Pontus Meselesi (1912 – 1923) Stefanos Yerasimos
Günümüzde Pontus sorunundan söz edilmesi, uzun bir geçmişi olan Türk -Yunan anlaşmazlığına, birbirleriyle bağdaştırılması olanaksız iki görüş daha eklemekten başka bir işe yaramamaktadır. Türklere göre sorun, Yunanlıların emperyalist megalomanyaklarının yol açtığı ve dolayısıyla hak ettiği akıbete varan bir yanılgıdan ibarettir. Yunanlılara göre ise Yunan soyunun Türklerin barbarlığı sonucu katlanmak zorunda kaldığı büyük acılardan bir başkasıdır. İki tarafın tek anlaştıkları nokta, olaylara olguların incelenmesini önleyen kalıpçı bir bakışla yaklaşılmasıdır. Bu yüzden sorunun bugüne dek gerçekten incelendiğini söylemek olanaksızdır. Oysa, Pontus meselesinin, Osmanlı İmparatorluğu'nun son zamanlarında patlak veren ulus çatışmaları çerçevesinde, pek çok nedenle, örnek değeri taşıyan bir olay olduğunu düşünmek mümkündür. Zaman ve mekan yönlerinden sınırlı oluşu, çerçevesinin çizilmesini kolaylaştırmaktadır. Geniş kamuoyu tarafından unutulmuş bir olay oluşu, heyecanlardan arınmış bir biçimde ele alınmasını ve böylece Cumhuriyet Türkiyesi ile Osmanlı İmparatorluğundan ayrılan öbür halkların birbirine karşı bıkmadan yönelttikleri isyan ve baskı suçlamalarını değerlendirecek bir kıstas bulunmasını sağlayabilir. Bu anlamda Ermeni meselesi gibi karmaşık olayların aydınlatılmasına da yardımcı olabilir... Dönemin büyük güçleri tarafından, Ortadoğu politikasında doğurduğu zaman önemli sonuçlara rağmen, oldukça önemsiz bir olay görülmesi, arşivlerde Pontus belgelerinin ayrı bir başlık altında sınıflandırılmasına yol açmıştır. Nitekim bu olayla ilgili belgeler Türkiye, Kafkasya, Yunanistan vb. dosyalara dağılmış durumdadır. Öte yandan bildiğim kadarıyla bu konuda hiç bir inceleme yapılmamıştır...Atina'da bölgeden göç edenlerin kurdukları özel bir kuruluş olan ve 1930'lu yıllardan beri Pontus arşivi diye, ama daha çok etnografik çalışmalara yer veren bir dergi yayınlayan aynı adlı arşivden söz edilebilir.