INSTRUMENTY
GARNEK LUB POKÓJ Udu od kobiet Igbo Tekst: Patrycja Napierała | Zdjęcie: Yevhen Svatovsky
Przypuszczalnie instrument powstał przypadkowo, kiedy to pewien gospodarz wytwarzając doniczkę nieoczekiwanie uderzył w jej boczną część wybijając w nim dziurę. W ten sposób odkrył sporo pięknych dźwięków, jakie można wydobyć z takiej doniczki. I tak powstało udu. Udu jest afrykańskim instrumentem stworzonym przez plemiona nigeryjskie Igbo, które zamieszkują region w południowo-wschodniej Nigerii. W ich języku „udu” oznacza garnek lub pokój. Ten niezwykły instrument ma też wiele innych nazw w zależności od obszarów plemiennych i ceremonii, w których jest używany. Oprócz znanej nazwy udu można również spotkać się z nazwą Abangmbre (garnek do gry) czy Kim Kim. Jak powstają udu Bardzo ważny jest sposób, w jaki udu powstają. Otóż, instrument ten mógł być wytwarzany wyłącznie przez kobiety z plemienia Igbo. Według tradycji mężczyźni nie mogli zajmować się garncarstwem, gdyż wykonywanie tego zawodu mogłoby uczynić ich bezpłodnymi. Glina używana do produkcji udu była zbierana przez kobiety w tajnych, świętych miejscach, w których obecność mężczyzn uznawana była za poważne naruszenie. W owych miejscach kobiety musiały składać ofiary żeńskim bóstwom cerami-
ki. Kiedy garncarki osiągały pewien poziom biegłości w swoim rzemiośle, główny kustosz nadawał im status, który polegał na symbolizowaniu kostki u nogi przez cienki łańcuszek wykonany z naturalnych włókien. Po tym ceremoniale, garncarki musiały nosić go do końca swoich dni. No dobrze, tak mówi tradycja. Jednakże mówi się również, że jest to po prostu sprytna sztuczka kobiet Igbo, aby przestraszyć mężczyzn. W rzeczywistości ceramika była bardzo dochodowym interesem wśród plemienia Igbo. Nie tylko instrument Gliniane garnki oprócz funkcji instrumentu muzycznego wykorzystywane są do wielu różnych celów. Służą do poboru wody, gotowania, przechowywania wina, wykorzystywane są jako naczynia do mycia dłoni, do magazynowania zboża i innej żywności uprawnej. Można je znaleźć na wysokich drzewach, ponieważ stanowią gniazda ptaków lub wieśniacy umieszczają je na drzewach, aby zbierać miód. Większe udu pełnią rolę lodówek, wychładzających wodę, w cieniach wysokich drzew. Wykorzystuje się je również do odprawiania wszelkich rytuałów. Niezależnie od tego, czy kobiety celowo prowadziły interesy dla siebie, czy nie, sprzedaż puli była z pewnością dla nich wielkim źródłem dochodu. Poprawiała ich moc i status społeczny. Niestety, ta 1/2018 (9) Magazyn FOLK24 29