Башлангыч белем-Начальные знания

Галимҗан Баруди

‫َبد ُء ا ْل َم َعا ِر ِف‬ ‫ات‬ ِ ‫الص َف‬ ِّ ‫ِع ْل ُم ال َّت ْو ِحي ِد َو‬

Башлангыч белем (Аллаһның тәүхиден һәм сыйфатларын өйрәнүче гыйлем)

(Икенче басма)

«Рәшидә» Коръән өйрәнү үзәге Казан 2012

УДК 297.1 ББК 86.38 Б24 Тәрҗемәчеләр: Галимов Илназ Наил улы Мифтахетдинов Альмир Әнәс улы Хәйретдинов Ленар Ринат улы Җаваплы мөхәррир: Әбубәкеров Шәүкәт Максут улы Баруди Г. М. (Баруди Галимҗан Мөхәммәтҗан улы)

Б24

Танылган дин һәм җәмәгать эшлеклесе, галим вә педагог Галимҗан Баруди авторлыгында булган һәм 20 нче гасыр башында Казан шәһәрендә меңләгән тираж белән басылып килгән китап белән танышырга тәкъдим итәбез. Укучылар әлеге китаптан Аллаһы Тәгаләгә иман китерү рәвеше, динебезнең төп нигезләренә аңлатмалар белән таныша алырлар. Халкыбызның бөек улларын, галимнәрен бүгенге көн укучысына да танытуга үз өлешебезне кертә алу мөмкинчелеге дәвам итәр дигән теләктә калабыз.

УДК 297.1 ББК 86.38 © «Рәшидә» Коръән өйрәнү үзәге

Баруди Галимҗан Мөхәммәтҗан улы

1857 – 1921

КЕРЕШ СҮЗ Ирекле рәвештә сайланган беренче мөфти, татар халкына бөек уллар тәрбияләп биргән “Мөхәммәдия” мәдрәсәсенә нигез салучы, мөхтәрәм депутат вә игелекле сәүдәгәр улы, барча өммәт тарафыннан танылган күренекле һәм зыялы галим, педагог, урталык принципларына юл ачучы – болар халкыбызның мәшһүр улы, мөфтиебез Галимҗан Баруди турында әйтелгән бик аз сүзләр. Чыннан да, аның шәхесенә, карашларына, хезмәтләренә бәя бирүне бер-ике юлга гына сыйдыру мөмкин түгел. Галимҗан хәзрәт 1857 елда хәзерге Биектау районындагы Кече Кавал авылында сәүдәгәр Мөхәммәтҗан Ибнеәмин улының гаиләсендә туа. 1861 елда алар Казанга күчеп киләләр һәм Аллаһ Тәгалә аларга нәкъ менә шушы шәһәрдә өммәт вә милләтебезгә бөек хезмәтләр кылырга насыйп итә. Галимҗан яшьтән үк гыйлем алуга бик һәвәс була, шуңа күрә Казанга килү белән аны иң зур мәдрәсәгә укырга бирәләр. 18 яше тулмастан, ул, Казандагы белемнәрне алып бетереп, Бохарага юнәлә. 1882 елда Казанга кайтып указ ала һәм шәһәрнең бишенче мәчетенә имам булып урнаша. Әтисе ярдәме белән мәдрәсә төзелгәч, шунда җитәкче булып билгеләнә. Галимҗан хәзрәт укыту

Башлангыч белем

тәҗрибәсен туплау максаты белән чит илләргә дә чыга, Каһирә, Истамбул, Мәккә-Мәдинә мәдрәсәләре белән таныша, кайткач, үз мәдрәсәсенә бик күп үзгәрешләр кертә, 50 гә якын дәреслек төзи, шәкертләрен гыйлем вә мәгърифәткә, бердәмлек вә изге гамәлгә юнәлтә һәм үзе дә шул юлда армый-талмый көч куя. Сүз һәм дин иреге игълан ителгәч, Баруди беренчеләрдән булып “Дин вә әдәб” исемендәге журнал чыгара башлый. Матбугат аша да халыкка белем таратырга тели ул һәм максатына ирешә дә. Хәтта журнал ябылып торганнан соң, аны торгызуны һәм шуның аша дингә хезмәт итүне хәзрәт үзенең бурычы итеп саный: “Заманыбызда дин гыйлеме азайган вә дин буенча гамәл бозылган, динне тану кыенлашкан, белер-белмәс фәтвалар мәйдан алган, дин үлчәвеннән чыккан гамәлләр, ихлассыз вә хошугсыз гыйбадәтләр күбәйгән, тиешле гыйбадәтләргә илтифатсызлык вә игътибарсызлык чиктән ашкан. Диннән ялгыз исем, игътикад белән генә чикләнү гадәт булган. Аллаһның илчесе “салләлЛаһү галәйһи вә сәлләм” вакытындагы иман, монафикълык, көферлек мәгънәләре хәзер алмаштырылган. Шундый язып бетергесез һәр төрле кимчелек вә бозыклыклар мөселманнар арасында таралган. Шунлыктан бу динебез төзәтүчегә һәм яңартучыга, әлбәттә, мохтаҗдыр. Ләкин чын мәгънәсе белән төзәтүче кайда? Әзерлекле яңартучы кайчан булыр? Чарасыз һәр галимгә гыйльми вә гамәли рәвештә, Коръән вә Сөннәткә иярүче булу шарты белән бу эштә тырышуны тиеш күрәбез. Үзең игътикад иткән динне яклауны фарыз дип беләбез. Белгән вә көче җиткән кадәр бу юнәлештә үгет вә нәсыйхәт белән мөселманнарга ярдәм итүне бурыч вә 5

Баруди Г. М.

тиешле вазифа дип беләбез. Шуңа нигезләнеп, [моны] язучы фәкыйрь, гыйлем вә гамәлдә кимчелегемне таныганым хәлдә, аз-маз гына лаеклылыгым белән, дин вә әдәбне төзәтү юнәлешендә мөмкинчелекләре булган дус-ишләр катнашуы белән хезмәт итмәк булып “Дин вә әдәб” дини журналын яңадан нәшер итәргә булдым” – дип яза ул яңадан тергезгән журналының бер санында. Әле бүген дә ул журнал битләреннән белемгә гашыйклар бихисап гыйлем өсти алалар. Бүген еш ишетергә туры килгән уртаклык принцибының да чагылышы була Баруди хәзрәтләре. Узган гасыр башында халык арасында динилекнең кимүенә һәм яшьләрнең исламнан читләшүенә карамастан, ул европалашу процессына бирешмәде, Аллаһ сызган чикләрдән узмады, шәригатькә хилафлык китермәде. Шул ук вакытта җәмгыятьтә элеккедән калган кимчелек вә хаталарны хуплап тормады, яхшыртуга алып баручы үзгәрешләрне кире какмады, хәтта дәһшәтле революция елларында да кешеләргә карата инсафлы, дингә тугры, җәмгыятькә файдалы булып кала алды. Шуңа күрәдер инде 1917 елда Русия мөселманнары тарихында беренче тапкыр узган ирекле сайлауларда мөселманнар мөфти вазифасын аңа тапшыралар. Аның үлеме 1921 елда килгән ачлык афәтенә каршы көрәшүенең кызган чагына туры килә. Идел буе һәм Урал яны халыкларына ярдәм итү фондын оештырып йөргән заманда Галимҗан хәзрәтне Аллаһ Тәгалә Үз хозурына ала. Мәскәүдә вафат булса да, аның җәсәден Казанга алып кайталар, җеназасына гаҗәеп күп халык җыелган хәлдә, Иске татар зиратында гүргә иңдерәләр. Укучыларыбызга тәкъдим ителә торган китап яшь 6

Башлангыч белем

балалар өчен төзелгән һәм иман мәсьәләләрен үз эченә алган кечкенә генә дәреслек. Галимҗан хәзрәт үзе бу китапны укыту планы буларак кына тәкъдим итә. Ләкин бу дәреслек ул чорда балалар өчен генә язылса да, хәзерге заманыбызга күрә киң катлам укучылар өчен бик күп мәгълүматлы һәм бай эчтәлекле китап булып санала. Аллаһ Тәгалә ошбу китапны укудан, өйрәнүдән хасил булган әҗер-савапларны Галимҗан хәзрәтнең рухына ирештерсен, каберләрен нурлы һәм киң кылсын. Әмин. Әбубәкеров Ш.М., «Рәшидә» Коръән өйрәнү үзәгенең укыту бүлеге җитәкчесе

7

Галимҗан Баруди

‫َبد ُء ا ْل َم َعا ِر ِف‬ ‫ات‬ ِ ‫الص َف‬ ِّ ‫ِع ْل ُم ال َّت ْو ِحي ِد َو‬

Башлангыч белем (Аллаһның тәүхиден һәм сыйфатларын өйрәнүче гыйлем)

Һәр дәрәҗәдәге кебек, башлангыч сыйныфларда да шәкертләрнең күтәрә алуларына карап дәресне телдән биреп, эчтәлеген аңлатып укыту тиешле. Гыйбарәләр һәм китап үзе максат итеп тотылмыйча, аңа фәкать онытылып киткәндә генә мөрәҗәгать итүне сакларга кирәк. Кыскасы: укудан максат – белү, белү исә – аңлау. Укытудан максат – белдерү, белдерү исә – аңлатудыр.

Галимҗан Баруди

Башлангыч белем

‫ب ِْس ِم الل ِه ال َّر ْح َمنِ ال َّر ِح ِيم‬

Бисмилләһир-рахмәнир-рахим Белегез Аллаһ берлеген, Ислам дине хаклыгын, Әхмәд1 пәйгамбәрлеген, Аллаһ дигел бәдәвам2! Аллаһы Тәгаләнең газабыннан котылу һәм Аллаһка иман китерү өчен, Аның җибәргән диненә ышану һәм иярү кирәк. Аллаһы Тәгаләгә иман китерү һәм Аның диненә ышану рәвешен өйрәтүче – Мөхәммәд галәйһиссәламдер. Безгә, Аллаһның газабыннан котылу һәм Аның ризалыгын табу өчен, Мөхәммәд галәйһиссәламнең пәйгамбәрлегенә ышану кирәк. Шулай ук, Мөхәммәд галәйһиссәламнең өйрәтүе буенча Аллаһка иман китереп, Аңа гыйбадәт кылу кирәк.

Иманның башы Аллаһның тәүхиден3 һәм сыйфатларын өйрәнүче гыйлем

ُ ‫الَ إِلَ َه إِالَّ الل ُه ُم َح َّم ٌد َر ُس‬ ‫ول الل ِه‬

Лә иләһә илләллаһ, Мөхәммәдүр-расүлүллаһ4 Һәркем шушы мөбарәк кәлимәнең5 мәгънәсен аңлап, күңеле белән раслап, теле белән әйтсә, ул кеше Аллаһка, Аның илчесе Мөхәммәд галәйһиссәламгә иман китергән һәм ислам диненә кергән булыр. Бу кешене шәригать «мөэмин», «мөслим», «мөселман» дип атый. Пәйгамбәребез Мөхәммәднең Коръәндәге исеме. – Мөх. “Аллаһ” дип әйт даими рәвештә. – Мөх.

3 Аллаһның үзенчәлекләрен өйрәнүче гыйлем, бер аллалык. – Мөх.

4 Ошбу мөбарәк кәлимәне “Кәлимәи таййибә”, “Кәлимәи тәүхид”, “тәһлил” кебек атамалар белән әйтәләр. (Мөбарәк кәлимә) хәерле һәм бәракәтле сүзен, (Кәлимәи таййибә) пакь сүзен, (Кәлимәит-тәүхид) Аллаһның берлеген аңлатып килә. Мәгънәсе: Аллаһтан кала башка гыйбадәт кылына торган илаһ юктыр һәм аның илчесе Мөхәммәд галәйһиссәламдер. – Авт.

5 Гарәп телендә “сүз” дигәнне аңлата, монда “җөмлә” күздә тотыла. – Мөх.

1 2

9

Баруди Г. М.

Мөселман кешесенең шәригать буенча дөньядагы хокуклары Мөселманны берничек тә рәнҗетергә ярамый. Аның малын тартып алу, аны мәсхәрәләү, кыйнау һәм үтерү тыела. Бары тик шәригать боерган ысул белән генә тияргә ярый. Һәрбер мөселман, бер-берсенә бертуган карендәш кебек6, ягъни, бер-берсен дус күреп, бер-беренә ярдәм итеп яшәргә тиешләр. Дошманлашырга һич ярамый. Әгәр бер мөселманга шатлык килсә, барча мөселман да шатланырга тиеш, әгәр бер мөселманга кайгы ирешсә, һәммәсенә дә аның кайгысын уртаклашырга кирәк.

Мөселман кешесенең киләсе дөньядагы бәхете һәм шәрафәте7 Мөселман кешесе, Аллаһка ышанган һәм ислам динендә булган хәлдә вафат булса, ахирәттә мәңгелек рәхәткә ирешер. Гөнаһасы сәбәпле тәмугка керсә дә, анда мәңгегә калмас, котылып, ахирәттә мәңге оҗмахта булыр.

Мөбарәк кәлимәнең мәгънәсе Лә иләһә илләллаһ – Аллаһтан башка гыйбадәт (коллык) кылырга яраклы бернәрсә дә юк. Ягъни бары Аллаһы Тәгаләгә генә гыйбадәт кылу кирәк. Аллаһтан башка берәр затка гыйбадәт кылу (рөкугъ, сәҗдә кылу кебек эшләр) яраДин карендәш булганга күрә, һәр очраганда бер-берсенә сәлам бирү, авыру булса, яки бер-бер бәлага дучар булса, хәлен сорап, ярдәм бирү кирәк. Ач калса – туйдыру, ялангач булса – киендерү, ятим калса – асрау, һәрбер мөселманны дөньяви һәм дини булган бәлаләрдән сакларга тырышу, вафат булса, кирәк-ярагын хәзерләп җирләү тиеш буладыр. – Авт.

7 Олы дәрәҗә. – Мөх.

6

10

Башлангыч белем

мый. Аллаһтан башка һәрнәрсә, җанлымы ул, җансызмы – зәгыйфь мәхлуктыр8, Аллаһка мохтаҗдыр. Шуның өчен берсе дә гыйбадәт кылынырга яраклы түгелләр. Әмма Аллаһы Тәгалә һәммә нәрсәне юктан бар кылган, һәр җан иясенә кирәгенчә ризык биргән. Ул кимчелектән һәм гәептән пакь булган заттыр. Шул сәбәптән гыйбадәт кылынырга Ул гына лаеклы. Мөхәммәдүр-расүлүллаһ – Мөхәммәд галәйһиссәлам – Аллаһның илчесе. Аллаһы Тәгалә аны бәндәләренә динне һәм шәригатьне өйрәтер өчен җибәргән.

Кәлимәи шәһадәт9 – шәһадәт cүзе

‫أَشْ َه ُد أَ ْن الَ إِلَ َه إِالَّ الل ُه َوأَشْ َه ُد أَ َّن ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُ ُه‬

“Әшһәдү әллә иләһә илләллаһ вә әшһәдү әннә Мөхәммәдән габдүһү вә расүлүһү”. Тәрҗемәсе һәм мәгънәсе: Әшһәдү әллә иләһә илләллаһ – шәһадәт бирәмен, Аллаһтан башка гыйбадәт кылынырга яраклы нәрсә юктыр вә әшһәдү әннә Мөхәммәдән габдүһү вә расүлүһү – һәм шәһадәт бирәмен, Мөхәммәд галәйһиссәлам Аның колы һәм илчесе.

Мөхәммәд галәйһиссәламнең нәселе, торган җире, кабере Мөхәммәд галәйһиссәламнең атасы Габдулла, аның атасы Габдел-Мутталлиб, аның атасы Һашим. Анасы Әминә, Әминәнең атасы Вәһаб, аның атасы Зөһрә. Мөхәммәд 8 9

Барлыкка китерелгән, юктан яратылган. – Мөх. Шаһитлек итү, раслау, тану. – Мөх.

11

Баруди Г. М.

галәйһиссәламнең атасы белән анасы икесе дә Кораеш кабиләсеннән. Үзе Мәккә шәһәрендә туып, шунда үсә. Атасы Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) туудан элек вафат була. Анасы расүлүллаһ (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) 6 яшькә ирешкәч вафат була. Мөхәммәд (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) яшь вакытыннан ук күркәм холыклы, дөрес сүзле булып, халык арасында ышанычка һәм кадер-хөрмәткә ирешә. Хәтта халык аңа “ышанычлы” дигән мәгънәне белдергән “Әмин” сүзен кушамат итеп таккан.

40 яше тулгач, аңа пәйгамбәрлек килә. 53 яшендә Мәккәдән Мәдинә шәһәренә күчә. Инде 63 яшендә, шул Мәдинә шәһәрендә вафат була. Мөбарәк кабере андадыр.

Мөхәммәд галәйһиссәламнең пәйгамбәр булуы Пәйгамбәрлеге ошбу рәвештә булган. Мөхәммәд (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) 40 яшенә ирешкәч, Җәбраил фәрештә (галәйһиссәлам), аңа килеп: “Аллаһ сине пәйгамбәр кылды, кавемеңне һәм карендәшләреңне көфердән, ширектән10, һәр төрле гөнаһтан кисәт һәм хак дингә өндә, һәр төрле яхшы гамәлгә чакыр”, – дигән. Һәм Аллаһы Тәгалә Үзенең сүзен – Коръәнне, кирәге чыккан саен бүлеп-бүлеп, аңа иңдергән. Һәм 20 ел чамасында бөтен Коръән иңдерелеп беткән. Барлык иңдерелгән Коръән аятьләрен Мөхәммәд 10

Күп аллалык. – Мөх.

12

Башлангыч белем

галәйһиссәлам сәхабәләренә11 өйрәткән. Ә сәхабәләр кәгазьләргә язып, үз шәкертләренә өйрәткәннәр. Шулай ук, карт галимнәр яшьләргә өйрәтеп, Коръән Шәриф, һич үзгәртелмичә, бу замангача сакланып килә. Коръән Шәриф – Аллаһның сөйгән дине һәм халкы өчен файдалы хикмәтләрне үз эченә алган китап. Хәзер без мөселманнар кулында булган мосхәф-шәрифләрдә12 Аллаһның сүзе булган шул Коръән язылган. Кыямәткә хәтле аның белән гамәл кылу һәркемгә фарыз булып кала. Шулай ук ул Аллаһның рәхмәте һәм ризалыгы юлын күрсәтүче якты бер ут чыганагыдыр.

Тәфсыйли иман

‫آ َم ْن ُت بالل ِه َو َمالَئِ َك ِت ِه َوكُتُ ِب ِه َو ُر ُسلِ ِه َوالْ َي ْو ِم آْال ِخ ِر َوالْ َق َد ِر َخ رْ ِي ِه‬ ‫ش ِه ِم َن الل ِه تَ َع ىَال َوالْ َب ْع ِث بَ ْع َد الْ َم ْو ِت‬ ِّ َ‫َو ر‬

“Әмәнтү билләһи вә мәләикәтиһи вә күтүбиһи вә русулиһи вәл-йәүмил-ахири вәл-кадәри хайриһи вә шәрриһи мин Аллаһи Тәгалә вәл-бәгси бәгдәл-мәүт”. Тәрҗемәсе: Әмәнтү билләһи – Аллаһка ышанып, барлыгына һәм берлегенә инандым вә мәләикәтиһи – шулай ук фәрештәләренә ышандым вә күтүбиһи – шулай ук китапларына ышандым вә русулиһи – шулай ук пәйгамбәрләренә ышандым вәл-йәүмил-ахир – соңгы көнгә, ягъни Кыямәт көненә ышандым Сәхабә – Расүлүллаһка (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) иман китереп һәм туры үзеннән дин өйрәнгән мөбарәк затлар. – Авт.

12 «Мосхәф» дип, халык «Кәлам шәриф» дип йөртә торган Коръән язылган олуг шәрафәтле китапка әйтеләдер. – Авт.

11

13

Баруди Г. М.

вәл-кадәри хайриһи вә шәрриһи мин Аллаһи Тәгалә – һәр эш, яхшысымы, яманымы, бар да Аллаһ тәкъдире белән булуына ышандым вәл-бәгси бәгдәл-мәүт – үлгәннән соң кубарылуга ышандым, ягъни Кыямәт көне булгач, үлгәннәрнең кубарылуына ышандым

Аллаһка ышану (иман китерү) рәвеше Аллаһы Тәгалә бар һәм Ул бер. Аңа тиңдәш булган, охшаш булган беркем юк. Ул һичкемнән тумады вә һичкемне тудырмады, һичкем Аңа тиң булмады. Ул бернәрсәгә дә мохтаҗ түгел, ләкин һәрнәрсә Аңа мохтаҗ. Ул һәрвакыт тере, һәрнәрсәне белүче, һәрнәрсәгә кодрәтле, һәрнәрсәне ишетүче һәм һәрнәрсәне күрүче. Сөйләнә торган сүзенә һичбер чик юктыр. Һәрбер барлыкка килгән нәрсә Аның теләве белән генә барлыкка килә, һәлак булган нәрсә шулай ук Аның теләве белән генә һәлак була.

Фәрештәләргә иман китерү Фәрештәләр – Аллаһның гөнаһсыз, яхшы бәндәләре. Алар Аллаһның боерган эшләрен үтәп, һәрвакыт Аңа гына гыйбадәт итүчеләр. Алар ир һәм хатын җенесеннән булмаслар. Ашау-эчү алар табигатеннән түгел. Һәркайсы гөнаһсыз затлар булсалар да, Аллаһка якын булу дәрәҗәләре төрлечә. Җәбраил, Исрафил, Микаил, Газраил галәйһимүссәлам югары дәрәҗәдәге фәрештәләрдән саналалар.

14

Башлангыч белем

Китапларга иман китерү рәвеше Аллаһы Тәгалә, бәндәләргә дин һәм күркәм холык өйрәтер өчен, пәйгамбәрләр җибәреп, шулар арасыннан олуг пәйгамбәрләргә китаплар иңдергән. Ул китапларда Аллаһының сүзләре язылган. Муса (галәйһиссәлам) пәйгамбәргә Тәурат исемле китап иңдерелгән. Дауд (галәйһиссәлам) пәйгамбәргә Зәбур исемле китап биргән. Колы Гайсә (галәйһиссәлам) пәйгамбәргә Инҗил исемле китап биргән. Иң соңгы пәйгамбәре Мөхәммәд (галәйһиссәлам)гә Коръән исемле китап иңдергән. Бу дүрт китап Аллаһның бик мәшһүр китаплары. Болардан алдан иңдерелгән китаплар да булган. Үз вакытларында һәркайда китап буенча гамәл һәм гыйбадәт кылынган. Ләкин, Коръән иңдерелгәч, һәркемгә Коръән буенча гына гамәл кылу тиеш була. Коръәндә өйрәтелгән иман, игътикат13, боерылган хөкемнәр, күркәм холыклар, нәсыйхәтләр һәркемнең дөньяда һәм ахирәттә бәхетле булуы өчен җитәрлек дәрәҗәдә килә. Инде Аллаһы Тәгалә барчабызны Коръән нуры белән нурландырса иде. Һәммәбез Коръән юлы буенча барып, Аллаһ Үзенең рәхмәтенә ирештерсен иде. Әмин.

Пәйгамбәрләргә иман китерү Пәйгамбәрләрнең һәркайсы Аллаһның бәндәләредер. Алар кешеләр арасыннан иң яхшы бәндәләр хисабына керәләр. Күркәм холыклы, дөрес сүзле, һәр эшләрендә 13

Инану, дини караш, күзаллау. – Мөх.

15

Баруди Г. М.

ышанычлы, халыкка шәфкатьле, халык файдасына тырышучы, Аллаһка мөнәҗәтле (ялваручы), гыйбадәтле кешеләрдер. Аллаһы Тәгалә аларга Җәбраил фәрештә аркылы шәригать һәм дин белдергән. Алар үзләренең пәйгамбәр булуларын, Аллаһ тарафыннан шәригать вә дин китерүләрен, халыкка төрле дәлилләр, билгеләр, могҗизалар белән исбат иткәннәр. Аллаһ тарафыннан китергән дин һәм шәригатьләрен Аллаһ теләгән рәвештә бәндәләргә ирештергәннәр, өйрәткәннәр, белдергәннәр. Алар фәрештәләр кебек гөнаһсыз, хатасыз булсалар да, дөнья эшләрендә башка кешеләр кебек ашамлык җыярлар, йокларлар, уйланырлар, базарда алыш-биреш итәрләр. Пәйгамбәрләрнең14 саны ачык беленмәсә дә, Коръәндә килгән кыйссалардан аларның байтак саннарын белергә була. Алар түбәндәгеләр: 7 – Адәм, Идрис, Нух, Һуд, Салих, Ибраһим, Лут, 6 – Исмәгыйль, Исхак, Ягъкуб, Йосыф, Әйүб, Шүгайб, 6 – Муса, Һарун, Зүл-Кифл, Дауд, Сөләйман, Ильяс, 6 – Әл-Ясагъ, Юныс, Зәкәрия, Яхья, Гайсә, Мөхәммәд галәйһимуссалатү вәссәлам хәзрәтләре. Хәзрәти Мөхәммәд галәйһиссәлам иң соңгы пәйгамбәрдер. Аннан соң Кыямәткәчә яңа пәйгамбәр килмәс. Аның дине – ислам дине – Кыямәткәчә калучыдыр. Шөбһәсез иң җиңел, иң ачык диндер. Зүл-Карнәйн, Гозәйр, Локман (Аллаһ алардан разый булсын) хәзрәтләре Коръәндә зикер ителеп, яхшы кешеләр дип әйтелсә дә, аларның пәйгамбәр булулары ачык билгеле түгел. Пәйгамбәр - фарси телендә «хәбәр итүче» мәгънәсендә килә (пәйгамбәрәнд). Соңыннан Аллаһтан бәндәләргә шәригать хәбәрен китерүчегә әйтелгән. Гарәпчә – «расүл», иске төркидә «сәүче» диелә. Гомумән, Аллаһның бәндәләренә җибәрелгән илче. – Авт.

14

16

Башлангыч белем

Тәкъдиргә иман рәвеше Дөньядагы һәрбер эш Аллаһның алдан белүе һәм теләве белән була. Һичнәрсә, яхшымы ул, начармы, Аллаһның теләвеннән һәм тәкъдиреннән тыш булмас. Һәр мәхлукны (фәрештә, инсан, хайван, таш, агач, җир, күк) барлыкка китерү, һәркемнең кылачак эшен бар итү, юктан барлыкка чыгару Аллаһка гына хастыр. Бәндә, яхшылыкны теләп, сәбәбенә керешсә, Аллаһы Тәгалә Үзенең ризалыгы белән ул яхшылыкны гамәлгә аштырып бар кылыр, ә ахирәттә, бәндә, яхшылыкны кәсеп кылганы өчен, савап бирер. Әгәр бәндә яманлыкны теләсә һәм аны кәсеб итсә (сәбәбенә керешсә), Аллаһы Тәгалә бәндәнең андый яман эш теләвенә һәм аны кәсеп итүенә разый булмас. Әмма дә ләкин ул эшне бар кылыр, ә сәбәбенә керешкән өчен, ахирәттә ул бәндәне газабка тиешле кылыр.

Ахирәт көненә иман рәвеше Ахирәт көне (Кыямәт көне) – бөтен дөнья һәлак булгач, Аллаһның кодрәте белән булачак чиксез вә төкәнмәс гаделлек һәм җәза көне. Кем яхшы, кем яман – шунда мәгълүм була. Бәндәнең кылганы (изгеме, яманмы) барысы да мәйданга чыгар һәм ул тиешле җәзасын күрер.

Кабердәге хәлләр Бәндә үлеп кабергә күмелгәч яки башка җиргә урнашкач, Мөнкәр һәм Нәкир исемле ике фәрештә, килеп, аннан өч төрле сорауга җавап таләп итәрләр: «Раббың кем? Динең кайсы дин? Бу кеше (Мөхәммәд галәйһиссәлам) хакында ни әйтерсең?» – дип сорарлар. Яхшы бәндә булса: 17

Баруди Г. М.

«Раббым – Аллаһ, динем – ислам, Мөхәммәд галәйһиссәлам хакында хак пәйгамбәр дип шәһадәт бирәм», – дип әйтер. Фәрештәләр аны куәтләрләр, юатырлар. Бу кеше кабере оҗмах бакчаларыннан бер рәхәт урын булыр. Җәннәттәге урынын күреп җаны даими кадер-хөрмәттә вә рәхәттә торыр. Әгәр имансыз кеше булса, ул сорауларга җавап бирә алмас һәм фәрештәләр аны газапларлар. Кабере тәмуг чокыры булып, җаны Кыямәт көненә кадәр җәфа һәм газап эчендә калыр.

Кыямәт хәлләре Кыямәт көне килгәндә, Аллаһы Тәгалә Үз кодрәте белән халыкның таралган, черегән сөякләрен җыеп һәм тергезеп, барчасын каберләреннән (урнашкан җирләреннән) кубарып мәхшәр15 җиренә җыяр. Алардан хисап алып, гамәл дәфтәрләрен үлчәр. Яхшылыгы күп кешегә китабы уң кулына бирелер, ә яман кешегә аркасы тарафыннан сул кулына бирелер. Кәферләрне һәм гөнаһлы кешеләрне төрле хурлыклар белән Аллаһның гадел хөкеме илә тәмугка җибәрерләр. Яхшылар, сират күперен кичеп, Аллаһның фазылы вә рәхмәте белән оҗмахка керерләр.

Оҗмах (җәннәт), тәмуг (җәһәннәм) Оҗмах – яхшылар (Аллаһка ышанып, Аны тыңлаган кешеләр) өчен Аллаһның кодрәте белән хәзерләнгән. Ул күз күрмәгән, колак ишетмәгән дәрәҗәдә яхшы булган, 15

Ахирәттә бөтен кешеләрнең бергә җыелу урыны. – Мөх.

18

Башлангыч белем

агым сулы, төрле-төрле нигъмәтле, мәңгелек рәхмәт йорты һәм бәхет бакчасыдыр. Тәмуг – кәферләр һәм яман кешеләр өчен ут, елан, чаян һәм башка төрле җәфалар белән газап кылу урыны. Кәферләр анда мәңге калырлар, ә иманлы була торып гөнаһ кылган кешеләр (әгәр Аллаһы Тәгалә гөнаһларын кичермәсә), вакытлы газапланып, Аллаһы Тәгаләнең рәхмәте белән аннан чыгарлар вә оҗмахка керерләр.

Исламның бинасы Әмирел-мөэминин Гомәр бин әл-Хаттаб (аннан Аллаһ разый булсын) әйткән: “Бер көнне Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) янында утыра идек, бер ят мосафир керде. Киемнәре бик ак, чәч-сакалы бик кара, ә үзендә юл әсәре бер дә күренми. Беребез дә аны танымадык. Расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) каршына утырды да, тезләрен расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) тезләренә терәде, кулларын расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) ботларына куйды. Алар арасында сорау-җавап рәвешендә шушындый сөйләшү булды. Мосафир: “Әй, Мөхәммәд, исламның ни икәнен миңа әйт!” Аллаһның илчесе: “Ислам ул – Аллаһтан башка гыйбадәт кылынырга яраклы зат юк һәм Мөхәммәд Аның пәйгамбәре дип таныклык бирүең, биш вакыт намаз торгызуың, зәкәт бирүең, Рамазанда руза тотуың, юлына көчең җитсә, хаҗ кылуың”. (Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә са19

Баруди Г. М.

лаваты булсын), ислам ошбу биш төрле нәрсә аша табыла һәм ошбу биш төрле нәрсә белән корыла, дип аңлаткан. Шуның өчен шушы биш нәрсәне “исламның бинасы” дип әйтәләр). Мосафир: “Дөрес әйттең”, – диде. (Гомәр (аннан Аллаһ разый булсын): “Без гаҗәпләндек – үзе сорый, ә үзе алдан ук белгән кебек раслый”, – диде.) Мосафир: “Иман нәрсә икәнен хәбәр ит”, – диде. Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын): “Иман ошбудыр: Аллаһка ышану, фәрештәләренә ышану, китапларына ышану, пәйгамбәрләренә ышану, Кыямәт көне булачагына ышану, яхшылык һәм начарлык Аллаһның тәкъдире вә теләге белән булуына ышану”, – диде. Мосафир: “Дөрес әйттең”, – диде. Бу вакыйгадан соң өч көн үткәч, мөэминнәрнең әмире Гомәргә (Аллаһ аннан разый булсын) Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) әйткән: “Ул мосафир Җәбраил (галәйһиссәлам) иде, сезнең алдыгызда сораулар биреп, сезгә динегезне өйрәтер өчен килде”, – дигән16.

Әһлес-сөннә вәл-җәмәга17 Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) әйткән: “Өммәтем миннән соң җитмеш төркемгә аерылыр. Бер төркемнән кала башкалары утта булыр”. Сәхабәләр: “Әй, Аллаһның илчесе, уттан котылган Бу хәдис Сахих Бухари вә Сахих Мөслим вә башка хәдис китапларында озынрак рәвештә килә. Бу урында иман һәм ислам мәгънәләрен аңлатуда кирәк булган кадәрлесе генә күчерелде. – Авт.

17 Пәйгамбәребезнең сөннәтенә (юлына) иярүчеләр һәм җәмәгатькә тотынучылар. – Мөх.

16

20

Башлангыч белем

төркем кемнәр?” – дип сорагач, Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын): “Уттан котылачак кешеләр – минем һәм сәхабәләрем юлында булган кешеләр”, – дип бәян иткән. Шушы төркем кешеләрен “Фирка нәҗия”18, яки “Әһлес-сөннә вәл-җәмәга” диярләр. Шулай итеп, “әһлес-сөннә вәл-җәмәга” дип, игътикады һәм гамәле белән Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) сөннәтенә ияргән, аның юлы буенча барган һәм сәхабәләр төркеменнән аерылмаган яхшы вә изге бәндәләрне атыйлар. Дини мәсьәләләргә шушы китапта әйтелгән рәвешчә инану – әһлес-сөннә вәл-җәмәганең игътикады вә Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) инанган вә сәхабәләргә өйрәткән иман рәвешедер. Һәркем шул иман һәм игътикадны үзләштергән булса, ул кеше, гөнаһлы булса да, мөэмин буларак таныла. Шулай ук игътикады “сөнни игътикад” дип атала. Әгәр берәрсе шул игътикады вә ышануы өстенә Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) әйтеп вә кылып күрсәткән рәвешчә гамәл һәм гыйбадәт кылса, хакыйкый вә камил әһлес-сөннә вәл-җәмәгадән булыр. Коръән мактаган дин тотучы, тәкъва вә яхшы мөселман булыр.

Безнең динебез (игътикади вә гамәли мәсьәләләребез) башта ничек аңланган һәм бүгенге көнгә кадәр ничек сакланган

Аллаһның илчесе (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын), Аллаһы Тәгалә тарафыннан иңгән Коръән аятләренең мәгънә вә тәфсирен сәхабәләренә укып, 18

Уттан котылган төркем. – Мөх.

21

Баруди Г. М.

яздырып һәм ачык сүз белән, үзенең гамәле һәм холкы белән аңлатып килгән. Шулай итеп, Коръән Шәриф һәм расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) сүзе, кылган эше19 һәм күрсәткән холкы – барысы да дин вә шәригать булып, сәхабәләр аркылы аларның шәкертләренә (тәбигыйннар)20 җиткерелгән һәм аңлатылган. Алардан соң аларның шәкертләренә (тәбиг тәбигыйннар) җиткерелгән һәм аңлатылган. Шул вакытлардан бирле безнең көнгә кадәр, әүвәлге кебек, берсеннән икенчесенә Коръән һәм дин өйрәтелеп килгән. “Сахих Бохари” һәм “Сахих Мөслим”21 кебек бик дөрес китапларда язылып гыйлем бирелгән. Кыямәткә кадәр шушы рәвешчә Коръән өйрәнелеп, аның белән гамәл кылыначак. Һәм расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) сүзе, гамәле һәм төрле холкы язылган китаплар, шулай ук мөҗтәһидләр22 тарафыннан язылган дөрес китаплар буенча аңлатылып һәм аларда сакланып гамәл ителәчәк. Аллаһы Тәгалә теләгән бәндәләрен туры юлга күндерә.

Расүлүллаһның, Аллаһ юлындагы эше (гыйбадәте вә хөкеме, вә холкы белән булган мөгамәләсе), бар да дин өйрәтү һәм шәригать күрсәтүдән гыйбарәт булган. Чөнки Аллаһ аны хаталы эштән вә гөнаһ кылудан саклаган, һәр эше Аллаһның ризалыгына муафикъ булган. – Авт.

20 Сәхабәләрне күреп гыйлем алган вә дин өйрәнгән мөселманнарны «тәбигыйн» диләр. Тәбигыйнны күреп, дин вә гыйлем өйрәнгәннәрне «тәбиг тәбигыйн» диярләр. Сәхабә, тәбигыйн, тәбиг тәбигыйн – бу өммәтнең иң хәерле, иң югары дәрәҗәдәге кешеләре һәм иң кадерле әгъзаларыдыр. Барысыннан Аллаһы Тәгалә разый булсын. – Авт.

21 Пәйгамбәребезнең хәдисләре (сүзләре вә эшләре) тупланган китаплар.

– Мөх.

22 Бөек галимнәр. – Мөх.

19

22

Башлангыч белем

Аллаһның расүленнән соң дин саклаган һәм исламда олуг хезмәтләр кылган шәхесләр Дүрт яр – тугры хәлифәләр Расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) беренче хәлифәсе23, Әбү Бәкер Әс-Сыддыйк Габдуллаһ ибн Әби Кухафә Госман (Аллаһ аннан разый булсын) 63 яшендә, 13 елда вафат була. Хәлифәлек чоры 2 ел, 3 ай, 12 көн дәвам итә. Икенче хәлифә: әмирел-мөэминин24 Әбү Хафс Гомәр әл-Фарук ибн әл-Хаттаб (Аллаһ аннан разый булсын), хәлифәлек чоры 10 ел ярым дәвам итә. 63 яшендә, 23 елда шәһид була. Өченче хәлифә: әмирел-мөэминин Әбү Гамр Госман Зүн-нурайн25 ибн Гаффән (Аллаһ аннан разый булсын). Хәлифәлек чоры 11 ел, 11 ай, 14 көн дәвам итә. 88 яшендә, 35 елда шәһид була. Дүртенче хәлифә: әмирел-мөэминин Әбү Хәсән Гали ибн Әби Талиб ибн Габдел-Мотталлиб (аннан Аллаһ разый булсын).

63 яшьтә, 40 елда шәһид була. Урынбасар, пәйгамбәребездән соң дәүләт башлыгы булып торган кешеләр. – Мөх.

24 Мөэминнәрнең башлыгы. – Мөх.

25 Расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) Рукаййа вә умм Көлсем исемле ике кызына никахланган өчен «зүннурайн» (ике нур иясе) диелә. – Авт.

23

23

Баруди Г. М.

Җәннәт белән шатландырылган ун шәхес Исламда күп хезмәтләре тигән, расүлүллаһка (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) күп ярдәм биргән, җәннәт белән сөендерелгән ун олуг сәхабә. Алар югарыда әйтелгән дүрт яр белән ошбу алты шәхес: 5. Әбү Мөхәммәд Тальхә бин Губәйдуллаһ (Аллаһ аннан разый булсын) 60 яшьтә, 36 елда вафат була.

6. Әбү Мөхәммәд Габдеррахмән бин Гауф (Аллаһ аннан разый булсын) 75 яшьтә, 33 елда вафат була.

7. Әбү Габдуллаһ Зөбәер бин әл-Гаввәм (Аллаһ аннан разый булсын) расүлүллаһның (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) хәварие26, 69 яшьтә 36, елда шәһид булды.

8. Әбү Гобәйдә әл-Җаррах Гамир бин Габдуллаһ бин әл-Җаррах Әминүл-үммә (Аллаһ аннан разый булсын) 58 яшьтә, 18 елда вафат була.

9. Әбү Сәүр Сәгыйд бин Зәйд (Аллаһ аннан разый булсын) 70 яшьтә, 51 елда вафат.

10. Әбү Исхак Сәгд бин Мәлик Әби Ваккас (Аллаһ аннан разый булсын) расүлүллаһның укчысы иде, 80 яшьтә, 55 елда вафат27. Сәхабәләрнең болардан кала башкалары да ислам диненә күп хезмәт кылган, мөселманнарга дини һәм Ярдәмчесе. – Мөх. Җәннәтле алардан катгый ун яр --- Сөенеч бирде ул солтан әбрар (изгеләр солтаны – пәйгамбәребез Мөхәммәд). Әбү Бәкер, Гомәрдер, соңра Госман --- Галидыр, Талхадыр һәм Габдуррахман Зөбәер, Әбү Гобәйдә булды әхъйар (хәерлеләр) --- Сәгыйд вә Сәгдтыр айган бу ун яр. (“Сәбәт әл-гаҗизин” китабыннан). – Авт.

26 27

24

Башлангыч белем

дөньяви эшләрендә күп файда китергәннәр. Аллаһ барчасыннан разый булсын.

Дүрт имам Дин исламны халыкка өйрәткән изге имамнар, дүрт мәзһәб буенча мөселманнарга фәтва биргән бөек мөфтиләр, бөтен җир йөзендә атаклы мөҗтәһидләр шушы түбәндәге дүрт имам: 1. Имам Әбү Хәнифә Ногман бин Сабит әл-Күфи (Аллаһның рәхмәтендә булсын), хәнәфи мәзһәбенә нигез салучы. 80 елда туып, 150 елда 70 яшендә Багдадта вафат була. Һиндстан, Төркстан, Рум, Болгар һәм Казан җирлекләрендә яшәүче барлык мөселманнар шушы мәзһәбне тоталар. Мисыр һәм Хиҗаз мәмләкәтләрендә яшәүче халык арасында да бу мәзһәб таралган.

2. Имам Мәлик бин Әнәс әл-Мәдәни (Аллаһның рәхмәтендә булсын) мәлики мәзһәбенә нигез салучы. 93 елда туып, 176 елда 83 яшендә Мәдинә шәһәрендә вафат була. Фәс, Тунис, әл-Җәзәир, Мисыр һәм Хиҗаз җирлекләрендә байтак халык шушы мәзһәбне тота.

3. Имам Мөхәммәд бин Идрис әш-Шәфигый әл-Мәкки (Аллаһның рәхмәтендә булсын) шәфигый мәзһәбенә нигез салучы. 150 елда туып, 204 елда 54 яшендә Мисырда вафат. Мисырда, Хиҗазда күп кенә халык, Җава (Индонезия) мәмләкәтендә барчасы шушы мәзһәбтәдер.

4. Имам Әхмәд бин Хәнбәл әл-Багдади (Аллаһның рәхмәтендә булсын) хәнбәли мәзһәбенә нигез салучы, 164 елда туып, 241 елда 77 яшьтә Багдад шәһәрендә вафат була. Багдад, Нәҗде, Мисыр, Хиҗаз җирләрендә күп халык бу мәзһәбне тоталар. Бу имамнарның һәркайсысы, әһле сөннәт вәл-җәмәга имамнары һәм хак мәзһәб башлыклары булып торалар.

25

Баруди Г. М.

Һәркайсы шәригатьне расүлүллаһтан (аңа Аллаһның сәламе вә салаваты булсын) күчерелгән рәвешчә саклап, халыкка өйрәткәннәр. Боларның мәзһәбләре һәм фәтвалары буенча гамәл кылу һәр мөселман өчен дөрестер. Илаһым, барчабызны хак юлга күңдерсәң иде, хаталы вә батыйль эшләрдән ерак итсәң иде. Пакь күңел, ак йөз белән Кыямәттә Үзеңә ирештерсәң иде. Әмин. Имамнарның бөеге – Әбү Хәнифә. Имам Мәлик – икенче зат шәрифә, Өченчесе – Мөхәммәд әш-Шәфигый. Имам Әхмәд ошбуларның рабигы28. Вәл-хәмдүлилләһи раббил-галәмин вә салләллаһү галә сәйидинә Мөхәммәдин вә галә әлиһи вә әсхабиһи әҗмәгыйн. [Галәмнәрнең Патшасына мактаулар һәм сәедебез Мөхәммәдкә, аның гаиләсенә, сәхабәләренә Аллаһның салаваты булса иде.]

28

Дүртенчесе. – Мөх.

26

Башлангыч белем

Эчтәлек

Кереш сүз Иманның башы Аллаһның тәүхиден һәм сыйфатларын өйрәнүче гыйлем Мөселман кешесенең шәригать буенча дөньядагы хокуклары Мөселман кешесенең киләсе дөньядагы бәхете һәм шәрафәте Мөбарәк кәлимәнең мәгънәсе Кәлимәи шәһадәт – шәһадәт cүзе Мөхәммәд галәйһиссәламнең нәселе, торган җире, кабере Мөхәммәд галәйһиссәламнең пәйгамбәр булуы Тәфсыйли иман Аллаһка ышану (иман китерү) рәвеше Фәрештәләргә иман китерү Китапларга иман китерү рәвеше Пәйгамбәрләргә иман китерү Тәкъдиргә иман рәвеше Ахирәт көненә иман рәвеше Кабердәге хәлләр Кыямәт хәлләре Оҗмах (җәннәт), тәмуг (җәһәннәм) Исламның бинасы Әһлес-сөннә вәл-җәмәга Безнең динебез (игътикади вә гамәли мәсьәләләребез) башта ничек аңланган һәм бүгенге көнгә кадәр ничек сакланган Аллаһның расүленнән соң дин саклаган һәм исламда олуг хезмәтләр кылган шәхесләр Дүрт яр – тугры хәлифәләр Җәннәт белән шатландырылган ун шәхес Дүрт имам 27

4 9 10 10 10 11 11 12 13 14 14 15 15 17 17 17 18 18 19 20 21

23 24 25

Галимджан Баруди

‫َبد ُء ا ْل َم َعا ِر ِف‬ ‫ات‬ ِ ‫الص َف‬ ِّ ‫ِع ْل ُم ال َّت ْو ِحي ِد َو‬

Начальные знания

(Наука, изучающая единобожие и качества Аллаха)

(Второе издание) Центр изучения Корана «Рашида» Казань 2012

Введение Первый свободно избранный муфтий, основатель медресе «Мухаммадия», воспитавшая великих сынов татарского народа, сын депутата и благотворителя, признанный всей общиной видный и интеллигентный педагог, зачинатель принципов умеренности – все это малые слова об известном сыне нашего народа, нашем муфтий Галимджане Баруди. Действительно, сложно уместить в несколько строк оценку его личности, трудам, взглядам. Галимджан хазрат родился в 1857 году в Высокогорском районе в деревне Чувашиле в семье торговца Мухамматжана сына Ибнеамина. В 1861 году они переезжают в Казань, и именно в этом городе Всевышний Аллах дал возможность служить нашей умме и народу. Галимджан с детства стремился к знаниям, поэтому приехав в Казань, его отдали учиться в самое большое медресе. Не достигнув и 18 лет, он доучился в Казани и отправился в Бухару. В 1882 году вернулся в Казань и был назначен имамом пятой мечети города. Когда построилось медресе при поддержке его отца, он на-

Начальные знания

значается его руководителем. Чтобы собрать опыт в преподавании, он едет за границу, знакомится с учебными заведениями Каира, Стамбула, Мекки, Медины. Вернувшись, вводит много изменений в своём медресе, составляет около 50 учебников, направляет своих шакирдов к знаниям, единству и благим деяниям, и сам отдает много сил на этом пути. Когда открылась свобода слова и вероисповедания, Баруди одним из первых начал издавать журнал под названием «Дин ва адаб» («Религия и нрав»). Он стремится распространять знания даже через издательство и добивается своего. Даже когда журнал был временно закрыт, хазрат считает своей целью его восстановление и служение через него своей религии: «В наше время религиозные знания уменьшились, деяния не соответствуют исламу, стало сложным узнать религию, выводятся недостаточно грамотные фетвы, распространились дела вне рамок религии, не искреннее и не богобоязненное поклонение, а невнимательность и безразличие к обязательным видам поклонения стало безмерным. Одно название религии и ограниченность только убежденностью стало привычным. Значение веры, лицемерия, неверия времен посланника Аллаха, мир и благословение ему Всевышнего, сейчас изменилось. Среди мусульман распространилось множество разных ошибок и недостатков. Поэтому наша религия, конечно, нуждается в том, кто исправил бы ее и возродил. Но где тот, кто исправит в прямом смысле слова? Когда придет тот, кто исправит? Мы считаем необходимым проявление старательности в этом деле – теоретически и практически – всем отчаявшимся ученым, придерживающимся Корана и Сунны. Защита своих убеждений считаем обяза31

Баруди Г. М.

тельным (фард). И помощь мусульманам в этом направлении по мере возможности при помощи наставлений считаем долгом и обязанностью. Опираясь на это, признавая свои недостатки в знаниях, практике, составитель этого издания, имея некоторое призвание в этом деле, работая при участии друзей, у которых есть возможность в направлении исправления религиозности и нрава, я решил заново начать издавать религиозный журнал «Религия и нрав», – говорит он в одном номере восстановленного журнала. Даже сегодня ищущие знания могут получить много знаний со страниц этого журнала. Баруди хазрат отражал принцип умеренности, о котором сегодня приходится много слышать. Несмотря на то, что в начале прошедшего столетия религиозности у народа стало меньше и молодые все больше отстранялись от ислама, он не поддался процессу европеизации, не нарушал границы Аллаха, не изменил принципам шариата. В то же время он не поощрял ошибки и недостатки общества, которые были с незапамятных времен, не отклонялся от изменений, ведущих к улучшениям. Даже в суровые годы революции он смог остаться искренним к людям, верным религии, полезным обществу. Именно поэтому мусульмане назначают его муфтием в 1917 году, когда прошли первые свободные выборы в истории мусульман России. Его смерть приходится в самый разгар борьбы против голода 1921 года. Всевышний Аллах взял его к Себе в то время, когда Галимджан хазрат организовывал фонд помощи народам Поволжья и Приуралья. Несмотря на то, что он умер в Москве, его тело перевезли в Казань, на его заупокойную молитву собралось очень много народа, похоронили на Старотатарском кладбище. Кни32

Начальные знания

га, предлагаемая ученикам – это учебник, составленный для маленьких детей и вобравший в себя вопросы веры. Галимджан хазрат предлагает эту книгу как план преподавателя. Но несмотря на то, что этот учебник был написан в свое время для детей, он может считаться очень информативной книгой с богатым содержанием для широкого круга читателей нашего времени. Пусть Всевышний Аллах дарует награду за чтение и обучение этой книги Галимджану Баруди, осветит его могилу и сделает ее просторной. Абубекеров Ш.М., Руководитель учебного отдела Центра изучения Корана «Рашида»

33

Галимджан Баруди

‫َبد ُء ا ْل َم َعا ِر ِف‬ ‫ات‬ ِ ‫الص َف‬ ِّ ‫ِع ْل ُم ال َّت ْو ِحي ِد َو‬

Начальные знания Наука, изучающая единобожие и качества Аллаха Как и во всех уровнях, в начальных классах надо преподавать урок согласно способности учеников, объясняя его содержание. Выражения и книги не берутся в качестве цели, и к ним обращаются только когда забывается мысль. Коротко: цель образования - знание, знание же - это понимание. Цель обучения - это сообщать (дать знание), сообщить значит объяснить. Галимджан Баруди

Начальные знания

‫ب ِْس ِم الل ِه ال َّر ْح َمنِ ال َّر ِح ِيم‬

С именем Аллаха, Милостивого, Милостивейшего Знайте, что Аллах – Един, религия ислам – истина, И Ахмад 1 является пророком, и поминай Аллаха неуклонно!

Чтобы спастись от наказания Аллаха, нужно уверовать в Него и следовать религии, которую Он ниспослал. Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего, обучил людей познанию Аллаха и Его религии. Мы должны уверовать в пророчество Мухаммада, мир ему и благословение Всевышнего, и должны исповедовать религию согласно его учению. Это избавит нас от [обещанного неверующим] наказания Аллаха и приведёт к Его довольству.

Основа веры

Наука, изучающая единобожие и качества Аллаха

ُ ‫الَ إِلَ َه إِالَّ الل ُه ُم َح َّم ٌد َر ُس‬ ‫ول الل ِه‬

Ля иляха илляллах Мухаммадуррасулуллах2. Тот, кто произнесёт эти слова, понимая и принимая их значение, уверует в Аллаха, Его посланника Мухаммада, мир ему и благословение Всевышнего, и вступит в религию ислам. Согласно шариату этот человек становится верующим, мусульманином. Имя пророка Мухаммада в Коране. (– Ред.) Эти благословенные слова называют «Кялимя-и-таййибя», «Кялимя-итаухид», «Тяхлил», что означает «чистое, хорошее слово», «единство Аллаха». Значение этих слов: Нет божества, достойного поклонения, кроме Аллаха и Его пророк – Мухаммад.

1 2

35

Баруди Г. М.

Права мусульманина согласно шариату в земной жизни Запрещается каким бы то ни было образом обижать мусульманина: отбирать имущество, оскорблять, избивать или лишать жизни. Исключением являются основания, указанные в шариате в качестве воздаяния. Все мусульмане должны относиться друг к другу как братья3 и жить в дружбе и взаимопомощи, нельзя враждовать. Если у одного мусульманина радость, то все мусульмане должны радоваться, а если к мусульманину пришла беда – разделить его горе.

Счастье и почёт4 мусульманина в последующей жизни Умирая верующим, мусульманином, человек обретает вечное блаженство в следующей жизни. Если даже он попадёт в ад за грехи, то не пробудет там вечно, а, пройдя очищение муками, попадёт в рай, где останется навсегда.

Значение благословенных слов Ля иляха иллаллах – нет ничего, достойного поклонения, кроме Аллаха. Это значит, что нужно поклоняться только Всевышнему Аллаху. Нельзя поклоняться (соверНе кровные братья, а братья по духу. Следует приветствовать друг друга при встрече, узнавать о здоровье, помогать в беде, оказывать помощь, кормить голодных, содержать сирот. Нужно стараться уберечь каждого мусульманина от мирских и религиозных невзгод.

4 Высокое положение (– Ред.)

3

36

Начальные знания

шать такие действия, как рукуг, сажда – поясной поклон, земной поклон и т.д.) никому помимо Него. Всё живое и неживое – это создания, нуждающиеся для своего появления в Создателе, не существовавшие до своего сотворения. Поэтому ничто живое или неживое не достойно поклонения. А Аллах создал каждую вещь из ничего, обеспечил всё живое достаточным пропитанием. Он свободен от всяких недостатков и ошибок. Поэтому только Он достоин поклонения Мухаммадур-расулуллах – Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего, – Его пророк. Всевышний Аллах направил его людям, чтобы он обучил их религии и шариату.

«Кялимяи-шахадат»5 – слова шахадата

‫أَشْ َه ُد أَ ْن الَ إِلَ َه إِالَّ الل ُه َوأَشْ َه ُد أَ َّن ُم َح َّم ًدا َع ْب ُد ُه َو َر ُسولُ ُه‬

«Ашхаду алля иляха илляллах ва ашхаду анна Мухаммадан габдуху ва расулух» Перевод и значение: Ашхаду алля иляха илляллах – свидетельствую, что нет ничего, достойного поклонения, кроме Аллаха ва ашхаду анна Мухаммадан габдуху ва расулух – и свидетельствую, что Мухаммад – Его раб и посланник.

5

Свидетельствование, признание.

37

Баруди Г. М.

Родословная Мухаммада, ‫ ﷺ‬, его родина и могила Отца Мухаммада, мир ему и благословение Всевышнего, звали Абдулла, деда – Абдуль-Мутталиб, а прадеда – Хашим. Мать пророка звали Амина, её отца – Вахаб, а деда – Захра. Отец и мать Мухаммада, мир ему и благословение Всевышнего, родом из племени курайш. Пророк родился и вырос в городе Мекке. Отец пророка, мир ему и благословение Всевышнего, умер еще до его рождения. Мать умерла, когда посланнику Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, исполнилось 6 лет. Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего, с детства отличался благонравием и правдивостью. Он завоевал доверие и уважение среди народа, ему даже дали прозвище «Амин», что означает «верный». Когда Мухаммаду исполнилось 40 лет, ему было дано пророчество. В 53 года он переселился из Мекки в город Медину, а в возрасте 63 лет скончался в городе Медине, где был похоронен.

Ниспослание пророчества Мухаммаду, ‫ﷺ‬ Ниспослание пророчества произошло следующим образом. Когда Мухаммаду, мир ему и благословение Всевышнего, исполнилось 40 лет, ему явился ангел Джибриль и сказал: «Аллах сделал тебя пророком, отведи свой народ и близких от неверия, ширка6, всяческих грехов, призо6

Многобожие (– Ред.)

38

Начальные знания

ви к истинной религии, благим поступкам». И Всевышний Аллах ниспосылал ему по мере необходимости Свое слово – Коран. Чуть более чем за 20 лет Коран был ниспослан полностью. Мухаммад, да благословит его Аллах и приветствует, обучил всем ниспосланным аятам своих первых последователей – сахабов7. Они в свою очередь записывали аяты, а после смерти пророка обучали Корану своих учеников. Старшее поколение учёных обучало молодых учёных, передавая знания, готовя себе смену. Так Священный Коран дошёл до наших дней в неизменном виде. Священный Коран – это книга, которая вобрала в себя полезные наставления и мудрости для тех, кто уверовал в Него. Коран является Словом Аллаха для мусульман. Для каждого мусульманина является обязательным действовать в соответствии с ним. Коран – это также яркая искорка, говорящая о милости Аллаха и показывающая в чём Его довольство.

Объяснение столпов веры

‫آ َم ْن ُت بالل ِه َو َمالَئِ َك ِت ِه َوكُتُ ِب ِه َو ُر ُسلِ ِه َوالْ َي ْو ِم آْال ِخ ِر َوالْ َق َد ِر َخ رْ ِي ِه‬ ‫ش ِه ِم َن الل ِه تَ َع ىَال َوالْ َب ْع ِث بَ ْع َد الْ َم ْو ِت‬ ِّ َ‫َو ر‬

«Аманту билляхи ва маляикатихи ва кутубихи ва русулихи вал-йаумил-ахири вал-кадари хайрихи ва шаррихи миналлахи тааля вал-багси багдял-мяут». Сахаба – те, кто уверовал в Посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, и изучил религию у него.

7

39

Баруди Г. М.

Перевод: Аманту билляхи – уверовал в Аллаха ва маляикатихи – также уверовал в Его ангелов ва кутубихи – также уверовал в Его книги ва русулихи – также уверовал в Его посланников вал-йаумил-ахири – уверовал в Судный день вал-кадари хайрихи ва шаррихи миналлахи тааля – уверовал в то, что каждое деяние, хорошее или плохое, – всё предопределено Аллахом вал-багси багдял-мяут – уверовал в воскрешение после смерти, то есть в воскрешение мёртвых в Судный день.

Вера в Аллаха Всевышний Аллах есть, и Он – Един. У Него нет сотоварища, нет ничего, похожего на Него. Он не был рождён и никого не родил, и нет никого, равного Ему. Он не нуждается в чём-либо, наоборот, всё нуждается в Нём. Вечно Живой. Знающий о каждой вещи. Могущественный. Слышащий и Видящий всё. Его словам нет предела. Всё создаётся и погибает по Его желанию.

Вера в ангелов Ангелы – это безгрешные прекрасные творения Аллаха. Они выполняют Его приказы, безостановочно поклоняются Ему. Ангелы не имеют половой принадлежности. Они не едят и не пьют. Несмотря на то, что каждый из них является безгрешным существом, степень приближённости к Аллаху у них разная: Джибриль, Исрафил, Микаил, Газраил имеют высокую степень.

40

Начальные знания

Вера в Книги Чтобы обучить людей религии и привить им прекрасный нрав, Всевышний Аллах послал пророков на Землю. Величайшим из них ниспослал книги (Священные писания). В этих книгах содержатся слова Аллаха. Пророку Мусе, мир ему, ниспослана Тора, Дауду – Забур. Своему рабу пророку Исе – Аллах ниспослал Евангелие. Последнему пророку Мухаммаду, мир ему и благословение Всевышнего, был ниспослан Коран. Это наиболее известные четыре книги Аллаха. Кроме них были ниспосланы и другие книги, в соответствии с которыми люди поклонялись Богу и жили. Но с момента ниспослания Корана, для каждого человека стало обязательным жить только в соответствии с ним. Мировоззрения, правил жизни, нравственного воспитания и советов, изложенных в Коране, достаточно для счастья каждого человека в этом мире и последующей жизни. Пусть Всевышний Аллах осветит жизнь каждого светом Корана. Пусть каждый из нас идёт по пути Корана и достигнет милости Аллаха. Амин.

Вера в пророков Аллах избрал пророков из самих людей, выбрав лучших. Такие обладают хорошим нравом, правдивы, достойны доверия, милосердны к другим, стараются учитывать интересы своего народа, полагаются и поклоняются только Аллаху. Всевышний Аллах передавал через ангела Джибриля 41

Баруди Г. М.

знания о том, как именно нужно жить, как нужно верить и поклоняться (шариат и религию). Пророки доказывали народам своё пророчество и то, что приносимые ими шариат и религия именно от Аллаха, различными знамениями и чудесами. Они обучали людей религии и шариату именно так, как велел Аллах. Пророки считаются защищёнными от грехов, несмотря на то, что, как и все люди, искали пропитание, спали, размышляли, занимались торговлей. Хотя точное число пророков и посланников не указано, из коранических аятов становится известно о 25 пророках и посланниках. А именно: 7 – Адам, Идрис, Нух, Худ, Салих, Ибрахим, Лут, 6 – Исмаил, Исхак, Ягъкуб, Юсуф, Аюб, Шугайб, 6 – Муса, Харун, Зул-Кифль, Дауд, Сулейман, Ильяс, 6 – Аль-Яса, Юнус, Закария, Яхъя, Иса, Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего. Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего, – последний посланник, после него до Судного дня больше не будет посланников. Его религия – ислам – останется до Судного дня. Несомненно, это самая лёгкая и ясная религия. Зуль-Карнайн, Гузайр, Лукман, да будет доволен ими Аллах, упоминаются в Коране как благочестивые люди, но об их пророчестве не говорится открыто.

Вера в предопределение Всё в мире происходит по желанию Аллаха, Ему известно обо всём. Ничто – хорошее или плохое – не произойдёт без желания Аллаха, всё предопределено Им. Только Аллах может создать что-либо (ангел, человек, животное, ка42

Начальные знания

мень, дерево, земля, небеса и т.п.), что-то из ничего. Если человек с благим намерением станет делать доброе дело, Всевышний Аллах даст осуществиться этому по Своей милости, а в мире ином наградит за совершение хорошего поступка. Если же человек с плохим намерением станет делать недоброе дело, Всевышний Аллах не будет доволен. Он даст свершиться этому делу, но обязательно накажет человека в последующей жизни.

Вера в Последний день Последний день (Судный день) – день безграничной справедливости и воздаяния. Он наступит после того, как по воле Аллаха будет разрушен этот мир. Именно тогда мы узнаем, кто был хорошим человеком, а кто – плохим. Деяния человека (хорошие и плохие) выйдут наружу, и каждый получит соответствующее воздаяние.

Могила Когда человек окажется в могиле, к нему придут ангелы Мункар и Накир и потребуют ответа на три вопроса: «Кто твой Господь?», «Какую религию ты исповедуешь?», «Что ты скажешь о Мухаммаде (мир ему и благословение Всевышнего)?». Праведник ответит: «Мой Господь – Аллах, моя религия – ислам, и свидетельствую, что Мухаммад, мир ему и благословение Всевышнего, – истинный посланник». Ангелы его поддержат. Могила этого человека будет райским садом, прекрасным местом. Видя своё место в раю, душа человека будет в почёте. Неверующий не 43

Баруди Г. М.

сможет ответить на вопросы, и ангелы будут мучить его. Могила такого человека будет одной из адских ям, а душа до Судного дня останется в мучениях.

Судный день Когда наступит Судный день, Всевышний Аллах Своим могуществом соберёт рассеянные в разных местах, разложившиеся кости людей, поднимет всех из могил и соберёт на площади Махшар8. Аллах произведёт расчёт, взвесит книги, в которых фиксируется всё прожитое в жизни человека. Тому, у кого больше благодеяний, дадут его книгу в правую руку, а грешному человеку – в левую, через спину. Неверующих и грешников по справедливому приговору Аллаха отправят с позором в ад. Благоверные пройдут через мост и по милости Аллаха войдут в рай.

Рай и ад Рай приготовлен Аллахом для благоверных людей (для тех, кто верит в Аллаха и подчиняется Ему). Он неописуемо прекрасен: подобного никогда не видели, о нём не слышали, это вечный дворец милости, сады счастья с проточными реками, всяческими благами. Ад – это место мучения неверующих и грешников: огонь, змеи, скорпионы и другие страшные наказания. Неверующие останутся там навечно, а те верующие, чьи грехи Всевышний Аллах не простил при жизни, временно будут подвергаться там мучениям, после чего по милости Аллаха выйдут оттуда и войдут в рай.

8

Место собрания всех людей в том мире (– Ред.).

44

Начальные знания

Строение ислама Правитель правоверных Умар ибн аль-Хаттаб, да будет доволен им Аллах, сказал: «Однажды, когда мы сидели рядом с посланником Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, вошёл какой-то странник. Его одежда была белоснежной, волосы чёрными, и на нём не было следов дороги. Никто из нас не узнал его. Он сел перед посланником Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, коленями упёрся в колени посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, руки поставил на бёдра посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего. Между ними состоялся следующий разговор: Странник: «О Мухаммад, скажи мне, что такое ислам?» Посланник Аллаха: «Ислам – это свидетельство, что нет божества, достойного поклонения, кроме Аллаха, совершение пятикратной молитвы, выплата закята, пост в месяц Рамадан, совершение хаджа теми, у кого есть такая возможность» (посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, сказал, что ислам строится на этих пяти основах. Поэтому именно их называют столпами ислама). Странник: «Ты сказал правду». (Умар, да будет доволен им Аллах, сказал: «Мы удивились: он спрашивал, но как будто заранее знал ответ».) Странник сказал: «Расскажи мне, что такое вера?» Посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего: «Вера – это убеждённость в существовании Аллаха, ангелов, Книг Аллаха, Его посланников, Судного дня, в то, что всё (хорошее и плохое) предопределено Аллахом и происходит по Его желанию».

45

Баруди Г. М.

Странник сказал: «Ты сказал правду». Через три дня посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, сказал правителю правоверных Умару ибн Хаттабу: «Этим странником был Джибриль, мир ему, он пришёл обучить вас религии, задавая перед вами эти вопросы»9.

Приверженцы сунны и общины10 Посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, сказал: «Моя умма разделится после меня на семьдесят групп. Все, кроме одной, будут в огне». Сахабы спросили его: «О посланник Аллаха, какая группа избежит огня?». «Избавятся от огня те, кто последовал по моему пути и пути моих сподвижников», – объяснил посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего. Таких людей назвали «избавившиеся от огня» или «приверженцы сунны и общины». «Приверженцами сунны и общины» называют тех людей, которые стали последователями посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, людей, мировоззрение и поступки которых согласуются с путём Мухаммада, не отличаются от мировоззрения и поступков его сахабов (первых сподвижников). Это благочестивые и хорошие люди. Этот хадис передаётся в «Сахихе Бухари» , «Сахихе Муслима», а также в более полной форме в других сборниках хадисов. Здесь приведена часть, касающаяся объяснения значения веры и ислама.

10 Те, кто последовал за Мухаммадом, мир ему и благословение Всевышнего, приверженцы общины.

9

46

Начальные знания

Религиозное мировоззрение, описанное в этой книге – это мировоззрение «приверженцев сунны и общины», это та религия, которую исповедовал и разъяснял своим последователям посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего. Человек, принявший для себя эту веру и мировоззрение, признаётся верующим, даже если совершает грехи. А его мировоззрение называется суннитским (мировоззрением «приверженца сунны и общины»). Человек, который станет не только верить, но поклоняться и жить так, как это делал и к чему призывал сам посланник Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, будет истинным, правильным «приверженцем сунны и общины», религиозным и богобоязненным человеком, хорошим мусульманином, восхваляемым в Коране.

Как понималась наша религия и как она сохранилась до наших дней Первые сподвижники посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, записывали за ним аяты Корана. Сам же Мухаммад был их наглядным разъяснением в своём воспитании и поступках. Священный Коран, поступки и воспитание посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, были доведены сахабами до своих последователей – табиинов11 – под названием «шариат». Те в свою очередь передали полученные знания в неизМусульман, получавших знания о религии у сахабов, называют табиинами. Видевших табиинов и принявших от них религию и знания называют табитабиинами. Сахаба, табиин, табитабиин – самые лучшие и почитаемые члены этой общины, да будет доволен Аллах ими всеми.

11

47

Баруди Г. М.

менном виде своим ученикам – табитабиинам. С тех пор Коран и знания о религии передавались из поколения в поколение. Они зафиксированы в таких книгах, как «Сахих Бухари», «Сахих Муслим»12. Именно так люди будут и дальше изучать Коран и жить в соответствии с ним вплоть до Судного дня. Ислам также будет сохраняться и разъясняться в сборниках хадисов и правильных исследованиях исламских учёных-фундаменталистов (учёных фундаментальной исламской науки). Всевышний Аллах направляет на праведный путь того, кого захочет.

Сборники хадисов пророка, мир ему и благословение Всевышнего.

(– Ред.)

12

48

Начальные знания

Люди, сослужившие великую службу исламу и сохранившие религию после смерти посланника Аллаха Четыре праведных халифа Первым халифом после посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, был Абу Бакр ас-Сиддик Абдуллах ибн Абу Кухафа Усман, да будет доволен им Аллах. Он скончался в возрасте 63 лет в 13 году по хиджре13. Период его правления составил 2 года, 3 месяца и 12 дней. Вторым халифом и повелителем правоверных был Абу Хафс Умар аль-Фарук ибн аль-Хаттаб, да будет доволен им Аллах. Период его правления составил 10 с половиной лет. На 23 году хиджры в возрасте 63 лет погиб мученической смертью. Третьим халифом и повелителем правоверных был Абу Амр Усман зун-Нурайн ибн Аффан, да будет доволен им Аллах. Период его правления составил 11 лет, 11 месяцев, 14 дней. Погиб мученической смертью на 35 году хиджры в возрасте 88 лет. Четвертым халифом и повелителем правоверных был Абу Хасан Али ибн Абу Талиб ибн Абдул-Муталлиб, да будет доволен им Аллах. Погиб в 40 году хиджры в возрасте 63 лет мученической смертью.

13

Далее все приведённые даты указываются по хиджре.

49

Баруди Г. М.

Десять человек, которым был гарантирован рай Десятерым сподвижникам Мухаммада, внёсшим вклад в развитие ислама, помогавшим посланнику Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего, был гарантирован рай. Первые четверо из них – это упомянутые ранее халифы. Оставшиеся шесть человек: 5. Абу Мухаммад Тальха ибн Убайдуллах, да будет доволен им Аллах. Скончался в 36 году хиджры в возрасте 60 лет.

6. Абу Мухаммад Абдуррахман ибн Ауф, да будет доволен им Аллах. Умер в 33 году хиджры в возрасте 75 лет.

7. Абу Абдуллах Зубайр ибн аль-Аввам, да будет доволен им Аллах, помощник посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего. Умер в 36 году хиджры в возрасте 69 лет.

8. Абу Убайда аль-Джаррах Амир ибн Абдуллах ибн альДжаррах Амин-уль-умма, да будет доволен им Аллах. Умер в 18 году хиджры в возрасте 58 лет.

9. Абу Саур Саид ибн Зайд, да будет доволен им Аллах. Умер в 51 году хиджры в возрасте 70 лет.

10. Абу Исхак Сагд ибн Малик Абу Ваккас, да будет доволен им Аллах, – ученик посланника Аллаха. Умер в 55 году хиджры в возрасте 80 лет. Другие сподвижники, имена которых не указаны выше, тоже внесли вклад в развитие ислама, помогали мусульманам как в религиозных, так и в бытовых делах. Пусть Аллах будет доволен ими всеми.

50

Башлангыч белем

Четыре имама Ниже перечисленные имамы являются благочестивыми учёными, впоследствии они стали этнонимами четырёх самых распространённых религиозно-правовых школ (мазхабов) в исламе: 1. Имам Абу Ханифа Нугман ибн Сабит аль-Куфи, да смилостивится над ним Аллах, является основателем ханафитского мазхаба. Родился в 80 году хиджры. Умер в 150 году хиджры в возрасте 70 лет в Багдаде. Приверженцы ханафитской религиозно-правовой школы проживают в Индии, Турции, Риме, Булгарах и Казани. Этот мазхаб также распространён среди жителей Египта и Хиджаза.

2. Имам Малик ибн Анас аль-Мадани, да смилостивится над ним Аллах, – основатель маликитского мазхаба. Родился в 93 году хиджры. Умер в 176 году хиджры в возрасте 83 лет в городе Медине. В Фасе, Тунисе, на Аравийском полуострове, в Египте и Хиджазе есть приверженцы маликитской религиозно-правовой школы.

3. Имам Мухаммад ибн Идрис аш-Шафиги аль-Макки, да смилостивится над ним Аллах, – основатель шафиитского мазхаба. Родился в 150 году хиджры. Умер в 204 году хиджры в возрасте 54 лет в Мисре. Представители этого мазхаба есть среди жителей Египта, большое количество шафиитов проживает в Хиджазе, всё население Индонезии придерживается этой религиозно-правовой школы.

4. Имам Ахмад ибн Ханбал аль-Багдади, да смилостивится над ним Аллах, – основатель ханбалитского мазхаба. Родился в 164 году хиджры. Умер в 241 году хиджры в возрасте 77 лет в Багдаде. Представители этого мазхаба есть в Багдаде, Недже, Египте и Хиджазе.

51

Баруди Г. М.

Каждый из представленных имамов является приверженцем сунны и общины, несомненно, именно они были основателями четырёх религиозно-правовых школ ислама. Каждый из них передал шариат в том виде, в котором он был во время посланника Аллаха, мир ему и благословение Всевышнего. Следование нормам этих мазхабов является канонически верным для каждого мусульманина. О Господь мой, направь каждого из нас на истинный путь, и отстрани нас от ошибочных и неверных дел. Великий имам – Абу Ханифа. Имам Малик – второй благородный, Третий – Мухаммад аш-Шафии. Имам Ахмад – из них четвёртый. Валь-хамдулилляһи раббил-галямин ва саллаллаһу аля сайидиня Мухаммадин ва аля алихи ва асхабихи аджамагыйн. [Хвала Аллаху, Господу миров, да благословит Аллах нашего пророка Мухаммада, его семью и его сподвижников.]

52

Башлангыч белем

Содержание Введение Основа веры Наука, изучающая единобожие и качества Аллаха Права мусульманина согласно шариату в земной жизни Счастье и почёт мусульманина в последующей жизни Значение благословенных слов «Кялимяи-шахадат» – слова шахадата Родословная Мухаммада, ‫ﷺ‬, его родина и могила Ниспослание пророчества Мухаммаду, мир ему и благословение Всевышнего Объяснение столпов веры Вера в Аллаха Вера в ангелов Вера в Книги Вера в пророков Вера в предопределение Вера в Последний день Могила Судный день Рай и ад Строение ислама Приверженцы сунны и общины Как понималась наша религия и как она сохранилась до наших дней Люди, сослужившие великую службу исламу и сохранившие религию после смерти посланника Аллаха Четыре праведных халифа Десять человек, которым был гарантирован рай Четыре имама

53

30 35 36 36 36 37 38 38 39 40 40 41 41 42 43 43 44 44 45 46 47

49 50 51

Баруди Г. М.

Для заметок

54

Башлангыч белем

Для заметок

55

Баруди Г. М.

Для заметок

56

Башлангыч белем

Для заметок

57

Баруди Г. М.

Для заметок

58

Башлангыч белем

Для заметок

59

Баруди Г. М.

Для заметок

60

Башлангыч белем

Для заметок

61

Баруди Г. М.

Для заметок

62

Башлангыч белем

63

Баруди Г. М.

64

Башлангыч белем

65

Баруди Г. М.

66

Башлангыч белем

67

Баруди Г. М.

68

Башлангыч белем

69

Баруди Г. М.

70

Башлангыч белем

71

Баруди Г. М.

72

Башлангыч белем

73

Баруди Г. М.

74

Башлангыч белем

75

Баруди Г. М.

76

Башлангыч белем

77

Баруди Г. М.

78

Башлангыч белем

79

Баруди Г. М.

80