fill the gaps _ Δίκτυο παρεμβάσεων στα Εξάρχεια

Fill the gaps_Δίκτυο παρεμβάσεων στα Εξάρχεια.

Ξάνθη, 2018

fill the δίκτυο

Βυργιώτη Ερασμία_ΑΜ 601361 ομάδα Ζαννίκου Αικατερίνη_ΑΜ 601380 εργασίας Σπηλιώτη Ευαγγελία_ΑΜ 601320

Πατρίκιος Γεώργος υπεύθυνοι Παπαγιαννόπουλος Γεώργιος καθηγητές Κόκκορης Παναγιώτης

τα Εξάρχεια Κατά τη δεκαετία του 1840 Κυκλαδίτες μάστορες συρρέουν προς την Αθήνα για να συμβάλλουν στις εργασίες ανοικοδόμησης της νέας πρωτεύουσας. Αρχικά, εγκαθίστανται στις παρυφές της πόλης, βορειοανατολικά της συνοικίας της Νεάπολης και δημιουργούν ένα νέο οικισμό, το Προάστιο Νεάπολης. Κατά τον Μπίρη, πρόκειται για ένα πραγματικό χωριουδάκι, με τα μαγαζάκια του, με δρομάκια εις αυτοφυές δίκτυον, εξήντα περίπου μικρόσπιτα περιβαλλόμενα από αυλή και κάποιο αμπελάκι. Στα μέσα του 19ου αιώνα η πόλη των Αθηνών προεκτείνεται προς τα βορειοανατολικά, όπου και ανεγείρεται το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Το Προάστιο ενσωματώνεται στο σχέδιο πόλης (1865), η τιμή γης ανεβαίνει, και ο οικισμός χάνει την αρχική του κοινωνική συνοχή και τον αμιγή λαϊκό του χαρακτήρα. Επιβάλλεται ορθοκανονικό πολεοδομικό σύστημα που διαρρηγνύεται από το προϋπάρχον ακανόνιστο δίκτυο, το οποίο και εν μέρει διατηρείται, μαζί με τα λαϊκά κτίσματα και τις αυλές. Βάσει των νέων χαράξεων, η περιοχή οικοπεδοποιείται με άξονα την μικρή ιδιοκτησία, γεγονός που προσελκύει μικροαστικά και μεσαία στρώματα. Οικοδομούνται με γρήγορους ρυθμούς κατοικίες κατά τα εκλεκτικιστικά πρότυπα της εποχής, με όψεις αυστηρά διαμορφωμένες στα όρια των οικοπέδων προς το δρόμο. Συνολικά, διαμορφώνεται μία πολυτυπία της κατοικίας χαμηλού ύψους. Σταδιακά, o χαρακτήρας της περιοχής αλλάζει οριστικά. Στην περιοχή Πυθαράδικα (σημερινή οδός Θεμιστοκλέους), όπου προϋπήρχαν εργαστήρια κατασκευής πιθαριών, αναπτύσσεται έντονη εμπορική δραστηριότητα. Μάλιστα, χάριν της φήμης του ονόματος ενός καταστηματάρχη, του Βασίλειου Έξαρχου,

4

η περιοχή μετονομάζεται σε Εξάρχεια (περί το 1900), γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της ως εμπορικό κέντρο. Τα Εξάρχεια αποκτούν βαθμιαία στοιχεία κέντρου πόλης και εμφανίζονται χρήσεις που εξυπηρετούν τη νέα αστική ζωή: καφενεία, θέατρα, κινηματογράφοι. Ταυτόχρονα, συσπειρώνονται άνθρωποι προσκείμενοι προς τις τέχνες και τα γράμματα, ενώ η ύπαρξη του Πολυτεχνείου και του Χημείου στην περιοχή διαμορφώνουν έναν σταθερό άξονα ενεργού φοιτητικής παρουσίας και δράσης. Ως επακόλουθο αυτών, η ύπαρξη βιβλιοπωλείων, εκδοτικών οίκων, τυπογραφείων, βιβλιοδετείων κλπ εδραιώνεται στην περιοχή, και μάλιστα σε επίπεδο πόλης. Συμπερασματικά, διαμορφώνεται η συνύπαρξη κατοικίας και χρήσεων υπερτοπικής σημασίας, αλλά και η συνύπαρξη διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, με διαχρονικότερες αυτές των φοιτητών, καλλιτεχνών και διανοούμενων.

1 Μπίρης, Αι Αθήναι, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1966 2 Πορτάλιου Ε., σημειώσεις για το μάθημα του Αστικού Σχεδιασμού, Eθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 2009 3 αποτελούμενη από τις σημερινές οδούς Νικηταρά, Μαυροκορδάτου, Κιάφας, Ζαλόγγου, Σουλίου, Γραβιάς, Λόντου, Κωλέττη, Τζαβέλλα, Μάνης και Μεσολογγίου και με κεντρική οδό την Εμμ. Μπενάκη (οδός Προαστίου) 4 Ο Βασίλειος Έξαρχος φτάνει περί το 1800 στην Αθήνα από την Κόνιτσα και ανοίγει ένα μεγάλο παντοπωλείο στη συμβολή των οδών Θεμιστοκλέους και Σόλωνος.

Αθήνα, 1843 (Plan d’Athenes, Chenavard, 1843). Το Προάστιον εκτός του επίσημου σχεδίου πόλης.

Η ανάπτυξη της πόλης των Αθηνών έως τα τέλη τη δεκαετίας του 1870 (Kaupert, 1881). Οι νέες χαράξεις επιβάλλονται στο Προάστιο.

Στα χρόνια που ακολουθούν, στο πλαίσιο των γενικότερων οικονομικοπολιτικών ανακατατάξεων της χώρας και της έντονης ανοικοδόμησης του κέντρου, η περιοχή πυκνώνει και μεταβάλλεται αισθητικά, ως αποτέλεσμα των εκάστοτε αρχιτεκτονικών μορφών, αλλά και των διάφορων Οικοδομικών Κανονισμών. Σύντομα εμφανίζονται αξιόλογα δείγματα μοντέρνας μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής που αναγνωρίζονται αργότερα ως διατηρητέα. Από το 1929 κι έπειτα, με τη δυνατότητα σύστασης οριζόντιας ιδιοκτησίας, τη θέση των παλαιών, χαμηλού ύψους κτηρίων, καταλαμβάνουν προοδευτικά νέες, πολυώροφες οικοδομές, που εκμεταλλεύονται τον ιδιωτικό χώρο κατά το μέγιστο δυνατό. Νέο κύμα μεσοαστικών στρωμάτων εισέρχεται, μαζί με νέες δραστηριότητες, κυρίως οικονομικές και διοικητικές: γραφεία, ιατρεία κλπ. Παρ΄ ότι τα Εξάρχεια καταφέρνουν να διατηρήσουν μία σχετική ισορροπία του αστικού τους τοπίου και μία αρχιτεκτονική ποιότητα στο δομημένο τους περιβάλλον, είναι πλέον εμφανές ότι το κτιριακό απόθεμα έχει αυξηθεί σημαντικά σε βάρος του δημόσιου χώρου. Αργότερα, με το σύστημα της αντιπαροχής, με συνενώσεις ιδιοκτησιών, οικοδομούνται κτίρια μεγαλύτερης κλίμακας, που αυξάνουν τον ΜΟ των υψών, αλλά προσφέρουν στο δημόσιο χώρο τις χαρακτηριστικές στοές, ως διαπλάτυνση του πεζοδρομίου. Η ανοικοδόμηση αυτή συμβαίνει σε όλη την έκταση της περιοχής, εκτός του βορειοανατολικού τμήματος της, στο οποίο

Νεάπολη, 1882. Στο βάθος, ο Λυκαβηττός και αριστερά, οι πρόποδες του Στρέφη.

Η πλατεία Εξαρχείων (φωτο. Jeff Schaper, 1974)

ισχύουν ειδικοί όροι δόμησης, καθώς από το 1989 με ΠΔ (ΦΕΚ Δ/411) χαρακτηρίζεται ως παραδοσιακό τμήμα της πόλης των Αθηνών. Την ευρύτερη περίοδο ακμής και πύκνωσης του κέντρου ακολουθεί η περίοδος υποβάθμισης των τελευταίων δεκαετιών. Κατ΄αντιστοιχία, τμήματα των Εξαρχείων απαξιώνονται και σταδιακά εγκαταλείπονται με διαφορετική ένταση, με αποκορύφωμα την οικονομική κρίση του 2008. Τα κενά ισόγεια αποτελούν το εντονότερο και προβληματικότερο χωρικό αποτύπωμα της κρίσης αυτής, καθώς προκύπτει ένας φαύλος κύκλος: το αστικό περιβάλλον υποβαθμίζεται λόγω των εγκαταλελειμμένων κτηρίων, και τα κτήρια εγκαταλείπονται λόγω της υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος. Το φαινόμενο αυτό αναδιαμορφώνει και πάλι το τοπίο της περιοχής. Συμπερασματικά, η σταδιακή διαμόρφωση του αστικού τοπίου, η ποικιλία των αρχιτεκτονικών μορφών και της κλίμακας, η πολυμορφία του δημόσιου χώρου συνθέτουν στα Εξάρχεια ένα περιβάλλον που μιλάει για την αδιάλειπτη ιστορική πορεία της περιοχής ως κομμάτι του κέντρου της Αθήνας και προσδίδει αξία στη συνολική διαμόρφωση της φυσιογνωμίας της πόλης. Κατ΄αντιστοιχία, τα Εξάρχεια γίνονται αποδέκτες των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει τόσο το κέντρο, όσο και συνολικά η πόλη.

Τα Εξάρχεια, σήμερα.

5

01 Οδικό Δίκτυο Εξαρχείων

Αστικές λεωφόροι Συλλεκτήριες οδοί Πρωτεύον τοπικό δίκτυο Δευτερεύον τοπικό δίκτυο Πεζόδρομοι

Αναγνώριση περιοχής Τα Εξάρχεια ορίζονται από τέσσερις μεγάλους οδικούς άξονες, εκ των οποίων οι δύο αποτελούν αστικές λεωφόρους, Λ. Αλεξάνδρας και Πατησίων, και οι άλλοι δύο λειτουργούν ως συλλεκτήριες οδοί, Ακαδημίας και Ιπποκράτους. Η χάραξη των δρόμων είναι βασισμένη στο ιπποδάμειο σύστημα ακολουθώντας μία παραλληλία ανάμεσα στους τέσσερις αυτούς άξονες, με εξαίρεση τα παλαιότερα κτισμένα τμήματα της περιοχής, των οποίων οι δρόμοι αναπτύσσονται οργανικά. Συνολικά, η περιοχή παρουσιάζει μια εσωστρέφεια όσον αφορά το οδικό δίκτυο. Διακρίνουμε δύο οριζόντιους διαμπερείς άξονες οι οποίοι έχουν στοιχεία υπερτοπικού χαρακτήρα, την οδό Μαυρομιχάλη και την Χαρ. Τρικούπη, ενώ οι υπόλοιποι βασικοί άξονες έχουν χαρακτήρα τοπικού δικτύου καθώς δεν είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να συλλέγουν μεγάλη ένταση κυκλοφοριακής ροής εντός των ορίων της γειτονιάς. Παρόλα αυτά μοιάζουν να χρησιμοποιούνται καταχρηστικά ως υπερτοπικό δίκτυο, γεγονός που εντείνει την κυκλοφοριακή φόρτιση που εμφανίζεται στην περιοχή, κυρίως στις διασταυρώσεις των δρόμων με τους τέσσερις περιφερειακούς άξονες. Ωστόσο, καθώς βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας, τα Εξάρχεια έχουν αρκετά καλή σύνδεση, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, σχεδόν με όλα τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, ενώ ‘‘σύντομα’’ προγραμματίζεται και η κατασκευή της νέας γραμμής μετρό U, στην οποία περιλαμβάνεται και η στάση στην πλατεία Εξαρχείων, γεγονός που θα λειτουργήσει θετικά τουλάχιστον ως προς την αποσυμφόρηση της περιοχής από την έντονη παρουσία αυτοκινήτων. Στην έκταση της περιοχής έχει πεζοδρομηθεί ένας μεγάλος αριθμός δρόμων, στοιχείο που αποδεικνύει τόσο την ανάγκη όσο και την πρόθεση προς την διευκόλυνση της ελεύθερης κίνησης των πεζών.

02 Δομημένο Αδόμητο Τα Εξάρχεια αποτελούν μία πυκνοκατοικημένη περιοχή με περιορισμένους ελεύθερους χώρους. Ωστόσο η περιοχή γειτνιάζει με τρεις από τους σημαντικότερους πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας, το Πεδίο του Άρεως, το Λυκαβηττό και το Λόφο Στρέφη. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, 2001, ο πληθυσμός της περιοχής ανέρχεται στους 22.068 κατοίκους και η συνολική έκταση της περιοχής είναι 900 στρέμματα. Σε αυτόν τον αριθμό υπολογίζεται ότι η έκταση των ανοιχτών δημόσιων χώρων (πάρκα, πλατείες, πεζόδρομοι, στοές) είναι 114.000 τ.μ., δηλαδή σε έναν κάτοικο αντιστοιχούν 5,1 τ.μ. δημόσιου χώρου, ενώ η έκταση πρασίνου (υψηλή βλάστηση) είναι 75.500 τ.μ., το μεγαλύτερο μέρος του οποίου καταλαμβάνει ο Λόφος του Στρέφη και ο υπαίθριος χώρος του Αρχαιολογικού Μουσείου, με αντιστοιχία 3,4 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο. Παρατηρώντας τον διπλανό χάρτη, δομημένου-αδόμητου, είναι εμφανής η ύπαρξη ενός μεγάλου ποσοστού αδόμητου χώρου, εκτός των δρόμων και των εσωτερικών ακαλύπτων των οικοδομικών τετραγώνων, που παραμένει ανεκμετάλλευτο. Καταμετρώντας αυτούς τους χώρους, στους οποίους συγκαταλέγονται υπαίθρια πάρκινγκ, κενά οικόπεδα, σκουπιδότοποι κ.α, υπολογίζεται ότι μία συνολική έκταση περίπου 20.900 τ.μ. θα μπορούσε να αξιοποιηθεί αναλόγως και να προσφέρει μια σημαντική αύξηση του ποσοστού εκείνου των δημόσιων ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου της περιοχής.

03 Ύψη Κτιρίων

Αδόμητοι ανενεργοί χώροιΑστικά κενά

Το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής χαρακτηρίζεται από μεγάλα κτιριακά ύψη, συνήθως από πέντε ορόφους και πάνω. Τα κτίρια αυτά αποτελούν κυρίως κτίρια μεικτής χρήσης, κατοικίας και γραφείων και βρίσκονται στη ζώνη που γειτνιάζει με τις οδούς Ιπποκράτους, Ακαδημίας, Πατησίων, Δεληγιάννη, Σπ. Τρικούπη και Μεταξά. Ωστόσο, στο βορειοανατολικό κομμάτι που εκτείνεται κάτω από το λόφο του Στρέφη, συναντούμε χαμηλότερους κτιριακούς όγκους, γεγονός που οφείλεται στο ανάγλυφο του εδάφους, αλλά και στη χρήση τους ως κατοικίες. Συνολικά τα ισόγεια κτίσματα που έχουν απομείνει, αποτελούν κυρίως εγκαταλελειμμένους χώρους ή μισογκρεμισμένα κτίρια. Παρόλο που το συνολικό ύψος των κτιρίων είναι αρκετά μεγάλο, χάρη στη χρήση της έννοιας του ιδεατού στερεού, που εφαρμόστηκε σχεδόν σε όλες τις πολυκατοικίες που κατασκευάστηκαν μετά το 1985 στην περιοχή, επιτυγχάνεται ο μέγιστος δυνατός ηλιασμός των δρόμων. Επίσης προκύπτει και μία καλύτερη σχέση κλίμακας ανάμεσα στους περιπατητές και τα συνεχή μέτωπα των κτιρίων. Απόψεις κορυφογραμμών στην περιοχή

Το ιδεατό στερεό

6

04 Τοπόσημα

πολεοδομική προσέγγιση 15

1 2

1

12 5

3 4

28 27

5 6 7 8 9 10 11

13 21 1

16

7

19

9

26

22

10

12 13 14 15 16 17 18 19

3

6

18

Χώροι κοινωνικού-

25

πολιτιστικού ενδιαφέροντος 23

4

17

11

20

24 8

20

2 21 22 23 24 25 26

21. Θέατρο Εξαρχείων Πρόκειται για νεοκλασικό κτίριο του 19ου αιώνα που μετασκευάστηκε σε θέατρο το 1989 από τον αρχιτέκτονα Κ. Δεκαβάλλα. Φιλοξενεί θιάσους και διαφόρων ειδών εκδηλώσεις, όπως συνελεύσεις της γειτονιάς και άλλων συλλογικοτήτων, ποιητικές βραδιές κ.α.

14

27 28

Ελεύθεροι-ανοιχτοί χώροι

1. Πλατεία Εξαρχείων Διαμορφώθηκε γύρω στο 1965, έχει τριγωνικό σχήμα και στο κέντρο της βρίσκεται το γλυπτό των τριών Ερώτων. Σχέδια για τη διαμόρφωση της υπήρξαν το 1985 και το 2003, και λόγω αντιδράσεων υλοποιήθηκαν με τη συμμετοχή των κατοίκων.Αποτελεί τόπο πολιτικής και πολιτιστικής ζύμωσης, ενώ πολλές φορές σημειώνονται παραβατικές συμπεριφορές και παραμελείται.

2. Πάρκο Ναυαρίνου Το 2009, έπειτα από την σύσταση της Επιτροπής Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων, ο χώρος στάθμευσης που προοριζόταν να οικοδομηθεί, μετατράπηκε σε έναν αυτοδιαχειριζόμενο χώρο πρασίνου. Η κίνηση αυτή στηρίχτηκε από το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων και αποδεικνύει πως συλλογικές δράσεις μπορούν να επιφέρουν αξιόλογα αποτέλεσματα στο χώρο.

3. Λόφος Στρέφη Η δενδροφύτετυση του άρχισε γύρω στο 1920, ενώ μέχρι τότε λειτουργούσε εκεί λατομείο. Το όνομά του το πήρε από την οικογένεια Στρέφη το 1963, που δώρισε την έκταση στο Δήμο Αθηναίων. Στο λόφο υπάρχει μικρό υπαίθριο θεατράκι, γήπεδο μπάσκετ, παιδική χαρά και χώρος κυλικείου, ωστόσο η παραμέληση του είναι εμφανής.

4. Πλατεία Κάνιγγος Αρχικά είχε κυκλικό σχήμα, στη συνέχεια όμως σχεδιάστηκε ως δύο τριγωνικά κομμάτια τα οποία διακόπτονται από την οδό Ακαδημίας. Γύρω της βρίσκονται εκπαιδευτήρια και φροντιστήρια λόγω της εγγύτητας της με το Ε.Μ.Π το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ.α.

22. ΒΟΞ Πρόκειται για έναν ιστορικό καλοκαιρινό κινηματογράφο της Αθήνας. Άνοιξε για πρώτη φορά το 1938 και από το 1997 έχει κηρυχθεί διατηρητέος. Παράλληλα με τον κινηματογράφο στο ισόγειο του κτιρίου, μέχρι και πρίν λίγο καιρό, λειτουργούσε καφέ-βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Λιβάνη. Σήμερα στεγάζει το Κατειλημμένο Κοινωνικό Κέντρο Βοξ.

7. Μπλέ Πολυκατοικία Μία από τις παλαιότερες πολυκατοικιές της Αθήνας, κατασκευασμένη το 1933, με αρχιτέκτονα τον Κ. Παναγιωτάκου, αποτελεί σταθμό της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Το όνομα οφείλεται στον αρχικό χρωματισμό της και πρεσβεύει το όραμα μιας ιδιαίτερης κοινωνικής επαφής και συνεύρεσης των ενοίκων. Κατά τα Δεκεμβριανά, όντας υπό κατασκευή χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο.

8. Μνημείο Αλ. Γρηγορόπουλου Στη συμβολή των πεζόδρομων Τζαβέλλα και Μεσολογγίου δολοφονήθηκε στις 6 Δεκέμβρη του 2008 ο δεκαπεντάχρονος Αλ. Γρηγορόπουλος από ειδικό φρουρό της ΕΛ.ΑΣ. Έπειτα από ένα μεγάλο διάστημα μαζικών εξεγέρσεων σε όλη την Ελλάδα, το σημείο μετατράπηκε σε μνημείο, με πρωτοβουλία φίλων και κατοίκων.

10. An Club Λειτουργεί από το 1976 και αποτελεί το παλαιότερο ρoκ κλάμπ της Ελλάδας. Έχει φιλοξενήσει πολλές και σημαντικές συναυλίες για την underground και ροκ μουσική σκηνή.

28. Στέκι Μεταναστών Δημιουργήθηκε το 1997 σε ένα κτίσμα της οδού Βαλτετσίου με πρωτοβουλία του Δικτύου Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών και στη συνέχεια μετακινήθηκε στην Τσαμαδού. Στο Στέκι πραγματοποιούνται συνελεύσεις αντιρατσιστικών και μεταναστευτικών οργανώσεων και μεταξύ άλλων στόχος είναι η προσφορά προσιτής στέγης και ενός ανοικτού κοινωνικού χώρου σε ευπαθείς ομάδες.

13. Ε.Μ.Π Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο κατασκευάστηκε σε τρείς φάσεις: α) 1862-1876, Λ. Καυταντζόγλου ως κληροδότημα των Ν.Στουρνάρη, Μ. & Ε. Τοσίτσα, Γ.Αβέρωφ. β) 1930-1935 Κ. Κιτσίκης γ) 1950-1957 Εμ. Κριεζής. Είναι έντονα συνδεδεμένο με τη νεότερη πολιτική ιστορία, καθώς αποτέλεσε χώρο εξέγερσης κατά της δικτατορίας τον Νοέμβριο του 1973.

13. Παλαιό Χημείο Το κτίριο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ε.Τσίλλερ και κατασκευάστηκε το 1887. Από το 1890 αρχίζει η λειτουργία του ως το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από εκεί ξεκίνησαν οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που κατέληξαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973. Σήμερα το κτίριο στεγάζει το Μουσείο Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας.

37ο Δημοτικό Σχολείο Κωλέττη Κατασκευάστηκε το 1932 με αρχιτέκτονα τον Νίκο Μητσάκη και λειτούργησε ως εξαθέσιο Δημοτικό σχολείο στην περιοχή. Το 2016 ανακοινώθηκε η απόφαση συρρίκνωσης του, γεγονός που βρήκε αντίθετους τους κατοίκους και έπειτα από κινητοποιήσεις πέτυχαν τη διαφάλιση της λειτουργίας του.

Λαϊκή της Καλλιδρομίου Λαμβάνει χώρα κάθε Σάββατο πρωί και αποτελεί την πιο ζωντανή λαϊκή αγορά της πόλης. Είναι σημείο συνάντησης, συντελεί στη διατήρηση και την ενίσχυση κοινωνικών δεσμών τόσο των κατοίκων όσο και άλλων επισκεπτών.

Χώροι ιστορικού ενδιαφέροντος

6. Πολυκατοικία Στουρνάρη-Ζαϊμη Κατακσευασμένη το 1934, με βάση τα σχέδια των αρχιτεκτόνων Θ. Βαλεντή. και Π. ΜΙχαηλίδη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει τόσο η οργάνωση των κατόψεων όσο και η διάρθωση των όψεων, που εφράζει το διεθνές Μοντέρνο Κίνημα.

Δημόσια κτίρια

12. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο οικοδομήθηκε το 1866-1891 με αρχιτέκτονες τους L. Lange, Π.Κάλκου και E. Ziller. Στεγάζει μόνιμες συλλογές όπως, η Συλλογή Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, Έργων Γλυπτικής, Αγγείων και Μικροτεχνίας, Μεταλλοτεχνίας και τη Συλλογή Αιγυπτιακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων.

7

05α Χρήσεις γης_Ισόγειοο

εστίαση_αναψυχή_ ψυχαγωγία κατοικία τοπικό εμπόριο υπερτοπικό εμπόριο προσωπικές υπηρεσίες κτίρια χωρίς χρήση χώροι υπό κατάληψη διοίκηση_υπηρεσίες εκπαίδευση επαγγελματικοί χώροι εγκαταλελειμμένα κτίρια θρησκευτικοί χώροι πολιτιστικοί χώροι

(θέατρα, σινεμά, ωδεία κλπ) πολιτισμός (μουσεία)

κολεκτίβες_κοινωνικοί χώροι_σύλλογοι κτίρια υπό ανέγερση περίθαλψη

Το 1862 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο, γεγονός που δημιούργησε συνθήκες συγκέντρωσης χρήσεων που αφορούν την εκπαίδευση και τις ευρύτερες ανάγκες των φοιτητών, όπως βιβλιοπωλεία, ιδιωτικά φροντιστήρια, τυπογραφεία καθώς και χώροι αναψυχής. Σε άμεση σχέση, πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις στέγασαν τα γραφεία τους στην περιοχή.[1] Κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης, η περιοχή έγινε το επίκεντρο πολιτικών δραστηριοτήτων της αριστεράς και της ακροαριστεράς με πρωταγωνιστές τους φοιτητές, ενώ ταυτόχρονα αναπτύχθηκε η αγορά των εκδόσεων και των βιβλίων με πολιτικό περιεχόμενο, χρήσεις που ήδη παρουσίαζαν αυξημένη συγκέντρωση προσδίδοντας έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην περιοχή. Εμφανίστηκε παράλληλα αύξηση των επαγγελματικών γραφείων, δικηγόρων και μηχανικών, στα Εξάρχεια ως συνέπεια της συνολικής μεγέθυνσης της πόλης. Στη συνέχεια, παρατηρείται αύξηση των κέντρων διασκέδασης, η οποία εντείνεται με το κλείσιμο πολλών δραστηριοτήτων αναψυχής της Πλάκας το 1982 λόγω της ανάπλασής της, καθιστώντας έτσι τα Εξάρχεια ζώνη διασκέδασης υπερτοπικής σημασίας, με ομοιογένεια ωστόσο στην πελατεία. Οι χρήσεις στα Εξάρχεια μεταβάλλονται ξανά με το χτύπημα της οικονομικής κρίσης στα τέλη του 2008. Καταστήματα, κυρίως σχετιζόμενα με εμπόριο τοπικής σημασίας, δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. Το ποσοστό των κλειστών καταστημάτων ωστόσο δεν διαφέρει με την κατάσταση σε άλλες περιοχές του κέντρου της Αθήνας και έτσι ανατρέπονται φήμες που σχετίζουν το φαινόμενο των κλειστών καταστημάτων με τις «ταραχές και την παραβατικότητα» που εκδηλώνονται στην περιοχή. Παρόλα αυτά, καταστήματα υπερτοπικού και ειδικού εμπορίου (βιβλίο, εκδόσεις, μουσική, είδη σχεδίου), μπορεί να έχουν συρρικνωθεί αλλά η παρουσία τους εξακολουθεί να είναι σημαντική.[2] Στα Εξάρχεια και συνολικότερα στο Κέντρο της Αθήνας, παρατηρείται πως οι χώροι που αδειάζουν, καλύπτονται στη συνέχεια, με νέες χρήσεις, συχνά σχετιζόμενες με την αναψυχή. [3] [1] Χρηστίδου Στ., 1990:163 [2] Μπελαβίλας κ.α,2015 [3] Μαντουβάλου Μ., 2010:3

05β Χρήσεις γης_Όροφος

κατοικία επαγγελματικοί χώροι μικτή χρήση προσωπικές υπηρεσίες κτίρια χωρίς χρήση χώροι υπό κατάληψη διοίκηση_υπηρεσίες εκπαίδευση εγκαταλελειμμένα κτίρια θρησκευτικοί χώροι πολιτιστικοί χώροι

(θέατρα, σινεμά, ωδεία κλπ)

πολιτισμός

Σήμερα, τα Εξάρχεια χαρακτηρίζονται ως περιοχή γενικής κατοικίας, καθώς παρατηρείται η συνύπαρξη της κατοικίας με χρήσεις υπερτοπικής σημασίας όπως η εκπαίδευση, η αναψυχή και το εμπόριο. Χρήσεις όπως αυτές του πολιτισμού, των βιβλιοπωλείων, αλλά και οι διάφορες πολιτικές δραστηριότητες, που σχετίζονται είτε με πολιτικά γραφεία, καταλήψεις, στέκια, είτε με συζητήσεις, εκδηλώσεις, συνελεύσεις ή και πορείες, συνεχίζουν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της φυσιογνωμίας της περιοχής. Στον χάρτη χρήσεων γης του ισογείου, φαίνεται πως η κατοικία στο ισόγειο είναι συγκεντρωμένη κατά κύριο λόγο στην περιοχή του λόφου Στρέφη και λίγο λιγότερο στην περιοχή του Μουσείου. Στο νοτιοδυτικό τμήμα των Εξαρχείων, κυρίως νότια από τις οδούς Στουρνάρη και Θεμιστοκλέους, επικρατούν άλλες χρήσεις πέραν της κατοικίας, με βασικές το λιανικό εμπόριο τοπικού και υπερτοπικού χαρακτήρα. Υψηλές συγκεντρώσεις αναψυχής παρατηρούνται στις οδούς Θεμιστοκλέους, Εμ. Μπενάκη, Ανδρέα Μεταξά, Βαλτετσίου, Κωλέττη, Μεσσολογίου και Καλλιδρομίου, ποσοστό που συνεχίζει να αυξάνεται όπως αναφέραμε και παραπάνω. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως το εκδοτικό κέντρο της Αθήνας τοποθετείται στην περιοχή των Εξαρχείων και κυρίως στην ζώνη από την οδό Θεμιστοκλέους μέχρι την Ασκληπιού. Αντίστοιχα, μεγάλες είναι οι συγκεντρώσεις σε θέατρα, κινηματογράφους και γκαλερί, που διαμορφώνουν πολιτιστικά πυκνώματα στην περιοχή και ευρύτερα στην πόλη. Στον χάρτη χρήσεων γης του ορόφου, η κυρίαρχη χρήση είναι η κατοικία στη μεγαλύτερη έκταση της περιοχής. Διαφοροποιείται η ζώνη εντός των οδών Στουρνάρη- Πατησίων- Ακαδημίας- Ιπποκράτους- Σόλωνος- Θεμιστοκλέους και Σπύρου Τρικούπη, όπου επικρατούσες είναι οι χρήσεις των επαγγελματικών χώρων.

(μουσεία)

κολεκτίβες_κοινωνικοί χώροι_σύλλογοι

Κλειστά ισόγεια καταστήματα

8

Χρήσεις αναψυχής

06 Χώροι στάθμευσης

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που εντοπίζεται στην περιοχή είναι αυτό της κυκλοφοριακής ασφυξίας που δημιουργείται καθημερινά, ιδιαίτερα τις ώρες αιχμής. Ως αποτέλεσμα, παρατηρείται η κυριαρχία των αυτοκινήτων, η προσωρινή κατάληψη των πεζοδρομίων και των ελεύθερων χώρων ως χώρους στάθμευσης και η επακόλουθη παρεμπόδιση των πεζών. Συνολικά καταμετρούνται τριάντα έξι χώροι στάθμευσης, εκ των οποίων οι είκοσι πέντε αποτελούν ιδιωτικά κτίρια parking και οι υπόλοιποι έντεκα ιδιωτικούς υπαίθριους χώρους στάθμευσης. Λόγω της αυξημένης ζήτησης για γρήγορη και πιθανόν πιο οικονομική στάθμευση, οι υπαίθριοι χώροι parking αυξάνονται συνεχώς, καλύπτοντας σχεδόν κάθε αδόμητο οικόπεδο της περιοχής. Έτσι, τα πολυώροφα κτίρια parking παραμένουν κατά βάση ανεκμετάλλευτα και αναξιοποίητα, παρ΄όλο που ο αριθμός τους κρίνεται ικανός να καλύψει τις ανάγκες στάθμευσης στην περιοχή, τόσο των κατοίκων όσο και των εργαζομένων και επισκεπτών. Παράλληλα, με την επερχόμενη δημιουργία σταθμού μετρό στην περιοχή και ίσως κάποια μερική απαγόρευση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων στην περιοχή, αναμένεται μείωση της κυκλοφοριακής έντασης και περιορισμός των χώρων στάθμευσης.

Κτίρια parking και υπαίθριοι χώροι στάθμευσης Παραμένοντα κτίρια parking Υπαίθριοι χώροι στάθμευσης προς αλλαγή χρήσης

07 Κίνηση πεζών Στο οδικό δίκτυο των Εξαρχείων εντοπίζουμε πεζόδρομους που διασχίζουν κατά μήκος σχεδόν ολόκληρη την περιοχή και άλλους που εκτείνονται λιγότερο, αλλά συνδέονται μεταξύ τους, διευκολύνοντας έτσι την κίνηση των πεζών. Κάποιοι από αυτούς διατηρούν έναν χαρακτήρα χαλαρής κίνησης, συνήθως εκεί όπου η χρήση της κατοικίας είναι πιο έντονη, κάποιοι λειτουργούν ως ελεύθεροι χώροι ψυχαγωγίας κυρίως για τους νέους, και άλλοι παραλαμβάνουν χωρικά χρήσεις εστίασης-ψυχαγωγίας με την ένταξη τραπεζοκαθισμάτων, χωρίς ωστόσο να δημιουργούν έντονο πρόβλημα στη διέλευση των πεζών. Σημαντική είναι και η ύπαρξη στοών, περιμετρικά των οικοδομικών τετραγώνων στοιχείο που συναντάμε γενικά στο κέντρο της Αθήνας, η οποία καθιστά δυνατή την ημιυπαίθρια κυκλοφορία των πεζών ως διαπλάτυνση των πεζοδρομιών. Ο συνδυασμός αυτών λοιπόν, δημιουργεί ένα αρκετά οργανωμένο δίκτυο όπου μπορεί κανείς να περιπλανηθεί σε μεγάλο βαθμό στη γειτονιά, παρόλο που οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι οι οποίοι προσφέρονται στους πεζούς είναι λιγοστοί, όπως ο λόφος του Στρέφη, η πλατεία Εξαρχείων, το Αυτοδιαχειριζόμενο Πάρκο Ναυαρίνου και η αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Στοές - Ημιυπαίθριες κινήσεις πεζών

08 Ροές Τα Εξάρχεια παρουσιάζουν μια ποικιλομορφία και όσον αφορά τους χρήστες που αναγνωρίζονται σε αυτή. Οι διάφορες χρήσεις γης που εντοπίζονται, καθώς και συγκεκριμένα σημεία αναφοράς, διαμορφώνουν τις ροές των ενδιαφερόμενων χρηστών, καθώς και την ένταση τους. Παρατηρούμε χρήστες, όπως κατοίκους, φοιτητές, παιδιά, νέους, ηλικιωμένους, εργαζόμενους, ευπαθείς ομάδες καθώς και επισκέπτες ψυχαγωγίας. Παράλληλα όμως κάθε χρήστης μπορεί να ανήκει σε παραπάνω από μία κατηγορία κι αναλόγως να προκύπτουν οι ανάγκες αλλά και τα σημεία ενδιαφέροντος του. Κατά τη διάρκεια μίας ημέρας παρουσιάζεται μεγαλύτερη ένταση ροής ορισμένων ομάδων χρηστών σε συγκεκριμένους δρόμους, η οποία βασίζεται στην επικρατούσα χρήση γης της κάθε υποπεριοχής αλλά και σε σημεία αρχής και τέλους κάθε πορείας με βάση μία συγκεκριμένη ιδιότητα του χρήστη.

Ομάδες χρηστών

9

09 Κοινωνικοί χώροι Η γειτονιά των Εξαρχείων χαρακτηρίζεται έντονα από στοιχεία συλλογικότητας και αλληλεγγύης, που σχετίζονται άμεσα με τα κινήματα πόλης. Συγκεκριμένα στην περιοχή εντοπίζεται ένας μεγάλος αριθμός κοινωνικών χώρων, πρωτοβουλιών και αυτοδιαχειριζόμενων χώρων. Η συσπείρωση όλων αυτών στην περιοχή αποδεικνύει τόσο την φυσιογνωμία του πληθυσμού που επισκέπτεται την περιοχή, όσο και την ταυτότητα που της προσδίδουν. Αναφορικά, τέτοιο χώροι είναι οι ακόλουθοι : 1. Λαϊκή Συνέλευση Εξαρχείων Δημιουργήθηκε το 2014 και αποτελείται από κατοίκους, θαμώνες, καταστηματάρχες και συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.

2. Αυτοοργανωμένη Δομή Υγείας Εξαρχείων Στεγάζεται στην κατάληψη Κ*ΒΟΞ και λειτουργεί από το 2014. Αποτελεί μια προσπάθεια κοινοτικής πρωτοβάθμιας περίθαλψης, στην οποία συμμετέχουν γιατροί, ψυχολόγοι, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί και κάτοικοι.

3. Επιτροπή Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων Δημιουργήθηκε το 2005 και βρίσκεται στην οδό Καλλιδρομίου 50. Στόχος είναι η συσπείρωση ενεργών πολιτών της γειτονιάς και η αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων, ενώ πραγματοποιεί εκδηλώσεις και αναλαμβάνει δράση για διάφορα θέματα.

4. Δίκτυο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Εξαρχείων-Νεάπολης-Μουσείου Δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβρη του 2011 από κατοίκους και ενδιαφερόμενους. Στο πλαίσιο αυτού διοργανώνονται ενημερωτικές συζητήσεις και δράσεις για το πρόβλημα των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και με τη δημιουργία τράπεζας τροφίμων προωθείται η κινηματική αλληλεγγύη τόσο στη συλλογή αγαθών όσο και στη διανομή τους.

5. Τράπεζα Χρόνου Εξαρχείων Είναι ένα δίκτυο αλληλέγγυας οικονομίας, δηλαδή ένα δίκτυο ανταλλαγής υπηρεσιών με μέσο τον χρόνο. Στόχος είναι η επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων, η δημιουργία δεσμών αλληλεγγύης, ενώ η καλή λειτουργία της προϋποθέτει τη διάθεση για προσφορά και συνέπεια.

6. Λαϊκή της πλατείας Εξαρχείων Πραγματοποιείται κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα στην πλατεία Εξαρχείων. Στην Λαϊκή βρίσκει κανείς προϊόντα, κατευθείαν από τον παραγωγό στον καταναλωτή, φθηνά, χωρίς τη διαμεσολάβηση εμπόρων και μεσαζόντων.

10 Καλλιτεχνικοί χώροι - Γραφική τέχνη Η ύπαρξη των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στην ευρύτερη περιοχή των Εξαρχείων συνέβαλε στη διαμόρφωση ενός βιβλιοφιλικού κλίματος που υπάρχει στην περιοχή ακόμη και σήμερα. Οι χώροι γραφικών τεχνών και η νεολαία εισάγουν, με τη σειρά τους, ανθρώπους από το χώρο της τέχνης και των γραμμάτων διαμορφώνοντας μία έντονη πνευματική και πολιτιστική κίνηση στην περιοχή. Όπως αναφέρει ο Τουρνικιώτης, 2011, «Τα εξειδικευμένα βιβλιοπωλεία συγκεντρώνονται στην περιοχή των Εξαρχείων και του Κολωνακίου συνιστώντας την κεντρικότητα των γραμμάτων και οι χώροι πολιτιστικών εκδηλώσεων, που πυκνώνουν στην ίδια περιοχή, συνδέουν τον κόσμο των γραμμάτων και των τεχνών της πόλης. Τα περισσότερα βιβλιοπωλεία και εκδοτικοί οίκοι βρίσκονται στην οδό Σόλωνος. Τα βιβλιοπωλεία προς το κέντρο των Εξαρχείων έχουν ιδιαίτερη θεματολογία, όπως τέχνη, μουσική, κόμιξ, πολιτική ανάλυση και αρχιτεκτονική. Όσον αφορά στα τυπογραφεία και στα βιβλιοδετεία, βρίσκονται σε μικρούς δρόμους ή πεζόδρομους π.χ. Τζαβέλλα, Ερεσού, διάσπαρτα, και πρόκειται για μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Παράλληλα, όπως παρατηρούμε και στον χάρτη, εντοπίζονται σε όλη την έκταση της περιοχής χώροι που προάγουν τις τέχνες, όπως γκαλερί και καλλιτεχνικά εργαστήρια.

Χώροι τέχνης και βιβλίων στα Εξάρχεια

10

Μεθοδολογία παρέμβασης Στο πλαίσιο της διπλωματικής μας εργασίας παρουσιάζεται ένα υποθετικό σενάριο, σύμφωνα με το οποίο συμμετέχουμε ως νέοι αρχιτέκτονες στην ομάδα Fill the Gaps, η οποία δοκιμάζει τη δημιουργία ενός δικτύου παρεμβάσεων στα Εξάρχεια. Πέρα από την παρατήρηση και την ανάλυση των προβλημάτων του δημόσιου χώρου που εμφανίζονται και στην περιοχή των Εξαρχείων, παρατηρείται ένας μεγάλος αριθμός ελεύθερων ανενεργών χώρων, αστικά κενά. Με τον όρο αστικά κενά αναφερόμαστε σε εκείνους τους χώρους, δημόσιους ή ιδιωτικούς, που προσωρινά παραλαμβάνουν κάποια λειτουργία για την οποία όμως δεν προορίζονταν, είτε σε πλήρως ανενεργούς χώρους. Αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως εναρκτήριος τόπος για μια ευρύτερη ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου, καθώς η μη χρήση τους επιτρέπει εύκολα τον πειραματισμό και την επανοικειοποίηση τους. Έτσι, μία από τις αρχικές προθέσεις της ομάδας είναι η αξιοποίηση των χώρων αυτών με τη δημιουργία ενός δικτύου ελεύθερων χώρων πρασίνου σε όλη την έκταση της περιοχής, καθώς και η σύνδεση τους με τους ήδη ενεργούς δημόσιους χώρους, όπως η πλατεία Εξαρχείων, ο λόφος του Στρέφη και το Πάρκο Ναυαρίνου. Παράλληλα στα Εξάρχεια αναγνωρίζονται δείγματα και δυνατότητες των χρηστών της περιοχής, να δοκιμάσουν και να δοκιμαστούν σε νέες πρακτικές αστικού και κοινωνικού σχεδιασμού. Η δυναμική των πρωτοβουλιών που ήδη υπάρχουν και δραστηριοποιούνται στη γειτονιά, σε θέματα που αφορούν την κοινωνία, την πολιτική και τις τέχνες, είναι εμφανής και παρουσιάζει ακόμα και χωρικά αποτελέσματα δράσεων και διεκδικήσεων. Η ύπαρξη λοιπόν ενός τόσο ενεργού συνόλου κατοίκων και επισκεπτών, λειτουργεί ως βασικός παράγοντας στην κατεύθυνση της δημιουργίας ενός δικτύου που θα ενδυναμώσει την κοινωνική ζύμωση της γειτονιάς και θα ενισχύσει δράσεις αυτενέργειας και συλλογικότητας. Η επιλογή, λοιπόν, ενός τόπου με τα χαρακτηριστικά των Εξαρχείων και η εφαρμογή ενός τέτοιου πειράματος εκεί, πιστεύουμε ότι αποτελεί τόσο τον καλύτερο δυνατό συνδυασμό για την παρατήρηση και εξέλιξη των προθέσεων μας, όσο και ένα πρώτο βήμα για μια πιθανή μελλοντική εξάπλωση του δικτύου. Η συλλογικότητα ως μορφή Έπειτα από την καταγραφή των κενών χώρων, αλλά και των υβριδικών δημόσιων χώρων της γειτονιάς, καλούμε ως ομάδα τους κατοίκους και τους ενδιαφερόμενους χρήστες για την παρουσίαση των αρχικών προθέσεων, την επιλογή των λειτουργιών των παρεμβάσεων και τον σχεδιασμό τους. Συγκεκριμένα προτείνεται η αξιοποίηση των κενών ως χώροι πρασίνου, κοινωνικού ενδιαφέροντος, εκπαιδευτικού χαρακτήρα και πολιτιστικών δράσεων. Επίσης, γίνεται ενημέρωση για τα προτεινόμενα σχεδιαστικά εργαλεία και υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, όπως μονάδες container, μεταλλικές σχάρες και στοιχεία αστικού εξοπλισμού. Δημιουργείται παράλληλα η Πρωτοβουλία γειτονιάς, η οποία είναι υπεύθυνη για τον προγραμματισμό και τη διαχείριση της συνολικής παρέμβασης. Μέσα από διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού, οι οποίες περιλαμβάνουν συνελεύσεις, διαβουλεύσεις και από κοινού λήψεις αποφάσεων, επιτυγχάνεται μία από τα κάτω προς τα πάνω οργανωτική δομή της Πρωτοβουλίας. Ιδιοκτησία Αρχικά συζητούνται θέματα που αφορούν τη νομική κάλυψη ως προς την ιδιοκτησία αυτών των χώρων και αποφασίζεται η προσπάθεια απόκτησης ορισμένων εμβληματικών σημείων της πρότασης, σε μία συνεργασία των αρχιτεκτόνων με τον Δήμο Αθηνών. Μελλοντικά προβλέπεται είτε η αγορά αυτών των χώρων από την Πρωτοβουλία είτε η απαλλοτρίωση τους από τον Δήμο με σκοπό να γίνουν εξ ορισμού δημόσιοι και να διατηρήσουν την επιθυμητή χρήση τους. Ως προς τα υπόλοιπα κενά, η ομάδα Fill the Gaps, λειτουργεί ως διαμεσολαβητής, έρχεται σε συνεννόηση με τους ιδιοκτήτες και επιτυγχάνει την προσωρινή παραχώρηση τους στο δίκτυο, είτε στο πλαίσιο μιας χρονικής σύμβασης που εγγυάται την μελλοντική αναζωογόνηση της ευρύτερης περιοχής, άρα και των ιδιοκτησιών τους, είτε με την καταβολή ενοικίου από την Πρωτοβουλία. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα όλο και περισσότερα κλειστά ισόγεια καταστήματα που παρατηρούνται στα Εξάρχεια, ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης των ημερών μας και της αδυναμίας των μικροεπιχειρήσεων να επιβιώσουν. Καθώς όμως οι ιδιοκτήτες συνεχίζουν να επιβαρύνονται με τους φόρους ακινήτων, προτείνεται η φοροαπαλλαγή τους ως αντάλλαγμα της παραχώρησης της ιδιοκτησίας τους για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στην Πρωτοβουλία, με σκοπό να επινοικιαστούν σε προσιτή τιμή σε νέες επιχειρήσεις.

Zώνες Κενών ισογείων

Διαχείρηση - Χρηματοδότηση Έχοντας επιτύχει την απόκτηση των επιθυμητών χώρων που προαναφέρθηκαν, δοκιμάζεται η σύσταση της Πρωτοβουλίας από διάφορες Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ), κάθε μία από τις οποίες είναι υπεύθυνη για την διαχείριση των επιμέρους χώρων του δικτύου, με σκοπό την επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και την εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων. Όσον αφορά στη χρηματοδότηση για το ξεκίνημα και τη συνεχή συντήρηση και εξέλιξη του δικτύου, προβλέπεται η ένταξη της παρέμβασης σε Ολοκληρωμένη Χωρική Ενότητα (ΟΧΕ) καθώς και σε άλλα χρηματοδοτούμενα προγράμματα. Επίσης, προτείνεται το crowdfunding, ως υποστηρικτική πρακτική χρηματοδότησης της Πρωτοβουλίας, στο πλαίσιο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, το οποίο λειτουργεί με δωρεές ενδιαφερομένων μέσω του διαδικτύου. Κατασκευή - Εξέλιξη Θεωρώντας όχι μόνο σημαντική, αλλά απαραίτητη την συνεχή συμμετοχή των χρηστών σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, ο τελικός σχεδιασμός επιτυγχάνεται με τη συνδιαμόρφωση των επιθυμιών και αναγκών των μελών. Δοκιμάζεται έτσι η δημιουργία μιας νέας σχέσης μεταξύ του ρόλου αρχιτέκτονα και χρήστη, κατά την οποία, η ομάδα λειτουργεί ως υποστηρικτής της Πρωτοβουλίας εξυπηρετώντας το κοινό όφελος. Προτείνεται λοιπόν, η διοργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με σκοπό την ενημέρωση και την επιμόρφωση των ενδιαφερομένων. Συγκεκριμένα, παρουσιάζεται αναλυτικά η μονάδα container ως βασικό εργαλείο για τη στέγαση των χρήσεων, ώστε να γίνουν κατανοητές οι δυνατότητες της, με σκοπό την καλύτερη αξιοποίησή της.

11

Στοιχεία επιτόπιας καταγραφής - Αστικά κενά Εντοπισμός σημείων αναφοράς

Αρχική πρόθεση ενοποίησης κενών

8

7

6 5

3 4 2

1 κέντρα παρέμβασης

βασικοί άξονες

Κατηγορίες αστικών κενών με βάση την τυπολογία

Καταγραφή αστικών κενών

αστικά κενά άξονες κίνησης

πρόθεση σύνδεσης σημειακό πέρασμα γιαπί

01. Μαυρομιχάλη 27-37 - επίμηκες οικόπεδο -χαλαρώνει οπτικά το πλήρες - διευρήνει τον δρόμο - αποκαλύπτονται πίσω όψεις όλου του Ο.Τ.

- Μαυρομιχάλη:ελάχιστη κίνηση αυτοκινήτων - έντονο πράσινο στην Διδότου

02. Ζωοδόχου Πηγής 20 - πολυόροφες πολυκατοικές περικυκλωνουν το κενό - έντονη κίνηση οχημάτων επί Ζ.Πηγής - εύκολη σύνδεση με πεζόδρομο Μεσολογγίου μέσω Κωλέττη

12

03. Ζωοδόχου Πηγής - Τζαβέλλα

04. Μάνης

05. Κωλέττη - Εμ. Μπενάκη

06. Δερβενίων

07. Μεθώνης - Κουντουριώτου

- γωνιακό κενό - σκουπιδότοπος - ίχνη μισογκρμισμένου κτίσματος - παράνομο παρκάρισμα στο πεζοδρόμιο - άνοιγμα/συνέχεια από πεζόδρομο Τζαβέλλα προς το Πάρκο Ναυαρίνου - η κίνηση στον δρόμο λειτουργεί αποτρεπτικά για τη σύνδεση

- κενό πέρασμα - αίσθηση γειτονιάς - υπερισχύει ησυχία και ιδιωτικότητα/ όχι φασαρία από καφετέριες - ύπαρξη πρασίνου στον πεζόδρομο Μάνης

- κενό με πέρασμα από Κωλέττη στη Σόλωνος - στοές στα κτίρια κατά μήκος των μετώπων - εμπόριο και αναψυχή - μεγάλα ύψη κτιρίων περιπετρικά - διαγωνίως απέναντι ΟΤΕ/ισόγεια χωρίς χρήση - χαρακτηριστικό γκράφιτι “χέρια” -έντονη κίνηση στην οδό Μπενάκη / μεγαλύτερη κίνηση πεζών στην Κωλέττη

- πεζόδρομος Δερβενίων: κατοικίες, έντονη παρουσία πρασίνου, στοιχεία αστικού εξοπλισμού - χαλαρό περπάτημα και στάσης κατοίκων και πεζών - αποκοπή από ηχορύπανση - πεζόδρομος Μεθώνης/σκαλιά Κουντουριώτου - περιοχή κατοικιών - κενά με δυνατότητα σύνδεσης μέσω ακαλύπτου - πρόταση δημιουργίας παιδικής χαράς από παιδιά της γειτονιάς - δημιουργήθηκε κήπος από κατοίκους

08. Σπ. Τρικούπη - Κουντουριώτου - αυξημένη κίνηση επί της Σπ.Τρικούπη - στοές - πολλά κενά ισόγεια - έντονη κλίση εδάφους

13

Προθέσεις

12 Κέντρα παρέμβασης

Βασιζόμενοι σε όλα τα στοιχεία αναγνώρισης, γίνεται μία πρώτη προσπάθεια χωρικής καταγραφής όλων αυτών στην περιοχή παρέμβασης μας. Εντοπίζουμε έτσι ένα βασικό κέντρο και μικρότερα περιμετρικά αυτού.

Ως έναυσμα της οριοθέτησης του πυρήνα στάθηκε ο χώρος του Αυτοδιαχειριζόμενου Πάρκου επί της οδού Ναυαρίνου, καθώς αναγνωρίζουμε την σημασία ύπαρξης ενός τέτοιου ιδιαίτερου χώρου πρασίνου, φτιαγμένο από τους κατοίκους, έπειτα από διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις. Παράλληλα, έχοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση του Πάρκου, που παρουσιάζει στοιχεία κάποιας εγκατάλειψης καθώς επίσης έχουν εκφραστεί έντονες ανησυχίες για το μέλλον του, θεωρήσαμε σκόπιμο την ένταξη του στο δίκτυο αλλά και την ανάδειξη του σε βασικό σημείο αναφοράς, σε μια εκ νέου προσπάθεια ενεργοποίησης και διάσωσης του. Η περιοχή αυτή μοιάζει να αποτελεί και σήμερα ένα άτυπο κέντρο, καθώς ο συνδυασμός του Πάρκου με τους υφιστάμενους πεζόδρομους, τις χρήσεις ψυχαγωγίας και αναψυχής που επικρατούν, την καθιστούν ως ένα πυκνωτή της ευρύτερης περιοχής. Έτσι και η συγκεντρωμένη ύπαρξη αστικών κενών που εντοπίζεται εκεί, οδήγησε στον ορισμό του τμήματος αυτού ως τον πυρήνα του δικτύου. Στο συμπληρωματικό δίκτυο αναγνωρίζουμε μικρότερα κέντρα παρέμβασης, με διαφορετικά στοιχεία και χαρακτηριστικά. Σε κάθε ένα από αυτά, εντοπίζουμε επίσης ανενεργούς χώρους, που παρουσιάζουν όμως προοπτικές αξιοποίησης. Η ύπαρξη όλων αυτών συντελεί στην δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου, το οποίο περιέχει χώρους που απευθύνονται σε διάφορους χρήστες με διαφορετικές ανάγκες και επιθυμίες. Καλούμαστε έτσι να δημιουργήσουμε τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, ώστε να προκύψει η ενοποίηση αυτών των χώρων, τόσο χωρικά όσο και νοηματικά.

- προτεινόμενες πεζοδρομήσεις : οδός Ζωοδόχου Πηγής, Κωλέττη, Τζαβέλλα, Τοσίτσα

13 Συγκεντρωτικό διάγραμμα παρεμβάσεων

- προτεινόμενες οδοί ήπιας κυκλοφορίας : Μεταξά, Μπόταση, Ζαλόγγου, Σουλίου, περιφερειακά της πλατείας τμήματα των οδών Αραχώβης, Στουρνάρη, Σπ. Τρικούπη, Θεμιστοκλέους.

- προτεινόμενες αλλαγές διεύθυνσης οδών : Μαυρομιχάλη , Τοσίτσα - ένταξη υφιστάμενων δημόσιων χώρων στο δίκτυο : λόφος Σρέφη, πλατεία Εξαρχείων, πλατεία Κάνιγγος, πάρκο Ναυαρίνου, αυλή Αρχαιολογικού Μουσείου - αξιοποίηση αστικών κενών - πρόταση εναλλακτικής τοποθέτησης στάσης Μετρό στη συμβολή των οδών Τοσίτσα-Μπουμπουλίνας

Αλεξάνδρας Εξάρχεια Πανεπιστήμιο Κολωνάκι Ευαγγελισμός Σύνταγμα

14 Προτεινόμενες χρήσεις

Στους χώρους παρέμβασης εμπεριέχονται και ανενεργοί χώροι της περιοχής, αστικά κενά. Έπειτα από την καταγραφή των ιδιαίτερων στοιχείων που χαρακτηρίζουν καθένα από αυτά, την πολεοδομική προσέγγιση της ευρύτερης περιοχής και κυρίως την μελέτη και την κατανόηση των αναγκών των χρηστών, καταλήξαμε στην κατηγοριοποίηση τους με βάση τη χρήση. Έτσι, προκύπτουν χώροι που στοχεύουν να στεγάσουν κοινωνικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές χρήσεις. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην δημιουργία όσο το δυνατόν περισσότερων ελεύθερων χώρων πρασίνου σε όλη την έκταση της περιοχής. Για το λόγο αυτό στη πλειονότητα τους οι αδόμητοι χώροι μετατρέπονται σε πάρκα, δημιουργώντας πολλούς μικρούς χώρους στάσης. Στην κατηγορία των κοινωνικών χρήσεων, εντάσσεται μία κοινωνική κουζίνα, ένα κοινωνικό ιατρείο και ένας χώρος απασχόλησης ηλικιωμένων. Η επιλογή αυτών των λειτουργιών στοχεύει στην κάλυψη αναγκών που έχουν αναγνωριστεί στην περιοχή, καθώς και στην στήριξη αντίστοιχων υφιστάμενων χώρων και δράσεων. Όσον αφορά στις εκπαιδευτικές χρήσεις, δημιουργείται ένας χώρος απασχόλησης παιδιών προσχολικής ηλικίας, σε σύνδεση με παιδική χαρά, ένας χώρος αθλητικών δραστηριοτήτων που απευθύνεται στο 35ο Δημ. Σχολείο επί της οδού Κωλέττη και ένας χώρος αναγνωστηρίου-βιβλιοθήκης. Επίσης, προτείνεται η ένταξη ενός χώρου εκπαιδευτικών προγραμμάτων, για τη στέγαση διάφορων τμημάτων απασχόλησης και επιμόρφωσης, όπως ξένες γλώσσες, καλλιτεχνικά εργαστήρια, αλλά και βοηθητικά μαθήματα για παιδιά και φοιτητές. Στον χώρο αυτό επιθυμείται η ενεργή συμμετοχή όλων με σκοπό την ελεύθερη ανταλλαγή γνώσεων και δεξιοτήτων. Ως πολιτιστικούς χώρους εντοπίζουμε ένα υπαίθριο αμφιθέατρο για την προβολή ταινιών αλλά και την φιλοξενία εκδηλώσεων, καθώς επίσης και έναν χώρο που απευθύνεται σε χρήσεις αναψυχής και καλλιτεχνικού εμπορίου. Τέλος, επιχειρείται η ένταξη μονάδων προσωρινής κατοικίας σε ένα υπάρχον «γιαπί» το οποίο παρά τις αντιδράσεις των κατοίκων, από χώρος πρασίνου, οικοδομήθηκε και έκτοτε παραμένει ανεκμετάλλευτο.

14

Στην περιοχή των Εξαρχείων εντοπίζεται ένα πυκνό δίκτυο πεζοδρόμων, με διαφορετικού χαρακτήρα και χρήσεις επιμέρους πεζόδρομους. Αυτό περιλαμβάνει τις οδούς Μεθώνης, Δερβενίων και Τσαμαδού, που εξυπηρετούν κυρίως τους κατοίκους της γειτονιάς κάτω από το λόφο του Στρέφη και έχουν στοιχεία πρασίνου καθώς και σχεδιασμένους χώρους στάσης. Ακόμη αναγνωρίζονται οι οδοί Βαλτετσίου, με κάποια τμήματα της ως ήπιας κυκλοφορίας, η Μεσολογγίου, η Μάνης, η Τζαβέλλα, η Λώντου, ένα τμήμα της οδού Κωλέττη, η Κιάφας και η Κλεισόβης. Οι πεζόδρομοι αυτοί, παραλαμβάνουν κατά βάση λειτουργίες ψυχαγωγίας και αναψυχής λόγω των πλησιέστερων χρήσεων γης. Προτείνεται, λοιπόν η ανάπτυξη του δικτύου αυτού με την ένταξη των οδών Ζωοδόχου Πηγής, Κωλέττη, Τζαβέλλα και Τοσίτσα. Πρόθεσή μας είναι η διατήρηση του χαρακτήρα των υπαρχόντων, πλην της Τοσίτσα, η ενοποίηση με τους προτεινόμενους και η πρόσδοση αντίστοιχων χαρακτηριστικών, στο πλαίσιο ενός κοινού σχεδιαστικού λεξιλογίου που περιλαμβάνει τη χρήση χυτού γαρμπιλομπετού ως υλικό επίστρωσης δαπέδου, στοιχεία πρασίνου και αστικού εξοπλισμού. Πιο συγκεκριμένα, η Ζωοδόχου Πηγής πεζοδρομείται από την συμβολή της με την οδό Ερεσού, ως το τέλος της στην οδό Ακαδημίας, με σκοπό να ανακουφίσει το κέντρο παρέμβασης από την κυκλοφοριακή συμφόρηση που παρατηρείται σήμερα και να λειτουργήσει ως βασικός συνδετικός άξονας. Παράλληλα, έπειτα από την μελέτη του συνολικού οδικού δικτύου προτείνεται η αλλαγή διεύθυνσης της οδού Μαυρομιχάλη ούτως ώστε να παραλάβει τις κινήσεις που αποκλείονται από την πεζοδρόμηση της Ζωοδόχου Πηγής. Στην οδό Κωλέττη σήμερα αναγνωρίζεται μια σύγχυση τόσο ως προς τη διεύθυνση της, όσο και ως προς τα όρια κυκλοφορίας των πεζών και των αυτοκινήτων. Κρίνεται απαραίτητη η πεζοδρόμηση της για την ανάπτυξη του δικτύου, λόγω της θέση της, καθώς γειτνιάζει με αρκετούς πεζόδρομους και αστικά κενά προς αξιοποίηση. Επίσης, δεδομένης της αλλαγής της Ζωοδόχου Πηγής σε πεζόδρομο, αποκλείονται οι κινήσεις των αυτοκινήτων κατά μήκος της Κωλέττη. Συμπληρωματικά, προτείνεται η αλλαγή των δρόμων Α. Μεταξά, από την οδό Θεμιστοκλέους έως και Χ. Τρικούπη, της οδού Μπόταση, της οδού Ζαλόγγου και Σουλίου, καθώς και των τμημάτων των δρόμων, περιφερειακά της πλατείας Εξαρχείων, σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας με σκοπό τη γενικότερη αποτροπή της διέλευσης αυτοκινήτων, τη διευκόλυνση των πεζών αλλά και τη σημειακή εξυπηρέτηση αναγκών, όπως είσοδο σε κτίριο parking ή μετάβαση σε κάποιο ενταγμένο στο δίκτυο χώρο. Στους δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, συναντάμε διαπλατυμένα πεζοδρόμια, και ορισμένους χώρους στάθμευσης με όρια στοιχεία πρασίνου και αστικού εξοπλισμού. Η στάθμη τους παραμένει στην αρχική των δρόμων, διατηρώντας έτσι την επιθυμητή διαφορά ύψους με τη στάθμη των πεζοδρομίων. Επιλέγεται ωστόσο η χρήση, του ίδιου υλικού επίστρωσης με τους πεζόδρομους, σε μία πιο αδρή μορφή. Σημαντικός παράγοντας που έχει ληφθεί υπόψη στη μελέτη, αποτελεί η επερχόμενη δημιουργία νέας γραμμής Μετρό, που θα εξυπηρετεί και την περιοχή των Εξαρχείων, με στάση στην πλατεία. Η νέα γραμμή στοχεύει να εξυπηρετήσει πολλές πυκνοκατοικημένες περιοχές και παράλληλα να ανακουφίσει τους υφιστάμενους σταθμούς από την αυξημένη ζήτηση επιβατικού κοινού. Έτσι, και στην περιοχή των

Εξαρχείων προβλέπεται η μείωση της κυκλοφοριακής ροής, αλλά και η ευκολότερη μετάβαση από και προς αυτή. Κατανοώντας, λοιπόν, πως μία κεντρική θέση, όπως αυτή της πλατείας, θα εξυπηρετήσει περισσότερο, τόσο τους κατοίκους όσο και τους επισκέπτες και τους εργαζόμενους, πιστεύουμε πως το άνοιγμα της στάσης εκεί, θα λειτουργήσει για άλλους λόγους αρνητικά, κι έτσι προτείνουμε μία εναλλακτική τοποθέτηση της στον πεζόδρομο της οδού Τοσίτσα. Θεωρούμε πως το μικρό μέγεθος της πλατείας δεν μπορεί να παραλάβει τις ροές των επισκεπτών, χωρίς να ακυρώσει τον σημερινό της ρόλο, που από τόπος συνάντησης και δράσης των κατοίκων, θα μετατραπεί σε ένα πολύβουο πέρασμα. Ο ιστορικός της χαρακτήρας θα αλλοιωθεί και θα επηρεαστούν οι υπάρχουσες χρήσεις γης, με αποτέλεσμα την αύξηση των αντικειμενικών αξιών και εν συνεχεία τον γενικότερο εξευγενισμό της περιοχής σε κέρδος άλλων πέραν των σημερινών κατοίκων και χρηστών. Τέλος, η αύξηση του ελέγχου ασφαλείας στο κέντρο της περιοχής με αφορμή την χωροθέτηση του σταθμού στην πλατεία, θα τροφοδοτήσει νέες κοινωνικές εντάσεις, καθώς ήδη έχουν διατυπωθεί έντονες διαφωνίες. Επιπλέον, η τοποθέτηση της στάσης στον πεζόδρομο της Τοσίτσα φαίνεται να εξυπηρετεί καλύτερα τη σύνδεση μεταξύ των υπόλοιπων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, καθώς εντοπίζονται κοντινές στάσεις λεωφορείων και τρόλεϊ επί των οδών Πατησίων, Μπουμπουλίνας και Δεληγιάννη, σε αντίθεση με την έκταση γύρω από το χώρο της πλατείας. Ιδιαίτερη μεταχείριση προβλέπεται για την οδό Τοσίτσα, όπου η σημερινή κατάσταση παρουσιάζει δείγματα εγκατάλειψης και παραβατικών χρήσεων, καθώς και στη συνέχεια της λειτουργεί κυρίως ως άτυπος χώρος στάθμευσης, λόγω του πλάτους και της μειωμένης κυκλοφορίας. Η επιθυμία ένταξης στο δίκτυο και ανάδειξης των χώρων του Αρχαιολογικού Μουσείου και του Πολυτεχνείου που βρίσκονται εκατέρωθεν της, θα λειτουργήσει ενθαρρυντικά ως προς την ανάδειξη του πεζόδρομου. Παράλληλα, η χωροθέτηση της στάσης του Μετρό στη συμβολή της οδού Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας, αποτελεί γεγονός που θα μεταβάλλει τις χρήσεις γης κυρίως των ισογείων και μας παροτρύνει στην εξάπλωση του πεζόδρομου σε όλο το μήκος της Τοσίτσα, διατηρώντας μία ζώνη ήπιας κυκλοφορίας. Η διεύθυνση κίνησης προτείνεται να οδηγεί από την οδό Μπουμπουλίνας προς την οδό Ερεσού, καθώς και λόγω των προηγούμενων αλλαγών στο οδικό δίκτυο, η οδός Ερεσού θα λειτουργεί ως ένας από τους βασικούς άξονας οδικής κυκλοφορίας εντός της περιοχής. Έχοντας εντοπίσει ελάχιστους, αλλά ιδιαίτερα σημαντικούς δημόσιους χώρους πρασίνου στην περιοχή, επιθυμούμε την ενοποίηση τους στο προτεινόμενο δίκτυο παρεμβάσεων, αφού άλλωστε αποτέλεσαν σημεία αναφοράς και έμπνευσης στις πρωταρχικές μας προθέσεις. Ο υπαίθριος χώρος του Αρχαιολογικού Μουσείου και του Ε.Μ.Π., η πλατεία Κάνιγγος, η πλατεία Εξαρχείων, το πάρκο Ναυαρίνου και ο λόφος του Στρέφη, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής στα Εξάρχεια. Προβλέπουμε έτσι την ένταξη τους στο δίκτυο ελεύθερων χώρων πρασίνου, με στόχο την βελτίωση της ποιότητας και της φροντίδας τους.

15

εργαλεία

Πορεία λύσης της μονάδας Πορεία λύσης μονάδας Zητούμενα χαρακτηριστικά μονάδας:

Ορθογωνική μονάδα

Container

Μονάδα

Πυραμίδες

Για την επεξεργασία των αστικών κενών και την ένταξη χρήσεων σε αυτά, αναζητήσαμε μία μονάδα που να επιδέχεται εύκολα παρεμβάσεις από τους ίδιους τους χρήστες, να μεταμορφώνεται και να επαναλαμβάνεται στο χώρο κατά τις ανάγκες. Αναλύσαμε διάφορες δομές και συστήματα παραγωγής χώρου: μία πρώτη προσέγγιση ήταν η ορθογωνική μονάδα, δηλαδή ένας ορθοκανονικός χωροκάναβος, στον οποίο προσθέτουμε ή αφαιρούμε τμήματα ώστε να έχουμε διαφορετικές ποιότητες. Έπειτα, ασχοληθήκαμε με την ιδέα της πυραμίδας. Η πυραμίδα ως δομή, είχε το εξής θετικό: μπορούσε να χώνεται στα οικόπεδα, ανεξαρτήτως του σχήματός τους, και να σκαρφαλώνει στις μεσοτοιχίες. Παρ΄όλα αυτά, δεν μας έδινε αξιοποιήσιμο χώρο εσωτερικά και εντέλει οι καθαροί χώροι εξυπηρετούσαν απλά την κίνηση. Αν επιχειρούσαμε να αυξήσουμε συνολικά την πυραμίδα, για να κερδίσουμε ωφέλιμο χώρο, τότε προέκυπτε μία μεγαλειώδης κατασκευή, που πρακτικά έχανε την ευκολία στον τρόπο κατασκευής της από το άτομο και την μεταβλητότητά της. Επιστρέφοντας στην ορθογωνική μονάδα, αντιληφθήκαμε ότι αυτό που επιχειρούσαμε εμείς να δημιουργήσουμε από το μηδέν (μία μονάδα πολυμορφική που να επιδέχεται παρεμβάσεις και να αναπαράγεται) υπήρχε ήδη γύρω μας και μάλιστα σε αφθονία: το κοντέινερ. Το κοντέινερ είναι ένα μεταλλικό κουτί σε μέγεθος δωματίου, με το οποίο μεταφέρονται τα εμπορεύματα στα εμπορικά πλοία. Ένα πλοίο μπορεί να είναι φορτωμένο με εκατοντάδες κοντέινερ τα οποία αφού φτάσουν στον προορισμό τους και αδειάσουν, αποθηκεύονται και μένουν σε αχρησία. Υπάρχει επομένως ένα τεράστιο απόθεμα άχρηστων κοντέινερ.

16

Διάσπαση _Παρεμβάσεις_Υλικά Επιστρέφοντας, λοιπόν στα αστικά μας κενά, επιλέγουμε να επεξεργαστούμε ως βασική μας μονάδα έναν συγκεκριμένο τύπο κοντέινερ: έχει μήκος 6μ, πλάτος 2,40μ και ύψος 2,60. Η κατασκευή είναι αυτοφερόμενη, δηλαδή όλα τα στοιχεία που την αποτελούν είναι ταυτόχρονα και στατικά. Οι μεγάλες πλευρές είναι πλήρεις, επενδυμένες με τραπεζοειδή γαλβανιζέ λαμαρίνα, ενώ η είσοδος γίνεται από τις μεταλλικές πόρτες στις μικρές πλευρές. Χαρακτηριστικά είναι τα κλειδιά που υπάρχουν στις 4 γωνίες εξωτερικά. Καθώς τα κοντέινερ στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο, έρχονται και ασφαλίζουν στις γωνίες τους με την βοήθεια των κλειδιών αυτών και κάποιων αντίστοιχων ασφαλειών. Σε μία πρώτη επεξεργασία του κοντέινερ, ορίζουμε έναν βασικό κάναβο 0.80χ0.80 πάνω στον οποίο δουλεύουμε τις παρεμβάσεις μας. Προσθετικά στο κοντέινερ, θέτουμε ένα ακόμη εργαλείο που μας βοηθάει στην παραγωγή χώρου: την μεταλλική σχάρα. Ανεξαρτήτως της χρήσης που θα παραλάβει η μονάδα, κάνουμε ορισμένες κοινές παρεμβάσεις στο κοντέινερ: Πρώτον, για να μετατρέψουμε το κουτί σε βιώσιμο χώρο, προσθέτουμε ηχομόνωση και θερμομόνωση. Πρακτικά, επενδύουμε εσωτερικά το κοντέινερ με φύλλα πετροβάμβακα (4εκ) και στη συνέχεια καλύπτουμε τις επιφάνειες με ένα επιπλέον φύλλο τραπεζοειδούς λαμαρίνας (3χιλ). Δεύτερον, για να δημιουργήσουμε ανοίγματα, αφαιρούμε ένα τμήμα της λαμαρίνας, προσθέτουμε στο κενό που μένει πίσω ένα μεταλλικό πλαίσιο το οποίο πληρώνεται με αναδιπλώμενα ανοίγματα και έτσι έχουμε μία προεξοχή που, ανάλογα με το μέγεθός της, λειτουργεί είτε ως παράθυρο είτε ως πέρασμα. Τρίτον, στις μικρές πλευρές, όπου βρίσκουμε την βασική είσοδο στο κοντέινερ, αφαιρούμε τμήμα της μεταλλικής πόρτας και προσθέτουμε άνοιγμα με τζάμι. Έτσι, αφενός σηματοδοτείται η είσοδος και αφετέρου η πόρτα γίνεται ελαφρύτερη και χρηστικότερη. Επιπλέον, όπου υπάρχει ανάγκη για βατό δώμα, τοποθετούμε φύλλα μεταλλικής ηλεκτροπρεσαριστής σχάρας, τα οποία έρχονται και ασφαλίζουν στην οροφή του κοντέινερ. Αντίστοιχα έχουμε και κατακόρυφα φύλλα που λειτουργούν ως στηθαία. Η ανάβαση σε όροφο γίνεται πάντοτε εξωτερικά, με τυποποιημένη σκάλα, κατασκευασμένη επίσης από μεταλλικά στοιχεία. Τέλος, στην περίπτωση που το κοντέινερ λειτουργεί ως κατοικία, όπως θα δούμε στη συνέχεια, προκύπτει η ανάγκη για εκτόνωση στη μικρή πλευρά του κοντέινερ. Για να να γίνει αυτό εφικτό, ανοίγουμε τα φύλλα της πόρτας, τα οποία και ορίζουν το μπαλκόνι και τα σταθεροποιούμε με μία οριζόντια σχάρα, που λειτουργεί ως δάπεδο. Η πλήρωση της όψης, που έχει μείνει τώρα κενή, γίνεται με μία δεύτερη όψη από φύλλα κόντρα πλακέ θαλάσσης. Αντίστοιχα, στην άλλη μικρή πλευρά του κοντέινερ, που αποτελεί την κύρια είσοδο της κατοικίας, σταθεροποιούμε το ένα φύλλο της μεταλλικής πόρτας και τοποθετούμε μία δεύτερη, επίσης από κόντρα πλακέ, για λόγους εργονομίας. Σε κάθε περίπτωση τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία των container και τη σύνδεσή τους είναι: γαλβανιζέ τραπεζοειδής λαμαρίνα κόντρα πλακέ θαλάσσης μεταλλική σχάρα ηλεκτροπρεσαριστή (κυρίως σε οριζόντιες βατές επιφάνειες) μεταλλικό πλέγμα (σε ημιυπαίθριους, στηθαία και ελαφρύτερες κατασκευές) και μεταλλικά στοιχεία (δοκάρια, υποστηλώματα, συνδέσεις)

17

κατασκευαστικές λεπτομέρειες εργαλείων

λ5 λ1

λ2

λ6 λ3

λ4 1:50

1:50

λ5

λ2

±0.00

λ6 +0.16

λ3 Ξεκινάμε με την τοποθέτηση των μονάδων στα αστικά μας κενά. Για την έδραση των κοντέινερ απαιτείται επίπεδο και σταθερό έδαφος, για να πατήσουν τα κλειδιά της βάσης. Για τον λόγο αυτό, θάβουμε έναν τσιμεντόλιθο για κάθε κλειδί και παρεμβαίνουμε επιπλέον και με ξύλινους τάκους για το αλφάδιασμα. λ4 Το ίδιο συμβαίνει και στην έδραση της μεταλλικής σκάλας, η οποία βρίσκεται πάντοτε εξωτερικά και εξυπηρετεί την ανάβαση σε όροφο.

+2.65 +0.16

+2.46 ±0.00

1:5

1:5

κλειδιά και ασφάλεια στη σύνδεση δύο container

σύνδεση σκάλας με βατή σχάρα

1:10

1:5

προσθήκη δεύτερης λαμαρίνας και μόνωση

σύνδεση προσθήκης με container πτυσσόμενα ανοίγματα

λ4

λ3

+0.18

λ9

λ8 λ10

λ7

±0.00

1:5

τσιμεντόλιθος και σφήνα για έδραση container

1:5

στήριξη βαθμιδοφόρου σκάλας στο έδαφος 1:50

λ7

+2.59

λ8

+2.43

λ11

λ1 Όπως είδαμε, τα κοντέινερ μπορούν να συνδέονται και να κλειδώνουν μεταξύ τους. Για να γίνει αυτό, πρέπει δύο γωνιακά κλειδιά να συμπέσουν (κατακόρυφα ή οριζόντια) και να κλειδώσουν με την ειδική ασφάλεια. Αξιοποιώντας το σύστημα αυτό, καταφέρνουμε να ανέβουμε σε όροφο έχοντας λύσει στατικά τη σύνθεση. λ2 Για οποιαδήποτε προσθήκη σε όροφο (όπως το μπαλκόνι αυτό) χρησιμοποιούμε μεταλλικά στοιχεία που έρχονται και κουμπώνουν στο κοντέινερ, χωρίς να ενοχλούν την αρχική του δομή.

+2.59 +2.43

1:50

λ11

λ5 Προηγουμένως, αναφερθήκαμε στις μονώσεις, οι οποίες, όπως είδαμε, μπαίνουν εσωτερικά και καλύπτονται από ένα δεύτερο φύλλο λαμαρίνας. Για την στήριξη αυτής της προσθήκης, χρησιμοποιούμε μεταλλικά υποστυλώματα που κρύβονται μεταξύ των δύο λαμαρινών.

+2.47

+0.83 +0.76

+1.20

+0.16

+0.16

±0.00

±0.00

1:10

+1.12

1:10

προσθήκη προεξοχής (παράθυρο)

λ9

προσθήκη προεξοχής (πέρασμα)

λ10

+2.65

λ6-λ7-λ8 Η προσθήκη ανοίγματος, είτε πρόκειται για παράθυρο είτε για πέρασμα, έρχεται να σπάσει το πλήρες της λαμαρίνας και να προσφέρει μία ποιότητα στο χώρο. Επιλέγουμε λοιπόν πτυσσόμενα ανοίγματα και εκμεταλλευόμαστε τον επιπλέον εσωτερικό χώρο που προκύπτει είτε ως πάγκο είτε ως μια μικρή διεύρυνση της μονάδας.

+2.59

+2.43

λ9 Η ενίσχυση του δώματος για να γίνει βατό γίνεται με ηλεκτροπρεσαριστή σχάρα η οποία εγκιβωτίζεται σε δοκάρι που τοποθετούμε περιμετρικά του δώματος.

+0.20

±0.00

1:10

προσθήκη δεύτερης όψης και εκτόνωσης

1:5

προσθήκη σχάρας (βατό δώμα)

1:5

μόνωση δώματος, μόνωση προεξοχής

τεχνικές προδιαγραφές επιμέρους κατασκευαστικών στοιχείων: 11x5cm, πάχους 3mm λ2 μεταλλικό δοκάρι διατομής μεταλλικό δοκάρι διατομής 6x6cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 5x1.6cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 16x5cm, πάχους 3mm μεταλλικό υποστύλωμα διατομής 5x5cm, πάχους 3mm μεταλλική σχάρα ηλεκτροπρεσαριστή 1.4cm μεταλλικό πλέγμα γαλβανιζέ 2x2cm συρματόσχοινο Ø1cm μεταλλικός κρίκος Ø3.6cm πάχους 5mm λ3 τσιμεντόλιθος διαστάσεων 36x36x15cm ξύλινη σφήνα

18

16x5cm, πάχους 3mm λ4 μεταλλικό δοκάρι διατομής μεταλλική γωνία διατομής 5x2.7cm, πάχους 1.5mm τσιμεντόλιθος διαστάσεων 36x36x15cm λ5 μεταλλική λαμαρίνα κυματοειδής γαλβανιζέ πάχους 3mm μεταλλικό υποστύλωμα διατομής 4.5x4.5cm, πάχους 3mm μονωτικό φύλλο πετροβάμβακα πάχους 4.5cm 4.5x4.5cm, πάχους 3mm λ6 μεταλλικό υποστύλωμα διατομής μεταλλική λαμαρίνα απλή πάχους 3mm μονωτικό φύλλο πετροβάμβακα πάχους 4.5cm 10x4.5cm, πάχους 3mm λ7λ8 μεταλλικό δοκάρι διατομής μεταλλική γωνία διατομής 3.5x2.2cm, πάχους 3mm

μεταλλική γωνία διατομής 6.3x3.7cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 4.5x4.5cm, πάχους 3mm μονωτικό φύλλο πετροβάμβακα πάχους 4.5cm φύλλο κόντρα πλακέ θαλάσσης πάχους 1.80cm 5x2.3cm, πάχους 3mm λ9 μεταλλική γωνία διατομής μεταλλικό δοκάρι διατομής 5x1.8cm, πάχους 3mm μεταλλική σχάρα ηλεκτροπρεσαριστή 1.4cm 10x4.5cm, πάχους 3mm λ10 μεταλλικό δοκάρι διατομής μεταλλική γωνία διατομής 6.3x3.7cm, πάχους 3mm μεταλλική γωνία διατομής 3.5x2.2cm, πάχους 3mm μεταλλική λαμαρίνα απλή πάχους 3mm

μονωτικό φύλλο πετροβάμβακα πάχους 4.5cm 4x2cm, πάχους 3mm λ11 μεταλλικό δοκάρι διατομής μεταλλικό δοκάρι διατομής 3x3cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 11x11cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 11x5cm, πάχους 3mm μεταλλικό δοκάρι διατομής 5x5cm, πάχους 3mm 10φύλλο κόντρα πλακέ θαλάσσης πάχους 4cm μεταλλική σχάρα ηλεκτροπρεσαριστή 1.4cm μεταλλική γωνία διαστάσεων 11x11x11cm πάχους 1.5mm

λ10 Μόνωση απαιτείται, εκτός από τις κατακόρυφες, και στις οριζόντιες επιφάνειες του κοντέινερ, δηλαδή στο δώμα του και στο δώμα της προσθήκης. λ11 Όπως είδαμε, στην κατοικία σταθεροποιούμε τα φύλλα της πόρτας για να έχουμε εκτόνωση και δημιουργούμε μία δεύτερη όψη (με ανοίγματα) από κόντρα πλακέ.

κάθισμα εσωτερικού/εξωτερικού χώρου

κάθισμα αστικού εξοπλισμού

εξοπλισμός container _ αστικός εξοπλισμός 30cm

Περνώντας στον αστικό εξοπλισμό, χρησιμοποιούμε τον κάθισμα αστικού εξοπλισμού κάναβο 0.80χ0.80 που έχουμε θέσει και ο οποίος έχει προκύψει από τις δεδομένες διαστάσεις του κοντέινερ. Στην υποδιαίρεσή 40cm του, βρίσκουμε το 0.40χ0.40 που διευκολύνει εργονομικά την οργάνωση του εσωτερικού 40cm 120cm χώρου αλλά και τον αστικό εξοπλισμό. Στα κενά που παραλαμβάνουν 40cm 120cm χρήσεις βρίσκουμε εσωτερικά και εξωτερικά ένα κάθισμα κατασκευασμένο από μεταλλικές κοιλοδοκούς και επιφάνειες plywood, το οποίο μεταβάλλεται σε κάθισμα με πλάτη ή σκαμπω. Ως προς τον εξωτερικό χώρο, τους πεζόδρομους κλπ, σχεδιάζουμε ένα παγκάκι από επαναλαμβανόμενες μεταλλικές λάμες συγκολλημένες μεταξύ τους Ως προς τον εξοπλισμό του εσωτερικού χώρου, αναζητάμε ένα σύστημα που να προσφέρει δυνατότητες1:10 στον χρήστη και να μπορεί να εξυπηρετήσει τις διαφορετικές λειτουργίες που 1:10 θα παραλάβει το κοντέινερ. Σχεδιάζουμε λοιπόν ένα σύστημα σύστημα βιβλιοθήκης με αποσπώμενα ράφια ραφιών το οποίο αποτελείται από μεταλλικούς ορθοστάτες σύστημα βιβλιοθήκης με αποσπώμενα ράφια που βιδώνονται στη λαμαρίνα του κοντέινερ. Στους ορθοστάτες είναι δυνατόν, χρησιμοποιώντας βραχίονες, να αναρτώνται επιφάνειες plywood, μικρότερες ή μεγαλύτερες, που λειτουργούν ως ράφι, γραφείο ή ως επιφάνεια εργασίας.

40cm

κάθισμα εσωτερικού/εξωτερικού χώρου

40cm

30cm

40cm

40cm

20cm

κάθισμα (σκαμπώ) 40cm

40cm

40cm

20cm

κάθισμα (σκαμπώ) 40cm

40cm

71cm

71cm

40cm

40cm

κάθισμα (καρέκλα) 1:10 40cm

40cm

κάθισμα (καρέκλα) 1:10 30cm

220cm

220cm

30cm

70cm 70cm

1:2

120cm

Όλα τα στοιχεία που σχεδιάζουμε για τον εξοπλισμό του εσωτερικού και του εξωτερικού χώρου συγκεντρώνονται στον παρακάτω πίνακα. Γενικά σχεδιάζουμε πάνω στον κάναβο, και όπου δεν βασιζόμαστε σε αυτόν είναι γιατί προέχει μία ανθρωπομετρική διάσταση, όπως πχ ο πάγκος της 1:2 κουζίνας, που είναι στο 0.9μ.

1:10

120cm

1:10

σύστημα βιβλιοθήκης με αποσπώμενα ράφια

σύστημα βιβλιοθήκης με αποσπώμενα ράφια

αναρτημένη σχάρα αναρτημένη σχάρα

οριζόντια αναρτημένη σχάρα

βιβλιοθήκη / πάγκος ανάγνωσης

πάγκος κουζίνας

τραπέζι / γραφείο

οριζόντια αναρτημένη σχάρα

βιβλιοθήκη / πάγκος ανάγνωσης

πάγκος κουζίνας κατακόρυφη σχάρα

κατακόρυφη σχάρα

κάθισμα δημόσιου χώρου

κάθισμα δημόσιου χώρου

τραπέζι / γραφείο

καρέκλα / σκαμπώ

εξοπλισμός εσωτερικού χώρου (container)

εξοπλισμός εσωτερικού χώρου (container)

καρέκλα / σκαμπώ

εξοπλισμός αστικού χώρου

1:10

εξοπλισμός αστικού χώρου

1:10

19

Τέλος, κάνουμε ένα ζουμ στην παρέμβασή μας στον δημόσιο χώρο και συγκεκριμένα στον τρόπο που χειριζόμαστε τις πεζοδρομήσεις. Ως βασικό υλικό επίστρωσης επιλέγουμε το γαρμπιλομπετόν, ενώ σε ζώνες στάσης και σε ζώνες αλλαγής υλικού χρησιμοποιούμε το ίδιο υλικό με μεγαλύτερη πυκνότητα χαλικιού, ώστε να έχουμε ένα πιο αδρύ αποτέλεσμα. Στην επεξεργασία του δημόσιου χώρου χρησιμοποιούμε ακόμη πατημένο χώμα σε χώρους στάσης και φυτεύσεις. Για να μετατρέψουμε τον δρόμο σε πεζόδρομο και να εξομαλύνουμε την υψομετρική διαφορά του με το πεζοδρόμιο, επιστρώνουμε το υλικό μας σε ένα κοινό επίπεδο. Φροντίζουμε να διατηρήσουμε τις ρήσεις του δρόμου και τις υφιστάμενες ροές απορροής των υδάτων και διαμορφώνουμε χώρους στάσης με καθιστικά και φυτεύσεις.

παρέμβαση στον αστικό χώρο

παρέμβαση στον αστικό χώρο

αστικό κενό Μεθώνης και Κουντουριώτου

λεπτομέρεια αστικού εξοπλισμού

αξονομετρική απεικόνιση παιδικού σταθμού και παιδικής χαράς

αστικό κενό Μεθώνης και Κουντουριώτου

λεπτομέρεια αστικού εξοπλισμού

αξονομετρική απεικόνιση παιδικού σταθμού και παιδικής χαράς

γαρμπιλομπετόν αδρύ προυπάρχον επίπεδο

γαρμπιλομπετόν γαρμπιλομπετόν αδρύ προυπάρχον επίπεδο

γαρμπιλομπετόν

πατημένο χώμα

πατημένο χώμα

προυπάρχουσα άσφαλτος υλικά παρέμβασης

προυπάρχουσα άσφαλτος

υλικά παρέμβασης

!?

!? !?

!?

SAJ CM 24/5/89

SAJ CM 24/5/89

SAJ CM 24/5/89

SAJ CM 24/5/89

20

χειρισμός πεζοδρόμησης

χειρισμός πεζοδρόμησης

Κατηγοριοποίηση Ως προς την κατηγοριοποίηση της μονάδας, προσπαθούμε να λύσουμε εσωτερικά το κοντέινερ σύμφωνα με τις απαιτήσεις των χρήσεων και τα στοιχεία που θέλουμε να δώσουμε στον χώρο. Έτσι διακρίνουμε κάποιες κατηγορίες με βάση τη διάταξη του εξοπλισμού και τις κινήσεις, οι οποίες προκύπτουν από την υποδιαίρεση της μικρής πλευράς λόγω καννάβου σε τρείς ζώνες.

1η κατηγορία Βλέπουμε την κεντρική διάταξη όπου συγκεντρώνεται ο παραγωγικός χώρος κεντρικά και οι κινήσεις περιμετρικά αυτού 2η κατηγορία Βλέπουμε την κίνηση στη μία ζώνη ενώ οι άλλες δύο ζώνες παραλαμβάνουν κάθετες κινήσεις και τους παραγωγικούς χώρους 3η κατηγορία Έχουμε την διάταξη σε σχήμα Π (μια τυπική διάταξη καντίνας) με πάγκο εργασίας περιμετρικά και άνοιγμα προς τα έξω για εξυπηρέτηση 4η κατηγορία Αξιοποιούμε τις δύο μεγάλες πλευρές του κοντέινερ και ένα τμήμα της κεντρικής ζώνης ως χώρο παραγωγής και αφήνουμε κινήσεις εκατέρωθεν 5η κατηγορία Διατηρούμε μια διαμπερή ζώνη κίνησης που συνδέει είσοδο με εκτόνωση (μπαλκόνι). Προσθέτουμε έναν κλειστό εσωτερικό χώρο από plywood για wc και αφήνουμε τον υπόλοιπο χώρο ενιαίο με κρεβάτι, συρόμενο πάγκο εργασίας, σύστημα ραφιών και ένα πάγκο με νεροχύτη για τις βασικές ανάγκες. Βρίσκουμε χώρους αποθήκευσης από plywood κάτω και στο πλάι του κρεβατιού.

0

3

1.20m

81.2cm

81.2cm

21

Μπαίνοντας στο κέντρο παρέμβασης ασχολούμαστε με τη σύνθεση και χωροθέτηση των κοντέινερ σε αστικό πλέον περιβάλλον, με τη διαμόρφωση και το σχεδιασμό του αστικού τοπίου από πλευράς υλικών, πεζοδρομήσεων και χαράξεων πορειών, χώρων στάσης, φυτεύσεων κ.α. Αρχικά εντοπίζουμε τέσσερα αστικά κενά στον πυρήνα του δικτύου και ασχολούμαστε με το καθένα ξεχωριστά αλλά και με τη μεταξύ τους σχέση για την επιτυχή λειτουργία του δικτύου. Πρόθεση μας είναι να δημιουργήσουμε μια συνέχεια των μετώπων των κτιρίων στα οικοδομικά τετράγωνα, αφήνοντας ημιυπαίθρια περάσματα κάτω από κοντέινερ τα οποία να σηματοδοτούν τις εισόδους προς το εσωτερικό του κάθε κενού. Έτσι, αφού μελετήσαμε πιθανές τυπολογίες των κοντέινερ καταλήξαμε σε ορισμένους τύπους διατάξεων που διευκολύνουν τις ροές και δημιουργούν χώρους. Βασιστήκαμε στην επανάληψη αυτών των διατάξεων, που μαζί με τη μεταλλική σχάρα και σκάλα μας οδήγησαν στη σύνθεση των αστικών κενών. Επιπλέον, αποτελούν τη βάση για τη χωρική και νοηματική ενοποίηση των μικρότερων κέντρων παρέμβασης του συνολικού δικτύου. Τέλος, ολοκληρώνουν την εικόνα ενός περιηγητή κατά την περιπλάνηση του μέσα στο δίκτυο. Καθένα από τα επιλεγμένα κενά του κέντρου ανταποκρίνεται σε καθεμία από τις προτεινόμενες χρήσεις (κοινωνικά λάθως, πολιτιστικά - χέρια, κατοικία - γιαπί, εκπαίδευση – βυσσινόκηπος, ενώ το πάρκο Ναυαρίνου - εκτός των άλλων , αποτελεί υφιστάμενο χώρο πρασίνου) Για να διατηρήσουμε ένα κοινό χρωματικό λεξιλόγιο στο συνολικό δίκτυο έχουμε τις εξής χρωματικές επιλογές των κοντέινερ : Το πορτοκαλί αντιστοιχεί στον κοινόχρηστο χώρο, το μπλε στα wc ενώ τα κόκκινα, κίτρινα και πράσινα κοντέινερ στεγάζουν διαφορετικές χρήσεις σε κάθε οικόπεδο. Μελετώντας το κάθε κενό, προσπαθήσαμε να αναδείξουμε χαρακτηριστικά και σημεία ενδιαφέροντος, όπως μεσοτοιχίες με αποτυπώματα παλιών κτιρίων, εσοχές, γκράφιτι, πέτρινους τοίχους, ιδιαίτερες όψεις, περάσματα προς αξιοποίηση κ.α.

22

σχεδιαστική πρόταση

23

αστικό κενό_χέρια (στη συμβολή των οδών Κωλέττη και Μπενάκη)

· δημιουργείται ένας χώρος αναψυχής και καλλιτεχνικού εμπορίου · τα μέτωπα Κωλέττη - Μπενάκη με τις βασικές εισόδους και τον πιο άμεσο, έντονο και ζωντανό χαρακτήρα, περιλαμβάνει χρήσεις καντίνας, αναψυκτηρίου, χώρου φαγητού και wc. · στο πίσω τμήμα που έχουμε και το μικρό πέρασμα προς τη Σόλωνος προτείνουμε καταστήματα καλλιτεχνικού εμπορίου στο ισόγειο και αντίστοιχα εργαστήρια στον όροφο και έναν κοινόχρηστο χώρο. Ακόμα, δημιουργούμε μια πλατεία, όπου βρίσκουμε επιμέρους χώρους στάσης και ένα μεταλλικό σύστημα κερκίδων για προβολές.

αστικό κενό_λάθως (αδόμητο μεταξύ του πεζόδρομου Μάνης και της προτεινόμενης ως ήπιας κυκλοφορίας Μεταξά)

· δημιουργείται ένας χώρος κοινωνικής κουζίνας με αναψυκτήρια, τραπεζαρίες, κουζίνες, αποθήκη τροφίμων, κοινόχρηστο και wc. · αρχική πρόθεση ήταν να διατηρηθεί το πέρασμα από Ζωοδόχου Πηγής προς Μεταξα · σχηματίζεται μια βασική ζώνη κίνησης και μία ζώνη των κοινόχρηστων λειτουργιών και χώρων εκτόνωσης · διατηρείται συνεχόμενο το μέτωπο επί της Μεταξά και · αφήνεται μια ημιυπαίθρια είσοδος η οποία ενοποιείται με τον υπόλοιπο δημόσιο ελεύθερο χώρο προς τον πεζόδρομο Μάνης

αστικό κενό_βυσσινόκηπος (το μικρό αδόμητο έναντι του πάρκου Ναυαρίνου)

· επιλέγεται ως χώρος βιβλιοθήκης - αναγνωστηρίου · απέναντι του βρίσκεται το Πάρκο Ναυαρίνου, με την πεζοδρόμηση της Ζ.Πηγής και την ήδη έντονη κίνηση επί του πεζόδρομου Τζαβέλλα η βιβλιοθήκη μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό και ζωντανό σημείο του δικτύου · ο περιμετρικός πέτρινος τοίχος του παλιού κτίσματος διατηρείται και αποκαθίσταται, δημιουργώντας είσοδο από την Τζαβέλλα αλλά και έναν προστατευμένο χώρο εκτόνωσης της βιβλιοθήκης

αστικό κενό_γιαπί (κενό κτίριο στη Μεσολογγίου)

· προτείνεται η ένταξη μονάδων προσωρινής κατοικίας · το ζήτημα της κατοικίας μας απασχόλησε, ωστόσο θεωρήσαμε ότι δεν θα ήταν δυνατόν να λυθεί με την τοποθέτηση κοντέινερ σε κάποιο από τα κενά · παρ’όλα αυτά, η εγκαταλελειμμένη αυτή οικοδομή, μας έδωσε τη δυνατότητα να εντάξουμε ένα μεγαλύτερο αριθμό μονάδων κοντέινερ · το ισόγειο του κτιρίου διαμορφώνεται ως δημόσιο πέρασμα και ενοποιείται με τους γύρω πεζόδρομους. Περιλαμβάνει χώρους στάσης, ένα σύστημα κερκίδων για προβολές και στάση, αναψυκτήριο και κοινόχρηστο. · Στους επόμενους τρεις ορόφους εντάσσονται μονάδες για κατοίκηση (8 ανά όροφο), κοινόχρηστη κουζίνα και τραπεζαρία(1+1 ανά όροφο), στον τέταρτο κοινόχρηστα πλυντήρια (4) ενώ το δώμα διατηρείται ως ανοιχτό μπαλκόνι · Η προσθήκη οριζόντιων μεταλλικών σχαρών σηματοδοτεί χώρους στάσης ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως εκτόνωση-μπαλκόνι των μονάδων κατοίκησης

24

25

Κέντρο παρέμβασης

ΤΥΠΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ CONTAINER

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

ΟΨΟΤΟΜΗ Τ_Τ’ ΚΛ_1.200

26

ΜΕΤΩΠΟ ΤΖΑΒΕΛΛΑ_ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ

αστικό κενό_χέρια

ροές

δημόσιο

χώροι στάσης

άποψη από πεζόδρομο Κωλέττη

καντίνα αναψυκτήριο τραπεζαρία

εργαστήριο κατάστημα

κοινόχρηστος wc

άποψη

ΟΨΟΤΟΜΗ Χ_Χ’ ΚΛ_1.100

ΚΛ_1.200

ΟΨΟΤΟΜΗ Ζ-Ζ’ ΜΕΤΩΠΟ Ζ.ΠΗΓΗΣ, ΤΟΜΗ ΜΑΝΗΣ_ΜΕΤΑΞΑ

27

αστικό κενό_λάθως

ροές

δημόσιο

χώροι στάσης

κουζίνα αναψυκτήριο

τραπεζαρία αποθήκη

κοινόχρηστος wc

άποψη από οδό Μεταξά

ΟΨΟΤΟΜΗ Λ_Λ’ ΚΛ_1.100

28

αστικό κενό_βυσσινόκηπος

ροές

δημόσιο

χώροι στάσης

αναγνωστήριο βιβλιοθήκη

κοινόχρηστος wc

άποψη από πεζόδρομο Ζ.Πηγής

ΟΨΟΤΟΜΗ Β_Β’ ΚΛ_1.100

29

ροές χώροι στάσης

άποψη από πεζόδρομο Κωλέττη

δημόσιο

κατοικία

κοινόχρηστες λειτουργίες (πλυντήρια)

άποψη από πεζόδρομο Τζαβέλλα

άποψη από πεζόδρομο Μεσολογγίου

ΟΨΟΤΟΜΗ Γ_Γ’ ΚΛ_1.100

30

αστικό κενό_γιαπί

ροές

δημόσιο

κατοικία εκτόνωση κατοικίας κοινόχρηστες λειτουργίες (κουζίνα, τραπεζαρία) εκτόνωση κοινόχρηστων λειτουργιών κινήσεις

χώροι στάσης κοινόχρηστες λειτουργίες (αναψυκτήριο, κοινόχρηστος) κινήσεις

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

31

32

33

Ανάγλυφο εδάφους

τομή εδάφους κατά μήκος της οδού Θεμιστοκλέους

34

35

διαδρομή στα Εξάρχεια

36

φωτογραφικό υλικό - μακέτες

κλ_1.2000

κλ_1.200

κλ_1.50

κλ_1.25

37