Sumer Babil Asur Kanunları

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1 / 42

1

4

SUMER, BABİL, ASSUR KANUNLARI VE AMMİ-ŞADUQA FERMANI

5 6

Bir ulusu tanımak istiyorsanız, o ulusun yasalarına bakınız. Yasalarında, o ulusla ilgili hemen her şeyi bulabilirsiniz.

7 8

İster misiniz, yasalar içinde bir gezinti yapalım? Umarım siz kardeşlerime iyi eşlik ederim, gezimiz hoşunuza gider.

9 10 11

Çoğu zaman tanıdık yerler göreceğiz, şaşıracağız, kimi zaman, bu kadarı da olmaz diyeceğiz, şaşıracağız. Kimi zaman beklemediğimiz bir hoşgörüyle karşılaşacağız, kimi zaman da buna ne gerek vardı, diyeceğiz, yine şaşıracağız!

12

Bu gezide şunu hiç unutmamalıyız, onlar bizim büyüklerimiz, onlar bizim atalarımız!

13

Bu çalışmam Kaderine Gidenler’ in anısına olsun.

2 3

Onlara Saygılarımla,

14

Cengiz Akyol 25.12.2011

15 16 17

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

2 / 42

1

Sunuş

2

Şu sorunun cevabını hep merak etmişimdir:

3 4 5

Sümerli bir aydınla bugünün bir aydını aynı gemide olsa, gemi batsa ve ikisi de yanlarında hiçbir şey olmadan yüzerek bir adaya çıksalar, adada yaşarken çeşitli konularda tartışsalar, hangisi tartışmada daha etkin olur?

6 7 8 9 10 11

Bir ulusu tanımak istiyorsak, o ulusun yasalarına bakmamız gerek; yasalarda, o ulusla ilgili hemen her şeyi bulabiliriz, demiştim. Gerçekten yasa maddelerinde o toplumun resmini görebiliyoruz.

Onlarda da bugün olduğu gibi aile çok önemli, evleniyorlar, çocuk sahibi oluyorlar, miras paylaşımları var, fahişeleri var, gayri meşru ilişkileri var, tecavüz ediyorlar, yalan söylüyorlar, tanrıları var, tanrı üzerine yemin ediyorlar, yoğun ticaret ilişkisi içindeler, kredi alıyorlar, faiz ödüyorlar vb.

12 13 14 15

Özellikle kadın açısından, 4000-5000 yıldır çok bir şeyin değişmediğini görüyoruz. Yasaların hemen her maddesinin “Eğer bir adam, …” diye başlaması bile, erkeğin ve kadının toplum içindeki yerini göstermektedir. Yalnız, Orta Assur Kanunları’ nı saymazsak tüm kanunlarda kadının hele de doğuran kadının korunduğunu, evliliğin önemini görebiliyoruz.

16 17 18 19

Bugünün ilerisinde olan ne var? Sözleşme. Neredeyse, yaşamın her şeyi sözleşmeyle düzenlenmiş. Evlilikten başlayan ve tüm ticari ilişkiler sözleşmelerle (tablet üstünde) düzenleniyor.

Sözleşme yoksa tanıklık çok önemli, bazen en az 5-6 kişinin tanıklığı isteniyor. İddianızı, sözleşme ve tanıklarla kanıtlamalısınız. Eğer kanıtlayamazsanız, vay halinize!

20 21 22

Uzun zamandır yapmayı düşündüğüm bu çalışmayı bugün istediğim seviyede olmamakla birlikte bitirebildiğim için çok mutluyum. Umarım okuyucular, sizler bu konuda çok daha ayrıntılı çalışmalar yaparsınız.

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

3 / 42

1 2 3 4

Giriş

5 6

Eski Babil soyunun on bir kıralının altıncı kıralı ve bir kanun Codexi derlemiş olan Hammurabi, bu hükümdarların en ünlüsüdür.

7 8

Hammurabi, Mezopotamya’ nın büyük küçük şehir devletlerini birer birer zapt ederek Sümer, Sümer ve Akkad ülkelerini bir imparatorluk halinde birleştirip, merkezi bir hükümet kuran bir kıraldır.

9 10

Hammurabi, asıl ününü, ülkesinde geçer olan kanunları derleyip ve hatta kısmen de bunların üzerinde reformlar yaparak, bir kanunname meydana getirmiş olmasıyla kazanmıştır.

11 12

Hammurabi’ nin kesin tarihi hala tartışma konusu olmakla beraber, Hammurabi’ nin 43 yıllık saltanatını MÖ 1728 ile 1686 yılları arasına yerleştirebiliriz.

13 14

Hammurabi’ yi büyük bir fatih, devlet adamı ve kanuncu olarak belirtirken, merkezi bir devlet kuruculuğu yanında merkezi bir din de meydana getirdiğini söylemek yerinde olur.

15 16 17

Elam’ ın başkenti olan Sus’ ta Hammurabi Kanunları’ nın çivi yazısı ile yazılı bulunduğu bir diorit steli, bir kazıda üç büyük diorit parçası halinde meydana çıkarılmıştır. Bunların birleştirilmesiyle koni şeklinde 2,25m. yüksekliğinde, 1,65m. çapında bir stel ortaya çıkmıştır.

18 19

Diorit: Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük bir taştır.

20 21 22

Stel veya Stela: Dikilmiş, yüksekliği eninden uzun yekpare bir taştan oluşan bir yapıttır.

Sözcük Yunanca stele yani "(dikili) duran blok" tan gelir.

Çivi yazısının, dolayısıyla bu yazı ile yazılmış tabletlerin son yüz yıl içinde okunuşu, anlaşılması ve incelenmesi Milattan önce dördüncü bin yıldan Milada kadar olan bu üç-dört bin yıl gibi uzun bir zamanı kapsayan yeni bir dünyayı önümüze sermiş olmaktadır.

23 24

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

4 / 42

1 2

Hammurabi Kanunları

3 4

Hammurabi Kanunları başta Önsöz ve sonda da bir Sonsöz olmak üzere 282 kanun maddesinden ibarettir. Kanunları sınıflandırabiliriz,

Elamlı’ lar Babil’ i istila ettikleri zaman MÖ 1207-1171, bu steli Sus kentine getirmiş olmalılar.

1. Adaletin yerine getirilmesine karşı işlenen suçlar: 1.1. Yalan suçlamalar 1.2. Yalancı şahitlik 2. Mülke Karşı işlenen suçlar: 2.1. Hırsızlık, yataklık 2.2. Çocuk kaçırma 2.3. Meskene taarruz, hırsızlık 2.4. Yanmakta olan bir evi yağma 3. Arazi ve ev: 3.1. Çiftçilerin borçları 3.2. Ağaç kesmek 3.3. Ev ile ilgili suçlar 4. Ticaret, alışveriş: 4.1. Tüccardan borç alma 4.2. Meyhanecilik 4.3. Nakliye suçlar 4.4. Haciz ve borç için insanların rehin edilmesi 4.5. Emanet veya depozito 5. Evlilik, aile ve mülkiyet: 5.1. Evli kadının tarifi 5.2. Zina 5.3. Boşanma 5.4. Hasta zevcenin bakımı 5.5. Kocayı öldürme 5.6. Yakın akraba arasında gayri meşru ilişkiler 5.7. Babanın hayatta iken mal bağışlaması 5.8. Erkek evladın mahrum edilmesi 5.9. Evlatlık edinme 5.10. Din kadınları 6. Taarruz ve kısas: 6.1. Babaya taarruz 6.2. Çocuk düşürtme

5

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

7. Meslek adamlarına ait suçlar 7.1. Cerrah 7.2. Baytar 7.3. Berber 7.4. Usta, mimar 7.5. Gemiz ustası, gemici 8. Tarım: 8.1. Öküzler, hacizleri kiralanmaları 8.2. Çobanların görevleri 8.3. Mevsim işçilerinin kirası 9. Ücretler ve tarifleri: 9.1. Sanatkarların ücret tarifleri 9.2. Gemi kiraları 10. Esirler ve köleler: 10.1. Esir satışı sözleşmeleri 10.2. Memleket dışında köle satışı

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

5 / 42

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

6 / 42

1 2 3 4 5

Hammurabi Kanunları İlk mi?

6 7 8

Hammurabi Kanunu’ ndan sonra bulunup, Hammurabi’ den önceki zamana ait olan kanunlar da bize Hammurabi Kanunu’ nun dayandığı esasları vermiş ve bu suretle elimize mukayese malzemesi geçmiştir.

9 10 11 12

Hammurabi Kanunları, Mezopotamya’ nın ilk kanunları değildir. Bu kanunlar, güneyde Sümer, kuzeyde Akkad yani Sami halkın oturduğu ve hakim olduğu şehirlerin yerli kanunlarının bir karışımı, bir ıslah edilmiş derlemesidir. Hammurabi öncesi Kanunlar hem Sümerce hem de Akkadca yazılmıştır.

13 14 15

Gerek teamül hukuku yani örf ve adetlere dayanan hukuk, gerekse kanun yazma, Eski Mezopotamya kavimlerinde çok eskiden beri, yani Sümer’ lerden beri gelişmiş ve görülmüş kurumlardır.

16 17 18 19 20

Hammurabi Öncesi

21 22

Urukagina söze, “Örf ve adet eskiden beri vardı, böyle idi. Yani adet, gelenek, görenek böyle idi” diye, başlar!

23 24 25

Urukagina’ dan 200 yıl sonra Sümerli’ liğin tekrar canlandığı Lagaş şehrinde GUDEA MÖ 2100 de Lagaş kentini kalkındırırken Eninnu mabedinin inşası nedeniyle iki silindir şeklindeki yazılı anıtından başka 10 adette heykel ve steli de mabede diktirmiştir.

26 27

Urukagina ve Gudea’ dan sonra Hammurabi Kanunlarından önce yazılmış hatta belki de ona öncülük etmiş, diğer bir kanun parçası daha mevcuttur.

28 29 30 31

Hammurabi öncesi diğer bir Sümer Kanunu belgesi de kötü korunmuş bir başka tablettir. Fakat okunabilen kısımlarına göre tablet önsöz -prolog- ve 6-7 kanun maddesinden ibarettir. Kanun koyucusu III. Ur Sülalesinin ilk hükümdarı URNAMMU MÖ 2130- ‘ dur. Hammurabi Kanunlarının prototipleri olarak tereddütsüz kabul edilebilir.

32 33 34 35

Hammurabi öncesi yazılmış kanunlara bir tanesini daha katarsak, bu da Hammurabi’ den 150 yıl önce yaşamış olan Isin kıralı LİPİT-ISTAR’ a ait olan Sümerce kanunlardır. Bu kanunlarında Hammurabi Kanunlarına prototiplik yaptığı aşikardır. Yegane fark Hammurabi Kanununun daha ayrıntılı oluşudur.

36 37 38

Hammurabi öncesi kanunlardan biri de Akkadca yazılmış olan ESNUNNA kırallığı kanunudur. Bu kanun, Hammurabi Kanunlarından önce ama pek az önce yazılmıştır ve elimizdeki ilk Akkadca kanunudur.

Hammurabi Kanunları, Hammurabi İmparatorlu’ ğunda geçerli olan ve var olan kanunların tadil edilmiş ve ıslah edilmiş şekilleri ile yeni ilave maddelerden oluşmuş olarak kabul edilir. Hatta P. Kosckhaker’ e göre Hammurabi Kanunları, eski Sümer Kanunları’ ndan tadilli ve ıslahı bir derlemedir.

En eski kanun koyucu adını verebileceğimiz kimse Lagaş Kıralı URUKAGİNA’ dır. MÖ 2350 yıllarında yaşadığı kabul edilen bu Sümer kıralının bıraktığı, Sümerce yazılmış bazılarına göre talimatname mahiyetinde olan kanun parçaları daha doğrusu ıslahatından söz eden metin, başları kırık ve eksik durumundan dolayı bu kısımları hakkında kesin bir çıkarmak mümkün değildir.

39

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1 2 3

7 / 42

Demek ki, Eski Mezopotamya’ da Hammurabi’ den önce kanunlar vardı, hukuk ve adalet kavramı vardı, fakat bu kadar ayrıntılı önsözü, uzun sonsözü 281 kanun maddesi ile yazılmış bir kanun elimize geçmemiştir; buna karşın ilk kanun örneği değildi.

Kısa Kronoloji URUKAGINA

MÖ 2380-2360

URNAMMU

MÖ 2100-2050

GUDEA

MÖ 2144-2124

LIPIT IŞTAR

MÖ 1870-1860

ESNUNNA

MÖ 1728-1866

HAMMURABİ

MÖ 1793-1750

AMMİ-ŞADUQA

MÖ 1646-1626

ORTA ASSUR

MÖ 1450-1250

1. TIGLAT PILESER

MÖ 1144-1076

Esnunna Yasa Steli

4 5 6 7 8

Hammurabi Sonrası

9 10 11

Yeni Babil Kanunları

12 13 14

Babil Kıralı Ammi-Şaduga’ nın Bir Fermanı

15 16

Ammi-Şaduga, Hammurabi soyunun sondan bir önceki kıralıdır; Hammurabi’ den aşağı yukarı 100 yıl sonra yaşamıştır.

Hammurabi Kanunlarından sonra Eski Mezopotamya’ nın en önemli en önemli hukuk belgesi Orta Assur devrine ait, MÖ 1450-1250 Assur Kanunları’ dır. Tabletlerin yazılış tarihi I. TİGLAT-PİLESER MÖ 1100 zamanına ait olmakla beraber kanunların daha eskiye MÖ 1470-1461, II. ASSUR-NİRARİ ile I. TUKULTİ-NİNURTA MÖ 1260-1225 zamanlarına ait olması çok mümkün ve muhtemeldir.

Yazı, imla ve ifade bakımından Yeni Babil çağına MÖ625-539 tarihlenen tek bir tablet vardır; bu kırık tablette okunabilen on paragraf evlilik ve veraset hukukuna aittir.

Fermanlar, halkın üzerinden zulmü gidermek, can ve malını emniyette bulundurmak, özellikle kuvvetlinin zayıfı ezmesine meydan vermemek için memurlara yazılan bildirilerdir.

17

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

8 / 42

1

URUKAGINA REFORMLARI, MÖ 2380-2360

2 3 4 5

Kol. VII 26. Töre 27. o zamanlarda 28 vardı.

6 7 8

Töre (pi-lul-da) kelimesi, ilk defa yasa metinlerinde burada kullanılmıştır. Yasanın devam eden maddelerinde günlük yaşam içinde gemi, eşek, koyun, çoban, balıkçı, buğday, bekçi, sepetin olduğunu görüyoruz.

9 10 11 12

Kol. VIII 28. Besili beyaz koyunları, 29. besili göğüslü, karınlı kuzuları, 30. paraya koyduğu (çevirdiği sattığı) için

13

Bu yasa metinlerinden, koyun satışı yapıldığını ama besili koyunların satışı yapıldığı görülüyor.

14 15 16 17 18 19 20

Kol. IX 2. Rahiplerin vergisini 9. Tanrı Ningirsu’ yu 7. Ensi’ nin evlerinde 8. Ensi’ nin sulak tarlalarında 10. kıral 11. yaptı.

21 22 23

Kıral olmak için Tanrı’ nın onayı alınmak zorunda, daha ötesi kıralı Tanrı belirliyor; Tanrı Ningirsu.

Yasanın devam eden maddelerinde ölüm halinde her ölü için rahiplere verilecek vergiler ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Vergiler bira, ekmek, yatak, yastık, yağ şeklinde ödenir; vergiler içinde para yoktur.

24 25

27. 3 desti bira 33. 3/30 arpa Ludimme

26

Ölçü birimleri yok, günlük kullanılan malzemelerle ölçülendirme yapılıyor.

27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Kol. XI 20. kıralın altında bulunan bir görevlinin 21. iyi bir eşeği 22. doğarsa 23. onun amiri 24. onu satın alayım 25. derse 26. satın almak üzere iken 27. gönlümün istediği gümüşü 28-29. tart derse 30. (satın alacağı) gün satmayacağım derse 31. onun amiri, canı istediği gibi 32. onu zorlamasın.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

9 / 42

1

Satışın, bedeli ödense bile rızayla olması gerektiği vurgulanıyor; alıcı üst düzey amir bile olsa.

2

Tarihteki İlk Kamulaştırma -kamulaştıramama-!

3 4 5 6 7 8 9

Kol. XI 33. Bir büyük adamın evi 34. kıralın altında olan bir adamın evi ile 35. bitişikse 36. O büyük adam 37. onu satın alayım derse 38. vaktaki

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Kol. XII 1. (büyük adam) onu satın alayım 2. gönlümün istediği kadar para 3. tart 4. benim evimin 5. değeri kadar arpa (ver) 6. derse 7. satmadığı zaman 8. büyük adam (amir) 9. kıralın altındakini (küçük adamı) 10-11. zorlamayacaktır dedi.

21 22

Evet, büyük adam -önemli adam- değerini verse bile yanındaki evi alamıyor, günlük deyimle kamulaştıramıyor!

23

Tarihteki İlk Genel Af

24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Kol. XII 14. Ödemedikleri borçtan dolayı 15. hapis olan 13. Lagaş’ lıları 16. (borçlu oldukları) arpadan 17. hırsızlıktan 18. öldürmeden dolayı hapis olan Lagaş’ lıları 19. memnun etti (ve) 20. yıkadı (affetti).

21-22. Özgürlüklerini koydu (verdi).

34 35 36

Bu borcun ticari mi yoksa vergi borcumu olduğunu anlayamıyoruz. “Borçlu oldukları arpadan” sözü, borcun, vergi borcu olduğunu gösteriyor. Affetmek karşılığı olarak Sümerce’ de “yıkadı” sözcüğünün kullanılması ilginç; bugün ki aklanmak, aklamak gibi.

37 38 39

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

10 / 42

1

UR-NAMMU KANUNLARI, MÖ 2100-2050

2

Kırallığın Tanrı Tarafından Verilmesi

3 4 5 6 7

Prolog 30. Vaktaki tanrı Anu 31. ve tanrı Enlil 32. Ur kırallığını 33. Tanrı Nanna’ ya verdiklerinde (Anu ve Enlil, Ur kırallığını Nanna’ ya verdikleri zaman)

8 9

Urukagina kanunlarında da olduğu gibi kırallık, Tanrı tarafından veriliyor, en azından öyle gösterilmek zorunda.

10 11

90. ticaret nakliyesini (yapan) 91. büyük gemiciler

12

Gemilerle yapılan ticaret, denizaşırı bölgelere yapılan ticaret…

13

Tanrının Sözü

14 15 16 17

111. tanrı Utu’ nun 110. değişmez sözüyle 112. memlekette adaleti 113. tesis etti.

18 19

Kırallar konuşmalarında sürekli Tanrılardan ve onların sözlerinden söz ederler. Ülke, Tanrının sözlerine -vahiylerine- göre yönetiliyor.

20 21 22 23 24

143. 1 sila bronzu 145. 1 mana’ yı 147. 1 segel gümüş ve taşı 148. 1 mana’ yı 149. tespit etti.

25

Bilinen ilk ölçüler.

26

Adalet

27 28 29 30

162. Öksüz, zengine 163. teslim edilmedi.

164. Dul kadın, kuvvetli adama 165. teslim edilmedi.

31

Bugün bile uygulanamayan bir adalet. Devlet, öksüzü, dulu, fakiri koruyor.

32

Köleyi Koruma

33 34 35 36

232. Eğer, bir adamın 233 bakire kölesinin (bikrini) 235. bir adam 234. düşmanca bozarsa

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

11 / 42

1 2 3

237. o adam 238. 5 şegel gümüş 239. tartacaktır (ödeyecektir.).

4 5

Bir adam düşmanca yani rızası olmadan kölesi bir kadınla cinsel bir ilişkiye giremez; girerse parasal ceza ödeyecektir.

6

Nafaka

7 8 9 10 11

240. eğer 241. bir adam eşini (kız olarak aldığı) 242. boşarsa 243. 1 mana gümüş 244. tartacaktır.

12

Dul aldığı eşini boşarsa, nafaka olarak ½ mana ödeyecektir.

13

Evlilik Sözleşmesi

14 15 16 17 18

250. Eğer 251. bir sözleşme tableti 252. …… yoksa 253-254. (dulla) beraber (kucağında) yatan adam 255. para ödemeyecektir.

19

Evlilik sözleşmesi yapılmamış ise, koca, karısına, dul aldığı karısına nafaka ödemeyecektir.

20

Büyücülük

21 22 23 24 25 26

270. Eğer 272. bir adam, bir adamı 271. büyücülükle 273. (itham ederse) 274. nehir tanrısına (onun adaletine) 275. götürülür (nehre atılır).

27 28

Büyücülük büyük suç, cezası nehre atmaktır. Eğer yüzer çıkarsa, masum olduğu anlaşılır; bu durumda suçlayan, o kişiye 3 şegel gümüş tazminat öder.

29 30 31 32 33 34 35 36

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

ANA ITTIŞU KANUNLARI

2

Aile Birliğinin Sağlanması

12 / 42

3 4 5 6 7 8 9 10 11

Kol. III 23. Eğer bir evlat, babasına babam değilsin derse, onu (babası) traş edecek ve ona kölelik damgası vuracak, gümüş karşılığı onu verecektir (satacaktır) 29. Eğer bir evlat, anasına, sen benim anam değilsin derse, yarı kafasını traş edecekler, onun şehrin etrafında dolaştıracaklar ve evden kovacaklardır.

34. Eğer bir baba, evladına sen benim evladım değilsin derse, evi ve duvarı kaybedecektir (evden ve evin çevresinden mahrum olacaktır).

40. Eğer ana evladına, sen benim evladım değilsin derse, evi ve eşyayı kaybedecektir (evden ve eşyadan mahrum olacaktır).

12 13

“babam değilsin”, “anam değilsin”, “evladım değilsin” derken, asıl söylenilmek istenilen babaya, anneye, evlada karşı sorumlulukların yerine getirilmemesi, diye düşünüyorum.

14 15 16 17

Eğer bir evlat babasına karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada verilen ceza çok büyük, baba isterse köle olarak satabilir. Ancak anneye karşı sorumluluklarını yerine getirmezse, evlada verilecek ceza daha az, en azından köle olarak satılmıyor, evden kovuluyor. Aile yapısı büyük olasılıkla ataerkil aile, erkek ağırlıklı bir aile yapısı; evlattan da kastedilen erkek çocuk olsa, gerek.

18 19 20 21

Kol. IV 1. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip, sen benim kocam değilsin derse, onu (kadını) nehre atacaklardır.

8. Eğer koca karısına, sen benim karım değilsin derse gümüşten 1/2 mana tartacaktır.

22 23 24

Öncelikle aynı suçlarda, cezaların erkek ve kadın için çok farklı ve kadının aleyhine olduğunu görüyoruz. Gerçi nehre atmakla, kadına bir şans daha veriliyor. Eğer boğulmaz, kurtulursa cezadan da kurtuluyor; hatta biraz kutsallık da kazanıyor.

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

13 / 42

1

LIPIT-ISTAR KANUNLARI, MÖ 1870-1860

2 3 4 5 6 7

Prolog 1. Vaktaki büyük Anum, 2. tanrıların atası (ve) 3. Enlil 4. memleketlerin kıralı 5. kesin hükümleri yapan bey,

8 9

Önceki yasalarda gördüğümüzü burada da görüyoruz, kanun önce tanrıya sunuluyor, yazılan kanunun tanrının hükümleri olduğu vurgulanıyor.

10

Kıralın Tanrısallığı

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

20. Lipit-İştar, 24. tanrı Nunamnir (Enlil) tarafından 23. adı seçildiği (tayin edildiği) zaman 25-26. memlekete adaleti koymak için 27-28. ağızdan şikayetleri yok etmek için 29. düşmanlığı ve kötülüğü silahla geri çevirmek (karşı koymak) için 30-31. Sumer ve Akkad’ ların bedenlerini hoş etmek için 32. (huzur getirmek için) 33-34. Anu ve Enlil 36. memleketin prensliğine 35. Lipit-İştar’ ı 37. tayin ettiklerinde

23 24 25

Önceki kanunlarda var olan, kıralın tanrı tarafından belirlenmesi, görevlendirilmesini burada da görüyoruz. Kıral olmanın olmazsa olmaz koşulu tanrı tarafından seçilmiş ve görevlendirilmiş olmasıdır.

26

Kanun, Tanrısal Bir Söz

27 28 29 30 31

52. Enlil’ in sözüne 51. uygun olarak 54. Sumer ve Akkad’ da 53. adaleti 55. tesis ettim (koydum).

32

Kıral, ne yapıyorsa, ne söylüyorsa tanrının sözüne uygun olarak yaptığını söylüyor.

33

Memurlar

34 35 36 37

Kol VII 1. Valinin oğlu 2. saray memurunun oğlu 3. müfettişin oğlu

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

Kiralama

2 3

Kol VII 14. bir emi kiraladıysa

4

Ekonomik Suça Para Cezası

14 / 42

5 6 7 8 9 10 11 12

Kol XIII 8. Eğer 9. bir adam 10. bir adamın bahçesine 11. girerse 12. hırsızlıkla yakalanırsa 13. 10 şegel gümüş 14. tartacaktır.

13

Kölelikten Kurtulmanın Mümkünlüğü

14 15 16 17 18 19 20 21

Kol XIII 48. Eğer 49. bir adamın kölesi 50. efendisine 51. köleliğini 52. ödediyse, 53. efendisine 54. köleliğini

22 23 24 25 26

Kol XIV 1. iki misli (ödediği) 2. doğrulanırsa 3. o köle 4. serbest bırakılacaktır.

27 28

Köleliğin en yoğun olduğu yıllar ama bir köle bedelinin iki katını sahibine öderse, kölelikten kurtulabiliyor, çok ilginç.

29 30 31 32 33 34 35

9. Eğer bir miqtum 10. kendi isteği ile 11. bir adama giderse 12. o adam 13. onu alıkoymayacaktır.

14. gönlünün istediği yere 15. gidebilir.

36 37 38

miqtum, borç yüzünden köleliğe giren bir kimse. O dönemlerde özgür insanlar da borçlarını ödeyemezlerse köle olabiliyor. Bu köleliliğin savaş ya da benzer yollardan sahiplenilen, özelikle satın alınarak sahiplenilen kölelerden farklı olduğunu düşünüyorum.

39 40

Şu ya da bu nedenle borcunu ödeyemeyen kişi borcunu çalışarak, ödüyor; işçi gibi. Ancak bu kişiler, çalışacağı yer ve kişileri seçme özgürlüğüne sahipler.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

15 / 42

Ev Vergisi, Mortgage

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Kol XIV 25. Eğer 26. bir evin sahibi 27. veya sahibesi 28. evin vergisini 29. vermezse 30. ve bir yabancı adam onu verirse 31. üç sene için 32. (sahibini) oradan çıkaramayacaklar 33. evin vergisini 34. veren adam 35. evi üzerine alacak 36. evin sahibi (ise) 37. şikayette bulunamayacaktır.

16 17 18 19 20

Bu metinlerden öncelikle, erkekler gibi kadınların da evlere -mülke- sahip olabileceğini anlıyoruz.

Buradaki verginin emlak vergisi benzeri bir verginin olacağını düşünemiyorum. Yalnızca, bir dönemin vergisini ödemedi diye, evin, sahibinin elinden alınabileceğini düşünemiyorum. O günden sonra gelecek dönemlerdeki ödemelerin yapılamayacağı anlaşılıyorsa, bu uygulama olabilir. Bu vergi mortgage benzeri bir ödeme olabilir.

21 22 23

Burada en önemli olan, satınalma durumunda da yeni sahip, eski sahibini evden çıkaramıyor; en az üç yıl beklemesi gerektiği söyleniyor. Evin tapusunu üzerine alabiliyor ama üç yıl süresince kullanım hakkı eski sahip üzerinde kalıyor.

24

Kocanın Varisliği

25 26 27 28 29

Kol XV 42. (kadına) hediye edilen 41. baba evinin hediyesini 43. varis olduğu için 44. (koca) olacaktır.

30 31

Kadına, babasından kalan mirasın bile sahibi, varisi kocadır; kadın evli ise kendi babasından bile miras alma hakkı bulunmamaktadır.

32

Varisler, Miras Hukuku

33 34 35 36 37

Varislerin kimlerin olacağı, mirasın nasıl paylaşılacağı kanunda çok fazla yer tutar. Özellikle kadınların ve ondan daha önemli olarak da çocukların varis olarak durumları çok ayrıntılı olarak belirlenmiştir. Burada söz konusu olan babanın, erkeğin mirasıdır, kadından sonrası hiç anlatılmaz. Çocuğun varis olup olamayacağı, ne olacağı meşru ya da gayri meşru doğumuyla ilgili değildir; ancak annesinin kim olduğu önemlidir.

38 39 40 41

Kol XV 45. Eğer 46. baba hayatta ise 48. ister yüksek sınıftan bir rahibe (DUMU.SAL) Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

16 / 42

1 2 3 4

49. ister din sınıfından diğer bir rahibe (SAL.ME) olsun 41. kızı 50. varis gibi 51. kendi evinde oturacaktır.

5 6

Sanki kız çocuklarıyla erkek çocuklar varis olarak farklıdırlar. Kız çocuklar için “varis gibi” diye söz ediliyor.

7 8 9

Burada iki farklı rahibeyle karşılaşıyoruz; yüksek sınıftan ve din sınıfından rahibeler. Yüksek sınıftan kasıt, zengin sınıftan çok yönetici sınıfı kastediyor, olmalı. Ancak buradan da din sınıfı diye bir sınıfın var olduğunu anlıyoruz.

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Kol XVI 23. Eğer 25. evlendiği 24. sonraki eş 26. ona çocuk doğurursa 28. (kadının) babasının evinden 29. getirdiği 30. başlık çocuklarına (dumu-na-ka) 31. önceki eşin çocuğu 32. ve sonraki eşin çocuğu (ise) 33. (yalnız) babalarının malını 34. eşit olarak aralarında 35. bölüşeceklerdir.

23 24 25

Kadınların önceki eşlerinden olan çocukları yalnızca kendi babalarının mallarını eşit olarak paylaşıyorlar. Bu durumda kadın –anne- ne pay alıyor, belli değil. Başlık çocukları demekle evlilik öncesi eşle geleceği kabul edilmiş çocuklar, kastediliyor, olmalı.

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

36. Eğer 37. bir adam 38. bir kadın alırsa (evlenirse) 39. (kadın) ona çocuk doğurursa 40. çocukları hayatta ise 41. ayrıca bir cariye, efendisine 42. çocuk doğurursa 43. baba, cariye 44. ve çocuklarına 45. özgürlüklerini verirse 47. cariyenin çocukları 48. efendisinin çocukları ile 49. evi bölüşemeyeceklerdir.

39 40 41

Erkeğin cariyle birlikte olması hatta ondan çocuklarının sahibi olması, olağan bir durum. Ancak eşinden de çocuğu olmuşsa, cariyeden olan çocukları mirasçı olamıyor, özgür de doğmuş sayılmıyorlar. Erkek, çocuklarına özgürlüğünü verse bile, mirasçı olamıyorlar.

42 43

50. Eğer 51. ilk karısı Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1 2 3

17 / 42

52. ölürse 53. karısından sonra 54. cariyesini karılığa

4 5 6 7 8 9 10 11

Kol XVII 1. alırsa 2. ilk karısının çocukları 3. onun varisleridir (ibila) 5-6. cariyenin efendisine doğurduğu 4. çocuklar (dumu) 7. çocuk (dumu) gibidirler 8. evde yetişeceklerdir.

12 13

Erkek cariyeyi karı olarak alabiliyor, doğacak çocuklar yine varis olamıyorlar; evde büyüyebilirler.

Varis, ilk eşten olan çocuklardır.

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

9. Eğer 10. bir adamın karısı ona 11. çocuk doğurmasa 12. bir sokak kadını (fahişe) (kar-kid) 13. ona çocuk (dumu) doğurursa 15. bu sokak kadını için 16. arpa tayını, yağ tayınını 17. ve onun elbise tayınını 18. ona temin edecektir.

19. Sokak kadınının 20. ona doğurduğu çocuklar 21. onun varisidirler.

22. Fakat karısı 23. yaşadıkça 24. sokak kadını 25. ilk karısı ile birlikte 26. evde oturmayacaktır.

31 32 33 34 35

Tek eşlilik önemli gibi görünüyor, en azından ilk karının birçok konuda önemi ve önceliği var. En önemli eş de çocuk doğuran eş. İlk karının doğuracağı çocuklar erkeğin, varisleridir. Cariyeden olan çocuklara tanınmayan varislik hakları, erkeğin fahişeden olacak çocuklarına tanınıyor.

Fahişeden doğacak çocuklar erkeğin, varisledir ancak bir şartla: İlk karısının çocuğu olmamalıdır!

Bir şart daha vardır, çocuk doğursa bile fahişe ile ilk karısı aynı evde oturamaz.

36 37 38 39 40

Kol XVIII 6. babanın ölümünden sonra 7. varisler 8. baba evini bölüşeceklerdir.

9. (fakat) evin hissesini bölüşmeyeceklerdir.

41

Evin bölüşülmesi, hissenin bölüşülememesi ilginç, kanımca doğru bir uygulama.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

18 / 42

1

Yüz Çevirme, İkinci Evlilik

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Kol XVII 27. Eğer 28. bir adam 29. ilk karısından 30. yüzünü çevirdiyse 31. …

32. (kadın) evden çıkmadıysa 34-35. kıymetli eş olarak 35. evlendiği 33. karısı 36. ikinci karıdır, 37-38. ilk karısına bakacaktır.

14 15 16 17

Erkek, karısından yüz çevirince daha açıkçası artık karısını beğenmiyor, sevmiyor ise yeni bir kadınla evlenebilir. İlk karısı isterse evi terk etmeyebilir, bu durumda erkek ilk karısına da evde bakmak zorundadır; ancak yeni karısı kıymetli eşidir. Kıymetli eş olmakla birçok hakka sahip olacaktır.

18

İçgüveysi, Düğün Hediyeleri

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Kol XVII 39. Eğer 40. damat 41. kayın pederinin evine girer 42. damatlık hediyesi yaparsa 43. sonra (evden) onu kovarlarsa 44. ve eşini düşmanına 45. verirlerse 46. götürdüğü damatlık (nişanlılık) hediyesini 47. ona (geri) verecekler 48. eşini düşmanı 49. alamayacaktır.

31 32

Tarihteki ilk içgüveysi metinleri olsa gerek. Daha önemli ve ilginç olanı damat evden kovulursa, eşinden boşanmış sayılıyor -aksine bir hüküm görülmüyor- ama eşi düşmanına verilemiyor!

33

Öküzün Önemi

34 35 36 37 38 39

Kol XVIII 40. Eğer 41. bir adam 42. bir öküz kiralarsa 43. sırtını (boyunduruktan dolayı) zedelerse 44. fiyatının üç katını tartacaktır.

40 41

45. Eğer 46. bir adam

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

19 / 42

1 2

47. öküz kiralarsa, (onun) gözüne zarar verirse 48. fiyatının yarısı kadar tartacaktır.

3 4 5 6

49. Eğer 50. bir adam öküz kiralarsa 51. boynuzunu kırarsa 52. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.

7 8 9 10 11

53. Eğer 54. bir adam 55. öküz kiralarsa 56. kuyruğunu zedelerse 57. fiyatının 1/4 nü ödeyecektir.

12 13 14 15 16

Bu yasa maddeleriyle öküzün ekonomi için ne kadar öneli olduğunu bir kez daha anlıyoruz. Özellikle öküzün çalışmasını doğrudan etkileyecek olan, hatta bir daha çalışamamasına sebep olabilecek bir yaralanmanın cezası çok ağır; bedelinin üç katı parasal bir ceza ödemek zorunda kalınıyor. Burada “sırtından (boyunduruktan dolayı) yaralanma sonucu sahibine değerinde bir öküz verir” denmiyor. Bununla diğer öküz varlığının da korunması güdülüyor.

17 18 19 20 21 22 23 24

Epilogue Kol XIX 7. Sumer ve Akkad’ da 6. tanrı Utu’ nun doğru sözlerinden (ona uygun olarak) 8. gerçek adalete bağlı olunsun 9. Enlil’ in ağzından çıkan (sözlere uyarak) 11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu) 10. Lipit-İştar

25 26 27

Daha önceki yasalarda da sık sık gördüğümüz tanrıdan güç alma, tanrının ağzından çıkan sözlerin önemi burada da kendini gösteriyor. Sözlerin tanrı sözü olduğu tekrar hatırlatılıyor. Tanrılar o günlerde de kırallardan daha güçlü, daha sözü dinlenir.

28 29

11. Ben Enlil’ in oğlu (dumu) 10. Lipit-İştar

30 31

Bugüne ne kadar benzer, İsa’ nın Tanrının oğlu olması gibi! Buradaki oğlu (dumu) sözcüğü herhangi bir adamdan, babadan doğmuş oğulla aynı. Vasi olabilen oğul!

32 33 34 35 36 37 38 39

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

20 / 42

1

ESNUNNA KANUNLARI, MÖ 1728-1866

2 3

Esnunna Kanunları, farklı konulara değinen, az sayıda maddeleri olan ama daha kapsamlı ve uzun maddeleri olan kanunlardır.

4 5 6

Prolog 1. gün 1.

1 kur arpa 3 qa baş yağı (iyi yağ) 1 sut 2 qa bitki yağı 1 sut 5 qa domuz yağı 4 sat katran 6 mana yün 2 kur tuz 1 kur …

3 mana bakır 2 mana tasfiye edilmiş bakır

18 19

1 gümüşe karşılık gelecek çeşitli malların miktarları belirlenmiş, fiyat ayarlaması gibi. Ağırlık ve hacım ölçülerinin olduğunu görüyoruz.

1 karrum 1 şeqel 1 qa 1 sutum 1 sat 1 mana

20

7 1 şeqel gümüşe 8 1 şeqel gümüşe 9 1 şeqel gümüşe 10 1 şeqel gümüşe 11 1 şeqel gümüşe 12 1 şeqel gümüşe 13 1 şeqel gümüşe 14 1 şeqel gümüşe 15 1 şeqel gümüşe 16 1 şeqel gümüşe 17

300 litre 8 1/3 gr.

1 litre 10 litre ?

1/2 kg.

2.

1 qa bitki yağı - iskarta (olan) 1 qa domuz yağı - iskarta 1 qa katran - iskarta

5 sat arpaya 21 2 sat 5 qa arpaya22 23 8 qa arpaya 24

25

Burada da çeşitli malların karşılığı olan diğer mal miktarları veriliyor.

26

Kiralık İşçinin Ücreti

27

11. kiralık işçinin emeği 1 şeqel gümüş, onun yiyeceği 1 uttetum (gümüş), 1 ay çalışacaktır.

28

Ücret, gümüşle ödeniyor.

29

Ekonomik Zarar Yaratan Suçlara Para Cezaları Veriliyor

30 31 32

5. Eğer gemici ihmal ederse ve gemiyi batırırsa, bütün batırdıklarını ödeyecektir.

15. Bir tüccar ve bir meyhaneci kadın, bir erkek kölenin ve bir kadın kölenin elinden gümüşü, arpayı, bitkisel yağı tüketinceye kadar almayacaktır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

21 / 42

1 2

Sumer’ de meyhaneler, bu meyhanelerin bira evleri olduğunu düşünüyorum, kadınlar tarafından işletiliyor.

3

Faiz

4 5 6 7 8 9

18. Eğer (erkek) kadını alır (onunla evlenir) ve onun (kayınpederinin) evine girerse, daha sonra gelin kaderine giderse (ölürse), (damat) bütün getirdiğini (evden) çıkarmayacaktır. (Yalnız) artanını (tirhatum’ un dışında olanı) alacaktır. Buna 1 şeqel için 1/6 şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1/6 şeqel ve 6 dane faiz, 1 kur arpa için 1 massiktum ve 4 sat faiz ilave edilecektir.

21. Eğer bir adam gümüşü gümüş değerine göre verirse, gümüşü ve faizini bir şeqele 1/6 ve 6 dane (gümüş ) faiz olarak alacaktır.

10

1 şeqele karşılık 1/6 şeqel ve 6 dane faiz sabit olarak, belirlenmiş gibi.

11

Haciz ve Tanrı Üzerine Yemin

12 13 14

22. Eğer bir adam bir adamdan hiç alacağı yoksa ve adamın kadın kölesine haciz korsa, kölenin sahibi “senin benden hiç alacağın yok” diye tanrı yemini yapacak ve kadın kölenin değeri olan gümüşü tartacaktır.

15 16

Tanrı üzerine yeminin önemi görülüyor. Mutlaka yalan yeminde de cezası çok ağır olmalı ki, insanlar gelişigüzel, işine uygun şekilde yemini kullanmasın.

17

Haksız Haczi Engelleme

18 19 20

23. Eğer bir adamın bir adamdan hiç alacağı yoksa (buna rağmen) adamın kadın kölesine haciz kor ve haczettiğini evinde alıkor ve ölümüne sebep olursa kölenin sahibine 2 kadın köle ödeyecektir.

21

Ölüme Sebebiyet ve Kısas

22 23

24. Eğer hiçbir alacağı yoksa fakat muskenum’ un karısı veya oğlunu haczederse ve onu evinde alıkor, ölümüne sebep olursa bu bir can davasıdır, haczi yapan kimse ölecektir.

24

Tecavüz ve Kısas

25 26

26. Eğer bir adam bir adamın kızına başlık (parası) verirse ve bir başkası anasına babasına sormadan onu zorlayıp, bikrini giderirse, bir can davasıdır, ölecektir.

27 28

Başlık parası vermekle kızla nişanlanmış oluyor, bu durumda nişanlı bir kızla onun isteği dışında ve anasının babasının onayı olmadan birlikte olursa, karşılığı ölüm!

29

Evlenmede Ana Baba Onayı, Evlilik Sözleşmesi

30 31

27. Eğer bir adam, bir adamın kızını anasına babasına sormaksızın ve anasına babasına sözleşme özeti ve sözleşme yapmaksızın alırsa (kız) adamın evinde bir yıl otursa dahi onun karısı değildir.

32 33 34

Bu madde birçok yönden önemli bir kanun maddesidir.

1. Babanın yanında ananın da izni olmadan kızla evlenilemiyor. Mutlaka anaya da soruluyor, izni alınıyor.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

22 / 42

1 2 3 4

2. Kızın ana ve babasıyla sözleşme yapılıyor. Bu sözleşmede ananın da bulunması, onayının alınması çok önemli.

3. Kızın görüşü hiç alınmıyor.

4. Kız rızasıyla da gitse, bir yıl da aradan geçse, yine de evine dönmek zorunda.

5

Zina

6 7

28. Eğer mukavele özeti(ni) ve mukavele(yi) babasına ve anasına yaptıysa ve onu aldıysa zevcedir. (Başka) bir adamın koynunda yakalanırsa ölecektir, yaşamayacaktır.

8 9 10

Evliliğin geçerli olması için ana ve babayla sözleşme yapılmalıdır. Kadın ancak bu durumda karıdır, zevcedir. Başka bir adamla ilişkisi olursa ve yatakta o adamla birlikte yakalanırsa, zina yapan kadın öldürülür; zina yapan adama ne olduğu belli değil!

11

Ön Alım Hakkı

12 13

38. Eğer (kardeş olan) ortaklardan biri hissesini verirse (satarsa, satacak olursa) ve kardeşi satın almayı arzu ederse, dışarıdan bir kimsenin alacağı (fiyatın) ortasını (yani yarısını) ödeyecektir.

14 15 16 17

Kardeşin ön alım hakkı var, hem de değerinin yarısına. Malın aile içinde kalmasını teşvik ediyor, sanki.

39. Eğer bir adam zayıflarsa (fakir düşerse) ve evini para karşılığı verirse (satarsa) satın alanın evi sattığı gün, ev sahibi onu (tekrar) alabilecektir.

18

Satıcının Belli Olmaması

19 20

40. Eğer bir adam, bir erkek köle, bir kadın köle, bir öküz veya değeri olan ne varsa satın alırsa, (fakat) satanı ispat edemezse o hırsızdır.

21

Satışlarda, bir satış belgesinin olmadığı anlaşıyor. Satış yapanın gösterilmesi gerekiyor.

22

Kıssasın Olmadığı Yaralamalar

23 24

43. Eğer bir adam bir adamın parmağını koparırsa 2/3 mana gümüş ödeyecektir.

45. Eğer ayağını kırarsa 1/2 mana gümüş ödeyecektir.

25

Köpeğin Saldırması

26 27 28

56. Eğer bir köpek azarsa, bölge, sahibini uyarırsa ve o köpeğini yatıştırmazsa, bir adamı ısırır ve ölümüne sebep olursa, köpeğin sahibi 2/3 mana gümüş tartacaktır.

57. Eğer bir köleyi ısırır ve ölümüne sebep olursa 15 şeqel gümüş tartacaktır.

29 30

Köpeğin bir adamı öldürmesi halini yalnızca parasal cezayla geçiştirmesi ilginç!

31 32 33 34

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

23 / 42

HAMMURABİ KANUNLARI, MÖ 1793-1750

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Prolog Kol I 1. Vaktaki, üstün Anum 2. Anunnaki’ lerin efendisi 3-4. göğün ve yerin efendisi 5. Enlil (EL-LİL) 6-7. memleketin kaderini tayin eden, 8-10. Ea’ nın büyük oğlu olan Marduk için 11-13. bütün insanlık üzerine Enlil’ liği (hükümdarlığı) onun için tayin etti (ve) 14-15. İgigi’ ler içinden (arasından) onu büyüttü.

16-17. Babil şehrini üstün adıyla andı; 18-19. Onu cihanda üstün yaptı.

20-26. (orada) temelleri gök ve yer gibi sağlam olan ebedi bir kırallık sağladı.

27-28. O günde 29-30. öğülmüş (methedilmiş) prens 31. tanrı korkusu olan ben Hammurabi’ yi, 32-34. memlekette adaleti tecelli ettirmem için, 35-36. şikayet ve kötüyü yok etmem için 37-39. kuvvetlinin zayıfı yok etmemesi için 40-43. güneş gibi karabaşların (insanların) üzerinde yükselmem için 44-45. memleketi aydınlatmam için 46-49. insanların bedenini hoş etmek için, (onların refahı için), Anum ve Enlil adımı andılar.

50-53. Enlil’ in çağırdığı çoban Hammurabi’ yim ben.

25 26 27 28 29 30

Bugüne kadarki yasalarda görünmeyen, kıyaslanamayacak çok önemli bir prolog (önsöz).

Hammurabi, yasalarına çok güçlü bir giriş yapıyor; kendinden öncekiler gibi tanrılardan destek alıyor. Daha da ileri giderek, tüm bu işleri yapması için tanrılar tarafından seçilmiş olduğunu bastıra bastıra söylüyor. Kırallığının tanrısal kaynaklı olduğunu söylüyor. Hammurabi, Enlil tarafından halkı için çoban olarak seçildiğini belirtiyor. Tanrı tarafından görevlendirilmiş kişilerin çoban olarak görevlendirilmesini daha sonra ortaya çıkan dinlerde de, Musevilik ve Hıristiyanlık’ ta da görüyoruz.

31 32

Önceki yasalarda olmayan, bir halkın üstün sayılması, seçilmiş sayılması da bu yasada görülüyor.

Babil, tanrı tarafından üstün adıyla anılıyor.

33

5. Enlil (EL-LİL)

34 35

Enlil, asıl metinlerde EL-LİL olarak geçiyor. Buradaki EL’ in Musevilikteki EL-OHİM’ deki EL, Müslümanlıktaki EL-LAH’ daki EL ile aynı sözcük müdür, diye düşünmekten kendimi alamıyorum!

36

Marduk

37 38 39 40 41

Kol V 13. Iştar (INANNA)’ ın sevgilisiyim ben.

14-16. Marduk (AMAR. UTU), insanları doğru idare etmek (ve) 17-19. memleketin idaresini ele almakla beni görevlendirdiği zaman, 20-23. memleketin diline doğruluk ve adalet koydum

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

24 / 42

1 2 3 4 5

24. (halkı memnun ettim) halkın bedenini hoş ettim.

Hammurabi, sözlerinin daha bir ciddiye alınmasını sağlamak için tüm yetkisini tanrıdan, Marduk’ tan aldığını, onun tarafından görevlendirildiğini söylüyor. Otorite tarafından, bu önemsenme, ciddiye alınma isteği için tanrıyı kaynak göstermek tarih boyunca sürmüştür, bu gün de sık sık kullanılmaktadır. Otorite ne kadar güçlü olursa olsun, yine de tanrının desteğini aramıştır.

6

25. İşte o zaman:

7

…..Bu maddeden sonra gelen bir çok madde, bu 25. nolu maddenin alt maddeleri gibidir.

8

Ölüm Cezaları

9 10 11 12 13 14

25.1. Eğer bir adam, bir adamı suçlayıp ona cinayet suçu atar (onu cinayetle suçlar) ve bunu ispat edemezse, suçlayan kimse öldürülecektir.

25.3. Eğer bir adam, bir davada yalancı şahitliğe (yalancı şahit olarak) çıkıp söylediği sözleri ispat edemezse ve eğer bu dava can davası ise (canla ilgili bir dava ise), o adam öldürülecektir.

25.6. Eğer bir adam tanrıya (mabede) veya saraya ait bir şey (bir eşya) çalarsa, o adam öldürülecektir. Ve çalınmış malı kabul eden öldürülecektir.

15

Hırsızlık malını bilerek ya da bilmeden almak hiç önemli değil; malı alan öldürülecektir.

16 17 18

25.7. Eğer bir adam ister gümüş, ister altın, ister erkek, ister kadın köle, ister öküz, ister koyun, ister eşek veya herhangi bir şeyi bir (hür) adamın oğlunun veya kölesinin elinden şahitsiz veya senetsiz satın alır veya onu saklamak için alırsa, o adam hırsızdır, öldürülecektir.

19 20 21 22

Erkek, adam malın gerçek sahibidir, her türlü tasarruf hakkı onundur. Yalnızca o satabilir. Onun onayı olmadan, ondan bir satış belgesi almadan yapılacak her türlü malın satışı hırsızlık sayılacaktır. Satan kişi, adamın oğlu bile olsa. Bu yasa maddesinde, sahipliğin aşırı korunmasını görüyoruz.

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

25.8. Eğer bir adam, sığır, koyun, eşek, domuz veya bir gemi çalarsa ve bunlar tanrıya veya saraya aitseler (çaldığının) otuz katını verecektir; muskenum’ a aitse on katını ödeyecektir. Eğer çalanın verecek hiçbir şeyi yoksa öldürülecektir.

25.10. Eğer satın alan kimse, ona vereni ve önünde satış yaptığı şahitleri getiremezse, çalınmış eşyanın sahibi ise kaybolduğunu bilen şahitler getirirse satın alan hırsızdır, öldürülecektir.

Kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolmuş eşyasını alacaktır.

25.11. Eğer, kaybolmuş eşyanın sahibi, kaybolan (eşyayı) bilen şahitler getirmezse, o bir yalancıdır, iftira etmiştir, öldürülecektir.

25.14. Eğer bir adam, bir başka adamın küçük oğlunu çalarsa öldürülecektir.

25.15. Eğer bir adam sarayın bir erkek veya bir kadın kölesini yahut bir muskenum’ un bir erkek veya bir kadın kölesini şehir kapısından çıkartırsa (kaçırırsa) o adam öldürülecektir.

25.19. Eğer, o köleyi evinde alıkoyarsa, sonra köle elinde yakalanırsa, o adam öldürülecektir.

25.22. Eğer bir adam hırsızlık yapar ve yakalanırsa o adam öldürülecektir.

36

Yargıcın Görevi Kötüye Kullanması

37 38

25.5. Eğer bir yargıç, bir dava hükmetmiş, karar kesip bir belge düzenlemişse ve sonra kararını değiştirirse, o yargıcın verdiği kararda değişiklik yaptığını tespit ederlerse ve bu davada şikayet

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

25 / 42

1 2

varsa (verilen hükmün) on iki katını verecektir (ödeyecektir). Meclisteki yargıçlık kürsüsünden kaldırtılacak (atılacak, oraya) dönmeyecek ve mahkemede yargıçların arasına oturtulmayacaktır.

3

Konuta Zarar Verme

4

25.21. Eğer bir adam bir ev delerse, deliğin önünde onu öldürecekler ve onu asacaklar.

5

Afet Durumlarında Fırsattan İstifade Etmek İsteyenler

6 7 8

25.25. Eğer bir adamın evinde ateş (yangın) üflenirse (çıkarsa), ateşi söndürmeye gelen adam ev sahibinin eşyasına göz kaldırırsa (göz korsa) ve ev sahibinin malını alırsa, o adam o ateşe atılacaktır.

9

Tımar, Arazi Sahipliği

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

25.27. Eğer, kıral hizmetinde iken bir asker veya balıkçı esir alınırsa, ondan sonra tarla ve bahçesi diğer birine verilir, (bu kimse de) yükümlülüğünü yerine getirirse, fakat (esir) döner ve şehrine ulaşırsa tarlasını ve bahçesini ona geri verecekler, tımarını -(sorumluluğunu)- bizzat yerine getirecektir.

25.28. Eğer, tımar hizmetinde iken kaçırılan bir asker veya balıkçının oğlu tımarı yürütülebilecek kudrette ise tarla ve bahçe kendisine verilip, babasının tımarının sorumluluklarını yerine getirecektir.

25.29. Eğer oğlu küçükse ve babasının tımarının sorumluluğunu yüklenecek kudrette değilse, bahçenin ve tarlanın 1/3 ü annesine verilecek, annesi onu büyütecektir.

25.36. Bir asker, bir balıkçı ve bir vergi yükümlüsünün tarlası, bahçesi veya evi gümüşe (para karşılığı) verilmeyecektir (satılmayacaktır).

25.37. Eğer bir adam, bir askerin, bir balıkçının veya bir vergi mükellefinin tarlasını, bahçesini veya evini satın alırsa, tableti (sözleşmesi) kırılacaktır. Gümüşten (ödediği parayı) kaybedecektir. Tarla, bahçe ve ev sahibine dönecektir.

24

Kiralama ve Emsal Değer

25 26 27 28 29

25.42. Eğer bir adam, bir tarlayı işlemek üzere kiralarsa (fakat) tarlada arpa yetiştirmezse ve tarlada iş yapmazsa bu ispat edilecek ve (bitişik) komşunun (ürünü) oranında arpayı tarla sahibine vereceklerdir.

25.47. Eğer tarlayı işleyen adam, daha önceki yılın emeğini almadığı için, tarlayı (tekrar) işleyeceğini söylerse, tarla sahibi reddetmeyecektir.

30

Kiralama, Mücbir Sebep

31 32 33

25.48. Eğer bir adamın borcu varsa (fakat) tarlasını fırtına tanrısı su altında bırakırsa veya sel götürürse yahut susuzluktan tarlada arpa yetişmese, o yıl arpayı alacaklıya ödemeyecektir. Tableti (vesikası) ıslatılacak (silinecek) ve o yıl faiz vermeyecektir.

34 35 36

Bu yasa maddesinin çevirisinde faiz denilmesine karşın, bu sözcüğün kira bedeli olduğunu düşünüyorum. Bu yasa maddesinde mücbir sebebin varlığını daha da ötesi nelerin mücbir sebep sayılacağını açıkça görüyoruz.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

26 / 42

1

Kredi, Faiz Uygulaması

2 3 4 5 6

25.49. Eğer bir adam, bir tüccardan gümüş alırsa, susam veya arpa için hazırlanmış olan tarlayı tüccara (karşılık olarak) verirse, “tarlayı işle yetişecek olan arpayı veya susamı topla, al” derse (ve) eğer (tarlayı) işleyen (kimse) tarlada arpa veya susamı yetiştirdiyse hasat zamanında, arpayı veya susamı alacak olan tarla sahibidir. Tüccardan aldığı paraya karşılık (olarak) faizi ile birlikte tüccara arpa verecek, (ayrıca) emeğini de ödeyecektir.

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Çok güzel, her şeyi çok açık olarak anlatan, bir madde; bugün gelişmiş ekonomilerde var olan her şeyi bu maddede görüyoruz.

1. İş için kredi alınabiliyor, böyle bir sistem var.

2. Kredi ödemesi, nakit ve gümüş olarak yapılıyor; gümüşten başka mutlaka geçerli para mutlaka vardır ama ödemede gümüş geçiyor.

3. İpotek uygulaması var. Krediyi kullanacak olan, tarlayı krediye karşılık olarak veriyor. Burada karşılık olarak vermesi, mülkün verildiğini değil, teminat olarak verildiğini gösteriyor.

4. Kredi sözleşmesinde ürünün işleyene, krediye kullanana ait olduğu açık olarak belirtiliyor.

5. Kredi süresi de belirlenmiş; kredinin süresi hasat zamanına kadar olan süredir.

6. Geri ödeme alınan gümüşe karşılık gümüş olarak olmuyor. Ürünü satıp, gümüşe çevirerek değil, doğrudan doğruya hasat edilen ürün verilmek üzere ödeniyor. Bunda kredi verenin de o ürünün satıcısı olan tüccar olmasından da kaynaklanıyor. Benzer uygulamayı bugün bile ülkemizde görmek mümkün.

20

Karşıya Zarar Verme

21 22

25.55. Eğer bir adam, sulamak için bir kanal açarsa (ve onun bakımında) tembellik ederse (bu yüzden) yanındaki tarlayı su basarsa ona (komşusunun yetiştirdiği kadar) arpayı ödeyecektir.

23

İzinsiz Davranma

24 25

25.59. Eğer bir adam, bahçe sahibi olmaksızın (izinsiz olarak) adamın bahçesinden ağaç keserse 1/2 MANA gümüş tartacaktır.

26 27

İzinsiz olarak almanın, hırsızlık sayılmaması ilginç! Bu ayrımı yapabiliyorlar, komşular arası bir durum söz konusu olsa gerek. Gümüş, ödemelerde ağırlıklı, neredeyse seçeneksiz.

1 MANA

1/2 28 Kg 29

30

Emsal Değer

31 32 33 34 35

25.62. Eğer, ona bahçe yapmak üzere verilen tarlayı dikmediyse (o tarla) ekili bir tarla ise, bakılmadığı yılların tarla ürününü bahçıvan, tarla sahibine bitişik tarla ürünü gibi (kadar) sayacaktır.

Tarlanın işlemesini yapıp, tarla sahibine geri verecektir.

25.65. Eğer bahçıvan, bahçeyi tohumladıysa ve (bu yüzden) ürün azaldıysa bahçıvan, bahçe ürününü, bitişik bahçeye göre sayacaktır (ödeyecektir).

36 37

Emsal değerin hemen yan komşudan alınması çok önemli. Bugün bile bu uygulama yapılmamakta, daha ortalama değerler esas alınmaktadır. Burada bahçıvanla, çiftçi denilmek isteniyor, sanırım.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

27 / 42

1

Yazılı Sözleşme

2

25.66. … Gümüş ve faizi tabletine göre tüccara ödeyecek, …

3 4

Burada tabletten kastedilen, sözleşme metnidir. Borç alacak ilişkisi bir sözleşme çerçevesinde yapılmaktadır.

5

Tımarın Değişmezliği, Satılamazlığı

6 7 8

25.67. Eğer kendi evine bitişik bir tımar evini (bitum) satın almak için arpa, gümüş ve eşya verdiyse bütün verdiklerini kaybedecektir. Ev (bitum) ise sahibine dönecektir. Eğer bu ev tımara ait değilse onu satın alacak ve o ev için arpa, gümüş ve eşya verecektir (verebilecektir).

9 10 11 12

Otorite, devlet tımarı çok önemsiyor. Tımarın el değişmesine izin vermiyor. Bundan amaç, tımarın belli ellerde toplanmasını istememesi de olabilir. Taraflar, alıcı ve satıcı rıza gösterse bile bu alım satımı tanımıyor; ev yine eski sahibine dönecektir. Satıcı bu durumda aldığı satış bedelini bile geri vermeyecektir ya da satış için verilen arpa, gümüş ve eşyaya otorite sahip oluyordur.

13

Burada bitum (ev) kelimesi geniş manada anlaşılmalıdır, malikane gibi.

14

Faiz Oranları

15 16 17 18 19 20 21

25.70. Eğer bir tüccar, arpa veya gümüşü faizli borç olarak verirse 1 GUR için 1 PARŞİKTU+4 SA arpayı faiz olarak alacaktır. Eğer gümüşü borç olarak verirse, 1 ŞEKEL gümüşe 6 danenin 1/6 ŞEKELİ’ ni alacaktır.

25.71. Eğer faizli borcu olan bir adamın ödeyecek gümüşü (parası) yoksa (fakat) arpası varsa, kıralın emir ve kanunlarına göre faizini … alacaktır. Eğer tüccar faizi, her GUR için 60 GU arttırdıysa (veya) her ŞEKEL gümüş için 6 danenin 1/6 ŞEKEL’ ini arttırdıysa ve (onu da aldıysa) bütün ödünç verdiğini kaybedecektir.

1 GUR (kurum) 1 PARŞİKTUM

300 Litre 60 Litre

22 23 24

25

Borçluyu birkaç yönden koruyan, neredeyse bugün bile benzeri olmayan bir kanun maddesi.

26 27 28 29 30 31

1. Borcunuzu ille de aldığınız mal ile örneğin burada gümüş, ödemek zorunda değilsiniz.

2. Bu durumda da artık faizin oranı sözleşmede yazılı olan faiz oranı değildir.

3. Bu durumda, kıralın ya da kanunların belirlediği faiz oranıdır, faiz şekli geçerlidir.

4. Tüccar, bu durumdan yararlanıp, keyfi bir faiz oranı belirlerse, ödünç verdiğini de kaybetmekle, geri alamamakla cezalandırılıyor.

5. Bu işler süresince bu işleme, tüccarın verdiğine ödünç verme deniliyor.

32

Tartıda Hile Yapma

33 34 35

25.73. Eğer bir tüccar, arpa ve gümüşü faiz karşılığında verirse, borç karşılığı verdiği zaman gümüşü eksik taş (ağırlık) ölçüsüyle ve arpayı eksik sutum ile verdiyse (fakat) geri aldığı zaman parayı büyük ağırlık ile, arpayı büyük sutum ile aldıysa o tüccar, ne verdiyse kaybedecektir.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

28 / 42

1 2

Tartıda hile yapma, para ve mal cezasıyla cezalandırılıyor. Ölüm cezası verilmediğine göre çok yaygın bir durum söz konusu olsa gerek!

3

İş Ortaklıkları

4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

25.98. Eğer bir adam, bir adama ortaklık için gümüş verirse meydana gelen kar veya zararı, tanrı önünde ortaklaşa bölüşeceklerdir.

25.99. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına (şamallu) alış veriş için gümüş verirse ve onu yola çıkarırsa, ayak satıcısı ona emanet edilen parayı arttıracaktır (kazanç sağlayacaktır).

25.100. Eğer gittiği yerde kazanç görürse (kazanırsa), aldığı kadar gümüşün faizini kaydedecek, gününde tüccarına ödeyecektir.

25.101. Eğer, gittiği yerde kar görmezse (kar etmese), aldığı gümüşü iki katına çıkarıp, ayak satıcısı tüccara ödeyecektir.

25.102. Eğer tüccar, ayak satıcısına parayı borç olarak verirse, gittiği yerde zarar görürse, anaparayı tüccara geri verecektir.

25.103. Eğer seyahatte iken bir düşman, ayak satıcısının (elinde nesi varsa) ona attırırsa (elinden alırsa) ayak satıcısı (o zaman) tanrı yemini edip, serbest kalacaktır.

16 17 18

Şamallu (ŞAMAN. LA): Torba taşıyıcısı, ayak satıcısı, gezgin satıcı, bir tür bohçacı Burada birkaç türlü ortaklık ilişkisine değiniliyor. Kara ortak, zarara ortak şeklinde ortaklıklar söz konusu. Ama bir tek düşman saldırısı hali hariç, anapara mutlaka geri ödeniyor.

19

Borcun İnkarı, Borçlunun Korunması

20 21 22

25.106. Eğer ayak satıcısı, bir tüccardan gümüş alıp, tüccarını inkar ederse, o tüccar tanrı ve şahitler önünde ayak satıcısının aldığı gümüşü ispat edecek ve satıcı gümüşü ve bütün aldıklarının üç katıyla tüccara verecektir.

23 24 25 26

25.107. Eğer bir tüccar, bir ayak satıcısına güvenirse, ayak satıcısı (da) tüccarın ona verdiği her şeyi, tüccarına geri verirse, tüccar da ayak satıcısının ona verdiği her şeyi inkar ederse, o ayak satıcısı tanrı ve şahitler önünde tüccarı (itham edip) ispat edecektir. Tüccar ayak satıcısı için alıp, inkar ettiği her şeyi altı katıyla satıcıya verecektir.

27 28 29 30 31

Ticari bir ilişki içinde, inkar da olsa, parasal ceza uygulaması görüyoruz. Kıral ve otorite burada kendisine yönelik bir durum görmüyor. Ancak yaptırımın ağırlığı da ortada; inkar eden, eğer ispat edilirse aldıklarının üç katını ödemek zorunda bırakılıyor. Tersi olursa, yani tüccar aldığını inkar ederse altı katını ödemek zorunda bırakılıyor. Bu yasa maddesiyle hem borçlunun hem de daha küçük olan esnafın (satıcının) korunduğunu görüyoruz.

32 33 34

Burada inkarın tespiti için tanrı önünde yemin edilmesinin yanı sıra şahitlik kurumu da devreye giriyor. Sözleşme esas olmasına karşın, sözleşmenin olmaması da önemli değil; şahitler dinleniyor ve sonucu belirleyebiliyor.

35

Bira Evleri

36 37 38

25.108. Eğer bir kadın bira satıcısı (meyhaneci), biranın fiyatı karşılığı arpa kabul etmese, büyük ağırlık (ağırlık ölçüsü) ile gümüş kabul ederse ve bira karşılığı alacağı arpayı gümüş karşılığından çıkarırsa, o bira satıcısı kadını itham edecekler, suya atacaklardır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

29 / 42

1 2

25.109. Eğer bira satıcısı ( meyhaneci) kadının evinde haydutlar toplanırsa, o haydutları yakalamaz ve (kadın onları) saraya yollamazsa o bira satıcısı kadın öldürülecektir.

3 4 5 6 7 8

Sumer ve Babil’ de bira evleri çok yaygın ve önemli. İlginç olan, bira evlerini kadınların çalıştırması.

Bira evlerinde ödeme kesinlikle arpa karşılığı yapılıyor, parayla, gümüşle yapılacak ödeme kesinlikle yasaklanıyor. Bu durumda verilecek ceza ilginç, suya atılma! Buradaki sudan kasıt, Fırat nehri. Suya atılma bir arınma gibi, bir vaftiz gibi. Suya atılan kişinin, eğer suçsuz ise kurtulacağına inanılıyor. Aklanmak da buradan geliyor, sanırım. Aklanmak, sudan çıkmak, temizlenmekle aynı şey sayılıyor.

9 10

Diğer madde de ise otorite kendisine zarar vereceğine inandığı konuda ise yine ölüm cezasını uyguluyor.

11

Haciz İşlemleri

12 13

25.114. Eğer bir adamın bir adamdan arpa veya gümüş alacağı yoksa (bunun için, bu yüzden o kimseye) haciz koyduysa, her haciz için 1/3 MANA gümüş ödeyecektir.

14 15 16 17

25.116. Eğer haczedilen kimse, haczedildiği evde dayaktan veya kötü muameleden dolayı öldüyse, haczedilenin sahibi, tüccarını itham edecektir. Eğer (ölen) beyin oğluysa, (tüccarın) oğlunu öldürecektir. Eğer (ölen) beyin kölesi ise 1/3 MANA gümüş ödeyecek ve verdiği her şeyden hakkını kaybedecektir.

18 19

Bu maddede kısası görüyoruz ama kısas ilgiliye değil ilgisize ama benzere uygulanıyor. Şu ana kadar var olan yasa maddeleri içinde en aykırı, en uygunsuz olanıdır.

20

Borca Karşılık Çalışarak Ödeme

21 22 23 24

25.117. Eğer bir adamı, ödemediği borç yüzünden (bir başka adam) yakaladıysa, (yakalanan adam) karısını, oğlunu veya kızını para karşılığı (kendi yerine) verdiyse veya (hepsi) hizmet için verildilerse, satın alanın evinde veya hizmet karşılığı tutanın evinde üç yıl çalışacaklar, dördüncü yılda (kendilerine) özgürlükleri konacaktır (verilecektir).

25 26

Bu kanunda borcun miktarından söz edilmemekte, sanki borç ne olursa olsun üç yıl çalışacaklardır, gibi bir durum söz konusudur. Mutlaka bir yerde borcun sınırından söz edilmiş olması, gerekir.

27

Sözleşmesiz, Şahitsiz İşler

28 29

25.123. Eğer şahitsiz ve mukavelesiz saklamak üzere verdiyse (gümüş, altın veya herhangi bir şey), verdiği yer (aldığını) inkar ederse, o dava şikayeti gerektirmez.

30 31

Çok önemli bir madde! Dava açmanız için ya sözleşmeniz olacak ya da şahitleriniz, aksi taktirde dav açamazsınız. Tanrısal yemin de burada yeterli olmuyor.

32

Aile Hukuku, Resmi Nikah

33 34

25.128. Eğer bir adam, bir kadın alır (fakat) sözleşmesini yapmazsa, o kadın zevce değildir (sözleşme yapmadığı için karısı sayılmaz).

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

30 / 42

1

Aile Hukuku, Zina

2 3 4

25.129. Eğer bir adamın karısı, bir başka erkekle yatarken yakalanırsa, onları bağlayıp suya atacaklardır. Eğer kadının sahibi (kocası) karısını yaşatırsa, (hayatta bırakırsa) kıral da kölesini yaşatacaktır.

5

Aile Hukuku, Eşe Tecavüz

6 7

25.130. Eğer bir adam, bir başka adamın erkek tanımayan ve babasının evinde oturan karısını zor kullanıp, koynunda yatırırsa ve onu yakalarlarsa, o adam öldürülecektir; kadın serbesttir.

8 9 10 11

Kanun önünde karısı olduğu halde henüz baba evinde oturan kadın söz konusudur. Nişan vardır, nikah vardır ama daha düğün olmamıştır. Burada düğünün de nikahın gerçekleşmiş olmasına karşın ne kadar önemli olduğu anlaşılıyor. Bugün Anadolu’ da nikahın olmasına karşın düğün olmadığı için ayrı duran çiftler yaygın olarak bulunmaktadır.

12

Aile Hukuku, Kadının Evi Beklemesi

13 14 15 16 17 18 19 20 21

25.133.a.Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek varsa karısı … malını koruyacak, başka birinin evine girmeyecektir.

25.133.b. Eğer o kadın malını korumazsa, başka bir eve girerse, o kadının (durumunu) ispat edip, suya atacaklardır.

25.134. Eğer bir adam zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa karısı bir başka eve girecek, (girebilir) o kadın suçlu değildir.

25.135. Eğer bir adam, zorla alınıp götürülürse ve evinde yiyecek yoksa ondan evvel (koca dönmeden evvel), karısı başka bir eve girer ve çocuk dünyaya getirirse, sonra kocası döner, şehrine vasıl olursa o kadın (ilk) kocasına döner. Çocuklar kendi babalarına giderler.

22

Aile Hukuku, Nafaka

23 24 25 26

25.137. Eğer bir adam, ona çocuk doğuran bir şugitum’ u veya ona çocuk temin eden bir naditum’ u boşamaya karar verirse o kadına çeyizi geri verilecek ve tarlanın, bahçenin, mal ve mülkün yarısı ona verilecek ( o da) evlatlarını büyütecektir. Çocuklarını büyüttükten sonra, çocuklarına verilen maldan varismiş gibi, bir hisse kendisine verilip, gönlünün istediği bir kocaya varacaktır.

27

Aile Hukuku, Doğuramayan Kadın

28 29 30

25.138. Eğer bir adam, kendisine çocuk doğurmayan karısını bırakırsa (boşarsa), başlığı kadar gümüşü ona verecek ve babasının evinden getirdiği çeyizi ona tam olarak verecek ve onu (öyle) boşayacaktır.

31

Aile Hukuku, Kadının Ayrılmak İstemesi

32 33 34 35 36

25.141. Eğer, kocasının evinde oturan bir adamın karısı evden çıkmaya (kaçağa) karar verip, şahsı için mal mülk edinirse (sonra) evini dağıtır, kocasını küçük düşürürse ve bu ispat edilirse, kocası eğer onu boşayacağını söylerse, boşayabilir. Yolluk ve boşanma parası olarak ona hiçbir şey vermeyecektir. Eğer kocası onu boşamadığını söylerse, ikinci bir kadını alacak ve o (birinci kadın) köle gibi kocasının evinde oturacaktır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

31 / 42

1

Aile Hukuku, Kötü Kocadan Boşanma

2 3 4 5 6

25.142. Eğer bir kadın, kocasından nefret edip sen beni karılığa alamazsın derse, onun kayıtları, bölgesinden incelenecek. Eğer o kadın (evine ve kendine) dikkatli ise (evini ve iffetini) koruyorsa ve kabahati yoksa ve kocası (evinden) çıkmaya düşkünse (evini ihmal edip, sokağa çıkmaya düşkünse), onu çok küçültüyorsa, o kadının kabahati yoktur, çeyizini alıp, babasının evine gidecektir.

7

Aile Hukuku, İffetsiz Kadın!

8 9

25.143. Eğer (kadın kendini ve evini) gözetmezse ve sokağa düşkünse evini dağıtıyor, kocasını küçük düşürüyorsa o kadını suya atacaklarıdır.

10

Aile Hukuku, 2. Eş Alma

11 12 13

25.148. Eğer bir adam bir kadınla evlenir, kadını ağır bir hastalık yakalarsa, ikinci biriyle evlenmeye karar verip evlenirse, ağır hastalığa tutulan karısını boşamayacaktır (o kadın) yaptığı evde oturacaktır. Sağ kaldıkça ona bakacaktır.

14

Aile Hukuku, Eşe Hediye Verilmesi

15 16 17

25.150. Eğer bir adam karısına tarla, bahçe, ev veya mal hediye eder, belge düzenlerse, kocasından (ölümünden) sonra çocukları hak iddia etmeyeceklerdir. Anne terekesini (sahip olduğu şeyleri) sevdiği çocuğuna verecek, başkasına vermeyecektir.

18

Aile Hukuku, Malların Ayrılığı İlkesi

19 20 21 22 23 24 25

25.151. Eğer, bir adamın evinde (karısı olarak) oturan bir kadın, kocasının bir alacaklısının kendisini (haczetmemesi) yakalamaması için kocasını anlaşmaya sevkedip, ona bir tablet (sözleşme) düzenlettirdiyse (ve) eğer o adam o kadını almadan önce borçluysa, alacaklı onun karısına haciz koyamayacaktır. Eğer o kadın kocasının evine girmeden evvel (kadın) borçlu ise, alacaklı kocasına haciz koyamayacaktır.

25.152. Eğer o kadının adamın evine girişinden sonra (ortak yaşantılarından sonra) borç yaptılarsa, her ikisi de tüccara (karşı) sorumlu olacaklardır.

26

Aile Hukuku, Aile İçi Cinsel İlişkiler

27 28 29 30 31 32 33

25.154. Eğer bir adam kızı ile yatarsa, o adamı şehirden çıkartacaklardır.

25.155. Eğer bir adam, oğluna bir gelin seçer, oğlu onunla yatarsa ve sonra kendisi (kayınpeder) kadının koynunda yatarken yakalanırsa o adamı bağlayacaklar ve suya atacaklardır.

25. 157 Eğer bir adam, babasından (ölümünden) sonra, annesinin koynunda yatarsa, her ikisini de yakalayacaklardır.

25.158. Eğer bir adam, babasının ölümünden sonra çocuk getirmiş olan analığının koynunda yakalanırsa, o adam babasının evinden uzaklaştırılacaktır.

34

Aile Hukuku, Mirasta Hakkaniyet

35 36

25.166. Eğer bir adam, sahip olduğu çocuklarına eşler alırsa (fakat) küçük oğluna eş almazsa sonra, baba kaderine gidince (ölünce) kardeşler miras bölüştükleri zaman, babanın evine ait mal Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

32 / 42

1 2

içinden, evlenmemiş olan küçük kardeşlerinin hissesinin üstüne başlık parası verecekler ve evlendirecekler.

3

Aile Hukuku, Mirastan Mahrum Etme

4 5 6

25.168. Eğer bir adam oğlunu mirastan mahrum etmeğe karar verirse, yargıçlara “oğlumu mirastan mahrum edeceğim” derse yargıçlar kayıtları araştıracaklar; eğer oğul, mirastan mahrum edilecek ağır bir suçu taşımıyorsa (işlememişse) baba oğlunu varislikten mahrum edemeyecektir.

7

Aile Hukuku, Evlilik Dışı Doğan Çocuklar

8 9 10 11 12

25.170. Eğer bir adamın eşi ona çocuklar doğurursa ve kadın kölesi (de) ona çocuklar doğurursa, baba sağlığında kölenin ona doğurduğu çocuklara “benim çocuklarım” deyip, eşinin çocukları ile birlikte onları sayarsa, sonra baba kaderine gittiğinde (öldüğünde) baba evinin malı içinden, eşin ve kadın kölenin çocukları eşit olarak mal bölüşeceklerdir (fakat) eşin ilk oğlu, hisse içinden seçecek ve alacaktır.

13

Aile Hukuku, İntifa Hakkı

14 15 16

25.171.b. Eş, çeyizini ve kocasının ona verip, tablette (belgede, sözleşmede) yazdığı düğün hediyesini alacak ve kocasının meskeninde oturacak, yaşadığı sürece (o evin) intifa (kullanım) hakkını alacak (o evden faydalanacak) para karşılığı satamayacaktır. Terekesi çocuklarınındır.

17

Aile Hukuku, Anadan Miras Hakkı

18 19

25.173. Eğer o kadın, girdiği yerde sonraki kocasına çocuk doğurursa, sonra o kadın ölürse, çeyizini ilk ve son çocuklar (birlikte) bölüşeceklerdir.

20

Aile Hukuku, Evlatlık Alma

21 22 23 24

25.185. Eğer bir adam, küçük bir çocuğu kendi adına evlat edinirse ve onu büyütürse, büyütme (o evlatlık) üzerinde hak iddia edilmeyecektir.

25.190. Eğer bir adam, evlat edindiği çocuğu büyütüp kendi çocukları ile bir saymazsa, o evlatlık babasının evine dönecektir.

25

Aile Hukuku, Babaya Karşı Gelme

26

25.195. Eğer evlat babasına vurursa, bilekten (elini) keseceklerdir.

27 28 29 30 31

Aile Hukuku’ yla ilgili kanun maddeleri, Hammurabi Yasaları içinde en geniş ve en kapsamlı yer tutan kanun maddeleridir. Aile içi ve dışı ilişkiler neredeyse en küçük ayrıntısına kadar düşünülmüş ve düzenlenmiştir. Cezalar ve ekonomik yaptırımlar, düzenlemeler çoğu zaman bugünle benzerdir diyebiliriz.

32 33 34

Ailenin temeli olan evlilik tek eşlilik üzerine kurulmuş, adam için tek eşli evlilik esas alınmıştır.

Evliliğin geçerli olması için resmi ve sözleşmeye dayalı olması zorunlu tutulmuş, aksi taktirde evlilik yok sayılmıştır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

33 / 42

1 2

Ailenin, evin, mülkün sahibi erkek olmakla birlikte kadın da çeşitli kanun maddeleriyle korunmaya çalışılmış; özellikle iffetli kadının kanun öndeki üstünlüğü varsayılmıştır.

3 4

Aile içi olumsuzluklarda ölüm cezası taraflara hemen hemen hiç uygulanmamış, hatta aile içi cinsel ilişkiler, çok yaygın olsa ki bu suçlar çoğu zaman hafif cezalarla geçiştirilmiştir.

5 6

Zinada bugün de olduğu gibi esas suçlu adamın karısı olmuştur; adam yine bağışlayıcı! Zina yapan kocadan hiç söz edilmiyor.

7 8 9

Aile içinde bir kadının karşılaşacağı olumsuzlukların en büyük ve belki de tek nedeni çocuk doğuramaması! Çocuk doğuramayan kadın, eş olmak hakkı başta olmak üzere birçok hakkını yitiriyor.

10 11 12 13

Aile Hukuku içinde, Hammurabi Kanunları’ nın diğer yerlerinde de uygulanan en ilginç cezalandırma şekillerinden biri suya, büyük olasılıkla Fırat Nehri’ ne atılmak. Cezalandırılan kişinin aklanması isteniyor, yaşaması için bir fırsat daha vermek isteniliyorsa suya atma cezası uygulanıyor.

14 15

Aile içi ilişkilerde en ağır ceza, evladın babaya vurması, cezası evladın elinin bilekten kesilmesi, oluyor.

16

Ölümden, “kaderine gitti” diye söz edilmesi, çok ilginç!

17

Ceza Hukuku, Kısasa Kısaslar

18 19 20 21

25.196. Eğer bir adam, bir adamın oğlunun gözünü kör ederse, onun gözünü de kör edeceklerdir.

25.197. Eğer bir adamın kemiğini kırarsa, kemiğini kıracaklardır.

25.202. Eğer bir adam, kendinden büyük (üstün) olan bir kimsenin yanağına vurursa, sığır kuyruğundan bir kamçı ile 60 defa kalabalıkta vuracaklardır.

22

Üstün olana dokunma, yanarsın, o zaman da varmış!

23

25.210. Eğer bir kadın ölürse, (vuranın) kızını öldüreceklerdir.

24

Bu dengesiz, muhatabı yanlış olan kanun maddeleri HAMMURABİ’ ye bile yakışmıyor.

25

Ceza Hukuku, Berber ve Yanlış Tıraş

26 27

25.226. Eğer bir berber, kölenin sahibi olmaksızın (izni, rızası olmadan) köle işareti (olan saçını) anlaşılmaması için (kölelik belirtisini kaybedecek şekilde) tıraş ederse, o berberin bileği kesilecektir.

28

Ceza Hukuku, Mimar

29 30 31 32 33 34 35 36

25.229. Eğer bir Mimar, bir adama ev yapıp, yapıtını sağlam yapmazsa ve yaptığı ev çöküp, evin sahibinin ölümüne sebep olursa, o Mimar öldürülecektir.

25.230. Eğer (Mimar) evin sahibinin oğlunun ölümüne sebep olursa, o Mimarın oğlunu öldüreceklerdir.

25.232. Eğer mal heba olursa, zarara uğrayan her şeyi (Mimar) ödeyecektir. Yaptığı ev, sağlam olmadığı için çökerse, kendi malından çöken evi (yeniden) yapacaktır.

25.233. Eğer bir Mimar bir adama ev yapar fakat yapıtını kuvvetlendirmezse ve duvar yıkılmağa yüz tutarsa, o Mimar kendi gümüşün (parasıyla) o duvarı sağlamlaştıracaktır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

34 / 42

1 2

Ne diyelim, iyi ki bugün Hammurabi yasaları geçerli değil, yoksa ortalıkta Mimar ve Mühendis kalmazdı.

3

Ticaret Hukuku, Hırsızlığa Para Cezası!

4 5 6

25.265. Eğer, kendisine gütmek üzere sığır ve koyun sürüsü verilen bir çoban, ihanet edip (hayvanların) damga değiştirir veya para karşılığı (onları) verirse, bu ispat edilecek, çaldığı sığır ve koyunun 10 katını sahiplerine ödeyecektir.

7

Ticaret Hukuku, Kiralama

8 9

25.268. Eğer bir adam, bir öküzü harman (döğmek) için kiralarsa, bedeli 2 şutum arpadır.

25.272. Eğer bir adam yalnız araba kiralarsa, günde 40 qu ödeyecektir.

10

Ticaret Hukuku, İşçi Ücreti

11 12 13

25.273. Eğer bir adam bir işçi kiralarsa, yılın başından beşinci aya kadar günde 6 dane ağırlığında gümüşü ona verecektir. Altıncı aydan itibaren yılın sonuna kadar günde 5 dane ağırlığında gümüş verecektir.

14

Ticaret Hukuku, Farklı İşlere Farklı Ücretler

15 16 17 18 19

25.274. Eğer bir adam, bir zanaatkarı kiralarsa emeği karşılığı günde x x, 5 dane ağırlığında gümüş, bir keçecinin emeği karşılığı 5 arpa danesi, bir kendir dokuyucusunun x arpa danesi, mühür kazıcının x arpa danesi, kuyumcunun x arpa danesi, demircinin x arpa danesi, marangozun 4 arpa danesi, dericinin x arpa danesi, hasırcının x arpa danesi, yapı ustasının x arpa danesi gümüş emeği karşılığı verilecektir.

20

Ticaret Hukuku, Köle

21 22

25.282. Eğer köle efendisine “sen benim sahibim değilsin” derse (efendisi) onun kölesi olduğunu ona ispat edecek ve efendisi kulağını kesecektir.

23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

Epilog Kol XLVII 11-14. Tanrı ENLİL’ in bana hediye ettiği, çobanlığın tanrısı MARDUK’ un bana verdiği kar başları (insanları) 15. ihmal etmedim.

16. gevşeklikte bulunmadım.

17. Sakin yerleri 18. onlar için aradım.

19-20. Acı zorluklardan (onları) kurtardım.

21. Aydınlığı onların (üzerine) çıkarttım.

22-25. Tanrı İNANNA ve ZABABA’ nın bana emanet ettikleri kuvvetli silah ile 26-27. ENKİ’ nin bana verdiği görüş kuvveti ile 28-29. MARDUK’ un bana verdiği kudret ile, 30-31. yukarda ve aşağıdaki düşmanı söküp attım.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1 2 3 4

35-37. İnsanları emin iskan yerlerine yerleştirdim.

38-39. Onları rahatsız edeni var etmedim (yaşatmadım).

40-41. Büyük tanrılar beni çağırdılar, 42-45. Ben, asası doğru olan iyiliksever çoban,

5

49-52. Koynumda Sumer ve Akkad memleketlerinin insanlarını taşıdım.

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38

35 / 42

82-83. kudreti eşsiz (olan) ben 84-86. göğün ve yerin büyük hakimi olan tanrı ŞAMAŞ’ ın emriyle 87-88. Adaletim memlekette tecelli etsin 89-90. Efendim MARDUK’ un sözleriyle 91-93. kitabelerimi kenara atacak kimseleri olmasın. … …

Evet, bundan sonra 91 satır tanrıları anarak, onlara şükrederek, yasalarını, ismini silmek isteyenleri tehdit ederek devam eder.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

AMMİ – ŞADUQA FERMANI, MÖ 1646-1626

2

Faiz, Sözleşme

36 / 42

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Kol II 5.27. Eğer bir adam tahıl veya gümüşü (faizli) borç olarak verirse 5.28. ve vesika tanzim ettirirse 5.29. fakat vesikayı elinde 5.30. alıkoyup, “borç ve melqetum melqetum : faiz karşılığında ödünç olarak verilen borç.

5.31. olarak “ katiyen vermedim, 5.32. sana verdiğim tahıl ve gümüşü 5.33. satış fiyatı karşılığı veya faizsiz ödünç, olarak 5.34. başka bir sebep için (sebeple) verdim” derse, 5.35. tüccardan gümüş ve tahılı alan adam 5.36. tabletin muhtevasına göre 5.37. vereni inkar eden, şahitler 5.38. getirecek, tanrının önünde ifade verecekler 5.39. tableti inkar ettiği için 5.40. ve sözleri inkar ettiği için 5.41. altı katını ödeyecektir.

5.42. Eğer mükellefiyetini yerine getirmeğe 5.43. gücü yetmiyorsa, ölecektir.

22

Rayiç Fiyat

23

8. …Şehrin rayiç fiyatına göre, satış fiyatından sarayda onlara verilecektir.

24

Vergi Mükellefi, Vergi Affı, Uzlaşma

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

9. Sarayın satılık malını satan bir tüccar, bir vergi yükümlüsünün bakiye borçlarına mahsuben, sanki saraydan satılık mal almış gibi, saraya mühürlü bir vesika tanzim ederse ve vergi mükellefinin mühürlü vesikasını alırsa, bu vesikanın içindekilerine göre satılık mal ona verilmezse veya kıral vergi mükellefinin vergi borçlarını affettiği için, o da ona bir şey vermezse, bu tüccar tanrı önünde “bu vesikaya göre vergi yükümlüsünden hiçbir şey almadım” diye (yemin ederek), temize çıkacaktır. (Bu yeminle) temize çıktıktan sonra vergi yükümlüsünün vesikasını ortaya getirecek, bir araya gelecekler, yeniden hesaplaşacaklardır. Tüccarın saraya düzenlediği vesikanın muhtevasına göre satılık maldan, vergi yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi yükümlüsünün tüccara düzenlediği vesika muhtevasına göre, vergi yükümlüsünün vermesi gereken kadar muaftır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

37 / 42

1

Vergi Affı

2 3 4 5 6

12. Kira karşılığı tahıl olarak ödenen bakiye borçlar ve Suhum (yer adı) sırtlarının tahıl bakiye borçları, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için affedilmiştir, tahsil edilmeyecektir.

14. (Meyhanecinin) saraya olan gümüş ve arpa sorumluluğunu ödemesi gereken, şehir dışında bulunan bir meyhaneci kadın, kıral memlekette adaleti tesis ettiği için, musaddinum (onun) bakiye borçlarını istemeyecektir.

7

Kredi Borçlarının Affı

8 9

15. Bira ve tahılı borç veren biracı kadın, ne borç verdiyse (borç verdiklerinin hiç birini ) istemeyecektir.

10 11 12

Ammi-Şaduqa, gerçekten bir yasa metninden öte bir fermandır. Günlük ticari düzenlemelerle yakından ilgilidir. Tarihte bilinen en kapsamlı vergi affından söz eder. Kıral, vergi affıyla birlikte belki de tarihte ilk kez kredi borçlarını da siliyor!

13 14

Biracı kadın burada da karşımıza çıkıyor. Sümer de olduğu gibi Babil’ de de bira evlerini kadınlar işletiyor, bira evlerinin sahipleri Babil’ de de kadınlar.

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

38 / 42

1

ORTA ASSUR KANUNLARI, MÖ 1450-1250

2

Bir Kadının Küfürlü Konuşması

3 4 5 6

Tablet A Kol I 2. Eğer bir kadın, ister bir bey eşi, ister bir bey kızı olsun, küfür söylerse (ederse) veya düşük çeneli ise o kadın cezasını çekecek, kocasına, oğullarına, kızlarına dokunmayacaklardır.

7

Hırsızlık Malını Almak

8 9 10

3. Eğer bir adam hasta veya ölüyse (ölü iken), karısı, evinden herhangi bir şeyi çalar (ve) (onu) bir adama veya bir kadına veya herhangi ikinci bir şahsa verirse, adamın karısını ve (çalınmış malı) kabul edenleri öldüreceklerdir.

11 12

Önceki dönemlerdeki yasalarda da gördük, hırsızlık malını kabul etmek hırsızlıkla eşdeğer suç sayılıyor ve ölümle cezalandırılıyor.

13

Bir Kadının Bir Adama El Kaldırması

14 15

7. Eğer bir kadın, bir adama el kaldırırsa ve onu suçlarsa 30 MANA kalay ödeyecektir, 20 sopa vuracaklardır.

16

Taciz

17 18 19

9. Eğer bir adam, bir adamın karısına elini götürüp (sarkıntılık edip), (ona) genç bir çocuk gibi muamele ederse, onu suçlarlar ve ispat ederlerse bir parmağını kesecekler, eğer onu öperse alt dudağını baltanın ucuna (ağzına) çekecekler ve keseceklerdir.

20

Tecavüz

21 22 23 24

12. Eğer bir adamın karısı meydandan geçerken, bir (başka) adam onu yakalar “seninle yatayım mı” derse, (kadın) razı olmaz ve kendini korursa (direnirse), zorla onu yakalar ve onunla yatarsa, ister adamı kadının üzerinde yakalasınlar, ister kadının yattığını şahitlerle ispatlasınlar (o) adamı öldüreceklerdir, kadın için (ise) suç yoktur.

25

Zina

26 27 28 29

Tablet A Kol II 13. Eğer bir adamın karısı evinden çıkıp, bir adamın üzerine, onun oturduğu yere giderse, (adam) bir (başka) adamın karısı olduğunu bildiği (halde) onunla yatarsa adamı ve kadını öldüreceklerdir.

30

Arkadaşla Eşcinsel İlişki

31 32

20. Eğer bir adam arkadaşıyla yatarsa, onu suçlarlar ve ispat ederlerse, onunla (başkaları da) yatacaklar ve hadım edeceklerdir.

33 34

Bugün bile, tecavüz eden erkekler için hadım etme cezası düşünülüyor; çok şey değişmemiş, demek.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

39 / 42

1 2 3

Orta Assur Kanunları’ nda önceki kanunlardan farklı olarak kadınla ilgili, kadının yaptıklarıyla ilgili özellikle de kadının cinsel yaşamıyla ilgili çok sayıda kanun maddesi var. Assurlular kafayı kadınla bozmuş gibiler, Orta Doğu ülkesi olduğunu düşünürsek normal karşılamalıyız, diye düşünüyorum.

4 5

21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 32, 33, 35, 36, 38, 39, 42, 43, 44 hep kadınla ilgili kanun maddeleridir.

6

Evlilik Sözleşmesi

7 8 9 10

Tablet A Kol IV 34. Eğer bir adam dul bir kadınla evlenirse, evlilik sözleşmesi yapmamışsa, iki sene onun evinde oturmuşsa, o kadın eştir. (Evden) çıkmayacaktır.

11

Boş Ol

12 13 14 15 16

Tablet A Kol V 37. Eğer bir adam karısını terk ederse, canı isterse ona bir şey verecektir, canı istemezse bir şey vermeyecektir.(Kadın) boş olarak çıkacaktır (hiçbir şey almayacaktır).

Harika! Tam Assurca! Bugün bile devam eden ilkel kafa anlayışı.

17

Başörtüsü, Evli Kadın

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

40. İster evli kadınlar, ister dul kadınlar veya Assurlu kadınlar olsun sokağa çıkarlarken başlarını açmamış olacaklardır.

Adamın (bey) kızları… ya bir şal, ya bir giysi veya bir gulinu (giysi) ile örtülü olmalıdırlar. Başları açık olmayacaktır. … (belki evin içinde?) örtünmeyecekler, yalnız olarak sokağa gittiklerinde örtüneceklerdir.

Sahibi ile sokağa giden esirtu (cariye)’ ler örtülüdürler.

Kocaya varan qadistu’ lar, sokakta örtünmelidirler.

Fahişe örtülü değildir, başı açıktır. Örtülü bir fahişeyi gören olursa, onu tutuklayacak, şahitler çıkaracak, saray mahkemesine götürecek, ziynetlerini almayacaklar, onu yakalayan elbisesini alacaktır. Ona elli sopa vuracaklar, başına zift dökecekler. Eğer bir adam örtülü bir fahişeyi görür, onu serbest bırakır (yakalamaz) ve saray mahkemesine götürmezse o adama elli sopa atılacaktır.

Onu ihbar eden elbisesini alacak, kulaklarını delecekler, iplik geçirecekler, arkasına bağlayacaklar.

Bir ay süreyle kıralın haberciliğini yapacaktır.

Kadın esireler örtünmeyecekler, örtülü esireyi gören, yakalayarak ve onu saray mahkemesine götürecektir. Kulaklarını kesecekler. Onu yakalayan elbisesini alacaktır. Eğer bir adam, örtülü bir esire görür ve onu serbest bırakır (da) o, yakalanmaz ve saray mahkemesine götürülmezse, onu (adamı) suçlayıp, ispat ettikten sonra, ona elli sopa atacaklar, kulaklarını kesecekler, iplik geçirecekler, ensesine bağlayacaklar. Onu ihbar eden elbisesini alacak, o adam bir ay süreyle kıralın haberciliğini yapacaktır.

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

40 / 42

1

Başörtüsü, Cariye

2 3 4 5 6 7

Tablet A Kol VI 41. Eğer bir adam esirtu (cariyesi)’ sunu örtmek isterse, beş veya altı arkadaşını oturtup, onların önünde onu örtecek “o benim karımdır” diyecek, o, onun karısı olacaktır. Adamların önünde örtülmeyen ve kocası “bu karımdır” demeyen esirtu, eş değildir, esirtu’ dur. Eğer adam ölürse, örtülü karısının evlatları yoksa esirtu’ ların evlatları, (öz) evlattırlar ve hisselerini alacaklardır.

8

Gelin Her Şartta Aile İçinde!

9 10 11 12 13 14 15 16

43. Eğer bir adam, ister (kızın) başına yağ dökmüş olsun, ister nişan hediyeleri getirmiş olsun, koca olarak vereceği oğlu, ölmüş veya kaçmış olursa geri kalan oğulları arasından en büyüğünden, on yaşında olan en küçük oğluna kadar, kızı istediğine verecektir.

Eğer baba ölmüşse, kızı vereceği oğul da ölürse, ölü oğlunun on yaşında bir oğlu varsa (bu kızı bu çocuk) alacaktır. Fakat torunlar on yaşından küçükse, kızın babası isterse kızını (küçüklerden) birine verebilir, isterse aralarındaki karşılıklı hediyeleri geri verirler.

Eğer oğlu yoksa ne aldıysa, kıymetli taşlar ve yiyecek olmayanlar hariç, hepsini geri verecektir.

Yiyecek şeyleri geri vermeyecektir.

17

Rehin Kalmak

18 19 20

44. İster bir Assurlu erkek, ister bir Assurlu kadın (belli) fiyatı kadar bir adamın evinde rehin olarak oturursa veya bütün fiyatı (karşılığı) alınmışsa, onu dövecek, saçını yolacak, kulaklarını parçalayıp, delecektir (bu hakların hepsine sahiptir).

21

Kadın Sığınma Evi

22 23 24

45. Eğer bir kadın (evlilik için) verilmişse (evlenmişse), kocasını düşman alırsa, (kadının) kayınpederi ve oğlu yoksa iki yıl kocasına sadık kalacaktır. Bu iki yıl içinde eğer yiyeceği yoksa gidip söyleyecek: O kadın sarayın gelinidir (himayesi altındadır).

25

Büyücülük

26 27 28 29

Tablet A Kol VII 47. İster bir kadın, ister bir erkek olsun, büyü yaparsa, (büyü) ellerinde yakalanırsa, itham ve ispat edilirlerse, büyü yapanı öldüreceklerdir.

30

Düşük Yapma

31 32 33

53. Eğer bir kadın kendi kendine (isteyerek) bir çocuk düşürürse, onu itham ve ve ispat ederlerse kazığa çakacaklar, onu gömmeyeceklerdir. Eğer çocuğunu düşürme sırasında ölürse, onu kazığa çakacaklar ve gömmeyecekler.

34 35 36

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

1

41 / 42

Miras Paylaşım Yöntemi

2 3 4 5 6 7 8 9 10

Tablet B Kol II 1. (Eğer kardeşler, babalarının evini bölüşürlerse) büyük oğlan mülkten (bahçelerden kuyulardan) iki hisseyi (kendi hissesi gibi) seçecek ve alacaktır. Kardeşleri birer birer sonradan seçecek ve alacaklardır. İşlenmiş (?) her bir tarlanın ve emeklerinin ürününü küçük oğlan seçip, bölecek, büyük oğlan bir hisse seçip alacaktır; fakat ikinci hisse için kardeşleri ile birlikte kura çekecektir.

2. (Mirası) bölünmemiş kardeşler arasından biri, bir cana son verirse (öldürürse) can sahibine (ölenin yakınlarına) onu vereceklerdir. Can sahibi isterse onu öldürür, isterse affeder, isterse mirasını alır.

11

Kaçak İnşaat

12 13 14 15

Tablet B Kol IV 10. Eğer bir adam, tarlası olmayan bir (yerde) kuyu kazarsa, set yaparsa, kuyusunun veya setinin (hakkını) kaybetmiştir. Ona 30 sopa atacaklar, yirmi gün kıralın hizmetini yapacak, hudut aşması …

16

Kaçak İnşaat

17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Tablet B Kol IV 12. Eğer bir adam, komşusunun tarlasında, bahçe yapar, kuyu kazarsa, ağaçlar yetiştirirse, tarlanın sahibi bakıp (görüp) şikayet etmezse bahçe, kurana serbesttir (kuranındır). Tarla gibi (bir) tarlayı bahçe sahibine verecektir.

13. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir toprakta, ister bahçe yapar, ister kuyu kazar, ister sebze veya ağaçlar yetiştirirse, onu suçlayıp ispat ederlerse, tarlanın sahibi gelir gelmez, (tarlayı) emeği ile beraber alacaktır (emeği düşünülmeyecektir).

14. Eğer bir adam, kendinin olmayan bir yerde toprak çevirir ve tuğla yaparsa, onu suçlayıp ispat ederlerse, toprağın üç katını verecek, tuğlaları alacaklar, 50 (?) sopa vuracaklar, bir ay süreyle kıralın hizmetini yapacaktır.

28 29 30

Orta Assur Kanunları’ nı, kendinden önceki yasalardan ayıran en büyük özelliği, ilkelliği, katılığıdır.

Kısasa kısas uygulaması çok yaygındır; en küçük suçun bile şiddetle cezalandırıldığı bir yasa uygulamasıdır. Neredeyse keyfi uygulamalar, yasalaştırılmıştır, denilebilir.

31 32 33 34 35

Orta Assur Kanunları’ nda kadınla ilgili maddeler, kendinden önceki yasalara göre çok daha fazla geçmektedir. Kadınla ilgili maddelerde de erkek (adam) egemenliğini çok kolay görebiliriz. Bugün Orta Doğu ülke aşiretlerinde hala Orta Assur Kanunları’ nın uzantılarını benzerlerini çok kolay görebiliriz. Orta Doğu’ da bugün de kadını, aileyi, mirasta paylaşım şeklini, gelinin evde kalma zorunluluğunu nişan vb. alışkanlıklarını aynen görebiliriz.

36 37

Çok özel bir durum, başörtüsüdür! Eğer gözümden kaçmadıysa, başörtüsüyle ilgili kanun maddesi ilk kez Orta Assur Kanunları’ nda görülür.

38 39

Ama bu ilkel dediğimiz yasada dahi, iddia edenin ispat yükümlülüğünü görürüz. Neredeyse bugün bile uygulamada görmediğimiz, bir şey! İddia eden, iddiasını ispatlamak zorundadır!

40

Hazırlayan: Cengiz AKYOL

Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şadurqa Fermanı

42 / 42

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Kaynaklar: 1. Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, Prof.Dr. Mebrure TOSUN, Doç.DR. Kadriye Yalvaç

Hazırlayan: Cengiz AKYOL