Srebrenica gevallen door verraad van amerikanen

Srebrenica gevallen door verraad van Amerikanen Onthulling in VPRO/Human-documentaire 

29 juni 2015

De colonne vluchtelingen, op weg van Srebrenica naar Tuzla

De moslim-enclave Srebrenica is in juli 1995 gevallen omdat de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-BrittanniĂŤ in het geheim besloten hadden om Dutchbat geen luchtsteun te geven.

Nederland was over dat besluit niet ingelicht. De enclaves werden opgeofferd om vredesbesprekingen te vergemakkelijken. De nieuwe informatie is gebaseerd op Amerikaanse documenten die in 2013 openbaar zijn gemaakt. E.e.a. blijkt uit een documentaire van het VPROonderzoeksprogramma Argos, die in samenwerking met Human op NPO 2 werd uitgezonden. (rechts op deze pagina te bekijken)

<p>Joris Voorhoeve</p>

Joris Voorhoeve, destijds de Nederlandse minister van Defensie, werkte mee aan de documentaire en reisde met de journalisten terug naar Srebrenica. Voorhoeve bevestigt dat hij niet op de hoogte was van het besluit om luchtaanvallen op Servische doelen te staken.

In de documentaire zegt Voorhoeve: "Het besluit zoals in de tekst is vastgelegd, daar komt het hele woord Nederland niet in voor. Persoonlijk vind ik dat buitengewoon ernstig. En ook dat dit niet aan Nederland is medegedeeld. Je bent bondgenoot en Nederland had de moeilijkste taak in Oost-Bosnië. Dus dat had wel moeten gebeuren."

Ook de Bosnische regering was niet op de hoogte, zegt oud-minister van Buitenlandse Zaken Mohamed Sacirbey in de uitzending. "Ik wist van niets totdat u het me zojuist vertelde."

Het besluit werd ingegeven door het feit dat er VN-militairen waren gegijzeld door de Serviërs.

Dat gebeurde in de aanloop naar de val van Srebrenica, maar ook bij de inname van de enclave zelf werden enkele tientallen Nederlandse militairen vastgehouden.

Voorhoeve zegt tegen de NOS dat hij er pas een paar maanden geleden achter kwam dat de bondgenoten destijds in het geheim een besluit hadden genomen om geen luchtaanvallen meer uit te voeren. Volgens Voorhoeve had luchtsteun een groot verschil kunnen maken. "Dan was Mladic volgens mij van koers veranderd, had hij halt gehouden rond de enclave, hem afgeknepen maar niet onder de voet gelopen."

Wat doet de VPRO aan Srebrenica?

Blauwhelmen in Srebrenica

De Bosnische moslimenclave Srebrenica werd op 11 juli 1995 onder de voet gelopen door Bosnisch-Servische troepen onder leiding van de generaal Ratko Mladic. Nederlandse Dutchbat-militairen die onder de vn-vlag in de enclave gestationeerd werden, konden dit niet voorkomen. Meer dan 8000 moslimmannen werden vermoord.

De onderzoeksjournalisten Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Dat is de vraag die de gemoederen natuurlijk meteen bezighield.

Een select gezelschap van onderzoeksjournalisten beet zich in de kwestie vast, ook nadat het Niod in 2002 een rapport had gepubliceerd dat het kabinet deed aftreden. Huub Jaspers en zijn

collega’s van Argos radio wijdden er meer dan vijftig uitzendingen aan en ook Bart Nijpels van KRO’s Reporter bleef aan de zaak werken. Ze worstelden zich door meters dossiers en spraken herhaaldelijk met betrokkenen. Dat leidde al tot flink wat grote en kleine onthullingen.

De twee belangrijkste vragen Waarom kwam er in 1995 geen luchtsteun van de Navo toen Srebrenica onder de voet werd gelopen door de Bosnische Serviërs, ondanks dat erom gevraagd werd? En had de internationale gemeenschap kunnen weten dan de enclave binnengevallen werd en welk drama zich zou voltrekken? Dat zijn de kwesties waar ook twintig jaar na dato en na meters dossiers het laatste woord nog steeds niet over gezegd is.

De documentaire Voor de documentaire van de VPRO en Human legden de journalisten al hun onderzoek nog eens bij elkaar en plozen alles opnieuw uit. Het werd een intensief omroep- en mediumoverschrijdend project. Het werk is niet voor niets geweest: de redactie heeft de hand weten te leggen op interessant bewijsmateriaal dat nieuw licht op de zaak werpt. Ook ging Joris Voorhoeve, destijds minister van Defensie, mee naar Srebrenica. Hij worstelt nog steeds met het drama en spreekt met overlevenden. De documentaire werpt de vraag op wat we nu eigenlijk echt kunnen leren van het hoofdstuk Srebrenica.

Interactief Online verschijnt een interactief verhaal, samengesteld door Stefan Heijdendael en Hannah Kooy. Het geeft een overzicht van de gebeurtenissen, op basis van tekst en beeld. Aan de basis staat een video van achttien minuten met een reconstructie van het drama, en de kijker kan op allerlei momenten dieper het verhaal in gaan. 

2Doc: Waarom Srebrenica moest vallen. Maandag 29 juni, NPO 2, 20.25-21.25 uur.

Kader: ‘Weet niet’ Het drama in Srebrenica geldt als de grootste massamoord in Europa na de Tweede Wereldoorlog. Weten jonge Nederlanders twintig jaar na dato eigenlijk wat er gebeurd is?

Onderzoeksbureau MWM2 deed in opdracht van Human een represen-tatieve steekproef. De respondenten kregen de open vraag ‘Wat weet je van Srebrenica?’ voorgelegd.

Ruim 58 procent van de jongeren (16-29 jaar) gaf spontaan toe geen idee te hebben van wat Srebrenica is, of waar het mee te maken zou kunnen hebben.

Van de hele onderzochte groep Nederlanders van 16 tot 59 jaar wist ongeveer een derde niets over Srebrenica te vertellen. Ongeveer een derde kon een paar steekwoorden noemen en de rest wist redelijk goed wat er speelde. Hoog-opgeleiden wisten meer van

de kwestie dan laagopgeleiden.

Het drama krijgt niet veel aandacht op scholen: driekwart van de mensen onder de 39 jaar zei bij de geschiedenisles niets te horen hebben gekregen over Srebrenica. Van de jongeren die wel konden vertellen wat er in Srebrenica gebeurd is, hadden de meesten hun informatie verkregen uit het nieuws.