Ο Βιβλιοπόντικας είναι μια περιοδική έκδοση του Τμήματος Βιβλίου του Ποντιακού Συλλόγου Κατερίνης «Παναγία Σουμελά» Τ Ε Υ Χ Ο Σ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΗΛΙΟΥΠΟΛΕΩΣ 40 * ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΜΥΛΑΥΛΑΚΟΥ*
60 100 * ΤΗΛ: 2351021596—
4
Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ
2 0 1 5
Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί του Πόντου
Ανατολικός και Δυτικός Πόντος του Σάββα Καλεντερίδη
W W W.S OU ME LA. GR
ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΙΚΙΛΙΔΗΣ ΣΤΟ ΤΗΛ. 69375630112
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ:
Λεξικό: Ιστορικό Λεξικό της Ποντικής
1
Λεξικό: Συμπλήρωμα στο Ιστορικό Λεξικό
1
Λεξικό: Το λεξικό του Νικοπολιτίδη
2
Λεξικό: Το λεξικό του Κηρυκόπουλου
2
Λεξικό: Το λεξικό του Τσοπουρίδη
2
Ποντιακός πολιτισμός
3
Βιβλία: Νέες εκδόσεις
4
Το καλοκαίρι είναι η εποχή των ταξιδιών και ανάμεσα στο πλήθος των προορισμών αρκετοί Έλληνες επιλέγουν την προσκηνυματική εκδρομή στον Πόντο. Για τους περισσότερους επισκέπτες το κίνητρο είναι η καταγωγή ενώ για για κάποιους άλλους η περιέργεια για αυτόν τον ιστορικό τόπο της ελληνικής διασποράς. Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί συμπατριώτες μας ξεπερνώντας φόβους, προκαταλήψεις και δισταγμούς του παρελθόντος συμμετέχουν σε οργανωμένες ή μη εκδρομές που αφορούν το σύνολο σχεδόν του ποντιακού γεωγραφικού χώρου. Η ανάγκη της πληροφόρησης δημιούργησε ταξιδιωτικούς οδηγούς για την περιοχή. Στο αποκορύφωμα αυτής της εξέλιξης βρίσκεται η σειρά των εκδόσεων Ινφογνώμων που
που αφορά τον Πόντο και καλύπτεται από δύο τόμους με κέντρα αναφοράς την Ανατολική και Δυτική περιφέρεια. Με πλήθος ιστορικών, αρχαιολογικών, εθνολογικών και λαογραφικών στοιχείων μπορούν να αποτελέσουν ανεξάρτητο ιστορικό ανάγνωσμα για την περιοχή. Απόλυτα ενημερωμένοι οδηγοί για τα πρακτικά ζητήματα του ταξιδιού με πληροφορίες χαρτών, οδών, αποστάσεων, διαμονής, διατροφής και σημείων ενδιαφέροντος. Το σημαντικότερο στοιχείο των οδηγών αυτών αποτελεί ο επιτυχημένος συνδυασμός της έγκυρης ιστορικής και πολιτισμικής πληροφόρησης με την τουριστική-ταξιδιωτική καθοδήγηση. Σήμερα αποτελούν την κορυφαία πρόταση για τον επισκέπτη που θέλει να εμβαθύνει στο γνώση γύρω από το ταξίδι του.
Ελάτε μαζί μου στον Πόντο του Γιώργου Ανδρεάδη Το βιβλίο του γνωστού συγγραφέα έργων για τον ποντιακό ελληνισμό Γιώργου Ανδρεάδη δεν αποτελεί ταξιδιωτικό οδηγό με την κλασική έννοια του όρου. Είναι κυρίως μια ιστορική και γεωγραφική περιήγηση στα σημαντικότερα κέντρα ανάπτυξης του ελληνισμού στην περιοχή του Πόντου. Η διάταξη της ύλης ακολουθεί τη φυσική πορεία από τα δυτικά προς τα ανατολικά κάνο-
ντας στάσεις στην ιστορία και τον πολιτισμό του κάθε τόπου. Το περιεχόμενο και η τεχνική της αφήγησης - ξενάγησης βασίζεται στο ύφος και τη γνώση ενός ανθρώπου που ταξίδεψε για δεκαετίες στην περιοχή ήδη από την δεκαετία του ’60. Η προσωπική ματιά και η συναισθηματική λόγω καταγωγής προσέγγιση του ταξιδιού συνδυάζεται με μια ιδιαίτερη πληροφόρηση.
ΣΕΛΙΔΑ 2
Ταξίδι στον Εύξεινο Πόντο του Joseph Pitton de Tournefort
Το Ταξίδι στον Εύξεινο Πόντο του Tournefourt.
Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτό το βιβλίο «ταξιδιωτικό οδηγό» για τον Πόντο των αρχών του 18ου αιώνα. O Joseph Pitton de Tournefort ένας Γάλλος αστός της εποχής της Αναγέννησης ταξιδεύει στη θάλασσα του Εύξεινου Πόντου στα πλαίσια μιας επιστημονικής αποστολής. Καθηγητής της Βοτανικής στο Παρίσι, ανήκει επίσης στην κοινότητα των Γάλλων φυσιοκρατών που ταξίδεψαν στον κόσμο με σκοπό «την ανακάλυψη και τη μελέτη νέων φυτών». Στον
Εύξεινο Πόντο βρέθηκε στα πλαίσια μιας αποστολής στην Ανατολή οργανωμένης από τον Λουδοβίκο ΙΔ’. Στις επιστολές που στέλνει στο Γάλλο Υπουργό Εξωτερικών περιγράφει τις εντυπώσεις του μαζί με ιστορικές, γεωγραφικές και εθνολογικές παρατηρήσεις. Παράλληλα τα πορίσματα των βοτανολογικών του ερευνών δημοσιεύονται σε άλλο έργο του. Το συγκεκριμένο βιβλίο της ελληνικής έκδοσης των Αφών Κυριακίδη περιλαμβάνει το περιεχόμενο των επιστο-
λών και των βοτανολογικών πορισμάτων του τμήματος του ταξιδιού του από την Κων/πολη στην Τραπεζούντα μεταξύ 26 Απριλίου και 23 Μαΐου 1701. Με οδηγό του τα έργα των αρχαίων ελλήνων και ρωμαίων συγγραφέων μας δίνει διάφορες πολύτιμες και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τους τόπους που περνά και τα λιμάνια στα οποία αγκυροβολεί του.
Ταξίδια στον Πόντο, την Πόλη, τη Σμύρνη του Ανδρέα Καρκαβίτσα
Ταξίδια στον Πόντο, την Πόλη και τη Σμύρνη από τον Ανδρέα Καρκαβίτσα
Ο πεζογράφος Ανδρέας Καρκαβίτσας είναι γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού ρεαλισμού και του ηθογραφικού διηγήματος της γενιάς του 1880. Με την ιδιότητα του γιατρού ταξιδεύει με το ατμόπλοιο «Αθήναι» στα λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Τις εντυπώσεις του από τις θαλασσινές αυτές διαδρο-
μές αποτυπώνει σε ένα ογκώδες έργο που φιλοδοξούσε να έχει τη μορφή Ημερολογίου. Αν και το ίδιο σαν σύνολο δεν εκδόθηκε ποτέ, κάποια τμήματά του όμως αποτέλεσαν το υλικό άλλων έργων όπως αυτό των Ταξιδιών σ΄ Ανατολή και Δύση μέρος του οποίου αναφέρεται στον Πόντο, την Πόλη και τη Σμύρνη. Το φθινόπωρο του 1892 και το χειμώνα
του 1893 ταξιδεύει από Αμισό προς Τραπεζούντα. Με την ολοζώντανη γραφή, την προσεκτική παρατήρηση και τη ρεαλιστική του προσέγγιση μας μεταφέρει πιστές εικόνες των λιμανιών και της ανθρωπογεωγραφίας των τόπων που επισκέπτεται.
Οδοιπορικό στον Πόντο
του Χρήστου Σαμουηλίδη Το οδοιπορικό του συγγραφέα Χρήστου Σαμουηλίδη είναι το πρώτο ταξιδιωτικό της βιβλιοθήκης μας. Αποτυπώνει τη μαυροθαλλασίτικη διαδρομή από την Σαμψούντα προς την Τραπεζούντα όπως την είδε και την
Οδοιπορικό στον Πόντο από το Χρήστο Σαμουηλίδη
Ο
ΒΙΒΛΙΟΠΟΝΤΙΚΑΣ
ένοιωσε ο συγγραφέας το καλοκαίρι του 1963. Βρισκόμαστε μόλις 40 χρόνια μετά την ανταλλαγή και ο απόηχος της ρωμαίικης παρουσίας είναι ακόμη πολύ έντονος. Δεν επισκέπτεται μόνο παραθαλάσσιες πόλεις αλλά και την ενδοχώρα. Οι τόποι και οι άνθρωποι είναι φορτωμένοι
ακόμη νωπές μνήμες. Οι ζωντανές περιγραφές, η συναισθηματική φόρτιση και η ανεμπόδιστη ροή του λόγου «ταξιδεύουν» τον αναγνώστη με την αίσθηση του πραγματικού χρόνου. Μοναδικές εικόνες και μαρτυρίες από τον Πόντο της δεκαετίας του ’60, γνώση και συγκίνηση.
ΤΕΥΧΟΣ
4
ΣΕΛΙΔΑ 3
Πόντος - Ένας πλήρης ταξιδιωτικός οδηγός Ο ταξιδιωτικός οδηγός για τον Πόντο του συγγραφέα Βλάση Βλασίδη από τις εκδόσεις Explorer αποτελεί μια αξιόλογη πρόταση της κατηγορίας του. Με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, χάρτες και χρήσιμες πληροφορίες καλύπτει επαρκώς τον περιηγητή των ποντιακών παραλίων αλλά και της ενδοχώρας. Ιστορία, αρχαιολογία, αρχιτεκτονική, μουσεία, φυσικό περιβάλλον αλλά και ποντιακή κουζίνα διατρέχουν την ύλη του ενημερώνοντας τον αναγνώστη
για θέματα που σχετίζονται με τον τόπο και τον πολιτισμό του. Χριστιανικά και μουσουλμανικά μνημεία, σύγχρονες πόλεις και χωριά με τα ίχνη της ελληνικής παρουσίας ευδιάκριτα περιμένουν
Αρκετοί χάρτες
Οι Χάρτες Χάρτης του Πόντου - Τραπεζούντα
διπλές ονομασίες (Πρίν και μετά την ανταλλαγή)
Εύξεινος Πόντος-Ταξιδιωτικός Οδηγός για τη Βόρεια Τουρκία των Sevan Nisanyan/ Mudje Nisanyan στα ελληνικά και στα αγγλικά. Η ξενάγηση έχει σημείο εκκίνησης την Κων/πολη με κατεύθυνση προς την Τραπεζούντα αλλά και ανατολικότερα προς τις αρμενόφωνες περιοχές του Χεμσίν (Άρντβιν και Αρνταχάν) Καλά οργανωμένος οδηγός με αρκετές βασικές πληροφορίες και ένθετα αφιερώματα παρουσιάζει μια χρήσιμη συνοπτικότητα για τον ταξιδιώτη. Ενδια-
φέρουν τοπωνύμια με
Οι πλέον χρηστικοί χάρτες για τους ταξιδιώτες είναι ο Χάρτης του Πόντου των εκδόσεων Κεσόπουλου και Τραπεζούντα των εκδόσεων Ινφογνώμων. Ο πρώτος αποτελεί τον πιο αξιόπιστο και ενημερωμένο γενικό χάρτη της περιοχής με τις παλιές ονομασίες των τοπωνυμίων (πριν την ανταλλαγή). Ο δεύτερος αφορά την ευρύτερη περιοχή αλλά και την πόλη της Τραπεζούντας με πολλές διπλές ονομασίες τοπωνυμίων (πριν και μετά την ανταλλαγή).
Ο οδηγός αυτός είναι γραμμένος από Τούρκους και στην ελληνική γλώσσα μεταφέρθηκε από τις εκδόσεις Ινφογνώμων που εξέδωσαν αργότερα τους δύο τόμους για τον Πόντο. Είναι η πρώτη κυκλοφορία ταξιδιωτικού οδηγού και όχι περιήγησης ημερολογιακού τύπου για την περιοχή. Από τη δίγλωσση αρχική μορφή του η ελληνική έκδοση αποδίδεται
του Πόντου
φέρον στοιχείο του οδηγού συνιστά η τουρκική προσέγγιση των θεμάτων όπου άλλοτε ταυτίζεται με την ελληνική και άλλοτε διαφοροποιείται εστιάζοντας σε σημεία τουρκικής οπτικής. Οι ωραίες φωτογραφίες, τα πολύ ενδιαφέροντα κείμενα και η καλή προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα συνθέτουν έναν αξιόλογο οδηγό για την περιοχή.
Ο Βιβλιοπόντικας συντάσσεται με ευθύνη του Τμήματος Βιβλίου και με την ελεύθερη συμβολή των μελών ή φίλων του Συλλόγου
Υπεύθυνοι στο Τμήμα Βιβλίου είναι οι: Ποικιλίδης Γιάννης - Έφορος Αμοιρίδης Παναγιώτης - Μέλος Δημόπουλος Δημήτρης - Μέλος Η βιβλιοθήκη είναι ελεύθερα προσβάσιμη και διαθέσιμη σε όλους. Ως δανειστική είναι ανοιχτή κάθε Σάββατο πρωί ή μετά από συνεννόηση.
Επισκεφθείτε μας στο web : www.soumela.gr
Ζητούνται φίλοι και χορηγοί να διευρύνουμε τις δυνατότητές μας
«Ποντιακός Πολιτισμός» Χρυσοποίκιλτος και Παντίλαμπρος Η Κόρ’ επέγνεν σον Παρχάρ Η Κάλη μ’ εχ̃ πορπάτεμαν λαφρύν, κι’ αφίν’ ιχνάρα̤ νε σο ζυγούδ’ το πράσινον, νε σο χορτάρ’ το μαύρον νε σα στενά αυλακόστρατα νε σο φαρδύν την στράταν ν’ελέπω και να ακλουθώ, την στράταν ντο επέρεν Να ακλουθώ κι ευρίουμαι σουμά τς, έμπρα̤ κι οπίσ’ ατς να τρέχω να φυλάτ’ ατέν κι ας’ σο κακόν την ώραν.
Φοβούμαι γιάμ’ κακοπαθάν και γιάμ’ κακοστρατίζει γιάμ’ περν’ ατέν τ’ Αερικά και πάγν’ σην Δυσομάναν Που έχ̃ τους εφτά Δράκοντας τ΄εφτά Δρακοντοπούλα̤ κι απέσ’ σην Δύσαν αραεύ’ νύφεν για τον καθίναν κι όμποιον ευρίκ’ έμορφον κορίτς’, μον και μοναχόν μαεύ κι αποκοιμίζατο, πέρει ατό με τ’ εκείνεν Τα λόγια τ’ εκουσέφκουσαν αμόν μοιρολοΐαν κι επαρακάλνεν τον Θεόν να μεταθέκ’ την Δύσαν.
Η Δύσα απεραίωσεν κι ο Ουρανόν εφάνθεν και τ’ Ήλ’ το φώς εγόμωσεν το πράσινον την Πλάσην. Κι εφάνθεν κλαδωτόν λετζέκ’ κι ολόμαυρα μαλία ελάμψαν μάγ’λα κοφινά και γερανίν ζουπούναν ελάμψαν κάρδα̤ς αμόν χ̃ιόν κι’ ομάτα̤ αμόν νύχτα εμπροκάρδα̤ ανέντροπα και μέσεν δαχτυλίδι Ανάμεσα σα μάραντα, κι απέσ’ σα μανουσάκια η Κόρ’ επέγνεν σον Παρχάρ, να γίνεται ρωμάνα.
Έρευνα—Επιμέλεια Π.Σουμελίδης