Boeken

Titel: De Staatsbank Auteurs: Ivo Bökkerink en Pieter Couwenbergh Uitgever: Prometheus ISBN: 9789044642223

Titel: De rit van mijn leven Auteur: Robert Iger Uitgever: Business Contact ISBN: 9789047013808

De staatsbank

Door Hans Amesz

Tijdens de openbare verhoren van de commissie De Wit over de bankencrisis in 2010 voorspelde Michael Enthoven, tot hilariteit van alle aanwezigen, dat de volledige privatisering van ABN AMRO wel 25 jaar zou kunnen duren. Van alle prognoses uit die tijd zit de voormalige bankier van J.P. Morgan en oud-voorzitter van NL Financial Investments (opgericht voor het beheer van aandelen van genationaliseerde financiële instellingen in Nederland) er echter het dichtst bij. Na bijna twaalf jaar is de Nederlandse staat nog niet eens op de helft van zijn geplande verkoop. Hoe dit kon gebeuren, wordt fascinerend gereconstrueerd in het boek De Staatsbank van twee onderzoeksjournalisten van Het Financieele Dagblad. Zij gaan diep in op de periode vanaf 2008, toen de Nederlandse staat middenin de kredietcrisis zo’n 21 miljard euro neertelde voor ABN AMRO, via de gedeeltelijke beursgang in 2015 tot nu en concluderen dat de voormalige icoon van het Nederlandse bedrijfsleven nog altijd met zichzelf worstelt: te hoge kosten, falende witwascontroles, gedoe rondom bonussen, achterstanden op ICT-gebied, lekken naar de media. Medio 2018 trekt een groep managers uit het hogere kader aan de bel over de koers van de bank. Ze hebben het over een angstcultuur, waarvoor in de eerste plaats toenmalig presidentcommissaris Olga Zoutendijk verantwoordelijk werd gehouden. Zij had in 2016 het geheime project Gravlax geïnitieerd om Gerrit Zalm te vervangen als Voorzitter van de Raad van Bestuur. Gravlax is een Zweedse delicatesse, maar betekent letterlijk ‘in de grond gegraven zalm’. Zalm was door de toenmalige Minister van Financiën Wouter Bos neergezet op de stoel van de CEO. Hij vormde samen met zijn team ABN AMRO om tot een relatief bescheiden nationale bank en kreeg daarbij te maken met tegenwerking van veel managers, die hem verweten nauwelijks iets van bankieren en de bancaire sfeer te begrijpen. Na de ogenschijnlijk geslaagde beursgang eind 2015 kondigde Zalm nog geen jaar later aan dat hij zijn tot 2018 lopende termijn niet wilde volmaken. Waarom? Dat kwam vooral doordat de sfeer aan de top jarenlang ernstig verziekt was. ‘De bank is als een auto die er dankzij flink poetswerk aan de buitenkant aardig uitziet. Maar onder de kap sputtert de motor.’ De auteurs hebben met ruim 120 betrokkenen gesproken en in totaal een half miljoen woorden uit notulen en persoonlijke aantekeningen bekeken. Op basis daarvan is overtuigend beschreven hoe ABN AMRO klem kwam te zitten tussen ambtenaren en bankiers.

De rit van mijn leven

Door Hans Amesz

Het boek van Robert Iger heeft als ondertitel: Lessen in creatief leiderschap als CEO van Disney. Iger werd CEO van The Walt Disney Company in 2005, op een moment dat het bedrijf er slecht voorstond. Vijftien jaar later is Disney het grootste en misschien wel meest gerespecteerde mediabedrijf ter wereld. Het is eigenaar van Pixar (gespecialiseerd in het maken van animatiefilms met behulp van computeranimatie), Marvel (bekend om de productie van de Marvel

Cinematic Universe-films), Lucasfilm (Star Wars) en 21st Century Fox. Het bedrijf heeft verder met

Disney+ een eigen streamingdienst en is sinds het aantreden van Iger vervijfvoudigd in waarde.

Iger verschaft inderdaad lessen in creatief leiderschap door eerlijk en onderhoudend te vertellen hoe hij leiding gaf aan bijvoorbeeld Disney’s gigantische miljardenacquisities, door vooral in te zetten op persoonlijke chemie, het overtuigen van zijn tegenspelers – waaronder Steve Jobs bij de overname van Pixar – en niet bang te zijn de tweede viool te moeten spelen in de overtuiging dat je daardoor mensen achter je kunt krijgen. Iger predikt respect voor de ander: ‘Een beetje respect heeft een lange levensduur en de afwezigheid ervan kan zeer kostbaar zijn,’ schrijft hij.

Opvallende anekdotes in ‘De rit van mijn leven’ gaan over de mensen aan wie hij een hekel had en illustreren waarom. Het waren in de zakenwereld allemaal machtige mannen die hem met minachting behandelden op momenten dat hij kwetsbaar was. Bob Iger heeft het merk Disney verder gebracht dan bijna iedereen had verwacht; met gratie en durf.

Titel: Fully Grown Auteur: Dietrich Vollrath Uitgever: University of Chicago Press ISBN: 9780226666006

Titel: Green Swans Auteur: John Elkington Uitgever: Fast Company Press ISBN: 9781732439122

Fully Grown

Door Joost van Mierlo

De lagere economische groei van de laatste decennia is geen reden om overdreven bezorgd te zijn, aldus Dietrich Vollrath, Hoogleraar Economie aan de Universiteit van Houston. Volgens hem zijn we het slachtoffer van ons eigen succes. Mensen leven langer en werken daarom relatief minder. Mensen zijn rijker en krijgen daardoor minder kinderen. Bovendien wordt het meeste geld besteed aan diensten en daar is het nu eenmaal lastiger om de productiviteit te verbeteren.

Een stagnerende economie is een teken van succes, luidt de ondertitel van het boek. Of in andere woorden: mensen moeten zich niet blind staren op economische groei. Er zijn tal van andere manieren om het welzijn van mensen te meten.

Vollrath geeft talloze voorbeelden, met name uit de Verenigde Staten. Hij wijst bijvoorbeeld op de afgenomen mobiliteit en maakt duidelijk dat deze in het verleden vooral zo hoog was omdat mensen erbarmelijke omstandigheden ontvluchtten. Maar de belangrijkste reden voor de lagere economische groei is het dalende geboortecijfer. Dat is een gevolg van de gewoonte om later te trouwen, de actievere rol van vrouwen op de arbeidsmarkt, verbeterde technologie in het huishouden en meer rechten voor vrouwen om zelf te bepalen hoeveel kinderen ze willen hebben. ‘Welke van deze verworvenheden willen mensen opgeven om wat extra groei te realiseren?’ vraagt Vollrath zich retorisch af.

Dit betekent niet dat er in de ogen van Vollrath niets te verbeteren valt. De winsten van ondernemingen zijn de laatste decennia vooral ten goede gekomen aan aandeelhouders. Alleen al het feit dat dit niet heeft bijgedragen aan een hogere groei, is reden om er vraagtekens bij te zetten. Vollrath pleit ook voor een nieuw soort handelsverdrag, waarbij degenen die profiteren van een verdrag helpen om hen voor wie een verdrag nadelig is, te compenseren.

Het klinkt allemaal vrij logisch. Alleen al vanwege de zorgvuldig en behapbaar gepresenteerde hoeveelheid statistisch materiaal lijkt het succesverhaal van Vollrath goed onderbouwd. Het is in ieder geval reden om economische groei als unieke graadmeter voor het succes van een samenleving minder serieus te nemen.

Green Swans

Door Joost van Mierlo

Zwarte zwanen zijn schokkende gebeurtenissen die volledig onverwacht plaatsvinden. De term is afkomstig van Nassim Taleb, die hem net voor de komst van de kredietcrisis lanceerde. John Elkington, een van de voorvechters van duurzaam ondernemen, lanceert in zijn nieuwe boek de term ‘Groene Zwanen’. Dit zijn niet zozeer onvoorspelbare fenomenen, maar nieuwe ontwikkelingen die komen als de chaos maar groot genoeg is en die voor een omwenteling kunnen zorgen richting een duurzame economie. Het kapitalisme moet heruitgevonden worden, schrijft Paul Polman, voormalig Bestuursvoorzitter van Unilever, in het voorwoord van het boek. Dat is iets waar Elkington het hartstochtelijk mee eens is. Hij pleit, zo maakt hij omzichtig duidelijk, al tientallen jaren voor ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’. De druk om iets aan klimaatverandering te doen, wordt groter. Daarmee wordt volgens Elkington ook de kans groter dat er zich technologische doorbraken voordoen, die voor oplossingen van het klimaatprobleem kunnen zorgen. Dat gaat niet van de ene dag op de andere. We zijn daarvoor te menselijk en de problemen als gevolg van klimaatverandering zijn zo ver gevorderd, dat snelle oplossingen niet langer mogelijk zijn. Toch blijft Elkington optimistisch. Zo ziet hij tal van voorbeelden van mensen die in zijn Green Swan-ideeën geloven, waaronder Greta Thunberg en Elon Musk. Hij signaleert dat veel nieuwe rijken, zoals Salesforce-oprichter Marc Benioff, bereid zijn om hogere belastingen te betalen om veranderingen te faciliteren. Het boek van Elkington werd geschreven voor de uitbraak van het coronavirus, een crisis die ook Elkington niet voorzien had. Met de chaos die dit veroorzaakt in de wereldwijde economie, en de noodzakelijke rol van de overheid om de economie draaiende te houden, lijken in ieder geval een aantal voorwaarden voor de door Elkington voorziene chaos te zijn verwezenlijkt.