OOG IN OOG MET ROBBY MÜLLER Robby Müller
Cameraman van Wim Wenders, Jim Jarmusch en Lars von Trier 1
EYE brengt van 23 mei t/m 16 juni een hommage aan de veelgeprezen Nederlandse cameraman Robby Müller en vertoont 21 van zijn belangrijkste films aan de hand van een titellijst die Müller zelf samenstelde. Robby Müller was director of photography voor zo’n 75 films en werd op 10 februari 2013 in Hollywood onderscheiden met de International Award van The American Society of Cinematographers.
2
3
Een shot als reis De filmliefhebber die niet of nauwelijks thuis is in het oeuvre van de veel gelauwerde Nederlandse cameraman Robby Müller en het door EYE georganiseerde retrospectief van zijn films wil gebruiken om de schade in te halen, zal in eerste instantie wellicht vreemd opkijken. Om direct te imponeren is het werk van Robby Müller namelijk te weinig ijdel. Aan fraaie beelden geenszins een gebrek, maar het is nooit opzichtige schoonheid. Het zijn geen shots die schreeuwen om aandacht. Zo van: kijk mij eens mooi zijn. Daarvoor werkt Müller teveel van binnenuit. Hij zoekt naar de essentie van een vertelling en laat daar een werkwijze uit voortkomen. Hij bedenkt geen stijl, hij laat hem ontstaan. Vandaar dat Müllers cinematografie, hoe divers en soms extreem ook, vrijwel altijd heel vanzelfsprekend, bijna organisch voelt. Hoezeer Müller zich ook laat voeden door de inzet van het gegeven in combinatie met de intenties van de betreffende regisseur, op het tweede gezicht blijkt
hij wel degelijk een constante factor in te brengen. Een factor die niet - zoals je van een cameraman zou verwachten- met cameravoering, lichtgebruik of andere toepassingen van techniek te maken heeft, maar met natuurlijkheid en vrijheid. Als Robby Müller ondanks zijn dienstbaarheid een eigen signatuur heeft, en die heeft hij in mijn ogen ontegenzeggelijk, dan is dat handschrift doordrenkt van deze twee begrippen. Zo hecht Müller erg aan het inzetten van natuurlijke lichtbronnen. Hij benut eerder het licht, dan dat hij het bouwt. Met zijn voorkeur voor licht dat natuurlijk voelt, kunnen we Müller gerust als een verre nazaat van Johannes Vermeer beschouwen. In Müllers beste werk is dwars door vertelling, handeling en beweging heen een transparantie te vinden die doet denken aan hoe fijngevoelig Vermeer ooit het licht ving. Die hang naar het natuurlijke blijft niet beperkt tot een visie op licht, maar vertaalt zich ook in Müllers cam-
4
eravoering. Close-ups zijn in zijn films doorgaans op de vingers van één hand te tellen. Daar ging hij uiterst spaarzaam mee om. Veel liever kiest hij voor een kader dat minder stuurt en meer ruimte laat om een scène als geheel te ervaren. In zo’n ruimer kader kunnen de acteurs niet alleen met hun gezichten maar met hun hele lichaam spreken en heeft bovendien de toeschouwer alle vrijheid zelf zijn weg in het shot te bepalen. Die vrijheid is Müller heilig. Als hij een scène in één shot kan vertellen, heeft dat altijd zijn voorkeur boven het opdelen van dat moment in een veelheid shots. Découpage (de filmische term voor het opdelen van een scène) is wat Müller betreft eerder een noodzakelijk kwaad dan een effectief instrument om de toeschouwer bij de hand te nemen. Dat is Müller te sturend, te dwingend. Tegenover deze ‘manipulatie’ zet hij de ononderbroken, natuurlijke actie, waarin zowel acteur als toeschouwer van een weldadige vrijheid geniet. Misschien schuilt hierin ook wel de reden dat Müller
5
zo geliefd was bij cineasten als Wenders en Jarmusch die het reizen zo centraal stelden. Hij legde niet alleen de feitelijke reis vast, maar deed dat met behulp van shots die zelf als het ware al een reis waren. Waarin de toeschouwer kon ronddwalen en op ontdekking gaan. De optimale versmelting van vertelling en filmtaal. Dus, filmliefhebber, nu weet u wat u te wachten staat. Geen duizelingwekkende crane-shots, geen fabelachtig filter- of lensgebruik, geen Hollywood-achtige découpage, maar shots die van acteurs echte mensen maken en die de toeschouwer de kijkervaring van een reis bieden. En dat alles gestreeld door Vermeer-achtig licht. Me dunkt: een dijk van een deal! - Mart Dominicus
Alice in den St채dten Regie: Wim Wenders Met R체diger Vogler, Yella Rottl채nder, Lisa Kreuzer 1974, Bondsrepubliek Duitsland 110 minuten 6
7
‘Het groene licht geeft de film een heel geladen sfeer en toch is het niet opdringerig, want het komt gewoon van een tl-buis die boven het biljart hangt.’ - Richard van Oosterhout, d.o.p. Little Black Spiders, Guernsey
Der amerikanischer Freund Regie: Wim Wenders Met Dennis Hopper, Bruno Ganz, Lisa Kreuzer 1977, Bondsrepubliek Duitsland 125 minuten 8
Die Angst des Tormanns beim Elfmeter Regie: Wim Wenders Met Arthur Brauss, Kai Fischer, Erika Pluhar 1972, Bondsrepubliek Duitsland 101 minuten 10
11
Barfly Regie: Barbet Schroeder Met Mickey Rourke, Faye Dunaway, Alice Krige 1987, Verenigde Staten 100 minuten 12
13
‘Toen Lars von Trier samen met Robby Breaking the Waves aan het draaien was, zoemden de berichten rond over de onconventionele wijze waarop het script gevisualiseerd werd. Er was zelfs een scène waarbij de camera een kamer inging zonder te weten waar de acteurs zouden staan. Von Trier en Müller wisten bij deze film een nieuwe filmische standaard te creëren.’ - Jules van den Steenhoven, d.o.p. All Stars, Lek
Breaking the Waves Regie: Lars von Trier Met Emily Watson, Stellan Skarsgård, Katrin Cartlidge 1996, Denemarken 159 minuten
14
15
Dancer in the Dark Regie: Lars von Trier Met Bjรถrk, Catherine Deneuve, David Morse 2000, Denemarken 140 minuten 16
17
Dead Man Regie: Jim Jarmusch Met Johnny Depp, Gary Farmer, Crispin Glover 1995, Verenigde Staten 121 minuten 18
19
‘Archetypische beelden zijn het, die velen van ons beïnvloed hebben, misschien zonder te weten dat ze van Robby Müller kwamen. Door hem gevonden, gedraaid en doorgegeven. Hij toont zich groots in zijn cinematografie, met een eigen oog, dat ook vaak de andere kant op kijkt.’ - Melle van Essen, d.o.p. Off Ground, Het is een schone dag geweest
Down by Law Regie: Jim Jarmusch Met Tom Waits, John Lurie, Roberto Benigni 1986, Verenigde Staten 107 minuten 20
21
Falsche Bewegung Regie: Wim Wenders Met R端diger Vogler, Hans Christian Blech, Hanna Schygulla 1975, Bondsrepubliek Duitsland 103 minuten 22
‘Er is geen cameraman die op zo’n onpretentieuze, simpele maar totaal rakende manier een herkenbare atmosfeer kan schetsen. Ongelooflijk krachtig in zijn eenvoud. Robby is een dappere poëet, die recht door de wirwar van techniek en hindernissen heen toch altijd het pure weet terug te vinden.’ - Hoyte van Hoytema, d.o.p. Tinker Tailor Soldier Spy, The Fighter
Ghost Dog: The Way of the Samurai Regie: Jim Jarmusch Met Forest Whitaker, John Tormey, Cliff Gorman 1999, Verenigde Staten 116 minuten 24
25
‘In de film zit een parallelmontage: een vrachtwagenchauffeur scheert zich naast zijn wagen en een man in een Volkswagen Kever scheurt met hoge snelheid over landweggetjes. De camera volgt met een uitgekiend crane shot. Het doet me denken aan de gevleugelde woorden van Robby over camerabewegingen in het algemeen: “Een camerabeweging moet zijn als een kat die op een tafel springt; simpel en efficiënt”.’ - Sander Snoep, d.o.p. First Kill, Het Diner
Im Lauf der Zeit Regie: Wim Wenders Met Rüdiger Vogler, Hanns Zischler, Lisa Kreuzer 1976, Bondsrepubliek Duitsland 175 minuten 26
27
Korczak Regie: Andrzej Wajda Met Wojciech Pszoniak, Ewa Dalkowska, Teresa Budzisz-Krzyzanowska 1990, Polen, Duitsland, UK 115 minuten 28
29
‘Ik denk dat ik de imperfectie van zijn werk als geen ander element zo bewonder. Het is de menselijkheid ervan die daarmee naar voren komt. Iets wat enorme moed, talent en ervaring toont.’ - Martijn van Broekhoven, d.o.p. Anton Corbijn Inside Out
Die linkshändige Frau Regie: Peter Handke Met Edith Clever, Markus Mühleisen, Bruno Ganz 1977, Bondsrepubliek Duitsland 119 minuten 30
31
Mystery Train Regie: Jim Jarmusch Met Masatoshi Nagase, Youki Kudoh, Screamin’ Jay Hawkins 1989, Verenigde Staten 110 minuten 32
33
‘Eerst zien we hoe Harry Dean Stanton over de woestijnachtige omgeving uitkijkt. Dan rijdt de camera naar voren en ineens verschijnt daar aan de linkerkant Harry Dean Stanton in beeld. Hij loopt dus zijn eigen point of view in, zijn eigen blikveld. Dat was voor mij toen een ware revolutie.’ - Brigit Hillenius, d.o.p. Bolletjes Blues!
Paris, Texas Regie: Wim Wenders Met Harry Dean Stanton, Sam Berry, Dean Stockwell 1984, Bondsrepubliek Duitsland 147 minuten 34
35
Repo Man Regie: Alex Cox Met Harry Dean Stanton, Emilio Estevez, Tracey Walter 1984, Verenigde Staten 92 minuten 36
37
Saint Jack Regie: Peter Bogdanovich Met Ben Gazzara, Denholm Elliott, James Villiers 1979, Verenigde Staten 112 minuten 38
39
‘Ik vroeg Robby eens hoe in The Tango Lesson dat licht door die ramen toch zo mooi kon zijn. En Robby, die doorgaans niet houdt van poespas en effecten, antwoordde heel droog: “Ik heb melk tegen die ramen laten gooien.” Heel simpel... En dat shot ben ik nooit meer vergeten.’ - Claire Pijman, d.o.p. Good Morning Karachi, Robby Müller on ‘Down by Law’
The Tango Lesson Regie: Sally Potter Met Sally Potter, Morgane Maugran, Géraldine Maille 1997, Groot Brittanië, Frankrijk, Argentinië, Duitsland, Nederland 100 minuten 40
41
Until the End of the World Regie: Wim Wenders Met Solveig Dommartin, Pietro Falcone, Enzo Turrin 1991, Bondsrepubliek Duitsland 280 minuten 42
43
Een zwoele zomeravond Regie: Frans Weisz Met Marja Kok, Helmert Woudenberg, Gerard Thoolen 1982, Nederland 95 minuten 44
45
24 Hour Party People Regie: Michael Winterbottom Met Steve Coogan, John Thomson, Paul Popplewell 2002, Groot-BrittanniĂŤ 117 minuten 46
47
Programma (Wijzigingen voorbehouden. Voor de actuele programmainformatie: eyefilm.nl) Alice in den Städten (1974) . . . . . . . . . . . . . . . . . vrijdag 24 mei 16.30 uur; woensdag 5 juni 21.00 uur Regie: Wim Wenders. Met Rüdiger Vogler, Yella Rottländer, Lisa Kreuzer. 110 minuten Der amerikanischer Freund (1977)
. . . . . . . . . . zondag 26 mei 18.30 uur; vrijdag 7 juni 16.00 uur Regie: Wim Wenders. Met Dennis Hopper, Bruno Ganz, Lisa Kreuzer. 125 minuten
Die Angst des Tormanns beim Elfmeter (1972) . . . .
vrijdag 31 mei 16.30 uur; vr. 7 juni 19.00 uur Regie: Wim Wenders. Met Arthur Brauss, Kai Fischer, Erika Pluhar. 101 minuten
Barfly (1987) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zondag 2 juni 19.00 uur Regie: Barbet Schroeder. Met Mickey Rourke, Faye Dunaway, Alice Krige. 100 minuten Breaking the Waves (1996) . . . . . . . . . . . . . . donderdag 30 mei 16.00 uur; zaterdag 8 juni 19.00 uur Regie: Lars von Trier. Met Emily Watson, Stellan Skarsgård, Katrin Cartlidge. 159 minuten
Dancer in the Dark (2000) . . . . . . . . . . . . . .woensdag 29 mei 21.00 uur; donderdag 13 juni 16.00 uur Regie: Lars von Trier. Met Björk, Catherine Deneuve, David Morse. 140 minuten Dead man (1995) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zondag 2 juni 21.15 uur; zaterdag 15 juni 16.45 uur Regie: Jim Jarmusch. Met Johnny Depp, Gary Farmer, Crispin Glover. 121 minuten
Down by Law (1986) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vrijdag 24 mei 19.00 uur; zondag 16 juni 19.00 uur Regie: Jim Jarmusch. Met Tom Waits, John Lurie, Roberto Benigni. 107 minuten
Falsche Bewegung (1975) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
zondag 9 juni 19.00 uur; vrijdag 14 juni 16.00 uur Regie: Wim Wenders. Met Rüdiger Vogler, Hans Christian Blech, Hanna Schygulla. 103 minuten
Ghost Dog: The Way of the Samurai (1999) . . . maandag 27 mei 21.30 uur; za. 8 juni 22.00 uur
Regie: Jim Jarmusch. Met Forest Whitaker, John Tormey, Cliff Gorman. 116 minuten zaterdag 1 juni 15.30 uur; woensdag 12 juni 21.00 uur Regie: Wim Wenders. Met Rüdiger Vogler, Hanns Zischler, Lisa Kreuzer. 175 minuten
Im Lauf der Zeit (1996) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nl)
Jan Salden over Robby Müller + Down by Law . . . . . . . . . . . . . . . Korczak (1990) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
donderdag 6 juni 19.30 uur
maandag 27 mei 19.00 uur Regie: Andrzej Wajda. Met Wojciech Pszoniak, Ewa Dalkowska, Teresa Budzisz-Krzyzanowska. 115 minuten
Die Linkshändige Frau (1997) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dinsdag 4 juni 19.00 uur Regie: Peter Handke. Met Edith Clever, Markus Mühleisen, Bruno Ganz. 119 minuten Mystery Train (1989) . . . . maandag 3 juni 21.30 uur; woensdag 12 juni 16.30 uur; do 13 juni 19.00 uur Regie: Jim Jarmusch. Met Masatoshi Nagase, Youki Kudoh, Screamin’ Jay Hawkins. 110 minuten
Paris, Texas (1984) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Regie: Wim Wenders. Met Harry Dean Stanton, Sam Berry, Dean Stockwell. 147 minuten
DAGELIJKS
Repo Man (1984) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zaterdag 1 juni 19.15 uur Regie: Alex Cox. Met Harry Dean Stanton, Emilio Estevez, Tracey Walter. 92 minuten Saint Jack (1997) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dinsdag 4 juni 21.30 uur Regie: Peter Bogdanovich. Met Ben Gazzara, Denholm Elliott, James Villiers 112 minuten The Tango Lesson (1997) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vrijdag 31 mei 19.00 uur Regie: Sally Potter. Met Sally Potter, Morgane Maugran, Géraldine Maille. 100 minuten
Until the End of the World (1991) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zaterdag 25 mei 13.30 uur
Regie: Wim Wenders. Met Solveig Dommartin, Pietro Falcone, Enzo Turrin. 280 minuten
Een zwoele zomeravond (1982) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
donderdag 30 mei 19.00 uur Regie: Frans Weisz. Met Marja Kok, Helmert Woudenberg, Gerard Thoolen. 95 minuten
24 Hour Party People (2002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dinsdag 28 mei 21.30 uur Regie: Michael Winterbottom. Met Steve Coogan, John Thomson, Paul Popplewell. 117 minuten
Tickets Kaarten koopt u online via eyefilm.nl of aan de kassa. Reserveren is niet mogelijk. Aan de kassa kan alleen met pin of credit card betaald worden. Films €10,00 // Reductie € 8,50 // Vriend van EYE €7,50 // Cinevillepas gratis
EYE nieuwsbrief Blijf op de hoogte van filmvoorstellingen, tentoonstellingen en andere activiteiten in EYE. Inschrijven voor de nieuwsbrief doet u via eyefilm.nl De nieuwsbrief wordt wekelijks op dinsdag verzonden.
Bent u van plan vaker te komen? Koop dan de 10-rittenkaart voor € 80,00 aan de kassa. De kaart is niet persoonsgebonden.
50
Openingstijden Zondag tot en met donderdag: 10.00 – 01.00 Vrijdag en zaterdag: 10.00 – 02.00 Tentoonstelling: dagelijks 11.00 – 18.00, vrijdag 11.00 – 21.00 Basement: 10.00 – 18.00 Museumwinkel: 11.00 – 19.00
51
Word Vriend van EYE Vriend van EYE bent u al voor €30 euro per jaar. U profiteert van korting op de toegangskaarten en u kunt deelnemen aan bijzondere activiteiten. Aanmelden kan via vrienden@eyefilm.nl
EYE brengt van 23 mei t/m 16 juni 2013 een hommage aan de veelgeprezen Nederlandse cameraman Robby M端ller, met de vertoning van 21 van zijn beste films. Op 10 februari jl. werd M端ller in Hollywood onderscheiden met de International Award van de American Society of Cinematographers.
EYE IJpromenade 1, 1031 KT Amsterdam, eyefilm.nl/robbymuller