Helder

APRIL 2015

HELDER Man of vrouw?

Persvrijheid Onbekend Gezond

Boeken Winkels HoogSensitief De Kroket

Gebroeders De Witt Antibiotica ressistent?

Veertig jaar bij ABN AMBRO

VOORWOORD Beste lezer, Tussen het gehaast, getinder en geërger door vergeet je weleens om even stil te staan en te denken: waar ben ik nu eigenlijk mee bezig? Ondanks het feit dat zo’n stilstamoment over het algemeen als tijdverspilling wordt gezien, is het eigenlijk heel belangrijk om zo’n komma serieus te nemen. Zie je, die komma staat er namelijk niet voor niets; tussen gehaast, getinder en geërger. Ook ‘en’ is maar een manier om bezigheden losstaand van elkaar te verbinden.

Laatst stond ik samen met een redactiegenoot in een verslobberde wijk met grijze flats, een grasveld zonder gras en een verklede piraat - met wapens en al - tegenover me. Opeens begon mijn redactiegenoot hartelijk te lachen. “Soms denk ik bij mezelf: hoe ben ik hier nu weer terecht gekomen”, zei hij. Eerst vroeg ik me af wat hij bedoelde, ik vond het de meest doodnormale zaak van de wereld. Troosteloze flats had ik wel eerder gezien, piraten ook, gewoon nooit eerder in die combinatie. Het doel was bereikt: de komma stond er, ik dacht na bij wat ik deed. En dat maakte het opeens een stuk leuker.

Het karakter van dit tijdschrift is de naam opzich: niets meer en niets minder.

Het is juist die komma tussen hoofdletter en punt, waardoor de zin net iets begrijpelijker wordt en fijner leest. De redactie doet haar best om ingewikkelde en ongewone zaken voor jou, de lezer, leuk, interessant en vooral duidelijk te maken. Soms zelfs om een leuk iets ingewikkeld te maken. Een kroket, bijvoorbeeld. Zodat je even stilstaat en nadenkt over wat je leest. Niet te lang: de vragen die in je opkomen proberen wij net zo snel weer te beantwoorden. Op een heldere manier.

Elysa van der Ven Hoofdredacteur

2 - naam

2

INHOUD 4-5

Nieuwsoverzicht

6-7

Onbekend Gezond

8-9

Persvrijheid

10-11

Man of Vrouw?

12-13

De Gebroeders De Witt

14-15

Stemmen, Maar Geen Idee Waarom

16-17

Veertig Jaar ABN Ambro

18-19

Kevin Cools, Grafisch Ontwerper

20-21

Aardbebingen in Groningen

22-23

De Kroket

24-25

Boekenwinkels

26-27

Wist je Dat...

28-29

Uber

30-31

Antibiotica

32-33

Sisha Pen

34-36

Hoogsensitief

37

Tips van de Redactie

38

Nieuwsgierige apen en smartphones

39

Colofon

naam- 3

3

NIEUWSOVERZICHT Door Rory Jonkergouw

De afgelopen maand zat vol met heet nieuws en grote gebeurtenissen. Maar omdat je nou eenmaal niet alles bij kunt houden, hebben wij ’t belangrijkste nog eens voor je op een rijtje gezet!

Zonsverduistering

Al een week stonden alle weermannen en sterrenkundigen op scherp, en op vrijdag 20 maart was het dan eindelijk zover: een zonsverduistering! Bij helder weer zouden we in Nederland goed kunnen zien hoe de maan voor de zon zou schuiven. Er was alleen één probleem: Toen de zonsverduistering rond 10.30 uur op z’n hoogtepunt was, hing er boven bijna het hele land een dik wolkendek en konden we er dus niets van zien. Anticlimax!

Teevendeal

Misschien wel het belangrijkste nieuws op politiek gebied kwam van (inmiddels oud-)politici Fred Teeven en Ivo Opstelten. Teeven had 15 jaar geleden, toen hij nog officier van justitie was, een miljoenendeal gesloten met een topcrimineel. Recent dook het bonnetje daarvan op en bleek dat de staatssecretaris had gelogen over het bedrag dat de crimineel destijds had gekregen. Reden voor hem en Opstelten om op te stappen.

Wolf Gespot

Jawel, de wolf is terug in Nederland! Althans, dat was-ie, heel even maar. Een paar weken geleden stak een wolf de grens tussen Duitsland en Nederland over en verkende de bossen in het noorden en oosten van het land. Inmiddels lijkt hij echter weer terug te zijn bij onze oosterburen.

Verkiezingen

Heb jij ook gestemd op woensdag 18 maart? Toen waren namelijk de verkiezingen voor de Provinciale Staten en de waterschappen. Grootste partij bij de verkiezingen werd de VVD. Dat betekent dat ze in de komende jaren een flink aandeel hebben in de beslissingen die bij Provinciale Staten worden gemaakt en in de keuze voor de leden van de Eerste Kamer.

Studentenprotesten

Deze maand gingen de studentenprotesten bij de Universiteit van Amsterdam verder. De protesterende studenten, die achtereenvolgens het Bungenhuis en het Maagdenhuis ( onderdelen van de universiteit) bezetten, eisten onder andere meer inspraak in het bestuur van de school. Een aantal ontevreden docenten voegden zich bij hen. De UvA heeft inmiddels in een brief laten weten dat ze de protestanten tegemoetkomen.

Treinmishandelingen

In de afgelopen maand zijn er meerdere incidenten geweest waarbij NS-medewerkers zijn mishandeld.

Onder andere in Hoofddorp en in Helmond moesten conducteurs het ontgelden. Verontwaardigde collega’s voerden daarop proestacties om aandacht te vragen voor het toenemende geweld tegen spoormedewerkers. Machinisten hebben op een vrijdagochtend met zijn allen tegelijk de claxons van hun treinen aangezet en op Rotterdam Centraal legden spoormedewerkers in de avondspits het werk neer, waardoor het treinverkeer een tijdje stillag.

Terror-oehoe

Purmerend heeft last van een agressieve uil. Het beest valt voorbijgangers lastig en zorgt zodoende voor veel onrust. Inmiddels heeft hij de bijnaam “terror-oehoe” gekregen en zijn er allerlei ludieke acties rondom hem georganiseerd. Zo presenteerden Mattie en Wietze, twee dj’s van radiozender Q-Music, hun ochtendshow live vanuit Purmerend. Ze zonden de Oehoe 25 uit: een lijst van 25 liedjes waarin ‘oehoe’ wordt gezongen. Er zijn pogingen gedaan om de uil te vangen, maar tot nog toe zonder succes..

Helikoptercrash

In Mali zijn op dinsdag 17 maart twee Nederlandse militairen om het leven gekomen toen hun helikopter neerstortte. Op de vrijdag erna kwamen hun lichamen aan op de militaire vliegbasis in Eindhoven.

Na een militair ceremonieel werden ze overgedragen aan de familie.

Zuurgooier

Een Nederlandse man die ervan werd verdacht dat hij een schoonmaakster in een Antwerpse supermarkt zwaar had verwond door zuur in haar gezicht te gooien, heeft zijn daad bekend. Eerder gaf hij al toe dat hij de keten waartoe de supermarkt behoort had afgeperst, maar zweeg hij over de zuuraanval. Nu heeft hij dus toch bekend.

5

ONBEKEND GEZOND

Door: Elisa van der Ven

KOKOSOLIE

WAT? Kokosolie. Een kleur- en geurloos goedje dat in eerste instantie niet vloeibaar is, zals de meeste oliën.

Waarom

gezond?

Kokosolie bevat weinig calorieën en is op hogere temperatuur te verhitten dan andere oliën (zoals olijf- en zonnebloemolie). Daarnaast is het ook veel langer houbaar door sterke aanwezigheid van plantaardige vetten. In tropische landen, zoals Azië noemen ze de kokospalm de ‘tree of life’.

Maar nee, echt.

Waarom gezond?

Kokosolie bestaat voor ongeveer de helft uit laurinezuur. Dat is een verzadigd vetzuur. Slecht, zou je zeggen, want volgens het voedingscentrum zorgt verzadigd vet voor ongunstige gezondheidseffecten. Waarom is dit dan een uitzondering?

Ten eerste heeft laurinezuur een bacteriedodende en virusvernietigende werking. Dat komt doordat het lichaam laurinezuur omzet in een goedje genaamd monolaurine, dat de buitenkant van bepaalde virussen (zoals ringworm, diverse schimmelinfecties en zelfs HIV) afbreekt. Het wil dus niet zeggen dat dit de ziektes volledig geneest, maar de weerstand van het lichaam gaat er in ieder geval van op vooruit.

Nog niet overtuigd? Heel begrijpelijk. Dat verzadigd vet cholesterol verhoogt, klopt inderdaad.

Maar dat hoeft niet altijd slecht te zijn. Zo is er een verschil tussen LDL- en HDL-cholesterol. LDLcholesterol verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. HDL daarentegen staat er bekend om de kans op ziektes juist te verlagen. De stof verwijdert het slechte cholesterol uit het lichaam. Kokosvet zorgt ervoor dat het percentage HDL cholesterol in je lichaam toeneemt. Vandaar dat dit een gezond vet is.

6

Als je dan nóg twijfelt: moedermelk bestaat voor 30% uit laurinezuur. En zoals we allemaal weten, hebben baby’s moedermelk nodig om gezond te worden en te blijven.

Waarvoor?

Dat het goed is voor je, is allemaal leuk en aardig.

Maar waarvoor gebruik je kokosolie eigenlijk?

Nou, wat je je beter af kunt vragen is: waarvoor niet?

Het eerste wat in je opkomt is natuurlijk dat je ermee kunt koken. Maar naast dat het een gezondere variant is van olijf- of zonnebloemolie, is kokosolie ook goed voor huid en haar. In de landen waar kokospalmen groeien, gebruiken mensen het spul als shampoo. Het is geurloos, dus zo ver zouden we misschien niet gaan in onze westerse samenleving. Maar waarom tientallen euro’s per jaar uitgeven aan haarmaskers als je een puur natuurlijk goedje al in huis hebt?

Door de natuurlijke vetten gaat kokosolie ook droogte van je huid tegen en het werkt antibacterieel. Als je last van acne hebt, moet je wel oppassen: olie kan de poriën verstoppen. Monolaurine – zoals eerder genoemd – versterkt de beschermende laag van de huid, in plaats van deze te vernietigen, zoals veel zeepproducten doen. Soms je dagcrème inwisselen voor kokosolie is dus hartstikke gezond.

AZIJN

Wat?

Azijn. Heeft van zichzelf een sterke geur en bevat net als kokosolie geen kleurstoffen. Tenminste, als je de meest ‘witte’ variant neemt (ongekleurd natuurazijn). Azijn is een mengsel van azijnzuur en water.

Waarom gezond?

Azijn stimuleert de afbraak van vetten. Door het zure goedje is er meer zuur actief in de maag, waardoor er meer gal ontstaat en dat zorgt ervoor dat vet in eten beter wordt afgebroken. Doordat bacteriën en schimmels worden verwijderd, verbetert het immuunsysteem, waardoor je energie toeneemt.

Ook bevat azijn een PH-waarde van over het algemeen 2,0. Die kan de PH-waarde in het lichaam herstellen (bij een gezond mens ligt deze rond de 5 á 6). Wanneer er dus een schimmelinfectie ontstaat, kan azijn de PH-waarde weer in balans brengen.

Waarvoor?

Vooral candida is een belangrijke veroorzaker van schimmelinfecties. We hebben het dan over een infectie in de maag/darmen, de geslachtsdelen of zelfs ‘gewoon’ zwemmerseczeem. Al deze kwaaltjes zijn te behandelen met azijn. Belangrijk bij azijn is dat de in- en opname gedoseerd worden: zo werkt een eetlepel per dag wanneer het gaat om een hardnekkige schimmel en werkt een voetenbadje met water en een beetje azijn goed om voetschimmel te bestrijden. Tien minuten zijn in dat geval genoeg. Het is van belang om te weten dat schimmels soms nog in het lichaam aanwezig zijn, maar geen reactie meer veroorzaken. Ga daarom altijd een week na herstel door met behandelen – zelfs als je nergens meer last van hebt – om er zeker van te zijn dat het lichaam weer gezond is.

den is een azijnoplossing nuttig. Zorg wel dat je het niet te vaak doet en dat je daarna de tanden poetst: een te lage PH-waarde kan voor gaatjes zorgen. Doe het daarom zeker niet vaker dan eens in de twee maanden.

Last but not least: doordat azijn de zuurgraad van de huid herstelt, zorgt het voor een mooie gladde huid. Ook voor puistjes is dit middel dus een fijne oplossing.

Leuke Weetjes

Door ons klimaat heeft kokosolie hier een vaste vorm, maar is

wel smeerbaar. Een beetje zoals boter.

Azijn werkt in combinatie met groene zeep tegen hoofdluis.

Kokosolie is langdurig te gebruiken als frietvet (dan wel de on

gegeurde versie).

Goede azijn is 100% natuurlijk, goede kokosolie 100% biologisch.

Wereldwijd wordt er net zoveel kokosolie als olijfolie geconsu meerd.

Azijn kan als laxeermiddel worden gebruikt.

Jong kokosvlees bevat de meeste voedingsstoffen.

Azijn voorkomt huidvlekken bij veroudering.

Behalve een goed medicijn tegen schimmels, geeft azijn verlichting bij beten of steken. Dit kan gaan om insectenbeten, brandnetelwonden en appelazijn werkt zelfs tegen kwallenbeten. Het jeukgevoel neemt vaak af en de giftige stoffen worden onschadelijk gemaakt.

Als de PH-waarde van de mond verstoord is, kan dit gevolgen hebben voor het gebit. Er ontstaat dan tandsteen of tandaanslag. Om dit te bestrij-

naam- 7

7 - naam

“HET IS MET DE PERSVRIJHEID IN DE WERELD VEEL BEROEDRDER GESTELD DAN GEDACHT” In Nederland mag iedereen schrijven wat hij wil, maar in veel andere landen, zoals Egypte, is dat niet het geval. De NederlandseVereniging van Journalisten (NVJ) zet zich in voor persvrijheid. Marjan Enzlin, voorzitter van de NVJ: “Ze zeggen in Egypte wel dat ze democratisch zijn, maar ze knikkeren wel journalisten in de gevangenis.”

Door: Matthijs Demper

In december 2013 belandden drie journalisten van Al-Jazeera voor meer dan een jaar in een Egyptische gevangenis. De Nederlandse Rena Netjes, die op dat moment voor BNR Nieuwsradio werkte, werd in hetzelfde land opgepakt en veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf, maar wist op tijd het land te ontvluchten. De NVJ laat in dit soort situaties van zich horen. “Dat doen we op allerlei manieren,” legt NVJ-voorzitter Marjan Enzlin uit. “Op 29 december 2014 hebben we geprotesteerd bij de ambassade van Egypte. Er was ook een Twitteractie op die dag. We riepen mensen op om foto’s te maken waarop hun mond is afgeplakt.”

Dag van de Persvrijheid Om aandacht te vragen voor wereldwijde persvrijheid houdt de NVJ niet alleen protestacties. Enzlin is ook actief op sociale media en daarnaast schrijft ze blogs op de website. “Het is vooral je netwerk gebruiken en in het land acties houden,” zegt ze.

“En op 3 mei is de Dag van de Persvrijheid.” Over de hele wereld staan journalisten en mensenrechtenorganisaties op die dag stil bij persvrijheid. Op de dag ervoor, op 2 mei, organiseert de NVJ een festival en een feest. “Er komen bekende journalisten en er wordt gesproken over persvrijheid. Dat is één van de thema’s die de meeste journalisten

trekt, helemaal na Charlie Hebdo.”

De aanslag op het weekblad Charlie Hebdo in Parijs laat een andere kant van de beperkte persvrijheid in de wereld zien. In januari van dit jaar drongen twee mannen de redactie van het Franse blad binnen en schoten twaalf mensen dood. “Dat was een afschuwelijke aanslag, die het hart van de journalistiek raakt,” zegt Enzlin. “De Dag van de Persvrijheid is daarom juist dit jaar ultrabelangrijk.

Je kunt niet wijken voor terroristen.”

Overheidsbemoeienis De Nederlandse Vereniging van Journalisten is verbonden aan de Europese Federatie van Journalisten (EFJ) en de Internationale Federatie van Journalisten (IFJ). Met deze federaties voert de NVJ gezamenlijke acties. Volgens Enzlin kijkt de NVJ naar de plekken in de wereld waar de grootste problemen zijn en oefent ze druk uit op ‘overheden die de persvrijheid niet tolereren’. Dat zijn er volgens Enzlin meer dan je in eerste instantie zou denken. “Het is met persvrijheid in de wereld veel beroerder gesteld dan ik dacht,” zegt ze. “Ik dacht dat het overal redelijk normaal was, maar er zijn slechts een paar landen waarin het echt goed gesteld is met de persvrijheid. Dat zijn Nederland en de Scandinavische landen. Direct over de grens is er al niet écht persvrijheid. Bijvoorbeeld in GrootBrittannië of de Verenigde Staten is er redelijk veel

overheidsbemoeienis. Daar schrok ik van.”

Enzlin denkt dat de betrokkenheid van een Nederlandse journaliste, Rena Netjes, een aanleiding was om ons nog drukker te maken. “Maar de NVJ houdt al jaren cijfers bij van wie er waar gevangen wordt gehouden en van welke journalisten er vermoord worden omdat ze onafhankelijk werk verrichten. Er is één bestuurslid dat al jarenlang speciaal op dat dossier zit. Het is al heel erg lang een probleem.”

“Je kunt niet wijken voor terroristen” Enzlin vindt dat we erg zuinig moeten zijn op de persvrijheid die we hier in Nederland hebben. “Er is geen democratie zonder vrije pers,” vertelt ze.

“Ze zeggen in Egypte wel dat ze democratisch zijn, maar ze knikkeren wel journalisten in de gevangenis. In Nederland hebben we van de overheid weinig te vrezen. Er zijn wel eens gevallen waarbij er een fototoestel wordt ingenomen, maar dat zijn maar mini-incidentjes. Daar verzet de NVJ zich wel tegen, maar dat is niets bij onze vakbroeders in het buitenland. In het ergste geval zijn zij hun leven niet zeker en in het minst erge geval – en dat is ook al erg – mogen ze niet schrijven wat ze willen.”

9

“HET WAS FUCKING KUT EEN MEISJE TE WORDEN” De wereld bestaat uit mannen en vrouwen. Althans, dat zou je denken. Toch zijn er mensen waarbij hun lichaam kenmerken van beide geslachten heeft. Al vanaf de oudheid worden zij ‘hermafrodieten’ genoemd. Tegenwoordig hebben we het over ‘interseks’. Kim Diemen is interseks geboren. Nu is hij bezig met hormoonbehandelingen en binnenkort wordt hij geopereerd om van zijn vrouwelijke kanten af te komen. Dit is zijn verhaal in zijn eigen woorden.

Door: Mick van Gerwen

“Bij de echo’s tijdens mijn moeders zwangerschap was het niet duidelijk of mijn broer een jongen of een meisje was. Pas bij mijn geboorte bleek dat ik beide geslachtsorganen had ontwikkeld. Genetisch gezien ben ik een vrouw. Dat wil zeggen, ik heb twee X-chromosomen. Waarschijnlijk ging er iets mis met het testosteronlevel in mijn moeders baarmoeder. Ik werd niet meteen geopereerd omdat ze wilden kijken hoe ik me ontwikkelde.

Uiteindelijk hebben ze er toch een meisje van gemaakt.

Ik was vier toen ik werd geopereerd. Toen had ik dus geen keus in. Hoe later je opereert, hoe slechter de resultaten zijn. Dat leek dus het beste plan, maar dit bleek niet zo te zijn. Toen ik negen was, werd ik mannelijker en mannelijker. Toen werd ik weer een jongetje, maar bleef ook een soort van meisje. Ik zweefde ertussenin. Op die leeftijd kon dat nog wel, maar toen ging ik naar de middelbare school. Daar moest ik omkleden bij de meisjes, maar ergens was ik een jongen. Ik werd wel eens gepest, maar nooit hiermee. Ze wisten ook niet dat ik interseks was. Gewoon een kind in de knoop met zichzelf. Van mijn negende tot veertiende was ik een soort van jongen, maar op school moest ik wel meisje zijn. Tot ik in de pubertijd werd gebracht. Toen was het over met de pret.

Het was fucking kut om een meisje te worden. Ik werd depressief voor het leven. Ik werd gewoon een meisje, dat was verschrikkelijk. Toen kwamen al die termen, dat ik lesbisch zou zijn en zo. Dat vond ik niet. Nee, het was allemaal kut.

10 - naam

Met mijn ouders praten we nooit over de situatie.

Ik heb wel vaak gezegd dat ik niet bij was met de ontwikkelingen in de pubertijd. Ik was daar echt ongelukkig over, maar mijn moeder zei dat iedereen in de pubertijd daar last van had. Dat je lichaam verandert. Je wil ook denken dat je normaal bent. Ik wilde niet denken dat ik anders was.

Ik dacht: ik moet gewoon mijn best doen, gewoon proberen een meisje te zijn, ik leer het wel, ik moet dit leren en dit zeggen, dan word ik wel een meisje. Zo werkt het alleen niet, maar dat dacht ik wel.

Nu voel ik me goed. Ik ben blij dat de transitie aan het vorderen is. Nog even en ik heb mijn operaties. In november is de eerste. Dan worden mijn borst en buik geopereerd. Geslachtsoperatie komt als tweede en een jaar later krijg ik een erectieprothese. Het is een piemel, je kan er mee plassen en je kan er seks mee hebben. Het is kut, maar ook cool, het doet het.�

Toen ik zeventien was, stopte ik met vrouwelijke hormonen. Mijn hormoonwaarde ging terug naar normaal. Daardoor werd minder emotioneel. Typische vrouwelijke trekken namen af. Ik voelde me toen beter.

Twee jaar later raakte ik weer steeds depressiever. Ik maakte een filmpje voor vrienden en familie waarin ik uitlegde dat ik niet verder kon leven als meisje. Ik dacht toen eerder aan dood gaan.

Ik dacht niet dat een man worden een optie was.

Hierna kreeg ik van mijn nicht informatie opgestuurd over transgenders. Hierover ging ik lezen en realiseerde me dat ik fysiek gewoon een man kon worden, al wordt het nooit helemaal perfect.

Ik was er niet honderd procent zeker van dat het de juiste keuze was, maar wist zeker dat het als meisje niet meer ging. Ik dacht: mocht dit het niet zijn, kan ik altijd nog dood, maar blijkbaar was dit de goede keuze.

Ik zit nog steeds met zelfmoordgedachtes. Het zit in me omdat ik zo lang depressief ben geweest.

Het zit in mijn hoofd, maar breng het niet meer ten uitvoer. Vroeger was het wel heel erg. Op mijn veertiende heb ik een overdosis aspirine genomen. Ik heb er toen wel heel veel genomen, maar ging er niet dood aan. Het deed alleen wel veel pijn. Op mijn zeventiende ben ik door de politie van het spoor af gehaald. Iemand had me het spoor op zien gaan en belde de politie. De trein ging toen langzaam rijden en er kwam een politiehelikopter. Ik voelde me zo kut toen. Dat ik niet meer weg kon komen. Ik heb meer pogingen gedaan, maar daar had ik zelf een hand in het mis gaan. Ergens wilde ik wel dood, maar ergens wilde ik ook leven.

Beeld van Hermaphroditus, Mytheologisch figuur Kind van de Griekse goden Hermes en Aphroditus

naam- 11 11

DE GEBROEDERS DE WITT

Het rampjaar, 1672. Onze Gouden Eeuw was voorbij. Koning Charles II van Engeland sloot een alliantie met Lodewijk XIV van Frankrijk en de bisschoppen van Keulen en Munster.

Samen vielen ze de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aan. Het landleger van de Republiek was opgegeven om een sterke vloot te krijgen. Dit zorgde ervoor dat de aan Frankrijk en Duitsland grenzende gewesten niet goed verdedigd konden worden. Op 22 mei werd Maastricht veroverd door Frankrijk. Twee personen werden aangewezen als schuldigen: de twee belangrijkste staatsmannen van die tijd, Johan en Cornelis de Witt.

Door: Mick van Gerwen Vanaf het eind van de zestiende eeuw werden kooplieden in de Republiek steeds belangrijker.

Adel had steeds minder te zeggen. Hierdoor werd de positie van de Oranjes minder sterk. In 1650 werd besloten geen stadhouder meer aan te stellen. In plaats daarvan kreeg de raadpensionaris nu die macht. In Holland was dat Johan de Witt. Zijn broer Cornelis werd door hem altijd aan goede functies geholpen.

Er was een tweedeling in Nederland. De staatsgezinden aan de ene kant steunden de raadspensionaris, maar de Oranjegezinden wilden dat Willem III opnieuw werd aangesteld als stadhouder. Een politieke strijd om de sympathie van het volk brak los. Oranjegezinden zetten de gebroeders De Witt weg als mensen die enkel op eigengewin uit waren en de staatsgezinden zetten Willem III neer als een verwend en onverantwoordelijke jongeman.

Uiteindelijk wonnen de Oranjegezinden de strijd. Toen de Republiek werd binnengevallen door Frankrijk kregen de gebroeders De Witt alle schuld. Zij waren volgens de Oranjegezinden verantwoordelijk voor het uitdunnen van het leger en mogelijk hadden ze zelfs afspraken met Frankrijk gemaakt waar zij veel geld aan verdienden.

Het volk van Den Haag was woedend.

Op 20 augustus 1672 hadden de Oranjegezinden het volk zo ver dat ze de straat op gingen. De schutterij, een soort gewapende burgerwacht, had de taak de gebroeders De Witt te beschermen. Enkelen van hen bleken echter in een complot te zitten met de Oranjegezinden. Zij executeerden de broers terwijl de boze menigte van een afstandje joelde.

Standbeeld in Dordrecht

gewanden eruit gehaald. De menigte wilde maar al te graag een aandenken hebben aan dit spektakel. Vandaar dat alles wat van en uit de lichamen werd gesneden, onder de mensen daar werd geveild. Medestanders van de gebroeders De Witt wisten de hand te leggen op een tong en een vinger. Deze zijn goed bewaard als ‘relikwieën’ en nog steeds te bezichtigen in het Haags Historisch Museum.

Daar hield het niet bij op. Ledematen werden afgesneden, hun lichamen opengereten en hun in-

naam- 13

STEMMEN, MAAR GEEN IDEE WAAROM Vorige maand hebben wij Nederlanders gestemd voor de Provinciale Staten.

Maar waarom stemmen wij daar nu voor? Wat doen de Gedeputeerde Staten, die direct worden gekozen door de Provinciale Staten? En stemmen mensen anders voor de Provinciale Staten dan bij de Tweede Kamerverkiezingen?

Door: Nick Kreukniet

Wat doen de Provinciale De Gedeputeerde Staten Staten?

De GS hebben toezicht op de gemeenten en op Het doel van de Provinciale Staten is eigenlijk heel simpel. Zij zijn de volksvertegenwoordigers van de provincie. Dat houdt in dat een of meerdere leden van dezelfde partij ons vertegenwoordigen in de provincie. Zij spreken dus voor ons. De SP-leden praten voor de SP-stemmers en de PVV-leden praten voor de PVV-stemmers. De kiesgerechtigde inwoners van een provincie kiezen de leden van de Provinciale Staten direct. De grootste taak voor de Provinciale Staten is het kiezen en controleren van de Gedeputeerde Staten (GS). Wat zijn de Gedeputeerde Staten dan weer? De GS vormen het dagelijks bestuur van de provincie. Ook kiezen de Provinciale Staten de leden van de Eerste Kamer.

Zo kiezen wij dus indirect de leden van de Eerste Kamer.

De rechten van de Provinciale Staten Het belangrijkste recht is al genoemd: het kiezen en controleren van de leden van de Gedeputeerde Staten. Ook hebben de leden rechten als het recht om een plan of verordening in te dienen, het recht om een voorstel te kunnen wijzigen en het recht om Kamervragen te stellen. Ze hebben ook nog het recht om hulp te krijgen bij het verwerken en verstrekken van bepaalde informatie.

14 - naam

de waterschappen. Ook bereiden ze het beleid van het dagelijkse bestuur voor en voeren ze het daarna uit als het is goedgekeurd door de Provinciale Staten. In het zogenaamde college van Gedeputeerde Staten heeft iedereen zijn eigen afdeling, zoals verkeer en vervoer, natuur en milieu of welzijn en cultuur. Zoals eerder gezegd worden de Gedeputeerde Staten gekozen door leden van de Provinciale Staten die wij vorige maand direct hebben gekozen.

Kiezen wij hetzelfde?

Over het algemeen kiezen mensen hetzelfde in Provinciale Statenverkiezingen als in de Tweede Kamerverkiezingen. Er wordt alleen veel minder gestemd voor Provinciale Staten dan voor de Tweede Kamer. Daarvoor zijn twee belangrijke redenen. De eerste reden is dat wij in de Tweede Kamerverkiezingen uiteindelijk de minister-president van Nederland kiezen. De Eerste Kamer is voor ons minder interessant. De tweede reden is eigenlijk dat de Provinciale Staten voor ons niet zo heel bekend klinkt. Sommige mensen vinden dan ook dat we de Provinciale Statenverkiezingen gewoon de Eerste Kamerverkiezingen zouden moeten noemen.

De Eerste Kamer De Eerste Kamer is nu al een aantal keer genoemd.

Maar wat gebeurt er dan in die Eerste Kamer? De Eerste Kamer vormt samen met de Tweede Kamer de Staten-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden, oftewel het parlement. De Eerste Kamer heeft minder rechten dan de Tweede Kamer. De meeste leden van de Eerste Kamer hebben dan ook meestal nog andere bezigheden naast hun werk in de Eerste Kamer. Er zijn in totaal 75 leden in de Eerste Kamer. De Tweede Kamer heeft het dubbele aantal: 150. De Eerste Kamer komt een keer in de week bijeen om wetsvoorstellen, die door Tweede Kamer al zijn goedgekeurd, nog eens te bespreken.

Keuzes maken In principe komt het er dus op neer dat wij als stemgerechtigden heel veel inspraak hebben op wetsvoorstellen. Ook al kiezen wij onze Eerste en Tweede Kamerleden niet helemaal direct, wij kiezen wel de partijen waarvan wij denken dat ze de beste zijn voor ons land. Misschien dat wij met zijn allen maar eens wat positiever moeten zijn over de democratie in ons land. Uiteindelijk kiezen we zelf.

naam- 15

VEERTIG JAAR BIJ ABN-AMBRO In een tijd van reorganisatie en bezuinigingen zorgen de topsalarissen bij de banken voor grote ophef. Lion Verhaaren (60) heeft zo’n veertig jaar bij de ABN Amro gewerkt, de bank die herhaaldelijk de kranten haalt met de salarissen van enkele topmannen. Aan het woord een exbankier, over ontslagrondes, bonussen en de rol van de bank in de crisis.

Door: Pieter Verhaaren

Wat vindt u van de salarisverhogingen bij de ABN-top?

“Als ik heel eerlijk ben: belachelijk. Het is nu eenmaal zo dat het juridisch gezien allemaal mogelijk is, maar men moet te alle tijden de context en met name de huidige economie in het oog houden bij salarisverhogingen. In een tijd van krimp is het onmogelijk dat een kleine groep een nog beter salaris ontvangt. Kun je zo nog leven met jezelf? Is jouw werk zoveel beloning waard? Dit zijn vragen die bij me te binnen schieten.”

Bankiers staan tegenwoordig niet in een erg positief daglicht, heeft u zelf daar iets van gemerkt in de laatste jaren?

“Zeer zeker! Als men vraagt naar mijn professie en ik vertel dat ik bij de ABN Amro zit of heb gezeten, word ik altijd met afschuw aangekeken en krijgen mensen een ongemakkelijk gevoel. Zowel privé als zakelijk heb ik daar veel van gemerkt. Bankiers worden allemaal over één kam geschoren en dat is hetzelfde als alle Feyenoordsupporters in Nederland beschuldigen van de schade in Rome. Banken zijn foute bedrijven, is bij velen de gedachte.

Het is belangrijk dat mensen het niet zo zwart-wit gaan zien.”

16 - naam

Heeft u, met name rond en na de economische crisis, met plezier uw werk gedaan?

“Ik denk dat met name vanaf het jaar 2009 dingen drastisch veranderden. Ik merkte op de werkvloer dat er een verandering optrad in sfeer; collega’s waren bang, het werk werd minder leuk.”

Wat bedoelt u met ‘minder leuk’?

“Het is als bankier prettig om een ondernemer te ondersteunen en echt te helpen. Door wetgeving en procedures is het verstrekken van leningen bijna onmogelijk. Het meedenken met ondernemers is de bankiers vrijwel afgenomen. Ontslagrondes heb ik een aantal meegemaakt. Dit had een enorme impact op de werkvloer. Ik ben ook een flink aantal collega’s kwijtgeraakt die ik, los van onze vriendschap, wel degelijk goed werk heb zien verrichten.”

U bent veertig jaar werkzaam geweest bij ABN Amro. Welke werkzaamheden verrichte u zoal?

“Ik heb alle facetten van een bank zo’n beetje gehad. Particulier, zakelijk, beleggingen. Voornamelijk heb ik me beziggehouden met betalingsverkeer van MKB-bedrijven, maar ook organisaties als de overheid en de gemeente heb ik behandeld. Dit is de zogenaamde public sector. Daarnaast heb ik bedrijven met een omzet boven de 50 miljoen euro van advies voorzien. De hoofdvraag is in deze: hoe kan een groot bedrijf zo efficiënt en goedkoop mogelijk miljoenentransacties opzetten, plannen en voltooien? Ik ben werkzaam geweest in Tilburg, Goirle, Berkel-Enschot en Eindhoven.’

In het boek ‘Dit kan niet waar zijn’ van Joris Luyendijk komt naar voren dat veel bankiers te weinig kennis bezaten en simpelweg niet goed genoeg waren voor het werk dat ze deden. Denkt u dat dit ook bij ABN-Amro het geval was?

“Ongetwijfeld. In ieder bedrijf lopen mensen rond die niet voldoende gediplomeerd of gekwalificeerd zijn. Bij banken wordt alles onder een vergrootglas gelegd, begrijpelijk. Ik heb zelf altijd volledig gediplomeerde medewerkers om me heen gehad, op wie ik kon vertrouwen. Ik merkte de laatste jaren dat de hoeveelheid mensen met een hbo-opleiding slonk, terwijl het aantal universitair opgeleiden toenam. De academici zijn de ontwerpers van zeer ingewikkelde financiële constructies en producten, het probleem is echter dat niemand deze mensen kan controleren. Hun leidinggevenden hebben deze kennis niet, dus kunnen ze het werk van hun werknemers vaak niet toetsen op fouten. Het enige wat telt voor leidinggevenden is winst, winst en nog eens winst.”

Komt het dan ooit nog wel goed, als werknemers niet volledig gecontroleerd kunnen worden?

“Jawel, juist omdat men bij banken die complexe producten en diensten zoveel mogelijk gaat schrappen. Kredietverleners moeten niet alleen volledig gediplomeerd zijn. Een heel stappenplan dient nagelopen te worden voordat zij het krediet mogen verlenen. Risico is fataal voor een lening.

Alles is juridisch tot op de bodem uitgezocht en vastgelegd, gigantische fouten worden niet meer gemaakt.’

Wat moeten banken de komende jaren gaan doen om de imagoschade te herstellen?

“Het mag duidelijk zijn dat topsalarissen die schade alleen maar groter maken. Banken moeten in de samenleving de functies oppakken die ze bestaansrecht hebben gegeven. Denk hierbij aan het stimuleren van de economie, zorgen dat burgers én banken realistisch blijven en geen onmogelijke hypotheken en leningen afsluiten.”

17 naam- 17

Kevin Cools is grafisch ontwerper, ‘one-man-army’ reclamebureau, ZZPer en ondernemer. Als jonge ondernemer heeft hij veel te maken met een politiek beleid dat niet altijd even goed meewerkt, maar daar staat tegenover dat hij wel onderdeel is van een generatie die erg goed samenwerkt: “Anderen kunnen jou dus inschakelen voor hetgeen waar je echt goed in bent. Zo kun je elkaar helpen.”

Door: George Bongers

De 27-jarige Eindhovenaar is vooral actief als freelance artdirector. Daarnaast is hij oprichter van Beatflakes, een platform voor opkomend muziektalent, en medeoprichter van Geen Gezicht, een collectief dat podia voor evenementen als Extrema Outdoor en Solar ontwerpt en realiseert.

Als artdirector is hij vooral actief in de reclamewereld. “Ik bedenk campagnes en concepten en werk deze ook uit. Zo bedenk ik bijvoorbeeld voor een bedrijf een merkverhaal (concept rondom een merk of bedrijf en waar het merk of bedrijf voor staat, red.), naam, identiteit, maar ik ontwerp ook het logo en het visitekaartje en ik zorg dat dit bij de drukker komt. Van A tot Z, dus.” Hij kreeg al opdrachten van Rabobank, ROC Midden Nederland, EMTÉ Supermarkten, CRV, FrieslandCampina en FabriekMagnifique.

Over het opstarten van een bedrijf vertelt Kevin: “Het is zwaar. Je begint super-enthousiast aan je eigen website, schrijft je in bij de Kamer van Koophandel, huurt een werkplek etc. Het voelt al snel als een bedrijf, totdat je merkt dat je eigenlijk niet genoeg klanten hebt om van rond te komen en je je spaargeld ziet afnemen.

Daar begint het ondernemen eigenlijk pas echt

18 18 - naam

en dat is flink aanpoten, maar wel heel tof!”

Het grootste risico is volgens Kevin dat je nooit zult weten hoe de toekomst gaat lopen. Dat kan soms erg stressvol zijn. “Wat ga je als ondernemer doen als je ineens 3 maanden geen werk hebt? Heb je een buffer op je rekening? Ga je failliet? Moet je een bijbaantje zoeken? Onzekerheid levert op den duur wel stress op, ja. Maar in goede tijden is het weer genieten.”

Maar zijn daar in Nederland geen sociale vangnetten voor? “Die zijn er niet voor ZZP’ers, dat is juist zo krom. Je bouwt geen pensioen op, je bent niet standaard verzekerd. Dat moet je in principe allemaal dekken met je uurtarief,” vertelt Kevin.

“Uiteraard kun je terugvallen op standaardpremies als huur- & zorgtoeslagen, maar daar breng je ook geen brood mee op tafel.”

Volgens Kevin blijft het altijd interessant een eigen bedrijf te starten, ook nu nog. Als je weet hoe de markt werkt, je jezelf kunt onderscheiden en dat kleine beetje extra kan bieden dat de ander niet heeft, moet het lukken. Wat voor Kevin de grootste aantrekkingskracht van een eigen bedrijf is?

“Vrijheid, je eigen klanten binnentrekken en het

breder maken van je functie. Bij een baan als ontwerper zit je dag in dag uit bijna hetzelfde te doen, als ondernemer ben je alles in één: accountmanager, projectmanager, artdirector, ontwerper etc.”

Binnen de ZZP-wereld zijn er twee kampen, zegt Kevin. “Je hebt natuurlijk mensen die gedwongen ZZP’er worden. Kijk maar naar de zorg en de bouw. Maar vaak weet men niet wat er allemaal bij komt kijken: investeringen, verzekeringen, geen pensioen, huur, boekhouding etc.

Daarnaast heb je de mensen die heel bewust kiezen om als ZZP’er te beginnen. Ook zij zullen tegen verassingen aanlopen, maar hebben zich al vaker beter verdiept in het ondernemen.”

Vanuit de politiek wordt het opstarten van een eigen bedrijf erg gestimuleerd, want dat is goed voor de economie, zegt men daar. In sommige gevallen, zoals die van zorg en bouw, wordt men zelfs gedwongen om een eigen bedrijf op te zetten, maar er zijn dus geen sociale vangnetten of regelingen voor deze mensen.

“Het is erg krom, maar als ondernemer vind ik dat als je de kennis hebt, gezond bent en over wilskracht beschikt, je je nooit moet vastklemmen aan het negatieve, maar altijd vooruit moet kijken. Zorg voor groei en verandering, alles om te voorkomen dat je vakbonden en dergelijke nodig hebt. Misschien zou een standaardregeling rondom arbeidsongeschiktheid of een vakbond die de betalingen voor ZZP’ers bewaakt ideaal zijn. Dat is dan een soort van laatste redmiddel.”

Wat de toekomst betreft is Kevin enthousiast: “Ik geloof eigenlijk wel in ZZP-ers en freelancers. Als eigen ondernemer ben je vaak super goed op één vakgebied. Anderen kunnen jou dus inschakelen voor datgene waar je echt goed in bent. Zo kun je elkaar helpen. Ik ontwerp iets voor een tekstschrijver, diegene schrijft iets voor mij.” Ook binnen bestaande bedrijven kunnen ze wat leren van de ZZP’er. Zo zegt Kevin over de functie van manager: “Ze leveren voor een deel vast goed werk, maar zorgen ook voor ruis, onduidelijkheid en herhaling. Personeel omscholen om dit erbij te pakken is een veel betere optie.”

ONTWERP KEVIN COOLS

naam- 19

AARDBEVINGEN IN GRONINGEN

Scheuren in de muur en gebarsten ramen. Ze zijn het gevolg van aardbevingen die veroorzaakt worden door gaswinning in de provincie Groningen. Inwoners uit de gebieden met overlast zijn ongerust. De waarde van hun huis zakt en het voelt niet veilig aan om elk moment een aardbeving te kunnen verwachten. Karel Terwel, hoogleraar bouwkunde aan de TU Delft, is bezig met onderzoek naar de impact van de aardbevingen op gebouwen in Groningen.

Door: Damion Dietz

Verschillen aardbevingen in Groningen van natuurlijke aardbevingen?

“Ja, bij een normale aardbeving schuiven tektonische platen over elkaar heen. Die platen zijn zo enorm dat hele continenten er op rust. Als twee ervan elkaar raken, komen daar onvoorstelbare krachten bij vrij. De grond gaat trillen en een aardbeving ontstaat. Dat alles gebeurt echter wel op een diepte van zeker 10 kilometer. Omdat de aardbeving zo ver onder de grond ontstaat, is hij al deels gedempt voordat hij het oppervlak heeft bereikt.

In Groningen ligt dat anders. Doordat er gas wordt weggenomen uit de ondergrond kunnen er gesteentes over elkaar heen gaan schuiven. Dat kan een trilling veroorzaken. Omdat dat op een mindere diepte gebeurt, wordt de trilling nauwelijks gedempt.

De schaal van Richter wordt gemeten op het punt waar de aardbeving ontstaat. Daardoor veroorzaakt een beving in Groningen van 4 op de schaal van Richter meer schade dan een aardbeving met diezelfde sterkte in bijvoorbeeld Italië.”

Is het reëel om op korte termijn een zwaardere aardbeving in Groningen te verwachten?

“Daar is eigenlijk heel weinig over bekend. Sinds de jaren zestig wordt er gas gewonnen in Groningen en in de jaren negentig werden de eerste bevingen waargenomen. Pas de laatste jaren zijn de aardbevingen veel frequenter en sterker geworden. Dat is ook de aanleiding geweest om onderzoek naar de bevingen te starten. Er is nog heel veel onzekerheid over toekomstige situatie.

Mocht de stijging exponentieel verlopen, dan

20 - naam

kunnen aardbevingen misschien nog een stuk krachtiger geworden. Verloopt de stijging rechtlijnig, dan is daar geen sprake van. Het is afwachten op meer onderzoeksgegevens.”

Hoe worden eisen bij nieuwbouw in Groningen opgesteld als men niet weet hoe sterk toekomstige aardbevingen zullen zijn?

“Er is een voorlopige norm ingesteld voor de bouw van huizen in Loppersum, de bij een aardbeving zwaarst belaste woonplaats. Normaal gesproken wordt bij het bouwen van huizen rekening gehouden met de kracht die de wind op het huis uitoefent en natuurlijk de zwaartekracht. Die krachten worden gemeten in G, dat is de zwaartekracht. Bij de bouw van huizen in Loppersum wordt rekening gehouden met nog eens 0.42G ondergronds. Simpelweg, het fundament van een huis moet de helft van de druk die zwaartekracht uitoefent aan kunnen om aardbevingen op te vangen.”

Wat gebeurt er met de huizen die er al staan?

“Daar wordt onderzoek naar gedaan. De veiligheidseisen bij de bouw hangen samen met de leeftijd van het huis. Het is wel logisch om te veronderstellen dat bij de meeste huizen die er nu staan in elk geval geen rekening is gehouden met de 0,42G ondergronds.”

Lichte aardbevingen zorgen voor relatief weinig schade. Kunnen veel van die kleine bevingen wel veel schade veroorzaken bij één gebouw?

“Ik hoorde van protestgroepen tegen gaswinning dat ze een zware aardbeving vergelijken met het eten van één kilogram nicotine. Daardoor zou je dan meteen doodgaan. Een serie kleine aardbevingen zien ze als je hele leven roken: het duurt even maar je gaat er uiteindelijk wel aan dood. Het is niet vreemd dat zulke verhalen de ronde doen.

Ook hier doen we onderzoek naar, maar het is nog te vroeg om te bevestigen dat die geruchten kloppen.”

Enkele protestgroepen praten over een fenomeen waarbij de vaak onbebouwde kleigrond in Groningen de aardbeving versterkt. Die kleigrond zou dan als een soort reuzenelastiek gaan werken en de beving nog sterker maken.

Is dat een mythe?

“Geen idee. Ik moet zeggen dat ik er zelf nog niet van gehoord heb. Er is wel een vergelijkbaar verschijnsel dat kan optreden. Dat heet liquefactie.

Daarbij zorgt de trilling van een aardbeving er voor dat zandkorrels zich anders gaan hechten en gebouwen minder houvast krijgen. Die gaan dan net als in drijfzand als het ware drijven. Of dat ook in Groningen gebeurt is niet bekend.

Ik heb ook ooggetuigen gesproken die beweerden dat de grond voor hun ogen aan het golven was. Dat geloof ik niet meteen, maar het geeft wel aan dat mensen zorgen hebben door alle aardbevingen in het gebied de afgelopen jaar. Meer onderzoek is denk ik de sleutel om tot een oplossing te komen.”

naam- 21

DE KRO De kroket wordt gezien als een typisch Hollands product en doordat hij te koop is in vrijwel elke friettent in het land, is het een van de meest gegeten snacks. Toch ligt de oorsprong van de kroket niet in Nederland en was hij ook niet meteen voor iedereen toegankelijk. Voor de oorsprong van de kroket moeten we helemaal terug naar de zeventiende eeuw.

Door: Mathijs Demper

ZEVENTIENDE EEUW Voor zover bekend is het oudste recept voor kroketten afkomstig van een zeventiende-eeuws kookboek van François Massialot. Hij was de kok van Lodewijk XIV, die op zijn beurt weer koning van Frankrijk was. In Massialot’s kookboek Le cuisinier royal et bourgeois (‘De koninklijke en burgerlijke kok’) beschrijft hij dat een ‘croquet’ werd gepaneerd en vervolgens werd gefrituurd in reuzel, een soort dierlijk vet, vaak afkomstig van varkens. De kroket had een vulling van vlees en was destijds nog een stuk kleiner. Sommige waren maar zo groot als een walnoot, maar de meeste kroketten hadden de afmetingen van een ei. Men zou dit gerecht al in de Romeinse tijd op deze manier eten. Massialot was simpelweg de eerste die het opschreef. De naam ‘croquet’ komt overigens van het Franse werkwoord ‘croquer’, dat je zou kunnen vertalen als ‘knabbelen’.

ACHTIENDE EEUW In de eerste helft van de achttiende eeuw maakte de kroket zijn intrede in ons land, toen Massialot’s kookboek naar het Nederlands werd vertaald. Het eerste origineel Nederlandstalige krokettenrecept volgde enkele jaren later met Petronella Calkoens Kook en Stoovboek. Hierin stonden recepten voor garnalenkroketten, maar ook voor kroketten met een vulling van rundergehakt of kalfszwezerik. Ook de eerste koning der Nederlanden, Willem I, kreeg regelmatig een kroketje voorgeschoteld. Zijn kok maakte namelijk vaak gerechten uit het boek Moderne Kookkunst van Maria Haezebroeck. Ook hier stond een recept voor kroketten in.

OKET NEGENTIENDE EEUW Aangekomen in de negentiende eeuw heeft de kroket ook het ‘gewone volk’ bereikt. Waar de kroket voorheen een chic gerecht was, werd hij nu ook steeds vaker door de Nederlandse burger gegeten. Men stoofde slachtresten, paneerde het geheel in broodkruim en bakte het in reuzel of boter in een koekenpan. Deze kroketten verschilden in bereidingswijze dus nogal wat van de chiquere variant, maar op deze manier was het gerecht een stuk bereikbaarder voor het volk. Door de jaren heen nam de populariteit van de kroket niet alleen in Nederland, maar ook in bijvoorbeeld Duitsland steeds meer toe.

TWINSTIGSTE EEUW Toch was de kroket in het begin van de twintigste eeuw ook nog een chic gerecht.

Het werd geserveerd als tussengerecht: vóór het hoofdgerecht, maar na de soep.

In dezelfde periode was er een opkomst van kleine winkeltjes waar hapjes verkocht werden – zowel hartige als zoete hapjes. Zulke winkeltjes waren een groot succes en vanaf de jaren dertig begonnen steeds meer van deze winkeltjes met het verkopen van patat. Vanaf 1945, na de Tweede Wereldoorlog, begonnen deze zaakjes ook met de verkoop van de ‘croquet’. Er kwamen steeds meer winkeltjes bij waar dit soort hapjes (en patat) werden verkocht. De snackbar was geboren.

In de jaren zeventig dook de kroket op in de supermarkt en was het voor bijna iedereen een bereikbaar product dat je ook thuis gemakkelijk kon bereiden. Sinds deze massaproductie van de kroket werd er ook steeds meer geëxperimenteerd met verschillende smaken. Zo kennen we inmiddels naast de bekende rundvleeskroket ook de satékroket, de kaaskroket en zelfs de aspergekroket. De kroket was jarenlang de meest verkochte snack in Nederland, maar in de jaren negentig werd hij ingehaald door de frikandel.

HOE OVERLEEFT HET UITSTERVENDE RAS Evenementen organiseren, schrijvers uitnodigen, cadeauartikelen verkopen, een webshop beginnen. Dat zijn de ingrediënten die volgens Leo van de Wetering, mededirecteur van boekwinkel Donner in Rotterdam, nodig zijn om als boekwinkel te blijven voortbestaan.

Door: Siobian Heiblom

IS ER NOG EEN TOEKOMST? 24 - naam

“Sinds de uitvinding van de boekdrukkunst, zo’n vijfhonderd, zeshonderd jaar geleden, kon je boeken alleen kopen en bestellen bij de fysieke boekhandel,” schets Van de Wetering de situatie. “Vanaf het jaar 2000, met de komst van internet, kon je vanuit de luie stoel boeken wereldwijd bestellen. Hierdoor kregen boekhandels er een bijzondere concurrent bij. Een paar jaar later volgde het e-book, weer zo’n vreemde concurrent.”

Die concurrentie hebben de boekhandels gevoeld. De afgelopen zeven jaar is het aantal boekwinkels in Nederland met 20 procent gedaald, meldt het CBS. “Je moet meer bieden dan alleen het fysieke boek om voort te blijven bestaan,” zegt Van de Wetering.

Donner is al honderd jaar in Rotterdam gevestigd. Vroeger zelfstandig, later als onderdeel van Selexyz en tot vorig jaar van Polare. Die laatste ging failliet en de kans dat de grootste Rotterdamse boekhandel zou verdwijnen was er zeker. Mede dankzij de Facebookpagina ‘Donner moet blijven’ is er een crowdfunding-project gestart. Daar werd massaal op gereageerd: 1750 mensen doneerden geld en zeven grote investeerders hebben geholpen om Donner daadwerkelijk te laten blijven.

Nu is Donner weer zelfstandig en heeft de winkel zich gevestigd in het oude ABN Amro-kantoor, een rijksmonument. Voor een klein huurbedrag – het pand huren ze tijdelijk zakelijk antikraak - hebben ze een grote, overzichtelijke literaire ruimte.

In de kelder bevindt zich nog de enorme kluis van het bankgebouw. Van de Wetering: “Soms houden we daar besloten evenementen. Dat trekt wel de aandacht.”

Naast evenementen organiseren en een breed assortiment bieden, waaronder cadeauartikelen en andere boeken naast de bestsellers, is een webshop beginnen volgens Van de Wetering ook belangrijk. Donners webshop levert, evenals die van vele andere boekwinkels, net zo snel als bol.com.

Toch heeft Donner niet het doel te concurreren met de grote online winkel. “Denken dat je serieus kunt concurreren met bol.com is een illusie. Maar als ze weten dat wij net zo snel leveren en ze daarmee hun lokale boekwinkel steunen, denk ik zeker dat er mensen uit de regio boeken via onze webshop gaan bestellen.”

De agenda van Donner staat vrij vol. Bijna ieder weekend wordt er wel wat georganiseerd. Boekpresentaties, interviews en lezingen, die midden in de winkel worden gehouden. “Je hebt niet alleen de mensen die op het evenement afkomen.

Klanten die in onze winkel zijn zien het podium en gaan er ook omheen staan. Er is een soort levendigheid in de winkel, die aanstekelijk kan werken.”

Polare richtte zich vooral op de toptitels. Volgens Van de Wetering was dat geen slimme zet, omdat je de toptitels in elke willekeurige boekwinkel kunt krijgen. “Je moet geen nee verkopen op

“Denken dat je serieus kunt concurreren met bol.com is een illusie” je toptitels, die moet je hebben. Daarnaast is het belangrijk je klanten te verrassen met je aanbod,” legt Van de Wetering uit. Donner heeft een breed assortiment, zodat klanten naast de bekendste boeken ook de keuze hebben uit onbekendere werken.

Hoewel Donner het anders aanpakt dan Polare, heeft de winkel ook een aantal dingen overgenomen. Zo verkopen ze nog steeds naast nieuwe boeken ook tweedehands boeken en ramsj. Ramsj zijn restpartijen van uitgevers. Die kopen winkels voor een kleiner bedrag op. Ook hebben ze weer een gedeelte van de winkel verhuurd aan een restaurant. Na het dwalen door de boekenwinkel kunnen klanten een kopje koffie drinken en een stukje taart eten terwijl ze hun nieuwe aanwinsten bekijken.

Niet alleen het aantal boekhandels, maar ook het volume neemt af. Dat is het totale aantal geproduceerde boeken. Uitgevers zijn kritischer geworden; veel manuscripten worden afgewezen. Daarnaast zijn de oplages kleiner, er worden minder boeken verkocht. “Ik kan niet ontkennen dat de volumes afnemen en ook niet dat een x-aantal boekhandels gaat sneuvelen. Tegelijk zie je initiatieven: mensen die nieuwe boekhandels oprichten. Die zoeken net als wij naar een ander verdienmodel dan uitsluitend het fysieke boek.”

Samenwerken is een andere aspect dat volgens Van de Wetering de laatste jaren steeds belangrijker is geworden. Zo levert Donner onder andere boeken aan een kleine winkel in het evenementengebouw de Doelen in Rotterdam, en ook in promotionele zin werken ze samen met een aantal instellingen in de regio. “Dat is iets wat steeds vaker aan de orde is, dat je zoekt naar wederzijds belang.”

Het gaat best goed met Donner. Zelf geloven ze dat de fysieke boekhandel blijft bestaan en met hen ook de investeerders. Dat betekent nog niet dat het makkelijk is volgens Van de Wetering. “Het is geen juichverhaal. Je kunt de cijfers niet ontkennen. Je moet heel goed nadenken en heel hard werken om winstgevend te zijn.”

WIST JE DAT...

Door: Linda Bak de blauwe vinkjes-functie van Whatsapp kunt uitzetten? Dit doe je via: instellingen - account - privacy laatst gezien. Je zet dan overigens ook – zoals je misschien al dacht – de laatst gezien-functie uit.

De Tweede Kamer heeft besloten dat er niet meer extra wordt bezuinigd op de zorg en de sociale zekerheid? Hiermee geeft men gehoor aan een voorstel van de ChristenUnie, dat ook gesteund werd door de PvdA.

Eind 2014 10 miljoen Nederlanders een smartphone hadden? Dat blijkt uit onderzoek van GFK. Het aantal mensen met een smartphone neemt het komende jaar naar verwachting nog toe met 16%.

Er een dorpje is dat Fucking heet?

Deze prachtige gemeente ligt in Oostenrijk Werknemers op steeds jongere leeftijd te maken krijgen met stressklachten?

In een analyse concludeeert ArboNet dat 33% van de langdurig zieke werknemers last heeft van stressklachten. Het gaat daarbij vooral om mensen in de leeftijd van 25 tot 34 jaar.

Iedere 2,5 uur iemand in Nederland sterft aan de gevolgen van roken?

Dat blijkt uit cijfers die bekend zijn gemaakt door het Trimbos-instituut.

De helft van de Nederlanders niet weet dat vergelijkingssites geld krijgen voor het afsluiten van een autoverzekering?

Dat blijkt uit onderzoek van het onafhankelijke onderzoeksbureau Blauw Research. Het gaat om ongeveer de helft van het bedrag dat je moet betalen voor een autoverzekering.

Je haren wassen voor je gaat slapen helpt tegen hooikoorts? Zo haal je de pollen die deze lastige lenteziekte veroorzaken uit je haar.

26

Iedere dag een stukje pure chocolade goed is voor je hart en bloedvaten?

Dit heeft Duits onderzoek aangetoond.

Het aantal verzoeken dat de overheid bij Facebook indiende voor het verstrekken van persoonlijke data in een jaar verdrievoudigd is? Dat gebeurde tussen de tweede helft van 2013 en diezelfde periode in 2014.

De afstand van je pols tot je elleboog net zo lang is als je voet?

Probeer ’t maar eens!

De helft van de Nederlanders niet weet dat vergelijkingssites geld krijgen voor het afsluiten van een autoverzekering? Dat blijkt uit onderzoek van het onafhankelijke onderzoeksbureau Blauw Research. Het gaat om ongeveer de helft van het bedrag dat je moet betalen voor een autoverzekering.

27

UBER:

“Je moet het recht niet in eigen handen nemen, maar ik begrijp de frustratie” Uber, een app die personenvervoer aanbiedt, wordt in Nederland steeds groter.

Hun particulierenbedrijf, uberPOP, is sinds vorig jaar door de wet verboden.

“Uber is misschien niet te negeren, maar wel te reguleren”, zo zegt Mirjam Pieters, vakbondsbestuurder Taxi bij de vakbond CNV.

Door: Nick Kreukniet

Uber bestaat nu sinds 2012 in Nederland, maar is pas sinds vorig jaar echt in het nieuws. Dat komt door hun nieuwe particulierendienst, uberPOP. Bij uberPOP kunnen mensen die een rijbewijs hebben andere mensen wegbrengen. De particuliere taxichauffeurs hebben geen licenties waar andere taxibedrijven wel voor moeten betalen. Daarom is rijden via uberPOP voor een veel goedkopere prijs dan bij een echt taxibedrijf. “Al die licenties die taxibedrijven moeten aanschaffen geeft wel aan dat er een stukje kwaliteit geleverd wordt vanuit de taxibranche”, zegt Pieters.

Tussen Uber en uberPOP zit een verschil. Bij Uber kan je namelijk via de app een taxi bestellen die wel alle licenties heeft en daarmee dus legaal is. Bij uberPOP is dat dus niet het geval.

“Het bestellen van een taxi via een app dat is niet verkeerd en ik denk dat zij sneller hebben ingespeeld op de behoeften mensen. De taxibranche, die vrij traditioneel is, heeft daar te weinig rekening mee gehouden. Je ziet wel dat uberPOP als een hele verrassing is gekomen en dat zie je in de wereld. Als je gaat zoeken bij de Europese Transportbond, dan zal je ook zien dat ze heel veel aandacht besteden aan uberPOP.”

28

UberPOP is in veel verschillende landen al verboden. Dit komt omdat uberPOP-chauffeurs niet voldoen aan alle licenties die nodig zijn voor een bepaald taxibedrijf. “Ik denk ook dat je als klant moet willen dat je in een betrouwbare taxi stapt, dat je weet dat de taxichauffeur doet wat hij moet doen, stratenkennis heeft, dat hij weet hoe hij met bepaalde situaties om moet gaan, dat je weet dat je in een auto zit die goed gecontroleerd is, dat je weet dat er een bedrijf achter zit waar je een klacht kan indienen als er een keer iets misgaat en dat er ook daadwerkelijk iets met de klacht gedaan wordt. En dat weet je niet allemaal op het moment dat je gebruik maakt van uberPOP. Ik begrijp dat mensen in deze tijd meestal op zoek zijn naar een goedkopere optie, maar het moet ook matchen tussen kwaliteit en kwantiteit. Dat doet het dus niet.”

Er mag in Nederland geen gebruik meer gemaakt worden van uberPOP. Dat is vorig jaar door de rechter beslist. Er is alleen nog steeds weinig van te merken dat de overheid er ook echt iets aan doet. Er wordt namelijk nog steeds gebruik van gemaakt. Vooral in de grotere steden. “In Amsterdam is er nu een systeem met een taxicentrale waarbij iedereen zich aansluit en daar wordt het

“Ik begrijp dat mensen in deze tijd meestal op zoek zijn naar een goedkopere optie, maar het moet ook matchen tussen kwaliteit en kwantiteit.”

werk verdeeld. Dat gaat tot nu toe redelijk goed, maar dan komt er zo’n initiatief door als uberPOP dat zich nergens aan houdt en er eigenlijk ook gewoon niet voor gestraft wordt. Dat is het probleem. Het voelt oneerlijk voor de taxichauffeurs die allemaal licenties nodig hebben en eigenlijk is het ook gewoon oneerlijk. Er zijn regels voor de mensen in de taxibranche die uberPOP chauffeurs niet volgen en de overheid doet daar uiteindelijk niks mee. Het is ook al moeilijk genoeg voor de taxichauffeurs, want de taxisector staat tegenwoordig flink onder druk. Daarom snap ik de frustratie van de TCA-chauffeurs uit Amsterdam die uberPOP-chauffeurs klemrijden ook wel. Zij moeten ook denken: als ik niet gesupporterd wordt, dan ga ik er zelf iets mee doen.

Ik keur het niet goed, maar ik begrijp het wel.

Het is in principe dan ook broodroof. Ze moeten alleen het recht niet in eigen handen nemen en het proberen professioneel op te laten lossen.”

Er ligt een grote toekomst voor Uber in het verschiet. Nu het al zoveel waard is zal het ook zeker in de gaten worden gehouden door de grotere bedrijven die Uber misschien wel willen kopen. “Met Uber zelf is niks mis, maar ik hoop wel dat uberPOP echt aangepakt gaat worden.”

EIGEN SCHULD, DIKKE BULT

Door te veel gebruik van antibiotica werkt het minder goed

Door: Linda Bak

Antibiotica kunnen iemand niet altijd genezen en dat is vaak onze eigen schuld. We nemen te snel en te veel antibiotica waardoor het niet meer goed werkt. Dit wordt bevestigd door het bericht van minister Schippers van Volksgezondheid dat er in Europa per jaar 25.000 doden vallen omdat sommige bacteriën resistent zijn geworden voor antibiotica. Een bacterie is resistent als zij niet meer gevoelig is voor antibiotica. Ruud Tolboom legt uit waarom wij minder antibiotica moeten gebruiken.

Wat gebeurt er met je lichaam als een bacterie resistent is voor een bepaald antibioticum?

“Normaal is het zo dat je lichaam zelf gaat vechten tegen een slechte bacterie of infectie. Soms gaat dat niet snel genoeg, dan krijg je antibioticum om het lichaam te helpen. Het antibioticum doodt de bacterie. Resistentie wil zeggen dat de bacterie niet meer gevoelig is voor het antibioticum. Dus het geneesmiddel doodt de bacterie minder goed of niet. Dan heeft het antibioticum geen nut. Het lichaam staat er dan helemaal alleen voor.”

Heeft het lichaam hier zelf invloed op?

“Een resistentie is een eigenschap van de bacterie zelf, daar heeft het lichaam geen invloed op. Het lichaam moet zelf de infectie oplossen. Bij heel veel infecties gaat dat prima, bijvoorbeeld bij een blaasontsteking. Er zijn ook gevaarlijkere bacteriën waar iemand ernstig ziek van kan worden.

Deze kan het lichaam vaak niet zelf bestrijden en dan heeft het dus een antibioticum nodig. Als het antibioticum niet werkt kan dat leiden tot ziekenhuisopname of, in het ergste geval, kan de patiënt overlijden aan de infectie of ziekte.’’

30

Hoe ontwikkelt resistentie zich?

“Bacteriën zijn in staat zich aan te passen aan hun omgeving. Zij bevatten stukjes DNA die ze onderling uit kunnen wisselen. Bovendien delen bacteriën zich heel snel. Omdat wij al veel antibiotica gebruikt hebben, is er een klein deel van de bacteriën die tegen dat antibioticum kan. Deze gaan delen en hun DNA uitwisselen met anderen.

Als je veel antibiotica gebruikt of als je het slecht gebruikt, zorgt dat ervoor dat bacteriën eerder resistent worden. Je gebruikt antibiotica slecht als je de kuur niet helemaal afmaakt. Een deel van de bacteriën zit nog in je lichaam. De kans op resistentie is dan groter omdat de resistente bacteriën zich blijven delen.”

Zijn er antibiotica die niet zomaar worden voorgeschreven om resistentie tegen te gaan?

“Wij proberen bepaalde antibiotica een beetje te bewaren. Dit is om hardnekkige bacteriën te bestrijden wanneer een eerste of tweede keus qua antibiotica niet helpt. Dan hebben we nog een reserve antibiotica. Het wordt ook in de gaten gehouden door de Inspectie voor de Volksgezondheid. Dit is een controlerend orgaan. Zij komen niet standaard langs om te controleren, maar lossen problemen op als die er zijn.”

Wat kan een patiënt zelf doen om te zorgen dat bacteriën niet resistent worden?

“Een resistentie zit in de bacterie en niet in de patiënt. Je kunt de bacterie wel beïnvloeden door de antibiotica goed te gebruiken. Je moet de gebruiksaanwijzing goed lezen en zorgen dat je de kuur, in de juiste samenstelling, helemaal afmaakt.

Als je na een kuur het gevoel hebt dat de kuur niet goed geholpen heeft, moet je meteen terug gaan naar de dokter. Het kan zijn dat de bacterie nog niet helemaal weg is en dat nog bestreden worden.”

Heeft de farmaceutische industrie invloed op hoeveel en welke antibiotica mensen binnen krijgen?

“Niet direct. Het is lastig voor de farmaceutische industrie om nieuwe antibiotica te ontwikkelen omdat niet alle bacteriën gevoelig zijn voor alle antibiotica. Het is per antibioticum verschillend tegen welke infectie het helpt. Niet alle antibiotica helpen tegen alle bacteriën. Dat maakt het lastig.

Voor elke bacterie is een ander antibioticum nodig. Het is niet zo dat de farmaceutische industrie invloed heeft op het gebruik van antibiotica, zij maken het alleen. Er zijn regels voor het gebruik van antibiotica, die zijn wetenschappelijk onderbouwd. De richtlijnen geven bijvoorbeeld aan wanneer het zin heeft om een kuur in te zetten en wanneer niet.”

Wordt alle antibiotica gecontroleerd door deze regels?

“Ja. Er zijn ook een aantal kwaliteitszorgsystemen.

Huisartsen en specialisten in het ziekenhuis schrijven niet zomaar een antibioticum voor. De keuze is altijd onderbouwd door onderzoeken van een microbioloog. Dit is iemand die heel veel verstand heeft van bacteriën en virussen. De huisartsen en specialisten in Nederland luisteren over het algemeen goed naar de adviezen van microbiologen.’’

Kun je resistent worden voor paracetamol?

“Paracetamol is geen antibioticum dus daar kun je niet resistent voor worden.

Paracetamol is een pijnstiller. Pijnstillers verzachten de pijn maar lossen de ziekte niet op. Antibiotica vallen bacteriën aan.

Een pijnstiller valt geen bacteriën aan. Daarom kun je niet resistent worden voor paracetamol.’’

31

Nathalie Roumen (Novadic-Kentron):

“LEEFTIJDSGRENS VOOR DE SISHA-PEN JUICH IK ALLEEN MAAR TOE” E-sigaretten blijken na recent onderzoek schadelijker dan gedacht en daarom kondigde staatssecretaris Martin van Rijn op 23 maart aan dat hij een leeftijdsgrens van 18 jaar wil voor de verkoop van alle e-smokers, dus ook voor de onder jongeren zo populaire sisha-pen. Nathalie Roumen is preventiewerker bij verslavingscentrum Novadic-Kentron en geeft jongeren advies over hoe ze van hun verslaving af moeten komen. “De sisha-pen is niet zo onschuldig als hij lijkt.”

Door: Rory Jonkergouw

In de afgelopen jaren is de sisha-pen immens populair geworden onder jongeren. Dat heeft volgens Groumen te maken met een aantal dingen.

Al tientallen jaren lang wordt roken door jongeren gezien als stoer. Wie niet rookt, hoort er niet bij.

Hoewel het aantal jonge rokers in een dalende spiraal zit, experimenteert toch nog een flink deel van de jeugd graag met sigaretten. Een sisha-pen heeft daarbij het voordeel dat je niet rookt, maar dampt. Dat is nog niet bij wet verboden, waardoor het dus legaal is om zo’n elektronische sigaret te gebruiken in openbare gelegenheden.

Daarnaast is het vooral een fashion-item. Roumen: “Ze zijn vaak verkrijgbaar in mooie kleuren en bijvoorbeeld voorzien van een diamantje. Dat is erg aantrekkelijk voor de jongere doelgroep, die graag meegaat met de mode en die van hun ouders vaak niet mag roken. Die jongeren kunnen zo toch laten zien dat ze meedoen.” Allemaal de

32

schuld van de fabrikanten, vindt Roumen. Door middel van deze slimme marketing zetten ze de e-sigaret op de markt als een mooi product dat mensen moet helpen stoppen met roken, maar dus ook een omgekeerde werking kent.

Het gaat zelfs zo ver dat jongeren sisha-pennen van hun ouders krijgen. En daar komt het gevaar om de hoek kijken. “Ouders denken dat het onschuldig is. Dat is het niet, want zo wordt de basis gelegd voor een sigarettenverslaving.” Een e-sigaret is daarbij behulpzaam omdat het een gewoonte in ere houdt. “De meeste mensen vinden het fijn om iets in hun mond te hebben. Dat stamt uit onze babyfase. We zijn opgegroeid met de gedachte dat we ons veilig voelen als we iets in onze mond hebben. De e-sigaret is ook iets wat je in je mond stopt, waardoor je je prettig gaat voelen. Dat is puur een psychologisch proces.”

Maar is de sisha-pen nou een hype of groeit het uit tot een nieuwe gewoonte, vergelijkbaar met het roken van sigaretten? Roumen twijfelt. “Vóór de komst van de elektronische sigaret daalde het

Dat er zo lang is gewacht met het definitieve doorhakken van de knoop is volgens Roumen niet meer dan logisch. “De overheid wordt geconfronteerd met iets nieuws op de markt en moet daar

“We zijn opgegroeid met de gedachte dat we ons veilig voelen als we iets in onze mond hebben. De e-sigaret is ook iets wat je in je mond stopt, waardoor je je prettig gaat voelen” aantal jonge rokers. De leeftijd waarop jongeren begonnen te roken, ging omhoog. Van dertienjarigen schoof de grens omhoog haar veertien- en vijftienjarigen. Het aantal jongeren dat begon met roken werd ook minder. We begonnen voorzichtig te denken dat het campagnebeleid om roken te ontmoedigen zijn vruchten afwierp. Dan komt zo’n sisha-pen, en dan moet je je afvragen hoe het de komende twee jaar met de verwachtingen gaat. Vervroegt de grens waarop jongeren gaan roken of komt hij juist hoger te liggen? En wordt een e-sigaret vooral gebruikt om te beginnen of juist om te stoppen met roken? Ook het beleid van de overheid is belangrijk. Komt er een leeftijdsgrens, dan blijft het een hype omdat dan de jonkies er niet meer aan kunnen komen. Komt er geen verbod, dan blijven er ook voor jongeren hele slechte kwaliteit e-smokers verkrijgbaar in de winkels.”

De overheid houdt zich al een tijd bezig met het verbieden van sisha-pennen en de e-sigaret in zijn algemeenheid voor jongeren.

Het lijkt er nu dus op dat de leeftijdsgrens er ook echt gaat komen. Roumen is er blij mee. “We vinden dat er goed onderzoek moet worden gedaan naar e-smokers.

Ze kunnen zeker helpen bij het stoppen met roken bij volwassenen, aar als je kijkt naar het gebruik van e-smokers bij jongeren dan juich ik het verbod alleen maar toe.”

iets mee. Als de vraag komt of we het wel moeten toestaan in Nederland, gaat men eerst bekijken welke onderzoeken er liggen.”

Als eenmaal is aangetoond dat een e-sigaret schadelijk is, kan het pas verboden worden. Dat moet op basis van wetgeving, en daar komen we bij het volgende probleem. “Voor het verbieden van een e-smoker wordt al gauw gekeken naar de Tabakswet. Maar in een e-sigaret zit geen tabak, dus kun je het gebruik van elektronische sigaretten niet verbieden of aan banden leggen op basis van de Tabakswet.” Er moet dus een wet veranderd worden en dat heeft nogal wat voeten in de aarde.

“Nederland moet onder andere kijken naar wat er in de rest van Europa gebeurt rondom zo’n verbod. Dan maakt de overheid een combinatie van het beste uit alle reeds genomen Europese maatregelen.”

“Wat anderen pijn doet, grijpt mij ook aan” Judith* (22) is hoogsensitief

Al vanaf jonge leeftijd merkte Judith dat ze zich meer aantrok van bepaalde situaties dan anderen. Nu weet ze dat ze een hoogsensitief persoon (HSP) is: iemand die gevoeliger is dan anderen en die snel overprikkeld raakt. Aan Helder vertelt ze wat dit voor haar betekent.

Door: Elysa van der Ven

“Ik houd niet van labels, dus vaak vertel ik niet dat ik hoogsensitief ben. Het is gewoon onderdeel van mijn karakter, en als het dan een naam moet hebben, zou het dit zijn. Door mijn moeder ben ik erachter gekomen. Ze heeft weleens een lezing gevolgd over hoogsensitieve personen – ze is het zelf ook - en zag in mij ook die eigenschappen. Ik kon me daar wel in herkennen. Het overnemen van andermans gevoel bijvoorbeeld, en dat je daar last van kan hebben. Vandaar dat ik ook SPH (Sociaal Pedagogische Hulpverlening, red.) ben gaan studeren: ik vind het erg interessant.”

Voor iedereen anders “Door mijn opleiding, bij stage bijvoorbeeld, hoor ik vaak heftige levensverhalen van cliënten. Als iets iemand pijn doet, grijpt het mij ook aan. Als ik dan thuis ben, merk ik dat ik nog wat huilerig en prikkelbaar ben.

34

Dat mijn moeder ook HSP is, is weleens lastig. Als zij heel vrolijk is, ben ik heel gevoelig, en precies andersom. Soms kunnen we er goed over praten, maar vaak loopt het langs elkaar heen. We proberen heel veel rekening te houden met elkaar, waardoor we beiden niet zeggen wat we echt willen. Ik voel me ook sneller kwetsbaar doordat ik met een andere HSP’er leef.

Toch kom je hele verschillende karaktertrekken tegen als je naar HSP zoekt. Het kan voor iedereen anders zijn. Ik lees ook dat het soms om mensen gaat die totaal niet sociaal zijn en liever alleen zijn.

Dat heb ik niet. Ook zijn er mensen die iedere dag gaan stappen. Dat past totaal niet bij mij.”

HOOGSENSITIVITEIT OP EMOTIONEEL VLAK:

Harde muziek Ik woon midden in de stad en met carnaval of de zomerfeesten is het daar natuurlijk erg druk. Als ik dan in bed lig hoor ik de stad, als een soort zoem of ruis die maar doorgaat en doorgaat. Niet het geluid van de mensen, maar meer van de energie.

Ook op de kermis bijvoorbeeld, dan heb ik last van de elektriciteit. Het irriteert me ook ontzettend als mensen door elkaar heen gaan praten. Op zo’n moment sluit ik me af van mijn omgeving. Qua muziek luister ik daarom ook vooral vrolijke en rustige muziek, van harde muziek houd ik totaal niet. Daarom trekt bijvoorbeeld een festival me niet. Dat zijn teveel prikkels.”

Erbij willen horen “Tijdens mijn middelbare schoolperiode merkte ik veel van mijn hooggevoeligheid: ik trok me erg veel aan van bepaalde dingen. Ik wilde vooral goeddoen. Als dat niet lukte, kon ik dat heel erg persoonlijk opvatten. Iedereen wil er op de middelbare school wel bij horen, maar bij mij was dat erg extreem. Zo ging ik bijvoorbeeld iedere dag met buikpijn om met een meisje dat ik eigenlijk helemaal niet leuk vond. Zij werd al boos op me als ik een dag mijn haar niet had gestyled, en ik durfde daar niet tegenin te gaan. Ik hoorde erbij, dat was voor mij belangrijker dan echt kunnen zeggen hoe ik mij voelde. Voor mijn vrienden kwam dat op den duur natuurlijk ook niet meer geloofwaardig over. Die meningen trok ik me aan.

Ik probeer dingen vaak zo te doen dat iedereen die betrokken is bij een situatie tevreden is.

•

Snel huilen en gevoelig zijn voor pijn

•

Veel behoefte aan rust

•

Al op jonge leeftijd in staat zijn tot zelfreflectie

•

(Negatieve) kritiek erg persoonlijk opvatten

•

Erg intuïtief zijn

•

Niet midden in de aandacht willen staan

•

Op een jonge leeftijd al erg volwassen zijn en/of zich buitengewoon goed kunnen verwoorden

•

Een intense belevingswereld hebben

zeker kuikentje. Ik vind het moeilijk om in het middelpunt van de belangstelling te staan, vooral in een grote groep. Ik maak me er ook druk om of de buitenwereld dat ziet aan mij. Ik krijg dan plekken in mijn nek en ik weet dat mensen het zien. Ik zie ze ernaar kijken. Dan wordt het alleen maar erger.

Ik denk ook dat HSP’s zich sneller gepest voelen. Er was eens een kinderfeestje waarvoor ik niet werd uitgenodigd. Als kind dacht ik dan meteen dat niemand mij leuk vond.” *Vanwege privacy is de naam veranderd

Emoties komen bij mij sowieso anders binnen dan bij leeftijdsgenoten. Heftiger, want ik krijg meer prikkels binnen. Dat is in meer situaties te merken.

Over het algemeen kom ik wel over als iemand die alles aankan, maar eigenlijk ben ik een heel on-

HOOGSENSITIVITEIT OP

LICHAMELIJK VLAK: •

Goed in observeren

•

Problemen hebben met slapen, zeker na een dag vol opwinding

•

Moeite hebben met luidruchtigheid en harde geluiden door een scherp gehoor

•

Een bovengemiddeld reukvermogen

•

Gevoelige ogen en slecht tegen fel licht kunnen

•

Last hebben van kriebelende kleren of bepaalde stoffen

Niet huilen “Ik ga in zo’n situaties ook heel snel huilen. Ik leg dan druk op mezelf: niet huilen, niet huilen. Ik heb op dat moment zo’n brok in mijn keel dat ik nog amper kan praten. Nu probeer ik te accepteren dat ik nu eenmaal snel huil.

Maar er zijn ook weleens situaties, op stage bijvoorbeeld, waarbij ik negatieve of juist opbouwende kritiek krijg. Dat zit bij mij gelijk op de grens. Ik vind het onprofessioneel om dan te huilen, maar ik zit er soms wel tegenaan. Zeker als ik het druk heb of ongesteld moet worden, dan ben ik veel prikkelbaarder.

Als ik eenmaal begin met huilen, kan ik niet meer stoppen.

Ik kon vroeger ook heel hysterisch zijn, zeker als puber. Toen werd er thuis tegen me gezegd: ‘Als je altijd zo snel gaat huilen, dan vraag ik me af of jij het wel redt in de grote wijde wereld.’

Dat heeft veel indruk op Erg levendig kunnen zijn me gemaakt. Veel mensen hebben daar vooroordelen De emoties van anderen aanvoelen over: die denken dat huilen een teken van zwakte is. Ik en overnemen denk dat het juist sterk is Veel empathie voor anderen voelen om je gevoel zo te kunnen uiten.”

HOOGSENSITIVITEIT OP MENTAAL VLAK: • Lijken gedachten te kunnen lezen • Erg perfectionistisch zijn • Veel nadenken en daardoor veel diepzinnige vragen stellen • Creatief zijn • Het best presteren zonder vreemden in de buurt • Moeite hebben met structuur en planning • Bezig zijn met spiritualiteit

HOOGSENSITIVITEIT OP SOCIAAL VLAK: • • • •

Waarde hechten aan eerlijkheid

•

Veel bezig zijn met liefde en vrede

36

Zijn wie ik ben “Nu ik volwassen aan het worden ben merk ik dat ik de wereld op een bepaalde manier zelf kan beïnvloeden en juist wel helemaal mag zijn wie ik ben. Nu ik zelf heb gekozen hoe ik mijn leven wil invullen, voel ik me veel meer geaccepteerd dan dat kleine meisje dat overal bij wilde horen. Ik heb geleerd om verantwoording te nemen en om hoogsensitiviteit als een voordeel te zien.”

TIPS VAN DE REDACTIE Omdat we soms geen zin hebben in langdradigheid of moeite hebben om door stoffige materie te komen, hebben wij als redactie een paar tips. Hieronder creaties wat ons betreft gelezen en gezien dienen te worden! Enjoy!

DE REKENKMER KEURINGSDIENST VAN WAARD Waarom je deze programma’s moet kijken

DIT KAN NIET WAAR ZIJN Waarom je dit boek moet lezen

In de bestseller van Joris Luyendijk wordt de financiële crisis op een begrijpelijke en leesbare manier uitgelegd.

Luyendijk verbleef enkele maanden in het financiële hart van de wereld, ‘The City’ is de hoofdstad van de financiële sector. Vraag aan een willekeurig persoon hoe de crisis is ontstaan, veel mensen antwoorden prompt: ‘Door die klote-banken’. Ondergetekende dacht dit ook, maar het is ingewikkelder dan dat. In dit 200-pagina’s tellende boek krijg je een goed inzicht in het financiële wereldje. Niet alleen komen de grootste banken van de UK voorbij, ook jouw bank, de ING/Rabobank/ ABN Amro wordt besproken. Luyendijk heeft zo’n 200 mensen gesproken, heel erg veel geluncht met en bijzonder veel vragen gesteld aan mensen die bij zo’n bank hebben gewerkt. De financiële wereld is nou niet bepaald het meest sexy onderwerp waarover je een boek kan lezen, toch zal je niet snel in slaap vallen bij dit stukje goede onderzoeksjournalistiek! Jip & Janneke-taal, goed te doen!

In ‘De Rekenkamer’ (KRO) worden alledaagse producten en bedrijven onder de loep genomen. Waarom is die bank bij de IKEA zoveel goedkoper dan bij je meubelzaak om de hoek? Wat kost Mauro de belastingbetaler? Wat is mijn bloed waard? Hoeveel kost carnaval?

Vragen waarop de meesten van ons het antwoord graag zouden willen weten, maar waarvoor we te lui zijn om het uit te rekenen (of gewoon geen tijd hebben). Sofie van den Enk, Marijn Frank, Klaas van Kruistum en Ersin Kiris zoeken het voor je uit. Leuke bijkomstigheid: humor is van de partij.

THE THEORY OF EVERYTING Waarom je deze film moet zien

In ‘Keuringsdienst Van Waarde’ (KRO) komen wederom veel bekende producten voorbij. Teun van de Keuken, Sofie van den Enk, Ajouad El Miloudi, Ersin Kiris en Marijn Frank zoeken uit of die lettertjes op jouw pak halfvolle melk wel kloppen. Of die vissticks weldegelijk in Scandinavië geproduceerd zijn. Krijgt jouw kat wel echt honderd procent natuurlijke ingrediënten in zijn (te) dure bakjes voedsel?

Ooit gehoord van een zwart gat ergens in het universum? Stephen Hawking, een Engelse natuurkundige met de spierziekte ALS is de man die dit fenomeen ontdekt heeft. En wat blijkt?

Er is nu een Oscar-winnende film over gemaakt! Eddie Redmayne, een jonge acteur, ontving een paar maanden geleden het gouden beeldje voor zijn rol als Hawking. Het verhaal neemt je mee in de jeugd van dit genie, het liefdesleven maar ook zeker zijn zeldzame carrière als natuurkundige. Niet alleen is het acteerwerk in de film om je vingers bijaf te likken, je weet bij de aftiteling ook waarom de film gemaakt is. Opmerkelijk feit: op zijn 21ste levensjaar werd de spierziekte ALS bij hem vastgesteld en vandaag de dag leeft Hawking nog steeds; hij is 73 jaar oud.

NIEUWSGIERIGE APEN EN SMARTPHONES

Door: Damion Dietz

Als student journalistiek, en als mens levend in het jaar 2015, besteed ik een groot deel van de dag met het volgen van het nieuws. Dat nieuws bestaat uit verschillende onderdelen. Natuurlijk heb je de berichten die kranten en de NOS naar buiten brengen, maar ook Whatsapp en Facebook zijn een soort persoonlijk nieuws geworden. Een apparaatje van slechts een paar vierkante centimeter is de ontvanger van al die informatie.

En die grootte is genoeg om me af te sluiten van de wereld om me heen.

Op dat iele schermpje worden twee van de belangrijkste behoeften van zoogdier de mens vervuld Niet dat dat per se heel negatief is. In tegendeel, de smartphonewereld is op het eerste gezicht veel interessanter dan de wereld waar we ons in bevinden als we bijvoorbeeld op de bus staan te wachten. Op je smartphone heb je toegang tot informatie over de hele wereld ĂŠn je kan op de hoogte blijven van de nieuwste roddeltjes van vrienden. Op dat iele schermpje worden twee van de belangrijkste behoeften van zoogdier de mens vervuld: communiceren en informatie vergaren.!

Toch wil ik geen lofzang over de smartphone houden. Een apparaat zelf kan onmogelijk goed of slecht zijn voor iemand, maar het gebruik daarvan door mensen wel. En ik denk dat de smartphone een intern conflict bij ons mensen veroorzaakt.

Denk er eens over na. Weet je nog wat je vijf dagen geleden hebt gelezen op de app van de NOS? Of wat voor post er op Facebook verscheen? Ik niet.

Het vergaren van informatie en communiceren zijn een soort routine geworden.

38

Je verwerkt grote stapels aan nieuwsflarden, maar verrijkt jezelf nauwelijks. Het nieuws blijft niet hangen en elk nieuwsbericht is inwisselbaar!

Miljarden jaren van evolutie hebben ons tot nieuwsgierige wezens gemaakt. Oorspronkelijk zijn we trekkers en jagers, op doorreis naar nieuwe leefgebieden. Die nieuwsgierigheid leverde ons betere leefomstandigheden op. Alle informatie die we door onze nieuwsgierigheid tot ons namen, had nut!

Inmiddels heeft wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat we een stofje aanmaken dat ons blij maakt als we een telefoongeluidje horen. Geen wonder. Eerst word je nieuwsgierigheid - van honderdduizenden jaren evolutie - gewekt en daarna kan je direct de beloning krijgen door te kijken wat voor iets nieuws er is gebeurd!

En dat vind ik verontrustend. Een selfie op Facebook, een kattenfilmpje op youtube en een onthoofding door IS worden allemaal op een hoop gegooid. Eigenlijk zorgen ze in eerste instantie voor niets anders dan entertainment. Kijken hoe gelukkig dat nieuwe koppel op de eiffeltoren staat,hoe aantrekkelijk dozen zijn voor katten en hoe mensen gruwelijk aan hun einde komen, hoeft niet langer in films. Het gebeurt echt en door onze telefoon kunnen we het waar en wanneer we willen zien. Niet based on a true story maar A True Story.!

Ik wil niet pleiten dat we moeten stoppen met de smartphone. Het is een geweldig apparaat en levert ons veel plezier op. Maar misschien is het niet verkeerd als we weer eens wat meer om ons heen gaan kijken. Eens kijken wat de mensen bij de bushalte aan het doen zijn. Dat laat je rustig nadenken en tot nieuwe inzichten komen. En dan mag de infotainment van je smartphone soms best even achterblijven. De evolutionaire mens zou het er niets mee eens zijn trouwens. Jezelf ontwikkelen door minder informatie te gebruiken!

COLOFON Redactie Elysa van der Ven, hoofdredacteur Damion Dietz, hoofdredacteur Rory Jonkergouw, eindredacteur Mathijs Demper, eindredacteur Mick van Gerwen, vormgever/redacteur Siobian Heiblom, vormgever, redacteur Linda Bak, redacteur Pieter Verhaaren, redacteur George Bongers, redacteur Nick Kreukniet, redacteur

Blad niet onvangen?

Tips voor de volgende editie?

Neem contact met ons op Helder: 013-30 39 720 abonnement@helder.nl

VOLGENDE KEER IN

HELDER

Interview met IS gevangene

Extreem Moestuinen

Varkenskop een delicatesse

Wodka met Poetin De Hitler van 2015

40 - naam

naam- 40