HELSINKI
OSLO
TALLINN STOCKHOLM
RIGA
VILNIUS
COPENHAGEN DUBLIN
LOGISTICS MAINTENANCE LONDON
FOOD & PHARMA WARSAW
BERLIN
AMSTERDAM
AUTOMOTIVE
BRUSSELS LUXEMBOURG
BRAINPORT
PARIS
VIENNA
BRATISLAVA BUDAPEST
BERN LJUBLJANA
BUCHAREST
SOFIA
ROME MADRID LISBON ATHENS
Agenda van Brabant Traditie en technologie www.brabant.nl Want we doen het natuurlijk voor Ons Brabant
Woord vooraf
Waarom een agenda voor Brabant? Juist in een tijd
De Provincie Noord-Brabant is er in de eerste plaats
dat de bestuurlijke aandacht lijkt te worden gericht op
voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling.
ombuigen en bezuinigen, is het noodzakelijk om dit te
Een goede sociale en culturele infrastructuur, zowel
doen op basis van een duidelijke visie. Werken vanuit
in onze steden als op het platteland van Brabant, kan
een idee over de toekomst. Waar willen we met
hier niet los van worden gezien. Een sterke regionale
Brabant naar toe? Waar verdienen we in deze regio
identiteit en een hoge dosis sociaal kapitaal, zijn
over twintig jaar onze boterham mee? Hoe verbinden
wezenlijke voorwaarden voor succes in de nieuwe
we economische groei met de wereldwijde zorg voor
economie. Innovatie vereist openheid en vertrouwen,
biodiversiteit en sociale verbondenheid? Welke op
en vraagt om een cultuur van vernieuwing.
gaven zien we op het domein van de vergrijzing, de nog onvoldragen infrastructuren, de ruimtelijke
De provincie Noord-Brabant is onlosmakelijk onder
ontwikkeling? Hoe houden we de Brabantse samen
deel van de Brabantse samenleving. Deze is als totaal
leving veerkrachtig en vitaal? Welke kansen grijpen
verantwoordelijk voor de grote opgaven van de toekomst.
we in internationaliserende economie en samenleving?
Brabant heeft veel om krachtig op voort te bouwen:
Hoe verhouden we ons tot Europa en Den Haag?
onze tradities koesteren we niet in een museum, maar we gebruiken ze als krachtige inspiratie voor
Natuurlijk: de landelijke discussies over de rol van
het Brabant van overmorgen. Telkens weer is er dat
de provincie als middenbestuur zijn ook in Brabant
kenmerkende patroon: een krachtig en sterk geworteld
aanleiding om te komen tot een versterkte focus op ons
idee, dat door passie en hard werken tot ontwikkeling
takenpakket. Onze maatschappelijke en bestuurlijke
wordt gebracht. Of het nu om Indoor Brabant, de High
omgeving stelt terecht en ook steeds indringender de
Tech Campus, Aviolanda of de Efteling gaat: passie,
vraag waar wij als provincie het verschil kunnen maken.
ambitie en een gevoel voor kwaliteit en resultaat,
Daarvoor hadden we de landelijke discussie overigens
het is telkens herkenbaar.
niet nodig: ook in onze eigen Provinciale Staten is aangedrongen op herbezinning op provinciale taken en
Een scherpe focus op de eigen taken laat onverlet
rollen. Deze discussies krijgen een extra urgentie door de
dat de opgaven in de komende jaren vragen om een
sterk teruglopende financiële middelen. De omvangrijke
hechte samenwerking in uiteenlopende netwerken en
kortingen op het Provinciefonds zullen we niet zonder
partnerschappen. Besturen doen we in Brabant samen.
ingrijpende keuzes kunnen opvangen.
We bereiken hier meer door samenwerking en draadkracht dan door stoer beleden daadkracht. Dat geldt
In de voorliggende Agenda van Brabant geven wij aan
al evenzeer voor onze investeringsagenda.
hoe we toekomstgericht besturen en fors ombuigen met
Wij denken met de voorliggende Agenda van Brabant
elkaar verbinden. De provincie formuleert een eigentijds
daadwerkelijk het verschil te kunnen maken voor
takenpakket en vult een fors takenpakket aan bezuinigingen
Brabant.
in. Niet alleen om de begroting sluitend te krijgen, maar ook om profielversterkend om te buigen. Daar naast zijn we in Brabant in de gelegenheid ook nog
Het college van Gedeputeerde Staten
een aantal toekomstgerichte investeringen te doen.
en Provinciale Staten van Noord-Brabant
Inhoud
Deel 1 Agenda van Brabant Traditie en technologie Deel 2 Afronding takendiscussie Profielversterkend ombuigen Deel 3 Investeringsstrategie Brabant investeert in de toekomst
3
Inleiding
Noodzaak visie
Wat zijn de belangrijkste opgaven voor Noord-Brabant?
De kaarten worden opnieuw geschud. In de wereld, in
Waar hebben we als provincie toegevoegde waarde en
Europa en landelijk. Dat ingewikkelde spel heeft direct
wat kunnen we overlaten aan anderen?
te maken met de toekomst van Brabant. We hebben het recent weer gezien in Oss. We zullen er actief op moeten
Een krachtig en eigentijds provincieprofiel is gefundeerd
inspelen, en ook het provinciebestuur heeft daarbij een
op een heldere, aansprekende toekomstvisie en duidelijke
bijzondere rol. Daarvoor hebben we een bindend en
keuzes. Een visie gebaseerd op externe ontwikkelingen,
inspirerend perspectief nodig. Een visie die Brabant een
die rekening houdt met de specifieke eigenschappen
duidelijke plaats geeft, nationaal en internationaal. Een
van Brabant als regio en samenleving. Een visie die
visie die wortelt in de kracht, die Brabant maakt tot wat
bovendien perspectief en sturing geeft aan:
het nu geworden is en die richting geeft voor onze toe komst. De Efteling, De High Tech Campus, Indoor Brabant,
• het profiel van de provincie Noord-Brabant
ASML, Philips, Aviolanda: het zijn allemaal voorbeelden
(de invulling van provinciale taken en rollen);
van een voor de Brabantse samenleving zo kenmerkend
• de vernieuwing van de provinciale organisatie
patroon. Het begint met een klein maar krachtig idee dat door de inzet en de passie van velen uitgroeit tot een trotse wereldspeler. Vitaliteit, veerkracht, verbindend ver mogen en een omvangrijke voorraad sociaal vertrouwen zijn belangrijke ingrediënten van het succes van Brabant.
(tot een toekomstbestendige organisatie die adequaat inspeelt op nieuwe opgaven en ontwikkelingen); • de positiebepaling, taak- en rolverdeling ten opzichte van andere overheden (rijksoverheid, gemeenten, water schappen) en maatschappelijke partners in Brabant; • een investeringsstrategie voor de eenmalige gelden
De kredietcrisis heeft onze veerkracht op de proef
die beschikbaar zijn gekomen met de vervreemding
gesteld. Toch moeten we nu meer dan ooit samen
van de aandelen Essent.
werken om de crisis achter ons te laten. We moeten door de crisis heenkijken, en die ook als een kans zien. Ontwikkelingen zoals opkomende economische markten,
Doelstelling
klimaatverandering en een veranderde bevolkingssamen
De provincie Noord-Brabant staat voor een dubbele
stelling stellen ons voor nieuwe uitdagingen. Als we daar
opgave. Enerzijds moeten we het profiel van de provincie
goed op inspelen bieden deze veranderingen kansen
versterken door middel van een duidelijke agenda, met
voor de regio. Om de kansen te benutten hebben we
een focus op hoofdopgaven en een beperkt provinciaal
wel een nieuwe agenda van Brabant nodig - uitgaande
kerntakenpakket. Een nieuw, scherper profiel ontstaat
van heel andere omstandigheden - evenals een daar
alleen als helder is wie we zijn, welke rol we vervullen
mee samenhangende agenda voor de provincie.
en met welke agenda van de provincie we ons profileren.
Een heldere, aansprekende toekomstvisie op het behoud
Anderzijds moet de provincie Noord-Brabant, door
van duurzame welvaart en welzijn is van fundamenteel
deze focus in het provinciale takenpakket, ruimte
belang. Niet alleen voor de toekomst van de regio, maar
creëren voor en richting geven aan noodzakelijke
ook voor de rol, positie en taken van de provincie als
bezuinigingen. Op basis van de agenda en het daar
middenbestuur. Daarin staan we niet alleen. Ook andere,
mee samenhangende profiel bekijken we welke provinciale
internationaal georiënteerde regio’s waarmee wij directe
taken moeten worden afgebouwd of ‘dunner’ uitgevoerd.
relaties onderhouden, bezinnen zich strategisch op de
De bezuinigingen staan zo niet op zichzelf. Ze moeten
toekomst1. Meer dan ooit moet het provinciale bestuur
dienstbaar zijn aan de versterking van het provinciale
op de toekomst zijn gericht en scherpe keuzes maken.
profiel. Zo ontstaat ook een indicatie van taken waarin
Daarin schuilt ook de kracht van de provincie: het ver
we juist meer moeten investeren.
binden van ideeën en plannen vanuit visie en intuïtie.
1 Zo heeft de minister-president van de Duitse deelstaat Nord rhein-Westfalen in 2009 een “Zukunftkommission” ingesteld, die het gesprek met de Reinlandse bevolking aangaat over de beslissende uitdagingen en opgaven voor 2025. Onder de titel “Innovation und solidarität” hebben zij recent hun bevindingen gepresenteerd.
5
De provincie Noord-Brabant heeft een eigentijdse
en belangenorganisaties d.d. 28 januari 2010.
toekomstvisie ontwikkeld op de provincie Noord-
Deze overlegtafels hebben een prominente plaats
Brabant. Daarbij bouwden we voort op de volgende
in het inwerkprogramma van de commissaris. Hij
documenten en gesprekken:
praat aan een speciaal ontworpen Brabanttafel met sleutelfiguren uit de provincie over onderwerpen
• Het bestuursakkoord Rijk-provincies van 2008 en het daaraan ten grondslag liggende rapport van de
als economie en bedrijfsleven, mobiliteit, ecologie, onderwijs en kunst en cultuur.
commissie-Lodders.2 Het bestuursakkoord en de decen tralisatievoorstellen van de commissie-Lodders bieden
Op basis van dit toekomstperspectief kunnen we een
een goed uitgangspunt voor het gewenste versterkte
krachtig en eigentijds provincieprofiel formuleren en
(ruimtelijk-economische) profiel van de provincie.
heldere keuzes maken in taken en aanpak. Zo kan de
• De voorstellen van de door Provinciale Staten ingestelde
provincie een krachtige (en waar nodig: krachtigere) rol
stuurgroep Kerntaken. De stuurgroep heeft in 2009 een
blijven spelen in de regio, in Nederland en in Europa.
visie geformuleerd op de positie van de provincie Noord-
De bereidheid om zaken over te laten aan anderen,
Brabant als middenbestuur, en een daarvan afgeleid
hoort daarbij. Overheden moeten aan elkaar en aan
afwegingskader voor de beoordeling van (toekomstige)
burgers duidelijk maken waar zij wel en niet over gaan.
taken. Het hoofddoel van de kerntakendiscussie was niet het realiseren van financiële winst, maar het neerzetten
Uitgangspunt bij het opstellen van de Agenda van
van een krachtig provincieprofiel in taken en aanpak.
Brabant is de Telos driehoek (People, Planet, Profit; 3
• Het investeringsprogramma van Essent, met bijbehorende
p’s). De hoofddomeinen ruimte en economie met daar
visie (essay “Essentie van Kennis”) op de toekomst van
bij de kerntaken en kernrollen zijn leidend; conform het
Brabant als duurzame kennisregio vanuit een Europees
vastgestelde IPO profiel provincies. De sociale belangen
concurrentieperspectief. Deze visie is gebaseerd op de
worden als meekoppelend belang via integrale beleids-
sterkten van Brabant en de kansen die zich voordoen
en gebiedsontwikkeling behartigd.
op een aantal maatschappelijke thema’s. Deze visie wordt nu verbreed en meer integraal opgesteld, passend bij het nieuwe profiel van de provincie.
Relatie externe partners
De investeringsagenda Essent wordt gepositioneerd
In de huidige netwerksamenleving kunnen overheden
in het licht van de Agenda van Brabant. De Agenda
complexe (maatschappelijke) vraagstukken vrijwel nooit
van Brabant is leidend voor de uitwerking van de
zelfstandig oplossen. Dat kan alleen in partnerschappen.
investeringsagenda.
Het gaat om slim schakelen tussen overheden, de markt
• Het werkdocument ‘Agenda van Brabant’ Statendag.
en maatschappelijke organisaties. Daarbij moeten
Hierin zijn de belangrijkste uitdagingen en daarmee
we extra scherp zijn op de rol die de provincie kan
samenhangende opgaven voor Brabant op de middel
vervullen. Opgaven op regionaal niveau worden immers
lange termijn geïnventariseerd. Deze zijn en oriënterend
complexer, en de maatschappij wordt veeleisender.
besproken met Provinciale Staten, vertegenwoordigers van bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappe
De Agenda van Brabant is voor advies voorgelegd aan
lijke partners.
een groot aantal partners, waaronder de 68 Noord-
• De door het provinciebestuur gevraagde (brief)
Brabantse gemeenten. Een groot aantal organisaties is
adviezen van Telos, PON, BOM en SER Brabant
positief over de Agenda van Brabant en de keuzes die
over de Agenda van Brabant.
gemaakt worden. De noodzaak tot een scherper profiel
• De voor de Commissaris van de Koningin Wim
en de daarbij horende ombuigingen worden breed
van de Donk georganiseerde ‘Tafels van Brabant’.
gedeeld. Over de invulling van de ombuigingen zijn
En het topoverleg met partners uit de wetenschap
de meningen soms verdeeld. Verder doet een aantal organisaties voorstellen voor de investeringsstrategie.
2 De Gemengde commissie decentralisatievoorstellen provincies
De provincie Noord-Brabant zal deze reacties betrekken
(commissie-Lodders) had tot taak concrete decentralisatievoor
bij de verdere u itwerking van de Agenda van Brabant.
stellen voor provincies te inventariseren op de beleidsterreinen van de ministeries van VROM, LNV, EZ, V&W en OC&W waarbij de samenhang tussen beleidsruimte en financiële verantwoordelijkheid nadrukkelijk punt van aandacht was. De voorstellen van de commissie-Lodders zijn in maart 2008 gepubliceerd onder de titel “Ruimte, regie en rekenschap”.
6
Helsinki
Tallinn
Oslo
Stockholm
Riga
Vilnius Copenhagen
Dublin
Warsaw
Berlin Amsterdam
London
Brussels Luxembourg Paris Bratislava Vienna Budapest
Bern Ljubljana
Bucharest
Sofia
Rome Madrid Lisbon Athens
Brabant in Europa
Voormalig voorzitter van de Europese Unie, Jacques
territoriale gebieden met een gemeenschappelijk
Delors, sprak van het Europa van de regio’s, niet van
economisch belang maar ook gebieden met gemeen
natiestaten. Daarmee gaf hij aan dat het belang
schappelijke sociale en culturele kenmerken. Brabant is
van regio’s toenam ten opzichte van landen en hun
zo’n regio met gemeenschappelijke kenmerken en een
regeringen. Het zijn de regio’s en hun steden die in
gedeeld gevoel van lotsverbondenheid. De Brabanders
het Europa van de toekomst een belangrijke rol spelen.
zijn betrokken bij de toekomst van hun Brabantse
De regio’s waar Delors het over had, zijn niet alleen
Land.
BrabantStad
In deel 1 (Agenda van Brabant) wordt de Brabant
In het bijzonder beklemtonen wij het belang van het
brede agenda beschreven, vanuit een visie op de positie
samenwerkingsverband BrabantStad, waarin de provincie
van de regio in Europa en de wereld. De toekomst van
samen met de vijf grote steden van Brabant samen
Brabant wordt beschreven in het licht van nieuwe uit
werkt. Zeker in het licht van de visie en ambitie die
dagingen en opgaven die zich aandienen. Er wordt een
wij hebben geformuleerd in de Agenda van Brabant.
richtinggevend perspectief voor de regio geschetst, dat
Niet voor niets wordt BrabantStad in het rapport van
als stip op de horizon kan dienen voor alle partijen die
de gemengde commissie decentralisatievoorstellen
zich verbonden voelen met Brabant. De Agenda van
(commissie Lodders) genoemd als een geslaagd voor
Brabant gaat tevens in op de bijdrage die de provincie
beeld van een gezamenlijk initiatief dat veel betekent
kan leveren aan de realisatie van de nieuwe Agenda
voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling van
van Brabant. Vanuit een aangescherpt en vernieuwd
onze regio.
profiel wordt aangegeven hoe de provincie Noord- Brabant als middenbestuur hieraan invulling wil geven.
De Agenda van Brabant zal vanzelfsprekend worden
Op basis van het nieuwe profiel worden de provinciale
opgepakt in samenspraak met de Brabantse steden.
kerntaken en rollen beschreven. In de bijlage zijn de
Gezamenlijk optrekken is enerzijds noodzakelijk om
kerntaken tevens opgenomen.
voldoende massa en kracht te ontwikkelen voor de externe promotie en profilering van Brabant op
Deel 2 (Afronding takendiscussie) geeft antwoord
het Europese toneel. En anderzijds om de onderlinge
op de vraag hoe de provincie invulling geeft aan de
mogelijkheden en capaciteiten tussen de steden en
noodzakelijk bezuinigingen op de structurele autonome
het omliggende platteland optimaal te benutten. De
middelen van de provincie. Een schema met taken die
bestaande, goede samenwerkingsverbanden tussen
behoren tot het basistakenpakket, de te vervallen taken,
stad en land en tussen de provincie en de steden
en taken die de provincie anders/dunner gaat doen, is
komen daarbij goed van pas.
opgenomen. Ook is een tabel opgenomen met financiële ombuigingen die behoren bij de takentransitie. Deel 3 (Investeringsstrategie) omvat een afwegings kader en investeringsstrategie om de vrijgekomen middelen met de verkoop van Essent in te zetten ten behoeve van de toekomst van Brabant. Het betreffen
“Er zijn provincies die het serieus nemen
lange termijn maatschappelijke investeringen ten
en die er ook iets van proberen te maken.
behoeve van de structuurversterking van het sociaal-
Brabant springt er bijvoorbeeld voor mij
culturele, ecologische en economische kapitaal van
positief uit. Daar hebben ze er echt zin en
Brabant. De investeringsstrategie geeft een inhoudelijke
plezier in. In andere regio’s is dat minder.”
voorzet voor de wijze waarop de beoogde investeringen
Alexander Rinnooy Kan, voorzitter SER, 2010
kunnen worden ingezet ten behoeve van de ambitie van de Agenda van Brabant. De Agenda van Brabant zal leidend worden voor het werk van de Provincie Noord-Brabant. In verschillende
Opbouw
nota’s geven we verder invulling aan de Agenda van
Deze nota bestaat uit drie delen:
Brabant, zoals de nota economie en internationalisering,
- Deel 1 Agenda van Brabant; Traditie en Technologie
energie, ruimte en mobiliteit.
- Deel 2 Afronding takendiscussie; Profielversterkende ombuigen - Deel 3 Investeringsstrategie; Brabant investeert in de toekomst. De kaders aan het begin van de hoofdstukken geven een samenvatting van het hoofdstuk weer.
8
1900
1700 AGRARISCHE ECONOMIE
10
INDUSTRIﾃ記E ECONOMIE
DIENSTEN ECONOMIE
2025
2010
1975
1950
?
KENNIS ECONOMIE
De ontwikkeling van Brabant De wereldwijd vermaarde econoom Sali-i-Martin
diensteneconomie wordt dan vooral gedreven door de
onderscheidt een drietal fasen in de economische
verbeterde efficiëntie waarmee goederen en diensten
ontwikkeling van regio’s. Deze zijn ook herkenbaar
worden geproduceerd. Door de internationale con
in de ontwikkeling van Brabant. Niet zozeer als op
currentie staat het streven naar meer efficiëntie onder
eenvolgende, maar elkaar overlappende fasen. In
druk, ook in Brabant. De regio staat op het breukvlak
de eerste fase, die van de factor-gedreven economie,
naar een nieuwe (derde) fase, die van de innovatie-
is de economische groei hoofdzakelijk gebaseerd op
gedreven economie, waarin het gaat om ondernemer
de hogere inzet van productiefactoren. Concurrentie
schap, creativiteit en innovatie. Daarbij wordt voort
kracht berust op kosten voordelen. Dit was het geval
gebouwd op het agrarisch-industriële fundament
gedurende de periode van “het industriële Brabant”.
van voorgaande fasen. Denk bijvoorbeeld aan de
Vanaf het moment van de-industrialisatie in de jaren
in Brabant sterke maakindustrie, die steeds ‘meer
1960 gaat een (tweede) fase van efficiëntie in. De eco
kennis en creativiteit per kilo product’ levert.
nomische groei van de maakindustrie en opkomende
Deel 1 Agenda van Brabant Traditie en 足technologie
Inhoud
1 Agenda van Brabant
18
1.1 De kracht van Brabant
19
1.2 Brabant als kennis- en innovatieregio
23
1.3 Meervoudige agenda
26
1.4 Gezamenlijke aanpak
28
2 Agenda voor de Provincie
32
2.1 Belang van de regio in netwerksamenleving
33
2.2 Focus op vestigings- en leefklimaat
33
3 Concentratie op kerntaken
38
3.1 Provinciale meerwaarde
39
3.2 Focus op kerntaken
40
3.3 Samenhang
47
3.4 Signaleren en agenderen
48
4 Provinciale rollen
50
4.1 Kernrollen
51
4.2 Uitgangspunten kernrollen
52
4.3 Ontwikkelpunten
53
Bijlage 1 Provinciale kerntaken
56
GLOCALIRSERING
B
NIEUWE ECONOMIE
DEMOGRAFIE
ENERGIE, KLIMAAT VOEDSEL
BIODIVERSITEIT
ZO
De ecologische, sociaal-culturele en economische ontwikkeling van Brabant staat niet los van wat er in de wereld gebeurt. Meer en meer
MOBILITEIT
beïnvloeden ontwikkelingen buiten de directe invloedssfeer van de provincie de kansen voor Brabant. Een reeks van trends en ontwikkelingen heeft invloed op de toekomstige positie en het functioneren van de regio. De belangrijkste trends en ontwikkelingen zijn geïnventariseerd, evenals de uitdagingen en opgaven die daar mee samenhangen. Het overzicht van trends,
POLARISATIE
uitdagingen en opgaven vormde het startpunt van een discussie met de provinciale politiek over de Agenda van Brabant. Met zo’n agenda kan adequaat en samenhangend worden ingespeeld op ontwikkelingen, maar ook het verschil worden gemaakt als provincie.
WELVAARTSTOENAME/ INDIVIDUALESERING
Versterken concurrerend Vermogen Van BraBant
Behoud en ontwikkeling Van de regionale identiteit
BeVorderen innoVerend en creatief Vermogen BraBantse economie
Behoud en Versterking BraBants moZaĂŻek
toekomstBestendige Zorg
toekomstBestendige arBeidsmarkt
BeVorderen Van de integratie Van minderheden
energietransitie
naar een klimaatBestendig BraBant
BeVorderen Van een duurZame VoedselVoorZiening
Aantrekken kenniswerkers Bevorderen innovatieve kennisclusters Kennisvalorisatie Aantrekkelijk vestigingsklimaat Culturele en topsportvoorzieningen Positionering als internationale regio Versterking van de Europese profilering Goede bereikbaarheid Behoud en ontwikkeling van cultureel erfgoed Behoud en ontwikkeling van (provinciale) landschappen Behoud en versterken van sociale infrastructuur Verhogen innovatiekracht Brabants MKB Verbeteren kennistransfer onderzoek – bedrijfsleven Bevordering innovatief ondernemerschap Digitale infrastructuur Nieuwe economische dragers stad en platteland Kunst en creativiteit als impuls voor de nieuwe economie Intensiveren en transformeren bestaand stedelijk gebied Herstructurering werklandschappen Kwaliteit van de woonomgeving Hoogwaardig mobiliteitssysteem Relatie onderwijs-zorg De kwaliteit en diversiteit van zorg Betaalbaarheid van de zorg De ontwikkeling van slimme zorgmogelijkheden Gezondheidsbevordering burgers Verhoging en verbreding opleidingsniveau Brabantse beroepsbevolking Verbeteren kwaliteit en betaalbaarheid van het onderwijssysteem Zorgen voor betere aansluiting onderwijs- arbeidsmarkt Verbeteren arbeidsmarktkansen van lager opgeleiden De ontwikkeling en benutting van talenten Integratie van allochtonen Bevorderen interculturele interactie Gelijke kansen Actief burgerschap Wegwerken achterstanden onderwijs Verduurzaming productie en energiehuishouding Energie-efficiency Energiebesparing Klimaatadaptatie Klimaatmitigatie Landelijk gebied transformeren voor innovatieve en concurrerende landbouw Nieuwe vormen van gebiedseconomielandschap
Zorg dragen Voor roBuuste en Veerkrachtige natuur
efficiĂŤnt en roBuust Verkeer- en VerVoerssysteem
BeVorderen sociale participatie en leefBaarheid
VerBeteren Van de kwaliteit Van leVen
Zorg dragen Voor een geZonde leefomgeVing
Zorg dragen Voor een Veilige leefomgeVing
Natuurgebieden vergroten, verbinden en verbeteren Economische en sociale dynamiek in Brabant verbinden Mobiliteitsmanagement (bevorderen fiets en OV gebruik) Slim, snel en sociaal openbaar vervoersysteem Benutten bestaande infrastructuur door technologie Samenhangend en veilig infrastructuurnetwerk Multimodaliteit van goederenvervoer Veilig vervoer Participatie van burgers Tegengaan van sociale achterstelling Bevorderen leefbaarheid Voorzieningenniveau landelijk gebied OV-bereikbaarheid van het platteland Diversiteit en voldoende aanbod van culturele en sportvoorzieningen Slimme zorg (nieuwe zorgconcepten) Toegankelijkheid van de zorg Waarborgen en verbeteren gezondheid Schone bodem, water, lucht Veilige leefomgeving Geen gezondheidsschade door infectieziekten, fijnstof, asbest, etc. Betere bescherming en identificatie van eigendommen Betere opsporing van georganiseerde en grensoverschrijdende misdaad Aanpak overlast (drugsgerelateerde) criminaliteit in de steden
1 Agenda van Brabant
Ambitie
“Brabant is goed in het zoeken van
Ook Noord-Brabant heeft te maken
creatieve oplossingen. Brabant kent korte
met veranderde omstandigheden en op
beslissingstrajecten. Dit zorgt voor daad
gaven. Dat is niet per se een probleem.
kracht. Grote mondiale vraagstukken
Brabant combineert namelijk een aantal
worden in Brabant opgelost. De Braban
kernkwaliteiten en gebiedseigen waar-
der is een harde werker, die graag zijn
den die juist sterke kansen bieden in
handen uit de mouwen steekt voor de
deze situatie. De toekomst wordt in
gemeenschap. Brabanders vormen een
belangrijke mate bepaald door de pres-
uniek, zorgeloos, innovatief en hard
taties van Brabant op het internationale
werkend volk, dat daardoor tot grootse
toneel. Het is onze ambitie om tot de
daden in staat zijn.”
Europese top van (industriële) kennis- en innovatieregio’s te behoren. Zo kunnen
‘De Kracht van Brabant’,
we welvaart en welzijn in Brabant duur-
Frank Lammers, 11 juni 2010
zaam garanderen en een duurzame regionale ontwikkeling stimuleren.
1 Brabant heeft in ruimtelijk opzicht een aantrekkelijk, historierijk en comfortabel stads- en dorpenlandschap
1.1 De kracht van Brabant
landschap. Het is een fijnmazig mozaïek, waarin steden, dorpen, grote bos- en natuurgebieden en
Maatschappelijke uitdagingen
open landschap gelijkmatig zijn verspreid. Stad en
Brabant staat de komende jaren voor een aantal serieuze
landschap bevinden zich in elkaars directe nabijheid.
uitdagingen. Denk bijvoorbeeld aan de financieel-
Daar schuilt wel een gevaar in: als gevolg van het
economische crisis. Die leidt tot meer werkloosheid
gespreide verstedelijkingspatroon ligt ‘vervlokking’
en een scherpere internationale concurrentie tussen
en ‘vervlakking’ van het landschap op de loer.
regio’s om bedrijven, bezoekers en burgers. Een andere uitdaging is de klimaatverandering en het daarmee verbonden energievraagstuk.
2 Brabant heeft een cruciale ligging. Wie onderneemt, kan niet om het gebied heen. De provincie verbindt de Rijn-Schelde Delta met Duitsland. Daarnaast lopen
Er zijn ook ingrijpende sociaal-culturele veranderingen.
er twee belangrijke infrastructurele en economische
De bevolkingssamenstelling verandert als gevolg van
assen tussen noord en zuid door Brabant: Rotterdam-
de demografische krimp. Brabant vergrijst en ontgroent.
Antwerpen en Amsterdam- MHAL/Ruhrgebied. Deze
Daarnaast zijn er zorgen over de beschikbare voorraad
assen verbinden de regio met de Randstad, de Vlaamse
sociaal kapitaal. Onze economie en zorg vragen om
Ruit en het Ruhrgebied. Ze structureren in belangrijke
een actieve inzet om een aantrekkelijke provincie te
mate de ruimtelijk-economische ontwikkelingen.
blijven. Juist ook voor jongeren en migranten die hier
Brabant heeft belang bij de ontwikkeling van het
willen werken en wonen.
met deze strategische positie verbonden verkeeren vervoerssysteem.
De kracht van Brabant Brabant heeft een goede uitgangspositie. De economische
3 In sociaal-cultureel opzicht is Noord-Brabant rijkelijk
groei is in onze provincie altijd gecombineerd met
bedeeld. De provincie heeft bijvoorbeeld een sterk
sociale, culturele en ecologische doelstellingen. Dit is
netwerk van onderwijsinstellingen. Zij maken deel uit
al vaker geconstateerd. Brabant combineert het beste
van een uniek web waarin talent ontstaat en leidt tot
van twee werelden. Het is de mengvorm van rood en
nieuwe bedrijvigheid. Er is sprake van een bloeiend
groen, sociale tradities en technologische innovatie, van
verenigingsleven. Zo heeft Brabant de meeste
Brainport en Brabants Bont, die de regio aantrekkelijk
amateurkunstverenigingen in Nederland. De topsport
maakt. Dat heeft op een aantal punten goed uitgepakt.
bloeit dankzij de brede beoefening van sport in
19
MAASLAND WALHALLA
UNOX
[MAASLAND]
HEINEKEN GREVE
VAN HAREN
CHAP LOINTS
RBV LEAF ECCO SUIKERUNIE
CSM BACKER EN RUEB DE BEYERD
AKV ST. JOOST KANDIJFABRIEK
ROUPPE V/D VOORT
DUREA
SMITS VAN MELLE FAAM TEXTIEL LAB
CHV
VAN LIER
NUTRECO
VAN GRINSVEN DMV MARS
LA TRAPPE VAN BOMMEL
KLOKKENGIETERIJ VAN THIEL
DE KROON
[LA TRAPPE]
OIRSCHOTS BIER
[BAVARIA]
BAVARIA BATA
CAMPINA
BEGEMANN
DESIGN CAMPUS
WINTERMANS
DE PLOEG AGIO
SWEDISCH MATCH DOMMELSCH [INTERBREW]
Leerindustrie
Bierindustrie
Creatieve connectie
Langstraat leer
Bierriviertjes
Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatiefconnectie netwerk Langstraat Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve Langstraat leerbier Bierriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer bier Bierriviertjes Metaalindustrie Bierindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat Bedrijvigheidsnev Leerindustrie Creatieve connectie Langstraat leer biermetaal Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer Bierriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer bier Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat Suikerriviertjes Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat Bedrijvigheidsnevel Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat bier metaalBierriviertjes Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer Sigarenindustrie Suikerproducenten Creatieve EnergienetwerkLangstraat Langstraat sigaren Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat Bedrijvigheidsnevel Langstraat sigaren Leerindustrie Levensmiddelenindustrie Energiecentrale Leerindustrie Bierindustrie connectie leer Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat bier metaal Suikerriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerkLangstraat leerLangstraat bier Bierriviertjes Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Metaalindustrie Suikerindustrie Creatieve connectie Energiecentrale Langstraat metaal Bedrijvigheidsnevel Leerindustrie Textielindustrie Bierindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerkLangstraat leerLangstraat bier Bierriviertjes Suikerriviertjes Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat metaalsigarenSuikerriviertjes Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat Leerindustrie Textielindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leerLangstraat Bierriviertjes Bierriviertjes Textielindustrie Suikerindustrie Energienetwerk Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk bier Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectieCreatief Langstraat leer Bierriviertjes Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat metaalsigarenSuikerriviertjes Bedrijvigheidsnevel Textielindustrie Levensmiddelenindustrie netwerk Langstraat bier Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat Metaalindustrie Suikerindustrie Creatieve Energiecentrale metaal Bedrijvigheidsnevel Leerindustrie Bierindustrie connectie Langstraat leer bierLangstraat Bierriviertjes Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat Suikerriviertjes Suikerindustrie Energiecentrale metaal Bedrijvigheidsnevel TextielindustrieMetaalindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat Suikerriviertjes Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat leer Bierriviertjes Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren Suikerriviertjes Metaalindustrie Suikerproducenten Langstraat leerbierLangstraat Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren Suikerindustrie Energiecentrale metaal Bedrijvigheidsnevel TextielindustrieMetaalindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Langstraat bierLangstraat Suikerriviertjes Metaalindustrie Suikerindustrie metaalsigaren Bedrijvigheidsnevel TextielindustrieBierindustrie Levensmiddelenindustrie netwerk Energiecentrale Langstraat bier Langstraat Suikerriviertjes rindustrie Creatieve Creatief connectie Langstraat leer Bierriviertjes Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat Sigarenindustrie Suikerproducenten Langstraat sigaren Textielindustrie Levensmiddelenindustrie netwerk Energienetwerk bier Suikerriviertjes rindustrie Bierindustrie Creatieve connectie LangstraatLangstraat leerLangstraat Bierriviertjes Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie CreatieveCreatief connectie Langstraat biermetaal Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Bedrijvigheidsnevel Metaalindustrie SuikerindustrieSuikerproducenten Energiecentrale Langstraat Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie Langstraat Suikerriviertjes sigaren Textielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk Energienetwerk Langstraat bier metaal Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat metaal Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie Energienetwerk Langstraat Bedrijvigheidsnevel sigaren MetaalindustrieLevensmiddelenindustrie Suikerindustrie Suikerproducenten Energiecentrale Langstraat Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk sigaren Leerindustrie Bierindustrie Creatieve connectie Langstraat Bierriviertjes tielindustrie Creatief netwerk Langstraat bierleer metaal Suikerriviertjes Bierindustrie Creatief netwerk Langstraat metaalLangstraat Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale metaal Bedrijvigheidsnevel tielindustrie Levensmiddelenindustrie Creatief netwerk LangstraatLangstraat bierLangstraat Suikerriviertjes Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk sigaren Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat metaal Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren SigarenindustrieSuikerindustrie Suikerproducenten Langstraat aalindustrie Energiecentrale Langstraat metaal Textielindustrie Levensmiddelenindustrie CreatiefEnergienetwerk netwerk Langstraat bier sigaren Bedrijvigheidsnevel Suikerriviertjes SigarenindustrieSuikerindustrie Suikerproducenten Energienetwerk taalindustrie Energiecentrale LangstraatLangstraat metaal sigaren Bedrijvigheidsnevel Sigarenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren Metaalindustrie Suikerindustrie Energiecentrale Langstraat metaal Bedrijvigheidsnevel arenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren arenindustrie Suikerproducenten Energienetwerk Langstraat sigaren
Sigarenindustrie
Suikerproducenten
Energienetwerk
Langstraat sigaren
Traditie van het maken In Brabant bestaan er sterke relaties tussen de maak
de waarde uit deze combinaties voortkomen. Denk aan
industrie, high-tech en haar culturele kwaliteiten.Dat
de constante reeks uitvindingen, baanbrekende producten,
heeft geresulteerd in diverse succesvolle combinaties van
ikonen van vormgeving en optimale condities voor
moderne technologieën en oerdegelijke ambachtelijkheid.
kunstenaars, die wereldwijd vermaard zijn. Maar ook
Zowel in kunsten, vormgeving als mentaliteit biedt Brabant
aan de doorlopende stroom van bijzondere talenten die
de gelegenheid Europa te tonen welke grote toegevoeg
wordt opgeleid in ‘broedplaats en laboratorium’ Brabant.
Amsterdam
Mainport Schiphol
Randstad
Utrecht Arnhem
Den Haag
Gateway Rotterdam
Den Bosch
BrabantStad
Rijn-Schelde Delta
Tilburg Breda
Ruhrgebiet
Helmond Eindhoven
Brainport
Düsseldorf
Gateway Antwerpen
Gent
Rheingebiet
provinciegrens
Vlaamse Ruit Leuven
Köln
ELAT Aachen
Luik
Rijn Schelde Delta In termen van vestiging van bedrijven, bevolkingstoename
Brabant. Het uitbouwen en consolideren van deze
en hogere huizenprijzen, doet Brabant het opvallend
strategische positie is van cruciaal belang voor de
goed. Dat Noord-Brabant zo’n sterke positie heeft ver
toekomst van de regio. Op 1 december 2010 wordt
worven ten opzichte van de Randstad, is onder meer
er een high level conference georganiseerd door de
te danken aan de strategische ligging ten opzichte van
provinciegouverneur mevrouw Berx, Commissaris
de omliggende stedelijke netwerken, zoals de Vlaamse
van de Koningin de heer Van de Donk en Secretaris
Ruit en het Ruhrgebied, en de goede verbindingen
Generaal van de Benelux de heer Van Laarhoven.
met binnen- én buitenland: belangrijke motieven voor
Met deze conferentie beogen de organisatoren om
bedrijven om zich er te vestigen. Zij kijken naar de
een aantal concrete acties te bepalen ter ontwikkeling
locatie ten opzichte van de afnemers en de vestigings
van de delta als logistieke draaischijf voor de economie.
kosten. Bedrijven hebben de neiging te clusteren. De
Doelgroep zijn politieke bestuurders, CEO’s en top-
economische relaties met Vlaanderen worden krachtiger,
wetenschappers op regionaal Vlaams en Nederlands
en dat verandert de positie van de provincie Noord-
niveau, met het accent op het bedrijfsleven.
verenigingen. In de steden vinden we een aantal (inter)nationaal toonaangevende kunst- en cultuur instellingen. De cruciale ligging van de provincie biedt volop kansen voor ontmoetingen.
Resultaten bestuursakkoord ‘Vertrouwen in Brabant’
4 Brabant heeft een zeer grote variatie in bodem,
programma ‘Dynamisch Brabant’
water en natuur. Er is een goede uitgangspositie om deze ecologische variatie verder door te ontwikkelen, wat bijdraagt aan een economisch sterk en sociaal
Versterken van de concurrentiekracht
gezond Brabant. Niet onbelangrijk in dit verband
van Brabant
is de faam die de provincie (inter)nationaal heeft
De provincie versterkt de concurrentiekracht
opgebouwd met het inpassen van duurzame ont
van Brabant door te investeren in kansrijke
wikkelingsconcepten in haar beleidsuitvoering.
economische clusters. Dit doen wij door ver bindingen te leggen met en tussen kennis
5 In economisch opzicht valt de aanwezigheid op van
instellingen en bedrijfsleven waardoor inter
een aantal wereldwijd opererende bedrijven (global
actie en dynamiek ontstaat. Enkele succesvol
players, zowel grote als kleine bedrijven). Daarnaast
ontwikkelde innovatieclusters zijn: automotive,
is er de sterk industriële structuur van het Brabantse
maintenance, food&health, logistiek. Nieuwe
Midden- en Kleinbedrijf. De Brabantse beroeps
combinaties, nieuwe marktkansen.
bevolking heeft een sterke ondernemersmentaliteit. Dankzij het innovatief vermogen van het Brabantse
Aantrekkelijk vestigingsklimaat
bedrijfsleven wordt de strategische positie optimaal
De afgelopen jaren is fors geïnvesteerd in
benut. Innovatie en ondernemerschap zit Brabanders
robuuste - flexibele uitvoeringsstructuren op
in de genen. Dat blijkt niet alleen uit de innovatieve
het gebied van beroepsbevolking (leerwerk
industrie in Eindhoven en omstreken. Het manifesteert
servicecentra, platforms promotie techniek) en
zich ook in al die bedrijven die iedere keer weer met
ondersteuning jonge ondernemers. Maar ook
power en lef nieuwe markten aanboren, of samen
in het positioneren van Brabant als aantrekkelijke
werkingsverbanden opzetten die leiden tot nieuwe
vestigingslocatie door topevenementen met inter
kansen.
nationale uitstraling op het gebied van sport en cultuur (Indoor Brabant, traject BrabantStad Culturele Hoofdstad).
Meer dan menige andere provincie kan Brabant bogen op een historisch bepaald saamhorigheidsgevoel. Er is een bepaalde collectiviteit die zich afgrenst als ‘Brabants’. Dit zorgt voor een redelijk robuust regio besef. De meeste Brabanders, ook de nieuwe, hebben ‘iets’ met hun gebied. Ze zijn betrokken bij de toekomst van de provincie. Bovendien is er een hoog organiserend vermogen. Dat blijkt wel uit de succesvolle netwerken waarin overheid, onderwijs, bedrijfsleven en samen leving de sociaaleconomische structuur versterken. De voorraad sociaal kapitaal is goed op orde. Resultaat van deze factoren is een maatschappijvisie die erop is gericht om zoveel mogelijk Brabanders te laten de len in duurzame welvaart. Naast een gemeenschappelijk economisch belang zijn gemeenschappelijke sociale en culturele kenmerken belangrijk in de regio. De achter
22
Regional innovation performance in Dutch provinces, 2006 (European Commission, 2007) Innovation Index
0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0
Utrecht North-Brabant
South-Holland Flevoland
North-Holland
Gelderland
Limburg
Groningen
Zeeland Drenthe
Friesland
liggende gedachte is dat je resultaten niet alleen bereikt
De afgelopen jaren zijn enkele rapporten verschenen
door stoere daadkracht, maar door slim verbinden, door
waarin Europese regio’s met elkaar worden vergeleken
het organiseren van ‘draadkracht’. Vanuit deze filosofie is
vanuit het perspectief van kennis en innovatie. De
de Brabantse regio in balans. Er zijn veel mogelijkheden
verschillen tussen de regio’s zijn groot als het gaat om
voor een mooie perspectiefrijke toekomst. De provincie
economische uitgangspunten en ontwikkelingen. Kennis
moet wel de kansen benutten en uitdagingen het hoofd
economie is uiterst selectief. De Europese kennistop con
bieden.
centreert zich in een klein aantal knopen in het netwerk, met vooraanstaande universiteiten en multinationals. Slechts enkele Nederlandse steden en regio’s steken
1.2 Brabant als kennisen innovatieregio
op Europees niveau boven het maaiveld uit.
De financieel-economische crisis heeft het concurrentie
In de Regional Innovation Scoreboard van de EU stond
vermogen van Nederlandse regio’s weer hoog op de
Brabant in 2003 op de 4e plaats, en in 2006 op 20ste
Europese politieke agenda gezet. De Europese Unie
plaats (deze opmerkelijke daling is grotendeels te wijten
heeft de kenniseconomie als speerpunt van het beleid
aan een wijziging in de methodiek). Daarmee was
verklaard. Het ontwikkelen van nieuwe producten en
Brabant de hoogst genoteerde Nederlandse regio. De
technologieën creëert immers werkgelegenheid en
Regional Innovation Scoreboard van 2009 bevestigt dit
economische groei.
beeld nogmaals: “Noord-Brabant is a high innovating
Brabant o nderscheidt zich in dit opzicht duidelijk.
region located in an “Innovation follower” country (the In de huidige economische omstandigheden zijn kennis en
Netherlands).”3
innovatie van levensbelang. De economie van de Westerse landen is in hoge mate kennisgedreven. Kennis clustert en concentreert zich in specifieke regio’s. Door het open stellen van de grenzen binnen de Europese Unie, de inter nationalisering en de liberalisering van het economisch verkeer staan regio’s voor een nieuwe opgave. Hun con currerend vermogen (zich profileren als vestigingsplaats ten opzichte van andere regio’s) wordt steeds belangrijker.
3 Vanwege het ontbreken van voldoende regionale data voor ziet de Regional Innovation Scoreboard 2009 geen absolute plaatsing van individuele regio’s ten opzichte van elkaar. Regio’s met grofweg een zelfde prestatieniveau worden met elkaar vergeleken.
23
Brabant behoort tot de Europese top in innovatiekracht. Dat is te danken aan de combinatie van competenties op het gebied van maakindustrie, technologie, onder zoek, vormgeving, kunst en cultuur. Noord-Brabant
Brabant beschikt over een relatief hoog-
presteert als innovatieve regio structureel boven het
opgeleide bevolking, een krachtige
nationaal gemiddelde.
kennisbasis, een sterk innovatief en toepassend vermogen en dito onder
Hieruit blijkt de bijzondere economische structuur van
nemerschap. Dankzij de aanwezigheid
de regio. Die is gebaseerd op een historie van hechte
van vele grote internationale bedrijven,
relaties tussen grote internationaal opererende bedrijven,
de universiteiten en hogescholen is
en een kwalitatief, sterk technisch georiënteerd netwerk
Brabant een belangrijke speler in Europa.
van toeleverend MKB.
In Nederland is de provincie koploper op het vlak van private R&D: 45% van de
De provincie heeft een uitzonderlijke combinatie van
private R&D vindt hier plaats. De publieke
kennisintensieve bedrijven en hoogwaardige maak
investeringen in R&D blijven daarbij ach-
industrie, van agrofood tot elektronica en logistiek.
ter. De provinciale ‘foto’ van de Kennisin-
Dit resulteert in verschillende vormen van ‘slimme
vesteringsagenda (KIA) uit 2009 laat zien
ambachtelijkheid’. De traditie van het maken wordt
dat Noord-Brabant ver verwijderd blijft
hierbij verbonden met innovatie en creativiteit. Deze
van de nationale KIA doelstelling dat 1%
bijzondere economische structuur van Brabant biedt
van het BNP aan publieke R&D wordt uit-
perspectief voor nieuwe, kansrijke clusters in de
gegeven. Deze doelstelling is gebaseerd op de zogenaamde Lissabon doelstelling
kennisindustrie, zoals life-sciences, logistiek, maintenance, en duurzame energie-technologie.
4
en houdt in dat landen in totaal 3% van het BNP aan R&D uitgeven: 2% privaat
In Brabant is economische groei continu gecombineerd
en 1% publiek. Zowel publieke als private
met sociale, culturele en ecologische doelstellingen.
investeringen in de Brabantse kennisinfra-
‘Brabant in balans’. Zij moet kansen benutten en de
structuur zijn erg belangrijk voor de con-
uitdagingen het hoofd bieden.
currentiekracht van de regio. Zeker als Brabant uitstekende prestaties wil blijven
Brabant speelt nu al een betekenisvolle rol als Europese
leveren door de innovatie-inspanning te
regio en zal dat blijven doen. De provincie heeft een
verhogen.
aantal sterke punten om op voort te bouwen. Deze gunstige kenmerken zijn economisch (pieken, ligging), ecologisch (diversiteit landschappen en natuur) en sociaal-cultureel (voorzieningen, gemeenschapszin, informele netwerken).
Er zijn echter ook elementen die in internationaal perspectief zwakker zijn. Bijvoorbeeld op het vlak van conjunctuurgevoeligheid, internationale bereikbaarheid en het aanbod van topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur, water, luchtkwaliteit en biodiversteit. Een compleet overzicht van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen is te vinden in de hiernaast afgebeel de: SWOT-analyse.
4 SER Brabant, Energie & Innovatie. Brabant Energieneutraal als economische kans, ’s-Hertogenbosch, 2008.
24
SWOT-analyse Noord-Brabant
Sterktes
• Strategische ligging in de Eurodelta met een goede omvang voor een Europese regio. • Sterke economische basis: economisch diverse, goed presterende en welvarende provincie.
Zwaktes
• Suboptimale internationale bereikbaarheid. • Interne bereikbaarheid: de bereikbaarheid van de stedelijke regio’s staat onder druk. • Onvoldoende kritische massa (agglomeratie
• Krachtige en aantrekkelijke steden, elk met een
voordelen) voor grootstedelijke voorzieningen.
eigen c ulturele identiteit en menselijke maat.
• Conjunctuurgevoelige maakindustrie en logistieke
• Aantrekkelijk dorpenlandschap met goede sociale en culturele voorzieningen. • Aantrekkelijke woon- en vestigingsmilieus: dynamisch in rood en geborgd in groen. • Sterke economische pieken (hightech, logistiek,
sector. • Structurele milieu- en veiligheidsproblemen (luchtverontreiniging, problemen met externe veiligheid goederenvervoer). • Groot ‘laadvermogen’ van het landelijk gebied.
life sciences, etc.) en de aanwezigheid van kennis
(Groen biedt onvoldoende tegendruk aan
instellingen.
verstedelijking. Contrasten stad-land vervagen
• Hoog marktaandeel van diverse toonaangevende marktleidende bedrijven. • Veel natuurgebieden en waardevol cultuurhistorisch landschap op menselijke maat. • Verbindingen tussen hoogwaardige kennis, maak industrie en design.
snel.) • Klimaatbestendigheid is onvoldoende vanuit het oogpunt van natuur (biodiversiteit), landbouw (verdroging) en het stedelijk gebied. • Er zijn te weinig innovatieve koplopers en teveel volgers in het Brabants MKB.
• Hoge mate van betrokkenheid van burgers bij het Brabantse land. • Sterk organiserend vermogen: traditie van samenwerken in en tussen maatschappelijke en overheidsverbanden. Kansen
• Ontwikkeling van een hoogwaardig multimodaal vervoerssysteem om congestie op wegen te beperken. • Meervoudige aansluiting op TENnetwerk (België en Duitsland). • Koppelingen tussen opkomende kenniseconomie en reeds aanwezige distributie- en maaksectoren (‘slimme ambachtelijkheid’). • Optimaliseren van capaciteit goederentransport (spoor en kanalen). • Koppelen van stedelijke wateroverlast aan de verdroging van zandgronden. • Benutten van cultuurhistorische stads- en landschapsstructuren en stedelijke cultuur bij de versterking onderscheidend profiel. • Doorontwikkelen van onderwijs- en kennisstructuur.
Bedreigingen
• Betaalbaarheid van herstructurerings- en transformatieopgave. • Afnemende beroepsbevolking met consequenties voor het onderwijs, de zorg- en arbeidsmarkt. • Toenemende congestie op de wegen en achter blijvende kwaliteit openbaar vervoer. • Toenemende verschillen tussen stad en platteland (groei versus krimp) met als consequentie: regio’s concurreren om bevolking, woningen en bedrijven. • Klimaatverandering met gevolgen voor het ecolo gisch systeem en de biodiversiteit: verdroging van zandgronden en piekafvoer van water in de steden. • Achteruitgang innovatief vermogen van de Brabantse economie (achterblijvende innovaties in bedrijfsleven). • Achteruitgang en vervlakking van ruimtelijke
• Europese oriëntatie.
kwaliteit van Brabants mozaïek, door schaal
• Omzetten van patenten in producten.
vergroting, verstedelijking en ‘verrommeling’
• Verduurzaming en energietransitie van de Brabant
van het landschap.
se industrie (marktkansen door schonere techno logie, slimmere processen en producten).
•V erminderde sociale cohesie door vereenzaming in de maatschappij en individualisering. •S ociale onbalans in de steden.
25
Van internationale topregio’s is gebleken dat zij welis waar niet op alle punten van wereldklasse zijn, maar ze onderscheiden zich wel. Ook Noord-Brabant kan excellente prestaties blijven leveren op het Europese
In de afgelopen decennia heeft de ont-
toneel. Daarvoor moet de regio slimme combinaties
wikkeling van diverse Europese regio’s
maken van sterke punten en een beperkt aantal zwaktes
een aantal onderscheidende fasen door-
verbeteren.
gemaakt. De jaren ’80 stonden in het teken van het vlottrekken van de regionale economie door marktdenken,
1.3 Meervoudige agenda
privatisering en deregulering. In de
Om succesvol te zijn en mee te kunnen komen – ook na
jaren ‘90 werden de factoren creativiteit,
de naschok van de financieel economische crisis – moet
talent en innovatie ontdekt als motoren
Noord-Brabant blijven voldoen aan de eisen die de
van economische groei en sociale veer-
kenniseconomie stelt. Kennis is in toenemende mate
kracht. Dat gebeurde onder aanvoering
internationaal en beweegt zich steeds vrijer over de
van werelwijd bekende denkers als
wereld. Voor Brabant als belangrijke industriële kennis-
Richard Florida en Charles Landry.
en innovatieregio betekent dit dat kennis van buiten
Vanaf 2000 ontstond aandacht voor
gemakkelijker bereikbaar wordt. Daardoor kan de
de ecologische agenda: de vergroening
eigen kwaliteit toenemen. Anderzijds kan kennis ook
en verduurzaming van de regionale
gemakkelijker naar elders wegvloeien en zo de eigen
economie, gericht op groei zonder
positie ondermijnen. De regio moet goede vestigings
afwenteling op de ecologie. Brabant
condities bieden voor kennisintensieve bedrijvigheid
liep daarin voorop. Internationaal heeft
en de aanwezige kennisnetwerken zo combineren, dat
Brabant een zekere naam en faam
dit leidt tot vernieuwing en opbrengsten die ten goede
opgebouwd met het incorporeren van
komen aan welvaart en welzijn van Brabantse burgers
duurzame ontwikkeling in haar beleids-
en bedrijven. Aan dit streven is in feite een drievoudige
uitvoering. De opgave vandaag is om
opdracht verbonden:
deze economische, sociaal-culturele en ecologisch agenda’s met elkaar te
1 Het vergroten van de sociale veerkracht van de Brabantse samenleving.
verbinden en productief te maken voor de toekomst van de regio.
2 Het vernieuwen van de economische vitaliteit. 3 Het anticiperen op de uitdagingen die de klimaatverandering en het daarmee verbonden energievraagstuk stelt.
Het is onze overtuiging dat het einde van de crisis het begin moet zijn van een nieuwe, duurzamere sociale markteconomie. Een schonere en groenere economie ook, waarin onze regionale welvaart voortkomt uit kennis, c reativiteit, innovatie en een zuinig gebruik van de b estaande ruimte en beschikbare hulpbronnen. Om dit te bereiken speelt innovatie een belangrijke rol. We hebben het dan niet alleen over innovaties op technologisch gebied. Ook sociale innovatie is van belang. Dit resulteert een meervoudige agenda waarin kennis de basis is. Het is een agenda die: • de meerwaarde van kennis en creativiteit als basis van economische groei ten volle onderkent; • kansen biedt voor alle Brabanders zodat zij zich aanpassen aan veranderde om standigheden door nieuwe kennis en
26
HSL CONNECTIE RANDSTAD
HOV CONNECTIE NIJMEGEN/WAGENINGEN
ORGANON FONTYS AVANS M E TA L VALL A LEY Y HAS DSM
LOGISTICS
SHELL MOERDIJK
FOOD & PHARMA
AGRO-FOOD CLUSTER ABBOTT LABORATORIES
NIVRA
LG HI LOGISTICS
MAINTENANCE
TSUBAKIMOTO
SUPPLY CHAIN CAMPUS
IRIS OHYAMA
AVANS NHTV
RUSSELL HOBBES
EPSON
TFT FUJI
TOSHIBA
TELOS
UVT-CAMPUS
NIVRA
AUTOMOTIVE
FONTYS
MITUTOYA EUTECH
OPEN UNIVERSITEIT
EINDHOVEN INTERNATIONAL AIRPORT
FOKKER AVIOLANDA
FONTYS
TNO
NCOI
ASML
TNO-INDUSTRIE
BRAINPORT
TUe VDL
TNO-VEHIL
TWINNING CENTER
DAF
NIVRA
PHILIPS
HAIER HOLST
CENTRE
HIGHTECH CAMPUS
HSL CONNECTIE BRUSSEL/PARIJS
HOV CONNECTIE LEUVEN/BRUSSEL
UniversiteitUniversiteitUniversiteit Universiteit
Erven van ontwikkeling Erven van ontwikkeling Erven van ontwikkeling Erven van ontwikkeling Vliegveld
Vliegveld Vliegveld Vliegveld
HogeschoolHogeschool Hogeschool Hogeschool
Innovatie bedrijven Innovatie bedrijven Innovatie bedrijven Innovatie bedrijven HSL
HSL
HSL HSL
HOV
HOV HOV
Onderzoeksinstituut Innovatie netwerk Onderzoeksinstituut Onderzoeksinstituut Innovatie netwerk Innovatie HOV Onderzoeksinstituut Innovatie netwerknetwerk
Samenwerking bedrijfsleven Innovatief epicentrum Stedelijke kernen Samenwerking bedrijfsleven Samenwerking bedrijfsleven Innovatief epicentrum Innovatief epicentrum Stedelijke kernen Stedelijke Samenwerking bedrijfsleven Innovatief epicentrum Stedelijkekernen kernen
Innovatieve clusters
In de slimme economie van de toekomst draait het om
kunde wordt vertaald naar kassa. Brabant kan zich verder
ondernemerschap, innovatie en creativiteit. Om innovatieve
ontwikkelen als een uitgestrekt metropolitaan campus
economische bedrijvigheid in de Brabantse regio te
landschap. Daarvoor is wel een scherpe focus noodzakelijk
stimuleren zijn broedplaatsen en open innovatie van
en voldoende kritische massa in termen van geld en grote
belang. De werk- en studieomgeving is daarbij een
trekkers. Een nadrukkelijke koppeling van campussen
belangrijke factor. Brabant bezit een aantal succesvolle
aan sterke economische clusters in de regio vanuit een
voorbeelden van campusontwikkeling waar kennis en
(boven)regionale strategische agenda biedt kansen.
vaardigheden te verwerven en ondernemer-
Vernieuwende initiatieven voor de kwaliteit van de groe
schap te ontwikkelen;
ne ruimte zijn daarnaast noodzakelijk. De relatie tussen
• een concurrerende en groene (energie
de betrokken sectoren in de diverse Brabantse regio’s
neutrale) economie stimuleert, door pro
moet worden geoptimaliseerd – niet alleen in termen van
ductiviteitsverhoging, stimulering van
specialisatie en differentiatie, maar ook op basis van hun
duurzame technologie, en efficiënt gebruik
onderlinge complementariteit en verbinding. Er is een
van niet-hernieuwbare hulpbronnen
beweging op gang gezet “van groter en meer, naar groe ner en beter”. Hier ligt voor Brabant een grote uitdaging.
Dit alles moet zó worden vormgegeven, dat het leidt tot onderscheidend vermogen ten opzichte van soortgelijke industriële kennis- en innovatieregio’s, zoals Stockholm, Stuttgart, Oberbayern (München) en Nordrhein-West falen.5 Dat vraagt om een doelstelling en een strategie die samen richtinggevend zijn voor het maken van
“De Noordvleugel van de Randstad
keuzes. En die voldoende ruimte bieden om in de
[krijgt] meer verbindingen […] met
toekomst onderdelen toe te voegen, al naar gelang
Den Bosch, Tilburg en Eindhoven, dan met
de dan bestaande inzichten.
de Zuidvleugel. Er zal Noord-Brabant veel aan gelegen zijn de strategische positie
Investeren in menselijk, cultureel en ecologisch kapitaal
uit te bouwen en te consolideren. Van
verhoogt de concurrentiekansen van de regio. Het
cruciaal belang voor de provincie is het
draagt ook bij aan de kwaliteit van leven. Een kennis
opleiden van mensen […] Ziet Noord-
economie is in hoge mate een ‘menseneconomie’.
Brabant kans de jongeren op te leiden
Juist het verbinden van de Brabantse sociale tradities
én te behouden dan zal er veel onder
en verbanden met de innovatieve kracht van nieuwe,
nemerschap uit voortkomen.”
opkomende markten en sectoren, is van essentieel belang voor een duurzame ontwikkeling van de regio.
Friso de Zeeuw,
Datzelfde geldt voor het aantrekken, vasthouden en
hoogleraar Gebiedsontwikkeling, 2009
binden van talent aan Brabant.
6
De ontwikkeling en uitbouw van een nieuwe kennis economie biedt Brabant kansen voor nieuwe werk gelegenheid. Dit geldt niet alleen voor de in technologisch opzicht belangrijke regionale clusters, zoals high-tech
1.4 Gezamenlijke aanpak
systemen, maintenance, logistiek, life sciences en auto
De agenda van Brabant vraagt om een breed, gecoör
motive. Het geldt ook voor een in Brabant belangrijke
dineerd overheidsbeleid. De keuze voor Brabant als
sector als de landbouw. Met het agro- en foodcluster
innovatieve topregio impliceert dat andere beleids
in Dinteloord is hiermee een begin gemaakt.
terreinen zoveel mogelijk ondersteunend moeten zijn aan deze ambitie. Een flankerend beleid dat het doel
In de keten van agrarische food- en non food-producten
van innovatie dichterbij kan brengen, is daarom nood
is behoefte aan duurzame innovatie en vernieuwing.
zakelijk. Het gaat om een combinatie van allerlei soorten
Een duurzame verbinding tussen de agrarische sector
beleid: macro-economisch, onderwijs, innovatie, fiscaal,
en zorg, recreatie en natuur- en waterbeheer is nodig.
financieel, cultuur, natuur en landschap en integratie.
5 Het is belangrijk om vanuit een internationaal concurrentie
6 De recente evaluatie van de Kennisinvesteringsagenda (KIA)
perspectief na te gaan in welke mate regio’s concurrenten
op nationaal niveau heeft nut en noodzaak van talentenbin
of partners van elkaar zijn in hun economische ontwikkeling.
ding wederom aangetoond. Volgens Alexander Rinnooy Kan,
Vanwege de specifieke industriële structuur van Brabant is
SER voorzitter en voorzitter van de werkgroep Kennis
een benchmark met niet-industriële regio’s weinig zinvol.
investeringsagenda van het Innovatieplatform, benutten we
Brabant concurreert met regio’s zoals Stockholm, Stuttgart en
nog steeds lang niet al het talent dat in Nederland beschik
Oberbayern (München) met een hoge ‘patent-performance’
baar is. De afstand tot onze naaste concurrenten, Duitsland en
en een relatieve sterke oriëntatie richting maakindustrie.
Scandinavië, is verder opgelopen. Kennisinvesteringsagenda, Bouw op talent! In vijf stappen naar de top, 29 maart 2010
28
Ook zijn (gezamenlijke) activiteiten vanuit het bedrijfs
In het licht van de nieuwe agenda kunnen stad en land
leven nodig. Partners in de regio zullen om diverse
ook nu weer van elkaar profiteren. Denk aan de waarde
redenen actief moeten samenwerken.
van het landschap als onderdeel van een aantrekkelijk woon/werkklimaat. Of aan de potentie van het religieus
Investeren in de positie en profilering van de regio heeft
en industrieel erfgoed in het buitengebied als culturele
alleen zin, als de regio op alle onderscheidende karakte
buitenplaats. En aan mogelijke relaties met het MKB in
ristieken en schaalniveaus de internationale concurrentie
het buitengebied.
aankan. Dit is alleen mogelijk als publieke en private partners in de regio en op nationaal niveau hun krachten bundelen. Zij moeten zich sterk maken voor een verster king en uitbouw van de positie van Brabant als Europese kennis- en innovatieregio. Vanzelfsprekend zal daarbij aansluiting moeten worden gezocht bij reeds lopende initiatieven in Brabant en Europa, zoals de strategische
Resultaten bestuursakkoord
agenda West-Brabant, Brainport 2020 en de EU
‘Vertrouwen in Brabant’
2020-strategie.
programma ‘Verbindend Brabant’
Het is nodig om in regionaal verband op te treden. Alleen dan kunnen we op het Europese toneel enig
Sterke regio’s
gewicht in de schaal leggen. In de Europese kennis
Gestimuleerd door de provincie hebben de
economie komen, zoals hiervoor aangegeven, toon
regio’s West-, Noord-Oost- en Midden-Brabant
aangevende regio’s op zoals Stockholm, Oberbayern
zich verdergaand georganiseerd en versterkt.
(München) en Nordrhein-Westfalen. Zij zijn van een
En als resultante van de debatreeks “de Kracht
schaal en diversiteit waartegen de afzonderlijke steden
van Brabant”, heeft de provincie samen met
en regio’s in Brabant eenvoudigweg niet kunnen
gemeenten de bouwstenen geleverd die als
concurreren.
input kunnen dienen voor de toekomstige dia loog over de kwaliteit van het openbaar
Gezamenlijk optrekken is dus enerzijds noodzakelijk
bestuur.
om voldoende massa en kracht te ontwikkelen voor de externe promotie en profilering. En anderzijds om de
Merk Brabant
onderlinge mogelijkheden en capaciteiten tussen de
De regio profilering van Noord-Brabant wordt
steden en het omliggende platteland optimaal te benutten.
vergaand ondersteund door het Merk Brabant.
De bestaande, goede samenwerkingsverbanden tussen
Eind van dit jaar dragen minstens 100 Brabantse
stad en land en tussen de provincie en de steden komen
ondernemingen het Merk actief uit. En samen
daarbij goed van pas.
met een 20-tal Brabantse organisaties bewijzen ze dat de Brabantse maatschappij zelf zorgt
De agenda van Brabant moet vanzelfsprekend worden
voor de verankering van de filosofie achter
opgepakt in samenspraak met de Brabantse steden.
“Dan denk je aan Brabant”.
Zij vormen belangrijke ‘bronnen’ van culturele en economische vernieuwing. Maar dan wel vanuit een samenhangend, provinciebreed perspectief. Het gaat hier dus om een oriëntatie op Brabant als een gedeelde actieradius, een gedeelde culturele en economische handelingsruimte. Dit geeft de verschillende stedelijke en landelijke initiatieven een zekere samenhang en binding en zorgt voor de noodzakelijke sociaal-economische vernieuwing. Het maakt bovendien een onderling afgestemde profilering (branding) mogelijk. De nauwe verwevenheid van stedelijke en plattelandseconomie en -cultuur is in het verleden steeds de aanjager geweest van nieuwe o ntwikkelingen in de provincie.
29
Eind maart 2010 is het ‘Brabantse Familiebedrijven Genootschap’ opgericht. Het genootschap verbindt Brabantse familiebedrijven met als doel het verder ont wikkelen van (familie)ondernemerschap, kennisdeling en samenwerkings verbanden. Hiermee komt het Merk Brabant nog nadrukkelijker in de eta lage te staan. Het initiatief laat ook zien dat Brabant niet alleen een kennis economie, maar ook een ‘mensen economie’ wil zijn. Wim van der Leegte, eigenaar van de Eindhovense VDL Groep, is voorzitter. Internationale samenwerking Brabant onderhoudt formele samenwerkings banden met de buurregio’s Vlaanderen en Nord-Rhein Westfalen, alsmede met South-East England en het Poolse Wielkopolska. Deze samenwerking richt zich met name op economische, sociaal-culturele, logistieke en innovatieve aspecten, waarbij ook gezamenlijk wordt opgetreden binnen de Europese subsidie mogelijkheden. Daarnaast wordt sinds begin jaren negentig van de vorige eeuw intensief samengewerkt met de Chinese provincie Jiangsu. Deze economisch tweede provincie van China is voor Brabantse bedrijven een interessante provincie om in te investeren en zich te vestigen, maar ook bedrijven uit Jiangsu oriënteren zich meer en meer op Brabant. Zowel in Jiangsu als in Brabant zijn duurzame energie, logistiek, automotive en de agro- en foodsector belang rijke speerpunten. De agenda van Jiangsu komt sterk overeen met de Agenda van Brabant. De Brabantse krachtenbundeling komt hier goed tot uiting doordat, gecoördineerd door de provincie, belanghebbende Brabantse partijen vanuit bedrijfsleven, overheden, kennisinstellingen en economische uitvoerings organen gezamenlijke doelstellingen ten aan zien van Jiangsu formuleren en in afstemming opereren. Dit maakt ons sterk in Jiangsu en hierdoor vormen wij ook voor hen een interessante partnerregio.
30
2 Agenda voor de Provincie
Door de verdergaande maatschappelijke en geografische schaalvergroting komt de provincie daarnaast ‘als vanzelf’ meer in beeld. Juist op het terrein van ruimte, economie De in hoofdstuk 1 geschetste agenda van
en cultuur. De nieuwe economische en maatschappelijke
Brabant om tot de top van de kennis- en
dynamiek maakt de noodzaak hiervan alleen maar groter.
innovatieregio’s in Europa te behoren, is bepalend voor de agenda voor de
Ruimtelijk-economische verbanden en vraagstukken vragen
provincie. Het vormt een leidraad voor
in toenemende mate om een bovenlokale en tussen
provinciaal beleid en investeringen in
bestuurlijke aanpak. Ze ontstijgen op diverse manieren
de toekomst van Brabant. De provinciale
de gevestigde bestuurlijke schaal. Dit geldt bijvoorbeeld
agenda is erop gericht om het vestiging-
voor de aanleg van infrastructuur als onderdeel van
en leefklimaat zodanig te beïnvloeden,
gebiedsontwikkeling, de regionale afstemming van
dat Brabant in sociaal cultureel opzicht
woningbouw, de vormgeving van regionale landschappen
creatief, in ecologisch opzicht duurzaam
en het waterbeheer. Deze fysieke beleidsterreinen
en in economisch opzicht aantrekkelijk
vormen een samenhangend complex (‘omgevingsbeleid’)
en welvarend blijft. In de huidige net-
dat om integratie en afstemming vraagt. Daartoe bestaan
werksamenleving k unnen overheden
op regionaal niveau goede mogelijkheden. Voorwaarde
maatschappelijke vraagstukken vrijwel
is dat de verkokering van bevoegdheden en geldstromen
nooit zelfstandig oplossen. Partner-
geen sta-in-de-weg is.
schappen zijn daarvoor noodzakelijk. Het gaat om slim schakelen tussen
Om effectief als ruimtelijk-economische autoriteit in de
overheden, markt en maatschappelijke
regio te kunnen fungeren, is echter meer nodig. Een
organisaties. Daarbij is het zaak om
nieuw ambitieniveau is noodzakelijk, ook tegen de
extra scherp te zijn op de rol die de
achtergrond van de moeilijke economische tijden. De
provincie kan vervullen. Opgaven
commissie-Geelhoed daagde de provincies hiertoe in
op regionaal niveau worden immers
2002 al nadrukkelijk uit, door de manier waarop zij
complexer en de maatschappij wordt
het regionale bestuur van de toekomst positioneerde in
veeleisender.
het licht van de zich ontwikkelende kenniseconomie.7
2.1 Belang van de regio in netwerksamenleving
2.2 Focus op vestigingsen leefklimaat Omdat regio’s steeds belangrijker worden, moeten ze innovatiever worden en in de toekomst permanente
In de discussie over de kenniseconomie heeft de regio
veerkracht kunnen tonen. Regio’s zullen elkaar in de
zich een eigen plaats verworven - zowel in de theorie
toekomst steeds scherper op kwaliteit beconcurreren.
vorming en het onderzoek over clustervorming, als in
In de postindustriële samenleving van vandaag en de
het Europese en nationale beleid. De regio krijgt hierin
informatie-economie van de toekomst is de ecologische
grotere kansen toegedicht voor kenniscreatie en -ver
en sociaal-culturele kwaliteit van steden en regio’s
spreiding dan het nationale of Europese schaalniveau.
steeds vaker doorslaggevend voor de economische ontwikkeling ervan. Om burgers en bedrijven te boeien
In regio’s spelen zich veel innovatieve processen af.
en talenten te binden, is niet alleen het werk of salaris
Deskundigen concentreren zich er en er bestaan relaties
van belang. De (culturele en sociale kwaliteit van de)
tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen. Bovendien is
leefomgeving en het leefklimaat zijn een doorslag
de regio vaak het schaalniveau dat bedrijven hanteren
gevende factor. Die kwaliteit bepaalt in belangrijke
bij het beoordelen van vestigingsfactoren zoals woon
mate of regio’s hoogwaardige arbeidskrachten
omgeving en marktpotentieel. Juist voor provincies is
(en daarmee hoogwaardige productie- en investerings
een belangrijke rol weggelegd bij de positionering
kwaliteiten) kunnen aantrekken of behouden.
van een regio in de internationale netwerkeconomie. 7 Commissie Regionaal bestuur in Nederland (commissie-Geel hoed), Op schaal gewogen. Regionaal bestuur in Nederland in de 21ste eeuw, ’s-Gravenhage, 2002.
33
Daarbij zijn de standaardkwaliteiten van een regio belangrijk. Een aantal zaken moet gewoon in orde zijn. Is dat niet het geval, dan doet de regio niet mee in de internationale concurrentie tussen (stedelijke) regio’s.
“Een steeds belangrijker punt bij het
Het gaat om standaardkwaliteiten op het vlak van onder
opstellen van scenario’s voor de toe
nemerschap, arbeidsmarkt, kwaliteit van onderwijs,
komst is de relatie ten opzichte van
goede bereikbaarheid, landschaps- en natuurontwikkeling.
de omgeving – regionaal, nationaal
De sociale, culturele en ecologische kwaliteiten van
en ook internationaal. Brabant is een
Noord-Brabant hebben dus niet alleen een intrinsieke
grote provincie binnen Nederland en
waarde. Ze zijn tevens een noodzakelijke randvoor
de dominante partij ten zuiden van de
waarde voor het realiseren van de nieuwe agenda.
grote rivieren. Dat neemt niet weg dat het ook voor de ontwikkeling van
De onderscheidende criteria hebben steeds meer met
Brabant belangrijk is om rekening te
te maken met omgevingskwaliteit. Dat is een kritische
houden met wat er in Limburg gebeurt
succesfactor in de vestigingsoverwegingen van burgers
[…] Wat er in het Ruhrgebied gebeurt,
en bedrijven. Op deze punten moet de internationale
raakt niet alleen de haven van Rotterdam
concurrentiestrijd worden gewonnen. Denk bijvoorbeeld
maar ook de transport- en distributie
aan kennisinstellingen van wereldformaat, aantrekkelijke
sector van Noord-Brabant.”
woon- werkmilieus voor kenniswerkers en topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur.
Paul Schnabel, directeur SCP, 2010
Het vestigings- en leefklimaat wordt bepaald door een groot aantal standaardkwaliteiten. Die bestrijken het scala van people, planet en profit (Telos-driehoek, 3 P’s). Daarnaast zijn onder meer de kwaliteit van het kennis- en innovatieklimaat, het fiscale klimaat en het
De uitdaging is het bewaren van een evenwicht tussen
systeem van corporate governance van belang. Deze
de belangen van economische expansie en innovatie
elementen van het vestigingsklimaat laten we echter
aan de ene kant, en de kwaliteit en verscheidenheid
buiten beschouwing. Ze worden namelijk nationaal of
van het woon- en leefmilieu in Brabant aan de andere
internationaal bepaald en lenen zich nauwelijks voor
kant.
regionale differentiaties. Juist op de terreinen van woon- en leefomgeving, natuuren landschapsontwikkeling, openbaar vervoer en mobi liteit en regionaal economisch beleid is Noord-Brabant minder gebonden aan nationale kaders. Hier kan de provincie zich duidelijk van andere (Europese) regio’s onderscheiden. Dat kan vooral door een welbewuste profilering van typisch regionale kernkwaliteiten en omstandigheden.
34
Het ‘in balans’ houden van Brabant in
oost-Brabant en versterking van de
het licht van de nieuwe agenda vraagt
samenhang van stad en land, ofwel
inzet op verschillende schaalniveaus,
het Brabants mozaïek;
om ‘schakelen tussen schalen’. Dat doen
· Lokaal wordt gewerkt aan leefbare
we op basis van een duidelijke inter
en onderscheidende leefmilieus in
nationaliseringsstrategie. “De wereld is
stad en land.
ons werkterrein” is een uitspraak die voor steeds meer Brabantse ondernemingen
Deze strategie laat zich verbeelden als
geldt. Internationaal zijn nog veel mogelijk-
een driehoek met top en basis. De top
heden aanwezig om de markt- en con
van de driehoek is de smalle gespeciali-
currentiepositie van Brabant te versterken.
seerde top van de regionale economie,
Brabant heeft er als internationaal
waarin de regio op Europees en mondiaal
georiënteerde regio alle belang bij om
niveau meespeelt. De doelstellingen en
in te spelen op de kansen die mondiaal
projecten die bij deze top horen, zijn
voordoen. Juist de provincie heeft een
alleen mogelijk als ook de basis in orde
belangrijke taak in de positionering van
is. Dit betreft factoren zoals de leefbaar-
de regio in de internationale netwerk
heid en vitaliteit van lokale woon- en
economie. De strategie is als volgt:
werkgebieden in Brabant, de interne afstemming van gemeentelijk beleid,
· Internationaal positioneert Brabant zich
de arbeidsmarkt en het onderwijs.
als complete kennis- en innovatieregio en koploper in de maakindustrie en
De kracht van de provincie Noord-Brabant
hoogwaardige technologie;
als middenbestuur ligt in het schakelen
· Op nationaal niveau biedt de gunstige
tussen de schaalniveaus (multi-level),
ligging kansen voor verbreding van de
tussen belangen en betrokken partners
regionale economie, verbeterde bereik-
(multi-actor), en in sectoroverstijgend,
baarheid en de ruimtelijk-ecologische
integraal handelen. De provincie kan
kwaliteit van Brabant;
vormen van samenwerking stimuleren om
· (Sub)regionaal streeft de provincie
meer samenhang in lokale en regionale
naar een concurrerende positie met
projecten te brengen of regionale belangen
complementaire (stedelijke) regio’s
te behartigen in Den Haag of Brussel.
in West, Midden, Noordoost- en Zuid-
Samengevat
• een Brabants leefklimaat waarin ondernemers, gemeen
Afgeleid van de in hoofdstuk 1 geschetste Agenda van
ten, waterschappen, culturele-, kennis- en onderwijs
Brabant hebben we dit hoofdstuk een agenda voor de
instellingen en maatschappelijke organisaties optimaal
Provincie geformuleerd. Deze agenda concentreert zich
functioneren en bijdragen aan duurzame welvaart en
op het vestigings- en leefklimaat van Brabant, vanuit het
het welzijn van de Brabantse burgers en bedrijven.
streven naar een complete kennis- en innovatieregio. Concreet betekent de agenda voor de Provincie dat we
Dat doet de provincie Noord-Brabant door als gebieds
borg staan voor:
regisseur de noodzakelijke verbindingen te leggen tussen de ruimtelijk-economische en de sociaal-culturele infra
• een doeltreffende, goed geordende, ontsloten, gezonde, aantrekkelijke en diverse leefomgeving;
structuur. Gerichte samenwerking tussen de Brabantse stakeholders (3 O’s / triple helix) is daarbij essentieel.
35
36
Brabant heeft een historierijk landschap met veel religieus,
worden gezocht met nieuwe markten op het terrein van
industrieel en militair erfgoed. Het hergebruik en de her
onderwijs, zorg en cultureel-recreatieve actoren? Is het
ontwikkeling van dit erfgoed staat hoog op de agenda.
denkbaar dat kloosters bijvoorbeeld tijdelijk ruimte bieden
Denk b ijvoorbeeld aan de vele kloosters in Brabant die
aan mensen die op de wachtlijst staan voor opname in een
prominent aanwezig zijn in het mozaïeklandschap. Er
zorginstelling? Kunnen we een paar van deze prachtige
zijn nog zo’n 60 kloosters in de provincie, maar dat zal
gebouwen niet gebruiken voor de vestiging van een
snel minder worden. Projectontwikkelaars liggen op de
internationale school?
loer en de tekeningen voor de bouw van peperdure appartementen zijn bij wijze van spreken al gemaakt.
Bron: Agro & Co, Telos, Urban Unlimited, ZKA, .Fabric, Provincie
Hoe kunnen de oorspronkelijke kernwaarden van dit erf
Noord-Brabant, Nieuwe Markten Brabantse Land - Waarde
goed behouden blijven terwijl tegelijkertijd combinaties
creatie, ondernemerschap en regionale o ntwikkeling, 2008
3 Concentratie op kerntaken
tussen beide. In de vorige eeuw heeft de provincie een sterke positie gekregen op het domein van de ruimtelijke ontwikkeling en fysieke omgeving en inrichting. Daar De provincie Noord-Brabant concentreert
liggen onze kerntaken en zijn we wettelijk bevoegd.
zich op het ruimtelijk-economisch domein. Ze doet dit vanuit een scherpe,
In lijn met het advies van de Commissie-Lodders zien wij
inhoudelijke visie op Brabant als
een toenemende rol voor de provincie weggelegd in het
complete kennisregio. Middels integraal
ruimtelijk-economische domein. Wij willen focussen op
en ontwikkelingsgericht omgevingsbeleid
de taken die van oudsher tot onze core business behoren.
voeren we taken uit op het gebied van
In het Bestuursakkoord Rijk-provincies 2008-2011 is
ruimtelijke ordening, ontwikkeling en
deze ruimtelijk-fysieke positionering (her)bevestigd,
inrichting, wonen, milieu, landelijk
van nadere accenten voorzien en gecanoniseerd in
gebied, verkeer en vervoer, water en
een pakket van provinciale taken.
regionale economie. Daarnaast heeft de provincie een culturele taak als het gaat om de aanwezigheid en regionale spreiding van culturele voorzieningen. Die zijn van groot belang
“Als de provincie nou ergens kan
ook voor de kwaliteit van onze economie
scoren is het op ruimtelijk economisch
en het samenleven, en kunnen daarvan
beleid. Het is de aangewezen bestuurs
niet worden losgedacht. Ook hebben wij
laag om een vertaalslag te maken van
een verantwoordelijkheid voor de kwali-
nationaal naar lokale plannen”.
teit van het lokaal bestuur en een wettelijke taak op het gebied van jeugdzorg.
Sybilla Dekker, oud-minister VROM, 2010
Om deze taken te kunnen waarmaken, moeten we de kwaliteiten, zorgpunten en de mogelijkheden tot ontwikkeling kennen. We houden die voortdurend in de gaten. We signaleren, agenderen en
De provincie Noord-Brabant heeft de afgelopen periode
brengen indien nodig partijen bij elkaar.
laten zien dat zij op dit terrein het verschil kan maken. De provincie heeft in de jaren ‘90 als een van de eersten geëxperimenteerd met een gebiedsgerichte aanpak waarbij de provincie als regisseur optrad en uitvoerende partijen zoals gemeenten, waterschappen
3.1 Provinciale meerwaarde
en bedrijven gezamenlijk achter een regiovisie kreeg.
Voor ons toekomstige profiel moeten we de vraag beantwoorden of het uitvoeren van een taak eigenlijk
De herstructurering van de intensieve veeteelt, het
niet bij een andere overheid thuishoort. We willen on
landinrichtingsbeleid en het waterbeheer zijn mogelijk
nodige bestuurlijke drukte voorkomen en een eenduidige
gemaakt door bestemmingswijzigingen en de oprichting
verantwoordelijkheidsverdeling en taakuitvoering juist
van een provinciaal ontwikkelingsbedrijf. Deze ver
bevorderen. Daarom moeten wij geen taken van anderen
nieuwende aanpak heeft school gemaakt en deed ook
overnemen of in het gat springen dat anderen laten vallen.
op andere terreinen zijn intrede. De provincie heeft nog steeds de mogelijkheid om via ruimtelijk en milieubeleid
Afgeleid van deze vraag komt aan de orde of we als
de ontwikkelingsrichting van een sector aanzienlijk te
provincie het verschil kunnen maken. Dit hangt samen
beïnvloeden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het recente
met de vraag wat het gevolg is als wij een bepaalde
Statendebat over het beperken van de groei van
activiteit niet oppakken. Gebeurt er dan vervolgens ook
megastallen in het Brabantse buitengebied, in relatie
echt niets meer, of gaat er zelfs iets ‘ernstig mis’ met de
tot gezondheid, milieu en landschappelijke kwaliteit.
realisatie van Agenda van Brabant?
Gebiedsgericht werken is inmiddels geëvolueerd naar gebiedsontwikkeling. Publiekprivate coalitievorming
Het eigentijdse bestuurlijke profiel van de provincie draait
speelt daarbij een grotere rol. Typische voorbeelden
volgens ons om ruimte, economie en de wisselwerking
van een dergelijke aanpak zijn ‘Maintenance valley’
39
(Aviolanda), de MIRT-aanpak voor de Zuidoostvleugel
Om hierbinnen te bepalen wat wij vanuit onze eigen
van BrabantStad en de gebiedsontwikkeling van de
rol, positie en agenda als provincie oppakken, hebben
N69-corridor. De provincie laat daarmee zien dat ze
we in hoofdstuk 3 een agenda voor de Provincie
zaken goed kan oppakken en uitvoeren.
geformuleerd. Om op basis daarvan te bepalen wat het nieuwe, provinciale profiel is en welke kerntaken
Ervaringen met het ‘Manifest Brabant 2050’ en het
daarbij horen, sluiten wij aan bij:
‘Ontwerpatelier BrabantStad’ tonen bovendien aan dat de provincie met regionale ontwerpverkenningen de agenda voor Brabant kan vormen - op een stimulerende en enthousiasmerende manier.
• het afwegingskader van de Stuurgroep Kerntaken (zie tekstbox); • het provincieprofiel dat de commissie-Lodders heeft geschetst; • de oriënterende uitspraken van Provinciale Staten over de Agenda van Brabant tijdens de Statendag op 12 februari 2010.
Resultaten bestuursakkoord ‘Vertrouwen in Brabant’ programma ‘Mooi Brabant’
De Levende Beerze
De stuurgroep Kerntaken heeft een
De opknapbeurt van het Beerzedal heeft de pro
afwegingskader ontwikkeld voor het al
vincie opgepakt door integrale gebiedsontwikke
dan niet oppakken/uitvoeren van taken
ling. Beleidsurgenties zijn verbonden met gebied
door de provinciale organisatie. Daartoe
surgenties. Inzet op proceskwaliteit, met actieve
is een beslisboom opgesteld. Deze
participatie van lokale overheden en belang
bestaat uit de volgende hoofdvragen:
hebbenden uit het gebied, heeft geleid tot een gedragen structuurvisie waarin people, profit en planet in balans zijn. Voor sleutelproject De Kleine Beerze is het inrichtingsplan in voorbereiding.
aB etreft het een provinciaal thema/ taakgebied? b I ndien geen sprake is van eeh wettelijke plicht: is het een maat-
AFC Dinteloord
schappelijk vraagstuk?
Voor het Agro- en Foodcluster (AFC) heeft de
c Ligt er een taak voor de overheid?
provincie met bestuurlijke lef koers bepaald
d L igt er binnen de overheidskolom
bij de ontwikkeling van grootschalige kassen
een taak voor de provincie?
complexen en agro-stedelijk ruimtebeslag in de Oud Prinslandse Polder. Als stimulator van
Als een wettelijke verplichting ontbreekt,
ontwerpkwaliteit heeft de provincie voor de
is er een randvoorwaarde om als
MER, het inpassingsplan en het beeldregieplan
provincie een taak op te pakken. Die
de juiste ontwerper op de juiste opgave gezet.
voorwaarde luidt dat de provincie het verschil kan maken en dus toegevoegde waarde heeft. Deze meerwaarde moet voortkomen uit een: •m ajeure opgave op basis
3.2 Focus op kerntaken
van een langetermijnvisie;
Het is van essentieel belang dat Brabant haar inter
• bovenlokaal vraagstuk;
nationale positie als kennisregio behoudt en versterkt.
• integrale aanpak;
Dit vraagt van alle partijen in de regio inzet op veel
• breed draagvlak;
terreinen. Er is breed, gecoördineerd overheidsbeleid
• daadwerkelijke oplossing.
nodig, naast de nodige (gezamenlijke) activiteiten vanuit het bedrijfsleven en marktpartijen.
40
Nationaal museum Nationaal museum
Historische stedelijkheid zeer hoog Historische stedelijkheid zeer hoog
Historisch landschap zeer hoog Historisch landschap zeer hoog
GHS Natiuu GHS Natiuu
Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurpare Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurpare Nationaal museum Historische stedelijkheidHistorische zeer hoog stedelijkheid Historisch landschap zeer hoog landschap GHS Natiuur Nationaal museum zeer hoog Historisch zeer hoog GHS Natiuur Nationaal museum Historische stedelijkheidHistorische zeer hoog stedelijkheid Historisch landschap zeer hoog landschap GHS Natiuur Nationaal museum zeer hoog Historisch zeer hoog GHS Natiuur Nationaal museum Historische zeer hoog stedelijkheid Historisch landschap zeer hoog landschap GHS Natiuur Festival stedelijkheidHistorische Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water Nationaal museum zeer hoog Historisch zeer hoog GHS Natiuur RNLE-lands Festival stedelijkheidHistorische Historisch monument zeerzeer hoog Oppervlakte water Nationaal museum Historisch monument hoog GHS Natuur Nationaal museum Nationaal museum Historische zeer hoogstedelijkheid Historisch zeer hoog landschap zeer Historisch hoog landschap GHS zeer Natiuur hoog GHS Natiuur RNLE-lands Regionaal museum Historische stedelijkheidHistorische hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Regionaal museum stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Regionaal museum Historische stedelijkheidHistorische hoog Historisch Natuurparel Regionaal museum stedelijkheid hoog landschap hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Regionaal museum Historisch groenstructuur Natuurparel Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Natuurontw Nationaal museum Historische stedelijkheid zeer hoog Historisch landschap zeer hoog GHS Natiuur Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Nationaal museum Historische stedelijkheid zeer hoog Historisch landschap zeer hoog GHS Natiuur Regionaal museum Regionaal museum Historische stedelijkheid Historische hoog stedelijkheid Historisch hoog landschap hoog Historisch landschap Natuurparel hoog Natuurparel Natuurontw Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Nationaal museum Historische stedelijkheid zeerzeer hoog Historisch landschap zeer hoog GHS Natiuur Festival Historisch monument hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Festival Historisch landschap hoog RNLE-landschapsdeelRNLE-landschapsdeel Nationaal museum Historische stedelijkheid zeer Historisch hoog Historisch zeerzeer hoog GHS Natiuur Festival monument zeer landschap hoog Oppervlakte water Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Oppervlakte Natuurparel Natuurparel Festival Festival Historisch monument zeer Historisch hoog monument zeer Oppervlakte hoog water water RNLE-landschapsdeel RNLE-landschapsdeel Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebie Braderieën & Jaarmarkten Historisch landschap hoop Natuurontwikkelingsgebied Regionaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Braderieën & Jaarmarkten groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Regionaal museum Historische stedelijkheid hoogHistorische groenstructuur Historisch landschap hoog Natuurparken Natuurparel Braderieën &Historische Jaarmarkten Natuurontwikkelingsgebie onaal museum Historische stedelijkheid zeerzeer hoog landschap zeer hoog Natuurparken GHS Natiuur Braderieën & Jaarmarkten groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Braderieën &Historische Jaarmarkten Historische Historisch groenstructuur Natuurontwikkelingsgebie Festival Historisch monument hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel onaal museum Historische stedelijkheid zeer hoog landschap zeer hoog Natuurparken GHS Natiuur Braderieën & Jaarmarkten Braderieën &Historische Jaarmarkten groenstructuur HistorischeHistorisch groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Natuurontwikkelingsgebie Historisch stedelijkheid zeer hoog Oppervlakte water Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel Festival Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel onaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Historisch stedelijkheid hoog Natuurparken Braderieën Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied onaal museum Historische stedelijkheid hoog Historisch landschap hoog Natuurparel Braderieën &&Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied Braderieën & Jaarmarkten Historische groenstructuur Natuurparken Natuurontwikkelingsgebied val Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel val Historisch monument zeer hoog Oppervlakte water RNLE-landschapsdeel
erieën & Jaarmarkten erieën & Jaarmarkten
Historische groenstructuur Historische groenstructuur
Natuurparken Natuurparken
Natuurontwikkelingsgebied Natuurontwikkelingsgebied
Natuur, landschap en regionale identiteit Traditie, kwaliteit van leven, gastvrijheid, gemoedelijk
tot een comfortabele regio. De grote diversiteit aan
heid en menselijke maat typeren Brabant. Zowel de
landschappen, dorpen en steden, met de cruciale rol
Brabanders zelf als de bezoekers van Brabant waar
van de landbouw daarin, staat echter onder druk door
deren het uitgestrekte fiets- en wandellandschap tussen
intensivering van wonen en werken. Daarom is het
de vele dorpen, het uitgebreide uitgaansleven met
van belang om kritisch en dynamisch met de Brabantse
zowel cultuur en leisure. De goede sociale en culturele
culturele bronnen (erfgoed, landschap, culturele voor
voorzieningen, de ruime opzet, het vele groen en het
zieningen) om te springen en de ruimtelijke kwaliteit
typisch Brabantse dorpenlandschap maken Brabant
te versterken.
De provincie Noord-Brabant vindt het primair onze taak
de Statendag op 12 februari 2010. In feite maken
om met ruimtelijk-economisch beleid de randvoorwaarden
deze speerpunten de gewenste focus op het vestigings-
en/of de infrastructuur te creëren voor het excelleren
en leefklimaat in Brabant nóg belangrijker:
van Brabant als complete kennisregio. Het ruimtelijkeconomische beleid is belangrijk ter ondersteuning van
• Robuuste en veerkrachtige natuur
het brede beleid, dat gericht is op het bevorderen van
• Efficiënt en robuust verkeer- en vervoersysteem
de concurrentiepositie. Op dit terrein hebben we aan
• Gezonde leefomgeving
toonbaar toegevoegde waarde ten opzichte van mede
• Behoud en versterking Brabants mozaïek
overheden (Rijk, waterschappen en gemeenten), maat
(in relatie tot bevolkingskrimp)
schappelijke partners, kennis- en onderwijsinstellingen
• Regionale identiteit
en het bedrijfsleven. Vanuit dit perspectief betekent het
• Concurrerend vermogen van Brabant
dat de provincie Noord-Brabant: De focus op het vestigings- en leefklimaat van Brabant, • een duidelijke keuze maakt binnen de totale kolom van het overheidsbeleid; • handelt vanuit het besef dat het zwaartepunt van de
gekoppeld aan voornoemde ambities en opgaven, resulteert in de volgende provinciale kerntaken: • Ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (waaronder
provinciale verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling
natuur, landschap, water-, bodem- en luchtkwaliteit,
van de regio ligt in het ruimtelijk-economisch terrein;
behoud en versterking van biodiversiteit en gezonde
• zich primair richt op integraal omgevingsbeleid en de fysieke verdelingsvraagstukken in het Brabants mozaïek van stad en land; • vanuit haar verantwoordelijkheid voor een duurzame en integrale ontwikkeling van de regio continu de
eco-systemen, milieu en energie, plattelandsbeleid); • Bereikbaarheid van de regio (zowel intern als van buitenaf) • Regionaal economisch beleid • Cultuur
verbinding legt met andere beleidsterreinen (Telos-driehoek, 3 P-benadering); • zich richt op het versterken van regionaal verankerde samenwerkingsrelaties in Brabant.
De provinciale overheid acteert vooral in leidende zin binnen het ruimtelijk domein. De provincie heeft hier in het kader van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (Wro, 2008) duidelijk omschreven wettelijke bevoegd
Vanuit de provinciale kerndomeinen ruimte en economie
heden en mandaat. Ook ten aanzien van de taken
richten we ons vervolgens op een beperkt aantal ambities
omtrent regionale bereikbaarheid en openbaar vervoer
en opgaven, die gekoppeld zijn aan het vestigings- en
hebben wij als provincie een leidende rol. Het gaat dan
leefklimaat van Brabant. De speerpunten komen voort
om concessieverlening en de aanleg en het onderhoud
uit toekomstige ontwikkelingen en daarmee samen
van provinciale infrastructuur.
hangende uitdagingen. Deze zijn geschetst in de Agenda van Brabant en oriënterend besproken tijdens
Bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties zijn meer aan zet in het economische domein. Hier is de rol van de provincie eerder faciliterend en regisserend. Denk bijvoorbeeld aan de bijdrage aan duurzame werkgelegenheid en regionaal inkomen, door het scheppen van een gunstig vestigingsklimaat. Of aan het plannen van nieuwe bedrijventerreinen en het voeren van regie op de herstructurering (gemeenten staan centraal in de uitvoering). Cultuur in de zin van cultuurhistorie en monumentenzorg behoort eveneens tot het werkterrein van onze provincie. Hier is immers sprake van een directe relatie met de Brabantse identiteit, de historische ontwikkeling en de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting. Monumentenzorg moet gaan bijdragen aan een duurzame gebiedsontwik keling, zoals onder meer beoogd met de nieuwe Wro. Hieraan is een inhoudelijke veranderopgave verbonden:
42
• van ‘objectgericht’ naar ‘omgevingsgericht’ (meer samenhang tussen monumentenzorg en ruimtelijke ordening); • van ‘conserverend’ naar ‘ontwikkelend’ (behoud door ontwikkeling).
Resultaten bestuursakkoord ‘Vertrouwen in Brabant’ programma ‘Schoon Brabant’
Het sociale beleid behoort weliswaar – de jeugdzorg daargelaten – niet tot het provinciale kerntakenpakket. Toch mag het als schakel niet ontbreken in de ont
Proeftuin Schoon Bedrijventerrein
wikkelingsvisie op Brabant. In ‘Bijlage 1: provinciale
Moerdijk
kerntaken’ (p. 46-47) is een puntsgewijze beschrijving
Op bedrijventerrein Moerdijk zijn in nauwe
opgenomen van de kerntaken die passen bij het hier
samenwerking met het bedrijfsleven duurzame
geformuleerde profiel van de provincie.
verbindingen gerealiseerd. Bedrijven die bij voorbeeld warmte over hebben, leveren deze
Een aantal thema’s lichten wij hier in het bijzonder toe.
aan warmtevragers. Hierdoor kunnen forse besparingen ontstaan. Een eerste koppeling
Vernieuwing agro-sector
leidt tot een jaarlijkse aardgasreductie van
Om invulling te geven aan de noodzakelijke vernieuwing
750.000 m3. Het concept van deze duurzame
van de agro-sector en de noodzakelijke vernieuwing van
koppelingen (warmte, CO2, stoom en afval
plattelandsthema’s als gezondheid, de toekomst van de
water) zal de komende tijd nog meer worden
landbouw, natuur en leefbaarheid en het behoud van het
toegepast en uitgevoerd, wat tot een veelvoud
Brabants coulissenlandschap, investeert de provincie in
aan C02-reductie zal leiden.
een vitaal platteland. Dit doen we via planologisch beleid (bijvoorbeeld ‘zoneren’), de inzet van ontwikkelings
Brabantse Landschappen
gericht instrumentarium (bijvoorbeeld ‘Ruimte voor Ruimte’,
De provincie heeft met het Groene Woud, de
aankoop gronden EHS) in de reconstructieplannen en
Brabantse Wal en de Maashorst drie ‘Provinciale
waar nodig via haar regionaal economisch beleid.
landschappen’ op de kaart gezet. Er is ingezet op een integrale gebiedsontwikkeling. Naast
De provincie Noord-Brabant zal een Topcommissie
natuurontwikkeling is gewerkt aan(gebieds)
instellen met als o pdracht te adviseren op welke wijze
branding waarmee enerzijds de gebieden meer
de verduurzaming van de agrofoodsector versneld kan
bekendheid krijgen en anderzijds bedrijven
worden (versnellingsagenda) en op welke wijze de ver
financieel meeprofiteren en aantoonbaar
antwoordelijkheid van de stakeholders (agrarische sector,
investeren in het hun omringende landschap.
overheden èn agrofood bedrijfsleven) geconcretiseerd
Ook zijn in de drie landschappen meer nieuwe
dient te worden.
recreatieve poorten tot stand gekomen als ook recreatieve routestructuren en uniforme
De provincie Noord-Brabant zal geen zelfstandig
bebording. Voorbeelden zijn de recreatieve poort
provinciaal landbouwbeleid maken, omdat dit niet past
Herperduin in de Maashorst, het certificerings
bij het aangescherpte provincieprofiel met bijbehorende
systeem voor ondernemers in het Groene Woud
taken en rollen, maar ook omdat andere overheden,
en een streeklogo voor de Brabantse Wal.
en dan met name Europa met haar gemeenschappelijk landbouwbeleid, daarin leidend zijn. Wel kan de provincie Noord-Brabant vanuit haar specifieke kracht als middenbestuur juist in dit dossier zorgen voor meer samenhang door sectoroverstijgend, integraal handelen, evenals zorgdragen dat onze regionale belangen en wensen ten aanzien van bijvoorbeeld de verduur zaming van de agrosector goed worden behartigd in Den Haag en Brussel. Wij verwachten dat ook het advies van de gevormde topcommissie daartoe bouw stenen zal opleveren.
43
Duurzame energie
via ons aandeelhouderschap van Enexis kunnen wij in
Het thema ‘duurzame energie’ c.q. ‘energietransitie’
vloed uitoefenen. Daarmee neemt de provincie ook haar
pakt de provincie op door middel van haar kerntaken
verantwoordelijkheid in het behalen van de klimaatdoel
‘ruimtelijke ontwikkeling en inrichting’ en ‘regionaal
stellingen en worden economische kansen benut.
economisch beleid’. We onderkennen ten volle de opgave om te komen tot een vernieuwend energie
Bevolkingskrimp
beleid, waarbij economisch interessante kansen kunnen
De veranderende bevolkingssamenstelling en daarmee
worden benut, ook in Noord-Brabant.
samenhangende consequenties (o.a. krimp) is betrokken
Het anticiperen op de uitdagingen die de klimaat
in de inventarisatie van majeure trends en ontwikkelingen
verandering en het daarmee verbonden energievraag
die van invloed zijn op het toekomstig functioneren van
stuk stelt, staat ook in de Agenda van Brabant centraal.
Noord-Brabant.
Dit zal zich concreet moeten vertalen in bewegingen in de richting van het niet-fossiele tijdperk. Bijvoorbeeld
Zoals uit vorenstaand figuur blijkt, krimpt vanaf 2030
door met modern kennis- en innovatiebeleid fors in te
het aantal inwoners in Noord-Brabant licht. De uitdaging
zetten op zich ontwikkelende, kansrijke duurzame
‘behoud en versterking van het Brabants mozaïek’ in
energietechnologie in Noord-Brabant, bijvoorbeeld
relatie tot het vraagstuk van krimp hebben Provinciale
op het gebied van high-tech (solar energy), automotive
Staten tijdens de Statendag van 12 februari 2010
(elektrisch rijden en decentrale netwerken) en agrofood
geprioriteerd als kernopgave.
en logistiek (biomassa). We verkennen de kansen voor
Vanuit onze kerntaak ruimtelijke ontwikkeling en inrichting
een ‘biobased economy’. Bij decentrale netwerken is
zal het vraagstuk nadrukkelijk aandacht krijgen.
de teruglevering op het net belangrijk.
Bijvoorbeeld in de Regionale Ruimtelijke overleggen die de provincie organiseert in het kader van de Structuur
Deze ontwikkelingen kunnen samengaan met de door
visie Ruimtelijke Ontwikkeling (SVRO). Het thema krimp
ons voorgestane campus- en clustervorming. Kennis,
en de consequenties daarvan voor diverse gemeenten
innovatie, clustervorming en vergroening van de economie
in Noord-Brabant staan daar nadrukkelijk op de agenda.
komen zodoende samen. Daarnaast proberen we via
Het thema zal daarnaast een plek krijgen in de uit
regulier ruimtelijk beleid in te spelen op het energie
werking van het investeringsdomein ‘Brabants Mozaïek’,
vraagstuk, bijvoorbeeld door tijdig te voorzien in
onderdeel van de investeringsstrategie.
ruimtereserveringen. Farma, Medical en Food Tevens kan de provincie kansen creëren en belemmeringen
Wij zien het belang van de sectoren Farma, Medical
wegnemen om ontwikkelingen op het gebied vanverduur
en Food in het kader van de Agenda van Brabant. Het
zaming en besparing mogelijk te maken. Dit kan door
vergroten van de dynamiek en innovatiekracht in deze
regie te nemen en te faciliteren: het bij elkaar brengen
voor Noord-Brabant belangrijke sectoren biedt voor
van partners, de energievraag en aanbod te koppelen,
onze regionale economie k ansen. Zo herbergen Noord-
het creëren van de juiste ruimtelijke voorwaarden. Ook
Brabant en Limburg samen ruim een derde van de food-
Figuur 1 Bevolkingsomvang Noord-Brabant, 1980 - 2040
2.600.000 2.500.000 2.400.000 2.300.000 2.200.000 2.100.000 2.000.000 1980
1990
2000 Feitelijk
44
2010 Prognose 2008
2020
2030 Prognose 2005
2040
en nutritionsector in Nederland met een zwaartepunt
ontwikkelingen zijn specialisatie en samenwerking cruciaal.
in het oosten van Noord-Brabant en het noorden van
Versterking van de sectoren Farma, Medical en Food
Limburg. Deze bijzondere positie in de voeding en
zou niet enkel gerealiseerd moeten worden door de
farmaceutische industrie is opgebouwd op basis van
versterking van de individuele pijlers maar juist door
het agrarische verleden. We weten wel hoe kwetsbaar
een focus op collectieve initiatieven gericht op ‘slimme
die is geworden. Vergelijk de besluiten van MSD
verbindingen’. Bij de uitwerking van de investerings
inzake de Research & Development faciliteiten in Oss.
strategie zullen wij hieraan nader inhoud geven.
Reden te meer om te onderzoeken hoe de kennis en het potentieel op het gebied van life-science voor Brabant
Onderwijs
en Nederland wordt behouden en doorontwikkeld.
Kwalitatief hoogwaardig onderwijs is vanzelfsprekend essentieel om tot de top van Europese kennis- en innovatie
In de ontwikkeling van deze sectoren sluiten wij zoveel
regio te (blijven) behoren. Het gaat daarbij niet alleen
mogelijk aan bij het gebiedgeoriënteerde stimulerings
om het toponderwijs (en onderzoek), maar ook over de
programma Pieken in de Delta van het ministerie van
kwaliteit van het funderend onderwijs en het beroeps
Economische Zaken, waarin de food en nutritionsector
gerichte onderwijs van VMBO, MBO en HBO.
en farmasector speerpuntsectoren zijn. Het programma
Het onderwijs vormt een basiskwaliteit van Noord-
is dan ook nadrukkelijk op deze regio gericht. In
Brabant die op orde dient te zijn, juist ook gezien de
het krachtenveld van nationale en internationale
krachtige verbinding tussen maakindustrie en kennis in Noord-Brabant. De kracht van de provincie ligt in dit verband bij het bij elkaar brengen van partijen, het leggen van verbindingen en het faciliteren van wisselende partnerschappen. Onderwijs is een thema dat niet tot de taken van de
Resultaten bestuursakkoord
provincie behoort, maar waarvan het regionale belang
‘Vertrouwen in Brabant’
wel door de provincie onder de aandacht van spelers in
programma ‘Bereikbaar Brabant’
het veld en de rijksoverheid kan worden gebracht. Wij zijn dan ook verheugd met het gezamenlijke initatief van Fontys Hogescholen, Avans Hogeschool, Universiteit van
Zuidoostvleugel BrabantStad (Brainport)
Tilburg, de Technische Universiteit van Eindhoven en
In de Zuidoostvleugel van BrabantStad werkt de
de NHTV om te komen tot een gezamenlijk Hoger
provincie samen met overheidspartners, bedrijfs
Onderwijsplan Brabant. De instellingen wijzen op de
leven en kennisinstellingen aan een gebiedsgerichte
duidelijke verbindingen tussen de Agenda van Brabant
opgave: versterking van de Brainportregio als
en het Hoger Onderwijsplan Brabant. Zij stellen dat een
Europese toptechnologieregio. Bereikbaarheid
gezamenlijke aanpak in dezen een uitstekend uitgangs
(de Ruit rond Eindhoven; het Rijk zal € 254 miljoen
punt is om van Noord-Brabant een nog belangrijker
bijdragen), natuur, water, wonen en werken (ken
kennis- en innovatieregio te maken dan deze al is.
nisontwikkeling, technologie en hoogwaardige maakindustrie) worden integraal ontwikkeld.
Vrije tijd, leisure en recreatie
Voor Brainport Oost hebben Rijk en regio op 15
De provincie Noord-Brabant ziet belang van de sector
februari 2010 een afsprakenkader ondertekend.
recreatie en vrije tijd in het kader van de revitalisering van het platteland als ‘meekoppelend belang’ voor
Proeftuin Weg van de Toekomst
realisatie van de visie en ambitie van de Agenda van
De provincie Noord-Brabant start eind 2010 met
Brabant. Voor de regio Midden Brabant is het thema
de aanleg van een innovatieve en duurzame
‘leisure’ specifiek van belang, gezien de hoge concentratie
weg op basis van ideeën van bedrijfsleven, over
aan grootschalige vrijetijdsvoorzieningen zoals De Efteling
heid en andere partners: de N329 Weg van de
en Beekse Bergen. Zowel via het reconstructiebeleid voor
Toekomst. Hierbij wordt intensief samengewerkt
een vitaal platteland, als via gebiedsgerichte initiatieven
met de gemeente Oss, de markt en omwonenden.
proberen wij kansen op dit vlak te benutten, passend bij
Deze integrale samenwerking gaat over infra
onze kerntaken en -rollen. De provincie voert daarnaast
structuur, maar ook over het verbeteren van sociale,
geen separaat beleid inzake vrije tijd/leisure.
culturele en ecologische kwaliteiten op en rond de weg. Eind 2012 wordt de weg opgeleverd.
45
economie, is van essentieel belang voor een duurzame ontwikkeling van de regio. We hechten in Brabant veel waarde aan wat we, met een knipoog naar de Resultaten bestuursakkoord
Ecologische Hoofdstructuur, zouden kunnen aanduiden
‘Vertrouwen in Brabant’
als de Sociale Hoofdstructuur.
programma ‘Perspectiefrijk Brabant’ De provincie Noord-Brabant maakt geen separate sociale agenda in het kader van de Agenda van Brabant. Wij Slimme Zorg
zien de sociale kwaliteiten van Noord-Brabant als een
Er zijn slimme oplossingen nodig om de zorg
noodzakelijke randvoorwaarde (een meekoppelend
in Brabant toekomstbestendig te maken. Een
belang) voor het realiseren van onze Agenda. Voor het
kansrijke oplossing is het toepassen van ICT in
sociale domein zien wij het als onze opdracht om vanuit
de zorg in huis. De provincie is daarom gestart
een integrale visie op Brabant tijdig zaken te signaleren,
met het project Slimme Zorg. De provincie heeft
agenderen en ‘kennen en verkennen’. Zodoende kan
een netwerk tot stand gebracht van samen
worden bevorderd dat de primair verantwoordelijken
werkende (Brabantse) partners uit het bedrijfs
voor het sociale domein de noodzakelijke initiatieven
leven, overheid, zorginstellingen en kennis
en acties nemen. Uiteindelijk zal dit moeten leiden tot
instituten. Dat netwerk draait om zestien
daadwerkelijk regionale gebiedsagenda´s, waar sociale
investeringsprojecten die in de periode 2009
opgaven integraal onderdeel van uitmaken.
tot 2011 verspreid over Brabant plaatsvinden. Daarnaast investeert de provincie in het delen
Voor het signaleren en agenderen moeten wij adequaat
van opgedane kennis over ICT-toepassingen in
toegerust zijn. Dit betekent de beschikbaarheid van een
de zorg en licht ouderen en chronisch zieken
compacte, flexibele infrastructuur met stevige wortels en
voor over mogelijkheden die het mogelijk
vertakkingen in Noord-Brabant. Hierbij hebben wij mee
maken om langer thuis te blijven wonen.
gewogen, dat deze organisaties zorg kunnen dragen voor het “meekoppelen” van de sociale inzet voor onderwerpen
Monumenten: industrieel erfgoed
die in de Agenda van Brabant prioriteit hebben gekregen,
De restauratie-opgave in Noord-Brabant is
zoals de kwaliteit van de woon- en leefomgeving, het
groot. De provincie Noord-Brabant heeft in de
begeleiden van de krimp en het bevorderen van een
afgelopen bestuursperiode talloze eigenaren
gezonde leefomgeving. In de nieuwe werkwijze zal het
van monumenten geholpen de restauratie
aanbod vraaggericht gedefinieerd worden. Van de huidige
voor elkaar te krijgen. Een nieuwe categorie
instellingen vereist dit een g rote mate van flexibiliteit.
monumenten is het industrieel erfgoed. Deze categorie is bijzonder omdat de eigenaren
Leefbaarheid platteland
vaker bedrijven zijn en de restauratie-opgave
Het aantrekkelijke dorpenlandschap gecombineerd met
meestal complex is. Het gaat bijvoorbeeld om
krachtige en aantrekkelijke steden, is één van de sterktes
een rendabele herbestemming als onderdeel
van Noord-Brabant. De leefbaarheid van buurten, wijken
van gebiedsontwikkeling. De provincie heeft
en dorpen is daarmee onlosmakelijk verbonden. Leef
de opgave in beeld gebracht, de problematiek
baarheid is primair een zaak van de inwoners van
geagendeerd en restauratie-projecten financieel
de buurten, wijken, dorpen zelf en daarnaast van de
ondersteund.
gemeentelijke overheid. Wij hebben de afgelopen periode de leefbaarheid mede gefaciliteerd met integrale dorpsontwikkelingsplannen (IDOP’s). Gezien de Agenda van Brabant en de daarin opgenomen kaders voor provinciaal handelen (o.a. bovenlokaal
Sociaal domein
en integraal) zijn met betrekking tot leefbaarheid twee
Met de Agenda van Brabant zetten wij in op Noord-
bewegingen te voorzien. Ten eerste de beweging om
Brabant als industriële kennis- en innovatieregio. Een
leefbaarheidvraagstukken te integreren met integrale
kenniseconomie is in hoge mate een ‘menseneconomie’.
gebiedsopgaven in het ruimtelijk-economisch domein
Juist het verbinden van de Brabantse sociale tradities en
en ten tweede om leefbaarheidvraagstukken meer in
verbanden met de innovatieve kracht van de Brabantse
regionaal perspectief te bezien.
46
Lodders
L
Statendag
S
L
Essent-essay
E
E
Merk Brabant
BrabantStad
culturele hoofdstad
S L
S
regionale identiteit
cultureel erfgoed L
regionale landschappen
L
S
robuuste en veerkrachtige natuur L
E
internationaal profiel
topvoorzieningen
S
S
Brabants mozaïek
S
natuur vergroten verbinden verbeteren
schone bodem, water, lucht
E
S
L L
S
S
Ruimte overheid
L
campussen en werklandschappen
E
E
top kennis
concurrerend vermogen
Economie
robuust verkeer en vervoersysteem
S L
E
onderwijs
kennis
bedrijven en burgers
S
bedrijventerreinen
begeleiden van de krimp
sociale infrastructuur
S
S
basiskennis
E
kwaliteit van woonen leefomgeving
wonen gezonde leefomgeving
S
In bijgaande figuur zijn de belangrijkste uitdagingen en opgaven
veilige leefomgeving
L
S
E
vestigingsklimaat
geschoolde arbeid
voorzieningen
wordt een onderscheid gemaakt naar de kerntaken zoals benoemd
van de Agenda van Brabant schematisch weergegeven vanuit
door de commissie Lodders, de oriënterende uitspraken tijdens
de provinciale verantwoordelijkheid voor de kerndomeinen ruimte
de Statendag op 12 februari en de belangrijkste thema’s uit het
en economie. Telkens is aangegeven vanuit welk perspectief
Essent-essay.
belang wordt gehecht aan de uitdagingen en opgaven. Hierbij
3.3 Samenhang 1 Leidend voor onze ambitie is de nieuwe agenda van
nale economie en cultuur. Bij ruimte gaat het onder meer om de zorg voor behoud en ontwikkeling van
Brabant, gericht op het realiseren van een complete
het Brabants mozaïek. Bij economie gaat het om
kennisregio en innovatie.
het versterken van het concurrerend vermogen van
2 Daarbinnen onderkennen wij een aantal provinciale
Brabant. Op het snijvlak van beide kerndomeinen
opgaven. Vanuit onze focus op het bijzondere vestigings-
zijn een aantal strategische opgaven te definiëren,
en leefklimaat van Brabant resulteren deze in een
zoals de ontwikkeling van campussen/werkland
agenda voor de Provincie. De provinciale agenda is
schappen, regie op het verkeers- en vervoerssysteem
gericht op de eerder genoemde speerpunten, zoals
en de herstructurering van bedrijventerreinen.
‘robuuste en veerkrachtige natuur’, ‘concurrerend
4 Daarnaast zijn er diverse zogenoemde ‘meekoppelende
vermogen van Brabant’, ‘regionale identiteit’, etc.
belangen’. Voorbeelden van meekoppelende belangen
3 De realisatie van deze provinciale agenda gebeurt
zijn sociale en culturele voorzieningen en onderwijs.
vanuit onze kerndomeinen ruimte en economie en
Maar denk ook aan toekomstbestendige zorg, arbeids
de daarmee verbonden kerntaken op het gebied van
markt en integratie. Deze belangen zijn essentieel voor
ruimtelijke ontwikkeling en inrichting, bereikbaarheid
realisatie van de agenda van Brabant. Ze horen bij het
van de regio en regionaal openbaar vervoer, regio
totaalpakket van de c omplete kennisregio.
47
Meekoppelende belangen definiëren wij als noodzakelijke
Op dit terrein zal de provincie Noord-Brabant verder
randvoorwaarden om de agenda van Brabant te realiseren.
moeten versterken in ‘kennen en verkennen’. Ofwel:
De aanwezigheid van sociale en culturele voorzieningen
weten wat er speelt in Brabant en in de wereld om
zorgen immers voor een hoge qualilty of life in Brabant.
ons heen. Middelen daarvoor zijn monitoring en
Hoewel de provincie geen probleemeigenaar is van deze
(internationale) benchmarking van een breed scala
belangen, kan ze vanuit haar specifieke rol en positie als
aan gegevens over de toestand van de basis- en onder
middenbestuur wel zorgen voor innovatie en samenwerking
scheidende kwaliteiten van de regio Brabant. Wat niet
tussen Brabantse partijen om deze belangen duurzaam te
wil zeggen dat we alles zelf gaan meten of zelf veld
borgen. Zo vormt een sociale, gezonde en veilige leef
onderzoek uitvoeren. Dit is eerder een taak voor partijen
omgeving de basis voor een goed vestigings- en leef
zoals Telos en PON. Onze kerntaak ligt veel meer in
klimaat. De betrokkenheid van burgers bij hun woon- en
het bundelen en interpreteren van de gegevens. Op
leefomgeving (in de zin van verantwoordelijkheid nemen)
basis daarvan signaleren en agenderen we trends,
is een kwaliteit die zorgt voor behoud en versterking van
ontwikkelingen en knelpunten.
de Brabantse mozaïek. Het gaat er dus niet om dat we de gaten moeten vullen Een regionaal bestuur met voldoende massa en bestuurs
die andere, verantwoordelijke (mede)overheden of
kracht is nodig om betrokken nationale, regionale en inter
organisaties laten vallen. Maar juist in Brabant liggen
nationale stakeholders uit overheid, economie en samen
er kansen als de provincie erin slaagt om een nieuwe,
leving te mobiliseren en activeren tot een effectieve en
meer innovatieve rol te vervullen. Een rol waarbij we -
grensoverschrijdende strategie in het kader van de nieuwe
vanuit de integrale agenda - partijen bij elkaar brengen,
agenda. Zeker wanneer probleemeigenaren niet direct
slimme verbindingen leggen en nieuwe, wisselende
zijn geïdentificeerd of de belangen zodanig cruciaal zijn
partnerschappen faciliteren. Dat geldt bijvoorbeeld
voor het welslagen van de ambitie van Brabant als kennis-
ten aanzien van het voor de Agenda van Brabant zo
en innovatieregio. De provinciale taak of rol kan verschil
belangrijke onderwijs. Er zijn in Brabant ontmoetings
len per ‘type’ meekoppelend belang. De provincie bepaalt
punten tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven,
voor ieder meekoppelend belang of ze steviger wil inste
maar het zou goed zijn om voor vraagstukken zoals
ken, wanneer dit de kans op ruimtelijk-economisch succes voor Brabant vergroot.
3.4 Signaleren en agenderen De ‘meekoppelende belangen’ hebben dus een grote impact op de toekomst van Brabant als kennis- en inno vatieregio. Daarom is het noodzakelijk om helder zicht te hebben en te houden op de ontwikkeling ervan.8 De provincie heeft daartoe een signalerende en agen derende rol. Ze bevordert en stimuleert dat anderen (degenen die verantwoordelijkheid dragen voor het meekoppelende belang) de initiatieven nemen die noodzakelijk zijn.
8 Initiatieven op dit vlak worden reeds ondernomen. Zo heeft de Provincie Noord-Brabant een werkgroep Brabantse Kennis investeringsagenda ingesteld, die bezig is met het opstellen van een Kennisinvesteringsagenda (KIA) voor Noord-Brabant. De werkgroep bestaat uit de Provincie Noord-Brabant, SER Brabant, Stichting Brainport en NV BOM. Model voor deze provinciale KIA staat de nationale KIA, die in 2006 het licht zag. 9 Dit is een van de uitkomsten uit de ‘Tafels van Brabant’, waarin de Commissaris van de Koningin met het Brabantse onderwijs veld van gedachten heeft gewisseld. De bijeenkomst vond plaats op 4 maart 2010.
48
de afstemming onderwijs-arbeidsmarkt bij tijd en wijle
platforms, zodat agenda’s worden ontwikkeld voor de
meer focus aan te brengen. Hier ligt mogelijk een rol
regionale en provinciale ontwikkeling. Dat kan door
voor de provincie: door partijen aan tafel te brengen en
partijen bij elkaar te brengen die ieder hun bijdrage
hun aandacht te richten op de toekomst van Brabant.9
(ook financieel) kunnen leveren aan een beter vestigingsen leefklimaat in Brabant. Denk aan gemeenten, zorg-,
De provincie Noord-Brabant kan dan in een nieuwe
onderwijs- en maatschappelijke instellingen, woning
vorm doen waar ze altijd sterk in is geweest. Innovatie
corporaties en het bedrijfsleven.
en samenwerking stimuleren in wisselende coalities of
Brabant combineert het beste van twee werelden. Stad
woon- en werkfunctie vervullen voor deze expats, al
en land liggen in elkaars verlengde.Vanuit de Brabantse
dan niet tijdelijk. De kwaliteit van de leefomgeving is
steden is er een vloeiende overgang naar omliggend
een bepalende factor als je het hebt over een begrip
groen gebied.Met de snel ontwikkelende hightech in
als vestigingsklimaat. Dat geldt voor bedrijven, maar
Brabant vestigen zich steeds meer bètawetenschappers
ook voor het hogere personeel. Met een slim hergebruik
uit de hele wereld in deze regio. De meeste bèta’s
van agrarische gebouwen is de hele regio geholpen.
zijn een ruraal georiënteerde groep mensen, met veel behoefte aan natuur en landschap. Als gevolg van het reconstructieproces in het Brabantse buitengebied
Bron: SRE, Provincie Noord-Brabant, Eindhoven en Helmond,
komen steeds meer boerenbedrijven leeg te staan.
Urban Affairs & VHP, Het Geniale Landschap - ruimtelijke
Deze leeggekomen boerderijen kunnen prima een
scenario’s voor de Brainport, 2007
4 Provinciale rollen
1 Gebiedsautoriteit: de provincie is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de regio Brabant (als geheel of een deel daarvan); De provincie Noord-Brabant is continu
2 Opdrachtgever voor de uitvoering: de provincie
in dialoog met gemeenten, waterschap-
is verantwoordelijk voor de uitvoering van haar
pen, maatschappelijke organisaties en
wettelijke taken en voor de uitvoering van boven
het bedrijfsleven. Doel: de gewenste langetermijnontwikkeling van Brabant
lokale opgaven.
3 Systeemtoezichthouder en kwaliteitsbewaker: naast
als complete kennis- en innovatieregio
een adequate uitvoering van haar wettelijke toezicht
stimuleren, de bijpassende beleids
staken, voelt de provincie zich in algemene zin
agenda formuleren en richting geven
verantwoordelijk voor een goed functionerende
aan de uitvoering daarvan.
Brabantse samenleving.
Als provincie zijn wij kaderstellend op regionaal niveau. We richten ons alleen
Vanuit onze rol als gebiedsautoriteit zijn wij verantwoor
op (boven)regionale opgaven waarvan
delijk voor een inhoudelijk scherpe langetermijnvisie op
wij vanuit ons provinciaal belang
de toekomst van Brabant als kennis en innovatieregio.
probleemeigenaar zijn, en waarbij de
We borgen de Brabantse kwaliteiten, scheppen ruimtelijk-
toegevoegde waarde van de provincie
economische condities en agenderen waar nodig. Wij
duidelijk aantoonbaar is. We onthouden
initiëren en regisseren integrale gebiedsopgaven die
ons van directe interventies in het
bijdragen aan de langetermijnvisie. Daarvoor b rengen
gemeentelijk domein. We zijn ook
wij de noodzakelijke partijen bij elkaar en verbinden we
terughoudend ten aanzien van het
verschillende belangen op vernieuwende wijze. Waar
interbestuurlijk toezicht op gemeenten.
nodig maken wij gebruik van onze doorzettingsmacht.
4.1 Kernrollen De provincie Noord-Brabant heeft ons helder geprofileerd, zowel qua kerndomeinen en provinciale kerntaken als op inhoudelijk gebied, door ons te verbinden aan de
De provincie Noord-Brabant verbindt
agenda van Brabant en een daarvan afgeleide agenda
op een vernieuwende wijze gemeenten,
voor de Provincie. Nu komt de provincie Noord-Brabant
bedrijven en maatschappelijke partijen
bij de vraag of we ook een heldere, onderscheidende
met elkaar. Zij zijn het die op de werk-
rol kunnen spelen.
vloer van de Brabantse samenleving het beslissende verschil moeten maken.
Kan de provincie haar rol invullen en beschikt ze over
Partijen in Brabant weten elkaar goed
de instrumenten om het verschil te kunnen maken?
te vinden. Ze komen gezamenlijk tot
Ofwel: heeft ze realisatie/doorzettingsmacht? Daarbij
vele initiatieven en projecten die veel
gaat het om regelingen en verordeningen, maar ook om
betekenen voor de ruimtelijke en econo-
het inzetten van ‘gezag’. Met gezag bedoelen we dat
mische ontwikkeling van de regio. Het
de provincie - zonder formele basis - ontwikkelingen in
samenwerkingsverband BrabantStad
beweging kan brengen, bijvoorbeeld door partijen bij
(waarin provincie en B5 samen optrek-
elkaar te brengen (‘vermogen om krachten te bundelen’).
ken) is een goed voorbeeld. Maar ook de reconstructiecommissies, die onder
Het rapport van de stuurgroep Kerntaken onderscheidt
regie van de provincie werken aan een
in hoofdlijnen 3 kernrollen voor de provincie. Kader
vitaal en leefbaar platteland, zijn een
hiervoor is dat de provincie zelfbewust haar eigen
voorbeeld van verbindend besturen.
plaats kiest, zonder op de stoel van het Rijk of de gemeente te gaan zitten. De provinciale positie staat altijd in relatie tot de taken en verantwoordelijkheden van Rijk en gemeenten. Dit zijn de 3 kernrollen:
51
Als opdrachtgever voor uitvoering leggen wij uitvoeren
• Voorafgaand aan provinciaal handelen geven we
de taken zoveel mogelijk bij andere instanties. Dat
duidelijk aan vanuit welke invulling van de rol als
gebeurt uiteraard vanuit een professioneel opdracht
gebiedsregisseur (van ‘autoriteit’ tot ‘verbinder’) we
geverschap.
de opgave aanpakken en partners bij het proces betrekken. Per kernopgave is bekend vanuit welke
Als toezichthouder hebben wij een terughoudende rolopvatting ten aanzien van gemeenten. Horizontale verantwoording (B&W naar Gemeenteraad en GS naar PS) en kwaliteitsborging staan voorop. Wij signaleren/ initiëren eventuele onvolkomenheden bij gemeenten.
positie we handelen. • De provincie vult haar rol in op basis van een wettelijke taak en afgeleide bevoegdheden. • Wanneer wij geen bevoegdheden of wettelijke taken hebben, pakken we alleen opgaven op wanneer deze bijdragen aan de realisatie van de agenda
Als kwaliteitsbewaker bieden wij waar nodig in beperkte
van Brabant, probleemeigenaren niet duidelijk
mate ondersteuning aan gemeenten. Wij stimuleren
geïdentificeerd of aanwezig zijn, en/of partners
regionale samenwerking van gemeenten. Bij voldoende
ons daarop aanspreken.
bestuurs- en realisatiekracht van samenwerkende gemeen
• Als gebiedsautoriteit zetten we de volgende middelen
ten op regionaal niveau hebben we meer mogelijkheden
in: ons wettelijk instrumentarium, het kaderstellend
om op bovenregionaal niveau zaken op te pakken. Dit
beleid en financiën, en (daarvan afgeleid) personeel.
is wel afhankelijk van de maatschappelijke opgaven.
• We sturen actief op samenhang, proces en resultaat (outcome). We verantwoorden ons achteraf over de behaalde resultaten.
4.2 Uitgangspunten kernrollen In de volgende paragrafen maken we de hoofdlijn van
Rol toezichthouder/kwaliteitsbewaker
de kernrollen verder concreet in uitgangspunten voor de
• De gemeentelijke bestuurslaag moet een volwassen,
rolinvulling.
zelfredzame bestuurslaag zijn. Zij is zelf verant woordelijk voor een bestuurskrachtige en financieel
Rol gebiedsautoriteit • De invulling van de rol van gebiedsautoriteit/gebieds
gezonde gemeentelijke huishouding. • We schrappen het merendeel van de specifieke toe
regisseur kent verschillende gradaties: van autoriteit
zichtinstrumenten en herzien (revitaliseren) generieke
tot verbinder en partner. Die range is afhankelijk van
instrumenten. Een aantal specifieke instrumenten blijft
de mate waarin de provincie daadwerkelijk wettelijke
behouden, zoals het financieel toezicht en het toezicht
taken en bevoegdheden heeft, probleemhouder is
op de waterschappen.
en/of kaderstellende en integrale verantwoordelijk
• Dubbel toezicht wordt (zo veel mogelijk) afgeschaft.
heden heeft.
• Op beperkte schaal pakken we een rol in kwaliteits
• Het schaalniveau waarop de rol van gebiedsautoriteit
bevordering.
van gebiedsautoriteit wordt uitgeoefend, is boven lokaal of regionaal/landsdelig.
Uitgangspunten rol toezichthouder:
• De provincie is probleemhouder. We handelen vanuit
• De provincie gaat in beginsel uit van sober toezicht
een inhoudelijke en integrale verantwoordelijkheid
(op afstand). We laten de verantwoordelijkheid zo
voor de provinciale belangen. • Vanuit onze rol als gebiedsautoriteit stimuleren wij
veel mogelijk waar deze behoort te liggen. • De provincie houdt waar mogelijk toezicht op de
regionale strategische samenwerking tussen over
systemen en processen, strategieën en procedures
heden en andere betrokken partijen. Ook stimuleren
die de kwaliteit van uitvoering structureel borgen
we het gezamenlijk oppakken van strategische
(systeemtoezicht). In beperkte bezoeken controleren
thema’s, passend bij de agenda van Brabant.
we of het systeem werkt in de praktijk. • De provincie voert risicoanalyses uit. We gebruiken
Uitgangspunten rol gebiedsautoriteit: • Voorafgaand aan provinciaal handelen geven we duidelijk aan welke (integrale) doelstellingen met de
de resultaten daarvan om de mate van toezicht te bepalen (gedifferentieerd toezicht). • De provincie beperkt de bestuurlijke last door de
opgave gerealiseerd moeten worden. Deze doel
informatievraag zo efficiënt mogelijk vorm te geven.
stellingen worden zoveel mogelijk ‘afrekenbaar’
We communiceren vooraf hoe we toezicht houden,
geformuleerd.
volgens welke criteria, en volgens welke procedure we interveniëren. We koppelen onze bevindingen terug.
52
• De provincie intervenieert waar nodig voortvarend
• Als opdrachtgever is de provincie op de hoogte
met het generieke instrument ‘schorsen en vernietigen’.
van de belangrijkste strategische ontwikkelingen op
Dat doen we als er sprake is van strijd met het
het betreffende beleidsterrein en onderhoudt daartoe
algemeen belang of met het recht. Het generieke
een netwerk. De provincie heeft marktkennis over de
instrument ‘in de plaats treden’ passen we toe als er sprake is van niet of gebrekkig uitvoeren van wettelijke taken. • Interventies lopen stapsgewijs op in zwaarte. Waar mogelijk draagt de provincie hierbij fundamentele
belangrijkste aanbieders en producten; • Bestuurlijk-politieke aspecten en de positionering van de provincie hebben een belangrijke rol in de op drachtverlening; • Voorafgaand aan de opdrachtverlening onderzoekt
verbeterpunten aan die uitzicht bieden op een
de provincie of hierbij samenwerking met gemeenten
structurele verbetering (‘voldoende’), zonder daarbij
of andere maatschappelijke partners wenselijk is
op de stoel van een gemeente te gaan zitten.
(governance); • De provincie blijft goed zichtbaar voor de uitvoering
Uitgangspunten rol kwaliteitsbewaker • De betreffende gemeente verkeert in een uitzonder lijke situatie en verzoekt zelf om ondersteuning. • Provinciale belangen of de realisatie van provinciale opgaven worden geschaad door het functioneren van een gemeente.
ook bij het op afstandplaatsen van uitvoeringstaken; • Flexibiliteit in opdrachtverlening. Met ruimte en open oog voor bijsturing, actualisatie en overleg met maat schappelijke partners; • Provincie gaat overeenkomsten aan met opdracht nemers die transparant en resultaatgericht zijn.
• De uitvoering van wettelijke gemeentelijke taken komt in gevaar. • De dienstverlening aan burgers, bedrijven en maat
4.3 Ontwikkelpunten
schappelijke instellingen komt onder het verantwoorde
Wij stellen vast dat we het nodige in huis hebben om
kwaliteitsniveau.
het verschil te kunnen maken en de agenda voor de
• De gemeente kan geen adequate positie meer
Provincie te realiseren. Deze vaststelling baseren we
innemen in de regio (RRO’s, reconstructiecommissies,
op de h ierboven geschetste kernrollen en bijbehorende
GGA, zorgregio’s etc.).
rolinvulling, en de eerder genoemde provinciale kern
• De ondersteuning draagt bij aan het duurzaam weg
domeinen (ruimte en economie) en kerntaken. Des
nemen van knelpunten. Ze heeft een tijdelijk karakter
ondanks moeten we op een aantal punten nog wel
en is gekoppeld aan (contractueel vastgelegde)
een ontwikkelslag maken:
heldere resultaatverplichtingen (“voor wat hoort wat”).
1 een krachtiger invulling van provinciale Rol opdrachtgever uitvoering We beleggen als provincie uitvoerende taken en diensten bij externe organisaties, vanuit professioneel opdrachtgeverschap: deskundig, transparant en
rollen;
2 risico’s nemen en doorzetten; 3 verantwoordelijkheidsverdeling centraaldecentraal.
resultaatgericht; • We houden strategische uitvoeringszaken zo veel
1 Invulling van provinciale rollen
mogelijk zelf in huis, zoals visie- en planontwikkeling
Door de stuurgroep Kerntaken zijn 3 provinciale rollen
en politiekgevoelige uitvoeringstaken. Operationele
gedefinieerd: gebiedsautoriteit, opdrachtgever voor de
uitvoeringszaken worden op afstand geplaatst;
uitvoering en systeemtoezichthouder. Bij de invulling
• We zijn als provincie helder over taken, bevoegd heden en verantwoordelijkheden van opdrachtgever
van deze rollen staan de volgende grote ‘bewegingen’ centraal:
en opdrachtnemer; • We opereren vanuit een resultaatgericht sturingsmodel en leggen verantwoording af over opdracht en resultaat
• gebiedsautoriteit: van sectoraal- naar g eïntegreerd sturen; • opdrachtgever voor uitvoering: van zelf doen naar professioneel opdracht-
Uitgangspunten rol opdrachtgever • De provincie draagt zorg voor een effectieve en efficiënte uitvoering van taken;
geverschap; • systeemtoezicht/kwaliteitsbewaking: van specifiek toezicht naar systeem- en kwaliteitsgericht toezicht.
53
profiel en een daarop ingerichte provincieorganisatie
3 Verantwoordelijkheidsverdeling centraal - decentraal
te kunnen realiseren. Daar zitten de echte winst en de
Hierbij gaat het zowel over de relatie tussen de provincie
ontwikkelkansen. We moeten bestuurskracht borgen
en de rijksoverheid, als over de relatie tussen de provincie
door krachtig te opereren in de drie rollen. Geld als
en de gemeenten. Tussen de overheidslagen is er te veel
middel om ‘invloed te kopen’ is daarvoor op lange
sprake van overlap, dubbel werk, competentiestrijd en
termijn niet het geschiktste instrument. Bestuurskrachtig
‘verneveling’ van verantwoordelijkheden. Hier moet
middenbestuur heeft evenmin te maken met het zelf
met nieuwe ambitie en waar nodig drastisch worden
uitvoeren op onderdelen die tot de bevoegdheid van
ingegrepen. Dat moet gebeuren overeenkomstig het
gemeenten of waterschappen behoren.
adagium dat ‘decentraal wat kan, alleen centraal wat
Deze bewegingen vormen de sleutel om het nieuwe
moet’. En volgens de sturingsfilosofie dat het beleid Vooraf moet de provincie duidelijke kaders en tijds
scherp gedefinieerde belangen moet dienen.
paden formuleren waarbinnen regionale partijen tot uitvoering kunnen komen. Ook moet helder zijn dat de
Een van de sleutels ligt in een duidelijke verdeling van
provincie doorpakt bij verstek. Wel is duidelijk dat de
verantwoordelijkheden tussen de overheidslagen. Zo
provincie voor uitvoering afhankelijk is van deze part
moeten de provincies ervan doordrongen zijn dat hun
ners. Het komt er dus op aan om het proces van besluit
rol in de eerste plaats een strategische is. Bestuurlijke
vorming en uitvoering zo in te richten, dat er adequaat
drukte en onnodige bemoeizucht met het lokale bestuur
draagvlak is voor de realisatie van de gestelde doelen.
moeten we voorkomen. Taken die tot het domein van gemeenten behoren, laten we ook aan de gemeenten.
Onze partners zullen de 1e beweging (van sectoraal-
Met de Agenda van Brabant zetten we een belangrijke
naar geïntegreerd sturen) als cruciaal zien. Het betreft hier
stap in deze richting.
de ontwikkeling richting een provincie met een integrale focus en een organisatie met één gezicht en koers. Deze
In onze verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het
beweging is ook een belangrijke randvoorwaarde voor
openbaar bestuur in Noord-Brabant willen we onder
het succesvol realiseren van de 2 andere bewegingen.
strepen dat we de eigen verantwoordelijkheid van gemeenten als vertrekpunt hanteren. We zijn positief dat gemeenten in regionaal verband steeds meer samen
2 Risico’s nemen en doorzetten
optrekken bij het oppakken van opgaven. De provincie
Het verbinden van partijen en belangen zit de provincie
hecht waarde aan een kwalitatief krachtige Brabantse
Noord-Brabant in de genen. Er is veel ‘draadkracht’ in de
overheid. In overleg met de VBG wil de provincie
Brabantse samenleving. Betrokken partijen hebben echter
gezamenlijk kijken wat we kunnen doen om de
niet altijd gelijke belangen. Dit kan leiden tot patstellingen
kwaliteit van het openbaar bestuur in Noord-Brabant
of geschillen. Dan is het zaak daadkracht te tonen. De rol
te versterken.
van proactieve en zelfbewuste gebiedsregisseur/autoriteit betekent dus ook: risico’s nemen en doorzetten. ‘Draad kracht’ waar mogelijk, daadkracht waar nodig! Daarnaast is er behoefte aan een eigen ontwikkelings agenda, vanuit eigen gebiedsgerichte waarden en de eigen kracht. De provincie stelt zich nu nog te afhankelijk op ten opzichte van wat zich uit de omgeving aandient. ‘Regie’ alleen zet vaak onvoldoende zoden aan de dijk. Vandaar het pleidooi voor een ‘producerende’ provinciale rol. Dat betekent overigens niet per definitie dat de provincie ook uitvoerder moet zijn van het beleid. Deze benadering sluit aan bij pleidooien voor een sterkere provinciale rol in de regio (‘opdrachtgeverschap’). Bestuurlijke durf en een meer proactieve mobilisering van partijen kan in sommige gevallen het verschil maken. We moeten vaker laten zien dat het anders kan en rondom speerpuntprojecten meer integraal beleid organiseren.
54
Bijlage 1 Provinciale kerntaken
uimtelijke ontwikkeling en R inrichting • Integrale aanpak van de ruimtelijke ontwikkeling in de regio. Koppelingen tussen fysieke, leefomgevings-, sociaal-economische en sociaalculturele kwaliteiten.
• De provincie draagt bij aan de bereikbaarheid ‘in’ en ‘van’ Brabant door integrale planvorming (ook voor andere wegbeheerders in het gebied), aanleg en onderhoud van provinciale wegen als onderdeel van het grotere wegennetwerk.
• Initiëren van ontwikkelingen, integreren van belangen,
• De provincie zorgt voor afstemming van het beleid
regie over de gebiedsontwikkeling, en de inrichting
met andere wegbeheerders. We werken daarbij
en verantwoordelijkheid voor de organisatie van de uitvoering. • Regionaal sturende rol met betrekking tot de woningvoor
aan robuuste weg- en OV-netwerken. • De provincie organiseert het regionaal openbaar vervoer door middel van concessieverlening.
raad. Vertalen van het nationale waterbeleid naar de regio. Uitvoering vindt plaats door de waterschappen, binnen de kaders die door de provincies zijn vastgesteld.
Regionaal economisch beleid
Als een bredere maatschappelijke afweging noodzakelijk
• Ontwikkelen van een gunstig vestigingsklimaat
is, hebben de provincies - beperkte - uitvoerende taken. • Toezicht op de uitvoering van het beleid door de waterschappen.
voor specifieke economische activiteiten in relatie tot mondiale ontwikkelingen, inclusief regionaal arbeidsmarktbeleid, waarbij de provincie een makelaarsrol op zich neemt tussen overheid, organisaties en ondernemers.
Vitaal Platteland • De provincie is verantwoordelijk voor de inrichting van het landelijk gebied. Daarvoor maken we
• De provincie heeft een rol bij het plannen van nieuwe bedrijventerreinen in de provinciale structuurvisie. • De provincie stimuleert gebiedsspecifieke economische
integraal beleid voor natuur, recreatie en toerisme,
ontwikkelingen en innovatie van de provinciale
landschap, structuurversterking van de landbouw
(kennis)economie, binnen de randvoorwaarden
en leefbaarheid. Dat stemmen we integraal af met
van door het Rijk opgestelde programma’s.
de uitvoering van het provinciale water en milieu beleid. de uitvoering van dat beleid door de verschillende
ulturele infrastructuur C en monumentenzorg
partijen (gemeenten, maatschappelijke organisaties).
• De provincie waarborgt diversiteit en spreiding van
• De provincie is verantwoordelijk voor de kwaliteit van
Daar voeren we regie op. • Het Rijk beperkt zich tot het stellen van nationale kaders (stelselverantwoordelijkheid), zoals de strate gische nationale ruimtelijke planning en het stellen van doelen voor het natuurbeleid.
cultuur in de regio. • Ondersteuning van gemeenten bij taken op het terrein van erfgoed en archeologie. • Gezamenlijke aanpak voor de restauratie van rijks monumenten. De provincie heeft daarnaast een rol bij de uitvoering van gebiedsgerichte m onumentenzorg. • Tweedelijnsondersteuning cultuurparticipatie en
Milieu, energie en klimaat • Integrale beleidsontwikkeling en uitvoering, gericht op een schone en veilige leefomgeving, gezondheid, biodiversiteit, sociale ontwikkeling en een innovatieve, duurzame economie.
regionale spreiding (toegankelijkheid). • Instandhouding van ten minste één regionale publieke omroep. • Uitvoering van de Archiefwet en uitvoering van de Provinciale Archiefinspectie.
• Realiseren van doelen in de uitvoering van taken die onder provincieverantwoordelijkheid vallen (lucht kwaliteit, geluid, veiligheid, bodem, openbaar vervoer,
Kwaliteit van het openbaar bestuur
ruimtelijke inrichting, vergunningverlening).
• Procesverantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het openbaar bestuur op lokaal niveau. • De provincie beziet periodiek (samen met gemeenten)
Bereikbaarheid van de regio • De provincie is verantwoordelijk voor een samen
de gemeentelijke bestuurskracht. • De provincie is toezichthouder op de gemeenten.
hangend efficiënt en robuust- verkeer en vervoerssys
Alleen wanneer de provincie geen taak of expertise
teem met aandacht voor weg, water, spoor en (H)OV.
heeft op dat terrein, berust het toezicht bij het Rijk.
57
Voorzitter Gerrit Jan Swinkels van SER Brabant “Met deze voorstellen zal het doel van een provincie met een krachtig en eigentijds profiel worden gerealiseerd.” SER Brabant houdt een pleidooi voor krachtig flankerend landbouwbeleid om de noodzakelijke verduurzaming van de agrofood sector te realiseren.
Directeur Nol Verdaasdonk van de Brabantse Milieufederatie (BMF) “Wij ondersteunen de provinciale inzet op versterking en uitbouw van innovatieve economische clusters, want die leveren schone werkgelegenheid én inkomsten.”
Voorzitter Thijs Kuipers van de Brabantse Netwerkbibliotheek “Er worden gezamenlijk nieuwe diensten en producten ontwikkeld en er wordt professionele ondersteuning geboden op het gebied van marketing en ICT. Deze samenwerking en ondersteuning zijn cruciaal in een periode waarin de bibliotheek door de opkomst van nieuwe media sterk in beweging is. Als de provincie NoordBrabant zou besluiten deze zaken niet meer te subsidiëren, dan heeft dat direct gevolgen voor de dienstverlening aan de klanten en gebruikers van de b ibliotheken.”
Programmamanager Eunice Lionarons van Palet “Wij hebben begrip voor het feit dat de provincie voor een zware opgave staat. Stimulering van economie kan echter niet zonder integratiebeleid.”
Fontys Hogescholen, Avans Hogeschool, NHTV, TU Eindhoven en Universiteit van Tilburg De Agenda van Brabant en het plan Hoger Onderwijs Brabant hebben duidelijke verbindingen, vanuit met name de thema’s maintenance, transitie-energie, sociale innovatie, woon- en leefklimaat en ondernemerschap.”
Wim Thuis, CDA “De Agenda van Brabant geeft energie en toont betrokkenheid. We moeten wel de balans vinden in de uitwerking. Het verenigingsleven is de kern van Brabant. We zijn dan ook vóór het behoud van ondersteuning aan vrijwilligersorganisaties en ouderenverenigingen.”
Hermen Vreugdenhil, CU-SGP “Durven we scherpe keuzes te maken en los te laten? Taken over te laten aan rijk en gemeenten? Het voortbestaan van provincies staat op de helling. Juist daarom moet het nu over onze kerntaken gaan. We laten taken los, maar pakken de regie waar het nodig is.”
Aloysia Jetten, Brabantse Partij “Onze regio komt er na een slechte tijd altijd weer goed uit. Op kale grond groeit niks, dus je moet veel doen om te overleven. Daarom zijn de Brabantse boeren zo creatief. We moeten kiezen voor kwaliteit, voor onze eigen Brabantse agrosector.”
Evert van Schoonhoven, GroenLinks: “De beleidseffecten van bezuinigingen, maar ook voor investeringen zijn soms moeilijk zichtbaar te maken. Het is daarom goed om alert te zijn op onbedoelde en ongewenste effecten.”
Deel 2 Afronding 足takendiscussie Profielversterkend ombuigen
Inhoud
1 Historie takendiscussie Provinciale Staten
64
2 Profielversterking als kader
65
3 Profielversterkend ombuigen
66
4 Gevolgen voor personeel en organisatie
68
5R elatie tot medeoverheden en maatschappelijke partners
69
63
1H istorie takendiscussie Provinciale Staten
gegeven op basis van deze richtinggevende uitgangs punten en met gebruikmaking van het door de stuurgroep ontwikkelde afwegingskader, voorstellen te doen ter
Interne takendiscussie provincie
afronding van de takendiscussie.
Noord-Brabant In de vorige bestuursperiode (2003 – 2007) hebben Provinciale Staten de Stuurgroep Kerntaken ingesteld om voorstellen te doen ten behoeve van een te voeren taken discussie. De stuurgroep Kerntaken heeft hierop een rapport uitgebracht dat door Provinciale Staten besproken is. In het Bestuursakkoord 2007 – 2011 is vervolgens opgenomen dat de takendiscussie voortgezet en afgerond moet worden. Dit heeft er, mede ter uitvoering van het amendement van 27 juni 2008, toe geleid dat een ver volgopdracht aan de stuurgroep Kerntaken is gegeven om een kerntakendiscussie in de Staten voor te bereiden. De stuurgroep heeft deze opdracht als volgt opgepakt: • Er is een visie geformuleerd op de positie van de provincie Noord-Brabant als middenbestuur. • Er is een van deze visie afgeleid afwegingskader voor de beoordeling van (toekomstige) provincietaken opgesteld. • Het (huidige) provinciale takenpakket is geïnventari seerd, geanalyseerd en conclusies en aanbevelingen zijn geformuleerd als basis voor een door Provinciale
Veranderde context takendiscussie
Staten te voeren discussie.
Medio 2009 werd duidelijk dat de context waarin de provincie Noord-Brabant de discussie over haar taken
Belangrijk vertrekpunt voor het werk van de Stuurgroep
voerde, stevig veranderd was. De discussie over de rol,
Kerntaken vormde het Bestuursakkoord Rijk-Provincies, en
verantwoordelijkheden en toegevoegde waarde van de
het hieraan ten grondslag liggende rapport Ruimte, Regie
provincies laaide op en de noodzaak van het rijk, mede
en Rekenschap van de commissie decentralisatievoor
door de gestegen uitgaven vanwege de kredietcrisis, om
stellen provincies (hierna te noemen: cie. Lodders). Hierin
de komende jaren ingrijpend te bezuinigen heeft er toe
staat als uitgangspunt verwoord dat provincies samen
geleid dat ook de financiële situatie van de provincies de
met rijk en gemeenten de decentrale eenheidsstaat
komende jaren onder druk staat. De interne takendiscussie
vormen. Er is geen hiërarchie tussen de bestuurslagen.
van de Provincie Noord-Brabant kan niet los worden
De provincies hebben een open huishouding: zij voeren,
gezien van deze externe ontwikkelingen.
naast de taken die zij in medebewind uitoefenen, op eigen initiatief taken uit.
Over deze ontwikkelingen zijn Provinciale Staten per brief de dato 23 december 2009 geïnformeerd (voortgang
In april 2009 heeft de stuurgroep haar rapportage op
‘Agenda van Brabant’). In de brief heeft het college van
geleverd. Het rapport heeft als uitgangspunt gediend
Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant drie vertrek
voor een op 10 juli 2009 gehouden statendebat. In het
punten geformuleerd van waaruit de discussie over taken
bijbehorend besluit hebben Provinciale Staten een vijftal
vervolgens verder is voorbereid:
richtinggevende uitgangspunten vastgesteld voor de rollen en taken van de provincie Noord-Brabant:
a Helder en herkenbaar profiel b Integraal perspectief c Toegevoegde waarde d Ieder zijn verantwoordelijkheid e Samenwerking
• De Agenda van Brabant: heroriëntatie op de maat schappelijke uitdagingen en kernopgaven voor de Provincie Noord-Brabant en de daar aan te koppelen taken en investeringen; • De interne takendiscussie, zoals geïnitieerd door Provinciale Staten en voorbereid door de Stuurgroep Kerntaken (zie hierboven);
Daarbij hebben Provinciale Staten aan het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant de opdracht
64
• De externe takendiscussie, geïnitieerd door het IPO, mede in reactie op de actuele politieke discussies over
het regionale omgevingsbeleid vanuit een ruimtelijk
de positie van de provincies, die worden gevoerd naar
economisch perspectief.
aanleiding van het rapport Lodders en de door het kabinet ingestelde heroverwegingscommissies.
• De kerntaken van provincies bevinden zich op het gebied van:
Tussenstand externe takendiscussie
- Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en inrichting (w.o. waterbeheer)
In het najaar van 2009 is, onder leiding van het IPObestuur, door de gezamenlijke provincies een traject door
- Milieu, energie en klimaat
lopen gericht op het realiseren van een scherp landelijk
- Vitaal platteland
provincieprofiel. Inzet van dit profiel is om te komen
- B ereikbaarheid van de regio
tot een set van afspraken met het rijk over de aan het
- Regionaal economisch beleid
provincieprofiel te koppelen specifieke rollen, taken en
- Culturele infrastructuur en monumentenzorg
financiële middelen. Door de val van het kabinet is het
- Kwaliteit van het openbaar bestuur
lastig te voorspellen wanneer en vanuit welke inzet gesprekken met het rijk gevoerd gaan worden.
Provincies hebben een wettelijke taak op het terrein van Jeugdzorg.
Inmiddels zijn op 1 april jongstleden de rapporten van
Op sociaal gebied concentreren de provincies zich op
de Brede Heroverwegingscommissies openbaar gemaakt.
periodiek signaleren en agenderen van vraagstukken en
Eén van deze commissies, onder leiding van Chris
tekortkomingen. De uitvoering ligt bij gemeenten.
Kalden (directeur van Staatsbosbeheer), heeft zich bezig gehouden met mogelijke bezuinigingen op het
Bij de uitvoering van de kerntaken, geldt een aantal
openbaar bestuur. De heroverwegingsrapporten zullen
uitgangspunten:
documenten vormen bij de aanloop naar de verkiezingen en de daarop volgende kabinetsformatie. In de voorlopige
1 Helder en herkenbaar profiel: bovenlokaal
verkiezingsprogramma’s van vrijwel alle politieke partijen
De provincie Noord-Brabant geeft invulling aan haar
zijn elementen van bestuurlijke herinrichting, in meer of
wettelijke en autonome verantwoordelijkheden vanuit
minder uitgewerkte vorm, terug te vinden. Dit zal van
drie kernrollen:
belang zijn voor de toekomstige rol, taken en (financiële)
- gebieds- of regioautoriteit;
positie van de Provincie Noord-Brabant.
- zorgdragen voor uitvoering; - systeemtoezichthouder/kwaliteitsbewaker.
2 Profielversterking als kader
2 Integraal perspectief:
De veranderde context waarbinnen de takendiscussie
De provincie Noord-Brabant is verantwoordelijk voor een
gevoerd wordt, maakt het noodzakelijk dat de provinciale
evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de regio via
takendiscussie bijdraagt aan een profielverheldering en –
een integrale aanpak van vraagstukken (people, profit,
versterking voor de Provincie Noord-Brabant. De door
planet). Het zwaartepunt van de provinciale verantwoor
Provinciale Staten aan het college meegegeven richting
delijkheid ligt op het terrein van ruimtelijk- economische
gevende uitgangspunten voor de takendiscussie, het advies
en culturele infrastructuur. Vanuit de integrale verantwoor
van de commissie Lodders en het vanuit het IPO opgestelde
delijkheid voor de Brabantse samenleving wordt geen
profiel provincies komen op dit punt dan ook in belangrijke
domein op voorhand uitgesloten.
mate met elkaar overeen. Telkens wordt gepleit voor een krachtig en zelfbewust provincieprofiel, waarin sprake is van
3 Toegevoegde waarde:
een heldere focus als het gaat om taken en rolopvatting.
• Als gebiedsautoriteit ontwikkelt de provincie een integrale visie op Noord-Brabant.
De volgende profielversterkende uitgangspunten zijn
• De provincie Noord-Brabant focust op de uitvoering
daarom vertrekpunt geweest bij de verdere uitwerking
van die taken waarmee ze aantoonbaar het verschil
van de takendiscussie:
kan maken. • De provincie Noord-Brabant gaat versnippering van
• Provincies hebben een autonoom bestuur. Zij kunnen op
provinciale inzet en middelen zoveel mogelijk tegen.
eigen initiatief taken uitvoeren en hun financiën inzetten voor zover de nationale wetgever daarover niet anders
4
heeft beslist.
De provincie Noord-Brabant is scherp in het bepalen of
• Het zwaartepunt ligt bij de verantwoordelijkheid voor
Ieder zijn verantwoordelijkheid:
een taak een provinciale verantwoordelijkheid of een
65
verantwoordelijkheid van anderen betreft. Ze neemt geen
substantiële bezuinigingen is een opgave. De provincie
taken en verantwoordelijkheden van partners over.
Noord-Brabant heeft beide opgaven met elkaar verbonden. Door een profielversterkend provinciaal basistakenpakket1
5 S amenwerking:
samen te stellen en voorstellen te doen voor het afbouwen
De provincie Noord-Brabant brengt partijen bij elkaar
en/of ‘dunner’ doen van taken, versterkt de provincie
om tot een gezamenlijke visie en afspraken te komen.
Noord-Brabant de komende jaren enerzijds haar profiel
Zij erkent dat veel maatschappelijke opgaven alleen
en geeft zij anderzijds invulling aan benodigde structurele
vanuit partnerschap en in samenwerking opgepakt
bezuinigingen (zie de bijlagen “Voorstellen takentransitie”
kunnen worden.
en “Voorstellen financiële ombuigingen bij takentransitie”).
Deze uitgangspunten resulteren erin dat de provincie
Ter realisatie van de profielversterkende ombuigingen is
Noord-Brabant alleen een taak heeft als:
de volgende werkwijze toegepast:
• De taak is gebaseerd op een van de kernrollen: - gebieds- of regioautoriteit;
Stap 1
- zorgdragen voor uitvoering;
Voor elke productgroep van de begroting is een richting
- systeemtoezichthouder/kwaliteitsbewaker
gevende bezuinigingstaakstelling (in %) over de structurele
• Het een wettelijke taak betreft, of
autonome middelen van de betreffende productgroep
• Een bovenlokale opgave betreft vanuit een provinciale
vastgesteld2 (zie bijlage “Voorstellen financiële om
ruimtelijk-economische integrale gebiedsvisie (incl.
buigingen bij takentransitie”).
cultuurhistorie en spreiding culturele voorzieningen), of • Het een taak betreft op het gebied van de kwaliteit
De toegekende richtinggevende taakstellingspercentages
van het openbaar bestuur en toezicht (Wettelijke toe
lopen uiteen van 15%, 25%, 40% tot 60%. Deze richting
zichtstaak. Lodders-taak op het gebied van de kwaliteits
gevende bezuinigingstaakstellingen zijn gemotiveerd
zorg openbaar bestuur), of
op basis van het hiervoor genoemde afwegingskader en
• Het een taak betreft die past binnen de provincie als
werken profielversterkend:
opdrachtgever van de uitvoering in de regio. • De taak niet tot structurele ondersteuning van gemeenten leidt. • Er op het betreffende taakgebied geen bestaande af spraken/initiatieven tussen rijk en gemeenten bestaan. • Het een taak betreft waarmee de provincie daad
• 15% is het minimumpercentage. Dit geldt voor alle productgroepen, ervan uitgaande dat door kritisch te kijken naar (de uitvoering van) het bestaande autonome takenpakket 15% efficiency besparing op de autonome inzet in alle gevallen gerealiseerd moet kunnen worden;
werkelijk het verschil kan maken. • 25% is gehanteerd voor die productgroepen die welis waar kerntaken van de provincie omvatten, maar
3 Profielversterkend ombuigen
waarvoor relatief veel structurele autonome middelen
Het afwegingskader uit de vorige paragraaf is leidend
beschikbaar zijn en/of waar veel structurele middelen
geweest in het opstellen van voorstellen voor de afbouw-
uit doeluitkeringen voor ingezet worden. Zo valt de
en het anders organiseren van taken. De opgave voor
productgroep natuur- bos en landschap bijvoorbeeld
de provincie Noord-Brabant is echter niet alleen het
onder de 15% categorie omdat verhoudingsgewijs
versterken van het eigen profiel. Ook het realiseren van
sprake is van weinig structurele middelen uit doeluit
1 In het werkdocument Statendag 12 februari is aangegeven dat
bezuinigingen zijn bovendien alleen over die structurele
de wettelijke taken en de provinciale taken die passen binnen
autonome middelen berekend, waarover daadwerkelijk
de adviezen van de commissie Lodders, samen het provinciaal
bezuinigd kan worden. Dat wil zeggen dat, bijvoorbeeld,
basistakenpakket vormen.
kapitaallasten over reeds gedane investeringen, e.d., niet
2 Omdat er structureel bezuinigd moet worden, kan alleen
mee zijn genomen in de berekende bezuinigingstaak
bezuinigd worden op de structurele autonome provinciale
stellingen, aangezien deze niet meer te beïnvloeden zijn.
middelen. Omdat in 2014 vrijwel alle trajecten waaraan
De totale bezuinigingstaakstelling is uiteindelijk over circa
tijdelijke autonome middelen gekoppeld zijn, ten einde zijn
€ 275 mln aan beïnvloedbare, structurele autonome
(bijv. programmagelden BA 2007-2011, Samen Investeren
middelen berekend.
in BrabantStad, e.d.), is 2014 als uitgangspunt genomen voor de berekening van de structurele autonome middelen waarover bezuinigd kan worden. De taakstellingen voor de
66
keringen en weinig autonome middelen. Dit in tegen stelling tot, bijvoorbeeld, een aantal productgroepen binnen Verkeer- en Vervoer, die daarom onder de 25% categorie vallen. • 40% is gehanteerd voor productgroepen waarbinnen de specifieke taken momenteel niet voldoen aan de criteria van het afwegingskader (lokaal, verantwoordelijkheid van derden, e.d.), maar die wel onderdeel zijn van het provinciale ruimtelijk-economische en/of culturele domein. • 60% is gehanteerd voor productgroepen die, op basis van het afwegingskader van de Stuurgroep Kerntaken en de cie. Lodders, geen basistaken voor de provincie bevatten. Deze productgroepen representeren geen zelfstandige opgaven. Ze zijn hooguit onderdeel van een integrale opgave. De rol van de provincie richt zich voornamelijk op signaleren, agenderen en monitoren3. Op basis van de aan de productgroepen toebedeelde procentuele taakstellingen, is het mogelijk een structurele totaalbezuiniging van circa € 67 mln te realiseren (24,4 % over circa € 275 mln aan totaal structurele autonome middelen). Stap 2 De takentransitie van de provincie Noord-Brabant moet zoals gezegd niet alleen profielversterkend werken, maar moet ook tegemoet komen aan de bezuinigingsdruk. Inmiddels is de inschatting dat de provincie Noord-Brabant structureel voor circa € 75 mln zal moeten bezuinigen. Deze inschatting is gebaseerd op de volgende financieelbeleidsmatige uitgangspunten:
a e en korting van € 50 mln als Brabants aandeel in de totale uitname Provinciefonds ad € 300 mln;
b t eruglopende inkomsten motorrijtuigenbelasting op lopend naar €10 mln per jaar, mede als gevolg van het fiscaal gunstiger beprijzen van zuinige auto’s;
3 Op productgroepniveau is nergens gekozen voor een 100% korting, omdat de integrale aard van de opgaven van de provincie altijd enige financiële inzet verlangt op de mee koppelende belangen. Binnen de productgroepen zijn op concreet taakniveau bezuinigingspercentages gehanteerd variërend van 15% tot 100% (volledige afbouw van een specifieke taak binnen een productgroep). Het gemiddelde percentage van de bezuinigingen op taakniveau binnen een productgroep, vormt het bezuinigingspercentage voor de betreffende productgroep.
c e en knelpunten- en risicoreservering van € 15 mln (o.a.
maar dat tevens sprake moet zijn van een reductie van
indexering, krimp Profinciefonds als gevolg van krimp
apparaatskosten en kapitaallasten (voor zover het geen
Rijksbegroting. Het betreft een absolute ondergrens voor wat betreft te verwachten aanvullende consequenties van rijkshandelingen.);
d n iet in het € 75 mln scenario zitten de effecten van
lasten van reeds gedane investeringen betreft). • Gezien het feit dat veel taken van de provincie Noord-Brabant bestuurlijk en/of juridisch gebonden zijn (convenanten, e.d.), kunnen de bezuinigingen alleen
ombuigingen die het nieuwe Kabinet zal initiëren
dan door afbouw van taken/anders organiseren
en die, tot onbekende hoogte, doorwerken in de
van taken gerealiseerd worden, wanneer rekening
provinciale financiën (bijv. bezuinigingen op
gehouden zal worden met een afbouwritme van taken.
specifieke uitkeringen van het rijk);
e v erwerkt is voorts de PS besluitvorming over de Essent
In de bijlage van de financiële ombuigingsvoorstellen
investeringsagenda alsmede de investeringsagenda
is te zien dat de omvang van de bezuinigingen die per
infra (€50 mln per jaar);
productgroep gerealiseerd worden door middel van
f h andhaving van de horizonplanning, waarbij alle
afbouw/anders organiseren van taken, tussen 2012
bestuursakkoordprogramma’s aan het einde van iedere
en 2015 geleidelijk oploopt (zie bijlage Voorstellen
bestuursperiode worden gestopt en de hieruit bespaarde
financiële ombuigingen bij takentransitie). Hieronder
middelen (beperkt tot een maximum van € 50 mln per
vindt u een overzicht van de oploop van de bezuinigingen
jaar) beschikbaar komen bij een nieuw bestuursakkoord.
die g erealiseerd worden door taakafbouw/anders organiseren van taken tussen 2012 en 2015, op totaal
Op basis van de bovenstaande inschatting van de
niveau.
bezuinigingsnoodzaak, zijn ombuigingsvoorstellen ter waarde van € 67 mln niet toereikend. Daarom is er bovenop de initiële taakstellingen, nog circa € 8 mln aan aanvullende profielversterkende ombuigingsvoor stellen gedaan.
Bezuiniging door afbouw en anders organiseren van taken 2012
€ 33.806.452
2013
€ 38.162.285
wordt, telt op tot circa € 75 mln, zodat voldaan wordt
2014
€ 56.787.127
aan de bezuinigingsopgave van € 75 mln (zie de bijlage
2015
€ 75.930.885
De structurele bezuiniging die door taakafbouw en het anders organiseren van taken nu uiteindelijk gerealiseerd
“Voorstellen financiële ombuigingen bij takentransitie”). Per begrotingsprogramma/productgroep is in een aparte bijlage (op hoofdlijnen) aangegeven wat de basistaken
• De ‘afbouwperiode’ 2012 – 2014/2015 (waarin
zijn die we binnen dit financieel perspectief blijven doen
de benodigde bezuinigingen nog niet volledig door
(wettelijke taken en taken die passen bij het provinciaal
afbouw en ombuiging van taken gerealiseerd kunnen
profiel) en welke taken we ter realisatie van de financiële
worden) zal financieel moeten worden overbrugd.
ombuigingen en de provinciale profielversterking niet meer
Dit zal verwerkt worden in de Voorjaarsnota 2010,
doen of anders/dunner doen (zie de bijlage “Voorstellen
waarbij ook bijstellingen voor 2010-2011 zullen
takentransitie”).
worden betrokken.
Gehanteerde randvoorwaarden takentransitie en bijbehorende financiële ombuigingen • Indien een productgroep haar taakstelling niet volledig
4G evolgen voor personeel en organisatie
kan waarmaken terwijl een andere productgroep meer
Het ombuigen en anders organiseren van taken impliceert
kan bezuinigen, heeft in de voorstellen voor financiële
ook een formatiekrimp (reductie apparaatskosten). De
ombuigingen tussen gerelateerde productgroepen soms
provinciale organisatie zal de komende jaren krimpen
een beperkte verevening plaatsgevonden (zie bijlage
van 1390 naar 1000 fte.
“Voorstellen financiële ombuigingen bij takentransitie”). • Uitgangspunt bij het realiseren van de financiële ombuigingen is dat niet alleen bezuinigd wordt op de aan de productgroepen gekoppelde programmagelden,
68
Deze reductie komt voort uit twee bewegingen:
1 Formatiereductie als gevolg van taken die niet meer of ‘dunner’ uitgevoerd gaan worden. Hierbij gaat het in
totaal om circa 165 fte. Deze formatiereductie zal
gebouwd. Vanzelfsprekend worden eerder gemaakte
een concrete bijdrage leveren aan de financiële
afspraken hierbij gerespecteerd.
bezuinigingen.
2 Formatieverplaatsing naar, bijvoorbeeld, RUD’s en/of
In de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het open
agentschappen. Hierbij gaat het in totaal om circa 225
baar bestuur in Noord-Brabant hanteert de provincie de
fte’s. De beweging past binnen de door Provinciale
eigen verantwoordelijkheid van gemeenten als vertrek
Staten vastgestelde kernrol ‘opdrachtgever van de
punt. In uitzonderlijke gevallen ondersteunt de provincie
uitvoering’. De provincie legt zich in de toekomst toe
Noord-Brabant gemeenten. De ondersteuning is tijdelijk
op haar regie- en opdrachtgeversfunctie. Uitvoerende
van aard en alleen aan de orde als het provinciaal belang
taken, zoals operationele handhaving, zijn daarbinnen
wordt geschaad, de gemeentelijke uitvoering van een
niet langer kernactiviteit en worden extern belegd.
wettelijke taak in gevaar komt of de gemeentelijke dienst
Deze formatieverplaatsing leidt in eerste instantie niet
verlening aan burgers in gevaar komt. De provincie
tot financieel voordeel (bezuiniging), behalve dan dat
Noord-Brabant zal doorlopend in gesprek blijven met de
voorafgaand aan een eventuele formatieverplaatsing
Vereniging van Brabantse Gemeenten, over wat gezamen
altijd eerst minimaal een efficiencybezuiniging van 15%
lijk gedaan kan worden om de kwaliteit van het openbaar
over de inzet van autonome middelen op deze taken
bestuur in Noord-Brabant te versterken.
gerealiseerd zal worden. Ook maatschappelijke partners kunnen direct of indirect Ten aanzien van de RUD’s wordt momenteel nog
geraakt worden door het terugtreden van de provincie
gesproken over de taakverdeling tussen de verschillende
op sommige taken. De provincie Noord-Brabant zal een
overheden op het terrein van vergunningverlening en
zorgvuldig proces betrachten waar het organisaties betreft
handhaving. Op het moment dat door de provincie
die financieel worden gekort. Er zal een termijn worden
eventueel bevoegdheden zullen worden overgedragen,
gehanteerd van maximaal vier jaar waarbinnen de af
kan dit alsnog leiden tot verdere provinciale bezuiniging.
bouw geleidelijk plaatsvindt. De provincie Noord-Brabant
Uitgangspunt is dat een bezuiniging geen gevolg heeft
zal daarbij gezamenlijk met de partners de gevolgen
voor de kwaliteit van de handhaving.
bespreken en mogelijkheden verkennen.
Dit alles zal consequenties hebben voor de medewerkers.
Met de organisaties waarmee structurele relaties blijven
Wij willen daarbij gedwongen ontslagen voorkomen.
bestaan omdat zij een rol vervullen in een provinciale
Het is helder dat een dergelijke beweging tijd en zorg
kerntaak, zal in het najaar van 2010 overlegd worden
vuldigheid vraagt. De uiteindelijke concrete invulling
hoe hun werkwijze aangepast kan worden aan het
wordt vormgegeven vanuit betrokkenheid en advisering
nieuwe profiel van de provincie Noord-Brabant.
door de Ondernemingsraad en dient te passen binnen een, op een sociaal kaderplan gebaseerd, Statuut.
5R elatie tot medeoverheden en maatschappelijke partners De provincie Noord-Brabant erkent dat de provinciale bezuinigingen gemeenten direct of indirect kunnen raken, in een context waarin toch al sprake is van toe nemende taakverzwaring voor en financiële druk op gemeenten. Benadrukt moet echter wel worden dat de provincie Noord-Brabant met haar bezuinigingen de rollen en verantwoordelijkheden van gemeenten herbevestigt. Er is geen sprake van een decentralisatie van taken naar gemeenten. De afgelopen jaren is via extra beleid geld beschikbaar geweest voor taken die niet tot het natuur lijke domein van provincies behoren. Doordat nu focus wordt aangebracht, zullen dit soort taken worden af
69
Bijlage 1 Takentransitie 01 Bestuur
Wettelijke taken
Basistakenpakket (wettelijk + Lodders)
•W ettelijke actieve informatieplicht m.b.t. beleid en besluiten.
• Verantwoordelijkheid kwaliteit regionaal openbaar bestuur
Op aanvraag passieve informatieplicht. •O ndersteuning en advisering t.b.v. wettelijke taken CdK (burgemeestersbenoemingen; werkbezoeken gemeenten; bevorderen samenwerking rijksfunctionarissen in de provincie, provinciebestuur, gemeentebesturen en waterschapsbesturen, ombudsfunctie, contacten Koninklijke Huis, toekennen
• Met herziening van het interbestuurlijk toezicht (cie. Oosting), gaat de provincie integraal toezicht houden op de gemeenten behoudens de taken waarop wij geen expertise hebben (vanaf 2012); • Er wordt (financieel) toezicht gehouden op de gemeenten en waterschappen;
Koninklijke predikaten, verwerking verzoeken tot onder
• Er is een wettelijke toezichtstaak op het proces van gemeen
scheidingen, Burgerjaarverslag, coördinatie onderhoud
telijke initiatieven tot herindeling. De provincie adviseert de
en instandhouding grenspalen NL – België, Voorlopige
minister hierover. De provincie bewaakt dat een perspectiefrijke
voorzieningen werk- en b ijstand)
en duurzame oplossing is nagestreefd en de oplossing in
• Geschillencommissie bij vaststelling beleidsplan politie
de regionale samenhang past. Ook heeft de provincie de
• Afhandeling bezwaar- en beroepschriften binnen de wettelijke
bevoegdheid herindelingen te initiëren.
termijn en volgens de gestelde kwaliteitseisen (regelingenbank) • Interbestuurlijk toezicht (gemeenten en waterschappen)
De opgave is het bevorderen van kwalitatief krachtige Brabantse
• Taken gemeentelijke herindeling
mede-overheden, die de eigen wettelijke opgaven goed uitvoeren.
• Toezicht op gemeenschappelijke regelingen
• Integraal toezicht op het voldoen aan de wettelijke kwaliteits
• Financieel toezicht (gemeenten en waterschappen) • T aken veiligheid, o.a. vanuit ambtsinstructie CdK en wet rampen en zware ongevallen (i.a.v. wet veiligheidsregio’s 2010)
normen door de gemeenten. Aandacht voor gemeenten met een hoog risicoprofiel. • Knelpunten signaleren en in uitzonderlijke gevallen gemeenten ondersteunen (tijdelijk, op verzoek, geen verantw.h overnemen) • In regionale samenwerkingsarrangementen sturen op boven lokale/ bovenregionale en provinciale belangen en opgaven. Uitgangspunten: eigen verantwoordelijkheid van gemeenten en waterschappen, centraal wat moet, decentraal wat kan, gemeente is eerste overheid voor uitvoering lokale taken en dienstverlening aan burgers.
02
•V aststellen PVVP door Provinciale Staten binnen de wettelijke
PS hebben de wettelijke verantwoordelijkheid een PVVP vast te
Verkeer
kaders, met in achtneming van de Rijksdoelen uit het Nationaal
stellen, waarin de ambities uit het Nationaal Verkeer- en Vervoer
en
Verkeer- en Vervoersplan: betrekken van meest belanghebbende
plan doorvertaald moeten zijn. Als uitwerking van het PVVP
vervoer
bestuursorganen bij voorbereiding PVVP, ruimtelijke inpassing
worden beleidsnota’s en uitvoeringsagenda’s opgesteld. De
en milieu-inpassing; fasering, prioritering, bekostiging en
hierin benoemde projecten zijn opgenomen in de Dynamische
planning uitvoering gemeenten.
Beleidsagenda. Projecten worden of door de provincie zelf uit
•O penbaar aanbesteden concessies regionaal openbaar vervoer
gevoerd, of door partners. Wettelijke en autonome taken dragen gezamenlijk direct bij aan de hoofdopgave efficiënt en robuust
•B DU-uitkeringen intergemeentelijk verkeers- en vervoerbeleid
verkeers- en vervoerssysteem.
•Z orgplicht provinciale wegen: o.a. bouw, onderhoud, verkeers
Als gebiedsautoriteit zal de aandacht meer gericht worden op
maatregelen, e.d. (Wegenwet en Wegenverkeerswet). • Zorgplicht provinciale wegen in beheer lokale besturen
regie en minder op uitvoering. Meer nadruk op integrale samenwerking in kader van MIRT gebiedsverkenningen. De samenwerking met gemeenten binnen het Netwerkprogramma BrabantStad en de gebiedsgerichte aanpak (GGA) wordt gecontinueerd ten einde (gezamenlijk) de PVVP doelstellingen te realiseren.
70
Te vervallen taken
Wat doen we anders/dunner
-
• Een bescheiden provinciale rol als toezichthouder (sober en op afstand). Voorop staan de horizontale vormen van controle en verantwoording (Raad controleert B&W). Streven naar doelmatig en effectief toezicht door gebruik te maken van systeemtoezicht. Risicoanalyses en gedifferentieerd toezicht maken onderdeel hiervan uit. Bij gemeenten en waterschappen met een laag risicoprofiel toezicht sterk beperken; • Minder ondersteuning en advies aan gemeenten; • Beperken autonome plus op wettelijke taken • Beperking rol veiligheid (bij in werking treden wet op de Veiligheids regio’s) • Daarnaast: meer focus in Europese subsidieprogramma’s, bv POP, structuurfondsen, Interreg.
• Geen financiering en ondersteuning van gemeentelijk beleid en/of lokale projecten vanuit autonome middelen, uitsluitend vanuit de BDU. • Ontwikkelfunctie OV is na 2015 (bij de nieuwe concessie) in principe
• Regulier onderhoud wordt later (of beperkter) en sober uitgevoerd, zonder dat de veiligheid in het geding komt. • Op basis van (gedeeltelijk nog te ontwikkelen) goede operationele
aan te merken als te vervallen taak. Dit betekent concentreren op het
beleidskaders de kosten van randvoorwaardelijke zaken terugbrengen.
behoud van de OV-basiskwaliteit zoals we die nu kennen en beheer
• Temporiseren van een aantal projecten waarin vervangingsinvesteringen
van het bestaande OV.
zijn opgenomen. • Minder financiering van kleinschalige projecten op het gebied van fiets, stedelijke distributie, verkeersveiligheid en DVM. • Minder kleinschalige pilots op diverse terreinen (leidt tot bezuiniging op fte’s). • Minder pilots verkeersveiligheid en afbouw Brabants Verkeersveilig heidslabel (De Brabantse ambitie om meest verkeersveilige provincie te zijn is geen wettelijke ambitie die voortvloeit uit het NVVP).
71
Takentransitie 03 Water vervolg
04 Milieu
Wettelijke taken
Basistakenpakket (wettelijk + Lodders)
• • • • • • • • • • •
De provincie heeft wettelijke taken, is gebiedsautoriteit en opdrachtgever en toezichthouder van de kwaliteit van uitvoering door de waterschappen. Het huidige beleidskader is het Provinciaal Water plan, vastgesteld in november 2009. Water neemt daarnaast een belangrijke plaats in binnen de Structuurvisie RO.
V aststellen provinciaal waterplan (incl. KRW) Provinciale waterverordeningen Vergunningverlening en ontheffingen Actuele en toegankelijke watergegevens Toezicht waterschappen Veiligheidsnormen Toezicht primaire waterkeringen G oedkeuring projectplannen primaire waterkeringen Onderhoud provinciale vaarwegen T oetsing gemeentelijke rioleringsplannen en watertoets G ewenst grondwater- en oppervlaktewaterregime in Natura2000-gebieden •A anwijzen beheerder provinciale watersystemen • I nstandhoudingsdoelstelling KRW; garanderen grondwater voor menselijke consumptie •O nderzoeksverplichting schade grondwateronttrekkingen
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
05 Natuur, bos en landschap
• • • •
• Regie op uitvoering Provinciaal Waterplan; • Tegengaan verdroging/vernatting ten behoeve van natuur via integrale gebiedsontwikkeling (reconstructie, gebieds ontwikkeling SVRO); • Realisatie waterkwaliteit en coördinerende taak hoogwater bescherming ten behoeve van gezonde leefomgeving; • Integrale visie Deltawateren en ontwikkeling integraal waterbeheer; • Kaderstelling voor waterschappen en toezicht op uitvoering beleid door waterschappen.
Provinciaal Milieubeleidsplan Vergunningverlening/ontheffingen Taken MER Luchthavenbesluiten Informatieplicht milieu-informatie Doorvertaling kaders terugdringing milieubelasting Risicokaart Samenwerkingsprogramma luchtkwaliteit Jaarrapportages Milieu-onderzoeken Kassiersfunctie externe veiligheid Opstellen saneringsprogramma’s externe veiligheid Bijdrage lokale plannen drempelwaardes luchtkwaliteit Vastellen geluidzones regionale industrieterreinen, geluid belastingskaarten en actieplannen provinciale wegen Uitvoering EU-richtlijn geluid, goedkeuring Stap-3 besluiten geluid gemeenten Beleid en activiteiten stiltegebieden Wettelijke taken bodemonderzoek Wettelijke taken ontheffingenwet en kaderrichtlijn afval Nazorg stortplaatsen
Vergunningverlening Natuurbeschermingswet Beheersplannen Natura2000 Begrenzen/aanwijzen EHS en compensatie Meerjarenprogramma landelijk gebied (conform WILG), zorg realisatie gebiedsgericht beleid • Begrenzen nationale landschappen
De zorg voor natuur en landschap is een onderdeel van de integrale verantwoordelijkheid in het ruimtelijk-fysieke domein. De rol van de provincie is gebiedsautoriteit en opdrachtgever, zorgdragen voor uitvoering. Daarnaast heeft de provincie veel wettelijke uitvoeringstaken (Groene Wetten). In de Structuurvisie RO kiest de provincie voor ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit. Natuur en landschap hebben hierbinnen een groot aandeel. Huidig beleidskader Natuur- en landschaps offensief 2002, actualisatie 2010 in voorbereiding. We realiseren opgaven via additionele bijdragen aan de aan pak voor het landelijke gebied (ILG/PLG) en het MIRT. Daarnaast inzet van autonome middelen. • Realisatie van natuur door koppelen aan integrale gebieds ontwikkeling zoals via reconstructie landelijk gebied, MIRT agenda en de gebiedsontwikkeling SVRO; • Versterken kwaliteit van het landschap (SVRO) zoals via integrale gebiedsontwikkeling en provinciale landschappen.
72
4
Te vervallen taken
Wat doen we anders/dunner
• Stopzetten bijdragen aan uitvoering agrarisch grondwaterbeheer (lokaal); • Stopzetten inzet op actief randenbeheer en aanpak diffuse bronnen (lokaal, verantwoordelijkheden overnemen van derden); • Stopzetten ondersteuning gemeenten bij watertaken (verantwoordelijkheid derden);
•A anpassen ambitieniveau onderhoud waterwegen door waterschappen.
•G een lokale, gemeentelijke projecten incl. financiering mbt milieu beleid, minder stimuleringsregelingen. (stoppen subsidieregelingen en ECNC, korten Telos, BMF, IVN); • Geen natuur- en milieueducatie • Geen duurzaam bouwen; • Geen zelfstandig (economisch) landbouwbeleid • Geen zelfstandig klimaatbeleid; • Geen afvalmining • Geen Actief bodem beheer de Kempen (vanaf 2015).
•M inder taken door verschuiving van bevoegdheden Wet Milieubeheer naar gemeenten vanaf 2012 - 2013 (onder voorwaarde van inwerking treding betrokken wetgeving - het BOR - en de start van de regionale uitvoeringsdiensten voor vergunningverlening, toezicht en handhaving de RUD’s). •G een vooroverleg met bedrijven in het kader van vergunningverlening; •E fficiency in uitvoering wettelijke taken Bodem. Geen eigen uitvoerings trajecten bodemsanering; • Geen ondersteuning lokale initiatieven; • Efficiency advertentiekosten. • Minder intensief MER taken uitvoeren. •M inder toezicht door selectiever optreden bij bodemsanering, ontgrondingen en grote grondwateronttrekkingen; •S limmer toezicht door systeemgericht toezicht bij bedrijven en niet meer uitvoeren van niet wettelijk verplichte handhavingsverzoeken (landinrichting, wildcrossen); •M inder financiële inzet op meetprogramma toezicht luchtverontreini ging en grondwatermonitoring, vanuit gelijkblijvend kwaliteitsniveau toezicht en monitoring.4 • Minder inzet op toezicht van de kwaliteit van de handhaving bij de over heden in Brabant, vanuit gelijkblijvend kwaliteitsniveau handhaving.5 • Minder majeure projecten milieu
•G een lokale, gemeentelijke projecten incl. financiering mbt natuur en landschap: o.a. geen lokaal biodiversiteitsbeleid/ GIOS • Minder stimuleringsregelingen •A ccent op regionale programma’s en projecten van provinciaal belang via (eigen) projectontwikkeling of via de rol van gebiedsautoriteit; •S toppen met monitoring voor het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM).
•G een eigen uitvoering van de monitoring in het kader van provinciale projecten of uitvoeringsplannen. Deze monitoring wordt extern ingekocht; • Anders omgaan met draagvlak voor en realisatie van natuur en land schap zoals door vermaatschappelijken en vermarkten (coalities).
Naar aanleiding van amendement 14 bij de Statenvergadering van
5
Naar aanleiding van amendement 33 bij de Statenvergadering van
11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is de toezegging
11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is de toezegging gedaan
gedaan dat monitoring en toezicht op peil blijven, ondanks dat er
dat de kwaliteit van de handhaving op peil blijft bij een efficiency
anders georganiseerd wordt.
taakstelling van 15% en een opgave tot anders organiseren.
73
Takentransitie Wettelijke taken
Basistakenpakket (wettelijk + Lodders)
06 Sociaaleconomische zaken
-
• I ntegrale opgaven binnen het ruimtelijk-economisch domein. Focus op een goed vestigingsklimaat en een concurrerend Brabant: scheppen van de randvoorwaarden en de infrastruc tuur waarbinnen dit gestalte kan krijgen. • Regionaal arbeidsmarktbeleid (actieve provinciale makelaars rol tussen overheden, organisaties en maatschappelijke partners).6
07 Jeugd, cultuur en samenleving
Zorg en welzijn •W et Maatschappelijke Ondersteuning art. 3: de provincie draagt zorg voor het beleid met betrekking tot het steun functiewerk; •W et Ambulancevervoer art. 2: de provincie is verantwoordelijk voor vergunningverlening, toezicht en handhaving ambulance vervoer; • T aken wet op de lijkbezorging.
Zorg en welzijn • Ondersteuning van gemeenten in hun WMO-verantwoordelijk heid door steunfunctiewerk. • Vergunningen en spreidingsplan ambulancevervoer.
Jeugd • Realisatie recht op jeugdzorg, aansturing bureau jeugdzorg, provinciaal beleidskader en uitvoeringsprogramma, bevorderen aansluiting geïndiceerde zorg op gemeentelijke zorg • Zorgplicht op de aanwezigheid van voldoende openbaar onderwijs en toezicht op spreiding openbaar onderwijs
Jeugd Recht op jeugdzorg mogelijk maken (op basis van de Wet op de Jeugdzorg).
Als gebiedsregisseur is de provincie verantwoordelijk voor de integrale samenhang van vraagstukken en de integraliteit van gebiedsvisies en -agenda’s. Het sociale beleid is in deze integrale aanpak een schakel. Provincies hebben hier geen uitvoerende taak, maar nemen signalerend, agenderend en (zo nodig) ontwikkelend en alleen in overleg met gemeenten medeverant woordelijkheid voor maatschappelijke vraagstukken in de regio. Op dat niveau verzorgt en bewaakt de provincie als gebieds regisseur de samenhangen en maakt ze slimme allianties tussen de ruimtelijk fysieke en de sociaal-culturele infrastructuur.
Vanuit de Wet op de jeugdzorg is er een rol als opdrachtgever voor de uitvoering en tegelijkertijd als systeemtoezichthouder en kwaliteitsbewaker. Vanuit de rol als systeemtoezichthouder zien wat nodig is om het stelsel beter in balans te brengen en de almaar stijgende vraag naar geïndiceerde jeugdzorg (=extra kosten voor provincie) naar beneden om te kunnen buigen. •U itvoeren van de wettelijke taak – bieden van goede en efficiënte zorg, met daarbij het ondersteunen van de cliënt participatie. Uitvoeren van de wettelijke taak – invullen van de steunfunctietaak; • Omslag naar preventie van geïndiceerde jeugdzorg door zetten en daarmee de kosten voor de wettelijke taak ten aanzien van jeugdzorg naar beneden bijbuigen.
74
6
Te vervallen taken
Wat doen we anders/dunner
• Agro en Co subsidie; • Grote Steden beleid, maar niet Brabantstad.
• Sectoraal economisch beleid afromen; • Energie als integraal onderdeel van de ruimtelijk-economische opgave, geen zelfstandig beleidsdomein; • Moderne invulling van REAP’s. • Andere invulling provinciale rol in regionaal arbeidsmarktbeleid en verminderen huidige financiële inzet PSW, arbeidsparticipatie, activiteiten PACT.6
Zorg en welzijn • We stoppen onze uitvoerende taken in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; • We trekken ons terug uit Sensoor (telefonische hulpdiensten).7 Telefonische hulpdiensten zijn voorbehouden aan gemeenten in het k ader van de uitvoering WMO; • We trekken ons terug uit de COSsen. Ontwikkelingsamenwerking is voorbehouden aan de rijksoverheid en/of gemeenten; • We trekken ons terug uit het integratiebeleid. Integratiebeleid is voor behouden aan de lokale overheden. Palet wordt verzelfstandigd. Kleurrijk Brabant stopt.
Zorg en welzijn In de uitvoering van onze wettelijke taak in het kader van de Wet Maat schappelijke Ondersteuning beperken we ons tot signaleren en agenderen. In regionale bestuurlijke overleggen maken we met gemeenten afspraken over de wijze waarop we onze veranderde taken zullen invullen. Tijdelijke medeverantwoordelijkheid voor maatschappelijke vraagstukken in de regio is mogelijk, maar heef altijd een tijdelijk en regionaal karakter. Het accent in onze taken ligt op het als gebiedsregisseur verzorgen en bewaken van de integrale samenhang van vraagstukken en het leggen van verbindingen tussen de ruimtelijke, economische, culturele en sociaalculturele infrastructuur.
• We stoppen onze uitvoerende taken wat betreft toezicht en handhaving ambulanceervoer per 1 januari 2012 (taak gaat over naar het rijk); • We brengen de provinciale subsidie aan steunfuncties Zet, Zorgbelang en overige 2e lijnsorganisaties terug tot 50% in 2015. • We brengen de subsidie aan PRVMZ terug tot 62,5% (37,5% korting).8 • We werken toe naar een infrastructuur die is toegerust op provinciaal en regionaal niveau (flexibel, netwerkorganisatie); • We stoppen het beleid cq de (subsidie)regelingen voor kleinschalige woonzorginitiatieven, sociale doeleinden, informele zorg, palliatieve zorg, internationalisering zorg en dementie-ondersteuning en de leer stoel ouderenbeleid.
Voorbeelden zijn: a) in de ruimtelijke agenda de sociale aspecten in begeleiden van de krimp en vitale verbindingen stad-land b) in relatie tot de economische agenda: innovatie zorgonderwijs en –arbeidsmarkt c) in relatie tot de culturele agenda (Culturele Hoofdstad): de Kunst van het Samenleven We zorgen voor de instellingen waarmee we onze subsidierelatie beëindigen voor een zorgvuldig traject en zo mogelijk verankering bij gemeenten.
Jeugd • Ondersteuningsactiviteiten op lokaal niveau afbouwen (steunfunctie). • Subsidie voor projecten voortijdig schoolverlaten stoppen; • Geen ondersteuning scholen bij maatschappelijke stages.
Jeugd • Anders investeren in innovatie van de sector: door inzet van de doel uitkering (in plaats van autonome middelen) al werkende weg de verandering in gang zetten; • Anders investeren in aanpassing huisvesting van de zorgaanbieders.
Als gevolg van motie 12 bij de Statenvergadering van 11 juni
taak ‘hulp-op-afstand’ over te dragen aan het rijk of gemeenten.
2010 over de Agenda van Brabant, is besloten regionaal
Het College rapporteert binnen een jaar aan Provinciale Staten over de voortgang.
arbeidsmarktbeleid als integraal onderdeel van de kerntaak regionale economie te beschouwen en anders te organiseren,
7
8
Als gevolg van amendement 2 bij de Statenvergadering van 11
door als provincie een regionale makelaarsrol tussen overheden,
juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten PRVMZ niet
organisaties en ondernemers te vervullen.
voor 50% maar voor 37,5% te korten.
Als gevolg van motie 11 bij de Statenvergadering van 11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten dat het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant zich inspant om de
75
Takentransitie Wettelijke taken
Basistakenpakket (wettelijk + Lodders)
Cultuur en sport • Taken uit monumentenwet • Taken vanuit archeologische monumentenzorg • Taken vanuit ontgrondingenwet • Realisatie regionale publieke media-instelling • Taken uit archiefwet
Cultuur en sport De provincie heeft taken volgens de monumentenwet (adviesrecht subsidies cultureel erfgoed), archeologische monumentenzorg en ontgrondingenwet. Er is een plicht tot de realisatie van een regionale publieke mediainstelling. Er zijn taken uit archiefwet (bewaring provinciale archiefbescheiden). Bovenstaande taken zijn onderdeel van de provinciale rol ter behoud en versterking van de regionale identiteit van Brabant, teneinde bij te dragen aan de beleving en betekenis van kunst en cultuur voor mensen. • Investeren in archeologie, erfgoed en cultuurhistorie, onder andere vanuit de aan de ruimtelijke inrichting gekoppelde wettelijke taken; • Investeren in regionale culturele (basis)infrastructuur door onder meer regievoering op de spreiding van culturele voorzieningen in Brabant; • Inrichten van een professioneel en bovenlokaal circuit aan steunfunctie-instellingen; • Stimuleren van innovatie op het gebied van kunst, cultuur en sport als onderdeel van integrale opgaven.
08 Ruimtelijke ont wikkeling
• Opstellen structuurvisie • Verordening ruimte •R egionale afstemming verstedelijkingsbeleid; regionale agenda’s wonen en werken
09 Revatitalisering landelijk gebied
• T aken vanuit wet reconstructie en wet inrichting landelijk gebied • Opstellen integrale zonering intensieve veehouderij
10 Wonen
• T aken vanuit wet stedelijke vernieuwing, wet stads- en dorps vernieuwing, huisvestingswet, wet ruimtelijke ordening
Het huidige beleidskader is de (ontwerp) Structuurvisie en (ontwerp) Verordening Ruimte. Het wettelijk kader wordt gevormd door de Wet Stedelijke Vernieuwing, Wet op de stads- en dorps vernieuwing, Huisvestingswet, Wet ruimtelijke ordening. De opgave is het stimuleren van de woningmarkt zodat voldoende en de juiste woningen op de meest geschikte locaties beschikbaar zijn. We beperken ons tot uitvoering van wettelijke taken sec: •S turing geven aan de woningmarkt via het regionaal ruimtelijk overleg. Specifiek aandachtspunt hierbij is bevolkingskrimp. Kennis vanuit onderzoek en monitoring is een belangrijk element waarmee de provincie stuurt. (opgave in Wro); •U itvoering regeling Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) (opgaven in wetten SV en SDV); • Toezicht huisvesting statushouders (opgave in Huisvestingswet).
76
Te vervallen taken
Wat doen we anders/dunner
Cultuur en sport
Cultuur en sport •P rofielversterkende inzet van steunfuncties en subsidieregelingen en gerichte inzet op de ambitie Brabant 2018. Met een kleinere omvang van het subsidievolume; •S chrappen (van een deel van de) indexering voor onze structurele subsidierelaties in het culturele veld (inclusief Omroep Brabant); •N aast het stopzetten van de indexering wordt de subsidie aan Omroep Brabant verminderd; •G een versnipperde inzet van capaciteit en middelen op het gebied van sport. Wel gerichte inzet op een aantal kernsporten (zwemmen, wielrennen, paardensport, hockey en voetbal) in relatie tot het Olympisch Plan 2028. •B eperking provinciale financiële inzet in het bibliotheeksegment, met behoud van de maatschappelijke baten. •B eperking provinciale financiële inzet in het bibliotheeksegment, vanuit gelijkblijvende provinciale verantwoordelijkheid voor het maatschappelijke effect.9 • De provinciale financiële inzet in het Vrijetijdshuis wordt met € 400.000 teruggebracht.10
-
• Terugtredende bemoeienis met gemeenten.; • Provinciale regeldichtheid verminderen. Onderzoek naar vermindering van de (provinciale) procedurelast. Bijvoorbeeld vereenvoudiging van de mer-procedure; • Beslissingsbevoegdheid over wonen en werken primair leggen bij gemeenten; • Overleg met gemeenten afbouwen.
• Extra inzet tbv West-Brabant/landinrichting/bijdrage aan regiebureau POP; • Kleine projecten en sociaal-maatschappelijke items overlaten aan de gebiedscommissies en gemeenten.
• Efficiëntere aansturing van de uitvoering. Bijvoorbeeld door reductie van het aantal commissies (selectief en niet meer brabantdekkend, samenvoeging gebieden, samengaan RRO’s); • Minder regelingen en efficiëntere procesgang; • Monitoring richten op grote projecten en programmaniveau (niet op kleine initiatieven). • Sturing geven aan de woningmarkt met elke gemeente afzonderlijk. Dit wordt opgeschaald naar regionaal niveau, zoals hiervoor aangegeven.
9
Als gevolg van amendement 29 bij de Statenvergadering van 11
10
Als gevolg van amendement 3 bij de Statenvergadering van 11
juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten de provinciale
juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten de provinciale
financiële inzet in het bibliotheeksegment met minimaal 15% te
financiële inzet in het Vrijetijdshuis terug te brengen met
beperken, maar het maatschappelijk effect van het provinciale
€ 400.000. Het college van Gedeputeerde Staten van Noord-
beleid te borgen. (Het college van Gedeputeerde Staten van
Brabant beziet in 2014 in hoeverre vanuit de kerntaak economie
Noord-Brabant treedt in overleg met de betrokken organisaties.)
aanvullende incidentele middelen benodigd zijn.
77
Takentransitie 90 Bedrijfsvoering
78
Wettelijke taken
Basistakenpakket (wettelijk + Lodders)
-
Bedrijfsvoering ondersteunt de organisatie op professionele en efficiënte wijze bij het halen van de gestelde doelen en opgaven van het primaire proces. De focus daarbij ligt op een “lean” sturende planning- en controlcyclus, een goed werkende AO/IC en een digitaal en flexibel huis. De flexibiliteit zorgt ervoor dat de bedrijfsvoering zo wordt ingericht dat het de provincie in haar drie kernrollen en in de uitvoering van de Agenda van Brabant optimaal ondersteunt, maar dat bij toekomstige wijzigingen de bedrijfsvoering moeiteloos mee kan bewegen.
Te vervallen taken
Wat doen we anders/dunner
-
De bedrijfsvoering krimpt op zijn minst in dezelfde verhouding als het primaire proces. Dit wordt bereikt langs verschillende lijnen: •V ersobering: beperking van de dienstverlening qua diversiteit, assortiment en/of luxe. •K wantitatieve krimp: als gevolg van de krimp van de organisatie worden diensten in aantal minder afgenomen. •G erichte vraagsturing: met elkaar afgestemde kaders en een vast gesteld assortiment aan producten en diensten vormen de ruimte voor de wensen/behoeften van klanten. • L ean procesmanagement; de bedrijfsvoeringsprocessen worden organisatiebreed slim en slank ingericht, waarbij centralisering (gezamenlijkheid), uniformering, standaardisatie en digitalisering de uitgangspunten zijn.
79
Bijlage 2 Financiële ombuigingen bij takentransitie Programma
Structurele autonome middelen
Taakstelling in %
Taakstelling in €
01 Bestuur 01.01 P rovinciebestuur, CdK, Griffie 01.03 Borging kwaliteit bestuurs structuur
€ 11.857.580
PM
11
PM
11
€ 1.153.551
15%
€ 173.033
01.04 O penbare orde, veiligheid, rampenbestrijding 12
€ 465.565
40%
€ 186.226
01.05 B rabantStad, Grote stedenbeleid
€ 640.974
15%
€ 96.146
Totaal Bestuur
€ 14.117.670
€ 455.405
02 Verkeer en Vervoer 02.01 Openbaar Vervoer
€ 4.273.486
25%
€ 1.068.372
€ 425.835
40%
€ 170.334
02.03 Autobereikbaarheid BrabantStad
€ 6.166.183
25%
€ 1.541.546
02.04 Regionale Bereikbaarheid GGA
€ 5.503.290
40%
€ 2.201.316
02.05 Regionale bereikbaarheid: wegen/bouwen
€ 17.494.890
15%
€ 2.624.233
02.06 Regionale bereikbaarheid: wegen/onderhoud
€ 17.640.478
15%
€ 2.646.072
02.07 OV netwerk BrabantStad
€ 1.601.902
25%
€ 400.475
02.90 PVVP
€ 6.280.052
25%
€ 1.570.013
02.02 Goederenvervoer
Totaal Verkeer en Vervoer
€ 59.386.116
€ 12.222.361
03 Water 03.01 Water algemeen
€ 3.105.736
25%
€ 776.434
03.02 Hoogwaterbescherming
€ 2.895.005
25%
€ 723.751
03.03 Oppervlaktewater kwantiteit
€ 1.960.543
25%
€ 490.136
€ 929.001
25%
€ 232.250
€ 1.218.482
15%
03.04 Grondwaterkwantiteit 03.05 Waterkwaliteit Totaal Water
€ 10.108.767
€ 182.772 € 2.405.343
04 Milieu 04.01 Ecologie algemeen 04.02 Fysieke Veiligheid 04.03 Lucht, geluid, klimaat 04.04 Bodem 04.05 Landbouw 04.06 Afval- en grondstoffenbeheer 04.10 Handhaving Totaal Milieu
€ 9.379.023
25%
€ 2.344.756
€ 860.634
40%
€ 344.254
€ 1.318.826
25%
€ 329.706
€ 932.544
25%
€ 233.136
€ 2.296.555
60%
€ 1.377.933
€ 2.359.236
25%
€ 589.809
€ 10.010.821
15%
€ 1.501.623
€ 27.157.640
€ 6.721.217
05 Natuur, bos, landschap 05.01 A lgemeen natuur, bos, landschap
€ 5.689.881
15%
€ 853.482
05.02 natuur
€ 3.267.444
15%
€ 490.117
05.03 landschap
€ 2.076.351
15%
Totaal Natuur, bos, landschap
11
80
€ 11.033.676
nder productgroep 01.01 valt (naast bijvoorbeeld de onder O steuning van de CdK door het Kabinet) o.a. de Griffie (onder steuning Provinciale Staten). Binnen deze productgroep is een bezuinigings voor 2012 - 2015 opgenomen. Hierin is echter nog geen bezuiniging meegenomen op de budgetten die rechtstreeks onder verantwoordelijkheid van Provinciale Staten (griffie) v allen. Provinciale Staten zullen zelf moeten besluiten over een eventuele aanvullende bezuiniging op deze budgetten. Wij verwachten van de Griffie een voorstel.
€ 311.453 € 1.655.051
12 13
14
Uitgaande van invoering wet op de veiligheidsregio’s 2010 Nota bene: de bezuiniging overtreft hier de structurele autonome middelen waarover de taakstelling is berekend. Dit is mogelijk omdat de ombuiging deels gerealiseerd wordt op investeringen (financiële middelen) die niet meegerekend zijn in de middelen waarover de taakstellingen zijn berekend (2014). Dit levert echter wel een reële bezuiniging op. Nota bene: in de vorige versie is ten onrechte € 600.000 bezuiniging te veel opgenomen in 04.05 (taak LIB, terwijl
Besparing 2012 in €
Besparing 2013 in €
Besparing 2014 in €
Besparing 2015 in €
€ 295.000
€ 360.000
€ 460.000
€ 621.084
€ 130.000
€ 130.000
€ 130.000
€ 130.000
€ 115.000
€ 180.000
€ 180.000
€ 180.000
€ 95.864
€ 95.864
€ 95.864
€ 95.864
€ 635.864
€ 765.864
€ 865.864
€ 1.026.948
€ 1.093.371
€ 1.093.371
€ 224.000
€ 224.000
€ 1.649.546
€ 1.649.546
€ 1.649.546
€ 1.649.546
€ 1.397.400
€ 1.397.400
€ 1.397.400
€ 1.397.400
€ 580.734
€ 988.621
€ 1.848.371
€ 3.164.233
€ 1.299.066
€ 1.809.405
€ 2.228.674
€ 2.804.495
€ 508.475
€ 508.475
€ 508.475
€ 508.475
€ 1.093.371
€ 1.093.371
€ 768.667
€ 768.667
13
€ 958.866
€ 958.866
€ 10.453.370
€ 12.345.053
€ 6.752.592
€ 7.670.818
€ 1.353.234
€ 1.353.234
€ 430.784
€ 537.767
€ 545.974
€ 554.214
€ 427.764
€ 435.248
€ 442.867
€ 450.617
€ 122.329
€ 125.424
€ 127.619
€ 129.853
€ 500.000
€ 500.000
€ 607.772
€ 607.772
€ 1.480.877
€ 1.598.439
€ 3.077.466
€ 3.095.689
€ 753.317
€ 766.497
€ 2.308.643
€ 2.323.755
€ 23.574
€ 23.574
€ 23.574
€ 23.574
€ 126.803
€ 123.548
€ 199.509
€ 200.251
€ 256.898 € 768.964 14
15
13
€ 687.743 € 768.964
14
€ 103.081
€ 104.484
€ 246.310
€ 248.164
€ 594.000
€ 880.000
€ 1.382.000
€ 1.467.000
€ 1.600.775
€ 1.898.103
€ 5.185.898
14
€ 5.719.450
14
€ 45.175
€ 45.300
€ 895.610
15
€ 900.342
15
€ 68.348
€ 93.020
€ 366.333
€ 231.294
€ 231.762
€ 412.367
€ 413.012
€ 344.817
€ 370.082
€ 1.674.310
€ 1.681.171
deze taak niet afgebouwd wordt). Deze € 600.000 bezuiniging is nu in mindering gebracht. De € 600.000 bezuiniging wordt echter wel gerealiseerd, en wel binnen begrotingsprogramma 08 en/of 09. Nadere invulling van de bezuiniging binnen 08 en/of 09 volgt later. Het totaalbedrag van de bezuinigingen blijft van wege de genoemde verevening gelijk. In de bezuiniging van 05.01, is vanaf 2014 € 10.000 korting
€ 367.817
op de subsidie aan schaapskuddes opgenomen (subsidieregeling zeldzame huisdierrassen). Als gevolg van motie 10 bij de Statenvergadering van 11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten dat de structurele provinciale subsidie aan schaapskuddes opgenomen moet worden in de Voorjaarsnota, ten laste van programma natuurbeheer. De subsidie aan de schaapskuddes wordt dus alternatief gefinancierd.
81
Programma 06 Sociaal-economische zaken
Structurele autonome middelen
Taakstelling in %
Taakstelling in €
16
06.01 B eroepsbevolking, talent en ondernemerschap
€ 892.260
60%
€ 535.356
06.02 Brabant bruist
€ 513.347
25%
€ 128.337
06.03 S chone, slimme, concurrerende economie
€ 595.770
40%
€ 238.308
€ 14.230.400
15%
€ 2.134.560
€ 640.234
15%
€ 96.035
06.04 Economie algemeen 06.06 Europees beleid Totaal Sociaal-economisch beleid
€ 16.872.011
€ 3.132.596
07 Jeugd, cultuur, samenleving 07.01 Zorg en welzijn 07.02 Jeugd 07.03 Cultuur en sport 07.04 S ociale en culturele ontwikkeling Totaal Jeugd, cultuur en samenleving (jeugd 25%)
€ 21.238.328
60%
€ 12.742.997
€ 9.700.120
25%
€ 2.425.030
€ 30.904.295
25%
€ 7.726.074
€ 6.276.227
25%
€ 1.569.057
€ 68.118.971
€ 24.463.157
08 Ruimtelijke ontwikkelingspolitiek 08.01 R uimtelijke ontwikkelings politiek Totaal ruimtelijke ontwikkelingspolitiek
€ 5.303.118
15%
€ 795.468
€ 5.303.118
€ 795.468
09 Revitalisering Landelijk Gebied 09.01 Zonering landelijk gebied
€ 1.016.188
15%
€ 152.428
€ 6.433.300
15%
€ 964.995
09.02 Creëren nieuwe landschappen 09.90 Regievoering Totaal RLG
€ 7.449.488
€ 1.117.423
10 Wonen 10.01 Subsidies en projecten Totaal Wonen
€ 860.552
60%
€ 516.331
€ 860.552
€ 516.331
90 Bedrijfsvoering/ concern Totaal bedrijfsvoering/ concern
Totaal
€ 54.477.915
€ 274.885.922
Let op! De taakstellingen die aan de verschillende product groepen zijn gekoppeld, zijn richtinggevend. Dit betekent dat de voorgenomen bezuinigingen niet altijd exact overeenstemmen met de taakstellingen. Het totaal aan ombuigingsvoorstellen moet een verwachte structurele korting van € 75 mln kunnen opvangen. Door verevening tussen samenhangende product groepen /programma’s, wordt de totaaltaakstelling gerealiseerd.
82
16
17
18
25%
24,4%
€ 13.619.479
€ 67.103.832
ij sociaal-economische zaken zijn de besparingen per jaar B op totaalniveau aangegeven. Per abuis is de geplande besparing op 06.04 te groot ingeschat. Het te bezuinigen bedrag blijft gehandhaafd maar wordt alternatief gerealiseerd binnen programma 6. Als gevolg van amendement 2 bij de Statenvergadering van 11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten PRVMZ niet voor 50% maar voor 37,5% te korten. De verlaging van de structurele bezuiniging in 07.01 wordt budgettair neutraal gedekt door de verhoging van de bezuiniging op het Vrijetijdshuis in 07.03.
Besparing 2012 in €
Besparing 2013 in €
€ 3.303.198
Besparing 2014 in €
€ 3.303.198
Besparing 2015 in €
€ 3.303.198
€ 3.303.198 € 593.077
€ 3.303.198
€ 3.303.198
€ 4.880.000
€ 5.075.000
€ 1.290.000
€ 1.760.000
€ 1.000.000
€ 1.000.000
€ 1.045.000
€ 1.104.000
€ 1.604.000
€ 1.604.000
€ 8.215.000
€ 8.939.000
€ 16.324.739
€ 25.741.915
€ 390.000
€ 390.000
€ 723.000
€ 390.000
€ 3.303.198
€ 10.465.739
20
18
€ 3.896.275
€ 12.243.915
€ 2.245.000 € 2.010.000
€ 390.000
19
14
18
€ 2.619.000 € 9.275.000
19/20
€ 723.000
14
€ 130.000
€ 195.000
€ 65.000
€ 1.052.000
€ 195.000
19
17
14
€ 1.247.000
14
€ 200.000
€ 200.000
€ 200.000
€ 210.000
€ 200.000
€ 200.000
€ 200.000
€ 210.000
€ 11.273.329
€ 13.026.782
€ 14.517.282
€ 19.644.385
€ 33.806.452
€ 38.162.285
€ 56.787.127
€ 75.930.885
ls gevolg van amendement 3 bij de Statenvergadering van A 11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten de provinciale financiële inzet in het Vrijetijdshuis terug te brengen met € 400.000 (ipv € 300.000). Het college van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant beziet in 2014 in hoeverre vanuit de kerntaak economie aanvullende incidentele middelen benodigd zijn. De verhoging van de structurele bezuiniging in 07.03 maakt dat de verlaging van de bezuiniging in 07.01 (PRVMZ) budgettair neutraal gedekt wordt. In de geplande bezuiniging van 07.03 voor 2015, zit een bedrag van € 6.533.000 geplande bezuiniging op Cubiss.
Het gaat om een geplande korting van 100% op de provinciale taak in het bibliotheeksegment. Als gevolg van amendement 29 bij de Statenvergadering van 11 juni 2010 over de Agenda van Brabant, is besloten de provinciale financiële inzet in het bibliotheeksegment met in ieder geval 15% te beperken. Over de uiteindelijk te hanteren bezuiniging wordt nog overleg gevoerd. Als de uiteindelijke bezuiniging minder dan de nu geplande 100% zal betreffen, dan wordt alternatieve dekking voor de weggevallen bezuiniging gezocht binnen de r eguliere begroting (bijvoorbeeld binnen de programma’s 06 en/of 07).
83
De vijf grote steden van Brabant (Tilburg, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch, Breda en Helmond, samen de B5) “De Agenda van Brabant straalt lef en focus uit.” De vijf steden willen graag samen met de provincie plannen uitwerken. En dan gaat het niet alleen om de steden, maar om de totale kracht van Brabant, inclusief het landelijk gebied en de dorpen. “Ons imago is positief en ijzersterk.”
Een aantal kleine gemeenten en de Vereniging Kleine Kernen vraagt aandacht voor de impact voor: ‘de Brabander als mens die woont en leeft in een van de 68 gemeenten van onze provincie’. Gemeente Zundert: “Laat de investeringen ook ten gunste k omen aan tastbaarheden voor de Brabander ‘om de hoek.” Vereniging Kleine Kernen: “Essent middelen moeten ten goede komen aan innovatieve strategieën en maatschappelijke thema’s van het platteland.”
Secretaris Henk Oderkerk van de Brabants Zeeuwse W erkgevers (BZW). BZW-secretaris Henk Oderkerk: “Wat ons aanspreekt is dat het niet domweg bezuinigingen zijn. De provincie maakt gerichte keuzes waarover goed is nagedacht.” De BZW is blij dat daarbij de economie en de ruimte in Brabant voorop staan.
Ben Huisman van IVN Regio Zuid vindt dat bezuinigen op Natuur- en Milieu-Educatie (NME) niet slim is “omdat wij het geld dubbel en dwars terugverdienen voor de provincie”.
Directeur Gerard van Etten van Sensoor: “Steeds meer mensen met problemen kloppen aan bij de telefonische hulpdienst Sensoor. De Provincie wil de subsidie stopzetten. De aandacht voor kwetsbare mensen komt door deze plannen in serieus gevaar.”
Mieke Geeraedts, VVD “Een sterke economie zorgt voor banen, biedt kansen aan ondernemers en geeft welvaart aan burgers. Investeren in een goed leef- en vestigingsklimaat is daarom een ‘must’. Zorg daarbij wel voor heel duidelijke criteria en beslissingsregels.”
John Arkes, PvdA “We zien de noodzaak tot bezuiniging van die € 75 miljoen. Milieufederatie, natuur educatieclubs, Brabants Landschap… sla de handen nu ineen. Zoek veel meer samenwerking. Om zo met minder geld meer te bereiken.”
Marusjka Lestrade-Brouwer, D66 “Noord-Brabant heeft veel vrijwilligers, bij veel organisatie. Vaak dragen die vrij willigers kosteloos bij aan uitvoering van ons beleid. Denk aan het bijhouden van de natuur. Dan moet je dat financieel mogelijk maken.”
Spencer Zeegers, SP “Waarom taken aan gemeenten overlaten die het nu juist moeilijk hebben? De top is niet te bereiken zonder goede basis. Sommige bezuinigingen willen we dan ook terugdraaien. Weerloze waarden verdienen extra steun, zoals sociale hulpdiensten en natuur.”
Birgit Verstappen, Partij voor de Dieren “We betalen een dure prijs voor kiloknallervlees. Stankoverlast, bodemuitputting, verlies aan biodiversiteit. Met de klimaatcrisis kunnen we onmogelijk bezuinigen op natuur en milieu. Integendeel: we moeten bodem, lucht en water beschermen.”
Deel 3 Investerings足 strategie Brabant 足 investeert in de toekomst
Inhoud
1 Aanleiding
90
2 Ambitie en focus
94
3 Afwegingskader en investeringsstrategie
98
4 Investeringsdomeinen
102
5 Vervolgproces
112
89
1 Aanleiding
niet vanzelfsprekend gegarandeerd. Gezien de mondi ale verschuivingen zijn extra inspanningen vereist om aansluiting te houden bij de Europese top. Centrale doelstelling van de investeringsstrategie is een structuurversterking van
Van essentieel belang is een richtinggevend perspectief
het bijzondere vestigings- en leefklimaat
op de toekomst van Brabant, een stip op de horizon.
in Brabant. Structuurversterkende inves-
Een dergelijk perspectief maakt het mogelijk om koers
teringen in onderscheidende kwaliteiten
te houden in een sterk veranderde wereld. Met de
zijn nodig wil Brabant tot de top van de
Agenda van Brabant geven we die richting, vanuit de
(industriële) kennis- en innovatieregio’s
idee dat we als provincie een belangrijke taak hebben
in Europa blijven behoren. Duurzame
in de positionering van de regio in de mondiale
welvaart en welzijn van Brabant en de
netwerkeconomie. De inzet is helder: vanuit onze kracht
Brabanders zijn erbij gebaat. Samen
en specifieke positie willen we bij de Europese top van
hangende investeringen op een vijftal
kennis- en innovatieregio’s blijven behoren. Dat vraagt
investeringsdomeinen met een brede,
niet alleen om privaat initiatief, maar juist ook om een
maatschappelijke multiplier, kunnen de
publieke investeringsstrategie. Uitgaande van de
beoogde structuurversterking tot stand
Brabantse sterktes in (bestaande) bedrijvigheid,
brengen.
onze kennispositie, kennisnetwerken en -infrastructuur liggen er volop investeringskansen.
Aanleiding Publieke investeringen in de toekomst
Uit de Brabantse Kennisinvesterings-
van Brabant
agenda (foto 2009), een provinciale
Evenals andere regio’s in Europa bereidt de provincie
vertaling van de nationale Kennis
Noord-Brabant zich voor op de toekomst. Dat doen we
investeringsagenda (KIA), blijkt dat we
met vertrouwen en vanuit eigen kracht. In het verleden
nog een weg te gaan hebben. Publieke
hebben we bewezen succesvol op maatschappelijke
investeringen in kennis en innovatie
veranderingen in te kunnen spelen en sterker uit
blijven achter ten opzichte van de
economisch moeilijke tijden te komen. De klimaat-,
nationale en Europese doelstellingen en
kennis- en economische crisis versnellen de fundamen
ambities. Nederland en Noord-Brabant
tele veranderingen die de Brabantse samenleving op
zijn ver verwijderd van de nationale
dit moment doormaakt. De wereld van na de crisis
KIA doelstelling dat 1% van het BNP
zal een andere zijn dan de wereld die we vandaag
aan publieke R&D wordt uitgegeven.
kennen.
Deze doelstelling is gebaseerd op de zogenaamde Lissabon doelstelling en
Hoe die wereld er precies uit zal zien weet natuurlijk
houdt in dat landen in totaal 3% van
niemand. Duidelijk is wel dat opkomende landen als
het BNP aan R&D uitgeven: 2% privaat
China, India en Brazilië in de nabije toekomst een
en 1% publiek.
groot deel van de mondiale economische groei voor hun rekening zullen nemen. Tegelijkertijd zijn er forse uitdagingen op het terrein van energie en klimaat, met gevolgen voor de voedsel-, water-, en energieketens. De internationale kenniswereld stort zich momenteel op duurzame technologieën om daarmee een bijdrage te leveren aan de mondiale duurzaamheidsproblematiek. De vraag is of Brabant in die nieuwe mondiale econo mie de vooraanstaande positie die als industriële innovatieregio innemen, kan behouden en versterken. Brabant heeft een goede uitgangspositie, maar deze is
91
Positionering investeringsstrategie
effect kunnen worden ingezet ten behoeve van de
Met de verkoop van de aandelen Essent zijn middelen
ambitie zoals verwoord in de Agenda van Brabant.
vrijgekomen die zijn opgebracht door de Brabanders.
Concreet wordt voorgesteld te komen tot een apart
Ons streven is om deze middelen ten bate van de toe
investeringsfonds gericht op 5 investeringsdomeinen
komst van Brabant en de Brabanders aan te wenden.
met daaraan gekoppeld een set van spelregels
Het betreft lange termijn maatschappelijke investeringen
(investeringscriteria).Gedeputeerde Staten ontwikkelen
ten behoeve van de structuurversterking van het sociaal-
na de zomer concrete voorstellen en leggen deze ter
culturele, ecologische en economische kapitaal van
besluitvorming aan Provinciale Staten kunnen voor.
onze regio. Financieel kader De hier gepresenteerde investeringsstrategie dient
De vervreemding van de aandelen Essent levert de
gepositioneerd te worden in het verlengde van het
provincie Noord-Brabant middelen op die deels ter
1
profiel van de Provincie Noord-Brabant, zoals voor
compensatie van het dividend rentedragend worden
gesteld met de Agenda van Brabant . Op basis van
belegd en deels beschikbaar zijn voor lange termijn
de Agenda van Brabant schetsten wij in voorliggende
maatschappelijke investeringen. Het bedrag dat
notitie de nadere uitwerking en verdieping van de
beschikbaar is voor investeringen in de toekomst
investeringsstrategie. Met de investeringsstrategie geven
van Brabant bedraagt circa € 1000 miljoen. De hier
wij aan op welke cruciale domeinen geïnvesteerd dient
gepresenteerde investeringsstrategie richt zich na
te worden om de welvaart en het welzijn van Noord-
drukkelijk op de inhoudelijke focus van het investerings
Brabant voor de langere termijn te waarborgen. De vijf
bedrag.
voorgestelde investeringsdomeinen vloeien logischerwijs voort uit uw oriënterende uitspraken op de Statendag op 12 februari en het nieuwe, aangescherpte profiel van de provincie, zoals beoogd met de Agenda van Brabant. De basis voor deze uitwerking is mede gelegd met het ‘Investeringsprogramma Essent’, waarvan de hoofd
Het bedrag van € 1000 miljoen is als
lijnen reeds zijn verwoord in Statenvoorstel 18/09 A
volgt tot stand gekomen. De verkoop
(“Investeringsprogramma Essent”) en met Provinciale
van de aandelen Essent levert per
Staten besproken in april 2009. De inhoudelijke
saldo € 2.631 miljoen op. Ten einde
afwijkingen ten opzichte van de investeringsagenda
binnen de begroting structureel de
Essent hangen samen met het op 20 november 2009
dividendinkomsten te compenseren,
genomen besluit (Statenbesluit 71/09) om de
is een bedrag van € 123 miljoen per
‘investeringsagenda Essent’ te positioneren in het licht
jaar nodig. Het bedrag van € 123
van de Agenda van Brabant. Als gevolg van het aan
miljoen wordt mede gevoed door
gescherpte profiel, met focus op kerntaken en –rollen,
opbrengsten vanuit een stamkapitaal
zijn door ons College andere accenten gezet, passend
van € 1.630 miljoen. Totaal resteert
bij de visie en ambitie van de Agenda van Brabant.
een beschikbaar investeringsbedrag van € 1000 miljoen (€ 2.631miljoen
De hier gepresenteerde investeringsstrategie geeft een
minus € 1.630 miljoen stamkapitaal).
inhoudelijke voorzet voor de wijze waarop de beoogde investeringen gericht en met een zo maximaal mogelijk
1 Op 10 november 2009 hebben Provinciale Staten besloten
Brabant: herbezinning en voorbereiding besluitvorming (kern)
de nadere verdieping en uitwerking van het “Investerings
taken en rollen, mede in het licht van financiën en bestuurlijke
programma Essent” te positioneren in het verlengde van de
herpositionering en uitdagingen voor Brabant”
Agenda van Brabant: Statenbesluit 71/09 E “De agenda van
92
Opbouw notitie Uitgaande van de ambitie die is verwoord in de Agenda van Brabant en het daarmee samenhangende profiel van de provincie, formuleren we randvoorwaarden en criteria waaraan projecten in het kader van de investerings strategie dienen te voldoen. Tevens schetsen we een aantal domeinen waarop de investeringen zich dient te richten. Hoewel de hier gepresenteerde domeinen in grote lijnen overeenkomen met de in april 2009 (Statenvoorstel 18/09 A) voorgestelde vier investerings pijlers (kennis en innovatie, bereikbaarheid, duurzame energie en kwaliteit van leefomgeving), zijn er op punten ook wijzigingen opgetreden op grond van de inhoudelijke heroriëntatie die heeft plaatsgevonden met de Agenda van Brabant.
2 Ambitie en focus
Ambitie en focus Vestigings- en leefklimaat Met de Agenda van Brabant en een daarvan afgeleide
en te onderhouden. Een leefklimaat waarin onder
provinciale agenda wordt voorgesteld in te zetten op
nemers, gemeenten, waterschappen, culturele-,
het vestigings- en leefklimaat in Brabant om zorg te
kennis- en onderwijsinstellingen en maatschappelijke
dragen dat Brabant tot de top van de (industriële)
organisaties optimaal functioneren en een bijdrage
kennis- en innovatieregio’s in Europa blijft behoren.
leveren aan duurzame welvaart en welzijn van de
In 2020 concentreert de provincie zich op een beperkt
Brabantse burgers en bedrijven. Daarnaast heeft de
aantal ambities gekoppeld aan het vestigings- en leef
provincie een belangrijke taak bij de positionering
klimaat van Brabant, die voor de regio van cruciaal
van de regio in de internationale netwerkeconomie.
belang zijn. De provincie heeft de taak om een doeltreffende, goed geordende, ontsloten, gezonde, aantrekkelijke en diverse omgeving te ontwikkelen
Kennis- en innovatieregio’s in Europa
maatregelen te treffen. Van dat laatste zijn Helsinki, Stockholm en München interessante voorbeelden. Nationale en
Industriële kennis- en innovatieregio’s
regionale overheden hebben voor een
in Europa waaraan Brabant zich kan
sterke stimulans gezorgd om de kennis-
spiegelen, zoals Oberbayern (München),
en innovatie-economie te laten floreren.
Stockholm en Nordrhein-Westfalen,
Zo stimuleert de Landesregierung van de
hebben allen een publiek-private investe-
deelstaat Beieren (Freistaat Bayern) al
ringsstrategie ontwikkeld om het regio
sinds het begin van de jaren negentig zeer
nale innovatiesysteem te vernieuwen.
actief de ontwikkeling van kennis
Onder het innovatiesysteem wordt
intensieve bedrijvigheid. Tevens wordt
het complex van instellingen en spelers
stevig ingezet op versterking van de inter-
verstaan die een rol spelen in de ver
nationale economische relaties en cluster-
nieuwing van de economie. In veel van
vorming in nieuwe, duurzame technologie-
dergelijke regio’s bieden oude universi
ën. Daarnaast is er aandacht voor de
teiten een basis voor de nieuwe kennis
quality of life van de regio. In veel kennis-
economie. Daarnaast zijn vrijwel zonder
regio’s is niet voor niets sprake van bij
uitzondering sterke internationale
zondere gebeurtenissen of evenementen
bedrijven aanwezig. Dominante global
op het terrein van sport en cultuur die
players nemen met de kennisinstellingen
mee hebben geholpen om de regio op de
het voortouw, waarbij overheden slim
kaart te zetten, media aandacht te trekken
kunnen anticiperen door ruimte te bieden
en die tegelijkertijd beeldbepalende
binnen heldere kaders en stimulerende
gebouwen achterlaten in het landschap.
95
Doel is om het vestigings- en leefklimaat zodanig te
werkers en topvoorzieningen op het gebied van sport
beïnvloeden, dat Brabant vanuit een Europees en mon
en cultuur.
diaal concurrentieperspectief aantrekkelijk, duurzaam en welvarend wordt en blijft. De belangen van enerzijds economische expansie en innovatie en anderzijds de kwaliteit en verscheidenheid van het woon- en leefmilieu moeten met elkaar in evenwicht worden gehouden. Het vestigings- en leefklimaat wordt bepaald door een groot aantal basiskwaliteiten, die het scala van people, planet en profit bestrijken (Telos-driehoek, 3 P’s). Daarnaast zijn onder meer de kwaliteit van het kennis- en innovatieklimaat, het fiscale klimaat en het systeem van corporate governance van belang. Deze elementen van het vestigingsklimaat worden buiten beschouwing gelaten, omdat ze nationaal dan wel internationaal worden bepaald en zich niet of nauwelijks lenen voor regionale differentiatie. Onderscheidende kwaliteiten van Brabant Bij het vestigings- en leefklimaat gaat het enerzijds om de standaardkwaliteiten van een regio. Er is immers een aantal zaken dat je gewoon voor elkaar moet hebben. Als die niet op orde, ben je ‘af’ in de internationale concurrentiestrijd tussen (stedelijke) regio’s. Denk bijvoorbeeld aan factoren als arbeids markt, ondernemerschap, kwaliteit van onderwijs en goede bereikbaarheid. Deze sociale, culturele en ecologische kwaliteiten van onze provincie kennen niet alleen een intrinsieke waarde, maar zijn tevens een noodzakelijke randvoorwaarde voor het realiseren van de nieuwe agenda. Anderzijds worden onderscheidende criteria in de concurrentiestrijd tussen steden en regio’s steeds belangrijker. De onderscheidende criteria hebben meer en meer met omgevingskwaliteit te maken (zie Agenda van Brabant, hoofdstuk 3). Het succes van Brabant is in toenemende mate afhankelijk van een hoogwaardig vestigingsklimaat en goede collectieve voorzieningen. Om burgers en bedrijven te boeien en talenten te binden, is niet alleen het werk of salaris van belang, maar is de leefomgeving een doorslaggevende factor. Juist op de terreinen van woon- en leefomgeving, natuur- en landschapsontwikkeling, openbaar vervoer en regio naal economisch beleid is de regio minder gebonden aan nationale kaders, en kan zij zich duidelijk van andere (Europese) regio’s onderscheiden, vooral door welbewuste profilering van typisch regionale kwaliteiten en omstandigheden. Op deze punten moet de inter nationale concurrentiestrijd worden gewonnen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kennisinstellingen van wereld formaat, aantrekkelijke woon- werkmilieus voor kennis
96
3 Afwegings足 kader en investerings足 strategie
Afwegingskader en investeringsstrategie Voorwaarden voor concurrerend klimaat Afwijkend van de ‘reguliere’ provinciale middelen, is de investeringsstrategie gericht op de structuurversterking
zijn op te lossen binnen de bestaande “reguliere” provinciale kaders en/of middelen.
3 De investeringen zijn aantoonbaar structuur versterkend voor de onderscheidende kwaliteiten van de Brabantse kennisregio;
4 De investeringen hebben een aantoonbaar multiplier
van de onderscheidende kwaliteiten van de regio,
effect, ofwel prikkelen tot investeringen van derden;
juist vanuit internationaal perspectief. Het investerings
de multiplier varieert al naar gelang het type project
strategie ondersteunt daarmee de internationale concurrentiepositie van de Brabantse regio in Europa.
en/of programma;
5 Het gaat niet om (eenmalige) consumptieve bestedingen
De provincie zorgt voor de ruimtelijk-economische regie
maar om duurzame investeringen (én investerings
op regionale schaal, zodat de noodzakelijke randvoor
relaties) met waar mogelijk en/of kansrijk een
waarden worden gecreëerd voor draagvlakvergroting van de toppen van het hoger onderwijs in Brabant met de toppen in de publieke en private sector in Brabant.
revolverend karakter;
6 We subsidiëren niet, maar investeren bij voorkeur via (risicodragende) participatie, zoals bijvoorbeeld revolving funds, garantiefondsen, participatiefondsen,
Met behulp van de investeringsstrategie regisseert de provincie de voorwaarden voor een concurrerend vestigingsklimaat in Brabant. Op dit moment is het draag vlak voor allerlei typen hoogwaardige voorzieningen in Noord-Brabant te klein, zeker bezien vanuit een inter nationaal perspectief. In kwalitatief opzicht worden
benefit sharing, Publiek-Private Samenwerking (PPS-constructies), etc;
7 Middelen worden gericht en strategisch ingezet om condities te scheppen waaronder het met name voor private partijen aantrekkelijk is om te participeren
8 Het gaat om een daadwerkelijk extra investerings
voorzieningen op topniveau gemist, die juist van belang
impuls; de investeringen dienen niet in de plaats
zijn voor het aantrekken en vasthouden van “talent”
te komen van andere middelen (geen tekorten in
(kennis- en cultuurwerkers als dragers van de kennisregio).
lopende exploitatie opvullen);
9 Om de provinciale investeringsstrategie zoveel Doelstelling van het investeringsprogramma is om een
mogelijk te versterken en/of te verdiepen, is afstemming
zo maximaal mogelijk maatschappelijk effect te bewerk
met de gemeentelijke, rijks- en Europese agenda
stelligen. De inzet van de middelen moet zo veel mogelijk
noodzakelijk. Een optimale benutting van Europese-
verleiden tot grotere inspanningen van anderen.
en rijksmiddelen beredeneerd vanuit de Brabantse
En dat geldt voor zowel andere overheden als private
opgaven dient daarbij voorop te staan.
organisaties en instellingen. Investeringen dienen een multiplier-effect (sneeuwbaleffect) te hebben op
Ad 4. Maatschapelijke multiplier
bedrijfsinvesteringen en investeringen van gemeenten,
De hier beoogde investeringen dienen een brede,
maatschappelijke organisaties, kennis- en onderwijs
maatschappelijke multiplier te genereren. De omvang
instellingen (onderwijs en onderzoek).
van het multiplier-effect zal wel verschillen per type investering. Zo kan in algemene zin ten aanzien van
Criteria voor investeringsvoorstellen
investeringen in de kenniseconomie (kennisbenutting,
Op basis van de ambitie van de Agenda van Brabant
innovatie, aantrekken kenniswerkers, etc.) worden vast
en de focus op het vestigings- en leefklimaat, onder
gesteld dat deze gunstig uitpakken. Het aantrekken van
scheiden wij de volgende investeringscriteria:
kenniswerkers bijvoorbeeld rendeert. Kenniswerkers zijn van belang omdat ze een positief effect hebben op
1 Doelstelling van het investeringsprogramma is synergie door samenhangende investeringen in de toekomst van Brabant als (industriële) kennis- en innovatieregio;
2 Uitgangspunt is dat de middelen enkel worden besteed aan programma’s en projecten die niet
2 Op bedrijfsniveau leidt een stijging van het gemiddelde oplei dingsniveau met één jaar tot ca. 8% extra productiviteit, op ma
de productiviteit en innovatiekracht van de regionale economie2. Het gaat dan niet alleen om hoger opgeleid personeel, maar ook mensen op MBO-niveau die kennis kunnen toepassen en gebruiken. Vooral in het Brabantse MKB vervullen MBO’ers een cruciale rol bij de imple
croniveau tot 6% extra BBP per hoofd van de bevolking. Zie hiervoor ook de Brabantse Kennisinvesteringsagenda 2009.
99
menteren of versnellen van een innovatie. Uit recent
de verschillende stromen naar een integrale agenda die
economisch onderzoek blijkt dat vergroting van de
is beredeneerd vanuit de opgaven van de Agenda van
kennis en vaardigheden van de beroepsbevolking
Brabant.
direct leidt tot een hogere productiviteit. Tevens is bekend dat banen in R&D een grote multiplier hebben
Investeringsstrategie
in productie en indirect in dienstverlening: één baan in
Bij het vormgeven van de investeringen dient rekening
R&D levert 8 tot 10 banen in productie, diensten en
te worden gehouden met verantwoordelijkheden en
service op3. Ook voor investeringen in bereikbaarheid
rollen van anderen. Bij de uitvoering worden allianties
zijn positieve effecten bekend. Maatschappelijke
betrokken, waarin zoveel mogelijk wordt samengewerkt
Kosten- en Baten Analyses (MKBA’s) hebben aangetoond
met gemeenten, marktpartijen en maatschappelijke
dat investeringen in de infrastructuur in Brabant renderen
organisaties. De Provincie investeert:
voor heel Nederland. Hoewel aan de multiplier-effecten van natuur- en landschapsinvesteringen in economisch opzicht tot nu toe minder aandacht is besteed, blijkt uit recent onderzoek dat investeren in natuur en landschap wel degelijk loont, en breed maatschappelijk effect sorteert.4
• Alleen als we daadwerkelijk het verschil kunnen maken en toegevoegde waarde hebben; • Er sprake is van een aantoonbaar provinciaal belang en/of bijdrage aan provinciale beleidsdoelstellingen; • Wanneer een ander kan investeren, doen wij het niet (geen overname van beleids- en investeringsverant
Ad 6. Risicodragende participatie Als uitgangspunt wordt gehanteerd dat risicodragende
woordelijkheden); • We doen het samen, omdat we erkennen dat de
participaties met (gedeeltelijk) terugverdienpotentieel
investeringsagenda alleen vanuit partnerschappen
(revolvererend) de voorkeur hebben boven het verstrek
en gericht samenwerken tot resultaten leidt;
ken van subsidies. Niet alleen wordt hiermee (meer) recht gedaan aan het principe dat vermogen zoveel mogelijk revolverend moet blijven, maar vooral ook wordt hiermee het multiplier-effect vergroot.
• Er moet sprake zijn van projecten op (boven) regionaal niveau; • De investeringen moeten aantoonbaar bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van Brabant (Telos-driehoek; people, planet, profit);
Ad 9. Relatie met externe agenda’s
• De investeringen dienen een structuurversterkend
Om met de investeringsstrategie zoveel mogelijk aan
karakter te hebben. De investering moet resulteren in
te sluiten bij de rijks- en Europese agenda, om deze
een ‘schaalsprong’ op een onderscheidend onderdeel
te kunnen versterken en/of verdiepen, is afstemming
van het vestigings- en leefklimaat in Brabant.
noodzakelijk. Op Rijksniveau is discussie gevoerd over bestrijding van de economische recessie, waarbij ook
Ons inziens zijn voor het welslagen van het programma
naar investeringen in de kenniseconomie is gekeken.
om een aantal redenen partnerschappen van essentieel
Daarnaast beschikt het Rijk over FES-middelen die in
belang. Ten eerste vanuit de gedachte dat ‘multipliers’
principe voor een belangrijk deel in innovatie worden
gewenst zijn om daadwerkelijk het verschil in de
geïnvesteerd. Tenslotte geldt dat programma’s als
Brabantse samenleving te kunnen maken. Ten tweede
Pieken in de Delta, OP-Zuid en verschillende Interreg-
omdat de maatschappelijke opgaven die verband
programma’s mogelijkheden bieden om projecten en
houden met Agenda van Brabant integraal van karakter
ontwikkelingen tot stand te brengen. Al die programma’s
zijn en vrijwel nooit door ons als middenbestuur zelf
verlenen subsidies “om niet”. Daarbij is ook nog eens
standig op te pakken zijn. Tot slot omdat de beoogde
sprake van een grote mate van overlap tussen de diverse
structuurversterking op de onderscheidende kwaliteiten
instrumenten die door verschillende instanties worden
van Brabant om afstemming vraagt tussen sectoren en
aangeboden. Winst is te behalen bij het bundelen van
schaalniveaus.
3 Als voorbeeld kan de regio Eindhoven/Brainport dienen. Hier
4 LEI-UR Wageningen, Investeren in het Nederlandse Landschap.
werken 14.000 onderzoekers. Deze onderzoekers genereren
Opbrengst: geluk en euro’s, 2007. De belangrijkste conclusie
112.000 tot 140.000 banen in productie en service en 9,2
ervan luidt dat het voor de maatschappij loont om in het land
mld euro aan toegevoegde waarde. Zie o.a. Stichting
schap te investeren. De berekening van kosten en baten levert
Brainport, Brainport Navigator 2013, Eindhoven, 2006.
een positief saldo van 17,8 miljard euro op.
100
Onafhankelijke kwaliteitstoets Om de juiste keuzes te maken en ervoor te zorgen dat de investeringen ook daadwerkelijk toekomstgericht, structuurversterkend en duurzaam zijn, achten wij het wenselijk dat externe partijen een onafhankelijke toets uitvoeren bij de voorgestelde investeringsbeslissingen. Afhankelijk van de beoogde investeringen kunnen verschillenden partijen worden benaderd. Niet alleen kan hierbij gedacht worden aan maatschappelijke organisaties, (Brabantse) kennisinstellingen en (mede) overheden maar ook aan gezaghebbende bestuurders en -vertegenwoordigers uit het internationale bedrijfs leven. Er zal advies gevraagd worden over de inhoudelijke kwaliteit van de investeringsvoorstellen, de onderlinge samenhang tussen de investeringsvoorstellen en mogelijke inhoudelijke verbindingen tussen de investeringsdomeinen (zie hoofdstuk 4). Tevens kan bij investeringsvraag stukken worden gevraagd naar mogelijk nieuwe vormen van samenwerking en taakverdeling tussen publiek en privaat.
101
4 Investeringsdomeinen
Investeringsdomeinen
mobiliteit, kwaliteit van de leefomgeving, regionale verstedelijking en landschappelijke verrommeling.5
Inleiding Om van de Agenda en bijbehorende investerings
Gestreefd wordt naar een benadering die breekt met
criteria te komen tot een investeringsprogramma,
een sectorale insteek en juist vanuit de dynamiek van
benoemen wij enkele samenhangende investerings
maatschappelijke processen komt tot dwarsverbanden
domeinen. Deze investeringsdomeinen volgen logischer
tussen sectoren als economie, natuur, onderwijs,
wijs uit de Agenda van Brabant. In deze paragraaf
cultuur en ruimtelijke ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld
is gekozen voor een uitwerking op hoofdlijnen van
aan de inzet voor BrabantStad Culturele Hoofdstad
(kansrijke) investeringsdomeinen, zodat in een later
2018 dat meer is dan een sectorale cultuuropgave,
stadium voldoende ruimte wordt geboden aan Provinciale
maar alleen kan slagen als er verbinding wordt
Staten om de invulling per domein te bespreken en
gelegd met ruimtelijke en economische ontwikkelingen.
nader uit te werken. Daarnaast biedt deze werkwijze
Het gaat om een geïntegreerde aanpak.
ook de mogelijkheid om, waar mogelijk met maat schappelijke partners, het Brabantse b edrijfsleven en
Voorliggende investeringsstrategie betreft een voorstel
Brabantse kennis- en onderwijsinstellingen tot concrete
op hoofdlijnen. Verdere invulling aan concrete voor
projecten en bijbehorende businesscases te komen.
stellen binnen de domeinen vindt na de zomer plaats.
De provincie zal de komende periode actief naar
Per investeringsdomein zijn mogelijke investeringen
samenwerking met partners zoeken.
benoemd die op korte termijn (zeker voor maart 2011 en zo veel eerder als mogelijk) kunnen worden
De investeringen dienen gericht te zijn op de beoogde
geconcretiseerd als een eerste tranche van het
structuurversterking en verduurzaming van het vestigings-
investeringsprogramma (zie tevens paragraaf 5).
en leefklimaat van Brabant in het licht van het streven naar een innovatieve kennis- en innovatieregio. Meer
• Kennis: duurzame innovatie en
dan in het Investeringsprogramma Essent het geval
slimme ambachtelijkheid
is, is de provinciale inzet gericht op de ruimtelijk-
De ambitie van de Agenda van Brabant is er op
economische aspecten van het vestigingsklimaat en
gericht bij de top van de (industriële) kennis- en
de kwaliteit van de Brabantse leefomgeving. Deze
innovatieregio’s in Europa te (blijven) behoren.
focus vloeit voort uit de Agenda van Brabant en past
Daarbij hoort een publiek innovatiebeleid, gericht
bij het daarin geformuleerde profiel van de provincie.
op versterking van de innovatie, creativiteit en het Brabants ondernemerschap. Het past bovendien bij
Vernieuwende aanpak
de kerntaken van de provincie. De provincie is bij uit
De investeringsstrategie kent vijf investeringsdomeinen,
stek geëquipeerd om regionaal-economisch beleid
die niet alleen stuk voor stuk hun eigen integrerende
vorm te geven in nauwe samenwerking met de grote
samenhang hebben maar waartussen ook diverse
steden, het Brabants bedrijfsleven en de Brabantse
kruisverbanden bestaan. Deze samenhang en ver
onderwijs- en kennisinstellingen. De krijtlijnen voor
banden overstijgen sectoren. Vanuit de dynamiek
een dergelijk innovatiebeleid zijn te vinden in de
van maatschappelijke processen in en buiten Brabant
WRR-studie “Innovatie in viervoud” waarin het
wordt gestreefd naar een meer horizontale, program
organiseren van vitale samenwerking tussen onder
matische aanpak. Een belangrijk deel van de strate
wijs, ondernemerschap en overheid centraal staat,
gische uitdagingen en opgaven die in het kader van
evenals het uitlokken van verrassing, het richten op
de Agenda van Brabant zijn geïdentificeerd, spelen
uitdagers en het afdwingen van nieuwe combinaties
zich immers af rond de grensvlakken van sectoren,
tussen sectoren. Bijvoorbeeld tussen de typisch
of het nu gaat om vergroening van de economie, het
Brabantse traditie van het maken high-tech, cultuur
vergroten van de kenniscomponent in de Brabantse
en design.
economie, kwesties van biodiversiteitsverlies,
5 Telos, PON, BOM en SER Brabant, Dan denk je aan Brabant!, Tilburg, januari 2010
103
Clustervorming wordt gezien als één van de instrumenten om de kennis-kunde-kassa keten in branches en sectoren te versterken. Een campus in combinatie met een cluster heeft het beoogde structuurversterkende effect. Binnen het
Experimenteren door samenwerking
strategische concept van campus- en clusterontwikkeling kan ook een koppeling worden gelegd met kansen voor Brabant op het terrein van duurzame energie. Het betreft
“Praktische technologische vooruitgang
dan mogelijkheden op het gebied van high-tech (solar-
is anno 2010 het resultaat van de in
energy), automotive (elektrisch rijden en decentrale net
teractie, de kruisbestuiving, de samen
werken) en agro-food en logistiek (biomassa).
werking van ontelbare bedrijven,
Kennis, innovatie, clustervorming en vergroening van
universiteiten en onderzoeksinstituten
de economie komen hier samen.
verspreid over de hele wereld. We kunnen kennis alleen vermeerderen door kennis te delen. Nieuwe strate gische ideeën, niet alleen op technisch gebied, worden steeds vaker geboren in het veld, niet aan de top. Daar, aan de frontlinie, moeten mensen
Hechte relaties in de keten
zich vrij voelen om te leren, om te experimenteren, om nieuwe vormen
Kennis en productie hebben elkaar
van samenwerking aan te gaan.”
nodig, en kunnen elkaars aanwezigheid versterken. Een aansprekend
Harry Hendriks,
voorbeeld is ASML met haar sterke
voorzitter directie Philips Nederland, 2010
regionale toeleveranciersketen. ASML is wereldmarktleider op basis van haar technologische voorsprong. High tech in optima forma. Haar machines bestaaan grotendeels uit modules die in het regionale MKB
Het stimuleren en ondersteunen van valorisatie van
worden gefabriceerd. In die bedrijven
kennis via open innovatie is noodzakelijk om de ambitie
is een sterke mix van WO-HBO-MBO
van de agenda waar te kunnen maken. Daarbij dient te
medewerkers aanwezig. Bijzonder is
worden aangesloten bij de typische behoeften en kansen
ook de wederzijdse afhankelijkheid
in het Brabants bedrijfsleven en de Brabantse onderwijs-
tussen ASML en haar toeleveranciers.
en kennisinstellingen. Een kansrijke investeringslijn is de
ASML vraagt het regionale MKB
verdere ontwikkeling van de open-innovatieaanpak via
innovaties te ontwikkelen.
het campusconcept. Campusontwikkeling is een belangrijk middel voor het structureel vergroten van de kenniscomponent in de Brabantse economie. Versterking van de economie wordt verkregen door bundeling van krachten en flexibiliteit
Bij de inzet op campusontwikkeling is het noodzakelijk
in kansrijke economische clusters en het leggen van
te komen tot een regionale, liefst grensoverschrijdende,
verbindingen tussen verschillende clusters. Kansrijke
agendavorming. De kans op wildgroei van (lokale)
economische clusters in Brabant zijn maintenance,
valleys en campussen is ook in Brabant levensgroot
logistiek, agro-food, life sciences, pharma, automotive
aanwezig. Campussen schieten als paddestoelen uit
design en high tech. Belangrijk voor campusontwikkeling
de grond. Het gaat om heldere keuzen ten aanzien van
is dat deze niet geïsoleerd gaat plaats vinden, maar
de meest kansrijke clusters, die ook in Europees opzicht
wordt gekoppeld aan (krachtige) clusters.
duidelijk toegevoegde waarde hebben en structuur versterkend zijn voor de regionale economie. Zoals SER Brabant terecht opmerkt dient de lat hoog te liggen.6
104
Campusontwikkeling moet in feite worden gezien als een
• De bereikbare regio
samenhangend strategisch concept in het kader van de
Naast het innovatieve vermogen vormt bereikbaar
Agenda voor Brabant. Bij de verdere ontwikkeling van
heid een van de meest bepalende factoren achter
het concept is de aanwezigheid en directe betrokkenheid
een succesvolle regionale economie. Dat geldt in het
van een grote trekker van belang, zowel aan de bedrijven
bijzonder voor Brabant, met haar sterke logistieke
kant (bij voorkeur multinational) als aan de kenniskant
sector, internationale oriëntatie en strategische lig
(MBO, HBO en/of universiteit).
ging tussen Randstad, Vlaamse Ruit en Ruhrgebied en de havens van Rotterdam en Antwerpen. De focus in dit investeringsdomein is erop gericht de (inter)nationale en intraregionale bereikbaarheid van de regio te optimaliseren. Brabant is een belangrijke vervoersschakel in Noord west-Europa. Brabant ligt aan vitale en drukke ver
Mogelijke richting eerste tranche
keerscorridors die de Randstad maar ook Vlaanderen verbinden met Zuid Nederland en het verdere Euro pese achterland. Alleen al rond Eindhoven komen zes
Investeren in de kennisinfrastructuur
snelwegen bij elkaar. Dit kruispunt van infrastructuur
van Brabant is van cruciaal belang
is niet alleen van groot belang voor het bereikbaar
voor het welslagen van de ambitie als
houden van de Mainportregio’s Amsterdam, Rotter
(industriële) kennis- en innovatieregio.
dam en Antwerpen, maar ook voor ontsluiting van de
Vanuit de specifieke rol en positie van
aangrenzende regio’s als Greenport Venlo en het snel
de provincie kan worden gedacht aan
groeiende Agrofoodcluster aan de noord-oostkant
het optimaliseren van de vestigingscon-
van de regio rond Uden-Veghel. De bereikbaaarheid
dities voor kennisintensieve bedrijvig-
van de Zuidoostvleugel (waaronder de wegenruit
heid. Het gaat dan om investeringen in
rond Eindhoven-Helmond) is een belangrijke voor
kansrijke economische clusters, het
waarde voor de verdere ontwikkeling van de
aantrekken van kennisinstellingen,
Brainport. De regio zelf profiteert optimaal van de
wetenschappelijke en onderzoeks
corridors als ontsluiting voor zowel het personen-
instellingen, door middel van publieke
(wegen en OV) als het goederenvervoer naar andere
R&D gelden en het stimuleren van de
delen van Nederland en het verdere achterland.
open-innovatieaanpak. Concreet kan
Daarnaast vervullen onderdelen van de corridors een
gedacht worden aan financiële bij
essentiële functie voor het regionale verkeer.
dragen voor vestiging van kennis en researchcentra, waardoor zowel het
Uit de Netwerkanalyse BrabantStad (2006) blijkt als
fundamentele als toegepaste onder-
gevolg van de forse ontwikkeling van het personen-
zoek in de verschillende kansrijke
en goederenvervoer richting 2020 de bereikbaar
kennisclusters (high tech systemen &
heid van Brabant ernstig onder druk komt te staan.
materialen, food & nutrition, life sciences
Vervoersstromen nemen toe en de corridors moeten
& medische technologie) een impuls
een alsmaar toenemende nationale en internationale
krijgt. Vestiging van kennis- en
verkeersdrukte verwerken. Mede ter verhoging van
researchcentra kan een aantrekkende
het draagvlak voor economische clustervorming
werking hebben op toeleverende (MKB)
en sociaal-culturele voorzieningen van formaat,
bedrijvigheid in de regio.
vraagt dit om investeringen in infrastructuur tussen
Daarnaast kan gedacht worden aan
de omliggende stedelijke netwerken.
investeringen in open-innovatie aanpak met behulp van het concept
Ook bereikbaarheid binnen de regio is van belang,
‘campusontwikkeling’.
niet alleen als onderdeel van de kwaliteit van leef omgeving (zie verderop) maar ook als middel om
6 SER Brabant, Kennis werkt!, ’s-Hertogenbosch, oktober 2009
105
de gewenste regionale economische wisselwerking en sociale samenhang te stimuleren. Daarnaast zijn aanzienlijke verdichtingen en kwaliteitsverhogingen van het grondgebruik op knooppunten en anderszins goed ontsloten economische toplocaties in
Mogelijke richting eerste tranche
Brabant(Stad) belangrijk. Daarbij staat niet de auto centraal, maar wordt de kracht van alle modaliteiten
Voor de bereikbaarheidsproblematiek
optimaal benut. De kern van de aanpak is een
in Noord-Brabant vormt de integrale
optimaal functionerend –infrastructuurnetwerk (weg,
aanpak in de Zuidoost-vleugel
spoor, water) voor personen- en goederenvervoer.
Brabantstad een cruciaal onderdeel,
Regelmatig, frequent, betrouwbaar en toegankelijk
zowel voor de regio Zuidoost-Brabant
openbaar vervoer tussen deze locaties, bijvoorbeeld
als voor de verbinding tussen de
door vrijliggende infrastructuur, is van belang, én
verschillende mainports en stedelijke
om de doorgaande wegen te ontlasten én om het
netwerken in Nederland. Met de Minister
gebruik van hulpbronnen en de uitstoot van schade
van Verkeer en Waterstaat is afgesproken
lijke stoffen te verminderen.
om prioriteit te geven aan de bereikbaarheid van de economische gebieden in de Zuidoostvleugel van BrabantStad (Eindhoven/Helmond en omstreken). Daartoe is een integraal maatregelenpakket ontwikkeld van niet alleen bereikbaarheidsmaatregelen, maar ook maatregelen gericht op het versterken van de ecologische en ruimtelijke structuur. Inmiddels is een MIRT-verkenning uitgevoerd (Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport) die de komende tijd verder wordt uitgewerkt. Belangrijk onderdeel uit het maatregelenpakket vormt de wegenruit rond Eindhoven. Investeringen in de Zuidoostvleugel zijn noodzakelijk, maar niet voldoende. Ook spoorprojecten (Robel), HOV-projecten (NoordoostBrabant) en infrastructuur-assen zoals de A59 en A58 zijn belangrijk voor de (inter)nationale bereikbaarheid van de regio. Datzelfde geldt voor enkele onderdelen van de regionale weg infrastructuur, zoals de N65 en N279. De N279 bijvoorbeeld vormt een belangrijke schakel in het wegennet van Oost-Brabant. Capaciteitsverhoging leidt onder andere tot ontlasting van het onderliggende wegennet en kan ruimtelijke, ecologische en landschappelijke winst opleveren.
106
• Leefklimaat: topvoorzieningen Een goed leefklimaat hangt nauw samen met de kwaliteit van de sociale en culturele leefomgeving. Een goede sportieve en culturele infrastructuur zorgt naast het bevorderen van de maatschappelijke binding
Mogelijke richting eerste tranche
- voor een bruisende omgeving. Topvoorzieningen op het gebied van sport en cultuur zijn onderscheidende
Om het culturele en sportklimaat van
criteria die de internationale uitstraling en aantrek
de regio te versterken en op een hoger,
kingskracht en daarmee de concurrentiepositie van
internationaal plan te krijgen, kan
Brabant vergroten. Sport en cultuurtalenten versterken
concreet worden ingezet op Brabant
de aantrekkingskracht van onze regio.
Stad Culturele Hoofdstad 2018 en Olympisch Plan Brabant. De provincie
Met betrekking tot topvoorzieningen voor sport
en de partners binnen BrabantStad
kan enerzijds worden aangesloten op het door het
hebben de gezamenlijke ambitie om
kabinet en NOC*NSF vastgestelde ‘Olympisch
Culturele Hoofdstad in 2018 te worden
plan’. Anderzijds bij diverse initiatieven voor
waarmee een krachtiger profilering
topsportaccommodaties door gemeenten en
als mozaïekmetropool kan onstaan.
sportorganisaties. Met een keuze voor een aantal
Het biedt een krachtige impuls aan
Brabantse kernsporten kan focus worden aan
vijf steden en hun regio, teneinde een
gebracht in de provinciale inzet.7 Het gaat hierbij
aantrekkelijke, diverse en cultuurrijke
niet enkel om de bouw van topvoorzieningen en
mozaïekmetropool BrabantStad te
accommodaties, maar om de bredere inbedding in
realiseren. De integrale ontwikkeling
de ruimtelijke context (leefomgeving) en de aanhaking
van de culturele infrastructuur is een
op het mobiliteitssysteem (bereikbare regio). Er kan
belangrijke vestigingsfactor voor
immers grote ruimtedruk ontstaan als er gekeken
bewoners, bedrijven, studenten en
wordt naar de eisen van mobiliteit, accommodaties
bezoekreden voor recreanten en
en huisvesting. Tegelijkertijd biedt dit ook kansen.
toeristen in deze metropool. Daarnaast
Het verplaatsen van de vele bezoekers vraagt veel
versterkt het de internationale uitstra-
van een vervoersysteem. Verbetering van deze infra
ling en zichtbaarheid van de regio als
structuur is cruciaal om aan de voorwaarden van de
kwaliteitsvol, modern en dynamisch
Spelen te kunnen voldoen. Het kan ook helpen een
woon, werk, studie- en verblijfsgebied.
aantal vraagstukken op een duurzame manier op te
In aansluiting op het Olypisch Plan
lossen. Daarbij kan gedacht worden aan de bereik
2028 werkt Brabant aan verdere
baarheid, het tegengaan van de vervlokking en
bevordering van de uitstraling van
vervlakking van het Brabants mozaïek, de kwaliteit
Noord Brabant door topsport. Gezien
van het landschap en de natuur.
de ondergemiddelde score van Brabant op het gebied van topsportaccommo-
Op cultureel gebied is de kandidaatsstelling van
daties, zijn investeringen in topsport
BrabantStad als Europese Culturele Hoofdstad 2018
accommodaties gewenst. Om te komen
van belang. Uit onderzoek blijkt dat deze titel
tot een actieplan sport tot 2016 zal
(gemiddeld) een blijvend effect heeft op de vitaliteit
gezamenlijk worden opgetrokken met
van de regio en daarmee op het vestigings- en in
Brabantstad, sportbonden, onderwijs
vesteringsklimaat voor bedrijven en de aantrekkings
en bedrijfsleven.
kracht op hoogopgeleiden. Het fungeert als het ware als een ‘deeltjesversneller’ voor lopende ontwikkelingen. Zodoende kan een compleet en onderscheidend cultureel palet worden aangeboden. Niet alleen aan de Brabantse burgers, maar ook aan de bezoekers van buiten Brabant. Het cultureel aanbod wordt naar een hoger plan getild. Daarmee wordt een krachtige profilering van Brabant gestimu leerd.
7 Gedacht kan worden aan een keuze voor 5 à 7 kernsporten (wielrennen, hippische sport, voetbal, zwemmen, hockey en mogelijk atletiek en turnen).
107
• Brabants mozaïek
Noord-Brabant. Kloosters, landgoederen, kazernes,
Van cruciaal belang in het licht van de Agenda van
klinieken, fabrieken, kostscholen, maar ook boerderij
Brabant is aandacht voor het bijzondere woon- en
en vormen een aantrekkelijke en ontspannen setting
leefmilieu in de regio. De aantrekkingskracht van de
voor vergaderen, ontmoeten en contemplatie.
Brabantse steden, dorpen en het platteland is belang
Daarnaast vormen ze een krachtig beeldmerk waar
rijk voor zowel de Brabanders zelf als voor bezoekers
mee bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen
van buiten: studenten, ‘creative people’ en kennis
zich kunnen afficheren naar de buitenwereld.
werkers. De creatie van internationaal wervende centraal-stedelijke en landelijke topmilieus ten behoeve van draagvlakvergroting en kwaliteitsverhoging van de belangrijkste regionaal-stedelijke clusters in Brabant is een belangrijke opgave in dit verband. Het fijnmazig mozaïek van stad en land in Brabant
Mogelijke richting eerste tranche
biedt voldoende aanknopingspunten voor de nieuwe opgave in het licht van de Agenda van Brabant. De
Om de kenmerkende samenhang van
stad en het landschap zijn altijd binnen handbereik en
stad en land in Brabant te versterken
omgekeerd. Het mozaïek moet worden behouden en
kan worden ingezet op herbestemming
verder ontwikkeld. Dit doen we door de identiteit van
en herontwikkeling van een aantal
stad en land leidend te laten zijn voor nieuwe ruimte
structuurbepalende identiteitsdragers.
lijke ontwikkelingen. Steden stadser en dorpen dorpser.
Het Brabants mozaïek bestaat uit diverse
Daarbij rekening houdend met het vraagstuk van
elementen die landelijk uniek zijn. Zo
bevolkingskrimp dat zich het eerste zal manifesteren
behoren de talloze monumentale kloos-
aan de ‘randen’ van Brabant. Als gevolg hiervan wordt
tercomplexen die verspreid over de
de verstedelijkingsopgave gedifferentieerder en bestaat
provincie voorkomen tot oude tekens
naast groei en uitbreiding ook uit herstructurering en
die lijken opgericht om de afkalving van
transformatie van bestaand bebouwd gebied.
het Rijke Roomse Leven te trotseren. Ze geven kleur aan de ‘stoffering’ van het
Het gaat om een duurzame samenhang van de
Brabants landschap en structuur aan de
typische combinatie van stad en land in Brabant.
Brabantse topografie. Er zijn zo’n negen-
BrabantStad en de (lopende) reconstructie van het
tig orden in Brabant. Bij een kwart van
buitengebied zijn belangrijke instrumenten om die
de kloosters wordt inmiddels nagedacht
samenhang op lange termijn te borgen. Bezoekers van
over een mogelijk nieuwe bestemming.
Brabant en de Brabanders zelf houden van het platte
Het zou mooi zijn als dat economisch
land. De afwisseling van boerderijen, beken en natuur
zo wordt georganiseerd dat de ziel van
gebieden zorgt voor een aantrekkelijk landschap.
de gebouwen behouden blijft, en ze
Door natuurontwikkeling, hermeandering van beken en
tegelijkertijd een bestemming krijgen die
de uitbreiding van recreatieve voorzieningen krijgen
kan bijdragen aan de kenniseconomie.
stads- en dorpsbewoners in Brabant meer mogelijk
Het kloosterleven is prima te combineren
heden om van het platteland te genieten. Een andere
met de economie van zorg, educatie,
belangrijke waarde van het Brabants mozaïek is het
spirituele ontwikkeling en arbeids
cultureel erfgoed in een regiospecifieke landschappelijke
training. De provincie kan door gerichte
omgeving. De revitalisering van Brabants’ religieus
investeringen bijdragen aan een zorg-
en industrieel erfgoed in het buitengebied kan een
vuldige herbestemming van dit voor
belangrijke impuls vormen om tegemoet te komen
Brabant zo kenmerkende religieus erf-
aan de vraag naar bijzondere woon- en werkmilieus.
goed en daarmee tevens de identiteit van het Brabantse platteland op ver
Het cultuurhistorisch en industrieel erfgoed biedt een
nieuwende manier behouden, in het
gegarandeerd regiospecifieke benadering met een
licht van de Agenda van Brabant.
opgave (woon- en werkmilieus) die maar al te vaak als generiek wordt beschouwd. Het erfgoed heeft uitstekende meerwaarde voor de kenniseconomie in
108
• Natuur en landschap
Daarbij gaat het niet om een gerichtheid op natuur sec,
Tegenover de hoogstedelijke cultuur en concentraties
maar op de Brabantse landschapsontwikkeling als
van voorzieningen bieden de hoogwaardige groen-
geheel. In de Structuurvisie (SVRO) kiest de provincie voor
blauwe structuren van Brabant een landschappelijke
ontwikkelen met ruimtelijke kwaliteit. Natuur en landschap
omgeving dat op complementaire wijze denk- en leef
spelen daarbij een grote rol. De provincie geeft vanuit
ruimte biedt aan Brabanders en mensen van buiten
het provinciale belang prioriteit aan een robuuste groen
Brabant. Bezoekers van Brabant en de Brabanders
blauwe structuur. Deze structuur bestaat uit de kern
zelf houden van het platteland. De afwisseling van
gebieden voor water (zoals de beken) en natuur (de
boerderijen, beken en natuurgebieden zorgt voor een
Ecologische Hoofdstructuur) en de aanliggende gebieden
aantrekkelijk landschap. Brabanders zijn erg gehecht
die de structuur robuust maken en verbinden, de zoge
aan de landelijke contramal die tegenwicht biedt aan
naamde groenblauwe mantel. Door de prioritaire inzet
de hectiek van alledag in de stad. Daar hoort een
op de groenblauwe structuur maakt de provincie een
robuuste groenstructuur en een vitaal landschap bij.
schaalsprong met haar inzet voor natuur en landschap.
Daar hoort een robuuste groenstructuur en een vitaal
Brabant versterkt hiermee een kwalitatief hoogwaardige
landschap bij, waaronder met name een gezonden
leefomgeving voor burgers en bedrijven.
water-, bodem- en luchtkwaliteit, behoud en ver sterking van biodiversiteit en gezonde eco-systemen.
De provincie pakt de grofmazige provinciale structuren, de gemeenten de fijnmazige landschappelijke structuren. Verschillende uitvoeringsstrategieën zijn noodzakelijk, uiteenlopend van het behouden van gebieden met bijzondere natuur – en landschapskwaliteiten; het ontwikkelen en toevoegen van nieuwe ruimtelijke kwaliteiten en het saneren van plekken die verrommeld
Verfraaiing van Brabant
zijn. De realisatie van nieuwe natuur (EHS) inclusief de benodigde milieuomstandigheden, is en blijft een
“De meest complexe opgave voor de
belangrijk project binnen de groenblauwe structuur.
toekomst is juist om door ruimtelijke
Hierbij is het Rijk de belangrijkste én grootse financier.
verzoening het Brabantse platteland economisch te laten floreren én leef
De realisatie van de robuuste groenblauwe structuur
baar te houden […] De verfraaiing van
in Brabant vindt plaats via integrale gebiedsont
het Brabantse landschap is een zaak
wikkeling zoals de reconstructie landelijk gebied,
van heel lange adem die 50 tot 100
de gebiedsagenda die is opgesteld in het kader van
jaar kost en nog eens 50 jaar als we
het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en
zin hebben. Dat vergt een verandering
Transport (MIRT) en de voorgestelde ontwikkeling in
van mentaliteit en houding.”
de Structuurvisie in gebieden als De Beerze en de Brabantse Wal. Het versterken van de kwaliteit van het
Dirk Sijmons,
landschap vindt plaats via integrale gebiedsontwikkeling
Rijksadviseur voor het Landschap, 2009
en provinciale landschappen. In deze gebiedsgerichte aanpak komt het provinciale bod voor natuur en land schap samen met rijk, regio en bedrijfsleven.
110
Mogelijke richting eerste tranche Door selectieve investeringen in de toekomst van de groenblauwe structuur (planet) wordt tevens ge誰nvesteerd in profit en people. Naast ruimte voor biodiversiteit en klimaatadaptatie krijgt de leefomgeving voor burgers, recreanten en bedrijven een impuls. Een kostbaar bezit voor een complete kennisregio. Mogelijke investerings足 projecten zijn de 3 provinciale landschappen (de Maashorst, de Brabantse Wal en Het Groene Woud), de integrale gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat en de focusprojecten uit de reconstructie van het Brabantse buitengebied. Het gaat om projecten van provinciaal belang op het vlak van verwerving en inrichting van nieuwe natuur, ontsnippering (natuur/water en infra), robuuste verbindingen voor natuur en recreatieve poorten. Investeringen zijn gericht op een schaalsprong voor natuurlijk Brabant. Zo wordt in provinciaal Landschap De Maashorst het grootste aaneengesloten natuur足 gebied van Brabant gerealiseerd.
111
5 Vervolg足 proces
Vervolgproces Samen met u en onze partners uit overheid, onderwijs, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gaan wij aan de slag om de investeringsstrategie te concretiseren en verder uit te werken. Voorop staat dat uw Provinciale Staten actief invulling kunnen geven aan het budget recht en daarmee samenhangende, kaderstellende rol. Binnen de door de Staten vastgestelde kaders geven wij als provinciebestuur concreet invulling aan de investerings strategie. Daartoe zal de komende periode worden gewerkt aan: • Beslisregels investeringsagenda en uitwerking eerste tranche investeringen; • Een samenhangend pakket van investeringen beredeneerd vanuit de vijf investeringsdomeinen; • Concrete maatregelen per domein (projecten, programma’s etc.) en de verhouding tot het in deze notitie opgenomen afwegingskader; • Per beleidscase zal inzichtelijk worden gemaakt waarom wij als provincie het verschil maken, wat de (maatschappelijk) effecten van de voorgestelde investeringen zijn (inclusief tijdpad) en per maatregel een voorstel voor samenwerking met onze partners (rol provincie per investeringsdomein, bijdrage in termen van geld en capaciteit van onze partners, etc); • Financiële uitwerking van de genoemde domeinen: op basis van de hoofdlijnen in dit voorstel zal de investeringsstrategie financieel verder worden uit gewerkt in een voorstel voor een eerste tranche aan investeringen. In het najaar zal de provincie de investeringsstrategie nader concretiseren. Enerzijds zullen concrete spel regels worden uitgewerkt in beslisregels. Deze zijn gebaseerd op de criteria zoals gepresenteerd in de investeringsstrategie. Anderzijds zal de provincie een eerste tranche investeringsporgramma invullen. In september 2010 bespreken Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten een eerste voorzet hiertoe. De eerste tranche zal zijn opgebouwd uit een aantal projecten dat past binnen de investeringsdomeinen waarvan is aangetoond dat ze significant bijdragen aan realisatie van de doelstellingen zoals beoogd met de Agenda. Tevens dient de uitvoering van deze projecten te worden gestart op korte termijn.
113
Colofon
Contact Provincie Noord-Brabant Projectteam Agenda van Brabant Telefoon (073) 680 84 45 Email agenda@brabant.nl Tekstredactie Communicatiebureau Textuur Grafisch ontwerp Van Riet Ontwerpers Kaartbeelden en collages .FABRIC
Juli 2010
114
HELSINKI TALLINN ALL TALLINN
O OSLO
STOCKHOLM
R A RIGA
Provincie Noord-Brabant
VIILNIUS VILNIUS
COPEN NH HAGEN COPENHAGEN
Postadres Provincie Noord-Brabant Postbus 90151 5200 MC ’s-Hertogenbosch
FONTYS AVANS HAS
DUBLLIN N DUBLIN
LOGISTICS OPEN UNIVERSITEIT NIVRA
MAINTENANCE LONDON
Telefoon (073) 681 28 12
SUPPLY CHAIN CAMPUS
WARSAW
BERLIN
NIVRA
UVT-CAMPUS FONTYS
B BRUSSELS LUXEM LUXEMBOURG P S PARIS
E-mail info@brabant.nl
RUSSELL HOBBES
TFT
NHTV AMSTERDA AVANS TELOS
FOOD & PHARMA
FONTYS OPEN UNIVERSITEIT
EINDHOVEN INTERNATIONAL AIRPORT
EUTECH TNO
NCOI
AUTOMOTIVE
TUe
TNO-VEHIL
TWINNING CENTER NIVRA
TNO-INDUSTRIE HOLST CENTRE
HIGHTECH BRAINPORTVIENNA CAMPUS
RATISLAVA UDAPEST BUDAPEST
BER RN N BERN LJUB BLJA JANA NA LJUBLJANA
BUCHARES RESTT BUCHAREST
A SOFIA
OM ROME MADRID LISBON ATHENS