Koha 986

KOHA Javore Podgoricë e enjte, 11 nëntor 2021 Viti XX Numër 986 Çmimi 0,50

Krenaria dhe dhimbja jonë ISSN 1800-5696

Kriza politike nxit zgjedhjet e parakohshme në vend

Ta rrisim unitetin dhe të bashkojmë forcat

PËRMBAJTJE

8

10 Sa i mbron BE-ja, gazetarët?

Emigrimi nga Shqipëria me përmasa shqetësuese

12

14 Në mbështetje të shtypit të lirë

Presidenti Wilson pengoi jetësimin e Traktatit të Fshehtë të Londrës

KOHA Javore Themelues: Kuvendi i Malit të Zi Gazetë javore për aktualitete, shkencë dhe kulturë, Numri i parë doli më 21 shkurt 2002.

Botues: Këshilli

Kombëtar i Shqiptarëve Redaktor Përgjegjës: Ali Salaj Gazeta redaktohet nga kolegjiumi:

Fahrudin Gjokaj (Redaktor Teknik & Sistem Inxhinjer) Ismet Kallaba (aktualitete, sport), Toni Ujkaj (kulturë) Vijoleta Berishaj (sekretare teknike) Adresa: Kral Nikolla 27a/4, Podgoricë 81000, Mali i Zi Telefon: 020/240-659 E-mail: kohajavore@t-com.me www.kohajavore.me

2

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

PËRMBAJTJE

16

22 Pas luftës, një e mbijetuar gjen veten e saj

Malësia pa trashëgimi nuk ka ardhmëri

24

29 Për herë të parë mësohet gjuha shqipe

A mos teknologjia, interneti po na vret kureshtjen?

KOHA Javore KOHA Javore

KOHA Javore KOHA Javore

Podgoricë e enjte, 22 dhjetor 2016 Viti XV Numër 745 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 8 dhjetor 2016 Viti XV Numër 743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 29 dhjetor 2016 Viti XV Numër 746 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte, 15 dhjetor 2016 Viti XV Numër 744 Çmimi 0,50

Pa ndonjë NDRYSHIM

pozitiv

Teatri - një dëshirë e munguar e ulqinakëve Qençe

APATIA politike

Shqiptarët në Mal të Zi gjatë vitit 2016

SHQIPTARËT E 1001 HALLEVE

Komedia e mjerimit

mjerimit Komedia e

Në udhëkryq

1 NSSI

6965-008

ëve ulqinaka re mungu ë e dëshir nhjëet trit-o Teaje Në udhëkryq

Shkodra, qyteti më joshës për krajanët krajanët joshës për qyteti më Shkodra,

ISSN 1800-5696

ISSN 1800-5696

1 NSSI

6965-008

e luftës viktimat që nderoi Manifestim

nuk jetohet ma

ISSN 1800-5696

ISSN 1800-5696

Manifestim që nderoi viktimat e luftës

Qëndrimi anticivilizues i një politikani

Lufta e Ftohtë duhet shmangur

Kadare meriton Nobelin!

ARKIVI: www.kohajavore.me

Qëndresa dhe flijimi për flamurin tonë kombëtar

ma uk Qençe n SHQIPTAR ËT E

1001 HALL EVE

avoreHA KJO avoreHA KJO Podgoricë e enjte,

8 dhjetor 2016

Viti XV Numër

743 Çmimi 0,50

Podgoricë e enjte,

15 dhjetor 2016

Viti

Çmimi 0,50 XV Numër 744

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

3

NGJARJE JAVORE

Komuna e Ulqinit përuroi përfundimin e punimeve në rregullimin e mjedisit pranë përmendores “Liria” në Pinjesh, reagojnë nga Forca e Re Demokratike

Përurimi u bë në 78-vjetorin e bombardimit të Ulqinit Ulqin – Komuna e Ulqinit ka shënuar të dielën me një ceremoni solemne përfundimin e punimeve në rregullimin e mikrolokacionit 030 pranë monumentit “Liria” në Pinjesh.

“Me adaptimin e shkallëve në formë tribune, vendosjen e lëkundëseve për fëmijë, instalimin e ndriçimit, mbjelljen e barit anglez dhe të fidaneve e vendosjen e mobiljeve urbane, kjo hapësirë e cila është lënë pas dore prej shumë vitesh, në të ardhmen do t’u shërbejë të gjithë qytetarëve dhe turistëve për një qëndrim më të këndshëm, me një pamje të bukur në det dhe Kalanë e Ulqinit. Në këtë amfiteatër specifik dhe interesant do të kemi mundësi që në të ardhmen të organizojmë evente të ndryshme muzikore dhe kulturore”, ka deklaruar kryetari i Komunës së Ulqinit, Aleksandar Daboviq.

Por data e përurimit përkon me 78-vjetorin e bombardimit të Ulqinit, më 7 nëntor 1943, gjë që ka nxitur reagimin e Forcës së Re Demokratike.

4

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Nga kjo parti kanë thënë se përshëndesin rregullimin e çdo cepi të Komunës së Ulqinit, që ka për qëllim përmirësimin e jetës së qytetarëve, por përurimi është bërë në 78-vjetorin e bombardimit të Ulqinit.

“Për fat të keq, ajo ditë ka qenë ditë zie për Ulqinin, i cili gjatë bombardimit humbi së paku 39 banorë, e nga ata, sipas të dhënave aktuale, plot 20 fëmijë nga familjet: Kasmi, Lamoja, Zejnelaga, Pufja, Ushaku, Lazoja, Raiçeviq, Mavriq, Stojanoviq, Çausheviq e Jovoviq”, thuhet në reagim.

Sipas Forcës së Re Demokratike, përmendorja “Sloboda” është dëshmi e megalomanisë së ish-sistemit socialist/komunist.

“Qëllimi i ndërtimit në atë kohë nuk është i njëjti me shikimin e historisë në ditët e sotme, në bazë të dëshmive historike që në vitet e ‘80 të shekullit të kaluar as që u guxuan të përmenden.

Vonë në atë dekadë u mor vesh për Masakrën e Tivarit, të cilën e bënë po ato njësi partizane që kjo për-

mendore dëshironte t’i glorifikonte”, thuhet në reagim.

Forca e Re Demokratike vlerëson se ky përurim është dëshmi e gjallë e paditurisë dhe mendjelehtësisë së një pushteti, i cili kinse lavdëron antifashizmin por në të vërtetë nuk përballet me krimet e asaj kohe.

“Qasja aktuale ndaj historisë vazhdon injorimin e së vërtetës dhe historinë e Servantesit e shfaq si historinë më të lavdishme tonën. Kësaj qasjeje së shpejti duhet t’i vijë fundi, sepse në vend që t’i kujtojë fëmijët e rënë të Ulqinit, kjo përmendore shndërrohet në kënd lojërash për fëmijë dhe përurohet me ballona të kuqe dhe përmendore të lyera deri në gjysmë. Është e qartë që kjo përmendore ka më shumë nevojë për t’ia sqaruar historinë, ndërruar dedikimin, duke gdhendur emrat e qytetarëve tanë që humbën jetën atë ditë”, thekson ndër të tjera deklarata për shtyp, në të cilën jepen edhe emrat e viktimave të bombardimit të Ulqinit 78 vjet më (Kohapress) parë.

NGJARJE JAVORE

Vazhdon kriza qeveritare në Mal të Zi

Deri tani pa rrugëdalje

Shumica qeverisëse në Mal të Zi vazhdon të jetë në krizë për shkak të mosmarrëveshjeve të partnerëve të koalicionit për modelin e përbërjes së qeverisë.

Edhe takimi i fundit i partive parlamentare të shumicës, të hënën, nuk ka dhënë ndonjë rezultat. Partitë që përbëjnë koalicionin rreth Frontit Demokratik vazhdojnë të insistojnë se kryeministri Zdravko Krivokapiq nuk gëzon më besimin e tyre dhe se duhet të kërkohet mandatori i ri dhe të krijohet qeveria e re. Kjo aleancë ka deklaruar më 1 nëntor se riformatimi i qeverisë së Malit të Zi është proces i vdekur politik dhe se Fronti Demokratik nuk do të marrë pjesë më në bisedime për rikonstruktimin e qeverisë.

Përfaqësuesit e partive parlamentare që përbëjnë shumicën duhet që deri të premten t’i kthejnë

përgjigje Frontit Demokratik nëse janë të gatshëm për bisedime mbi formimin e qeverisë së re.

Nga ana tjetër, Lëvizja Qytetare URA mbron qëndrimin se ata i qëndrojnë marrëveshjes paraprake për konceptin e qeverisë së përbërë nga ekspertët, integrimin e Malit të Zi në BE dhe konceptin e tij qytetar.

Rrethanat e reja politike kanë bërë që edhe partitë parlamentare shqiptare të deklarohen rreth qeverisë dhe mundësisë së hyrjes së tyre në qeverinë e re.

Kryetari i Alternativës Shqiptare dhe bartësi i Listës Shqiptare, Nik Gjeloshaj, ka thënë se mund të bisedojnë për çdo gjë, por së pari të votojnë për shkarkimin e qeverisë së kryeministrit Zdravko Krivokapiq.

“Koha është që më në fund të kemi qeverinë e cila ka mbështetjen e shumicës, në mënyrë që të funk-

sionojë shteti”, ka thënë ai, duke shtuar se në demokracitë e zhvilluara kryeministri do të duhej të jepte dorëheqje pas qëndrimit të koalicionit “Për të ardhmen e Malit të Zi”.

“Pasi që kjo nuk ka ndodhur, pres që ky koalicion të inicojë votimin e mosbesimit ndaj qeverisë dhe mund të presin përkrahjen tonë, që së bashku të parashtrojmë iniciativën, por edhe të votojmë, gjegjësisht të konstatojmë rënien e qeverisë”, ka thënë Gjeloshaj.

Bisedimet për rikonstruktimin e qeverisë janë ndërprerë dhe me siguri nuk do të vazhdojnë, megjithëse ky propozim gëzonte fillimisht mbështetjen e 38 deputetëve të shumicës, me përjashtim të tre deputetëve të Lëvizjes Qytetare URA. (Kohapress)

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

5

VËSHTRIM & OPINION

Kalaja e Ulqinit

Krenaria dhe dhimbja jonë

6

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

Sot Kalaja po shkatërrohet para syve tanë, kurse ne nuk jemi të zotë ta mbrojmë dhe t’i bëjmë ballë shkatërrimit të saj. Kalasë i janë vërsulur lakmitarët, të cilët e shikojnë atë si burim përfitimi vetjak, jo si një pasuri dhe e mirë e përbashkët. Ndërsa pushtetarët vendorë dhe shtetërorë bëjnë sehir, të pashqetësuar nga papërgjegjësia, padituria, paaftësia etj., sepse ka kohë që “e kanë hëngër turpin me bukë”. Turistët dhe miqtë i kemi “pritur” gjatë verës në Kala me rrugë të pakalldrëmuara, puseta të mbuluara me dërrasa etj., duke u ndier me turp për fajin e të tjerëve

Ismet Kallaba

Kalaja e Ulqinit është një ndër monumentet më të rëndësishme të së kaluarës dhe pjesë e trashëgimisë sonë historike-kulturore. Ajo është simbol dhe dëshmi e qytetërimit të hershëm të këtij qyteti, rrënjët urbane të të cilit supozohet të jenë 2500-vjeçare. Shumë breza kanë ndërtuar duke e bërë Kalanë ajo që është sot. Secili pushtues, pavarësisht qëllimit për ta përvetësuar atë, ka lënë gjurmët e veta në Kala.

Përgjatë historisë Kalaja është përballur me shumë furtuna. Ajo ka shërbyer si mburojë nga armiqtë e ndryshëm. Sa e sa dallgë e tërmete e kanë lëkundur Kalanë, por ajo ka treguar se i ka rrënjët e forta. Tërmeti i vitit 1979 e shkatërroi pothuajse tërësisht Kalanë e Ulqinit, por ajo sërish u ringrit. Përkundër vështirësive infrastrukturore, Kalaja e Ulqinit sot gjallëron falë banorëve të saj, të cilët nuk e kanë lëshuar atë. Çdokush që ka lindur në Ulqin mburret me Kalanë. Ajo na bën të ndjehemi krenarë. Kalaja është ndër pjesët më tërheqëse dhe pasuritë më të mëdha të qytetit të Ulqinit.

Kalaja është pjesë e të gjitha pan-

“

Kalaja e Ulqinit është shndërruar sot në dhimbjen tonë. Si një vajzë (femër) e bukur, Kalaja ka nevojë për dashuri. E dashuria ndaj Kalasë nuk tregohet me fjalë, por me vepra.

Deri tani si komunitet nuk kemi dëshmuar se e duam (sa duhet) Kalanë

oramave fotografike të Ulqinit. A e keni përfytyruar ndonjëherë se si do të dukej Ulqini pa Kalanë?! Ulqini pa Kalanë e tij do të ishte si mishi pa asht!

Po ne, brezi ynë, çfarë kemi bërë për Kalanë? Jo vetëm se nuk jemi në gjendje të ndërtojmë as për së afërmi një vepër të tillë arkitektonike, por as ta ruajmë atë. Ne nuk jemi në gjendje madje të rindërtojmë as kur prishet ndonjë pjesë e mureve të saj. Sot Kalaja po shkatërrohet para syve tanë, kurse ne nuk jemi të zotë ta mbrojmë dhe t’i bëjmë ballë shkatërrimit të saj. Banorët e Kalasë vërtet e kanë ruajtur atë, por në të njëjtën kohë një pjesë e tyre janë edhe përgjegjës për shkatërrimin e saj përmes ndërtimeve të paligjshme, duke bërë që ajo t’i humbë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

vlerat që posedon.

Sot Kalasë i janë vërsulur lakmitarët, të cilët e shikojnë atë si burim përfitimi vetjak, jo si një pasuri dhe e mirë e përbashkët. Ndërsa pushtetarët vendorë dhe shtetërorë bëjnë sehir, të pashqetësuar nga papërgjegjësia, padituria, paaftësia etj., sepse ka kohë që “e kanë hëngër turpin me bukë”. Turistët dhe miqtë i kemi “pritur” gjatë verës në Kala me rrugë të pakalldrëmuara, puseta të mbuluara me dërrasa etj., duke u ndier me turp për fajin e të tjerëve.

Kalaja e Ulqinit është shndërruar sot në dhimbjen tonë. Si një vajzë (femër) e bukur, Kalaja ka nevojë për dashuri. E dashuria ndaj Kalasë nuk tregohet me fjalë, por me vepra. Deri tani si komunitet nuk kemi dëshmuar se e duam (sa duhet) Kalanë.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

7

VËSHTRIM & OPINION

Sa i mbron BEja, gazetarët?

Kur Daphne Caruana Galizia u vra në një sulm me bombë me makinë më 16 tetor 2017, kjo shkaktoi shqetësim jo vetëm në Evropë, por në mbarë botën. Por, gazetarja malteze nuk është e vetmja që i është dashur të paguajë me jetën e saj për hulumtimet mbi korrupsionin dhe pastrimin e parave

Marina Straus Në katër vjet që nga vdekja e saj, janë vrarë edhe kolegë të tjerë, si Jan Kuciak nga Sllovakia, Giorgos Karaivaz nga Greqia dhe Peter de Vries nga Holanda. Në Evropë – kontinentin që konsiderohet strehë relativisht e sigurt për profesionistët e medias.

Julie Majerczak, udhëheqësja e zyrës së Reporterëve pa Kufij (ROG) në Bruksel, ka thënë se situata është përkeqësuar vazhdimisht vitet e fundit. “Vrasja e gazetarëve është vetëm maja e ajsbergut”, thotë ajo.

Sipas të dhënave të Komisionit Evropian, 900 punonjës të mediave u sulmuan në BE në vitin 2020. Këto përfshinin sulme fizike, por edhe fyerje dhe ngacmime, veçanërisht ndaj grave, si offline dhe online.

Për Manuel Delian, këto rezultate nuk janë befasuese. Blogeri dhe aktivisti investigativ maltez që udhëhoqi protestat antiqeveritare pas vrasjes së Caruana Galizias, së fundmi u largua nga Malta me familjen e tij dhe shkoi në një vend të pazbuluar. Ai u kërcënua nga të akuzuarit për bashkëpunim në vrasjen e Caruana Galizia; mori telefonata të panumërta anonime dhe u krijuan faqe interneti të rreme në emër të tij për t’ia shkatërruar reputacionin.

Vrasja e Caruana Galizias pati “efekt

8

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION paradoksal” në gazetarinë në Maltë.

Nga njëra anë, fakti që shumica e të dyshuarve janë akuzuar dhe krimet e tyre janë ekspozuar, kjo krijon një “ndjenjë sigurie”. Nga ana tjetër, ai dhe gazetarë të tjerë janë portretizuar në mediat e Partisë Laburiste në pushtet si tradhtarë dhe një kërcënim për demokracinë malteze.

Ky “izolim”, siç e quan Delia, u jep kriminelëve mundësinë për të ushtruar presion të mëtejshëm ndaj atyre nëpërmjet blogjeve, faqeve të rreme apo e-emaileve.

Edhe në Poloni, situata është përkeqësuar që nga viti 2015, kur partia e djathtë Ligj dhe Drejtësi (PiS) erdhi në pushtet. Presioni ndaj gazetarëve që raportojnë në mënyrë kritike për PiS është rritur, sipas gazetarit investigativ polak Wojciech Ciesla. Ciesla punon për ekipin kërki-

mor shumëkombësh “Investigate Europe”. “Mendoj se Polonia aktualisht po ndjek hapat e Viktor Orbanit në Hungari për të kufizuar lirinë e shtypit”, thotë ai. Çdo ditë është një luftë për akses në informacion, pasi qeveria vendos se kush ka “privilegjin” të jetë i informuar.

Përvojat e gazetarëve si Delia dhe Ciesla nuk kanë kaluar pa u vënë re në Bruksel. Komisioni i BE-së kohët e fundit premtoi të marrë më shumë masa për të mbrojtur gazetarët.

Shefja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen, ia kushtoi një pjesë të tërë të fjalimit të saj mbi raportin e situatës së BE-së në shtator, lirisë së shtypit. “Informacioni është një e mirë publike”, tha ajo. “Duhet të mbrojmë ata që krijojnë transparencë – gazetarët.”

Në të njëjtën ditë, Komisionerja Vera

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

Jourova, përgjegjëse për ruajtjen e sundimit të ligjit në BE, paraqiti një paketë rekomandimesh për të ndihmuar vendet e BE-së të mbajnë këtë premtim. Masat specifike përfshijnë ngritjen e shërbimeve të pavarura kombëtare mbështetëse, duke përfshirë numrat e urgjencës, këshillat ligjore, mbështetjen psikologjike dhe strehimoret për punonjësit e medias që janë të kërcënuar. “Është mirë të shohësh që institucionet e BE-së po i bien ziles së alarmit”, thotë Delia dhe rëndësia e gazetarisë për demokracinë do të vihet në pah. Disa propozime legjislative për të mbrojtur gazetarët dhe mbrojtësit e të drejtave të njeriut në nivel të BEsë janë planifikuar për vitin 2022.

Këtu përfshihet edhe e ashtuquajtura nisma anti-SLAPP (Padi strategjike kundër pjesëmarrjes publike) me të cilën gazetarët duhet të mbrohen nga proceset frikësuese.

“Kemi nevojë absolutisht për masa legjislative që çojnë në sanksione në rast shkeljesh, jo vetëm rekomandime”, thotë Julie Majerczak nga Reporterët pa Kufij. Ajo ka frikë se fjalët e ashpra nuk do të mjaftojnë për t’i bërë përshtypje disa qeverive të BEsë. “Po mendoj për Poloninë, Hungarinë, Maltën, Greqinë dhe Bullgarinë, për shembull”.

Bullgaria i quajti ata si “nxënësi më i keq i BE-së”. Në Indeksin Botëror të Lirisë së Shtypit të ROG 2021, shteti i Evropës Lindore renditet i 112-ti nga 180 vende. Gazetarët e paktë kritikë në Bullgari janë të ekspozuar jo vetëm ndaj ngacmimeve shtetërore, por edhe ndaj frikësimit dhe dhunës.

Kur Daphne Caruana Galizia u vra më 16 tetor 2017, 47 SLAPP ishin në pritje ndaj gazetares investigative.

Këto padi përdoren shpesh për të kërcënuar dhe mbyllur gojën profesionistëve të medias.

“Personi i akuzuar për vrasjen e Daphnes donte të më padiste në Mbretërinë e Bashkuar për 82 milionë euro”, thotë Delia. “Kjo do të ishte dita ime e fundit në gazetari.

Kam pak arsye për të qenë optimist.

Vendi im është më pak demokratik se sa ka qenë”. Por të paktën, shton ai, nismat e institucioneve të BE-së po shkojnë në drejtimin e duhur.

DW

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

9

VËSHTRIM & OPINION

Diskursi demografik

Emigrimi nga Shqip me përmasa shqetë Të dhënat e publikuara kohë më parë nga EUROSTAT-i për periudhën 2008-2020, dëshmojnë se nga Shqipëria kanë emigruar rreth 700 mijë shqiptarë apo ¼ e popullsisë në vend të cilët kanë ikur për shkak të varfërisë, e cila ka marrë përmasa shqetësuese. Nëse këtij numri i shtojmë edhe rreth 300 mijë shqiptarë nga Kosova, del se ne botën e jashtme kanë emigruar rreth 1 milion shqiptarë, dukuri kjo me pasoja multidimensionale

në një shtet të Bashkimit Europian.

Të dhënat e publikuara për periu-

dhën 2008-2020, dëshmojnë se janë rreth 700 mijë shtetas shqiptarë

Nail Draga

Sipas të dhënave nga EUROSTAT-i gjatë vitit 2020, në vendet e BE-së janë dhënë 37.6 mijë leje qëndrimi për herë të parë për shtetasit shqiptarë. Nga vendet mikpritëse e para është Italia, me 13.059 leje, e dyta Gjermania me 8.308 leje, pastaj Greqia me 7.768, e ndjekur nga Franca me 1.875 dhe Kroacia me 1.695 leje qëndrimi për herë të parë.

Sipas viteve, numri me i lartë i lejeve të qëndrimit është dhënë në vitet 2008-2009, përkatësisht me 97.3 mijë dhe 83.9 mijë, duke qenë vitet rekorde të emigrimit. Pas këtyre viteve fluksi i emigrimit pësoi rënie duke zbritur në 30 mijë në vitin 2013, por ka ndryshuar në vitet vijuese, duke arritur ne 60.4 mijë në vitin 2019.

Shqipëria e para në regjion

Në krahasim me vendet e tjera të regjionit, Shqipëria mban rekordin për numrin e shtetasve të saj që kanë zgjedhur të jetojnë e punojnë

10

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

përia ësuese që kanë marrë leje qëndrimi në një nga shtetet e BE-së. Ndërsa për të njëjtën periudhë (2008-2020) kanë marrë leje qëndrimi për herë të parë rreth 426 mijë serbë, 337 mijë boshnjakë, 285 mijë shtetas të Kosovës, 195 mijë nga Maqedonia e Veriut dhe më pak se 20 mijë nga Mali i Zi. Nga të dhënat e tilla del qartë se procesi i emigrimit i ka përfshirë të gjitha vendet e regjionit, por numri i lartë i shtetasve shqiptarë bën përjashtim, duke marrë parasysh numrin e përgjithshëm të banorëve në Shqipëri.

Pikërisht duke marrë parasysh këto të dhëna, diferenca në raport me popullsinë e përgjithshme është e

lartë. Kështu, gati 25% e popullsisë shqiptare (të vitit 2020) tashmë jeton e punon në një nga vendet e BE-së, pastaj vjen Kosova (15.4%), Bosnje-Hercegovina (10.3%), Maqedonia e Veriut (9.4%), Serbia (6.2) dhe Mali i Zi (3.3%). Çështja e emigrimit, përkatësisht e numrit të tyre përmes autorizimeve për lejet e qëndrimit të lëshuara për herë të parë për këto vende nga shtetet e Bashkimit Europian është trajtuar edhe nga institucionet ndërkombëtare. Kështu, në një raport nga Instituti për Studime Ekonomike Ndërkombëtare i Vjenës, del se Shqipëria ka numrin më të lartë të emigrantëve në krahasim me Serbinë, Malin e Zi, Bosnjën, Maqedoninë e Veriut dhe Kosovën për periudhën 2010-2020.

Varfëria ekonomike, shkak i emigrimit Si faktor themelor, ekspertët e Vjenës evidentojnë nivelin e lartë të varfërisë, fenomen që shpjegon flukset e larta të emigracionit sidomos në Shqipëri dhe Kosovë.

Dhe nuk ka sit ë jetë ndryshe, sepse Shqipëria dhe Kosova janë dy vendet me nivelin më të ulët të të ardhurave për frymë në rajon dhe me nivelet më të larta të varfërisë sipas Bankës Botërore që ndikon drejtpërdrejt në nivelin e lartë të procesit të emigrimit.

Sipas Eurostat-it, nga numri prej 37.592 shtetasve shqiptarëve që morën leje qëndrimi në vendet e BEsë në vitin 2020, 52% e tyre janë deklaruar se e kanë marrë për arsye familjare, 16% për punë, 3% për edukim dhe më pas renditen arsye të tjera.

Lejet e qëndrimit në Evropë

Për qytetarët jashtë BE-së, në vitin 2020 janë dhënë 2.2 milionë leje qëndrimi, ku nga këto vende dominon Polonia e cila ka dhënë 598 mijë leje apo 26% e tyre. Më pas, leje kanë dhënë Gjermania(313.000, ose 14%) dhe Spanja(312.000, ose 14%).

Nga vendet që morën lejet e qëndrimit në vend të parë është Ukraina ku 601.200 qytetarë të saj morën leje për herë të parë, në vitin 2020, duke qenë grupi më i madh nga të gjitha Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

shtetet e tjera. Nga këto leje Polonia lëshoi 488.900 leje qëndrimi, apo 81% të tyre. Më pas renditen shtetasit e Marokut (123.400 leje, nga të cilat 56% u dhanë në Spanjë) dhe të Indisë(79.270, nga të cilët 14% u dhanë në Gjermani. Duhet theksuar se shtetasit e këtyre vendeve përbënin mbi një të tretën(36%) e të gjitha lejeve të qëndrimit të parë, të lëshuara në vitin 2020.

Bëhet me dije se në krahasim me një vit më parë, numri i lejeve të qëndrimit të dhëna për shtetasit shqiptarë ka rënë me 38%, i ndikuar nga situata e krijuar nga pandemia.

Sipas të dhënave për vitin 2020 në regjion, numrin më të lartë të lejeve të qëndrimit e mban Serbia, me 40.8 mijë, më pas Shqipëria (37.6 mijë), Bosna-Hercegovina (35.1 mijë), Kosova (31.6 mijë), Maqedonia e Veriut (16.3 mijë), Mali i Zi (2.7 mijë).

Duhet cekur se numri më i lartë i emigrantëve shqiptarë pas viteve të 90-ta të shekullit të kaluar janë vendosur kryesisht në Itali e Greqi, të cilët kanë dhënë 84% të lejeve të qëndrimit për herë të parë për periudhën 2008-2020. Në këtë aspekt rekordin e mban Italia, me 342.5 mijë leje gjithsej(49% ) dhe Greqia që ka dhënë 247.6 mijë(35%).

Përfundim

Të dhënat e prezantuara për periudhën kohore(2008-2020) nëse i përmbledhim del qartë se nga Shqipëria e Kosova kanë emigruar rreth 1 milion shqiptarë, duke qenë kombi me emigrimin më të theksuar në Europë, fillimisht duke kërkuar azil e më pas duke kërkuar leje qëndrimi, që një numër i konsiderueshëm i tyre ia kanë arritur qëllimit.

Deri më tash nuk janë realizuar hulumtime e publikime në lidhje me emigrimin e shqiptarëve sipas vendbanimeve apo krahinave si në Shqipëri e Kosovë, sepse kemi të bëjmë me dukurinë e shpopullimit të vendbanimeve, proces ky që është me pasoja shumëdimensionale demografike në mjediset përkatëse, çështje e cila duhet të jetë preokupuese për qeveritë e dy shteteve tona.

Burimi: Eurostat E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

11

VËSHTRIM & OPINION

Një histori e shkurtër e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane (1)

Presidenti Wilson pen e Traktatit të Fshehtë Nisma e veprimtarisë së organizuar shqiptare në Amerikë do të fillojë me ardhjen e Sotir Pecit, djaloshit të Athinës, i cili nuk e mori diplomën nga shkaku i aktivitetit të tij kombëtar. E pasuan pastaj Petro Nini Luarasi (1904), Faik Konica (1909), Kristo Dako, Fan Noli etj. Por Bashkësia e Emigrantëve nuk kishte ndonjë numër të madh anëtarësh, nuk kishte mjete të konsiderueshme financiare, as ndonjë qendër të fuqishme në Evropë që e mbështeste Shqipërinë. Peci botoi në Amerikë gazetën e parë shqipe “Kombi” (1906). Noli themeloi në Boston Shoqërinë “Besa Besë”, e cila më 15 shkurt 1909 boton gazetën “Dielli”

Hajrudin S. Muja

Zanafilla historike e marrëveshjeve të shqiptarëve me Amerikën i përket vitit 1866, me emigrimin e një grupi arbëreshësh të Italisë, ose vitit 1884 me emigrimin e përkohshëm të Kolë Kristoforit nga fshati Katund i Korçës [Demo:1960, f. 7]. Dihet se të parët shqiptarë që u vendosën në Boston filluan botimin e gazetës së parë javore “Kombi” (1906) dhe krijuan Federatën Pan-Shqiptare “Vatra” (1912). Natyrisht, aktivistët e kësaj kohe dhe synimet strategjike të vetë Amerikës, shtatë vjetë pas shpalljes së Pavarësisë, bënë që më 6 maj 1919, Presidenti Woodrow Wilson (1856-1924) të kishte në konsideratë se: “Shqipëria duhet të jetë e pavarur”. Ndërsa marrëdhëniet e para diplomatike me Shqipërinë, ajo i vendosi tre vite më vonë [1922], për t’i ndërprerë në vitin 1939, për shkak të pushtimit të Shqipërisë nga Italia

12

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Fashiste (1939-1943) dhe Gjermania Naziste (1943-1944) gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe për t’i rikthyer sërish pas vitit 1991.

Pas mëvetësimit të Shqipërisë, nëpërmjet pamfleteve që shtypte Fondi Amerikan, që financonte shkollën e Korçës, bëhej me dije për qindra mijë shqiptarë pa çati që po vdisnin nga uria [The Albanian Releif Fond, 1915]. Shqiptarët ortodoksë që kishin ardhur në Amerikë informonin për masakrën greke të 1500 burrave e grave, fëmijëve e pleqve në Voskop të Korçës. Ata tregonin “sa lirë kushtonte jeta njerëzore” në Ballkan, ku vetëm gjatë tetorit 1913 ishin djegur 35.000 shtëpi dhe ishin vrarë 20.000 njerëz në jugun e Shqipërisë.

Anëtari i Komitetit Ekzekutiv të Fondit për ndihmë Shqipërisë, Pil Vilit, i cili kishte vizituar Shqipërinë në korrik-gusht 1914, shkruante për krimet e padëgjuara “ndaj grave të pafuqishme”, në kohë paqeje, akuzonte kishën greke dhe thoshte se viktimat ishin gati të gjithë myslimanë: 200.000 bektashinj, 100.000 sunitë, me përjashtim të 10.000 katolikëve, të cilët nuk e provokuan këtë sulm [Silajxhiq:1999, f. 7-8].

Ndërsa William Howard (1860-

1933) ua kishte përshkruar gjendjen e rëndë në Shqipëri, Fondi Amerikan për ndihmë Shqipërisë e njoftonte presidentin e SHBA-ve (1915) dhe i ankohej për situatën e vështirë, shkaktare e së cilës ishte Italia, e cila kishte bllokuar Shqipërinë e pavarur, ku gjysmë milioni njerëz po vdisnin nga uria, ndërsa 100.000 tashmë kishin vdekur. Anija 300 tonëshe “Albania”, e ngarkuar me miell për ndihmë Shqipërisë, që u nis nga porti i New York-ut më 3 tetor 1915, u detyrua të largohej nga Porti i Durrësit, megjithëqë shumëçka mbeti e pandriçuar në lidhje me të. Katër vjet më vonë (26 shkurt 1919) në Shqipëri arriti njësia e parë e Kryqit të Kuq Amerikan [Silajxhiq:1999, ff. 8-12].

Nisma e veprimtarisë së organizuar shqiptare në Amerikë do të fillojë me ardhjen e Sotir Pecit, djaloshit të Athinës, i cili nuk e mori diplomën nga shkaku i aktivitetit të tij kombëtar.

E pasuan pastaj Petro Nini Luarasi (1904), Faik Konica (1909), Kristo Dako, Fan Noli etj. Por Bashkësia e Emigrantëve nuk kishte ndonjë numër të madh anëtarësh, nuk kishte mjete të konsiderueshme financiare, as ndonjë qendër të fuqishme në Evropë që e mbështeste Shqipërinë.

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

ngoi jetësimin ë të Londrës Peci botoi në Amerikë gazetën e parë shqipe “Kombi” (1906). Noli themeloi në Boston Shoqërinë “Besa Besë”, e cila më 15 shkurt 1909 boton gazetën “Dielli”. Por jo më shumë se 20 prej emigrantëve shqiptarë atje dinin të lexonin [The Adriatic Review, korrik 1919, f. 458], ndërkohë që në Amerikë kishin lindur 2.312 fëmijë, nënat e të cilëve flisnin shqip.

Perëndimorët filluan të interesoheshin për historinë e Shqipërisë vetëm pas Luftës së Parë botrore. Në gjermanisht u botua “Geschichte von Montenegro und Albanien” [Historia e Malit të Zi dhe e Shqipërisë, Gotha 1914) nga Spiridon Gopçeviq dhe “Geschichte Albaniens” [Historia e Shqipërisë, Lajpcig 1914] nga Karl Roth. Pak më vonë u botua vepra në gjuhën frënge “Breve Historie de l’Albanie et Du Peuple Albanais” [Histori e shkurtër e Shqipërisë dhe e popullit shqiptar, Bukuresht 1919) nga Nikolla Jorga. Po këtë vit në Boston u botua libri i Kristo Dakos: “Albania, The master Key to The East” [Shqipëria, çelës i Lindjes], që u vlerësua si manual shkencor për problemin e nacionalizmit shqiptar. Ndriçim Kulla në “Marrëdhëniet shqiptaro-amerikane – një historik gjithëpërfshirës”, bën fjalë edhe për rëndësinë që ka pasur Qendra Amerikane e Rilindjes Kombëtare Shqiptare, krahas qendrave të tjera jashtë vendit, si ato të Bukureshtit, Italisë së Jugut, Stambollit, Sofjes dhe Egjiptit. Ai emërton vetëm disa nga këta aktivistë, si Fan Nolin, Faik Konicën, Kristo Dakon, Kostë Çekrezin, Eqrem Vlorën, Sejfi Vllamasin, Imzot Zef Simonin etj., që kanë pasur rol të rëndësishëm në marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, duke dhënë fakte, dëshmi e detaje interesante.

Ata me çdo kusht u munduan të përgënjeshtrojnë shpifjet shovene për jotolerancë fetare ndër shqip-

tarët, duke aluduar se shqiptari mysliman është vëllai i shqiptarit të krishterë [The Adriatic Review”, Janar - shkurt 1919]. Ata qenë mbase një prej shkaqeve që në doracakun e Forin Ofisit të theksohej se motivet fetare nuk kanë qenë asnjëherë motive ngatërresash ndërmjet shqiptarëve [Swire:1929, f. 38, 39].

“

do të bëhet si Malësitë e Skocisë të shekullit XV” [Përmeti:2007, f. 1].

Kontakti i parë zyrtar i Esat Pashës me diplomacinë amerikane u realizua në korrik të vitit 1918. Ai akuzonte Ismail Qemalin si bashkëpunëtor të xhonturqve [1912], ndërsa Princ Vidin të paaftë për të qeverisur shqiptarët [1914]. Telford Erikson u hidhërua për takimin e Wilsonit me Esat Pashën, duke i shkruar se ai: “nuk përfaqëson asnjë njeri, përveç vetes”. Kundër Esatit ishte edhe William Hauard, sekretar i Fondit për ndihmë Shqipërisë, i cili kur e kishte takuar Esatin me një agjent të tij (1915), kishte marrë përshtypjen e “dy dhelprave dinake”. Esat Pashën e akuzonin edhe Durhami e gjenerali

Në Konferencën e Paqes në Versajë (1919), Presidenti Wilson informoi fuqitë se Amerika nuk do të toleronte ndarjen e Shqipërisë nga fqinjët dhe se ai do të tërhiqej nga konferenca nëse shihte diçka të tillë. Vetëm atëherë, fuqitë e tjera u zbrapsën nga planet e tyre për të ndarë Shqipërinë

Marrëdhëniet shqiptaro-amerikane nisën fillimisht si marrëdhënie njerëzore dhe më pas u shndërruan në marrëdhënie shtetëtore. Interesimi i Amerikës mbi Shqipërinë në mënyrë serioze filloi vetëm atëherë kur ekzistonte me të madhe fjala se Shqipëria posedonte sasi të mëdha nafte [Silajxhiq:1999, f. 130, 139].

Presidenti amerikan Woodrow Wilson pengoi vënien në jetë të Traktatit të Fshehtë të Londrës (1915), që synonte eliminimin e shtetit shqiptar në llogari të Italisë, Greqisë dhe Serbisë [NY Times, 14. 6. 2007].

Ishte absurd plani i Nikolsonit që e ndante Shqipërinë - Veriun për Serbinë, një shtet mysliman në qendër me mandatin italian, Jugu nën sundimin grek dhe Korça do të ishte shtëpia e një Universiteti Qendror shqiptar nën mbrojtjen amerikane.

Shqiptarët ishin të tmerruar nga një mandat italian, thoshte Wilson, që kishte marrë një numër të madh peticionesh. Mbase ata duhej të kishin pavarësinë e tyre. “Vërtet nuk e di se çfarë ata do të bënin me të – u përgjigj Loyd George – përveçse të presin fytet e njëri-tjetrit, Shqipëria

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

anglez Philips.

Në Konferencën e Paqes në Versajë (1919), Presidenti Wilson informoi Fuqitë e Mëdha se Amerika nuk do të toleronte ndarjen e Shqipërisë nga fqinjët dhe se ai do të tërhiqej nga konferenca nëse shihte diçka të tillë.

Vetëm atëherë, fuqitë e tjera u zbrapsën nga planet e tyre për të ndarë Shqipërinë.

Në korrik të vitit 1921, Kryqi i Kuq Amerikan krijoi një shkollë teknike që funksionoi deri më 1933 nën drejtimin e Harry Fultz-it, ndërsa në shtator të vitit pasues në Kavajë u hap edhe shkolla amerikano-shqiptare e bujqësisë dhe shkencave, e njohur me emrin e themeluesit Charles Erikson. Në korrik të atij viti (1922) SHBA-të njohën zyrtarisht shtetin shqiptar, ndërtuan në Tiranë një legatë (ambasadë) dhe caktuan Ulysses Grant Smith (1870-1959) për të filluar misionin diplomatik më 4 dhjetor të atij viti, nisma e një rrugëtimi të gjatë marrëdhëniesh dhe vendosja e një filli për të njohur opinionin e vet se çfarë ishte Shqipëria, cilët ishin shqiptarët dhe si mund t’i ndihmonte Amerika. (vijon) E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

13

VËSHTRIM & OPINION

Dita Ndërkombëtare për t’i dhënë fund mosndëshkimit të krimeve kundër gazetarëve

Në mbështetje të s 2 Nëntori 2021 shënon Ditën Ndërkombëtare për t’i dhënë fund mosndëshkimit të krimeve kundër gazetarëve. Është një ditë që shënohet çdo vit nga Organizata e Kombeve të Bashkuara, (OKB-ja ), nga qeveritë anëtare të OKB-së dhe nga organizata jo qeveritare, mbrojtëse të lirisë së shtypit dhe të drejtave të gazetarëve, anembanë botës

Për Koha Javore:

Frank Shkreli / Nju Jork Është një ditë kur bota i kushton vëmendje krimeve të dhunshme kundër gazetarëve dhe përfaqësuesve të medias si dhe lirisë së shtypit, në përgjithësi. Shkeljet e lirisë së fjalës dhe mosndëshkimi për krimet kundër gazetarëve, anembanë botës, vazhdon të rritet nga viti në vit, sepse qeveritë e ndryshme kanë dështuar të hetojnë krimet kundër gazetarëve. Me këtë rast, Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB) dhe një numër qeverish anembanë botës e shënojnë këtë ditë me veprimtari të ndryshme dhe me deklarata, ku shprehin mbështetjen e tyre për lirinë e fjalës dhe shtypit të lirë në vendet e tyre dhe në botë. Ashtu ndodhi edhe sivjet.

Bazuar në statistikat e agjencisë ndërkombëtare, UNESCO, e cila ndër të tjera, merret edhe me mbrojtjen e gazetarëve dhe të punëtorve të medias në përgjithësi, vetëm vitin e kaluar, janë vrarë 62 gazetarë, vetëm e vetëm, se pse kryenin detyrën e tyre. Gjithnjë sipas UNESCO-s, nga vitet 2006-2020, mbi 1,200 profesionistë të gazetarisë kanë humbur jetën duke bërë detyrën e tyre si gazetarë. Në 80 për qind të rasteve, vrasësit e gazetarëve i kanë shpëtuar ndëshkimit. Si rrjedhim, për arsye të statistikave si këto thuhet se -- në “Ditën Ndërkombëtare për t’i

14

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Dhënë Fund Mosndëshkimit të Krimeve Kundër Gazetarëve”, 2021 -- është vendosur që t’i kushtohet një vëmendje më e madhe rolit të prokurorëve, për të sjellë para drejtësisë vrasësit e gazetarëve, por edhe për të ndjekur penalisht personat që kërcënojnë me dhunë gazetarët, për arsye të profesionit të tyre.

Në mesazhin e tij, duke shënuar këtë ditë ndërkombëtare në mbrojtje të gazetarëve dhe të lirisë së fjalës, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-ës, Z. Antonio Guterres vuri në dukje se shumë gazetarë/e janë vrarë ndërsa raportonin nga zona konfliktesh, ndërsa numri i gazetarëve të vrarë jashtë zonave të konflikteve, është rritur vitet e fundit, gjithashtu. “Unë u bëjë thirrje shteteve anëtare (të OKB-ës) si dhe komunitetit ndërkombëtar të jenë solidarë me gazetarët anembanë botës sot dhe, çdo ditë tjetër dhe të demonstrojnë, njëkohësisht, vullnetin politik për të hetuar dhe për të ndjekur penalisht krimet kundër gazetarëve dhe punëtorëve të tjerë të medias, me kompetencat dhe me fuqinë më të madhe të ligjit”, është shprehur me këtë rast, udhëheqësi i organizatës botërore (OKB-ës), Z. Guterres. Kjo ditë përkujton që të gjithë dhe jo vetëm qeveritë dhe organizatat e ndryshme mbrojtëse të gazetarëve, duhet të kundërshtojnë dhe të luftojnë kërcënimet me dhunë dhe krimet kundër gazetarëve – si pjesë e përpjekjeve për të mbrojtur lirinë e fjalës, për të gjithë, thuhet në deklaratën e organizatës botërore në “Ditën Ndërkombëtare për t’i Dhënë Fund Mosndëshkimit të Krimeve Kundër Gazetarëve.”

“Kur kërcënohet e drejta dhe mundësia për të pasur informacionin, krijimi i një atmosfere të tillë, dërgon një mesazh shqetësues që, njëherazi, minon demokracinë dhe shtetin e së drejtës”, ka nënvizuar udhëheqësi i OKB-së, Z. Antonio Guterres me këtë rast, duke shtuar se, “Në shumë vende të botës, thjesht, hetimi i korrupsionit, trafikimit, shkeljeve të të drejtave të njeriut, ose edhe çështjeve të mjedisit, vënë

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

VËSHTRIM & OPINION

shtypit të lirë në rrezik jetën e gazetarëve”. Sipas Sekretarit të Përgjithshëm të OKBës, “Krimet kundër gazetarëve kanë një ndikim të madh në mbarë shoqërinë, sepse ato bëjnë të pamundur që njerëzit të ndërmarrin vendime, bazuar në informacione të sakta.” Z. Guterres i kujtoi botës se femrat gazetare, veçanërisht, përballen me rreziqe të mëdha në punën e tyre të përditshme.

Këtë ditë e kujtuan edhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, nëpërmjet një deklarate të Zëdhënësit të (DASH), Z. Ned Price: “Shtypi i lirë dhe i pavarur mban përgjegjës udhëheqësit, mbron të drejtat e qytetarëve dhe siguron që komunitetet tona të jenë të mirinformuara.

Në shumë vende, gazetarët përballen me kërcënime, me dhunë dhe burgosje për punën e tyre gazetareske. Shtetet e Bashkuara dënojnë kërcënimet, bezdisjet dhe dhunën që vë në shënjestër gazetarët dhe punëtore të tjerë të medias. Gjithnjë e më tepër këto kërcënime bëhen nga qeveri që shtrijnë influencën e tyre përtej kufijve, përfshirë përgjimet digjitale të komunikimeve dhe vendndodhjes së gazetarëve, me qëllim për të kufizuar mundësitë e gazetarëve për të raportuar korrupsionin në qeveri dhe shkeljen e të drejtave të njeriut. Asnjë pjesëtar i medias nuk duhet të kërcënohet, të bezdiset, të sulmohet fizikisht ose të arrestohet, thjesht, se bëjnë punën e tyre si gazetarë”, thuhet në deklaratën e zëdhënësit të Departamentit Amerikan të Shtetit.

Zëdhënësi i DASH përmendi me këtë rast, deklaratën e Presidentit Biden të para do kohe, me të cilën lavdëroi Komitetin Nobel, për nderimin që u bëri gazetarëve Maria Ressa nga Filipinet dhe Dmitri Muratov nga Rusia, duke iu akorduar atyre Çmimin Nobel për Paqë. “Nevoja jonë për lajme dhe raportime të sakta, bazuar në fakte si dhe nevoja për një diskurs të hapur dhe publik, por edhe përgjegjshmëria, nuk kanë qenë kurrë më të mëdha”, shprehet zëdhënësi i diplomacisë amerikane, në “Ditën Ndërkombëtare

për t’i Dhënë Fund Mosndëshkimit të Krimeve Kundër Gazetarëve”, të shpallur nga OKB-ja. “Sot më shumë se kurrë, tha zyrtari i lartë i diplomacisë amerikane, duhet të kundërshtojmë ashpër përdorimin, në rritje e sipër, të sulmeve fizike, ngacmimeve “online” paraqitjeve në gjyq, si mjete frikësimi si dhe presionet për rregullimin dhe centralizimin e kontrollit të medias me anë ligjesh – që përdoren anembanë botës për t’i mbyllur gojën gazetarëve dhe medias në përgjithësi, tha Z. Ned Price.

Zëdhënësi i Departamentit Amerikan të Shtetit, Z. Ned Price, në përmbyllje të deklaratës me rastin e “Ditës Ndërkombëtare për t’i Dhënë Fund Mosndëshkimit të Krimeve Kundër Gazetarëve”, u zotua në emër të administratës që ai përfaqëson se, “ne ritheksojmë vendosmërinë tonë për të promovuar një shtyp të lirë e të hapur, larg kufizimeve të padrejta, duke mbajtur përgjegjës të gjithë ata që sulmojnë lirinë e medias.

Ne kujtojmë, gjithashtu ata gazetarë dhe profesionistë të tjerë të gazetarisë, të cilët janë vrarë gjatë kryerjes së detyrës. Departamenti Amerikan i Shtetit zotohet se do të çojë përpara përpjekjet për promovimin e fjalës së lirë në vendin tonë dhe në botë, ndërkohë që u bëjmë thirrje qeverive të tjera të mbajnë përgjegjës të gjithë ata aktorë që venë në shënjestër gazetarët, me qëllim për t’i bezdisur, për t’i frikësuar dhe për t’i dhunuar”, ka përfunduar zëdhënësi i DASH, Z. Ned Price, në deklaratën e tij mbi angazhimin e qeverisë amerikane në mbrojtje të lirisë së fjalës dhe në mbështetje të gazetarëve dhe të profesionit të tyre, anembanë botës, në “Ditën Ndërkombëtare për t’i Dhënë Fund Mosndëshkimit të Krimeve Kundër Gazetarëve”, (2 nentor 2021).

Ndërkaq, Drejtoresha e Përgjithshme e UNESCO-s, Z-nja Audrey Azoulay në mesazhin e saj me këtë rast u shpreh se, “Shtetet kanë përgjegjësinë të mbrojnë gazetarët dhe të sigurojnë që ata që kërcënojnë dhe që kryejnë krime kundër gazetarëve, të dënohen. Sidomos, gjykatësit dhe prokurorët, tha

Pikëpamjet e shprehura në fq: OPINIONE & VËSHTRIME nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht politikën redaksionale të „KOHA javore„

ajo, kanë rolin kryesor në promovimin e zhvillimit të proceseve penale ashtu që ata që kryejnë krime kundër gazetarëve, të mos i ikin drejtësisë, të pandëshkuar. “Vetëm duke lejuar të flitet e vërteta, ne do të mundemi të çojmë përpara dhe të sigurojmë paqen, drejtësinë dhe zhvillimin e vazhdueshëm për shoqëritë tona”, tha Drejtoresha e UNESCO-s, Z-nja Audrey Azoulay.

Shtetet e Bashkuara dhe Evropa Perëndimore kanë një traditë të gjatë të lirisë së shtypit dhe të fjalës së lirë.

Me shembjen e Murit të Berlinit, këtij grupi i janë shtuar një numër vendesh ish-komuniste – tani anëtare të Bashkimit Evropian dhe Aleancës Nato – ku mund të thuhet se liria e fjalës dhe e medias në përgjithësi, zbatohet, respektohet dhe mbrohet me ligj. Vende këto të cilat konsiderohen si vende “plotësisht të lira” nga vlerësimet e organizatave ndërkombëtare që merren me lirinë, demokracinë dhe të drejtat e njeriut anembanë botës.

Ka të tjera vende, si Shqipëria dhe Kosova të cilat nga të njëjtat organizata konsiderohen si “pjesërisht të lira”. Arsyeja për këtë klasifikim si pjesërisht të lira është fakti se organizatat që merren me të drejtat e njeriut, nuk konsiderojnë se këto dy shtete të shqiptarëve janë të lira plotësisht, pjesërisht, edhe për mënyrën se si Shqipëria dhe Kosova trajtojnë gazetarët dhe të drejtën e lirisë së fjalës në përgjithësi në vendet e tyre.

Dihet se një prej kushteve në procesin e zgjerimit të Bashkimit Evropian (BE) është edhe liria e medias, si një tregues i gatishmërisë së një vendi për t’u anëtarësuar në (BE). Liria e medias dhe liria e fjalës janë të paprekshme ashtu siç përcaktohen në Kartën e të Drejtave themelore të BE-ës dhe në Konventën Evropiane të Drejtave të Njeriut për të mos thënë asgjë për Kartën Universale të të Drejtave të Njeriut të Kombeve të Bashkuara – dokumenti kryesor që shërben si një udhëzim për liri dhe barazi – në mbrojtje të drejtave të çdo individi, kudo dhe pa dallim – përfshirë lirinë e fjalës dhe të medias.

Veç një Zot e di se si dhe pse nuk u hyn në kokë ky mesazh udhëheqësve shqiptarë në Shqipëri dhe në Kosovë, se liria e fjalës dhe liria e medias janë baza themeltare të një shteti të lirë e demokratik.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

15

KULTURË

Malësia pa trashëgimi nuk ka ardhmëri Gjekë Gjonaj

.Malësia është e pasur për nga trashëgimia kulturore e natyrore dhe ka se çka t’u ofrojë vizitorëve , por janë institucionet që duhet të punojnë për ruajtjen dhe kultivimin e saj.

Institucionet vendore e qendrore që merren me studimin e këtij thesari të Malësisë , shumë pak ose aspak flasin për monumentet e trashëgimisë kulturore e natyrore të Malësisë , edhe pse ato janë të pranishme gati në çdo pjesë të sajë. Duhet të jemi të sinqertë e ta pranojmë se trajtimi

“ 16

i trashëgimisë kulturore dhe natyrore dhe mbrojtja e saj në këtë trevë ka mbetur shumë prapa sepse ka pasur shumë prioritete tjera.

Në Malësi trashëgimia kulturore dhe natyrore ka mbetur pothuaj e njëjtë, që nga periudhat e hershme e deri në periudhën e kohës së re. Kjo trashëgimi kulturore dhe natyrore e secilës prej këtyre periudhave kohore nuk është hulumtuar, identifikuar, regjistruar, studiuar, ruajtur dhe mbrojtur sa duhet. Kështu, sot kemi shumë lokalitete, objekte, vlera e pasuri të trashëgimisë kulturore dhe natyrore të dëmtuara, të shkatërruara, të prishura, të paruajtura, të pa përkujdesura, të pambrojtura nga të dy nivelet shtetërore.

Ato me vite janë lënë pas dore, në mëshirën e natyrës , por edhe prishjes nga dora e njeriut. Gjendja dhe

Ekspertët shqiptarë të kësaj fushe janë të një mendimi se deri më sot janë bërë shumë pak përpjekje për ta lidhur trashëgiminë kulturore e natyrore me zhvillimin ekonomik në Malësi. Sipas tyre në vend që trashëgimia kulturore dhe natyrore të përdoret si mundësi për të krijuar vende të qëndrueshme të punës, si : shoferë autobusi, ciceronë, arkitektë, arkeologë, punonjës në hotelieri e në biznese të vogla , më shpesh trajtohet si “ kosto” për kuletën publike dhe barrë fiskale për disa nga qytetarët e Malit të Zi

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Në Malësi trashëgimia kulturore dhe natyrore ka mbetur pothuaj e njëjtë, që nga periudhat e hershme e deri në periudhën e kohës së re. Kjo trashëgimi kulturore dhe natyrore e secilës prej këtyre periudhave kohore nuk është hulumtuar, identifikuar, regjistruar, studiuar, ruajtur dhe as mbrojtur sa duhet pozita e tyre është mjaft e vështirë me tendencë të shkatërrimit të plotë.

E gjithë kjo mendojmë se ka ndodhur për shkak të mungesës së vullnetit politik, mungesës së fondeve në fushën e kulturës, mungesës së projekteve për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore dhe natyrore , e cila është dëshmia më e argumentuar se malësorët janë popullsi autoktone ( vendase) në këtë krahinë shqiptare në Mal të Zi. Vështirë mund të kuptohet, e aq më pak të arsyetohet neglizhenca e institucioneve përkatëse në trajtimin e së kaluarës historike të pasurive kulturore dhe natyrore, që janë të shumta në këtë trevë.

Një intervenim i shpejtë , në aspektin e ruajtjes së trashëgimisë kulturore dhe natyrore në Malësi, është më se i domosdoshëm, nëse duam ta njohim dhe ta ruajmë këtë thesar të malësorëve. Siç mësuam jozyrtarisht Sekretariati për Kulturë i Komunës së Tuzit është duke u marrë me hartimin Hartës arkeologjike e cila do të mundësojë evidentimin e kësaj trashëgimie kulturore. Mirëpo, nuk mjafton vetëm identifikimi i saj , por duhet me i mbrojtur dhe kultivuar atë, mbase trashëgimia dëshmon vlerat dhe traditat të cilat pasqyrojnë dhe i japin formë kulturës dhe identitetit kombëtar. Komuna e Tuzit , përmes njerëzve përgjegjës , do të ishte mirë që, brenda kompetencave ligjore, të ushtrojë ndikim pozitiv në institucionet qendrore dhe të ndajë

KULTURË Foto: Arben Gjurashaj

edhe mjete nga buxheti i saj për ruajtjen, mirëmbajtjen dhe zbardhjen e kësaj trashëgimie, sidomos tash kur e ka nëpër duar hartimin dhe aprovimin e Buxhetit për vitin 2022.

Ekspertët shqiptarë të kësaj fushe janë të një mendimi se deri më sot janë bërë shumë pak përpjekje për ta lidhur trashëgiminë kulturore

e natyrore me zhvillimin ekonomik në Malësi. Sipas tyre në vend që trashëgimia kulturore dhe natyrore të përdoret si mundësi për të krijuar vende të qëndrueshme të punës, si : shoferë autobusi, ciceronë, arkitektë, arkeologë, punonjës në hotelieri e në biznese të vogla , më shpesh trajtohet si “ kosto” për kuletën pub-

like dhe barrë fiskale për disa nga qytetarët e Malit të Zi. Malësorët nuk duhet lejuar që këto vlera të tyre të papërsëritshme kulturore dhe natyrore të degradohen dhe të shkatërrohen, por të mbrohen dhe vlerësohen. Sepse një popull pa trashëgimi vështirë se mund të gjejë vend në mes të popujve të civilizuar të botës.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

17

MOZAIK

Analisti politik Hajrullah Hajdari për gjendjen aktuale në Mal të Zi

Kriza politike nxit e parakohshme në Analistët politikë vlerësojnë se në Mal të Zi është krijuar një situatë paradoksale, ku qeveria e dalë nga zgjedhjet parlamentare të 30 gushtit të vitit të kaluar, nuk e ka shumicën, por përkundër këtij fakti vazhdon të qeverisë pa ndonjë problem të theksuar. Analisti politik, Hajrullah Hajdari vlerëson se Fronti Demokratik, si një

“ 18

koalicion proserb dhe prorus nuk e ka kapacitetin e duhur për të bërë ndryshime në Mal të Zi. “ Një pjesë e koalicionit, siç janë Demokratët dhe URA i bëjnë llogaritë e tyre, kurse Fronti Demokratik, që ka shumicën në parlament, është i frymëzuar nga politika serbomadhe dhe si i tillë është i papërshtatshëm

“Brenda një harku kohor të shkurtër do të ketë zgjedhje ose një bllokadë të institucioneve në Mal të Zi. Shpesh herë në parlament koalicioni qeverisës nuk e ka shumicën dhe kësisoj deligjimitohet dhe janë të pashmangshme zgjedhjet qofshin për gjashtë muaj apo një vit do ia lejmë kohës”, tha zoti Hajdari

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

për vazhdimin e këtij koalicioni”, tha zoti Hajdari.

Zoti Hajdari tha se zgjedhjet e parakohshme janë të pashmangshme dhe për këtë janë të vetëdijshëm të gjithë aktorët politikë në Mal të Zi. “Brenda një harku kohor të shkurtër do të ketë zgjedhje ose një bllokadë të institucioneve në Mal të Zi. Shpesh herë në parlament koalicioni qeverisës nuk e ka shumicën dhe kësisoj deligjimitohet dhe janë të pashmangshme zgjedhjet, qofshin ato për gjashtë muaj apo një vit do ia lëjmë kohës”, tha zoti Hajdari.

Në këtë kuadër zoti Hajdari vlerëson se forcat politike shqiptare duhet të marrin pjesë në çdo qeveri dhe pjesëmarrja e tyre duhet të rregullo-

MOZAIK

zgjedhjet ë vend het në mënyrë institucionale.

“Partitë shqiptare e kanë vendin në qeveri. Duhet që në mënyrë institucionale kjo çështje të zgjidhet dhe jo me ligj, por vetëm me aktin më të lartë shtetëror siç është kushtetuta. Se kush do të jetë në pushtet, proserbët, promalazezët apo partitë qytetare nuk është fare e rëndë-

“

sishme për shqiptarët”, tha zoti Hajdari.

Zoti Hajdari, vuri në dukje, se vizita e paralajmëruar e të dërguarit amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar në Mal të Zi do ti kontribuojë qëndrueshmërisë në vend.

“Besoj dhe kemi shpresë se Escobar dhe politika e SHBA-së do

“Partitë shqiptare e kanë vendin në qeveri. Duhet që në mënyrë institucionale kjo çështje të zgjidhet dhe jo me ligj, por vetëm me aktin më të lartë shtetëror siç është kushtetuta. Se kush do të jetë në pushtet proserbët, promalazezët apo partitë qytetare nuk është fare e rëndësishme për shqiptarët”, tha zoti Hajdari

“

“Një pjesë e koalicionit, siç janë Demokratët dhe URA i bëjnë llogaritë e tyre kurse Fronti Demokratik, që ka shumicën në parlament, është e frymëzuar nga politika serbomadhe dhe si i tillë është i papërshtatshëm për vazhdimin e këtij koalicioni”, tha zoti Hajdari.

të kontribuojë në largimin e Frontit Demokratik, jo nga skena politike, por nga bërja e politikës së përditshme me konceptin e botëkuptimeve serbomadhe”, tha në intervistën për Zërin e Amerikës analisti i njohur politik Hajrullah Hajdari. a.s.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

19

INTERVISTË

Intervistë me kryetarin e Shoqatës “Jehona e Malësisë” në Detroit, Vilson Sinishtaj

Ta rrisim unitetin dhe të bashkojmë forcat

të shoqatës tonë. Ne si gjeneratë e re këto virtyte dhe ide i morëm nga veprimtarët e mëdhenj të komunitetit tonë në Detroit, të cilët asnjëherë nuk u kursyen që t’i dalin në ndihmë vendlindjes. Si grup formues kemi punuar edhe në të kaluarën për disa çështje kyçe të caktuara për t’i ardhur në ndihmë Malësisë, por jo vetëm, ndërsa për t’i bërë këto organizime edhe më të suksesshme vendosëm që t’a zyrtarizojmë këtë bashkëpunim.

Koha Javore: Z. Vilson, para një muaji në Michigan u themelua një shoqatë e re, me emrin, “Jehona e Malësisë”, në krye të së cilës u emëruat Ju. A mund të na tregoni, si lindi ideja apo nevoja për të jetësuar këtë shoqatë?

V. Sinishtaj: Së pari ju falënderoj për mundësinë që më dhatë për të prezantuar shoqatën, përkatësisht organizatën tonë për lexuesit Tuaj.

Veprimet humanitare dhe patriotike janë traditë e Malësisë dhe e shqiptarëve kudo, e veçanërisht në mërgim, ku unë pata fatin që nga fillimi i shkollimit të mesëm në SHBA,

20

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

që njëri ndër profesorët e mi të jetë edhe i nderuari, prof.dr. Prenkë Ivezaj, nga i cili mësova shumë për veprimtarinë e organizuar të çështjes kombëtare, ku në të njëjtën kohë u kyça në këto veprimtari që diaspora jonë bënte në kohën e luftës për çlirimin e Kosovës. Po ashtu, në vitet studentore kam qenë pjesë e organizatës së studentëve shqiptar në “Wayne State University”. Nga ajo kohë, herë pas here kam kontribuar në shoqata përmes aktiviteteve të ndryshme në shërbimin e nevojave dhe kushtrimeve qe kishte atdheu. Përvoja të ngjashme kishin edhe anëtarët e tjerë

Koha Javore: Cili është misioni i kësaj shoqate të re në komunitetin shqiptar në Michigan?

V. Sinishtaj: Kjo shoqatë ka përpiluar një program dhe mision të mirëfilltë i cili gjendet në ueb faqën tonë, por do të përpiqem që ta përshkruajë me disa fjalë të shkurtra. Qëllimi ynë është që ta rrisim unitetin dhe të bashkojmë forcat, të bashkojmë kuadrot intelektuale, profesionale dhe financiare në diasporën malësore, për të ndikuar pozitivisht në jetën dhe në të drejtat kombëtare të Malësisë, sepse duke ndihmuar Malësinë, ndihmojmë edhe atdheun.

Koha Javore: Na flisni se çfarë aktivitetesh ka realizuar shoqata juaj deri më tani?

V. Sinishtaj: Projektet tona kryesisht kanë të bëjnë me karakterin modern, apo modelin amerikan, si për nga qëllimi ashtu dhe për nga zbatimi

INTERVISTË

i tyre. Për të qenë më i qartë do të mundohem që ta shpjegoj se ne, do të tentojmë të krijojmë mekanizma të zhvillimit dhe forcimit në komunitetin tonë, përkatësisht në Detroit, si nga ana kulturore, ekonomike, e po ashtu edhe nga koordinimi i veprimtarisë që mund ta quajmë, patriotike. Diaspora malësore në SHBA ka shumë kuadro të zhvilluara - profesionistë të lëmive të ndryshme. Prandaj, ne do të tentojmë që t’i bashkojmë ato në shërbim të nevojave të qytetarëve malësorë, por në të njëjtën kohë edhe të atdheut. Kur bëhet fjalë për aktivitete publike, ne shënuam manifestimin e 150-vjetorit të lindjes të kolosit të madh, Atë Gjergj Fishtës, i cili ishte edhe aktiviteti i parë publik i shoqatës sonë që u prit shumë mirë nga komuniteti ynë këtu, por edhe më gjerë, gjë që na frymëzon që të punojmë edhe më shumë.

Koha Javore: A keni menduar të bashkëpunoni me shoqata të tjera shqiptare të cilat veprojnë në Michigan apo Nju Jork. Nëse po, çfarë do të jetë në fokusin Tuaj të bashkëpunimit me to?

V. Sinishtaj: Si prioritet i misionit tonë është bashkëpunimi me shoqata dhe institucione të tjera. Vetë fakti se në evenimentin tonë kishim të ftuar dhe ishin prezentë pjesëtarë dhe drejtues të të gjitha shoqatave dhe institucioneve të ndryshme, disa nga të cilët udhëtuan më se 1.000 km për të marrë pjesë. Prandaj, ky fakt tregon seriozitetin tonë të bashkëpunimit. Ne nuk synojmë as të jemi shoqata më e madhe, dhe as më e rëndësishmja, por thjesht besojmë tek forca e madhe që ka diaspora jonë, dhe këtë forcë tentojmë ta përdorim për bashkëpunim dhe koordinim në projekte të ndryshme. Kemi edhe plane konkrete për bashkëpunim dhe bashkëveprim pothuajse me të gjitha shoqatat, me të cilat fokusimi i përbashkët është Malësia.

Koha Javore: Prej sa anëtarësh përbëhet shoqata juaj dhe sa aktiv dhe të gatshëm janë ata që t’u shërbejnë objektivave të shoqatës?

V. Sinishtaj: Kjo shoqatë ka arritur që në javën e parë të ketë mbi 100 anëtarë, dhe çdo ditë ky numër është në rritje e sipër. Gatishmëria e malësorëve për ta ndihmuar vendlindjen nuk ka kufi, për ç’gjë u jemi shumë mirënjohës dhe i falënderojmë përzemërsisht në përkrahje që kemi marrë pothuajse nga i gjithë komuniteti.

Koha Javore: Komuniteti shqiptarë në Michigan dhe gjetiu në diasporë, është ngushtësisht i lidhur me vendlindjen. Çfarë kontributi mund të pres Tuzi - Malësia, apo trevat e tjera shqiptare në Mal të Zi nga shoqata juaj, dhe në cilat sfera?

V. Sinishtaj: Po ne pranuam përgjegjësinë që të drejtojmë këtë shoqatë si grup, sepse kishim plane

konkrete për t’i ndihmuar Malësisë.

Mund të them se do të kemi koncentrim për fushën e arsimit, ekonomisë apo punësimit dhe në kërkesën e të drejtave tona si popull autokton në trevat ku jetojmë. Pra, ne si shoqatë duam të jemi ambasador i fuqishëm i Malësisë.

Koha Javore: Cilat janë projektet më të afërta që shoqata juaj planifikon t’i realizojë në vazhdim të veprimtarisë së saj?

V. Sinishtaj: Ne kemi një projekt specifik për të ndihmuar arsimin në Malësi, përmes një projekti kapital.

Po ashtu edhe një projekt për të siguruar punë profesionale njerëzve të kualifikuar në zonën e Malësisë. Pra, kemi filluar me arsimin, zhvillimi i të cilit është jetik për Malësinë, dhe në të njëjtën kohë kemi projekt për trajnimin dhe punësimin profesional të njerëzve të mirëpërgatitur në Malësi.

Ne, promovojmë arsimin, punën disnjitoze dhe drejtësinë. Këto programe janë në fazë të financimit dhe zhvillimit, dhe shpresojmë që ky proces të përfundojë në një kohë jo të largët.

Intervistoi: Toni Ujkaj

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

21

PANORAMË

The New York Times’ shkruan për historinë e filmit “Zgjoi”:

Pas luftës, një e mbijetuar gjen vet

Gazeta prestigjioze amerikane, The New York Times, i ka dedikuar një artikull të gjatë dhe të veçantë filmit “Zgjoi”.

Filmi i cili ka fituar tashmë një renome ndërkombëtare dhe është shpërblyer me disa çmime të rëndësishme në festivalet e huaja, ka marrë vëmendjen edhe të shumë prej mediave ndërkomëtare.

The New York Times ka shkruar një vlerësim mbi arsyet se pse duhet shikuar ky film dhe mënyrën se si është përpunuar nga regjisorja kosovare Blerta Basholli.

Gazeta njujorkeze, duke shtjelluar historinë e filmit, vë në pah edhe Luftën e fundit në Kosovë (1997-1999), duke treguar për vështirësitë me të cilat u përballën familjet që humbën më të dashurit e tyre në luftë.

“Në një dramë të ashpër dhe të tensionuar, regjisorja Blerta Basholli eksploron jetën e grave, burrat e të cilave u zhdukën në Luftën e Kosovës”, nis shkrimin The New York

22

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Times.

“Filmi i zhanrit dramë “Zgjoi (Hive)” nis me një grua pa buzëqeshje me një karakter të fortë, e cila qëndron e vetme pranë një kamioni. Njerëzit flasin përreth, duke murmuritur në mënyrë të paqartë. Befas, gruaja futet nën një shirit policie dhe futet në kamion, ku me nxitim fillon të zbërthejë një çantë të bardhë të qeses me trupa për të skanuar përmbajtjen e tij, nëse mund të jetë burri i saj. Ajo më pas nxirret shpejt nga kamioni nga një punëtor, por kërkimi i saj vazhdon”.

“Gruaja e quajtur Fahrije (rol i luajtur nga Yllka Gashi) është në kërkim të bashkëshortit të saj, një prej të pagjeturve, i cili është zhdukur vite më parë gjatë Luftës së Kosovës. Tani, me dy fëmijët e saj dhe vjehrrin me aftësi të kufizuara, ajo lufton për të mbajtur familjen. Ajo punon me koshere bletësh që dikur i menaxhonte i shoqi, duke shitur kavanoza me mjaltë në një treg lokal. Shitjet janë

modeste dhe nganjëherë pothuajse inekzistente, por bletët janë mjeti i saj i vetëm për të tejkaluar një jetë të varfër. Herë pas here, ajo takohet me një kolektiv të grave, anëtaret e të cilit përballen me të njëjtat pengesa nën vëzhgimin e padobishëm të burrave të qytetit. Dhe ajo vazhdon të kërkojë të shoqin – një fantazmë shqetësuese”.

“Një histori çlirimi e treguar me natyralizëm të lehtë dhe goditje të gjera politike, “Zgjoi (Hive)” ndjek Fahrijen në rrugën e saj drejt pavarësisë. (Është i bazuar në përvojat e një gruaje shqiptare nga Kosova me të njëjtin emër). Ashtu si protagonistja e tij, filmi është i ashpër, i drejtpërdrejtë dhe i vëmendshëm ndaj jetës së zakonshme. Skenaristja dhe regjisorja Blerta Basholli nuk ju mashtron me mjerimin e personazhit dhe as nuk ju mban peng emocionet. Fahrija nuk është e dashur; ndonjëherë ajo është pothuajse e pëlqyeshme, që do të thotë se ajo është më shumë

PANORAMË

ten e saj një qenie njerëzore sesa një emblemë e vuajtjes së virtytshme. Ajo ka hijeshitë e saj, ndonëse këto priren të shfaqen në intimitetin që ndan me familjen dhe miqtë e saj si Naza (rol i luajtur nga Kumrije Hoxha)”.

“Me burrin e saj me sa duket të vdekur, por pa kufomë në varreza, Fahrija është mbërthyer në një harresë mizore, një status i pasigurt që ndajnë të tjerët në kolektiv. Normat mbizotëruese nënkuptojnë se këtyre grave nuk u lejohet të rimartohen dhe nuk u lejohet të bëjnë asgjë tjetër, përveç kujdesit për familjet e tyre, të shoqërohen me vejusha të tjera të supozuara dhe të shfaqin nënshtrim ndaj burrave. Edhe përpjekjet më të padëmshme në dukje të Fahrijes për të mbështetur familjen e saj – shitja e sharrës së vjetër të tavolinës së burrit të saj, trajtohen si fyerje skandaloze ndaj tij, jetës dhe botës së tyre. Ajo është e turpëruar në shtëpi dhe në publik, e ngacmuar dhe e demoralizuar, thjesht sepse ka

hyrë në rolin e shitëses”, shkruan më tej gazeta amerikane.

“Basholli nuk e rishikon Luftën e Kosovës në detaje dokumentare apo nuk gërmon në sfondin e saj gjeopolitik; ajo gjithashtu nuk i ndriçon praktikat kulturore dhe sociale që kufizojnë aq ashpër jetën e këtyre të vejave. Ajo nuk është e interesuar për politikën partiake, as nuk është duke valëvitur ndonjë flamur të dukshëm.

Në vend të kësaj, ajo përqendrohet në teksturat, gjestet dhe praktikat e jetës së përditshme, duke u zgjatur për mënyrën sesi Fahrija kujdeset për kosheret, përpiqet të rregullojë një rubinet që i pikon, lan djalin e saj, ushqen familjen e saj dhe përpunon me kujdes ajvarin, një salcë me speca që ajo e gatuan dhe e paketon në kavanoza, dhe shpreson ta shesë.

Megjithatë, duke u fokusuar në këtë grua, Basholli po bën një argument se cilat lloje të historive të luftës ia vlen të tregohen”.

“Nuk ka dyshim se ku po shkon

Fahrija, dhe filmi ndonjëherë përpiqet paksa shumë për të ndriçuar udhëtimin e saj të vështirë.

Megjithatë, “Zgjoi (Hive)” kap dhe mban interesin tuaj thjesht përmes dramës së krijuar nga personazhe simpatikë që përpiqen të kapërcejnë pengesa të tmerrshme dhe të padrejta. Megjithatë, kryesisht, ajo që të bën të tërbuar është performanca e fuqishme, e bazuar fizikisht e Yllka Gashit, e cila artikulon në mënyrë lirike funksionimin e brendshëm të personazhit të saj të heshtur. Së bashku, interpretuesja dhe regjisorja e saj zbulojnë harkun e një jete përmes gjesteve të Fahrijes dhe në vijat e forta të nofullës së saj, në buzët e saj të pa buzëqeshura dhe në shikimin e saj të përulur.

Dhe ndërsa stoicizmi i personazhit duket si një mur i pathyeshëm, këto dy gra e çmontojnë – dhe e rindërtojnë atë – me efekt nxitës”, përfundon shkrimin e përditshmja The New York Times.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

23

MOZAIK

A mos teknologjia, interneti po na vret kureshtjen?

Le ta përdorin internetin si mjet dhe burim dhe inkurajojmë të shkojnë në një muze, teatër, në vend të Facebook dhe Twitter, të paktën disa herë. Në vend që t’i merrni të gjitha gati provoni për të bërë gjëra ose eksploruar vetë pa i kërkuar menjëherë në internet. Lini vetes hapësirë për imagjinatën tuaj . . .

Donika Lulgjuraj

“ 24

Qeniet njerëzore kanë një kuriozitet të natyrshëm për gjërat që nuk mund t’i shpjegojnë, dhe shumë gjëra që bëri njerëzimi u shtynë nga kjo nevojë për njohuri. Ndër të tjera, njerëzit mund ta dallojnë veten nga kafshët, sepse ata janë në gjendje të transmetojnë informacion të dobishëm te njerëzit e tjerë, dhe interneti është një nga mënyrat më të shpejta për

ta bërë këtë. Kur kemi vështirësi me një problem, ne jemi kuriozë për të gjetur një zgjidhje për të. Ndërsa kreativiteti është aftësia për të gjetur mënyra të reja dhe të papritura për të zgjidhur problemet tona. Nëse kemi gjithmonë një mënyrë më të shpejtë (internetin) për të zgjidhur problemet, kreativiteti nuk është më i nevojshëm, përveç nëse gjejmë një

Ajo që unë mendoj se interneti ju fton të eksploroni gjërat, është në kërkimin tuaj për njohuritë që dëshironi. Ne duhet të drejtojmë argëtimin tonë dhe të formësojmë egon tonë që të kemi pak motivim për t’u zhytur në njohuri, në vend që të jemi rob të egos së verbër, duke shijuar mënyrat e tij dembele për të bërë një jetë të padisiplinuar. Ne si adoleshentë jemi jashtëzakonisht të prekur nga shpërqendrimet e ofruara nga interneti përmes faqeve të gabuara, reklamave, postimeve në mediat sociale dhe fantazisë sonë fëmijërore për jetën

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

“

MOZAIK

problem, zgjidhja e të cilit nuk është në internet.

Ne mund të kërkojmë fakte në smartphone tona nga kudo dhe në çdo kohë. Ne gjithashtu e dimë se informacioni është atje, edhe nëse nuk e kërkojmë atë. Biseda lulëzon me spekulimet rreth fakteve, shfaqjen e njohurive dhe ndarjen e informacionit: rezultatet e medaljeve olimpike, emri i atij aktori në seriali law & order , sa kohë duhet për të arritur në hënë, si të gatuajmë sipas mënyrës indiane etj. Nuk ka nevojë për të spekuluar thjesht hapi websitin dhe kërkojmë në internet . A do të na shuajë interneti përfundimisht kureshtjen, një pretendim i bërë tashmë për zakonet e brezit Y? Ajo që unë mendoj se interneti ju fton të eksploroni gjërat, është në kërkimin tuaj për njohuritë që dëshironi. Ne duhet të drejtojmë argëtimin

tonë dhe të formësojmë egon tonë që të kemi pak motivim për t’u zhytur në njohuri, në vend që të jemi robër të egos së verbër, duke shijuar mënyrat e tij dembele për të bërë një jetë të padisiplinuar. Ne si adoleshentë jemi jashtëzakonisht të prekur nga shpërqendrimet e ofruara nga interneti përmes faqeve të gabuara, reklamave, postimeve në mediat sociale dhe fantazisë sonë fëmijërore për jetën.

Pra, disa do të argumentonin se ne po krijojmë një brez robotik, kontakti kryesor social i të cilit është një i bazuar në ueb dhe që po humbasin aftësinë për të folur dhe për t’u marrë me të tjerët ballë për ballë. Të tjerë do të argumentonin se interneti është enciklopedia më e madhe, më gjithëpërfshirëse, e njohur ndonjëherë për njeriun. Ka informacion të mjaftueshëm për t’u bërë ekspert në

pothuajse çdo temë. Interneti nuk po bën që njerëzve t’ua dëmtojnë trurin; në fakt, duhet të jetë e kundërta.

Duhet të krijojë një brez të ri tepër të ditur dhe të aftë.

Pra, cila është përgjigja? A e mbyllim energjinë kompjuterëve tanë dhe a e heqim telefonin inteligjent larg nesh?

Le ta përdorin internetin si mjet dhe burim dhe t’i inkurajojmë të shkojnë në një muze, teatër, në vend të Facebook dhe Twitter, të paktën disa herë. Në vend që t’i merrni të gjitha gati, provoni për të bërë gjëra ose eksploruar vetë pa i kërkuar menjëherë në internet. Lini vetes hapësirë për imagjinatën tuaj . . Nxitini vetën që të keni biseda reale me miqtë (jo vetëm mesazhe) dhe ndërveprime të tjera sociale ballë për ballë. Atëherë, ne do të kemi mundësinë më të mirë për të siguruar që brezi i ardhshëm të jetë gjithashtu një brez krijues.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

25

KULTURË

Më 8 nëntor 1462

Shkruhej për herë të parë në gjuhën shqipe

Më 8 nëntor të vitit 1462 u shkrua në gjuhën shqipe, me alfabet latin, “Formula e Pagëzimit”, që njihet si dokumenti i parë në gjuhën shqipe.

Formulën e shkroi Pal Engjëlli pas vizitës që bëri nëpër kishat famullitare dhe viset e kryedioqezës së Durrësit.

Në mbarim të kësaj vizite Pal Engjëlli paraqet pasqyrën e gjendjes së organizimit të Kishës, situatën e vështirë të banorëve e besimtarëve, problemet e mëdha ekonomike e rreziqet që i kanoseshin aso kohe

26

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

popullsisë dhe duke u lënë porosi, në rend të parë priftërinjve por edhe besimtarëve (banorëve) të pagëzonin foshnjat në rast të rrezikut të vdekjes me fjalët e Formulës së ritualit kishtar të Sakramentit te Pagëzimit…

“Unë po të pagëzoj në emër të Atit, e të Birit e të Shpirtit Shenjt”.

Formula e Pagëzimit është një frazë shqip në mesin e një shkrimi latinisht prej 37 faqesh.

Së fundi, në këtë dokument Pal Engjëlli u kërkon eprorëve të Kishës

së Romës, Selisë së Shenjtë, të ndihmojnë popullsinë e varfër e të vuajtur të këtyre viseve.

Dokumenti i kryeipeshkvit shqiptar imzot Pal Engjëllit, mik, këshilltar e bashkëpunëtor i afërt i Gjergj Kastriotit - Skënderbeut, ruhet në Bibliotekën Laurentiane të Firencës dhe për herë të parë është gjetur nga historiani rumun Nicolae Jorga më 1915.

(KultPlus)

MARKETING

U. S. EMBASSY PODGORICA Announces an open position for

Electrical Maintenance Worker • BASIC FUNCTION OF THE POSITION

The Electrical Maintenance Worker carries out scheduled and unscheduled electrical preventive maintenance and repair work to all mission buildings and facilities including residential owned and leased properties.

• QUALIFICATIONS REQUIRED 1. EDUCATION: Completion of Secondary School is required and/or completion of vocational training from an accredited institute recognized as producing journeyman level technicians with a concentration in electrical principles and applications is required.

EXPERIENCE: A minimum of three (3) years of experience in the repair and maintenance of electrical systems, equipment and components experience as an electrical apprentice or installer is required.

2. LANGUAGE: Level 2 (Limited Knowledge) Speaking/Reading/Writing of English is required. (This will be tested). Level 3 (Good Working Knowledge) speaking/ Reading/Writing of Montenegrin language is required.

3. KNOWLEDGE: Maintenance and repair of generators, power and lighting circuits associated with switchboards and control gear in single-phase and polyphase systems. Minor component replacement and repairs of motors, generators, controls, and recording instruments. Electrical testing procedures in circuitry and control devices to monitor, diagnose faults, determine continuity, insulation resistance, impedance and capacity levels, all in accordance with US and host country regulations. Reading and working from engineering drawings, specifications, electrical schematics, control circuits and material list 4. SKILLS AND ABILITIES: Communication and interpersonal skills to answer queries from end-users. Ability to work as part of a team, work under pressure and a tight schedule. A flexible approach to work shifts and answer emergency calls at all hours. A valid driver’s license is required.

CLOSING DATE FOR THIS POSITION: November 23, 2021 HOW TO APPLY: Applications must be completed and submitted through Electronic Recruitment Application (ERA). The instructions are available on U.S. Embassy Podgorica website. Paper or e-mailed applications are no longer accepted. Please look for more information on this Vacancy Announcement on the following website https://me.usembassy.gov/embassy/jobs/ An Equal Opportunity Employer EQUAL EMPLOYMENT OPPORTUNITY: The U.S. Mission provides equal opportunity and fair and equitable treatment in employment to all people without regard to race, color, religion, sex, national origin, age, disability, political affiliation, marital status, or sexual orientation. The Department of State also strives to achieve equal employment opportunity in all personnel operations through continuing diversity enhancement programs. The EEO complaint procedure is not available to individuals who believe they have been denied equal opportunity based upon marital status or political affiliation. Individuals with such complaints should avail themselves of the appropriate grievance procedures, remedies for prohibited personnel practices, and/or courts for relief.

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

27

MOZAIK

Në Prishtinë u përurua libri “Rexhep Qosja – filozof, ideolog dhe politikan i çështjes kombëtare”, i autorit Kudusi Lama

Studim me peshë dhe vlerë të lartë mbi figurën e akademikut Rexhep Qosja Në lokalet e Institutit Albanologjik të Prishtinës, në praninë e një numri të konsiderueshëm të adhuruesve të fjalës së shkruar letrare, në mënyrë solemne u përurua libri me titull “Rexhep Qosja – filozof, ideolog dhe politikan i çështjes kombëtare”, të autorit gjeneral Kudusi Lama, i botuar nga Instituti Albanologjik i Prishtinës. Librin e prezantuan recensentët e tij, dr. Shyqri Galica dhe dr. Fadil Grajçevci, të cilët në fjalët e rastit, e vlerësuan lart personalitetin dhe veprën shkencore, letrare e kombëtare të akademik Rexhep Qosjes. Në këtë tubim folën edhe dr. Hysen Matoshi, ambasadori i Republikës së Shqipërisë në Kosovë, Qemal Mingjozi, autori i librit, Gjeneral Kudusi Lama, dhe protagonisti i librit, akademik Rexhep Qosja, i cili në fjalën e rastit e falënderoi autorin për punën e përkushtuar në realizimin e librit, si dhe të pranishmit në përurim të librit, për respektin e treguar.

28

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Janë shkruar shumë libra dhe janë bërë shumë studime për figurën poliedrike të Rexhep Qosjes, si romancier, historian i letërsisë, kritik letrar, dramaturg e eseist, por rrallë është trajtuar në ndonjë libër si intelektual i angazhuar, si ideolog, filozof dhe politikan i çështjes kombëtare shqiptare.

Gjeneral Kudisi Lama, si një prej autorëve me kontribute të denja dhe të pakontestueshme në fushën e mendimit shqiptar, në këtë studim ka marrë në shqyrtim krejt veprën letrare, shkencore dhe publicistike të Rexhep Qosjes dhe me një guxim shkencor shpalos profilin e munguar të Rexhep Qosjes si ideolog, filozof dhe politikan i çështjes kombëtare shqiptare.

Në analizën e gjatë shkencore, Lama nxjerr si përfundim se Rexhep Qosja është arkitekti kryesor i filozofisë dhe i ideologjisë së qëndresës kombëtare shqiptare të gjysmës së dytë të shekullit XX. Sipas tij, me idetë

politike që i shpalosi në orët më të bujshme dhe dramatike të zhvillimeve kombëtare, sikurse edhe me kundërshtitë, të cilat jo rrallë padrejtësisht u keqkuptuan, Rexhep Qosja u bë busulla historike përmes së cilës morri drejtim fati politik dhe historik i popullit shqiptar.

Të vërtetat e guximshme që shpalosi dhe reflektoi ky studim i Kudusi Lamës, jepen me përgjegjësi shkencore, etike dhe intelektuale, artikulohen me një gjuhë të thjeshtë dhe bindëse dhe realizohen bazuar në një hulumtim gjithëpërfshirës shkencor.

Ndërkaq, gjenerali i mirënjohur i Luftës së Kosovës, Kudusi Lama, është autor i disa librave nga fusha e studimeve ushtarake dhe të sigurisë, por ai, gjithashtu, ka botuar edhe disa libra publicistikë dhe të mendimit politik. Karrierën profesionale e ka ndërtuar si oficer në Ushtrinë e Shqipërisë deri në gradën e Sh. Hasangjekaj gjeneralit.

MOZAIK

Në Shkollën Fillore “Bijaqi” të Kroacisë

Për herë të parë mësohet gjuha shqipe Në bazë të anketimit dhe pëlqimit të prindërve, 19 nxënës kanë filluar mësimin e gjuhës shqipe.

Qëllimi i futjes së Gjuhës dhe kulturës shqipe është kultivimi i identitetit kombëtar dhe ruajtja e gjuhës, kulturës dhe traditës Në Shkollën Fillore “Bijaqi” në Kastel Novi të Qarkut Split-Dalmaci të Kroacisë ka filluar mësimi i Gjuhës dhe kulturës shqipe sipas modelit C. Ceremonia solemne e fillimit të mësimit të Gjuhës dhe kulturës shqipe është zhvilluar më 22 tetor.

Nga kjo shkollë kanë njoftuar se në bazë të anketimit dhe pëlqimit të prindërve, 19 nxënës kanë filluar mësimin e gjuhës shqipe. Qëllimi i futjes së Gjuhës dhe kulturës shqipe është kultivimi i identitetit kombëtar dhe ruajtja e gjuhës, kulturës dhe traditës.

Shkolla aktualisht ka formuar dy klasa paralele me nxënës të cilët do të vijojnë mësimet e gjuhës shqipe, përkatësisht katedrën paralele dhe lëndën e udhëhequr nga profesor Vesel Lekaj, i cili jep mësimin e gjuhës shqipe edhe në shkollën në Zarë. Kështu, Shkolla fillore “Bijaqi” është e vetmja shkollë në Qarkun Split-Dalmaci që ofron mundësinë e gjuhës shqipe si lëndë me zgjedhje.

“Ideja për futjen e gjuhës shqipe si lëndë me zgjedhje ka nisur spontanisht, por pa vullnetin e mirë të prindërve dhe fëmijëve nuk do të ishte e mundur. Idenë e bisedova me kryetarin Denis Ivanoviq, i cili e mbështeti dhe më pas filluam me një anketë në shkollë. Një numër i caktuar fëmijësh u mblodhën për formimin dhe miratimin e Ministrisë së Arsimit. Ministria miratoi dhe dha pëlqimin për punësimin e

mësuesve të gjuhës shqipe dhe pa kurorën ata do të kishin filluar mësimin vitin e kaluar”, tha Jadranka Shoshiq, drejtoreshë e shkollës, duke shtuar se qëndrimi ndaj pakicave duhet të jetë i dallueshëm dhe beson se ky është një fillim i mbarë bashkëpunimi.

E pyetur nëse nxënësit e shkollave të tjera në Kastel do të mund të marrin pjesë në mësimin e gjuhës shqipe, Shoshiq ka thënë se për momentin nuk ka interesim nga nxënësit e shkollave të tjera, që nuk do të thotë se do të mbetet i tillë.

Bashkëpunimin e ri e priti me entuziazëm veçanërisht kryetari i Bashkësisë së Shqiptarëve të Qarkut Split-Dalmaci, Milajim Shukaj, i cili beson se

edhe në Split do të formohen klasa për mësimin e gjuhës shqipe, sepse ka interesim nga fëmijët.

“Kjo është një ngjarje vërtet historike për ne, sepse për herë të parë fëmijët kanë mundësi të mësojnë gjuhën e tyre amtare, të mos e harrojnë atë dhe të rinovojnë kulturën dhe traditën.

Faleminderit drejtoreshës së shkollës fillore Bijaqi, Jadranka Shoshiq, e cila na ndihmoi shumë për të mundësuar këtë ngjarje, në mënyrë që fëmijët të ndjekin mësimin në gjuhën shqipe”, ka thënë Shukaj, i cili ndau kënaqësinë e tij me prindërit dhe fëmijët e mbledhur, nxënës të ardhshëm të gjuhës shqipe.

(Kohapress)

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

29

MOZAIK

Në kuadër të Shtëpisë së Shëndetit në Tuz

U hap Reparti i Ndihmës së Shpejtë Tuz – Të premten në Tuz, më datë 5 nëntor 2021, në prani të një numri të konsiderueshëm të publikut, përfaqësuesve të vetëqeverisjes lokale, institucioneve shëndetësore, u hap Reparti i Ndihmës së Shpejtë në Tuz, në kuadër të Shtëpisë së Shëndetit.

Hapja zyrtare (prerja e shiritit) u bë nga ministrja e Shëndetësisë, Jelena Boroviniq-Bojoviq, nga kryetari i Komunës së Tuzit, Nikë Gjeloshaj dhe nga drejtori e Entit për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore, z. Vuk Nikoviq.

Zyrtarët në fjalë kanë vizituar ambientet e kësaj qendre të mjekimit, e ndërtuar me kushte moderne dhe bashkëkohore.

Ministrja e Shëndetësisë, znj. Jelena Boroviniq-Bojoviq në prononcimin për media, tha se me hapjen e Ndihmës së Shpejtë, realizojnë një ndër qëllimet e tyre strategjike dhe më prioritare.

“Ky ka qenë qëllimi im që kur e kam marrë këtë funksion, pra modernizimi dhe avancimi i kësaj pjese shumë të rëndësishme të sistemit shëndetësor, duke hapur njësitë e Ndihmës së Shpejtë në të gjitha komunat. Krahas qendrave në Petnjicë dhe Tuz, të cilat filluan sot punën, deri në fund të vitit, Enti për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore do të përgatisë dhe hapë njëkohësisht njësitë në Shavnik, Pllu-

30

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

zhine dhe Guci”, u shpreh ministrja Boroviniq-Bojoviq.

Ajo, theksoi se Ndihma e Shpejtë në Tuz është pikë referimi se si do të duken të gjitha njësitë e Ndihmës së Shpejtë në Mal të Zi, në kuadër të synimit të Ministrisë së Shëndetësisë dhe të Menaxhmentit të Entit për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore.

“Ndihma e shpejtë mjekësore është pjesë specifike dhe shumë e rëndësishme e sistemit shëndetësor dhe pasqyrë e cilësisë së tij, suksesit dhe efikasitetit. Për këtë arsye, kemi nisur një riorganizim serioz të një sistemi të lënë pas dore të ndihmës së shpejtë mjekësore i cili është jofunksional, në të cilin nuk është investuar, prandaj edhe kapacitetet kadrovike, hapësinore dhe teknologjike janë shumë të dobëta dhe të pamjaftueshme”, theksoi ministrja e Shëndetësisë, Jelena Boroviniq-Bojoviq.

Ajo më tutje tha se Ministria e Shëndetësisë në bashkëpunim me Menaxhmentin e Entit për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore do të bëjë gjithçka që të gjitha njësitë e Ndihmës së Shpejtë mjekësore në territor të të gjithë shtetit, të fuqizohen maksimalisht me kushte bashkëkohore për punë dhe për ofrim të ndihmës, në mënyrë që të gjithë qytetarët, pa

marrë parasysh në cilën komunë apo skaj jetojnë, të kenë shërbim mjekësor më të mirë dhe më cilësorë.

Nga ana tjetër, kryetari i Komunës së Tuzit, Nikë Gjeloshaj, e ka cilësuar hapjen e Ndihmës së Shpejtë në Tuz si një projekt shumë të rëndësishëm për Komunën e Tuzit dhe për qytetarët e Malësisë.

“Ditëve të kaluara kam qenë edhe më shumë i vetëdijshëm se sa me rëndësi ka qenë ky projekt për qytetarët tonë, pas pyetjes dhe qëndrimit të qytetarëve kur kanë dëgjuar së këto ditë do të hapet Ndihma e Shpejtë. Ky është edhe një fakt që vetëqeverisja lokale në partneritet me Ministrinë e Shëndetësisë, e ka zgjidhë shumë shpejtë këtë çështje nga takimi ynë i parë me drejtorin e Entit për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore, z. Vuk Nikoviq, ku në mënyrë të përbashkët kemi punuar dhe arritur sot këtë rezultat i cili tregon një model të bashkëpunimit të mirë”, u shpreh kryetari i Komunës së Tuzit, Nikë Gjeloshaj.

Ndërkohë, drejtori i Entit për Ndihmë të Shpejtë Mjekësore, z. Vuk Nikoviq tha se janë shumë të gatshëm që këtë sistem të ndihmës së shpejtë mjekësore t’a ngritin në nivel të rajonit, dhe të veprojnë në të mirë të të gjithë qytetarëve të kësaj zone. t. u.

MOZAIK

Ministri i Ekologjisë, Planifikimit Hapësinor dhe Urbanizmit, Ratko Mitroviq me bashkëpunëtorë

Në vizitë njëditëshe pune Komunës së Gucisë Guci – Ministri i Ekologjisë, planifikimit hapësinor dhe urbanizmit, Ratko Mitroviq, bashkë me drejtorin e Drejtorisë për ekologji, Dushan Bugarin, dhe drejtorin e Administratës për punë publike, Boro Lluçiq, të mërkurën, më 3 nëntor 2021, qëndruan në vizitë njëditëshe pune në Komunën e Gucisë, me ç’rast u takuan me kryetaren e kësaj komune, Anella Çekiq.

Kryetarja e komunës, Anella Çekiq, mysafirët e lartë nga Podgorica u dëshiroi mirëseardhje dhe i falënderoi për vizitën e bërë, si dhe për bashkëpunim të ndërsjellë me Ministrinë në fjalë, e posaçërisht për Planin urbanistik hapësinor të Gucisë, por edhe për planet e ardhshme që do të realizohen.

Delegacioni nga Podgorica, i shoqëruar nga kryetarja Çekiq, vizitoi urën e re në Lumin Vruja, jo larg Gucisë, të lëshuar për qarkullim kohë më parë, e cila është njëra ndër segmentet e projektit gjithëpërfshirës të rikonstruktimit dhe modernizimit të rrugës rajonale Plavë – Vojno Sellë – Krushevë – Guci, e gjatë rreth 10km, vlera e të cilës është afro 4,4 milionë euro.

Ura në fjalë është objekti i vetëm infrastrukturor i kryer deri më tani në pjesën e rrugës së sipërpërmendur, Guci – Vishnjevë, që i përket Komunës së Gucisë.

Ministri Mitroviq, në fjalën e rastit ka theksuar se Ministria përkrahë dhe mbështetë secilin projekt i cili i kontribuon zhvillimit dhe avancimit

të Komunës së Gucisë, kurse drejtori i Administratës për punë publike, Boro Lluçiq, është shprehur se është krenar për përfundimin e punëve të urës në fjalë, dhe se Administrata të cilën ai e drejton, do të vazhdojë përkrahjen dhe mbështetjen e të gjitha projekteve infrastrukturore të cilat do të ndihmojë zhvillimin e Veriut të Malit të Zi. Në takimin dy palësh në Guci, ministri Mitroviq dhe drejtori Lluçiq, me kryetaren e komunës, znj. Çekiq, kanë biseduar mbi projektet aktuale dhe ato të ardhshme të Komunës së Gucisë, por edhe mbi provokimet (nxitjet) me të cilat ballafaqohet kjo komunë e re në verilindje të Malit të Zi. Sh. Hasangjekaj

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

31

MOZAIK

Herbariumi i bimëve mjekuese dhe aromatike nga Bjeshkët e Nemuna

Dhuratë Muzeut të Natyrës së Malit të Zi Plavë – Përfaqësuesi i Komunës së Plavës, Merdin Purishiq, dhe Organizata joqeveritare “Qendra për integrime demokratike dhe zhvillim” nga Plava, të enjten Muzeut natyror të Malit të Zi në Podgoricë, i dhuruan herbariumin e bimëve mjekuese dhe aromatike të mbledhura në Bjeshkët e Nëmuna. Dorëzimi i dhuratës, është bërë në lokalet e institucionit të lartpërmendur.

Bimët të cilat e përbëjnë herbariumin, janë mbledhur gjatë realizimit të IPA projektit në bashkëpunimin ndërkufitar Mali i Zi – Shqipëria 2014-2020, (IPA crossborder programme Montenegro – Albania

32

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

2014-2020), në kuadër të projektit “Promovimi i përdorimit të qëndrueshëm të bimëve mjekuese dhe aromatike për përmirësimin e ekzistimit dhe ruajtjes së diversitetit biologjik” (Promoting Sustainable Use of Medicinal and Aromatic Plants for Livelihood Improvement and Biodiversity Conservation).

Me këtë projekt, banorët e zonës përtejkufitare të komunave Tropojë në Shqipëri dhe Plavë në Mal të Zi, janë trajnuar mbi njohjen e llojeve të bimëve mjekuese dhe aromatike të kësaj zone, me mënyrat e rregullta dhe të qëndrueshme të mbledhjes, ndërsa kapacitetet e institucioneve

publike janë forcuar për mundësinë e përcjelljes së rregullt të gjendjes së përfaqësuesve (përbërësve) të llojeve në territoret e këtyre komunave.

Përveç Komunës së Plavës dhe OJQ-së “Qendra për integrime demokratike dhe zhvillim” nga Plava, në realizimin e projektit marrin pjesë edhe Komuna e Tropojës dhe OJQ “Alpet Shqiptare”.

Herbariumi i dhuruar do të ruhet në kuadër të koleksionit të bimëve me lule dhe fierishtave (pa lule), kurse do të promovohet në kuadër të ndonjërës prej ekspozitave të radhës të Muzeut natyror të Malit të Zi në PodSh. Hasangjekaj goricë.

IN MEMORIAM

In Memoriam: Dritan Alaj (1982-2020)

Një vit pa Ty...

Një vit i vështirë, plot vuajtje, kujtime, dashuri pa fund dhe përmallim i pashtershëm, për ty Dritan që larg të kemi, të ndiejmë që zemrën na ke marrë, sepse buzëqeshje na ke falë duke të kërkuar pasi me gjithë shpirt të dashuruam.

Shumë herët u largove nga shtëpia e përkohshme, duke gjetur strehim në shtëpinë e përjetshme, pranë nënës që aq shumë të mori malli, edhe pse nëna të krijon ndjenja të zjarrta.

Përshëndetja e parë për çdo mëngjes të vjen nga babai Muzaferi, kurse nga dritarja e shtëpisë të përshëndesin bashkëshortja Vahidja, djali Dorjani dhe vajza Erjona, me zemër të thyer e

shpirt të lënduar, sepse u bë një vit që s’të kanë pranë.

Nga Gjermania e largët, motra Jeta nuk pajtohet me largimin tënd, duke thënë: Isha me vëlla, mbeta pa vëlla.

Kujt t’i them vëlla?! Kush më pret në aeroport?! Kush më jep përqafime të ngrohta si ti?!... Zemra e thyer të kërkon vetëm ty, shpirti nuk i ndalon lotët, sepse e din që ti nuk je më, ike njëherë e përgjithmonë, më le në vuajtje duke shpalosur kujtimet e tua pa fund.

Të gjithë jemi të përmalluar, malli po na djeg dhe përvëlon, sepse ti ishe i sjellshëm, dashamirës, i çiltër dhe plot pozitivitet, ishe ndër të paktit njerëz

që të mbushin me shpresë, me besim dhe të bëjnë të mendosh se kjo botë është e bukur, por Ti zgjodhe tjetër botë, dhashtë Zoti atë më të bukurën.

Të shumtë janë bashkëqytetarët nga Ulqini, Ana e Malit, Kraja, Tivari, diaspora e më gjerë që ende ndajnë dhembjen për ty si një mik besnik e zemërmirë dhe i paluhatshëm në bindjet e tua. Ti kurrë nuk ke kërkuar të përfitosh nga shokët dhe miqtë, përkundrazi ke lënë vend në zemrat e tyre, nga karakteri që kishe, integriteti dhe vlerat e larta njerëzore. Na mungon pa fund...

U prehsh në paqe, Dritan!

Bilal Alaj

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

33

MARKETING

34

Javore KOHA

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

SPORT

Në Kampionatin e Malit të Zi në Taekwondo

“Ulqini”, i pari në renditjen e përgjithshme Klubi i Taekwondosë “Ulqini” ka zënë vendin e parë në renditjen e përgjithshme në Kampionatin e Malit të Zi në sportin olimpik të taekwondosë, që u zhvillua të shtunën në Podgoricë, për të gjitha kategoritë, në të dy disiplinat – forma dhe ndeshje.

Nga ky klub u shpallën 26 kampionë, 12 në disiplinën e ndeshjeve dhe 14 në disiplinën e formave.

Përpos 12 medaljeve të arta, në disiplinën e ndeshjeve garuesit e “Ulqini”-t fituan edhe shtatë medalje të argjendta dhe dy medalje të bronzta, kurse në disiplinën e formave krahas 14 medaljeve të arta, fituan edhe dy

medalje të argjendta.

Në këtë kampionat KT “Ulqini” është përfaqësuar me 36 garues, por sipas deklaratës për shtyp të këtij klubi pjesëmarrja do të ishte edhe më e madhe, por 12 garues të tij nuk kanë mundur të marrin pjesë për shkak të infektimit me Covid-19 dhe izolimit.

Nga KT “Ulqini” kanë njoftuar se vazhdojnë me përgatitje intensive për garat e ardhshme.

“Muaji nëntor do të jetë shumë i ngjeshur me aktivitete, duke filluar me Kampionatin Evropian në Sarajevë për kategorinë e juniorëve, Kampionatin Ballkanik në Rumani, turneun

“Besa” fitoi 27 medalje Shumë i suksesshëm në Kampionatin e Malit të Zi në sportin e taekwondosë ka qenë edhe Klubi i Taekwondosë “Besa” nga Malësia.

Të 27 garuesit e këtij klubi, të moshave të ndryshme, të cilët kanë marrë pjesë në Kampionat, janë kurorëzuar me medalje. 17 garues janë shpallur kampionë të Malit të Zi, katër nënkampionë, kurse gjashtë kanë fituar medalje të bronzta.

“Gjenerata 24” të nivelit E2 po ashtu në Rumani, që ka të bëjë me grumbullimin e pikëve olimpike, dhe Kampionatin e ‘ish-Jugosllavisë’, i cili do të mbahet në Beograd”, thuhet në deklaratën e KT “Ulqini”.

(Kohapress)

E ENJTE, 11 NËNTOR 2021

Javore KOHA

35

“Koha Javore” në versionin online,

mund ta lexoni

në linkun:

www.kohajavore.me

kohajavore.me