Σχέδιο δράσης: «Αργυροχοΐα, παραδοσιακή Γιαννιώτικη τέχνη» 2ο Εσπερινό ΕΠΑ.Λ. Ιωαννίνων Σχ. Έτος 2021-2022
Η Ήπειρος και κυρίως τα Ιωάννινα εκτός από σημαντικό εμπορικό, οικονομικό και πνευματικό κέντρο ήταν πάντα ένας χώρος μεγάλης λαϊκής παράδοσης και τέχνης», που «μετράει» αιώνες. Η Αργυροτεχνία αποτελεί κορωνίδα αυτής της παράδοσης. Σπουδαίοι τεχνίτες, με μαεστρία και μεράκι δημιουργούσαν κομψοτεχνήματα περιζήτητα, όχι μόνο στην Ήπειρο και την Ελλάδα, αλλά και σε μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης.
Η τέχνη και οι τεχνίτες της αργυροχοΐας • Η αργυροχοΐα είναι μία από τις βασικότερες μορφές της Ελληνικής λαϊκής τέχνης, καθαρά εργαστηριακή. Μέσα από τα έργα της ο Ελληνικός λαός μπόρεσε να εξωτερικεύσει την καλλιτεχνική του ανησυχία, έχοντας ως μέσο έκφρασης κυρίως το ασήμι, χωρίς όμως να λείπει η χρήση και άλλων μετάλλων όπως του χρυσού, του χαλκού και του κασσίτερου. Τα έργα της αργυροχοΐας, όπως και σε κάθε άλλο κλάδο της λαϊκής μας τέχνης, διαιρούνται σε κοσμικά ή λαϊκά και σε εκκλησιαστικά. • Οι τεχνίτες της φέρουν τα ονόματα: Αργυροχόοι Ασημιτζήδες Ασημουργοί Χρυσικοί Κουγιουμτζήδες
Ιστορική εξέλιξη
Ιστορική εξέλιξη • Η ταραγμένη ιστορία της Ηπείρου όμως (κατακτητές, υποδουλώσεις, εξεγέρσεις), είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφούν πολύτιμα στοιχεία και απαράμιλλης ομορφιάς αντικείμενα κοσμικά και εκκλησιαστικά. •
Κάτι άλλο που δυσκολεύει τους μελετητές για την πορεία της αργυροχοΐας είναι το ότι οι ασημιτζήδες δεν υπογράφουν τα λαϊκά ή κοσμικά έργα τους και κάθε πληροφορία να αντλείται είτε από γραπτά κείμενα είτε από τη μελέτη των εκκλησιαστικών έργων, τα οποία συνήθως φέρουν την χρονολογία και την υπογραφή του τεχνίτη.
Ιστορική εξέλιξη-Βυζαντινή περίοδος Στα Ιωάννινα από τα χρόνια στα Ιωάννινα της Βυζαντινής περιόδου τον 14αιώνα υπάρχουν έμμεσες ενδείξεις για την ύπαρξη της τέχνης και των συντεχνιών. Τότε καταγράφεται στην περιοχή εμπορική και εξαγωγική δραστηριότητα προϊόντων αργυροχοΐας από τους Γιαννιώτες τεχνίτες στο Βελιγράδι, την Βενετία, το Βουκουρέστι, την Πράγα, τη Βιέννη, τα Σκόπια και την Ρωσία.
Ιστορική εξέλιξη-Βυζαντινή περίοδος Συγκεκριμένα: • Σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄(14ος αιώνας) αναγράφεται ότι δύο Γιαννιώτες έμποροι είχαν παραδώσει σε Βενετό έμπορο ασήμι • Την ίδια περίοδο υπάρχουν διάφορες γραπτές μαρτυρίες οι οποίες αναφέρονται σε δωρεές του Δεσπότη των Ιωαννίνων με αντικείμενα που είχε δωρίσει στον ναό της Παναγίας της Γαβαλιώτισσας στην Έδεσσα (1375). • Στην Αγιορείτικη Μονή Βατοπεδίου σώζεται δισκοπότηρο αφιερωμένο από τον Δεσπότη των Ιωαννίνων Θωμά Πρελούμπιο, σύμφωνα με την υπογραφή που περιέχει στη βάση του.
Ιστορική εξέλιξη-Βυζαντινή περίοδος • Αναφορές σε ταυτοποιημένα αντικείμενα και σε αποδιδόμενα σε γιαννιώτικα εργαστήρια έργα, μαρτυρούν το υψηλό επίπεδο των τεχνιτών της αργυροχρυσοχοΐας στην πόλη κατά τη βυζαντινή περίοδο, την δεκτικότητά τους σε δυτικές επιρροές και την οργανική ένταξη αυτών στη βυζαντινή παράδοση.
Ιστορική εξέλιξη-περίοδος τουρκοκρατίας • Η περίοδος της τουρκοκρατίας αρχίζει στην περιοχή το 1430 με την οικειοθελή παράδοση της πόλης των Ιωαννίνων στον Σινά Πασά. Όμως, η καταστροφή και η λεηλασία το 1611, μας στέρησε από πολύτιμα στοιχεία για την τέχνη την περίοδο αυτή. • Τη μεγαλύτερη της όμως άνθιση τη γνώρισε το 18ο και τον 19 αιώνα. Γνωστοί Γιαννιώτες τεχνίτες ήταν ο Αθ. Τζημούρης (προσωπικός χρυσοχόος του Αλή Πασά), ο Νικολούσης, ο Βούλγαρης και ο Ποντίκης . • Τα πρώτα επίσημα στοιχεία για τις συντεχνίες των Ιωαννίνων άρα και των αργυροχόων προέρχονται από τις αρχές του 19 ου αιώνα. Το 1812, σε μια πόλη των 30.000 κατοίκων οι καταγεγραμμένοι τεχνίτες ανέρχονται στους 53 (αριθμός αρκετά υψηλός για τα δεδομένα του πληθυσμού).
Ιστορική εξέλιξη-περίοδος τουρκοκρατίας
Έτσι τα Γιάννενα έγιναν ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά, καλλιτεχνικά κέντρα. Δεν είναι τυχαίο, ότι ο ίδιος ο Αλή Πασάς ίδρυσε στην εποχή του εργαστήρια αργυροχοΐας εντός του παλατιού του και συγκέντρωσε σε αυτά τους καλύτερους τεχνίτες.
Ιστορική εξέλιξη-περίοδος τουρκοκρατίας Τα Γιάννενα κατά την περίοδο της οθωμανικής κατοχής ήταν συγκοινωνιακός κόμβος που συνέδεε την Αδριατική με την Κων/πολη και αυτό συνέβαλε στην γρήγορη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού ήταν η δημιουργία μιας εύπορης κοινωνικής τάξης όπου είχε ανάγκη απόκτησης και άλλων αγαθών που κάλυπταν και άλλες ανάγκες πέρα από τις βασικές και της ασφάλειάς τους (προβολής - αναγνώρισης, αυτοπραγμάτωσης κλπ) .
Ιστορική εξέλιξη-περίοδος τουρκοκρατίας • Ο πόλεμος του Αλή Πασά με την Υψηλή Πύλη, η σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης, η μετανάστευση πολλών γιαννιωτών και η πανώλη που ακολούθησε οδήγησε σε οικονομικό μαρασμό των συντεχνιών. • Επίσης οι πιέσεις του Αλή Πασά προς τους Γιαννιώτες για χρήματα και οι πιέσεις των σουλτανικών στρατευμάτων για χρήματα, οδήγησαν στην εκποίηση πολλών αργυρών αντικειμένων ώστε να χαθεί ένα μεγάλο τμήμα της μέχρι τότε δημιουργίας, ιδιαίτερα της κοσμικής.
Ιστορική εξέλιξη-περίοδος τουρκοκρατίας Στα μέσα του 19ου αιώνα ανακάμπτουν οι ασημουργοί παράγοντας κοσμικά και εκκλησιαστικά αργυρά αντικείμενα χωρίς, όμως να φθάσουν τα οικονομικά επίπεδα της προ του 1820 εποχής. ου Στα μέσα του 19 αιώνα ανακάμπτουν οι ασημουργοί παράγοντας κοσμικά και εκκλησιαστικά αργυρά αντικείμενα χωρίς, όμως να φθάσουν τα οικονομικά επίπεδα της προ του 1820 εποχής.
Επηρεάζονται οι τεχνίτες από τη δυτική τέχνη της εποχής, από αγγεία και κοσμήματα τα οποία έρχονται στην πόλη με τα ταξίδια των πλούσιων εμπόρων.
Ιστορική εξέλιξηΑπό την απελευθέρωση (1913) μέχρι σήμερα • Με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί η αργυροχρυσοχοΐα στα Γιάννενα.
•
Έτσι το 1930 ιδρύεται η Σχολή Αργυροχοΐας που στεγάστηκε στο οικοτροφείο Γ. Σταύρου Η πορεία της σχολής διήρκεσε μέχρι το 1940 και αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την αναγέννηση αυτής της τέχνης.
Ιστορική εξέλιξηΑπό την απελευθέρωση (1913) μέχρι σήμερα • Το 1959 ιδρύεται Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας, η οποία υπαγόταν στο Υπουργείο Εργασίας και από το 1975 στον Ο.Α.Ε.Δ. • Η παραδοσιακή εργασία εντός εργαστηριών συνδυάζεται πια με μεγαλύτερους σχηματισμούς. Έτσι το 1999 ιδρύθηκε το ΚΕΠΑΒΙ, όπου εντάχθηκαν αρκετοί αργυροχόοι.
Ιστορική εξέλιξηΑπό την απελευθέρωση (1913) μέχρι σήμερα • Σήμερα στα Γιάννενα παρατηρείται συνέχιση της τέχνης της αργυροχοΐας που στηρίζεται σε παραδοσιακές φόρμες και τεχνικές. Αλλάζουν μόνο ορισμένα εργαλεία, πιο σύγχρονα πια, τα οποία όμως σε τίποτα δεν αφαιρούν την αίσθηση ενός χειροποίητου έργου. • Η εκμάθηση της τέχνης ήταν συνεχής στα Ιωάννινα εντός των εργαστηριών, με τους βοηθούς να μαθητεύουν κοντά στους μαστόρους και με τη σειρά τους να αυτονομηθούν επαγγελματικά. • Η πορεία της αργυροχρυσοχοΐας στα Γιάννενα είναι μακραίωνη και αδιάσπαστη.
Αργυροχοΐα - Υλικά
Αργυροχοΐα - Υλικά Βασικό υλικό είναι ο άργυρος ή ασήμι. Πρόκειται για λευκό μαλακό πολύτιμο μέταλλο που δεν σκουριάζει. Το χρησιμοποιούσαν είτε καθαρό που λεγόταν λαγάρα, είτε νοθευμένο με κράμα χαλκού και ορείχαλκου που λεγόταν αγιάρι. Τα δημιουργήματα από αγιάρι επειδή τα λεύκαιναν με αρσενικό τα ονόμαζαν και φαρμακερά.
Αργυροχοΐα - Υλικά Το σμάλτο • •
Τα σμάλτα είναι χρωματιστά γυαλιά. Με μορφή υαλόμαζας χύνονταν σε κοιλότητες ή συρματερές κυψελίδες, σύμφωνα με το σχέδιο του αντικειμένου, που απαιτούσε χρωματιστό διάκοσμο. • Τα πρώτα σμάλτα ήταν διαφανή. Αργότερα ανακαλύφθηκαν τα αδιαφανή.
• Βρίσκονται στο εμπόριο σήμερα σε μορφή σκόνης η οποία πλένεται πολύ καλά και αφού τοποθετηθεί επάνω στο μέταλλο ψήνεται σε δυνατή θερμοκρασία μέσα σε ειδικό φούρνο.
Αργυροχοΐα - Υλικά Σαβάτι ή νίελο Πρόκειται για κράμα από ασήμι, χαλκό, μολύβι και κερί θειαφιού σε διάφορες αναλογίες, ώστε να πετυχαίνονται οι αποχρώσεις του μαύρου και του γκρίζου χρώματος.
Η χρήση του είναι για την διακόσμηση των κοσμημάτων κυρίως.
Αργυροχοΐα - Υλικά Πολύτιμοι ή ημιπολύτιμοι λίθοι Συναντάμε πάνω στα ασημικά: • ο αμέθυστος, • τα μαργαριτάρια • τον ορεία κρύσταλλο Από ημιπολύτιμους λίθους συναντάμε συχνότερα: o τα κοράλλια o τον αχάτης o τους σαρδόνιους και τους καρχηδόνιους. o την κορναλίνα
Αργυροχοΐα - Υλικά Για την επιχρύσωση έλιωναν χρυσά νομίσματα ή αυτή γινόταν με χρυσόσκονη και υδράργυρο, με την μέθοδο του καπλαμά (μαλαμοκαπνισμένα).
Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση της εποχής γενικά, αλλά και του αγοραστή ενός αργυρού αντικειμένου επηρέαζε πάντα το είδος των υλικών που θα πλαισίωναν το ασήμι.
Αργυροχοΐα - Εργαλεία
Αργυροχοΐα - Εργαλεία Τα σφυριά σε διάφορα μεγέθη. Τα σπιτσούνια. Πρόκειται για στενόμακρα, μικρά και σιδερένια εργαλεία με διάφορων τύπων απολήξεις, χρήσιμα στη χάραξη αντικειμένων και στο σκάλισμα. Το αμόνι. Τα καλέμια, τα οποία είναι χρήσιμα στην χάραξη του ασημιού. Ο τροχός, για να λειαίνουν τα μέταλλα. Παλιά ήταν χειροκίνητος και λεγόταν μασγαλάς, σήμερα όμως τα εργαστήρια χρησιμοποιούν ηλεκτροκίνητο τροχό.
Αργυροχοΐα - Εργαλεία Ο βιδολόγος για την δημιουργία των βιδωτών μερών του αντικειμένου. Τα κοπίδια για να πετυχαίνεται ο διάτρητος διάκοσμος. Το ματικάπι για το τρύπημα. Ο σύρτης και ο κύλινδρος απαραίτητα εργαλεία για την δημιουργία των ασημένιων συρμάτων.
Ο μασγαλάς. Πρόκειται για στενόμακρο λεπτό εργαλείο από ατσάλι χρήσιμο για το γυάλισμα. Τα φλόγιστρα ή καμινέτα για συγκολλήσεις
Αργυροχοΐα - Εργαλεία
Ο τόρνος Η σέγα για το διάτρητο διάκοσμο. Τα παντέφτια, τα οποία είναι σιδερένια πλαίσια γεμισμένα με ειδικό χώμα όπου αποτύπωναν το πρότυπο. Το λιωμένο ασήμι χυνόταν και γέμιζε τα κενά που άφηνε το χώμα. Καλούπια χρήσιμα για χυτά κυρίως αντικείμενα Ανάγλυφες μήτρες σιδερένιες κυρίως για την αποτύπωση παραστάσεων. Ένας μεγάλος πάγκος πάνω στον οποίο γίνονται όλες οι εργασίες, καθώς και μεγεθυντικοί φακοί
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Η σφυρήλατη. Σφυρήλατο λέγεται το ασημένιο αντικείμενο, του οποίου το σχήμα δημιουργείται με το σφυρί. Ο τεχνίτης άνοιγε φύλλο το ασήμι στο αμόνι με το σφυρί και στη συνέχεια του έδινε την φόρμα που ήθελε αποκλειστικά με το σφυρί. Σήμερα οι τεχνίτες μαζί με το σφυρί χρησιμοποιούν και τον τόρνο για να δώσουν το σχήμα στο αργυρό αντικείμενο.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Η χυτή. Το λιωμένο ασήμι χύνεται σε μήτρες (καλούπια) ή σε παντέφτια, εισχωρεί στα κενά και σε σύντομο χρόνο αφού κρυώσει είναι έτοιμο το επιθυμητό αντικείμενο. Στη συνέχεια ο τεχνίτης το χυτό αντικείμενο το επεξεργάζεται στο χέρι και με τα εργαλεία του (σφυριά, καλέμια κλπ) διορθώνει τις τυχόν ατέλειες. Με την τεχνική αυτή δημιουργείται ολόκληρο το αντικείμενο ή τμήματά του, τα οποία ο τεχνίτης θα κολλήσει ή θα βιδώσει πάνω του. Με την τεχνική αυτή πετυχαίνεται γρήγορη και μεγαλύτερη παραγωγή συγκεκριμένων αντικειμένων. Οι εσώγλυφες ή ανάγλυφες μήτρες βοηθούσαν και βοηθάνε στη γρήγορη αποτύπωση παραστάσεων και κοσμημάτων.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Η έκτυπη ή φουσκωτή. Την συναντάμε και με άλλες ονομασίες όπως ανάγλυφη, κτυπητή, σηκωτή. Το διαμορφωμένο από φύλλο ασημιού αντικείμενο ακινητοποιείται πάνω σε αμόνι όπου υπάρχει μαλακή μάζα (στρώμα) πίσσας. Ο σκαλιστής σχεδιάζει το θέμα στην ελεύθερη επιφάνεια, την ανάποδη (η καλή όψη καλύπτεται από πίσσα) και χτυπώντας με σφυρί τα διάφορα εργαλεία της ασημουργίας (καλέμια, σπιτσούνια) πάνω στο σχέδιο, αυτό προβάλλει φουσκωτό στην άλλη πλευρά (την καλή όψη). Το τελείωμα της δουλειάς γίνεται αντίστροφα.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές Η εγχάρακτη ή σκαλιστή.
Σε αυτήν ο τεχνίτης αφού σχεδίαζε το θέμα πάνω στην ασημένια επιφάνεια, έκανε την χάραξη στην καλή όψη του αντικειμένου με τη βοήθεια των κατάλληλων καλεμιών.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Η διάτρητη ή ξεγυριστή Ο διάτρητος διάκοσμος δημιουργείται με την αφαίρεση ορισμένων τμημάτων βάσει του σχεδίου. Ο τεχνίτης με τη σέγα (πολύ λεπτό και ατσάλινο πριονάκι) έκοβε τα συγκεκριμένα τμήματα, που σύμφωνα με το σχέδιο έπρεπε να αφαιρεθούν. Η τεχνική αυτή είναι πολύ συχνή στην κατασκευή κοσμημάτων. Αντικείμενα φτιαγμένα με διάτρητη τεχνική ονομάζονται και σεγαριστά.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές Η συρματερή.
Άλλες ονομασίες με τις οποίες απαντάται η τεχνική αυτή είναι φιλιγκράν, τριφουρένια, φουρφουρένια, συρματέινη. Λιωμένο ασήμι χυνόταν σε μία μεταλλική πλάκα με τρύπες σε διάφορα μεγέθη, το σύρτη, από τις οποίες περνούσε το υγρό μέταλλο και έβγαιναν διαφορετικού πάχους σύρματα. Το αντικείμενο διαμορφώνεται με ασημένια σύρματα σε διαφορετικά πάχη που με κατάλληλες συστροφές και συγκολλήσεις δημιουργούν την εντύπωση της ασημόπλεκτης δαντέλας.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές Τα σμάλτα Την τεχνική αυτή, που χρησίμευε ως απλό χρωματικό συμπλήρωμα, τη συναντάμε στα βυζαντινά και αργότερα στα λαϊκά κοσμήματα. Την χρωματική διακόσμηση των αντικειμένων την πετύχαιναν με διαφανή ή αδιαφανή σμάλτα, τα οποία είναι μείγματα από υαλόμαζα και μεταλλικά οξείδια. Το σμάλτο εξυπηρετεί την αντίληψη της πολυχρωμίας. Συναντάται δε, σε δύο μορφές: το περίκλειστο και το λακωτό
Αργυροχοΐα -Τεχνικές Η κοκκίδωση.
Είναι μια από τις αρχαιότερες τεχνικές. Τη συναντάμε στην Ανατολική Ασία, στην Αίγυπτο και στους Ετρούσκους στην Ιταλία. Από αυτούς την κληρονόμησαν και οι Έλληνες. Ο κοκκιδωτός διάκοσμος αποτελείται από συμπλέγματα μικρών κοκκίδων μετάλου (γράνες), οι οποίες συγκολλούνται συνήθως πάνω στα σύρματα. Γι αυτό συνήθως ο συρματερός διάκοσμος συνοδεύεται από τον κοκκιδωτό.
Αργυροχοΐα -Τεχνικές
Καρφωτική.
Είναι η τέχνη που στερεώνει (καρφώνει) τις πέτρες πάνω στα κοσμήματα. Ένας καλός τεχνίτης πρέπει να στερεώσει καλά τις πέτρες και να προσπαθήσει να μη χαθεί η λάμψη της πέτρας μετά το δέσιμο πάνω στο μέταλλο.
Η συμβολή της αργυροχοΐας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων
Η συμβολή της αργυροχοΐας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων Αντικείμενα από ασήμι συναντάμε στη λατρευτική, κοσμική και την πολεμική ζωή των ανθρώπων. Τα πολύτιμα μέταλλα πάντα χρησιμοποιούνταν από τους ανθρώπους, καθώς τα αντικείμενά που παράγονταν από αυτά ήταν μέρος της καθημερινής τους ζωής.
Άλλωστε η χρήση των πολύτιμων μετάλλων γενικά από τους ανθρώπους δήλωνε την ευρωστία, την οικονομική επιφάνεια και την κοινωνική τους θέση. Τα αργυρά αντικείμενα τα διακρίνουμε σε εκκλησιαστικά και κοσμικά (σκεύη, όπλα, κοσμήματα).
Εκκλησιαστικά αντικείμενα της αργυροχοΐας Ως εκκλησιαστικά χαρακτηρίζουμε το σύνολο των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται από την εκκλησία, είτε έχουν λειτουργικό χαρακτήρα είτε χρηστικό.
Σημαντικοί Ηπειρώτες αργυροχόοι επηρέασαν την εκκλησιαστική αργυροχοΐα. Ανάμεσά τους δύο Καλαρρυτινοί μάστορες του ασημιού τον 18ο και 19ο αιώνα, ο Αθανάσιος Τζημούρης και ο Γεώργιος Μπάφας όπου έργο του, που θεωρείται αριστούργημα της νεοελληνικής αργυροχοΐας, είναι η λάρνακα του Αγίου Διονυσίου στην ομώνυμη Μονή της Ζακύνθου.
Εκκλησιαστικά αντικείμενα της αργυροχοΐας Άγιο Δισκοπότηρο: Πρόκειται για αντικείμενο με βιδωτά τμήματα (τον κάλυκα, το στέλεχος και τη βάση) δεν είναι ενιαίο σκεύος. Δίσκος: Πρόκειται για αντικείμενο με απλή συνήθως διακόσμηση που χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση του άρτου κατά τη Θεία Λειτουργία. Αστερίσκος: Τοποθετείται πάνω στο δίσκο για να συγκρατεί το κάλυμμα Καντήλια: Συνήθως κατασκευάζονται με χυτή τεχνική και με διάκοσμο εγχάρακτο, ανάγλυφο, διάτρητο και πολλές φορές συρματερό. Αρτοφόριο: Ιερό σκεύος σε ποικίλα μεγέθη και σχήμα ναόσχημο. Μέσα φυλάσσεται άρτος προαγιασμένος. Λαβίδα: Πρόκειται για κουτάλι με μακρύ στέλεχος στην άκρη του οποίου υπάρχει σταυρός.
Εκκλησιαστικά αντικείμενα της αργυροχοΐας Θυμιατήριο: Αντικείμενο με κυκλικό σχήμα, σκέπαστρο σε σχήμα τρούλου και διακοσμημένο πλούσια με έκτυπη ή ανάγλυφη τεχνική. Είδος θυμιατηρίου που το συναντάμε περισσότερο σε μονές είναι και το κατζίο. Λάρνακα: Είναι είδος λειψανοθήκης
Σταχώματα Ευαγγελίων: Είναι η εξωτερική αργυρή επένδυση των Ευαγγελίων. Σε κάθε ένα από αυτά, στη μία πλευρά εικονίζεται η «Εις Άδου Κάθοδος» και στην άλλη η Σταύρωση του Χριστού και στις γωνίες οι τέσσερις Ευαγγελιστές ή τα σύμβολά τους. Υπάρχουν όμως και σταχώσεις με άλλες παραστάσεις όπως για παράδειγμα η Κοίμηση της Θεοτόκου. Η στάχωση ενός Ευαγγελίου εξαρτάται από την περιοχή και από την οικονομική της δυνατότητα
Εκκλησιαστικά αντικείμενα της αργυροχοΐας Εικόνες με ασημένια επένδυση, η οποία καλύπτει είτε ένα μέρος της εικόνας είτε ολόκληρο το εικονογραφικό θέμα εκτός από τα πρόσωπα. Τάματα: Ασημένιες πλακέτες κυρίως που προσφέρουν ή αφιερώνουν οι πιστοί Στέφανα γάμου: Έχουν ως βάση ένα έλασμα, το οποίο διακοσμείται με διάφορους τρόπους και τεχνικές
Μυροδοχείο: Κοσμείται με παράσταση Βαπτίσεως Σταυροί: Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τη χρήση τους. Εξαπτέρυγα: Το σχήμα τους είναι συνήθως κυκλικό και διακοσμημένα με παραστάσεις και από τις δύο όψεις τους. Λόγχη για την κοπή του Άρτου.
Aργυροχοΐα-Όπλα Συναντάμε στα μουσεία όπλα των κλεφταρματωλών και των αγωνιστών του 1821, ασημένια ή μαλαμοκαπνισμένα, τόσο περίτεχνα διακοσμημένα που εντυπωσιάζουν με την εμφάνισή τους. Άλλωστε για αυτούς αποτελούσαν δοξαστικά στολίδια
Σαν όπλα εννοούμε τα πυροβόλα και τους διάφορους τύπους σπαθιών και μαχαιριών. Τα πυροβόλα όπλα έχουν τη διακόσμηση στη λαβή ή στο κοντάκι, όπου αυτή ποικίλει ανάλογα με τους κατόχους τους. Στα μαχαίρια και στα σπαθιά ο διάκοσμος απαντάται σε όλα τα μέρη, περισσότερο στη θήκη και στη λαβή και λιγότερο στη λεπίδα, η οποία διακοσμείται εγχάρακτα.
Aργυροχοΐα-Όπλα Όπλα διακοσμημένα από ασημιτζήδες είναι τα καριοφίλια, οι πιστόλες, οι μάχαιρες, οι πάλες, τα γιαταγάνια, τα χαρμπιά. Βασικό εξάρτημα των πολεμιστών και αγωνιστών βέβαια και οι παλάσκες.
Aργυροχοΐα - Οικιακά σκεύη και αντικείμενα
Τα οικιακά σκεύη και τα αντικείμενα τα απαντάμε με όλες σχεδόν τις τεχνικές της αργυροχοΐας (σφυρήλατη, χυτή, φουσκωτή, διάτρητη, σκαλιστή κλπ.), κάποια διακοσμημένα με πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους (π.χ. κάποια καθρεφτάκια) και κάποια με σμάλτα ή σαβάτι, όπως π.χ. κάποιες κορνίζες. Ως προς το βασικό τους υλικό τα συναντάμε να είναι φτιαγμένα είτε από καθαρό ασήμι είτε από νοθευμένο και αρκετά από αυτά επιχρυσωμένα.
Aργυροχοΐα - Οικιακά σκεύη και αντικείμενα Τα αργυρά σκεύη και αντικείμενα σε ένα σπίτι μπορεί να είχαν και να έχουν χαρακτήρα χρηστικό, μπορεί όμως και διακοσμητικό. Τέτοια σκεύη και αντικείμενα είναι: Κανάτια, δίσκοι, (σερβιρίσματος ή διακοσμητικοί), πιάτα, σερβίτσια, φρουτιέρες, μαχαιροπίρουνα (για γλυκό ή φαγητό), σκεύη για γλυκά, ζάρφια (ασημένιες θήκες για ποτήρια ή για κύπελλα), φλιτζάνια, θήκες για αλατοπίπερα, ποτήρια.
Aργυροχοΐα - Οικιακά σκεύη και αντικείμενα
Άλλα αντικείμενα Λάμπες, κηροπήγια, τάσια, λυχνάρια, ταμπακιέρες
χαρτοκόπτες, πένες, στυλό
καπνοθήκες, ναργιλέδες, θήκες για αναπτήρες και για σπίρτα, επενδύσεις για μεγάλους καθρέφτες τοίχου,
θήκες καλλυντικών και κοσμηματοθήκες
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά Οι Έλληνες αργυροχρυσοχόοι με την καλλιτεχνική τους γλώσσα και την προσωπική τους φαντασία μεταφέρουν πληροφορίες για την ατομική, κοινωνική και εθνική ταυτότητα των κατοίκων ορισμένης περιοχής σε καθορισμένο χρόνο. Πηγές για την μελέτη των κοσμημάτων της παραδοσιακής φορεσιάς είναι τα ίδια τα κοσμήματα, οι σχετικές γι’ αυτά γραπτές αναφορές σε προικοσύμφωνα, σε διαθήκες, σε καταλόγους αργυροχρυσοχόων κ.α. Τα περισσότερα κοσμήματα της ηπειρώτικης παραδοσιακής φορεσιάς με τα οποία οι ελληνίδες στόλιζαν την εξωτερική τους εμφάνιση ήταν για το κεφάλι, το λαιμό, το στήθος, τη μέση, τη ράχη και τα χέρια.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά Σκουλαρίκια : Συνήθως είναι ασημένια με απλές ή σύνθετες κατασκευές. Ζώνη: συνήθως είναι υφασμάτινη ή μεταλλική από χυτά πλακίδια ή και συρματερά τμήματα. Τα δύο άκρα ενώνονται με πόρπη.
Φυλακτό (χαϊμαλί):Πρόκειται για θήκη διαφόρων σχημάτων (μέσα στην οποία υπήρχε φυλακτό) με μικρή αλυσίδα στο λαιμό.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Περιλαίμια ή χαρχάλια: Βαρύ ακριβό κόσμημα της γυναικείας ενδυμασίας αποτελούμενο από χυτά μέρη, που φοριέται στο λαιμό της γυναίκας. Στερεώνεται με δύο μικρούς γάντζους επάνω στο ύφασμα και γύρω από το λαιμό.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Πόρπη : αποτελείται από δύο τμήματα που ενώνονται στη μέση με θηλύκωμα. Το σχήμα τους είναι στρογγυλό, ωοειδές, ορθογώνιο ή και συνδυασμό των παραπάνω. Φέρει περίτεχνη διακόσμηση, ανάγλυφη, ή συρματερή, σεντέφι εγχάρακτο, πολύτιμους λίθους και υαλομάζα.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Το διάδημα: Επιμετώπιο κόσμημα από χρυσοκέντητη ταινία με χρωματιστές πέτρες, μαργαριτάρια και νομίσματα.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Τραχηλιά: Είναι νυφικό κόσμημα αποτελούμενο από σειρά αλυσίδων με νομίσματα.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά Κιουστέκια: Κόσμημα της ανδρικής και γυναικείας ενδυμασίας (τα γυναικεία ήταν μικρότερα). Αποτελείται από σύστημα αλυσίδων και χυτά πλακίδια με ανάγλυφο ή εγχάρακτο διάκοσμο. Είναι δύο ειδών: α) Αυτά των οποίων οι αλυσίδες προσαρμόζονται στο στήθος σε σχήμα σταυρού και β) εκείνα που προσαρμόζονται στο ύψος της μέσης.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά Τσαπράκι Το φορούσανε για να συγκρατεί το σεγκούνι. Τις γιορτές έβαζαν δύο ζευγάρια τσαπράκια.
Αργυροχοΐα και παραδοσιακή φορεσιά
Ζώνη: συνήθως είναι υφασμάτινη ή μεταλλική από χυτά πλακίδια ή και συρματερά τμήματα. Τα δύο άκρα ενώνονται με πόρπη.
Βιβλιογραφία • Χατζημιχάλη Αγγελική Η ελληνική λαϊκή φορεσιά. Οι φορεσιές με το συγγούνι (Α΄τόμος): Μέλισσα Αθήνα 1997 • Μαμμόπουλος Αλέξανδρος. Ήπειρος, Λαογραφικά-Ηθογραφικά-Εθνογραφικά (τόμος Α, Β) Αθήνα. 1961/1964 • Ζώρας Π., Αργυροχοΐα. Νεοελληνική χειροτεχνία. Εθνική τράπεζα της Ελλάδας. Αθήνα 1969. • Μπότσαρης Μ. Η Ελληνική αργυροχοΐα και το σαβάτι. Περιοδικό Ζυγός. Μάρτιος-Απρίλιος 1974. • Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδας. Κοσμήματα της Ελληνικής παραδοσιακής φορεσιάς, 18ος-19ος αι. Αθήνα 1999 • Οι φίλοι του ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη. Τέχνη και Παράδοση «μέρες έκφρασης και δημιουργίας» Θεσσαλονίκη 1997 • Κατερίνα Σαμαρά, Το κόσμημα μέσα από την ιστορία της τέχνης Α’ Έκδοση. Υπουργείο Εργασίας ΟΑΕΔ, Αθήνα Οκτώβριος 1991 • Εταιρεία Ηπειρωτικών μελετών. Λαογραφικό μουσείο Ιωαννίνων «ΚΩΣΤΑΣ ΦΡΟΝΤΖΟΣ». • Μωυσείδου Γ., Η Αργυροχοΐα στην Ήπειρο, Αθήνα 1983. • Οικονομάκη- Παπαδοπούλου Γ., Εκκλησιαστικά αργυρά, Έκδοση Αποστολικής Διακονίας της Ελλάδος, Αθήνα 1980.
Δικτυογραφία • • •
• • • • • • •
http://users.uoi.gr/mvrelli/ergasies/hpeirotika-kosmimata.pdf http://paradosiakakosmimata.blogspot.com/p/blog-page_4822.html https://www.google.com/search?q=%CE%B1%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE %B1+%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%B1+%CE %BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1+%CF%80%CE%B5%CF%81%CE %B9%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BC%CE%B9%CE%B1&tbm=isch&ved https://lykeionellinidon.com/en/endymata-el/sleeveless-overcoat-2374-4-en/ http://www.konaki.gr/costumes/zitsa.html https://atcorfu.com/el/greece-old-photos2/ https://www.m-f.gr/wp-content/uploads/2014/11/IMG_8923.jpg https://silverlamprou.gr/?p=7310https://gr. pinterest.com/pin/440086194815740468/ https://www.tornosnews.gr/permalink/20868.html