BENCHMARK
DE IMPACT VAN CORONA OP DE FINANCE FUNCTIE
HONDERD CFO’S OVER DE IMPACT VAN CORONA OP DE FINANCE FUNCTIE De redactie van CFO Magazine vroeg honderd CFO’s naar de impact van de coronacrisis en de lockdown op de financiële functie in hun bedrijf. De survey liep van 8 tot 17 april bij een steekproef van CFO’s uit diverse sectoren en van verschillende types bedrijven. We moeten de antwoorden zien in het kader van wat toen geweten was en wat toen de situatie was. We presenteren hier de belangrijkste resultaten, begeleid met vakkundige commentaar van twee experten van EY: Ludovic Deprez en Françoise de Longueville, beiden Director Financial Accounting Advisory Services. P ETER DE ROEC K
FOCUS 1: DE
OMZET EN DE KOSTEN
Of de coronacrisis een zware impact heeft op de omzet en de kosten, hangt sterk af van de sector waarin het bedrijf actief is. Het is duidelijk dat sommige sectoren duidelijk meer bestand zijn tegen de crisis, of er zelfs goede zaken door doen. In het algemeen: zo’n 37% van de ondervraagden verwacht een omzetverlies van 30% of meer. Dat is aanzienlijk. Zo’n 17% is relatief ongevoelig (minder dan 5% omzetverlies). Opvallend is wel dat de ondervraagden duidelijk negatievere verwachtingen hebben ten aanzien van de omzet in vergelijking met de impact op de kosten. 64% schat dat die impact minimaal is, terwijl we toch volop in een periode zitten met minder productiviteit, er kosten gemaakt worden om te voldoen aan de veiligheidsmaatregelen, bedrijven snel extra materiaal moeten bestellen (zoals computerschermen), enzovoort. We denken dat deels te kunnen verklaren door het feit dat die impact op de kosten pas echt zichtbaar zal worden wanneer bedrijven volop heropstarten. Dan zullen de kosten van de extra maatregelen en de lagere productiviteit duidelijker worden. Toch moeten we daar een kanttekening bij maken. Meer dan de helft van de CFO’s verwacht niet dat er in de nabije toekomst een impact op de kosten zal CFO CFO MAGAZINE MAGAZINE #227 2 #225 2
zijn. Het lijkt alsof ze deze crisis als een kortetermijnfenomeen zien: wanneer corona weg is, drukken we weer op ‘play’ en alles is weer zoals voorheen. De CFO denkt dat de impact van corona van korte duur zal zijn. Een follow-up survey over een jaar zal veel duidelijk maken. Ik verwacht in de toekomst nog meer negatieve impact van de Coronacrisis op mijn kosten
46,43% 53,57%
■ Ja ■ Nee
Inschatting impact Coronacrisis op de omzet van mijn onderneming
16,67%
18
15,48%
16
11,90%
14
15,48% 13,10%
13,10%
12
8,33%
10 8
5,95%
6 4 2 0
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
Geen/positieve impact op mijn omzet 0 -5% verlies omzet 6-10% verlies omzet 11-20% verlies omzet 21-30% verlies omzet 31-40% verlies omzet 41-50% verlies omzet meer dan 50% verlies omzet
Inschatting impact Coronacrisis op de omzet van mijn onderneming 45
■ Geen impact ■ 0 -5% meer kosten ■ 6-10% meer kosten ■ 11-20% meer kosten ■ 21-30% meer kosten 31-40% meer kosten: 0% ■ 41-50% meer kosten meer dan 50% meer kosten: 0%
38,10%
40 35 30
26,19%
25
17,86%
20
9,52%
15
5,95%
10
2,38%
5 0
Is de Coronacrisis een bedreiging voor het voortbestaan van uw bedrijf?
Ik verwacht in de toekomst meer negatieve impact van de Coronacrisis op mijn omzet
10,98%
FRANÇOISE LONGUEVILLE:
39,29%
NEE
FOCUS 2: DE CASHPOSITIE Op een schaal van 0 tot 10, waarbij 0 staat voor geen impact en 10 voor veel impact, krijgen we een score van 5,5. Gemiddeld is er dus een ‘medium’ impact op de cashpositie van de bevraagde bedrijven. Als we echter de schaal van 7 tot 10 catalogeren als ‘zware impact’, dan stellen we vast dat 37% van de bedrijven ernstige invloed op de cashpositie ervaart. Voor bedrijven die weinig of geen impact hebben en niet in een sector zitten waar de business nu extreem goed draait (voeding, warenhuizen) is de verklaring allicht de effectiviteit van de overheidsmaatregelen die vooral gefocust zijn op het handhaven van de liquiditeiten. Maar ook zitten hier de bedrijven die minder impact voelen op de omzet en de kosten, wat per saldo de kaspositie beïnvloedt. Opvallend is dat de meeste bedrijven in de nabije toekomst wel een grotere impact verwachten. In de veronderstel-
JA 60,71%
89,02%
■ Ja ■ Nee
“Het blijft toch opvallend dat cashflow forecasting geen prominentere plaats kan innemen. Het is alsof je de kapitein van een schip bent, maar het kompas dat je aangereikt krijgt, niet wil gebruiken.”
■ Ja ■ Nee
ling dat bedrijven weer opstarten en omzet realiseren, kan deze negatieve verwachting alleen te verklaren zijn door de angst voor slechte debiteuren (zie verder). Geef een score aan de verwachte impact op uw cash positie
5,5
55 50
43%
45
37%
40 35 30
19%
25 20 15 10 5 0
1% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0
1 t/m 3
4 t/m 6
7 t/m 10
3 CFO MAGAZINE #227
DE CASHPOSITIE (vervolg) Ik verwacht in de toekomst meer impact op mijn cash positie
Heb je een duidelijk en gedetailleerd inzicht in de huidige cashsituatie van je bedrijf? (zowel aangewende en niet aangewende middelen)
7,23% 38,55%
JA
JA
61,45%
De sleutel tot succes voor een goede cashflow forecast is communicatie tussen alle geledingen van het bedrijf.
92,77%
■ Ja ■ Nee
■ Ja ■ Nee
FOCUS 3:
CASHPLANNING EN FORECASTING De basis voor een goede cashflow forecast is een duidelijk zicht op de actuele situatie. Meer dan 92,7% geeft aan de kaspositie in detail in kaart te hebben. Dat zit goed. Bij de overgrote meerderheid van de bedrijven is dat ook redelijk eenvoudig: de optelsom van de bankrekeningen, eventueel aangevuld met wat kredietlijnen. Bedrijven met een complexe structuur, bijvoorbeeld met veel entiteiten in het buitenland, en die zich niet centraal georganiseerd hebben en bijvoorbeeld geen cashpooling hebben, die hebben het knap lastig om een duidelijke situatie te schetsen. Quasi alle projecten
Ook voor de Coronacrisis werd een gedetailleerde en adequate cash-flow forecast up to date gehouden
34,52%
40
28,57%
35
7,2
36,90%
40 35
30
28,57%
30
25
25
15,48%
20
10,71%
15
14,29%
20
10,71%
16,67%
15
10
10
5
5
0
De finance functie in mijn bedrijf is in staat om een adequate en gedetailleerde cash-flow forecast te maken 0 HELEMAAL NIET / 10 VOLLEDIG AKKOORD
Wat is de termijn die uw cashflow forecast dekt?
3,57%
0
■ ■ ■ ■ ■
Nee dagelijks wekelijks maandelijks > maandelijks
■ ■ ■ ■ ■
1 week 1 maand 3 maanden 6 maanden 1 jaar
67% 70 60 50 40
27%
30 20
1% 10 0
5%
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0
1 t/m 3
4 t/m 6
7 t/m 10
waar we vandaag mee geconfronteerd worden, hebben daar mee te maken: opzetten van cashpooling, herstructureren van bankrekeningen, uitzoeken hoe vanuit diverse landen cash kan worden gerepatrieerd. Bij de vorige vraag mag de impact op de cash dan wel een score van 5,5 gekregen hebben, mochten we gevraagd hebben of er verhoogde aandacht is voor de cashpositie, dan zou dat in 100% van de gevallen positief geweest zijn. CFO MAGAZINE #227 4 #225 4
Het lijkt positief dat gemiddeld 7 op 10 CFO’s een adequate cashflow forecast kunnen maken. Maar schijn bedriegt, want als we de cijfers wat meer gedetailleerd analyseren, kunnen we concluderen dat meer dan één vierde van de bedrijven eigenlijk geen voldoende adequate cashflow forecast kan maken. Zij moeten snel wakker worden en in gang schieten! We merken dat zelfs bij bedrijven die zeer ‘cash rich’ zijn en vroeger geen zorgen of aandacht hadden
Voor het maken van een cash-flow forecast...
Voor het maken van een cash-flow forecast
25% 96,43%
■ Hebben we een specifieke tool ■ Gebruiken we excel
voor cashflow forecasting, er nu toch aandacht en meer dan gewone interesse ontstaat om het proces op te starten. Een state of the art cashflow forecast dekt een periode van drie maanden, waarbij de eerste maand een detail per week heeft. De frequentie van update is dan wekelijks. Het eerste dat opvalt is dat bijna 11% van de bedrijven helemaal geen cashflow forecast doet. Dat heeft er allicht mee te maken dat er al geen duidelijk zicht is op de cashpositie, laat staan dat er dan een forecast mogelijk is. Om
echt de impact te managen, is een we kelijkse forecast de juiste frequentie. Een dagelijkse oefening is niets anders dan het dagelijks screenen van de positie. Een maandelijkse frequentie is wellicht iets te hoog om gedetailleerd te werk te kunnen gaan. Wat de te dekken periode betreft, is maar 28% echt goed bezig. Een periode van een jaar of een half jaar heeft meer te maken met het opmaken van een budget. Men gaat dan meestal in grote lijnen een soort ‘cash statement’ maken, zodat er zekerheid is over de dekking
van belangrijke gebudgetteerde uitgaven, aflossingen van kredieten, interesten, investeringsdossiers, enzovoort. Die periode is onbruikbaar om de cash te monitoren. Een periode van een maand is goed als gedetailleerd per week, maar dus pas echt optimaal in combinatie met een forecast over drie maanden. De huidige crisisperiode heeft bij de helft van de bedrijven het licht doen branden om de periode te herzien, terwijl dat eigenlijk bij meer dan 70% nodig was. Wie in een forecast van een week zat, zal verlengen. Wie alleen maar op jaar- of halfjaarbasis keek, zal korter op de bal spelen. Het zal allicht niet verwonderen dat Excel voor dit proces nog steeds de populairste tool is. De argumenten die daarvoor worden aangehaald, zijn legio en eigenlijk dezelfde als voor andere processen in finance. Want aan goede tools voor cashflow forecast is er in de markt geen gebrek. Echter, meer dan de verantwoording van ‘flexibel’ of ‘goedkoop’ duidt de keuze voor Excel meer op onvoldoende maturiteit van het forecast proces. Mogelijk zal de coronacrisis dat veranderen. Als de cashflow forecast voor bedrijf en management belangrijker wordt en met de correcte frequentie gebeurt, dan zal digitalisering niet lang uitblijven. Tegelijk zien we bij bedrijven die een treasury management systeem hebben, dat
46,43% 50 40 30
14,29%
20
7,14%
7,14%
10 0
■ ■ ■ ■ ■ ■
17,86%
■ Ja, kortere periode ■ Ja, langere periode ■ Nee
52,38%
5,95%
57,14%
■ Hebben we alle knowhow in huis ■ Doen we beroep op externe expertise: consultant ■ Doen we beroep op externe expertise: accountant Doen we beroep op externe expertise: bankier
Wat is uw verwachting over de impact die de Coronacrisis zal hebben op de cashflow forecasting in uw bedrijf 60
25%
1,19%
2,38%
75%
Is deze termijn naar aanleiding van de coronacrisis herzien?
Hogere frequentie Andere tools Proces zal volledig herdacht worden We zullen interne kennis vergroten - specialist aanwerven Cashflow forecasting zal essentieel onderdeel worden van de managementrapportering Overige (geef nadere toelichting)
5 CFO MAGAZINE #227
Verwacht u dat cashflow forecasting in de toekomst de belangrijkste driver van budgetteren en businessplanning gaat worden?
54,76%
NEE
45,24%
■ Ja ■ Nee
ze dat vaak niet met de forecast integreren, maar de tool alleen gebruiken om hun rekeninguittreksels in real time in te lezen of om hun dagelijks cashbeheer te organiseren. Ondanks het feit dat de
meeste CFO’s denken dat ze de knowhow in huis hebben om cashflow forecasting op te zetten, is dat dus nog niet gebeurd, ook niet bij wie over geavanceerde tools beschikt. Het is dus een kwestie van prioriteit. Excel of een geavanceerde tool? Maakt niet uit. De sleutel tot succes voor een goede cashflow forecast is communicatie tussen alle geledingen van het bedrijf, met centraal de finance afdeling. We zien nog te vaak dat de treasurer geïsoleerd een cashflow forecast maakt. Die kan nooit accuraat zijn zonder communicatie. Deel van die communicatie is het voortdurend uitdagen van de forecast. Het is een continu proces van bijsturen, verbeteren en optimaliseren. Een boeiende grafiek krijgen we bij de vraag wat de blijvende impact van de crisis zal zijn op de cashflow forecast. Er zijn twee uitschieters onder de antwoorden: de frequentie zal verhogen en de cashflow forecast zal een onderdeel worden van de managementrapporte-
ring. Met andere woorden: de cashflow forecast staat op de drempel om door te breken als een echt managementinstrument. Dat vraagt wel enige nuance, want zo’n reactie hebben we nog gezien. Ook na de crisis van 2008 was dit de teneur, maar het was snel ‘business as usual’. Nu schiet iedereen terug wakker en eist het management details en wekelijkse reviews en challenges, maar we zullen in een opvolgsurvey moeten zien hoe duurzaam de aanpak is ingeburgerd. Tot slot: nog niet de helft zegt dat cashflow forecast bij uitstek de driver van het budget gaat worden. Waarvoor dienen dan de inspanningen om meer met cashflow forecast te werken en dat te integreren in de managementrapportering, als je er uiteindelijk niet mee aan de slag gaat? Het is alsof je als kapitein op een schip het kompas weigert dat je wordt aangereikt. Of hebben we hier alweer het bewijs dat de CFO deze crisis als iets van zeer korte duur ziet?
FOCUS 4:
DE KREDIETEN EN BANKRELATIE Het zal u niet verbazen, maar de overgrote meerderheid van de CFO’s geeft aan geen overbruggingskredieten nodig te zullen hebben. En als ze die al nodig hebben, dan verwachten ze die te krijgen van de banken. Veel alternatieven zijn er ook niet. Het is niet het moment om naar
de markt te stappen. Veel bereidwilligheid bij klanten om sneller te betalen is er ook niet. Wie de impact voelt op de omzet of de kosten, die heeft ook schrik voor de convenanten. Een dikke 22% denkt dat de banken de convenanten zullen willen
herzien. We denken dat te kunnen nuanceren. Uit onze gesprekken met bankiers blijkt eerder dat ze kiezen voor een betere opvolging. Ze spelen wat korter op de bal, maar kiezen niet direct voor een review. Dat blijkt ook uit de verhoogde vraag naar meer info en transparantie:
Ik vrees dat we de convenanten van onze lopende kredieten niet zullen kunnen nakomen
Willen de banken de convenanten van uw huidige kredietlijnen herzien?
Bent u als CFO bereid om nu meer informatie te delen met uw bank dan voor de crisis?
15,48% 53,57%
22,62% 59,52%
36,90% 23,81%
47,62%
■ ■ ■
Ja Nee Niet van toepassing- geen lopende kredieten/convenanten
CFO CFO MAGAZINE MAGAZINE #227 6 #225 6
■ Ja ■ Nee ■ Niet van toepassing
JA
33,33% 7,14%
■ Ja ■ Nee ■ Onveranderd
LUDOVIC DEPREZ:
“Ik heb de indruk dat sommige CFO’s alleen een kortetermijnimpact verwachten. Straks is alles weer als vanouds, lijken ze te denken. Persoonlijk denk ik dat de coronacrisis veel langer zal nazinderen.” Ervaar je dat de banken meer transparantie vragen over je de situatie van je bedrijf en de acties die je neemt?
JA
54,22%
45,78%
■ Ja ■ Nee
wat is de impact en welke maatregelen neem je als bedrijf? De realiteit is ook dat bedrijven soms over kredietlijnen beschikken waar een reeks van ‘te voorziene info’ aan gekoppeld is, maar waar van beide kanten nooit echt opvolging aan gegeven is zolang alles goed ging. De bank was daar wat lakser in geworden, maar nu wordt ze weer wakker. Het
gaat dus niet altijd over nieuwe eisen, maar over zaken die al gewoon in het contract stonden. Gepolst bij de CFO’s waarom ze niet bereid zouden zijn meer info aan de bank te geven, is het belangrijkste argument toch de ‘workload’, gekoppeld aan ‘het niet zien van de noodzaak om nog meer te geven’.
FOCUS 5:
Ik vrees dat als we nu nieuwe kredieten moeten afsluiten de voorwaarden in de convenanten een hinderpaal zullen zijn
HET DEBITEURENRISICO Het blijkt nogal mee te vallen met de schrik voor wanbetalingen. We denken dat het grotendeels te maken heeft met het feit dat debiteurenopvolging en creditmanagement tot de meer mature processen behoren, zeker in vergelijking met bijvoorbeeld cashflow forecasting. Toch een paar kanttekeningen. Momenteel wordt er niet zoveel om betalingsuitstel gevraagd. Een grote meerderheid verwacht zich echter toch nog aan de vraag. Het meest opvallende is dat
slechts één op drie bedrijven kredietverzekerd is en dat de andere geen duidelijk zicht hebben op de kredietwaardigheid van de klanten. Het aanbod van handelsinformatie ten spijt, blijken creditchecks niet echt ingeburgerd, behalve bij wie over een factoringprogramma beschikt. De bedrijven die kredietverzekerd zijn, hebben momenteel de minste zorgen. Bij meer dan 80% van die bedrijven is de te verwachten impact minimaal. Van
68,29%
NEE
31,71%
■ Ja ■ Nee 7 CFO MAGAZINE #227
Als u niet kredietverzekerd bent, wat verwacht u dat de impact is van slechte debiteuren/ creditloss? 36,6%
35
29,6%
30 25
15,5%
20
15,5%
15 10
2,8% 5 0
■ ■ ■ ■ ■
wie nu pas aan kredietverzekeringen denkt, vreest een meerderheid wel geconfronteerd te worden met een dure verzekeringspremie. Als gevolg hiervan primeert nog vaak het risico van wanbetaling op het betalen van de verzekeringspremie. Dat er relatief weinig bereidheid is om de discountpolitiek en de betaalvoorwaarden te herzien, hoeft eigenlijk niet te verwonderen. Zonder kredietverzekering en met de aangegeven beperkte kennis van de kredietwaardigheid van de klanten durven CFO’s terzake geen risico’s te nemen.
Geen impact 0-5% meer verlies aan onbetaalde facturen 5-10% meer verlies aan onbetaalde facturen 10-20% meer verlies aan onbetaalde facturen > 20%
Is deze Corona-crisis een aanleiding om de betaalvoorwaarden te herzien?
Is deze Corona-crisis een aanleiding om de discount politiek te herzien?
Overweeg je om het risico van receivables in te dekken door bijvoorbeeld gebruik te maken van factoring?
16,87% 59,04%
NEE
68,67%
NEE
40,96%
83,13%
NEE
31,33%
■ Ja ■ Nee
■ Ja ■ Nee
Onze onderneming heeft al van veel klanten vragen gekregen voor betalingsuitstel 0 HELEMAAL NIET / 10 VOLLEDIG AKKOORD
Ik verwacht in de toekomst deze vragen nog te krijgen van klanten
■ Ja ■ Nee
Ik ben kredietverzekerd
4
13,25%
38% 40
67,86%
NEE
35
26%
30
26%
JA
25
86,75%
20 15
10%
10 5 0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 0
1 t/m 3
CFO CFO MAGAZINE MAGAZINE #227 8 #225 8
4 t/m 6
7 t/m 10
■ Ja ■ Nee
■ Ja ■ Nee
32,14%
Als ik nu kredietverzekering zou afsluiten Als ik nu kredietverzekering zou afsluiten Mijn onderneming heeft zicht op de impact ben ik bezorgd dat de facturen voor het ben ik bezorgd dat de premie te duur zou op de kredietwaardigheid van zijn klanten afsluiten van de polis niet gedekt zouden zijn zijn
5,2
2,7
4,1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ik ben bezorgd dat schades laattijdig uitbetaald gaan worden
Ik ben bezorgd dat ik mijn premie niet meer zal kunnen betalen
2,9
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0,8
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Als ik nu kredietverzekering zou afsluiten ben ik bezorgd onvoldoende kredietlimieten te krijgen op mijn klanten
3,3
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ik ben bezorgd in de huidige dekking op mijn Ik ben bezorgd in de huidige dekking op mijn Ik ben bezorgd de tijdslijn van mijn polis niet domestic klanten export klanten te kunnen volgen
3,7
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
3,2
1,9
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
FOCUS 6:
DE ORGANISATIE VAN DE FINANCE FUNCTIE Daar kunnen we kort over zijn. De verwachting is dat de digitalisering versnelt. Het blijkt nogmaals dat finance zelden een ‘early adopter’ is van nieuwe technieken en systemen. De crisis dwingt finance echter om de stap te zetten. Dat zal ongetwijfeld leiden tot de herziening en optimalisering van processen, functies en rollen. In de opvolgsurvey zal pas echt blijken wat is blijven hangen.
Kunt u de verschillende systemen die finance gebruikt voldoende remote benaderen?
Kunt u alle essentiële zaken voor de werking van treasury (betalingen bv) remote doen?
8,43%
10,84%
JA
JA
91,57%
■ Ja ■ Nee
89,16%
■ Ja ■ Nee 9 CFO MAGAZINE #227
Verwacht u dat de crisis een blijvend impact zal hebben op de werking van de finance functie?
63,86%
70 60 50
39,76%
36,14%
40
24,10% 30
14,46%
14,46%
20
4,82%
7,23% 1,20%
10 0
■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■
Nee Ja, andere tools Ja,meer gebruik van de cloud Ja,meer telewerken Ja, nieuwe functies Ja, minder medewerkers in finance Ja, meer medewerkers in finance Ja, versnelde digitalisering en gebruik van RPA in finance Ja, nieuwe communicatievormen tussen verschillende afdelingen in de finance functie
Zal de huidige situatie een blijvende impact zal hebben op de werking van de finance functie 59,04%
60 LUDOVIC DEPREZ:
50
36,14% 40 30
18,07% 15,66%
20
8,43%
8,43%
10
“Als je de kredietwaardigheid van je klant niet echt kent, dan is de bereidwilligheid om betalingsuitstel te geven uiteraard niet groot.”
0
■ ■ ■ ■ ■ ■
Ik verwacht van niet Ja, ik verwacht ontslagen in de finance functie Ja, ik verwacht dat we meer zullen blijven telewerken Ja, ik verwacht dat we gaan investeren in cloudoplossingen Ja, ik verwacht dat veel processen zullen worden herzien Overige (geef nadere toelichting)
FRANÇOISE LONGUEVILLE:
“De banken stellen niet noodzakelijk nieuwe eisen, maar ze schieten wakker en maken de kredietnemers attent op de afgesproken verplichtingen. Voorheen waren ze wat lakser.” CFO CFO MAGAZINE MAGAZINE #227 10 #225 10
Heeft uw bedrijf al ‘technische werkloosheid’ ingeroepen voor medewerkers van de finance functie?
6,02% 37,35%
NEE 56,63%
■ Nee ■ Ja, accounting afdeling Ja, treasury afdeling: 0% ■ Ja, controlling afdeling Ja, consolidatie afdeling: 0%
Can your business adapt faster than your customer’s expectations? Supporting your business through COVID-19. Discover how we can help you navigate the disruption, maintain business continuity and build enterprise resilience.
© 2020 EYGM Limited. All Rights Reserved.
ey.com/be
11 CFO MAGAZINE #225