MT 02-2013 by MT MediaGroep

MANAGEMENT TEAM 02 2013

volledig vernieuwd

Maakindustrie top 100 - Interview BAM-Ceo Nico de Vries Special Great Place to Work 2013

April 2013 | Jaargang 35 | Nummer 620 | € 6,95 | mt.nl

trots

made in nl

trots made in nl mt.nl

Analyse Waarom we ons kompas zijn kwijtgeraakt in Nederland Barbara Kellerman van de Harvard Business School: ‘Het| nieuwe 1 Management Team ontwikkelen werken is bullshit’ COLUMNS Tijn Touber, Bas Haring en Freek Vermeulen

LIFE.

DE NIEUWE JAgUAr xF sportBrAkE

vANAF â&#x201A;Ź 54.780,-

Wat uw passie ook is, de nieuwe Jaguar XF Sportbrake heeft de perfecte balans tussen schoonheid en gebruiksgemak. Met zijn combinatie van sportieve luxe en veelzijdig laadvermogen levert hij zowel verfijning als prestatie. Dus of u nu naar de bergen, het strand, het park of naar kantoor gaat - de nieuwe XF Sportbrake is net zo levenslustig als u. Leverbaar als 2.2 liter diesel of 3.0 liter V6 diesel Standaard 8-traps automaat en intelligent Stop/Start systeem Energielabelâ&#x20AC;&#x201A;

WWW.JAgUAr.NL

BALANCED.

HOW A LI V E ARE YOU?

5,1-6,2 L/100 KM. CO2: 135-163 G/KM. Leasen vanaf â&#x201A;Ź 990,- o.b.v. Full Operational Lease, 48 maanden, 20.000 km p.j, excl. 21% btw en brandstof. Jaguar Financial Services. Wijzigingen voorbehouden.

Draag e steent e bi tegen kinderkanker

Koop voor € 5,- een steent e en bouw mee aan het Prinses Máxima Centrum Sinds kort ben ik voorman van KiKabouw.nl en daar ben ik erg trots op. Omdat ik mee mag helpen het grootste kinderkankercentrum van Europa te bouwen. Het Prinses Máxima Centrum.

steentjes u koopt, hoe groter uw naam op deze bijzondere muur zal verschijnen. Ook doet u automatisch mee aan een speciale loterij. Ieder steentje heeft een uniek nummer en u maakt kans op een van de vele prijzen.

Kinderen met kanker de beste zorg geven zodat er nog meer kinderen genezen. Dat is de reden van de bouw van het Prinses Máxima Centrum.

Genoeg reden om snel in actie te komen! Koop steentjes op www.kikabouw.nl Alvast heel erg bedankt voor uw steun.

Nu wordt 75% van de kinderen beter en wij willen dat dit 95% wordt. Dat moet ons gaan lukken!

Frans Bauer

Om de bouw voor elkaar te krijgen, is veel geld nodig. Vandaar dat KiKa deze grote actie is gestart waarmee iedereen zijn steentje kan bijdragen aan de bouw.

P.S.: In de App Store en bij Google Play kunt u ook de speciale kikabouw App downloaden.

Een steentje kost maar € 5,- en dan komt uw naam op de Wall of Name in het Prinses Máxima Centrum. Hoe meer

Dominique Haijtema

edit

Trots en sch a amte

un je trots zijn op een resultaat waarvoor je maar deels verantwoordelijk bent? Zoals op deze vernieuwde uitgave van MT. Daar ben ik zeer trots op, terwijl het aan een heel team van fotografen, medewerkers, ontwerpers en schrijvers te danken is dat het resultaat er wat mij betreft mag zijn. Of is het terecht je te schamen Nederlands te zijn, terwijl je daar zelf weinig voor hebt gedaan? De afgelopen weken schaamde ik me geregeld voor de manier waarop wij in Nederland omgaan met falende bestuurders. We plaatsen ze eerst ongevraagd op een voetstuk en als ze vervolgens onvolmaakt blijken te zijn, branden we ze tot de grond toe af. In Management Team willen we managers niet op een voetstuk plaatsen, maar hen ook niet afbranden. Het is duidelijk dat je als bestuurder verantwoordelijk bent en wordt gehouden voor de bedrijfsresultaten, maar dat doet niemand in zijn eentje. Het helpt ook niet als we weinig tolerantie tonen voor fouten en blijkbaar niet willen accepteren dat het (bedrijfs-)leven minder maakbaar is dan we wellicht dachten. Ik hou er niet van anderen te veroordelen, zeker niet vanaf de zijlijn. Het is een belangrijke zo niet de belangrijkste taak van de journalistiek om een onderzoekende, nieuwsgierige blik te bewaren. Om feiten en meningen van elkaar te scheiden en te proberen het echte –veelal complexe – verhaal te vertellen. Laten zien wat er beter of anders kan. Te verrassen in plaats van te veroordelen. Niet op zoek gaan naar zondebokken omdat we geen zin hebben ons eigen gedrag onder de loep te nemen. Ik wil liever zelf het goede voorbeeld geven dan anderen de maat te nemen. Daarvoor ben je tenslotte wel zelf volstrekt verantwoordelijk.

Ik hou er niet van anderen te veroordelen, zeker niet vanaf de zijlijn

Dominique Haijtema

Hoofdredacteur

P.S. We zijn benieuwd naar jullie mening over de vernieuwde MT. Complimenten zijn welkom op dominique@mt.nl

ontwikkelen | MANAGEMENT TEAM 5

inhoud

trots

made in nl

Ontwikkelen

ontdekken

4 - editorial

13 - in beeld

8 - zoem

14 - eureka

9 - MET DANK AAN

15 - buiten de deur

Dominique Haijtema over trots en schaamte

De laatste buzzwords nader verklaard door de Hypewatcher van MT

De medewerkers aan dit nummer

9 - COLOFON 10 - HOLLANDS GLORIE

Standbouwer Gielissen verovert de wereld

16 - boeken

Wat staat er in de nieuwste Menno Lanting en Al Gore?

6 MANAGEMENT TEAM

Belangrijke managementlessen van het witte doek

Wetenschappelijk bewezen: de waarde van het old boys network

Column E.J. Van Rossen over de onvermijdelijke heisessie

16 - de natuurlijke leider

Van macht ga je eerder dood, zeggen Mark van Vugt en Max Wildschut

17 - bas harinG

â&#x20AC;&#x2DC;s Lands bekendste filosoof heeft zijn hoop gevestigd op de gemiddelde manager

19 - leve de maakindustrie

De sector die Nederland op de been houdt

20 - met dank aan de export

Het succes van de maakindustrie verklaard

23 - top-100

De 100 best presterende MKB-maakbedrijven van Nederland

27 - maakindustrie in beeld

Binnenkijken bij De Kooiman Groep, een van de grotere scheepbouwers in Nederland

32 - een pallet is een pallet

Pallets tellen is moeilijk, leren we bij de Faber Halbertsma Groep

ontspannen 37 - freek vermeulen

Een LOI-cursus strategie van docent London Business School

38 - waar is het kompaS?

48 - interview: nico de vries

De ceo van BAM, ‘huisbouwer’ van Nederland, over de strijd om fatsoen

53 - WERELdLeIDER

Rob Bruins Slot vraagt zich af waarom wij zo op de korte termijn zijn gericht

Interview met Rockwool-ceo Eelco van Heel. ‘Ik heb volledig overzicht’

42 -jeroen heijdra

Ben Tiggelaar ontmoet Harvard-prof Barbara Kellerman. ‘Empowerment is bullshit!’

Hoe een Dura Vermeer-directeur de klant ontdekt

45 - zalando

Wat is het geheim van de Duitse e-commerce-reus?

46 - super met gehandicapten

Hoe verstandelijk gehandicapten een buurtsupermarkt draaiende houden

54 - barbara kellerman

57 - special: great place to work

Wat maakt dat een werkgever een fijne baas is?

63 - alle winnaars op een rij

Great Places to Work, klein en groot, met interviews met de drie winnaars

77 - tijn touber

Waarom genialiteit vooral schuilt in het nietsdoen

78 - gezondheid

Melchior Meijer over de laatste stand van zaken in de gezondheidszorg

79 - reizen

Yoga en surfen in Portugal

80 - hebben

Een zwart/witcamera voor € 6.800, wie wil dat nou niet?

81 - auto

Een Range Rover zonder bling

82 - Bob de manager

Bob plant een spoedoverlegje

MANAGEMENT TEAM 7

zoem

MT EVENTS 25 april

MT500 Het jaarlijkse congres ‘The Value Edition’ van MT is hét inspirerend evenement voor zakelijk Nederland. Locatie Amsterdam ArenA Prijs € 499 Meer info mt500.nl

28 mei

Marshall Goldsmith De eerste in een serie van vier internationale managementautoriteiten over het leiderschap van de toekomst. Locatie Nyenrode Business Universiteit Prijs € 1.295 Meer info mt.nl/events

25 t/m 28 juni

Remco Claassen

Nieuwe vorm van marketing, geënt op social media. Invloedrijke Twitteraars (meestal bekende Nederlanders) krijgen betaald om bepaalde boodschappen rond te sturen. ‘Heb net mijn haar gewassen met Merk X, wat een goddelijk spul is dat toch!’ Bij een eerste proef kon 500 euro per tweet worden verdiend door BN’ers die er 300.000 volgers op na houden. Of het ook op Facebook kan werken, wordt op dit moment nog onderzocht. Omroeporganisaties en sportclubs ruiken een businessmodelletje; zij zullen vast en zeker provisie vragen.

Jomo

Jomo staat voor joy of missing out, en is de tegenhanger van fomo: fear of missing out. Het laatste slaat op mensen die alle tweets van de 24.576 mensen die ze op twitter volgen proberen te lezen, bang zijn iets te missen van hun 2.800 Facebookcontacten en tegelijkertijd nu.nl, NRC, BNR en de politieradio aan hebben staan. Dat was cool in 2012; nu is jomo cool. De jomo-mensen laten de fomo-mensen waar ze zijn (namelijk: op weg naar een gesloten inrichting), trekken de stekker uit de mediastroom en consumeren informatie vooral op ‘need to know’-basis.

Serverhugger

In de Brave New World van cloud computing is het de bedoeling dat een bedrijf zijn computerservers wegdoet. Opslag- en rekencapaciteit en software worden immers online ingehuurd. De ICT-manager die nog een beetje napruttelt, omdat zijn servers nog niet zijn afgeschreven, is natuurlijk achterlijk ouderwets. De nieuwe wereld danst buiten rond in het optimistische zonlicht van de cloud computing, maar in zijn donker keldertje zit de serverhugger in een innige omhelzing met zijn hardware – de stakker!

QR-porno

In het Arnhemse Modez-hotel zijn QR-codes verwerkt op de muren en het beddengoed. De bezoeker die de codes scant, krijgt sensuele foto’s te zien op zijn of haar mobiel. ‘Een spannende kamer die u uren kan bezighouden’, aldus het hotel. Modez is het vorig jaar geopende ‘mode/design-hotel’ waarmee Arnhem zich als kunststad afficheert. De QR-kamer is als kunstproject opgezet, maar heeft zeker commercieel potentieel. Cafés met grappige quotes of een sportquiz aan de muur, via QR te ontsluiten, verzin het maar.

Tekst: Hypewatcher

‘ ‘De essentie van leiderschap’, uitgelegd in 34 uur. Met een gemiddelde van 9,5 al jaren de best beoordeeld masterclass van Focus Conferences. Locatie Hotel Carlton De Brug, Mierlo Prijs € 2.995 Meer info mt.nl/events

Influencer marketing

nice to meet! www.woudschoten.nl

Woudenbergseweg 54 3707 HX Zeist

T 0343 - 492 492 F 0343 - 492 444

E info@woudschoten.nl I www.woudschoten.nl

Colofon

met dank aan

Rob Bruins Slot

Historicus en programma maker Rob Bruins Slot schreef het artikel over het korte termijndenken in Nederland

‘Ik heb niet letterlijk in beeld willen brengen hoe een pallet in elkaar wordt gezet of een schip wordt gebouwd, maar vooral gefocust op details uit dat proces. Meer een sferische weergave. Met het ingaan op de kleine dingen wil ik voor de kijker ruimte over laten voor eigen interpretatie. Ik wil in mijn fotografie vragen oproepen zonder ze zelf te beantwoorden.’

studio 100%

‘Het valt me op dat we in Nederland steeds meer incidentenpolitiek en –journalistiek bedrijven, aan symptoombestrijding doen, maar de lange termijn uit het oog verliezen. We staren ons blind op de verkeerde dingen. We jagen nu op de graaibestuurders, maar toezichthouders hadden een gebrek aan visie op lange termijn moeten voorkomen.’

duco de vries

fotografeerde de maakindustrie in Nederland

‘Inspiratie halen wij uit bepaalde stijlen, filmische beelden of architectuur. Voor de restyling van Management Team waren dat bijvoorbeeld Mad Men, een Eames stoel, vintage logo’s en retrokleuren. Een mix van zakelijk en eigentijds, van klassiek en hip. Een authentieke beeldtaal passend bij de doelgroep.’

Management Team is een uitgave van MT Mediagroep, Paul van Vlissingenstraat 10e, 1096 BK Amsterdam Management Team verschijnt maandelijks en vormt een belangrijke informatiebron voor meer dan 245.000 zakelijke beslissers in Nederland. Een abonnement op Management Team is gratis voor leidinggevenden in bedrijven met tien of meer werknemers, na eenmalige betaling van €49.- inschrijvingskosten (incl. btw). Een regulier jaarabonnement kost €89,-. Wilt u meer informatie over een abonnement of een adreswijziging doorgeven, surf naar www.mt.nl

Redactie@mt.nl - Telefoon: 020 262 07 01 creatief directeur: Ewald Smits Hoofdredactie: Dominique Haijtema Coordinator gidsen en specials: Peter van Lonkhuyzen Redactie: Peter Boerman (eindredacteur), Mariska Habets, Rob van Leeuwen, Kunieke Luth, Astrid Terpstra (redactie-assistente), Arjan Zweers Basisontwerp en art-direction: Studio 100% Frederike Evenblij & Alexandra de Vries productie: colorscan BV, Voorhout - www.colorscan.nl Fotografie: Merlijn Doomernik, Jorn van Eck, Maartje Geels, Jaqceline de Haas, Moon Jansen, Duco de Vries Illustraties: Esther Aarts Aan dit nummer werkten mee: Rob Bruins Slot, Philip Bueters, Rozemarijn Dols, Bas Haring, Rob Hartgers, Jeroen Heijdra, Linda Huijsmans, Monique Jansse, Melchior Meijer, Marjolein Niestadt, E.J. van Rossen, Ben Tiggelaar, Tijn Touber, Freek Vermeulen, Hans Verstraaten, Mark van Vugt, Max Wildschut Uitgever: Berend Jan Veldkamp Sales: sales@mt.nl - Telefoon: 020 262 07 00, Marjolein de Bruijn, Maarten de Haan, Silvana Naipal, Sharief Niamut, Stefan Smit, Erik Touwslager, Wilma Wijdoogen Marketing: marketing@mt.nl - Telefoon: 020 262 07 25, Nanne Castelijns, José van den Haak, Boris Scheepers (marketingmanager), Florien Smits (online) Advertentie-aanlevering: aanleveren voor print conform aanleverspecificaties www.mediakit.mt.nl Druk: Roto Smeets Weert

Informatie voor de abonnees Meer informatie over een abonnement: mt.nl/abonneren. Opzeggen of een adreswijziging? Mail dan uw (oude en nieuwe) gegevens naar service@mtmediagroep.nl.

Privacy

MT MediaGroep BV, uitgever van Management Team, legt van haar abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening, gegevens vast. Deze gegevens worden gebruikt ter uitvoering van de overeenkomst en om abonnees en klanten te informeren over relevante producten en diensten van MT MediaGroep BV. De gegevens kunnen ook worden gebruikt door zorgvuldig geselecteerde organisaties om klanten te informeren over relevante aanbiedingen betreffende producten en diensten. Als u op deze informatie geen prijs stelt, dan kunt u dit schriftelijk doorgeven aan: MT MediaGroep BV, t.a.v. klantenservice, Paul van Vlissingenstraat 10e, 1096 BK Amsterdam.

Frederike Evenblij en Alexandra de Vries zijn verantwoordelijk voor de vormgeving van MT

MANAGEMENT TEAM 9

tekst Rob van Leeuwen

10 MANAGEMENT TEAM | ontwikkelen

BMW Museum M端nchen

hollands glorie

gielissen

Het Eindhovense Gielissen levert interieurs en beursstands van Duitsland tot Dubai.

e grijze haren van Bart Wigman (57) helpen hem bij het zakendoen over de grens. ‘Als een jonge jongen met een potentiële klant in het Midden-Oosten of Korea afspreekt, heeft dat minder effect.’ Wigman is sinds 1984 directeur van interieuren standbouwer Gielissen. In 1994 promoveerde hij tot eigenaar van het bedrijf door de aandelen van moederbedrijf The Melville Group over te nemen. Van de huidige 70 miljoen euro jaaromzet komt tweederde uit het buitenland, via uiteenlopende landen als Dubai, Duitsland, Amerika en dus ook Zuid-Korea. Gielissen voert opdrachten uit van enkele duizenden euro’s tot orders met een waarde van meerdere miljoenen. Het bedrijf was bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de taxfree-zone op Schiphol. ‘Dat was de grootste interieuropdracht die ooit is vergeven, voor een waarde van 20 miljoen gulden.’ In dezelfde orde van grootte zitten opdrachten voor het BMW-museum in München en Ferrari World in Abu Dhabi. Over de grens worden voornamelijk stands gebouwd, de tak interieurbouw is het meest actief in Nederland. Zo werkt Gielissen op dit moment aan de binnenkant van het nieuwe Rijksmuseum, die op 13 april officieel wordt geopend door Koningin Beatrix. Wigman: ‘Wij zijn verantwoordelijk voor alles, behalve de onderdelen waarmee kunst wordt geëtaleerd. Het is een mooie opdracht, die ook weer zorgt voor

opdrachten in het buitenland. Ik merkte het in Qatar, waar ze bezig zijn met een natuurhistorisch museum. Het geeft hen het gevoel dat we vaker iets van soortgelijk niveau hebben gedaan.’ Gielissen heeft meerdere kantoren in Nederland, maar daarnaast ook vestigingen in Atlanta, Stuttgart, Hannover, Lier (België) en Abu Dhabi. Dat laatste kantoor werd in 2008 geopend, Gielissen maakte er onder andere de twee attracties voor het in 2010 geopende Ferrari World. Wigman: ‘In Europa worden niet meer zoveel grote projecten opgezet, in het Midden-Oosten wel. En wat daar het voordeel is: als een sjeik vindt dat het moet gebeuren, gebeurt het ook.’

altijd wel iets

De volgende buitenlandse stap wordt waarschijnlijk in Frankrijk gezet, zegt Wigman. ‘Daar heeft één bedrijf bijna een monopolie. Klanten vinden dat natuurlijk niet leuk. Dat biedt kansen voor ons. We gaan daar hetzelfde te werk als in andere landen: we proberen Franse mensen aan ons te binden. Anders wordt het niks.’ Als Wigman naar het Midden-Oosten vliegt, is zijn agenda vaak nog leeg. ‘Ik ga met opzet een hele week, om flexibiliteit te creëren. Als ik op zaterdag naar Qatar vlieg, heb ik de woensdag ervoor nog geen enkele afspraak staan, op donderdag een lijstje met eventuele contacten binnen en ben ik uiteindelijk de hele week druk met bijeenkomsten. Dat zou in Europa ondenkbaar zijn.’ Net zo ondenkbaar zijn de barrières die in het buitenland voorbij komen voor Gielissen. Wigman vertelt bijvoorbeeld over een recente opdracht in Saoedi-Arabië die bijna in de soep liep. ‘We wilden materiaal brengen vanuit Dubai, maar we kwamen de grens niet over. De douane in het Midden-Oosten heeft soms de neiging om vrachten om volstrekt onduidelijke redenen tegen te houden. Een lokale partij heeft vervolgens alsnog iets gebouwd in Saoedi-Arabië.’ En zo is er overal wel iets. In Chili kreeg Gielissen te maken met tenten die verdwenen na een storm, in Rusland zijn complete vrachtwagens verdwenen. ‘Dat soort risico’s probeer je vooraf in te schatten en op te vangen, al moet je accepteren dat je er soms geen invloed op hebt.’

ontwikkelen | MANAGEMENT TEAM 11

boeken

Menno Lanting, De slimme organisatie, Business Contact, € 24,95

Al Gore, Onze toekomst, Het Spectrum, € 29,95

Ruim drie jaar na de verschijning van The inconvenient truth waarmee hij iedereen met de neus op de klimaatfeiten drukte (en daarmee de Nobelprijs binnensleepte) komt Al Gore met nieuwe antwoorden op grote vragen. De voormalige vicepresident onder Bill Clinton stelde zichzelf de vraag: ‘Welke krachten veranderen onze wereld?’ Hij interviewde, las en discussieerde met toonaangevende deskundigen uit vele vakgebieden en kwam tot zes grote krachten die onze wereld drastisch op zijn kop zetten. Het klimaat is er daar natuurlijk een van,

Stevige pil

Topvrouw

Sheryl Sandberg, Lean in Lev., € 19,95

12 MANAGEMENT TEAM | ontwikkelen

Sheryl Sandberg (1969) trad in 2012 als eerste vrouw toe tot de raad van bestuur van Facebook. Daarvoor werkte ze onder meer bij Google en het Amerikaanse ministerie van Financiën. Ze is dus een ervaringsdeskundige als het gaat om de topvrouwenzaak. Waarom zit zij daar wel, maar haken veel van haar vrouwelijke klasgenoten en collega’s onderwijl af? Dat komt enerzijds door de vrouwen zelf, schrijft ze. Die willen altijd maar aardig gevonden worden, twijfelen op cruciale momenten aan hun capaciteiten en aarzelen om hun

ting maakte een fysieke en een virtuele reis langs vele bedrijven en sprak met ceo’s over die digitale revolutie. Zo leren we bijvoorbeeld dat op het hoofdkantoor van Evernote geen vaste telefoon te vinden is. ‘Die techniek is 100 jaar oud, er zijn slimmere manieren om met elkaar te communiceren’, vindt ceo Phil Libin. Ook wordt zo min mogelijk gemaild: ‘Ik heb liever dat mensen elkaar fysiek opzoeken… in je eentje ben je zelden innovatief.’ De conclusie? Wie succesvol wil blijven, moet een slimmere organisatie worden, aldus Lanting.

naast mondialisering, het internet, genetische manipulatie, overbevolking en de verschuivende machtsverhoudingen in de wereld. Hij is kritisch over de manier waarop zijn eigen land de wereld probeert te regeren. Toch concludeert hij dat Amerika, mits het bereid is zijn eigen zwakheden onder ogen te zien, als enige land goed in staat zal zijn ons allemaal door de hoge golven van de crisis te loodsen. Onze toekomst is een stevige pil boordevol informatie, theorie, en interessante gedachten die in elk geval prikkelen tot nadenken.

hand op te steken als er iets gevraagd wordt. Anderzijds is het ook de praktijk die weerbarstig is, stelt de Facebook-coo. Nieuw is het onderwerp zeker niet, maar Lean In is toch het lezen waard doordat Sandberg haar ideeën en ervaringen op een openhartige en leesbare manier opschrijft. Het is geen zelfhulpboek geworden of een autobiografie, maar vooral een pleidooi voor mannen en vrouwen ‘to lean In’. Dat betekent ambitieus zijn en streven naar een wereld waarin het aantal mannen en vrouwen in de top gelijker verdeeld is.

Tekst Linda Huijsmans

Uitgemaild

In het laatste deel van zijn trilogie over digitalisering, leiderschap en organisatie gaat Menno Lanting in op wat de technologische revolutie kan betekenen voor organisaties. Zijn belangrijkste conclusie; de digitale revolutie is veel meer dan een mogelijkheid je oude werk comfortabeler uit te voeren. Het toont de noodzaak om het werk volstrekt anders aan te pakken. Werk 3.0 noemt hij dat. De toekomst is volgens hem aan de micromultinationals: kleine netwerkorganisaties die miljoenen aan omzet kunnen halen met een paar mensen op de loonlijst. Lan-

in beeld

provocatie als aanmoediging

n de film The King’s Speech zien we het succes van de onconventionele stemcoach Lionel Logue. Hij coacht koning Albert George, door familie Bertie genoemd, bij het hanteren van zijn spraakprobleem. Lionel is meester in het spel van provocatie en aanmoediging en weet daarmee het onmogelijke mogelijk te maken. Direct bij het eerste ongemakkelijke contact, waarbij Bertie afstandelijk en kil reageert, creëert Lionel de juiste voorwaarden en sfeer door voor te stellen informeel met elkaar om te gaan. “In here, it’s better if we are equals”. Ook durft hij Bertie met humor aan te spreken op zijn onhandige poging een sigaret op te steken. “My castle, my rules” zegt Lionel later, waardoor hij duidelijk maakt wat nodig is om de behandeling te laten slagen. Na zijn eerste poging iets meer te weten te komen over zijn persoonlijke geschiedenis, reageert Bertie driftig en sterk afkeurend. Lionel durft dit te benoemen zonder zich beledigd of geïntimideerd te tonen. Uiteindelijk gaat hij met Lionel in zee met de voorwaarde dat geen persoonlijke zaken worden besproken. Lionel maakt duidelijk dat het spraakprobleem dan alleen aan de oppervlakte wordt behandeld, maar toont zich flexibel door met deze voorwaarde in te stemmen. In het begin doen zij alleen maar ontspanningsoefeningen, zingen en zwaaien en wordt geoefend met tongbrekers. Er zijn nog niet veel vorderingen gemaakt, maar Bertie is losser, meer ontvankelijk en begint zelfs enig plezier te krijgen in de behandeling. Lionel krijgt echter pas goed greep op het stotterprobleem als hij merkt dat Bertie zonder stotteren spreekt als hij kwaad wordt en vloekt. Het stotteren wordt gerelateerd aan onderdrukte agressie, misschien is er sprake van rivaliteit naar zijn broer David en boosheid naar de vader. Lionel daagt hem vervolgens uit in de beslotenheid van de kamer vrijelijk te vloeken en te tieren. Dit doet Bertie zichtbaar goed; de scheldwoor den stromen krachtig en vloeiend uit zijn mond. De relatie wordt op de proef gesteld als blijkt dat de coach geen officiële diploma’s heeft. Bij de voorbereiding op de kroning in Westminster Abbey probeert Lionel zich nog te verdedigen, maar het helpt niet. Dan wordt het tijd voor de meesterzet van de coach. Hij gaat op de troon zitten en provoceert Bertie. Bertie gebiedt hem direct van de troon af te komen. “I don’t care how many royal arseholes have sat in this chair, why should I listen to you?” In de kerk weergalmen dan de woorden van Bertie “Be-

cause I have a right to be heard, I have a voice!” Lionel stemt zacht maar overtuigend in: “Yes you do. You have such perseverance, Bertie, you’re the bravest man I know. And you’ll make a bloody good king!” Bertie realiseert zich dan pas echt goed welke krachten Lionel bij hem kan losmaken. Als een dirigent met opperste concentratie en toewijding sleept Lionel de koning uiteinde lijk prachtig door zijn eerste oorlogsspeech heen. Maar dit heeft Lionel alleen kunnen realiseren door vast te houden aan zijn eigen principes, lef en humor te tonen en vertrouw en op te bouwen. Hij weet welke weerstand hij moet aanpakken en welke hij moet accepteren om verder te kunnen. Maar het allerbelangrijkste, hij ziet waar de innerlijke kracht van Bertie schuilt en weet deze op oncon ventionele wijze te ontsluiten door Bertie te tergen en voor zichzelf te laten opkomen. Managementgoeroe Kets de Vries heeft de interessante opvatting dat als wij zicht willen krijgen op iemands kernthema, dat wij het volgende goed moeten onderzoeken: “What makes him or her glad, mad, bad and sad?“. Als we dit eenmaal goed voor ogen hebben, dan kunnen wij gaan uitdagen, aanmoedi gen en onvermoede krachten aanboren.

Coach, psycholoog en auteur Rozemarijn Dols bespreekt maandelijks films die lessen voor persoonlijke ontwikkeling bevatten. www.filmencoaching.nl

ontwikkelen | MANAGEMENT TEAM 13

eureka

Leve het old boys network Half slapende toezichthouders die voor vijf keer per jaar vergaderen een fortuin ontvangen. Dat is maar al te vaak het beeld van Nederlandse commissariaten. Ten onrechte, want het netwerk is juist heel waardevol, blijkt uit het promotieonderzoek van Michiel Wolfswinkel, in het dagelijks leven cfo van Qurius, maar nergens commissaris.

Wat heeft u onderzocht?

Michiel Wolfswinkel

‘In een vorige functie wilde ik ooit een enorm IT- project optuigen. Dat was zo groot, dat ik ook langs de Raad van Commissarissen moest. Eén van hen zei dat in zijn andere bedrijf net een groot IT-project aan het ontsporen was. Hij gaf zoveel nuttige tips, handreikingen en contacten vanuit zijn eigen netwerk, dat het een voordeel bleek dat hij meer commissariaten bekleedde. Deze persoonlijke ervaring stond haaks op de dominante opvatting in de wetenschap en in de politiek dat een zogenaamde busy board per definitie leidt tot slecht toezicht en dús bestreden moet worden.’

Maar dat is N=1, daarvoor krijgt u nooit uw titel… ‘Het was wel het startpunt van mijn onderzoek. Ik heb op mijn zolderkamer zelf een dataset gemaakt, met daarin over de laatste 12 jaar alle commissarissen van alle beursgenoteerde bedrijven. Op die dataset heb ik vervolgens verschillende ratio’s losgelaten. Ik keek naar aantallen commissariaten per persoon en zaken als aantallen multi-commissarissen per RvC en die weer gekoppeld aan verschillende risico’s. Zo heb ik tientallen analyses gemaakt.’

En wat bleek? ‘Dat – onwetenschappelijk geformuleerd – het hebben van multi-commissarissen in een RvC een positief effect heeft op de risicoprofielen van die bedrijven. Het netwerk van die commissarissen heeft een significant toegevoegde waarde voor de onderneming. Dat zie je onder

14 MANAGEMENT TEAM | ontwikkelen

andere terug in de beurskoers. Maar er was nog iets opvallends. Zo blijken bankiers die in de RvC zitting nemen ook een duidelijk effect te hebben op de performance van een bedrijf. Zij blijken – omdat ze vrijwel altijd het belang van de bank behartigen en niet direct dat van de onderneming – iets anders gericht. Een bankier verlaagt het risico, maar dat gaat ten koste van de aandeelhoudersrendementen.’

Het maximum van vijf commissariaten is dus onzin? ‘Ja. Ik kan niet zeggen waar het optimum ligt. Maar de grens van vijf is volstrekt arbitrair. Dat hadden er ook drie of zeven kunnen zijn. Veel beter zou het zijn om geen beperking te stellen aan het aantal, maar eisen te stellen aan sectorkennis, vakkennis, persoonlijkheid. Dat is veel belangrijker voor de kwaliteit van de commissaris. En doordat het takenpakket verandert, zit de agenda van een commissaris nog veel voller dan het cliché wil. Er zit een grens aan, maar die kunnen ze het best zelf bepalen. Nu lijkt de wetgeving toch vooral ingegeven door afgunst.’

Er gelden momenteel toch al ‘kwaliteits eisen’ voor commissarissen? ‘Dat geldt alleen voor de financiële functies. Maar die eisen zijn flinterdun. Zelfs jij zou je kwalificeren, alleen al omdat je over financiële zaken schrijft.’

Tekst Arjan Zweers

buiten de deur

in de bezinningshut

aar kun je nou het beste nadenken over de toekomst van het bedrijf? Niet op het bedrijf zelf natuurlijk. Nee, de halfjaarlijkse heisessie wordt zonder uitzondering buiten de deur gepland. Waar precies, is in de weken voorafgaand aan deze baldadige dag nog onduidelijk. Na wat speurwerk door de officemanager blijkt een uit glas, gegalvaniseerd metaal en Zweeds hout opgetrokken paviljoen op de Utrechtse Heuvelrug de perfecte plek. Wat heeft u aan? Een Dockers chino met linnen riem, makkelijke schoenen, een streepjesoverhemd met contrasterende bies aan de binnenzijde van het boord en daaroverheen een vrijetijdstrui met jachthavenembleem, die in de loop van de dag desgewenst los om de schouders kan worden geslagen. En om nog eens extra te onderstrepen hoe weinig formeel het er vandaag aan toe zal gaan, is het scheerapparaat deze ochtend ongebruikt in de la blijven liggen. De enige vrouw in het gezelschap heeft uit pure zenuwen vanochtend langer voor de spiegel gestaan dan normaal, om uiteindelijk acte de présence te geven in een jeans met vernuftige taille-oplossing, metallic kontzakapplicatie en een allesbehalve toevallige Peak Performance fleece. De geboekte bezinningshut blijkt een feest der herkenning: er staan flipovers, er liggen stiften, vezelrijke koeken en de koffie zit in de theekan. Niets kan een vruchtbaar samenzijn nog in de weg staan. En o ja, het functieniveau telt vandaag niet. Ieders mening is evenveel waard. Het programma begint lekker abstract. Waar gaan we heen? Waar laten we kansen liggen? En als we over drie jaar de voorpagina van de krant zouden halen, wat zou dan de kop zijn? Heerlijke oefeningen, waarbij op de flipover al snel tekeningen ver schijnen van elkaar overlappende, aardappel vormige cirkels, die middels een wirwar van pijlen met een vage belofte aan de onderzijde van het vel worden verbonden.

Na her en der nog wat uitroeptekens te hebben geplaatst, is het tijd voor een lunch bestaande uit pompoensoep, oerbrood, boerenkaas en dun gesneden vleeswaren. Hierna zijn tien minuten ingelast om telefonisch te ontspannen en de mensen op kantoor even de stuipen op het lijf te jagen. Het middagprogramma onder leiding van die ene collega die wél iets heeft voorbereid, bestaat uit een dwingende oefening in leiderschap: ‘Jan, jouw afdeling dreigt Q1 beneden target af te sluiten, aiaiai (gelach van de anderen), hoe zorg jij er samen met je mensen voor dat er in Q2 weer maximaal geplust wordt?’ Jan hangt z’n trui even over de stoel. Nadat iedereen er in deze volkomen veilige omgeving ongenadig van langs heeft gekregen, kan er worden geborreld. Geen half uur, zoals gepland, maar bijna twee uur. Waardoor, zoals gewoonlijk, de echte uitdaging van deze dag is hoe de politiefuik te omzeilen.

E.J. van Rossen is creatief directeur/partner van TBWA en komt zelf ook weleens buiten de deur.

ontwikkelen | MANAGEMENT TEAM 15

De natuurlijke leider

Macht maakt AS o ciaal

‘Een dictatuur zou makkelijker zijn’, zei oud-president George W. Bush ooit. Het is waar: met macht kun je vaak sneller doelen realiseren. Steeds meer onderzoek wijst er echter op dat macht eerder een vloek is dan een zegen.

Mark van Vugt is hoogleraar Psychologie aan de Vrije Universiteit en onderzoeker aan de Universiteit van Oxford. Max Wildschut is psycholoog en expert op het gebied van menselijk gedrag in organisaties. Zij zijn de oprichters van het Nederlands Instituut voor Management en Evolutionaire Psychologie (NIMEP).

16 MANAGEMENT TEAM | ontwikkelen

Wilt u een leider zijn die enthousiast en gemotiveerd wordt gevolgd door uw mensen? Dan is macht vooral een handicap. Uiteraard kunt u leren leven met deze handicap en ondanks alles gezag ontwikkelen bij mede werkers. Dit gaat echter niet vanzelf. Ons menselijk instinct heeft in deze situatie een voorkeur voor dwang en egoïsme. Leiderschap ontwikkelen terwijl u macht heeft vergt een serieuze menselijke en morele inspanning. Het is wel de moeite waard omdat macht vijf bijzonder belangrijke nadelen kent. We zetten deze even op een rij:

E op hun voorhoofd te schijven op een manier dat een ander de letter kan lezen. Mensen die zichzelf machtig voelden schreven de E echter niet in spiegelbeeld, maar op een manier die alleen voor zichzelf leesbaar was en niet voor de ander. Dit toont hoe macht ons empathiesysteem uitschakelt. En laat empathie nou een voorwaarde zijn voor effectief leiderschap. U kunt anderen alleen leiden als u zich in hen kunt verplaatsen. Macht maakt dat eerder onwaarschijnlijk.

#1. Macht maakt egoïstisch In een wetenschappelijk experiment werkten studenten in groepjes van drie aan een paper. In elk groepje werd een student willekeurig aangewezen om de prestaties van de andere twee te beoordelen en zo de hoogte van hun beloning te bepalen. Hiermee werd een machtsverschil gecreëerd dat veel lijkt op hoe we in organisaties samenwerken. Tijdens het werken kregen de studenten een schaal koekjes als versnapering. Wat bleek: de (willekeurig) aangewezen leider at meer koekjes, at vaker met zijn mond open en maakte meer rotzooi dan de andere twee. Conclusie: macht maakt mensen egoïstisch en asociaal. Deze eigenschappen diskwalifi ceren iemand als leider.

In een andere variant van voorgaand onderzoek werd mensen gevraagd te gokken op de uitkomst van een worp met een dobbelsteen. De deelnemers mochten als ze wilden ook zelf de dobbelsteen gooien. De deelnemers die zich machtig voelden wilden veel vaker zelf de dobbelsteen gooien, alsof zij zelf de uitkomst van de worp konden beïnvloeden. Ook deze bevinding wordt door veel ander onderzoek bevestigd: gevoelens van macht doen je gevoelens van controle over gebeurtenissen toenemen, vaak naar irrealistische niveaus. De gevolgen hiervan kunnen desastreus zijn. Vele oorlogen, maar ook de huidige bankencrisis, zijn gedeeltelijk te verklaren vanuit de zelfoverschatting van machthebbers.

#2. Macht maakt blind voor de gevoelens van anderen

#4. Mensen vinden u minder aardig als u de macht heeft

In onderzoek wordt vaak het gevoel van macht gemanipuleerd door deelnemers zich voor te laten stellen hoe het is om heel machtig te zijn of zich in te leven in een machtig persoon. Vervolgens wordt gekeken hoe zij reageren op situaties. In één zo’n experiment werd deelnemers gevraagd een

In een experiment dat we aan de Vrije Universiteit uitvoerden werd het gedrag van studenten en een professor zorgvuldig geregistreerd. Wat bleek: studenten die de professor beoordeelden als iemand met veel aanzien en gezag, spiegelden de professor vaker in haar mimiek dan de studenten die

#3. Macht maakt overmoedig

Bas Haring

column haar als krachtig en dominant zagen. Dit zogeheten ‘spiegelen’ is een sterke indicatie van een positieve relatie. Het is ook een vorm van natuurlijk volgerschap. Als u machtig lijkt nemen mensen niet meer snel iets van u aan, ze zijn gewoon bang voor u. Dat is gehoorzamen en iets wezenlijk anders dan volgen. Dit maakt dominante individuen meestal ook zulke slechte leraren.

#5. De machtigen sterven jonger Iedereen wil macht, maar niemand vindt het leuk als anderen macht over hen hebben. Als je macht hebt zijn er daarom altijd mensen die zich er tegen verzetten (zelfs al gebruik je het niet) of die de macht willen afpakken. Macht is gevaarlijk en dit eist zijn tol. In een studie van de wereldleiders van de 20ste eeuw blijkt dat dictators en autoritaire leiders significant korter leven dan democratische leiders. Ook de geestelijke gezondheid lijdt onder macht. Dictators lijden vaker aan paranoia en andere psychiatrische aan doeningen dan democratische leiders. Macht hebben en behouden is een stressvolle bezigheid die een wissel trekt op onze lichamelijke en geestelijke gezondheid. Het honorarium voor deze rubriek is geschonken aan het WNF ter bescherming van zeldzame diersoorten op aarde.

Het sha m poo-effect

k heb nooit eerder iets in een managementblad geschre ven. Ik weet eigenlijk niet eens precies wat management is, of wat managers zijn. Ik heb er wel ideeën over. Of hoop. Een vriend van mij is een min of meer bekend cabaretier die bijschnabbelt met reclamespotjes. In de auto hoor ik hem regelmatig shampoo aanprijzen: ‘Met ACME-sham poo blijft uw haar langer schoon. Deze week voor slechts 7 euro 95.’ Vorige week sprak ik hem met een stel andere vrienden in een café, en hij vertelde lachend over zijn baantje: ‘Zo’n spotje kost me een half uur en levert me 300 euro op.’ Iedereen reageerde een beetje jaloers, maar ik twijfelde. ‘Is het geen onzin dan? Dat van die shampoo?’ ‘Dat weet ik niet’, reageerde mijn vriend. ‘Maar dat is toch niet mijn verantwoordelijkheid? Ik ben slechts een spreekbuis. Ik zeg mijn ding en ben weer weg.’ ‘Maar je bent bekend. Mensen herkennen je stem, dat geeft autoriteit. Misschien kopen mensen die shampoo vanwege jou, en misschien is het eigenlijk goedkope rotshampoo. Dan hou je mensen voor de gek en is hun koop gedrag een beetje jouw schuld.’ ‘Nou, zo zie ik dat niet hoor. Ik doe gewoon een spotje.’ ‘Maar als jij gewoon je dingetje doet, dan kan iedereen dat zeggen. De geluidstechnicus, het reclamebureau, de shampooproducent. Wie is er dan wél verantwoordelijk?’ We kwamen er niet uit, maar ik hoop dat uiteindelijk ie mand zich verantwoordelijk voelt, en ik veronderstel dat die persoon een zogenaamde manager is. Ik hoop dat het kenmerkende onderscheid tussen een manager en een bijschnabbelende cabaretier een gevoel van bewustzijn is. Managers schijnen mensen te zijn die de touwtjes in handen hebben. Effect hebben, aansturen. Dat zal alle maal wel, maar ik hoop vooral dat een manager iemand is die wéét wat hij of zij doet.

Bas Haring is filosoof, hoogleraar en schrijver. Hij verbaast zich elke maand over de wereld van management.

ontwikkelen | MANAGEMENT TEAM 17

Hallo... is daar iemand?

Alles over Werken Nieuwe St캐l en hoe u dat te gelde maakt Vraag het gratis boekje aan op:

www.mt.nl/werkennieuwest캐l

leve De

nederlandse

maak industrie

Jarenlang werd het einde voorspeld van de Nederlandse maakindustrie. Nu blijkt het juist de motor achter het herstel, met haar sterke exportpositie en innovatiedrift.

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 19

madeâ&#x20AC;&#x2030;in holland De maakindustrie

Het onderschatte succes van de maakindustrie De Nederlandse maakindustrie is niet altijd even zichtbaar, maar vormt nog steeds de kurk waar de economie nog steeds op drijft. Het is haar innovatiedrang, internationale oriĂŤntatie en onderscheidend vermogen dat het economisch herstel inluidt. Tijd voor rehabilitatie.

20 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

maakindustrie top 100

de industriële export bovendien jaarlijks met 7,5 procent. Samen met de chemische industrie voorkomt de maakindustrie een nog ergere recessie.

Hidden Champions

Ze hebben hun imago niet altijd mee, de blue collar-werkers in de Nederlandse maakindustrie. We associëren het al gauw met: vieze handen, lage lonen. Gedoemd om verloren te gaan in de mondiale concurrentieslag, vooral met China. Maar schijn bedriegt. Want de Nederlandse maak industrie lééft, bijna als nooit tevoren. Weliswaar halveerde sinds 1970 het aandeel van de industrie in de Nederlandse economie tot zo’n 14 procent van het BBP, de bedrijfstak is wel goed voor 54 procent van alle directe exporten. Ter vergelijking: de commerciële dienstverlening – met ruim 50 procent de grootste sector in onze economie - komt niet verder dan 7 procent. Tussen 2003 en 2010 groeide

MBCF (Mazars Berenschot Corporate Finance) bracht voor MT de 100 best presterende MKB-maakbedrijven in Nederland in kaart, met een omzet tot een half miljard euro. Het gaat om B2B-bedrijven met een Nederlandse moederonderneming, of bedrijven van wie een substantiëel deel van de omzet in Nederland wordt geproduceerd. Al deze ondernemingen zijn beoordeeld op vier factoren: hun omzet, omzetgroei, EBITDA en hun return on invested capital. Het levert een lijst op met veel ‘hidden champions’: grote bedrijven, wier naam niet bij iedereen een belletje zal doen rinkelen, maar die in relatieve anonimiteit behoren tot de top van de wereld, of in elk geval: hún wereld. Veel scheepsbouwers, en bedrijven in de offshore-industrie, sectoren waar Nederland van oudsher sterk is. ‘Opvallend is ook dat vier van de tien best presterende bedrijven een rol kennen voor private equity’, zegt Hein Stoops, onderzoeker bij MBCF. ‘Voor de hele top-100 is dat 25 procent. Veel hoger dan voor de rest van de BV Nederland.’ Tekenend, vindt Stoops. ‘Zulke investeerders stappen bij voorkeur in bij bedrijven die goed gemanaged worden en een sterke focus op een product of markt hebben en daarin onderscheidend vermogen hebben opgebouwd. Vaak is er sprake van een management buy-out of buy-in, zodat het management en ondernemingsbelang aan elkaar gekoppeld worden.’

Geen bulk

Volgens Stoops ligt de kracht van de toppers in de lijst in de combinatie van de juiste omvang, kennisintensiteit en een nichebenadering. De Nederlandse kampioenen zijn niet van de bulk, maar voegen veel waarde toe door hun kennis en hoogwaardig technologische producten en processen. Dit blijkt ook uit hun gemiddeld hoge rendement op het geïnvesteerd vermogen. Stoops: ‘Deze bedrijven zijn vaak zeer gespeciali-

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 21

maakindustrie top 100

Top- 10

Philips 22.579.000 Akzo Nobel 15.697.000 ASML 5.651.035 NXP 3.006.762 SBM OffShore 2.355.840 Aalberts Industries 1.937.419 Hunter Douglas 1.920.149 Stork 1.636.495 ASMI 1.634.334 VDL 1.574.805

seerd, kennen een hoge engineering-factor in hun eindproduct. Dat maakt verplaatsing van hun productie ook veel minder voor de hand liggend dan veel mensen denken.’ Tegelijkertijd schuilt daar ook het gevaar, zegt Stoops. ‘Het tekort aan goedopgeleide technici is een reëel gevaar voor het succes van de maakindustrie. Nu al zeggen veel bedrijven moeite te hebben goede mensen aan te trekken.’ Zulke technici zijn niet alleen key voor de maakindustrie zelf. Want innovatie in de sector is van wezenlijk belang voor de hele Nederlandse economie. Elke 1 miljoen euro gespendeerd aan industriële R&D levert niet alleen 8 directe onderzoeksbanen op, maar ook nog eens 24 banen in de industriële productie en 24 banen bij toeleveranciers. De bonus vinden we bij de 32 banen in de aanpalende dienstverlening die het geld oplevert. Die maakindustrie is daarmee niet alleen veel succesvoller dan we vaak denken, maar ook veel belangrijker.

De 10 grootste industriële concerns van Nederland (met hun omzet in 2011) kenden een gemiddelde jaarlijkse groei van 3,2%, een EBIT van 6,3% en een rendement op geïnvesteerd vermogen van 8,6%. Dat is aanmerkelijk minder dan de top-100 MKBbedrijven, die een gemiddelde groei van 4,5%, een EBIT van 7,0% en een ROIC van 11,1% kenden.

DE INDUSTRIE WINT WEER AAN BELANG…

… VOORAL DANKZIJ DE EXPORT

1200 1000 800 600 400 200 0

1970

1975

1980

1985

1990

2000

2005

2010

Omvang industrie (toegevoegde waarde, index 1970=100) (Linker-as) Omvang economie (index 1970=100) (Linker-as) Aandeel industrie (excl. water/energie) (Rechter-as)

30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

iljard euro m 110 99 88 77 66 55 44 33 22 11 0

Na jarenlange daling is de afgelopen jaren weer een (kleine) opleving te zien in het relatieve belang van de industrie voor de Nederlandse economie. Bron: ING

22 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

1996 I

2011 IV

In 15 jaar tijd wist de maakindustrie zijn export bijna te verdrievoudigen. Ging 15 jaar geleden 80 procent daarvan naar EU-landen, nu is dat nog maar 74 procent. Bron: CBS

De Top-100

De Nederlandse maakindustrie leeft als nooit tevoren. Deze 100 MKB-bedrijven, met een omzet tot een half miljard euro, presteren het best op omzet, groei, marge en rendement op geïnvesteerd vermogen, blijkt uit onderzoek van Mazars Berenschot Corporate Finance.

Rank

bedrijfsnaam

beschrijving

OMZET

Huisman Equipment Holding B.V.

Ontwerpt en vervaardigt zware bouwmachines voor offshore-bedrijven.

407.422.000

Shipyard de Hoop

Ontwerpt en bouwt schepen.

138.703.699

Verder International

Leverancier van diverse pompsoorten en technisch dienstverlener.

180.000.000

Frames

Ontwikkelt en produceert proces- en controlesystemen voor de internationale olie-en gasindustrie.

131.729.000

SIF Groep

Fabricage van en de handel in pijpen, pijpconstructies en componenten voor de offshore windturbineparken.

183.876.682

Lely Industries

Vervaardiging en verkoop van landbouwmachines, automatische voedingssystemen en melkrobotsystemen.

300.214.000

VEKA Shipbuilding

Bouwen van schepen en andere vaartuigen alsmede onderhoud daaraan.

251.151.000

Food Procesing systems

Ontwerpen en produceren van machines voor onder andere de gevogelte- en zeedierenindustrie.

315.246.000

Prodrive

Ontwerpen en produceren van elektronica en diensten met toegevoegde waarde aan OEM’s en ODM’s.

81.811.748

Muelink en Grol

Produceert rookgas- en/of ventilatiesystemen.

179.313.000

MPS Red Meat Slaughtering

Ontwikkelt, installeert en stelt in bedrijf de slachtlijnen voor varkens, runderen, kalveren en schapen.

97.930.000

Wassenburg

Ontwikkelt en produceert machines en hulpmiddelen voor de reiniging en desinfectie van flexibele endoscopen.

26.942.816

Hyva

Ontwikkelt en produceert componenten voor de bedrijfsvoertuigen-industrie.

485.889.000

Kendrion

Ontwikkelt en produceert elektromagnetische componenten voor de industrie.

267.900.000

BE Semiconductor Industries

Fabrikant en leverancier van halfgeleiders voor de halfgeleiders- en electronica-industrie.

326.927.000

Andus Group

Produceert onder andere staalconstructies en bewerkt metaal.

198.341.000

7 8

15 16

EBIT omzet ROIC groei

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 23

Rank

bedrijfsnaam

beschrijving

omzet

Stork Prints

Actief in de textiel and graphics printing markt, met o.a. digitale printsystemen.

192.173.000

Vekoma Rides

Producent van achtbanen.

78.631.000

Terberg-Benschop

Produceert terminal-, yard- en RoRo-trekkers, railwegvoertuigen, wissellaadbakvervoerders en rangeervoertuigen.

122.660.000

Cordstrap

Ontwikkelt, produceert en verkoopt lading vastzet systemen.

77.296.000

IPN Holding

Ontwikkelt en produceert verpakkingssystemen.

33.056.000

Ridder Drive Systems

Ontwikkelt en produceert elektromechanische aandrijfsystemen voor de agrarische sector.

28.208.574

DMN Machinefabriek Noordwykerhout B.V.

Ontwikkelt en produceert doseersluizen en wisselkleppen voor de stortgoedindustrie.

29.705.000

Oerlemans Packaging

Gespecialiseerd op het gebied van LDPE- en HDPE-verpakkingen en folie.

91.182.000

Central Industry Group

Verstrekken van industriële goederen en diensten aan de internationale scheepsbouw markt.

138.301.000

SAS/Brastec

Ontwikkelt en produceert apparatuur en uitrustingen voor de offshore olie- en gasmarkt.

54.926.217

Machinefabriek Dinnissen

Biedt oplossingen en innovaties voor complete processen, systeemintegraties of standaard producten.

26.076.000

VAFInstruments

Productie en leverancier van meetintrumentatie en flowcontrol.

23.106.080

Heinen & Hopman Engineering

Specialist van onder andere maritieme airconditioning, centrale verwarming, mechanische ventilatie en sanitaire systemen.

149.923.000

Scheepswerf ‘De Donge’

Exploitatie van een scheepswerf.

42.250.000

Hydratec

Hydratec Industries N.V. is een groep van industriële bedrijven met eigen productietechnieken.

84.190.000

Addit

Produceert precisieplaatwerkdelen en -produkten, modules, systemen, apparaten en machines voor OEM.

27.159.000

MCi (Mirror Controls International)

Ontwikkelt en produceert ‘’high quality glass actuators and powerfold actuators’’.

104.131.000

Nedap

Fabrikant van intelligente technologische oplossingen voor o.a. energie en veiligheid.

152.345.000

Scheepswerf Gebroeders Kooiman

Scheepsbouwer, variërend van nieuwbouw tot aanpassingen en reparaties.

36.920.000

Loparex

Fabrikant van siliconen release liners.

312.811.000

Stork Food & Dairy Systems

Ontwikkelt en produceert geïntegreerde verwerking en afvullijnen voor o.a. voeding-en farmaceutische industrie.

69.561.000

22 23 24 25 26 27 28 29

33 34 35 36 37

24 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

EBIT omzet ROIC groei

Rank

bedrijfsnaam

beschrijving

omzet

Goudsche Machinefabriek

Ontwerpen en produceren van machines en alle soorten metaalwerken/onderdelen daarvan, gericht op de processing industry

38.461.667

Tosec

Specialist in plaatbewerking.

26.951.667

Presswood

Produceert houtvezelpalletten en Preswood Palletboxen van karton.

37.207.368

Trioliet

Ontwikkelt, produceert en verkoopt machines en systemen voor het voeren van rundvee op veebedrijven.

56.665.000

Scheepswerf Ferus Smit

Bouwt vrachtschepen, bulkers, tankers en toegewijde purpose schepen, tot ongeveer 30.000 ton aan draagvermogen.

80.961.000

HSV

Produceert verpakkingen, isolatiedelen, technische vormdelen, behuizingen en constructieve vormdelen.

17.012.000

100

Hitec Power Protection

Ontwikkelt turn-key oplossingen voor het levering van ononderbroken stroom aan kritische processen.

89.504.000

Thomas Regout

Produceert telescopische geleiders voor kantoor-en industriële markt en venster inrichting systemen.

48.733.000

Solidpack

Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van papier en karton

48.504.000

Metaalperswerk Bons en Evers

Producent van warmpersdelen.

43.833.863

Van Houtum

Produceert hygiënepapier en innovatieve oplossingen voor een betere toilethygiëne met uitzonderlijke milieuprestaties.

55.416.000

Koninklijke Lankhorst-Euronete

Levert touwen, industriële garens, netten, zeilen producten en gerecycled plastic.

174.473.000

Neways Electronics International

Vervaardiging van elektronische componenten voor onder andere telecommunicatie.

283.900.000

Applikon Biotechnology

25.615.810

Selo

34.233.000

Doedijns

67.473.000

Fontijne Grotnes

34.330.000

Syndus

43.901.000

Kivo Plastic Verpakkingen

91.280.634

147.118.000

49.462.500

Sterling Fluid Systems

275.400.000

NTS

111.247.000

55.798.000

42 43 44

47 48 49 50

51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

Roto GL Group

Snelcore

EBIT omzet ROIC groei

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 25

Rank 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

bedrijfsnaam Gatsometer

Voor een 足 volledige onderzoeks足 verantwoording en alle profielen: mt.nl/maak100

omzet

EBIT omzet ROIC groei

23.486.000

62.625.000

23.940.896

90.050.000

Orga

31.122.000

Hordijk

87.502.000

Plasticon

90.089.000

Znd Draad

88.308.000

De Kinkelder

44.046.667

Brabant Alucast

166.504.000

Nedfast

434.867.000

63.786.000

222.731.889

22.562.000

112.681.000

67.197.000

162.292.000

85.778.000

166.827.000

Polyplastic

32.420.809

ICE-PVE / Dieseko

45.837.000

267.688.000

Lovink Technocast

39.672.000

H2 Graphic Board

136.832.000

Schoeller Arca Systems Services

432.749.000

MGG

65.879.000

100

Bronswerk Heat Transfer

64.754.000

Van Halteren Metaal

25.512.000

Viwi Industries

36.091.000

Amsterdam Metallized Products

19.104.000

Rollepaal

21.003.000

Supertape

48.403.000

Hittech Multin

42.780.000

Wijma Kampen

74.207.000

Helvoet

61.381.000

Nooteboom

83.623.000

100

Hollandia

89.737.000

Nedstaal

42.083.000

100

MPS4U

29.649.000

Ploeger Oxbo Nedcard Kaak Groep

Rademaker Faber Halbertsma Drukkerij J.G. de Vries Buhold Mercon Steel Structures Crown van Gelder Voortman Steel Group Boal

Synbra

26 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

De bestuurders van deze Maak100 zijn ook aanwezig op het MT500-event, op 25 april in de Amsterdam ArenA. Kijk op mt500.nl voor tickets en programma.

MAAKINDUSTRIE 100 Fotografie Duco de Vries

nr.35

Schepen bouwen, dat kunnen we in Nederland nog steeds als de beste. Rinus Kooiman, vierde generatie bij De Kooiman Groep: ‘Je moet doen waarin je kunt excelleren.’

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 27

issers- en binnenschepen, duw- en sleepboten, ontwerp, nieuwbouw en reparatie: bij De Kooiman Groep doen ze het allemaal. Eind vorig jaar klaarde het Zwijndrechtse bedrijf de grootste klus in zijn bijna 130-jarige historie: de oplevering van de 130 meter lange en 22 meter brede multifunctionele grindhopperzuiger Reimerswaal. En ook nu is de orderportefeuille nog goed gevuld. ‘We mogen niet klagen’, zegt Kooiman. Zijn geheim? ‘Wij zijn zuinig op onze mensen. Zij zijn de dragers van onze kennis. Wij moeten aantrekkelijk blijven voor hen, maar zij ook voor ons. We moeten het samen doen.’

28 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

MAAKINDUSTRIE IN BEELD

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 29

et een omzet van zo’n 37 miljoen, een groei van 2,3 procent en marge van ruim 13 procent staat Scheepswerf Gebroeders Kooiman op plek 35 in de Maakindustrie 100. Met onder meer Shipyard De Hoop (#2), VEKA Shipbuilding (#7) en Scheepswerf ‘De Donge’ (#30) is het bepaald niet de enige scheepbouwer in de lijst. Het heeft een wat ouderwets imago, de scheepsbouw. In werkelijkheid is er weinig meer hightech, zegt Rinus Kooiman. ‘Doordat wij hier ook een ontwerpbureau hebben, kan een boot van begin tot eind binnen een half jaar klaar zijn. En die bouwen wij helemaal overdekt. Daarmee zijn we zo’n beetje de enige in Nederland.’

30 MANAGEMENT TEAM | ontdekken

MAAKINDUSTRIE IN BEELD

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 31

Tekst Rob van Leeuwen Fotografie Duco de Vries

32 MANAGEMENT TEAM | ondekken

‘Ik word altijd kriegel als mensen zeggen dat de maakindustrie uit Nederland verdwijnt’ Faber Halbertsma Groep, nummer 74 op de lijst van Nederlandse maakindustriebedrijven, produceert jaarlijks 18 miljoen houten pallets. Dat kan niet in China, zegt directeur Ingrid Faber: ‘We moeten zitten waar het gebeurt.’

et is bloedheet in een van de kamers die onderdeel uitmaakt van het kantoor van Pasec, een productielocatie van de Faber Halbertsma Groep (FHG). Ingrid Faber, derde generatie binnen de Nederlands marktleider in pallets, en sinds 2006 directeur, zet snel een raam open. Ze legt uit waar die overdaad aan warmte vandaan komt: ‘Ze stoken hier op hout van pallets.’ Helemaal achteraan het negen hectare tellende bedrijfsterrein in Westmalle, in de buurt van Antwerpen, staat een gigantische verbrandingsoven. In de ruimte waar de oven zich bevindt ruikt het heerlijk, alsof je door een nat dennenbos loopt. Maar het sprookje eindigt hier voor het gebruikte hout: de verbrandingsoven betekent het warme uiteinde van de houten pallets, waarvan FHG er jaarlijks 18 miljoen produceert 3,5 miljoen stuks door Pasec. Als ze niet meer gerepareerd kunnen worden, gaan ze de vermaler in, die het hout verpulvert tot kleine stukjes. Een magneet verwijdert het metaal, waarna de gefilterde houtsnippers naar de oven worden vervoerd. De

energie die door de verbranding vrijkomt wordt gebruikt om nieuw hout te drogen in een van de vier droogovens, of om de panden en fabriekshallen te verwarmen. Overgebleven houtkrullen worden aan andere bedrijven geleverd en als materiaal gebruikt voor spaanplaten, stalbedekking, in konijnenhokken en als korrels voor CV-ketels. Faber: ‘Daardoor hebben we nauwelijks afvalstromen.’

Robotarmen Het begin van de levenscyclus van een pallet bevindt zich aan de andere kant van het terrein, in de fabriekshallen van Pasec. Het bedrijf heeft meerdere productielijnen, die staan uitgestald in ruim opgezette, hol klinkende hallen waar Faber nauwelijks boven het lawaai van de vele machines uitkomt. Op haar zwarte pumps loopt ze van machine naar machine, gehuld in een felgeel veiligheidshesje en met een opvallende plastic veiligheidsbril voor haar ogen. Later tijdens de rondleiding zegt ze lachend: ‘In Nederland willen ze ook altijd dat ik veiligheidsschoenen

draag. Dan antwoord ik: hebben jullie geen veiligheidspumps?’ Aan een van de besturingspanelen van een machine hangt een poster van een knappe vrouw, waarschijnlijk door een van de werknemers uit een tijdschrift gescheurd. Inderdaad, aan deze productielijn werken alleen mannen. Verderop werken medewerkers aan de reparatie van pallets. Een van hen trekt wat losse spaanders van een oude pallet en zaagt een kapotte plank weg, die hij vervolgens vervangt. De plank gaat richting het afval, de pallet kan weer naar een klant. Faber: ‘Nu is ie weer bruikbaar ook al ziet hij er niet meer zo goed uit. Maar dat hoeft ook niet, hè.’ De nieuwste productielijn van pallets, sinds een jaar live, is eigenlijk niet voor pottenkijkers bedoeld. Hier vindt de robotisering van de palletproductie plaats: twee volautomatische robotarmen zorgen dat er nog maar drie mensen nodig zijn om het proces te begeleiden.

Weersinvloeden De fotograaf mag de robots niet op de foto zetten, want voor je het weet

ontdekken | MANAGEMENT TEAM 33