rifillimin nga e para të aktivitetit.
Kapitulli 8. Shembuj konkretë riqarkullimi
Pionierët Pike perch
Kompania AquaPri po prodhon pike perch në një RAS modern të nivelit të lartë, që prodhon 400−500 ton/në vit produkt peshkor me cilësi të lartë, duke synuar tregun evropian. Ky peshk i ujërave të ëmbla është i njohur për mishin e pastër të bardhë dhe shijen e butë. Pike perch ka qenë tradicionalisht në meny në shumë restorante peshku dhe tashmë ka hyrë në restorantet e sushi për shkak të shijes së saj shumë të veçantë dhe delikate. Megjithatë, rritja e pike është vetëm për ato pak kompani me aftësi për të menaxhuar fazat e ndjeshme larvare dhe zvjedhjen e peshqve juvenilë për të filluar procesin e rritjes. Jo shumë kanë guxuar të investojnë në këtë lloj biznesi, por kompania daneze në pronësi të familjes AquaPri me njohuritë e saj në kultivimin e peshkut të fituara ndër breza ka treguar se kultivimi i pike në sistemet RAS është plotësisht i mundur.
Fig 8.1 RAS për pike (ose zander/sander) e ndërtuar nga AquaPri në 2016 prodhon 600 ton në vit
Burimi: AquaPri A/S.
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
Yellowtail kingfish
Yellowtail kingfish (Seriola lalandi) i njohur gjithashtu si Ricciola/Hiramasa/ amberjack i madh është një specie premium peshku i ujërave të kripura që u fut në sistemin RAS të kultivimit rreth 20 vjet më parë.
Në atë kohë, peshku Yelloëtail kingfish njihej tashmë si një specie akuakulture e kultivuar nëkosha notues në det, dhe shpejt doli se ishte i përshtatshëm për RASin duke treguar produktivitet të mirë. Megjithatë, prodhimi tregtar u zhvillua ngadalë.
Kjo situatë ndryshoi kur kompania Kingfish filloi prodhimin në objektin e saj Kingfish Zeeland në Holandë. Kompania është tani një lider në kultivimin e qëndrueshëm me sistemin RAS në shkallë të gjerë dhe me një kapacitet aktual vjetor prodhimi prej 1 500 ton peshk Yellowtail kingfish të cilësisë së lartë dhe një vëllim të vjeljes së peshkut dhe shitjeve në vitin 2021 prej mbi 900 ton. Zgjerimi është duke avancuar, dhe kapaciteti në objektin Gjerman të kultivimit ishte paarashikuar të arrinte në 3 500 ton deri në fund të vitit 2022. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, procesi i planifikimit për objektin me kapacitet 8 500 ton të kompanisë po përparon siç ishte planifikuar.
Fig 8.2 Veprimtaria e Kingfish Zeeland është certifikuar dhe miratuar si e qëndrueshme dhe miqësore me mjedisin, me Sigurinë Ushqimore dhe Garancinë e Cilësisë nga Këshilli i Administrimit të Aquakulturës (ASC), Praktikat më të mira të
Akuakulturës (BAP) dhe; Konsorciumi Britanik Retail (BRC)
Veprimtaria Kingfish Zeeland ishte fituesi i Çmimit të Përsosmërisë së Ushqimit të Detit 2019 dhe rekomandohet si një zgjedhje e gjelbër nga Good Fish Foundation. Burimi: Kingfish Zeeland.
Kapitulli 8. Shembuj konkretë riqarkullimi
Prodhimi i smolt-eve të salmonit në Norvegji
Industria e kultivimit të salmonit po përmirëson vazhdimisht efikasitetin duke përshpejtuar kohën e prodhimit dhe duke minimizuar rreziqet, si p.sh. duke e rritur salmonin në përmasa më të mëdha se normalja përpara se ta lëshojë atë në kosha notues në det. Kjo çon në kohë më të shkurtra në det dhe më pak rrezik për infeksione në natyrë. Kompania Tytlandsvik AQUA nga Hjelmeland në
Norvegji ka investuar ndjeshëm në RAS për prodhimin e smolt ekstra të mëdha. Në kultivimin e smolt, peshku ka qenë tradicionalisht rreth 100 g përpara se të transferohej në rrjeta në det, por tani smoltet më të mëdha prej 200−400 g (postsmolt) janë bërë gjithnjë e më popullore.
Tytlandsvik AQUA e ka bërë këtë një hap më tej dhe po rrit një sasi të madhe prej 800−1 000 g për të përfituar edhe më shumë nga ritmet e larta të rritjes në mjedisin RAS.
Fig 8.3 Vështrim i përgjithshëm i dy qëndrave të para RAS të ndërtuara në Tytlandsvik në Norvegji për prodhimin e smolteve të mëdhenj prej 800−1 000 g përpara se të lëshohen në koshat notues në det për rritjen përfundimtare të tyre, deri në 5−6 kg
Burimi: Tytlandsvik AQUA.
- Akuakultura me riqarkullim
Për më tepër, kompania përmirëson logjistikën e saj të përgjithshme të kultivimit të peshkut duke shfrytëzuar më mirë kapacitetin e prodhimit të sipërfaqeve të saj të koshave notues. Shkalla e mortalitetit ka qenë jashtëzakonisht e ulët në rreth 0,5 për qind nga koha që duhet për të rritur peshkun, nga 100 g në 800−1 000 g. Aktualisht, kompania po operon me tre sisteme të tilla RAS, secila me një kapacitet prej rreth 6 500 kg ushqim në ditë duke dhënë një shtesë ditore të biomasës prej 8 000 kg, me një FCR prej rreth 0,8. Volumi i prodhimit të çdo RAS është 8 000 m3 i ndarë midis katër cisternave secila prej 2 000 m3. Së shpejti do të shtohet një modul i katërt, duke dhënë një kapacitet total prej 26 000 ton ushqim dhe vëllim prodhimi 32 000 m3 në zonën e prodhimit. Prodhimi i smolteve të mëdhenj do të jetë afërsisht 8 000 ton në vit. Konsumi i energjisë aktualisht është rreth 4−5 kWh për kg peshk të prodhuar dhe pritet të bjerë në 3 kWh kur të arrihet kapaciteti i plotë në fermë.
Kultivimi i karkalecave në RAS
Për dekada të tëra, karkalecat janë rritur jashtë sisteme të hapura, në sisteme të mëdha uji ose pellgje, shpesh me sukses të mirë për shkak të teknologjisë me kosto të ulët dhe rendimenteve të mira të prodhimit. Fatkeqësisht, kultivimi i karkalecave njihet edhe si një industri e paqëndrueshme me shumë rreziqe si përmbytje, ndotje, shpërthime sëmundjesh, etj. Metodat e prodhimit janë kritikuar dhe një ndërgjegjësim në rritje i konsumatorëve ka detyruar prodhuesit e karkalecave të rimendojnë mënyrën se si është vepruar. Rritja e karkalecave në ambiente të brendshme (të mbyllura) duke përdorur teknologjinë RAS është bërë një pjesë e re emocionuese e epokës së kultivimit të karkalecave. Karkalecat e prodhuara në RAS janë pa sëmundje dhe rriten jashtëzakonisht mirë në kushte të pastra optimale duke dhënë një produkt të shkëlqyer për treg i nivelit të lartë. Kërkesa për karkaleca të tillë të prodhuar në mënyrë të qëndrueshme po rritet dhe çmimet pritet të mbeten të forta.
Fig 8.4 SwissShrimp AG ka instaluar dhe operuar me sukses këtë fermë të mbyllur të karkalecave që nga viti 2018
Karkalecat rriten në madhësi nga 10 g deri në 50 g dhe shiten me 80 deri në 150 euro për kg. Burimi: SëissShrimp AG.
Kapitulli 8. Shembuj konkretë riqarkullimi
Modele të fermave të troftës në Danimarkë
Danimarka është, pa dyshim, paraardhësi në kultivimin e troftës miqësore me mjedisin. Rregulloret e rrepta mjedisore i kanë detyruar fermerët e troftës të prezantojnë teknologji të reja për të minimizuar shkarkimin nga fermat e tyre. Riqarkullimi u prezantua duke zhvilluar të ashtuquajturat ferma model peshku për të rritur prodhimin duke ulur ndikimin në mjedis. Në vend që të përdoren sasi të mëdha uji nga lumi, një sasi e kufizuar e ujërave nëntokësore nga shtresat e sipërme pompohet në fermë dhe riqarkullohet. Efekti është i rëndësishëm; një temperaturë më konstante e ujit gjatë gjithë vitit, së bashku me një funksionim modern dhe më lehtë të menaxhueshëm rezulton në ritme më të larta rritjeje dhe efikasitet më të lartë me kosto të reduktuara të prodhimit, përfshirë amortizimin e investimit. Efekti pozitiv në mjedisi mund të shihet në kapitullin 6.
Burimi: Kaare Michelsen, Danish Aquaculture.
Fig 8.5 Një model ferme Daneze kultivimi
Sisteme të mbyllura RAS me kosto të ulët
Fermat e modelit danez zakonisht janë ferma të jashtme (hapura) dhe për këtë arsye në një farë mase janë të rrezikuara nga ndryshimet e motit, sëmundjet dhe grabitqarët. Ndërtimi i RAS në ambiente të mbyllura zakonisht rrit kostot dhe fokusi shpesh përqendrohet drejt rritjes së specieve me vlerë të lartë e cila nuk është në interesin e fermerëve që prodhojnë peshq me vlerë më të ulët. Kjo ka hapur një dritare për zgjidhje teknike më të thjeshta që janë më të lira për të ndërtuar dhe ofruar kosto më të ulëta funksionale. Një shembull i një RAS të tillë është ndërtuar në Danimarkë nga kompania FREA Solutions për të prodhuar troftë ylber, pjesërisht larva dhe fingerlings për vazhdim të rritjes, dhe pjesërisht troftë me madhësi porcioni 300−400 g për përpunim. Teknologjia është synuar në minimum dhe përbëhet nga pompa me helikë me kokë të ulët për furnizuesin kryesor të ujit, ventilatorë me presion të ulët për degazimin dhe ventilatorë të fiksuar për biofiltrat me shtrat lëvizës. Oksigjeni i pastër shpërndahet duke përdorur një sistem pasiv të bazuar në gravitetin (shih platformën e oksigjenit të përshkruar në Kapitullin 2) dhe largimin e grimcave bazuar në sedimentimin dhe filtrimin me shtrat fiks. Përveç një investimi relativisht të ulët, konsumi i energjisë dokumentohet të jetë nën 2 kËh për kg peshk të prodhuar.
Fig 8.6 Ferma e peshkut FREA Solutions prodhon 25 milionë troftë ylber në vit të shitura në madhësi nga 4 g në 400 g për rritje ose përpunim
Uji i freskët i përdorur në sistem, i quajtur gjithashtu ujë i strukturës, pompohet nga kanalizimet në tokën me rërë poshtë dhe uji i refuzuar lëshohet për rrjedhje në të njëjtën zonë. Ferma nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me lumenjtë.
Burimi: FREA Solutions.
Kapitulli 8. Shembuj konkretë riqarkullimi
Riqarkullimi dhe ristok-imi
Lumenjtë e pastër, liqenet dhe rezervat e egra natyrore janë bërë një qëllim i rëndësishëm mjedisor në shumë vende. Ruajtja e natyrës duke rivendosur habitatet natyrore dhe ri-stok-imi me lloje apo specie të peshqve të rrezikuar është një nga iniciativat e shumta.
Trofta e detit është një peshk i njohur sportiv që është prezent në shumë lumenj të Danimarkës, ku pothuajse çdo lumë ka racën e vet. Harta gjenetike e hartuarr nga shkencëtarët ka bërë të mundur dallimin midis racave të ndryshme. Kur trofta e detit maturohet, ajo migron nga deti në lumin e saj të origjinës për të lëshuar vezët. Në pjesën e Danimarkës së quajtur Funen, lumenjtë janë restauruar dhe llojet e mbetura të egra janë shpëtuar nga një program ri-stokimi me përfshirjen e akuakulturës me riqarkullim. Peshqit e maturuar peshkohen me metodën e peshkimit elektrik dhe vezët i nxirren dhe trajtohen në një strukturë me riqarkull. Përafërsisht një vit më vonë, pasardhësit ri-stokohen në të njëjtin lumë nga ku u kapën prindërit e tyre.
Raca të ndryshme janë shpëtuar, dhe në kohën e duhur. Shpresojmë se trofta e detit do të jetë në gjendje të mbijetojë vetë në këtë habitat.
Më e rëndësishmja, ky program ka rezultuar në një shans dukshëm më të mirë për të zënë troftën e detit kur peshkatarët peshkojnë në brigjet e Danimarkës. Prandaj, turizmi i peshkimit është bërë një fitim i mirë për bizneset lokale si hotelet, vendet e kampingut, restorantet, etj. Në përgjithësi, konsiderohet një situatë e favorshme si për natyrën ashtu dhe interesat tregtare lokale.
Figure 8.7 Troftë deti e maturuar që kanë migruar në rrjedhën e sipërme të lumit për lëshimin e vezëve janë kapur me peshkim elektrik dhe transportuart në astrukturën meriqarkullim kuvezët janë fekonduar.
Një vit më vonë të mituritjanë të ri -stokuar në të njëjtënlum ku prindërit u kapën.
Burimi: Linda Bollerup, FGU Fyns Laksefisk, Danimarkë.
- Akuakultura me riqarkullim
Akuaponia
Rritja e bimëve dhe peshqve së bashku ka qenë realizuar prej mijëra vite më parë në Kinën e lashtë. Bimët rriten duke përdorur lëndët ushqyese të ekskretuara nga peshku, dhe si peshqit ashtu edhe bimët mund të vilen për konsum. Në akuakulturën moderne, kombinimi i rritjes së peshkut në një sistem me riqarkullim dhe rritjes së bimëve serë në hidroponi duke përdorur ujë ushqyes pa tokë quhet “akuaponikë”. Teknologjia është komercializuar me sukses në vende si Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por ende nuk është ekonomikisht e qëndrueshme në rajone më të ftohta, si Evropa veriore.
Fig 8.8 Hulumtimi akuaponik në Institutin e Ushqimit dhe Kultivimin Global pranë Copenhagen, Danimarkë
Sistemi është ndërtuar në një objekt ekzistues serë dhe përfshin tanke për rritjen e peshkut dhe tavolina sallate së bashku me një sistem uji riqarkullues me dy brryla ndarës të pavarura uji. Një nga brrylat e ujit kalon përmes një sistemi filtrimi uji dhe mund të rrugëtojë për në tavolinat e bimëve ose përsëri në cisternat e peshkut. Brryli tjetër i ujit furnizon me ujë direkt tavolinat e bimëve për rritjen e maruleve ose barishteve si sherebela, borziloku apo trumza.
Burimi: Paul Rye Kledal, Institute for Global Food and Farming.
Kapitulli 8. Shembuj konkretë riqarkullimi
Kultivimi i salmonit në tokë
Madhësia e fermave të peshkut po rritet vazhdimisht sikurse prodhimi botëror në akuakulturë po rritet. Sot, një fermë mesatare me kosha notues në Detin e Norvegjisë prodhon rreth 5 000 ton salmon për çdo zonë kultivimi. Sistemet me bazë tokësore të kësaj madhësie po arrijnë të aplikojnë projekte të reja me riqarkullim të po shfaqen. Kombinimi i fermave me bazë tokësore me kultivimin në kosha notues është një mënyrë shumë efikase e prodhimit dhe sot ndoshta struktura më konkurruese për speciet e salmonit.
Peshqit e vegjël prodhohen në sisteme joefikase dhe të kontrolluara në tokë përpara se të hidhen në kosha (kafazë) të mëdha në det për t’u rritur. Në disa zona, kultivimi në kafaze (kosha lundrues) nuk është e popullarizuar dhe fermat me bazë tokësore në formën e impianteve të riqarkullimit shihen si një mënyrë për të prodhuar peshk të kultivuar në të ardhmen. Zona e tyre e ndikimit është e ulët dhe po ashtu edhe konsumi i ujit. Megjithëse kostot e prodhimit janë akoma më të larta se në kafaze notuese, sistemet kanë siguri të lartë ushqimore dhe kontroll të plotë të të gjithë parametrave (oksigjeni, amonium, nitrit, dioksid karboni, nivele solide të lëndëve pezull, temperatura, pH, kripshmëria, etj.) dhe prodhimit është konstant dhe i parashikueshëm. Për më tepër, këto ferma mund të ndërtohen pranë qyteteve të mëdha për prodhimin dhe furnizimin lokal, duke kursyer kostot e transportit dhe duke reduktuar emetimet e CO2.
Fig 8.9 Kompania Danish Salmon ështe një nga pionieret e para në kultivimin komercial të salmonit në tokë
Kjo fermë 2 000 ton salmon në Hirtshals, Danimarkë është ndërtuar në vitin 2013. Sistemi bazohet në teknologjinë e riqarkullimit dhe është brenda një ndërtesë të mbuluar për të mbajtur nën kontroll temperaturën dhe për biosiguri të lartë. Salmoni rritet nga vezët, deri në madhësi rreth 4−5 kg në 2 vjet në cisterna të mëdha prej pothuajse 1 000 m3 secila. Çanta të mëdha të bardha, vendosur në plan të parë janë të mbushura me bio media gati për t’u mbushur në dhomat e biofiltrit. Burimi: Axel Søgaard/AKVA group.
Guidë - Akuakultura me riqarkullim
E ardhmja e sistemit me riqarkullim
Numri i sistemeve të kultivimit RAS për prodhimin e juvenilëve të shumë speciesh të ndryshme peshqish do të vazhdojë të rritet për sa kohë që nevojat për të vegjël peshku të shëndetshëm dhe të fortë të gatshëm për furnizim gjatë gjithë vitit është baza e përmirësimit të efikasitetit në kultivimin e peshkut. Furnizimi nga peshkimi komercial ka arritur kufirin e tij dhe tani më shumë se gjysma e konsumit njerëzor të peshkut dhe ushqimeve të detit vjen nga akuakultura. Hendeku i ofertës në tregun e peshkut dhe prodhimeve të detit mund të plotësohet vetëm nga produktet e prodhuara në akuakulturë. Në sektorin e kultivimit të salmonit, po vërehet një rritje e konsiderueshme në objektet e mëdha të smoltit duke e spostuar pjesën e parë të periudhës së kultivimit në kafazenotuese në det për në tokë për të rritur më shpejt peshkun në një mjedis më të sigurt. Këtu ferma të mëdha salmonësh me bazë tokësore për rritjen e salmonit në madhësinë e tregut do të shfaqen në mbarë botën. Prodhimi i peshkut në sisteme RAS pranë konsumatorëve në qytetet e mëdha do të sigurojë peshk të freskët me cilësi të lartë, do të kursejë emetimet e CO2 duke eliminuar rrugët e gjata të mallrave dhe do të përmirësojë vetë-plotësueshmërinë në vendet në fjalë. Projektet e këtij lloji janë duke arritur vëllime prej 5 000 tonësh në vit e më tej, dhe jo e gjitha është salmon. Yelloëtail kingfish është i radhës dhe specie të tjera mund të pritet t’i bashkohen kësaj prirjeje, përfshirë karkalecat.
Projektet e së ardhmes do të përfitojnë gjithashtu nga rritja e automatizimit si larja e biofiltrave dhe kontrolli i vazhdueshëm i pompave dhe makinerive të tjera për të kursyer energjinë. Përdorimi i dixhitalizimit, vizionit kompjuterik dhe makina e të nxënit do të rritet (duke nxjerrë informacion kuptimplotë nga imazhet dhe videot), inteligjenca artificiale do të jetë pjesë e përmirësimit të performancës, si p.sh. nga monitorimi i sjelljes në notim për paralajmërim të hershëm ose parashikim të oreksit të peshkut.
Fig 8.10 Ndërtimi i sistemi të madh RAS- pranë qyteteve më të mëdha në mbarë botën është një prirje në rritje që do të sigurojë peshk të freskët për konsumatorët dhe do të përmirësojë vetë-mjaftueshmërinë në vendet në fjalë
Burimi: Nordic Aqua Ningbo.
Referenca
Aquaetreat, 2007. Manual on Effluent Treatment in Aquaculture: Science and Practise (Report). Outcome of the EU supported Aquatreat.org project
Avault J. W. Jr., 1996. Fundamentals of Aquaculture, A Step-by-Step Guide to Commercial Aquaculture, Baton Rouge, USA, AVA Publishing Company Inc., 1996, ISBN 0-9649549-0-7
Barnabé, G., eds., 1990. Aquaculture, Volume 1 & 2, Chichester, England, Ellis Horwood Limited, ISBN 0-13-044108-2
Brock, T., D., Smith, D., W. & Madigan M., T., 1984. Biology of Microorganisms, USA, Prentice-Hall International, ISBN 0-13-078338-2
Brown, L., 1993. Aquaculture for Veterinarians: Fish Husbandry and Medicine, Oxford, UK, Pergamon Press Ltd., ISBN 008-040835
FAO. 2020. The State of World Fisheries and Aquaculture 2020. Sustainability in action. Rome. FAO. https://doi.org/10.4060/ca9229en
Jokumsen, A. & Svendsen, L. M., 2010. Farming of Freshwater Rainbow Trout in Denmark, DTU Aqua, National Institute of Aquatic Resources. DTU Report no. 219-2010. ISBN 978-87-7481-114-5
Lekang, O., 2020. Aquaculture Engineering, Norwegian University of Life Sciences, Drobakveien, Norway. Third edition, John Wiley & Sons Ltd, 2020, ISBN 9781119489016
Remmerswaal, R.A.M., 1997. Recirculating Aquaculture Systems, INFOFISH Technical Handbook 8, ISBN 983-9816-10-1
Timmons, M.B., & Ebeling, J.M., 2002. Recirculation Aquaculture, NRAC Publication No. 01-007, USA, Cayuga Aqua Ventures, ISBN 978-0-9712646-2-5
Wheaton, F. W., 1993. Aquacultural Engineering, Malabar, Florida, USA, Krieger Publishing Company, 1993, ISBN 0-89464-786-5
Shtojcë
Listë e plotë për t’u përdorur në implementimin e sistemit me riqarkullim
1.0 Informacion mbi projektin
1.01 Përshkruaj objektivin, synimin, qëllimin e projektit
1.02 Speciet nën kultivim
1.03 Prodhimi për vit, në ton, në numër
1.04 Madhësia e peshkut të futur/të realizuar/ plani i prodhimit
1.05 Numri i cikleve(duar prodhimi)/vit
1.06 Vlerësimi i shkallës së konvertimit të ushqimit (FCR)
1.07 Ekzistenca e planeve apo informacione të tjera të disponueshme
1.08 Disponueshmëria e lejës për shkarkimet? Kufizimet, niveli i miratimit, etj.
1.09 Disponueshmëria e menaxherit të fermës apo specialistit të peshkimit.
1.10 Informacione të tjera thelbesore, problem specifike, etj?
2.0 Informacione për vendndodhjen
2.01 Ujë i kripur apo i ëmbël? Kripshmeria e ujit të detit.
2.02 Burimi i ujit i disponueshëm. Ujë i detit, lumë, ujë nëntokësor, pus.
2.03 Sasia e ujit të disponueshëm Liter/sek.
2.04 Temperatura e ujit?
Verë/Dimër. Luhatjet ditë/natë
2.05 Analiza të ujit?
Rezultatet? PH?
2.06 Kushtet klimaterike, temperatura maks/min e ajrit, dimra të fortë, nxehtësi ekstreme në verë, etj?
2.07 Rrethana të sheshit të ndërtimit?
2.08 Temperatura e tokës, max/min.
2.09 Zonë tokësore e disponueshme? Forma e zonës së ndërtimit
2.10 Hapësirë e disponueshme për trajtimin e ujërave të shkarkimit?
Marrëveshje për vaskat, zona e kullimit etj?
2.11 Referenca mbi nivelin zero me nivelin e detit?
2.12 Furnizimi lokal me energji? Specifikime.
3.0 Përmbajtja e pajisjeve
3.01 Inkubatori
3.02 Çelja e vezëve/ushqimi i parë
3.03 Pararritja/Larvat
3.04 Rritja
3.05 Riprodhuesit
3.06 Prodhimi i ushqimit të gjallë
3.07 Njësia spastruese
3.08 Njësia e karantinës/njësia e brëndshme e aklimatizimit/e jashtëme
3.09 Trajtimi i ujërave hyrës
3.10 Trajtimi i ujërave të përdorura
3.11 Klasifikimi/prodhimifinal/shpërndarja gjallë e prodhimit
3.12 Përpunimi/paketimi/magazinatftohëse/ makina për akull
3.13 Laborator/ambjent për workshope/mensë
3.14 Gjenerator për emergjencë
3.15 Gjenerator oksigjeni/cisternë emergjente oksigjeni
3.16 Ngrohëse uji/sistem ngrirje
3.17 Kërkesa për ndërtesë, izolim
3.18 Arkitektura, rrethimi
Tiparet kyçe:
• Ndihmon fermerët për konvertimin drejt akuakulturës riqarkulluese
• Njohje me teknollogjinë dhe metodat e menaxhimit
• Informon për praktikat e mira të transferimit tek akuakultura riqarkulluese
• Këshillon mbi trajtimin e ujërave dhe përpunimin e ujërave të mbetura
• Shembuj konkretë nga projekte të ndryshme riqarkulluese
Autori, Jacob Bregnballe, nga Grupi AKVA ka punuar në të gjithë botën me akuakulturën riqarkulluese, si në kërkimin shkencor ashtu dhe në praktikë për më shumë se 40 vjet. Ai drejton fermën e tij të peshkut në Danimarkë për 25 vjet dhe ka qenë i përfshirë në shumë inovacione teknologjike për përmirësimin e sistemeve të riqarkullimit për një gamë të gjerë llojesh të ndryshme të akuakulturës.
Ky udhëzues është botuar bashkërisht nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO) dhe Organizata Ndërkombëtare Eurofish.
Eurofish International Organisation
H.C. Andersens Boulevard 44-46
DK-1553 Copenhagen V Denmark
Tel.: (+45) 333 777 55 info@eurofish.dk www.eurofish.dk
FAO Regional Office for Europe and Central Asia
FAO-RO-Europe@fao.org
Tel.: (+36) 1 4612000
www.fao.org/europe
Food and Agriculture Organization of the United Nations
Budapest, Hungary
Albanian 2024
