Recyclage Het hart van de circulaire economie
Weg met de wegwerpmaatschappij … de toekomst is circulair! België is al jaren een van de beste leerlingen in de Europese klas als het op afval sorteren en recycleren aankomt: we halen in ons land een algemene recyclagegraad van zo’n 60% voor huishoudelijk afval en zo’n 80% voor bedrijfsafval. Een topresultaat, maar het kan nog beter. Elk jaar worden wereldwijd nog steeds miljarden tonnen nieuwe producten weggegooid. Ook die producten kunnen we een nuttige (her)bestemming geven. Mits een nieuwe manier van denken en een nieuw economisch model, waarin we definitief afscheid nemen van de wegwerpmaatschappij en we van recyclage en hergebruik de nieuwe standaard maken. Waarin we de overstap maken naar een circulaire economie, kringlopen sluiten en afval als waardevolle materialen of energie opnieuw een nuttige (her)bestemming geven.
Van: take, make, waste De wegwerpmaatschappij is het resultaat van de lineaire economie die al sinds de start van de industriële revolutie (zo’n 200 jaar geleden) bestaat. Het principe: ruwe grondstoffen aanvoeren om er producten van te maken die na gebruik worden weggegooid. Dit model botst stilaan tegen zijn grenzen aan. De grondstoffenvoorraden geraken uitgeput, de impact op klimaat, milieu en maatschappij laat zich steeds meer voelen, en ook de economie zelf kreunt onder de almaar stijgende prijzen. Tijd dus voor een nieuwe revolutie. Die van de circulaire economie.
GRONDSTOFFEN
PRODUCTEN
AFVAL
LINEAIRE ECONOMIE
Naar: recycle, (re-)use, recycle In een circulaire economie stopt het verhaal niet op het ogenblik dat een product afval wordt. In dit model staat recyclage centraal, zodat producten (en hun bestanddelen) steeds een nuttige toepassing krijgen: als product, als grondstof of als energiebron. En dat kan maar door op verschillende momenten in de levensfase van een product doordacht te werk te gaan.
ONTWERP
RECYCLAGE
(ecodesign) met oog voor eenvoudige herstelling, PRODUCTIE ontmanteling en op basis van recyclage. gerecycleerde materialen.
van producten en/of hun ontmantelde onderdelen tot ‘nieuwe’ producten of grondstoffen.
SORTERING verderop in de keten om de laatste ‘vreemde’ materialen te verwijderen.
GEBRUIK tot aan einde levensduur, inclusief hergebruik, onderhoud en herstelling.
AFVAL wordt zo veel mogelijk vermeden; slechts een minimum wordt gestort of verbrand zonder energierecuperatie.
ENERGIERECUPERATIE
SELECTIEVE INZAMELING
uit producten die niet (meer) recycleerbaar zijn.
aan de bron om afgedankte producten een kwaliteitsvolle recyclage te geven.
CIRCULAIRE ECONOMIE
De voordelen Meer jobs
Meer concurrentiekracht
De circulaire economie creëert nieuwe jobs. Het
Productiebedrijven in Europa zijn vandaag nog sterk
Frans milieuagentschap ADEME berekende dat de
afhankelijk van grondstoffen van buiten de Europese
sortering en recyclage van 10.000 ton afval goed is
Unie. Voor sommige materialen zoals hightech meta-
voor 11 nieuwe fulltime jobs. Volgens een studie in
len (kobalt, gallium, tantalium…), rubber en ijzererts
opdracht van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid
zijn we tot 100% afhankelijk van import. Dat vormt
van de Voedselketen en Leefmilieu zou een groeien-
een bedreiging voor de concurrentiekracht van onze
de circulaire economie tegen 2030 in België 15.000
bedrijven. Reden te meer om in te zetten op recycla-
tot 100.000 nieuwe jobs creëren.
ge waarbij we de grondstoffen voor nieuwe producten uit ons ‘afval’ gaan ontginnen. Volgens een studie van TNO daalt de import van ruwe grondstoffen in Nederland met 25% als het meer zou inzetten op circulaire economie. Dat kan ook in België.
15.000 tot 100.000
25%
>
nieuwe jobs tegen 2030 (bron: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu)
minder import (bron: TNO)
Meer jobs
Minder import
Minder uitstoot
Minder kosten
45% minder CO2-uitstoot bij recyclage van glas
€ 345 miljard
per jaar kostenbesparingen in Europa (bron: Ellen MacArthur Foundation)
Minder uitstoot
Minder kosten
In een circulaire economie wordt afval zo veel mo-
Grondstofkosten wegen zwaar op de totale be-
gelijk vermeden, en dat is uiteraard goed voor het
drijfskosten, vaak meer nog dan personeelskosten.
milieu. Maar er is meer. Productie op basis van gere-
Volgens de materialenscan van de OVAM kunnen
cycleerde materialen (de zogenaamde gerecycleer-
grondstofkosten oplopen tot meer dan 40% van de
de of circulaire materialen) is doorgaans milieuvrien-
totale bedrijfskost. En als dan blijkt dat ongeveer
delijker dan die op basis van primaire grondstoffen.
18% van de gebruikte grondstoffen niet in het uitein-
Er is minder energieverbruik en minder CO2-uitstoot.
delijke product belanden…
Bijvoorbeeld: als je een ton papier recycleert in plaats van verbrandt, vermijd je de uitstoot van 750 kg CO2. Ander voorbeeld: er komt 45% minder CO2 vrij bij de productie van glas op basis van gerecycleerd glas dan met primaire grondstoffen.
Bedrijven kunnen heel wat besparen door een beroep te doen op gerecycleerde grondstoffen. Volgens de Ellen MacArthur Foundation kunnen bedrijven in Europa op die manier tot 345 miljard euro per jaar besparen. Dat is drie keer het BBP van België.
De uitdagingen Aandacht voor ecodesign
Technologische innovaties
Meer samenwerking
Bedrijven houden in de ontwerp-
Er zijn technologische innovaties
Afgedankte producten voor de
fase maximaal rekening met alle
nodig om afval beter/efficiĂŤnter in
volle 100% recycleren, vereist ook
milieugevolgen van het product
te zamelen (bv. afval scheiden bij
samenwerking tussen producen-
tijdens zijn volledige levensduur.
ophaling), te sorteren (bv. detectie
ten en recyclagebedrijven. Infor-
Ontwerpers streven naar eenvou-
van stoorstoffen die nu nog door
matie uitwisselen over het recy-
dig herstelbare, ontmantelbare en
de mazen van het net glippen) en
clageproces, over de grondstoffen
recycleerbare producten.
te recycleren (bv. kunststoffen re-
of eventuele schadelijke stoffen
cycleren tot op niveau van de che-
in de producten, en over de ont-
mische bestanddelen).
manteling zal de recyclage sterk bevorderen.
Meer selectieve inzameling
Nood aan afzet
Gedragswijziging
Om goed te kunnen recycleren, is
Meer sorteren en recycleren heeft
Na jaren van sensibilisering let-
het absoluut noodzakelijk dat het
maar nut als er ook een markt be-
ten bedrijven en consumenten
afval aan de bron ook goed wordt
staat voor de gerecycleerde mate-
er steeds meer op dat ze groene
gesorteerd. Hoe meer producten
rialen. De politieke beslissingsne-
stroom afnemen. Dergelijke ge-
apart worden ingezameld, hoe
mers kunnen hier een belangrijke
dragswijziging is ook nodig op
groter de kans op een kwaliteits-
rol in spelen. Bijvoorbeeld door
productniveau: naarmate steeds
volle recyclage. Er is dus nood aan
producenten te verplichten om
meer bedrijven en consumenten
blijvende sensibilisering en aan
voor bepaalde producten een mi-
vragen naar producten op basis
een uitbreiding van de selectieve
nimale hoeveelheid gerecycleerd
van gerecycleerde/recycleerbare
inzameling.
materiaal te gebruiken, door fisca-
materialen, hoe groter de circulai-
le maatregelen te lanceren zoals
re economie zal worden.
milieuvriendelijke taxshifts, door circulaire aankopen te bevorderen, enzovoort.
Zwarte kunststoffen werden lang niet herkend door optische sorteerinstallaties. Deze machine van BULK.ID slaagt er wel in om zowel zwarte als gekleurde kunststoffen te herwinnen uit de inhoud van de pmd-zak.
Circulaire economie op en rond de werkvloer De gebouwen, machines, voertuigen, producten… op en rond de werkvloer zijn ooit geproduceerd op basis van (ruwe) grondstoffen. Die kostbare grondstoffen kunnen er opnieuw uit gewonnen worden. Van papier, glas en pmd weten we al langer dat ze gerecycleerd kunnen worden, maar er zijn nog heel wat andere mogelijkheden…
Bedrijf als mijn Glas van verpakkingen en ruiten Vandaag halen we in België al hoge recyclagecijfers voor glas, maar het kan nog beter. Bijvoorbeeld door bedrijven aan te sporen hun producten of verpakkingen te ontwerpen met het oog op een vlotte recyclage achteraf en de bouwsector te verplichten om al het glas dat vrijkomt op de werven apart te houden.
Bouwmaterialen uit gebouwen Alle infrastructuur en gebouwen zijn opgebouwd uit herbruikbare of recycleerbare materialen: gipsplaten, beton, staal… Door ze selectief in te zamelen bij afbraak- en renovatiewerken, kunnen ze een nieuwe nuttige toepassing krijgen. En dus is er nood aan meer selectieve inzameling (en ook controle) van de verschillende afvalstoffen bij sloop- en renovatiewerken.
Afval uit de keuken Organisch-biologisch afval wordt omgezet in compost, digestaat (natuurlijke vervanger van chemische meststoffen) en groene stroom. Zo produceerde de composterings- en vergistingssector in 2016 meer dan 275.000 ton compost, meer dan 1,3 miljoen ton digestaat en genoeg groene stroom voor 270.000 gezinnen.
Plastic (verpakkings)afval In België krijgt gemiddeld 56% van het plastic afval van bedrijven een tweede leven. Voor huishoudens bedraagt het recyclagepercentage voor plastic verpakkingen 36%. Dit percentage zal de komende jaren fel moeten verbeteren, aangezien Europa wil dat we op termijn een recyclagegraad van minstens 55% halen.
Zeldzame metalen uit elektr(on)ische apparaten De materialen in afgedankte elektrische en elektronische apparaten worden in België voor meer dan 90% gerecycleerd. Toch vinden elektr(on)ische apparaten nog te weinig hun weg naar de recyclage. Een voorbeeld: in 2016 zamelde het Recupel-netwerk 41% elektr(on)ische apparaten in. Er is dus nog heel wat potentieel. En dat zal de komende jaren ontgonnen worden, aangezien Europa wil dat België en de andere lidstaten vanaf 2019 minstens 65% van de elektrotoestellen inzamelen voor recyclage of hergebruik.
Olie uit voertuigen en machines Net als frituurvetten en -oliën zijn ook hydraulische, motor- en smeeroliën recycleerbaar. In België wordt alle ingezamelde olie nuttig toegepast: meer dan 60% wordt gerecycleerd voor hergebruik, de rest wordt omgezet in energie.
Circulaire topvoorbeelden uit de praktijk Het mag duidelijk zijn: de circulaire economie opent tal van opportuniteiten. En dus zien we heel wat bedrijven innoveren om mee te bouwen aan de circulaire economie. Van circulaire daken tot gerecycleerde verf… steeds meer producten bevatten al gerecycleerde materialen en zijn zelf recycleerbaar. Een kleine greep uit de vele bestaande voorbeelden.
© Luc Roymans
Circulaire daken
Verf op basis van verfresten
Gerecycleerde bouwmaterialen
dakbanen, onderlagen en lijm die
Ook van verf bestaan er intussen
Orbix en VITO ontwikkelden de
100% recycleerbaar zijn en voor
circulaire varianten. Zo produceert
carbonatatietechniek om metaal-
25% tot 30% uit gerecycleerde
Renewi verf waarin de petroche-
slakken (restproduct uit de staal-
grondstoffen bestaan. Bovendien
mische stoffen en primaire grond-
worden de dakbanen op het einde
productie) met CO2 in plaats van
stoffen werden vervangen door
cement te binden tot carbstones
van de levensduur teruggenomen
gerecycleerde
die dienst doen als bouwstenen,
voor recyclage.
apart ingezamelde verfresten.
Derbigum ontwikkelde een reeks
alternatieven
uit
daktegels... Resultaat? Minder CO2 in de lucht, minder afval en minder cementgebruik.
Geluid dempen met pvc-afval
Gerecycleerde gipsplaten
Plastic ‘houten’ terrasplanken
De voorbije 25 jaar ontwikkelde
New West Gypsum Recycling Bel-
Govaplast heeft een proces ont-
Deceuninck tal van producten en
gië is er als eerste wereldwijd in
wikkeld om terrasplanken te pro-
processen om gerecycleerde pvc
geslaagd om gerecycleerde gips-
duceren die er als hout uit zien
te verwerken. Dat leidde onder
korrels van 1,6 tot 4 mm te produ-
maar eigenlijk van gerecycleerde
meer tot de productie van geluids-
ceren, terwijl het sectorgemiddelde
kunststof zijn. Meer bepaald van
wanden die grotendeels bestaan
14 mm bedraagt. Daarmee kan het
100% HDPE-, LDPE- en PP-afval uit
uit gerecycleerd U-PVC en die zelf
bedrijf nu perfect inspelen op de
voornamelijk de voedings- en ver-
voor 100% recycleerbaar zijn.
wensen van gipsplaatproducenten.
pakkingsindustrie.
Go4Circle vzw is de bedrijfsfederatie voor privaatrechtelijke bedrijven die de circulaire economie centraal plaatsen in hun werking. Ze vertegenwoordigt 220 bedrijven die actief zijn in afvalbeheer en in de productie of het gebruik van nieuwe materialen. Deze bedrijven stellen samen ongeveer 8000 mensen tewerk en realiseren een jaarlijkse omzet van 2,8 miljard euro. Contact: 02 757 91 70 – info@go4circle.be – www.go4circle.be
COBEREC is de Confederatie van de Belgisch Recuperatie. Als overkoepelende Belgische patronale beroepsvereniging vertegenwoordigt ze de sector van bedrijven die actief zijn in de recuperatie en recyclage van ferro- en non-ferrometalen, papier en karton, textiel en kunststoffen. Contact: 02 223 08 01 – info@coberec.be – www.coberec.be
Go4Circle en COBEREC hebben een gemeenschappelijk secretariaat: Buro & Design Center Esplanade 1, bus 87 BE-1020 Brussel
DIT DOCUMENT WORDT GEDRUKT OP 100% GERECYCLEERD EN CHLOORVRIJ PAPIER. CE DOCUMENT EST ÉGALEMENT DISPONIBLE EN FRANÇAIS SUR WWW.GO4CIRCLE.BE.
VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: WERNER ANNAERT ILLUSTRATIES: PAUL BULTEEL (VOOR GO4CIRCLE VZW), BULK .ID, MOL, RENEWI, DUFOUR, ECO-OH!, ORBIX, DECEUNINCK, NEW WEST GYPSUM RECYCLING, GOVAPLAST, DERBIGUM
GROUPCASIER Embrace change to prosper FSMA 010001 A – 011277 A