Војводата Диме Чакре by forbiddenhistory

Тренчо Дкмитриоскn

ВОЈВОДАТА ДИМЕ ЧАКРЕ

Бнб:1 иоте 1,,11:

В~,11: 11 истор11р"

Е:tн1111јо: \1а1.еаонск11 ју11ац11 <Ј:1 Jk;1J1()HIIJ<l, Јlрекур1џ·

1,,1111га

~l,1p10110 11

Трс1Ј110 Д11м11триос 1,, и

ВОЈ ВОТ\ТА ДИМ Е ЧАКРЕ Иџовач:

Р10111111,1·

При.1е11. ,шб.:

076 615-50<)

Peue11 ,е11т11 : Д-р В;11Р10 Горѓис:в

,Ј.-р В.1.ц11\1нр Кар;1џ',с 1,,н ,l ектор: Ан1,,нца

(

то1а11ос1,,а

Коректу р о: Соња П11 м11триос1.а Те:\ 0 11ч1,,н Ј ре;tвнк : И:1111а А. Бар:11:с1.и

Ko'llnj) терс 1,,а

обрабоп,а:

.,..: .,~in ~1.1Ji-' io· 1.

Кор11цr,: Илнја А. Ба11;1ес1,,н Фмогр11ф~1н: Тренчо Љt\l нтр11оск11 Пре вод

110 А1rrл нск 11: Кароли11а

Кrстсска

Т11р11)1(: 500 nркмер<>1111 Печати: .Ацетони - Прилеп

СIР- Катапоrнзација во 11vбл1tкацир Национална и увиаер1итет,ц бнблиотсkа

"('~

1\.,иwснт О,рн~о.н· с~опјс:

325.83-ОЅЧакрс.Д. ДИМИТРИОСКИ ,Трснчо

ВојЈIОдата Д1D,1е Чакрс / Тренчо Днмнтрноскн. • Прнлсn Ризница. 1t11устр.: 111 cw. (Бкблкатсха Bpewc и нстuри~а) (ЕднцнЈа Ма1tСДОНСЈ.И)УНIЦИО,IПслаrони,а.Маркt1 он flpei,;ypи~ . kH 11

2016. -88 стр.

Ф)СНОТП XOR ~ЕСТОТ Бслсш~,;а '1а &8'Тt>par: стр. /15,!Њ. • Ѕџтnа,у • bиблноrрафн)il:стр. 73-74.- Нсnо3катм н 110„цку по1натн 1/\оровн: стр. 15-11 - Рсn,стар

ISBN 978-608-4533-09·2 (~••) ISBN 978-608-4533-23-8 (с:1.)

1) 'lakpe,Дмwc (7-1&11) COBISS MK-1D 94686730

Тренчо Димитриоски

GOJ.GOДl\.Tl\.

ДИМ6 Чl\.КР6

Прил еп

2016 3

ВОВЕД Во почетокот на осумдесетrите годшш

на 19 век во Прилепско се јавиле повеќе комит ски чети што дејствувале, помалку или повеќе, организирано.Тве,всушност, билеследбени:ци на големиот број ајцутски чети, предводени од

арамбаши и истакнати Македонци од Пелаго нија и другите македонски области , кои не са кале да ја трпат турската власт и условите на

живот што ги наметнувала таа, па подигнувајќи знамиња се одметнувале и заминувале со оруж

је в плаmша уште во претходните векови. За го лемиот број храбри борци, одмет1m:ци, одметнич ки чети, буни и востанија се дознава од доку.м:ен

тите издавани од турската власт, особено за фа ќањето и казнувањето на незадовоmш:ците.

На

5 ноември 1573 година била издадена

наредба до Охридскиот бег и кадиите во Прилеп и Битола за фаќање повеќе одметнати

христијани. Според овој документ, христијани од селата Пуста Река и Арилево , како и од

Крушево,

20-30 на

број, ја нападнале куќата

на еден од тимариотите, спах:ијата Мех:мед, а домаќинот го ра.ниле на л:и:цето и му зеле пове

ќе од 20.000 а.кчиња и многу стока. Како вода'ПI на бунтовниците, спахијата Мехмед ги истак нал: Толе-војвода , Пејо, син на Стојана , Нико ла Радојко од гореспоменатите места и Пејо

од селото ВелушШ10, што припаfало на При лепскиот кад:илак . За споменатите бунтовниl.Џ{ сведоците истакнувале „дека слегуваат по па

тиштата л проодите, убиваат луѓе и пљачкосу

ваат имоти", а како особено „голем разбојник и злосторннк" е наведен Толе-војвода1. Во друг документ, од 1578 годипа , се потврдува дека од

селата Пуста Река и Дивјаци „ се појашше се думдесет до осумдесет арам.нн" 2 .

Од

1638 година постои уште еден доку

мент за фаќа њето на разбојкикот-ајцутин Коu стант1m , познат како „ Чавдар вој:вода", со по

текло од селото Соп~а , Демирхисарско.

Него го фатиле мартолозите Груне, Велче, Стојко, Лазар и други „зимии" од Битола. Интересно е сведочењето изнесено од неколку сведоци Турци. Во него се вem:r: ,, споменатиот Константин е крадец и врамнјл. Се движел во каба.нлца од црвена чоја, а 11а глаЈЈата носел перјаница ·-" 3

Во 1651 година бил фатен бајрактарот Тане, кој бил син на Митан од селото Чаирл:и, Битолско. Според докум:ентот, Taue водел бун товничка група која , меtу другото , извршила 1

ДушаffКа Бојаниќ - Шопова, Махедош,ја во XVI rr X V II век , Документи за историјата на македонскнот народ, Скопје 1980, 38, 39.

Исто,

54.

Документfl за 11сторнјатn на македоuооЈот аород, 148, 149.

напад на безистенот во Битола, а го нападнале

и Џуш Оглн од селото Будаклар. Сведоците, покрај другото, пстаквале:,, Споменатиотраз

бојник е арамија и се труди да прави бунт во земјлта. Потребно е да се уништи." 4 Бајракта

рот Тане, од селото Чаирли, бил фатен од„ Са во, Ниче снн на Петре, Беле, Дујко н Митре Грујо, знмнн од село Суходол, Мврновско."Тие го довеле пред власта , бидејќи бил „бвјрвктар

на арамннте н се бунтувал, креввјќнзнаме, уби валмвогу луѓе н звл8ЛНЛ неколку илјади снопје." Тане бил осуден на смрт и пресудата била из

вршена од Муса-ага.5 4 ДокумеtЈтв

за историјата па ма.кедовскнот народ, 149,

150. Александар МатковсКll,

Отоорот во МахедоШЈја во време •1а турското владеење, JODIJ'a ПI, Ајцутството, Мисnа , Скоuје 1983, 73, 74. (Војводата КонставтЈЈн, кој

се нарекувал Чавдар-војвода, според МатковсКЈ1 бил осуден на смрт меfу 16 н 25 anp1m 1638 roд1rn a .) Покрај војводата Констаimrн од селото Сопотн.и

ца, во документнте се споменува арамбашата Петре Дун дар од е. Беранци, Битолско. Неговата дружина се спо

менува во

1634 година u таа броела 44 ајцутu. По фаќа

њето и ос)'дУВаљето 1ta смрт на Петре Дупдар, со оваа

дружлва uродолжnл да ајцукува Стојан, и1ш Orenaн Ло

шав од селото Магарево, син на Александар. (Повеќе за ова вир;и: А . М атковс1<11, Отпорот, киuга Ш, 68-73.)

ѕ Документи за историјат1t на македон скиот оарод, 149,

150.

Од заnис кnте на Евлија Челебвја е познат ЈЈ арам

ба шата Бабо (името може да му се upo•nrra и како Бајо или Јано). Залиша ното за него е од 1661 rор;ина кога Eвmija Челебнја престојувал во Битола , а арамбашата

Бунтовништвото во Македонија, прет ставено од различни одметнпци и одметнички групи, може да се следи преку низа документи

издавани од власта во Турската Њmерија низ

сите векови на ропство во овие краишта. Со текот на времето бунтовниците се повеќе ста нувале закрwпmци на уrнетениот народ, добmi

жувај:ќи се до свеста на висти:нски револуцио нери и борци за слобода . Тоа особено доаfа до

израз во втората пoлoвlllia на

19 век кога се ја

вуваат повеќе војводи и чети во Македонија, и

тоа помалку Иffi1 повеќе организирани, но со амбИЦЈ,n1 за создавање вистинска организација, што ќе биде способна да организира општо вос тани е за ослободување па Македонија од петве

ковното турско ропство. Повеќе такви чети деf ствувале и во прилепскиот крај. Една таква че та водел и прилеIIчаиецот Диме Чакре, кој на родот во Прилепско и Крушевско го ослободил од неколку вистински злосторници , а учеству

вал и во обидите за пошироко организирање

на поробениот народ и ослободување од роп ството .

Бабо со дру-.мнва од 500 m1ца в.леrол во градот, го напад нал бсзnстенот, ограбил стока во вредност од 70.000 гро ша о со пукање и веселбн го напуштил градот. Со овој

а рамба ша Челебrrја имал u личен контакт молејќи го да ~fY допуwт11 слободно да го собере данокот за да не биде казнет од султанот поради неуспех. (Вnдн: А. Мат

ковск 11, От11 01,от, КЈ111 га

111, 78, 79.)

ВОЈВОДАТА ДИМЕ ЧАКРЕ ОД ПРИЛЕП Диме Чакре од Прилеп е еден од поголе

мите и попознати војводи во Прилепско, кој со својата чета се движел во поширокиот крај и ги гонел и ликвидирал големите злосторници

уште пред формирањето на Револуционерната организација во Македонија. За жал, до денес, нема

~mory податоци за

неговиот живот пред

неговото појавување како војвода во Прилеп ско и околните места, како што се Битола, Крушево и Демир Хисар. Диме Чакре лотекнувал од угледното

прилепско семејство ЧакревtЏЈ , кое води по

текло од селото Полчпште, кое се наоfа во об ласта Мариово. Според преда1пtето и поста рИ'I'е автори , Мариово во турскиот период има

ло посебни пр1mилеnш во и~mеријата, а семеf ството Чакревц1t имало старо н аследно право

на стареш1mството над областа Мариово. Ова право, ти е го ползувале се до 1870 година, кога

е убиен последниот земски кмет на Мариово,

Трај:ко Христов Чакрев. ,,Населението 1ш Мар11ово rн користело, споменатите лр1mллеrIШ, до околу лоловшmта

на из.~mлатнот век

(19, J_-it.). Последниот ма риовски земски кмет б11л Tpajt:Je Чакрев, кој е

:,: ;:Ѕ CIQ

g_ :,: "' ::r 0

CIQ

-Е~

u 0

:,:

u ::: :,:

3 u

[ "'t; "';.,.. CIQ

:z:

:,:

~ е

8:,: g

...u а

:,:

:,' i:;

t::

сЈ

Сл.

Нацrробен споме1111х на Степан Стојков кај

црквата ~Св. Спас" во е. Полч.шnта . Степан Стојков б11л

убиен во Прилеп

1873 г. н многу е вероЈЗТНО дека тој е

еден од пр11друж11111џ1те на земскиот кмет Трајко Хрис тов - Чакрев. На ваква преrnоставка не наведува твр дењето на постарнте автор11 дека земс1шот кмет

11 11его

в1пс при:друж 1шц11 биле уб11ен11 во Пралеп околу 1870 г.

убиеп во текот 1,в 1870 г. по паредба па лрнлел сКЈ1от кај~,акам Расим-бег." 6

Диме Чакре и неговиот брат Мијајле , потекиувале од брат на Трајко Чакрев, Наумче,

кој веќе живеел во Прилеп. Тој работел кај неговиот роднина Нuхола Кондов, како писар.

Според ШШI)'вањето на Ко11ст:шт1ш Кондов, семејството на Коuдовци , по машка mrnиja потекнувало, токму од мариовска-го семејство

Чакрсоцu .

„ Трајче Чакрев и брат иу Нау,.1•1е Чакрев се бл11скл родпит, на татко r.ш, по машка т1шlја. ПослеДiтнот живеел во 1Р· Пр11лел т, бил па работа кај татко r.m како ттсар (ќатнл). Тат ко ttfll го викаше стрико Нау,.rче. Леrепдарш,те

лр1шепскнјунаци Диме в МЈСХВШI Чакревл би ле родет, ашовл ua дедо Наумче Чакрев. " 1

Освен погорекажаното, според споме1ш те на Ко11статnт1ш Коnдов, од семејството Чак ревц11 , освен Кондовцв, потекло воделе и пове ќе други прилепски семејства, како Белома рев11 и Мрмеви , а во сродство биле и поголем број други угледни семејства.

,, Прадедо ш, Стоја11 води потекло од Жу товц11- Чакревц11, rтреселеш, во rp. Лр1слел од селото Блтот1шта (Мариовско) (Вишолишiпе

Кондов Вишолишша zo и.менува како Бишо-

' КонстаИТШ! Н. Кондов, Coo\,c1r11, 3. 7

Исто.

лишiиа, а веројашно е дека не.-4tал најi7lочни ин фор,11mЈ1ш за иошеклоiио на Ч aкpeBLf и, кои сио

ред наишше сознанија водаси иошекло од сосед ношо село Полчш~ше, з.м.) каде татковците л дедовците нм биле наследствени 'Зe!ttCКit Кме тов111. Тој бил женет за убавата r.,ариовка Бела Мара, од која имал трл с1шови: Илија, Хрлсто н Најдо, кои после ст:шале родопа чатшl.(11 11в трите одделни сеЈ1ејствл: Кондовл, Мрмеви и

Беломаревљ 118 Според пишувањето на КонстантиIЈ Кон дов, браќата Чакреви биле вклучени и во ак nmностите за подготовка на четата на Cm1po ЦрЈ1е за ликвидирање на турскиот силник Чу

чук Сулејмаn. Имено, тие учествувале во акција за обезбедување оружје за четата. АкIЏiјата ја организирал татко му на Ко11стаUТЈш Копдов ,

Никола Кондов , во мај 1880 година. Тој органи зирал гостење на голем: број видни Турци и Ма

кедонци од Прилеп , во неговата воденЈiца , која се наоfала ИСТОЧ}IО од градот. На седенката би

ле присуrни и кајмакамот, кадијата, малмуду рот, nоли:ци.скиот мудур, началникот на пошта

та и други ВПДЈШ турски и македонски граfани.

По обилното јадење и mteњe, гостите длабоко заспале, а за тоа време Сшrро Црп е и браќата ЧакревIЏЈ, им го собрале оружјето и се изгубиле

во непознат правец.9 8 9

Константин Н. Кондов, С nомс1т, 2. Исто.

Според пишувањето на Никола Киров

МајскIЈ, Диме Чакрев бил познат како војвода уште пред 1880 година . Тој уште во 1878 roдrma бил испратен во Македонија од страна на тн.

Владички комитет, заедно со уште неколку познати војводи , како што биле Иmrja Делија , Аuгеле Цера11ецот и Мијајле Веmrча1IЧето. Тие со своите чети требало да работат на фор}.m рањето револуционерна организација и подго

товка на народот за оfШЈто востание во Маке

донија .10 Доаfањето на Доме Чакре ,особено со радост било дочекано во револуционерното

Крушево. Еве што вели за тоа самиот Мајско: „Една веqер, во з11мата 1878 rод,шв двајца селаш,, обпечеин во долги кожуфл, какви што носат селшште од прилепското поле, тротшле

па вратата па поп Христо Попстефалов. Села

ните биле водеш1 од Атанас, братот на Пол Хрнсто. Овој 1,тогу се израдувал кога разбрал дека ќе му гостуваат ко1,тт11те Длме н Мијајле Чакревн, кол штотуку прш:тнгпале од Бугарија со алостолската цел. Тој му рекол на својот

братда ги заба.вува гостнте до неговото враќа ње, а на попадпјата му рекол да подготви нај

убава вечера. Потоа како фурлја се СЈТfШТНЛ по скалите и излегол на уллцата. " 11 10 Никола Киров Мајски, Enoncjaтa 110 Крушево, ттр,rре

д,m Ннхола Јованоски, НУ Историск11 музеј Крушево, Крушево 11

2009, 159, 160.

Исто, 162.

11)

:В

11) 11) 1::( С1Ѕ

~ ;а,:

&. ~ С1Ѕ

:,:: 11)

8. cri ~ 0

cri

11)

0..

,,., i:i

Попот Христо отишол кај бакалот за да

набави „најубаво вНЈЈо" и ракија „ сшrџирш,ја " за неговите гости . Бакалот, Боце Бојаџија, на

сетил за какви rости се работи и го замолил и самиот да присуствува на средбата и: да се за

познае со нив . На средбата со комитите кај Поп Христо присуствувале и неговите другари Ицо Карев и Никола Ковачот.

„ Одрадост цела ноќ не ст1еле. Цела ноќ разrоварале II пе можеле да се 11асrлат од разго

ворот. Днме ги открил плановите ш1 Впадич кнот комитет, кој го испратилда п,револуц«о

ш1ЗИра маснтево Крушовскатв окотrја лда соз

даде услови за едно општо вост:нте. Чакрев од таа мала 1рупа оа крушовсклродољулцнја соз дал првата револуционерна јатка, која за прв

пат положила заклетва пред 11ож Tf пушка. " 12 Прилепчанецот Диме Чакре, во 1881 го д~пtа, форМ1tрал чета од 9 души и се обидел да направи поширока и поорганизирана aICIЏrja за борба против турскиот режим и зулумџиите,

кои во тоа време се намножиле. Тој бил искусен борец, кој учествувал во Руско-турската војна на страната на Русите, каде бил дури и одли

куван со руски медал за храброст.13 Потоа се

u Н. К . Мајски, Епоп ејата 11.а Крушево, 162. u Прш,ео н Пр11лсоско низ r1cт.opr1ja'm, Институт за на ционална 11С'Горија - Скопје, Прплеп 1971, 244. Георrи Трајчев, Град Пprtлeri, Македонска Библиотека , Софија

1925, 211.

~ "'е-

= ~

i::а "'

а.

"'t

1:{

§ .

,~ ·1 r:::

.·;'g ~

g::a

~ ·1 1

-.t-

1:;

зacomrnл во градот Ќустендил и отrаму во 1880 годипа дошол со чета во Прилепско, каде што имал намера да прави повеќе терористички на пади за да го одржува актуелно прашањето за

Македош~а и за ослободување на македонски

от народ . 14 При враќањето со чета во Прилеп ско Диме Чакре, според Георrи Трајчев, рабо тел под директнп инструкции на Димитар Ри з ов, кој б~ш почесен член на руското конзул ство и раководел со работите на Егзархијата. Покрај тоа, како што mШiува во своите спо

мени и tорче Петров, тој се обидувал независно

од Егзархијата, преку бугарската влада да деј ствува за добивање нејзина поткрепа за отво рање нови У"mлишта во Македонија. Тоа го пра

вел заедно со уште еден прилепчанец, Методн Кусев, со коrо се обраќал е директно до владата во Софија. Резултатите од таквите напори било отворањето најпрвин на второкласно учиm-fШ

те во Битола со ученици од Прилеп (бидејќи во Битола немало второкласни:ци), а подоIЏ{а, со заложба на Кусев , во Прилеп се формирало

и третокласното училиште.15 14 Според Никола

Кнров Мајски, Диме Чакре во ЌуС'Ген

дrоr се оженnл за Тур•о[Н](а. Тој, uстотака,споменуваде.ка

во овој град се заnозuал. со ,.кoм1mrre на дедо Ната каил" и n<УГОа се rrpeфpruш во Македоmrја за да се оддаде на "алос

толсхата дејност" (Види:Н . К. Мајски, Еnооејата-, 150.) ts

Ci:to~,crot на ЃорчеПетров,Научен ~шсттуrза национал

на историја на македонск.r1от народ - Скопје 1950, 13-14.

t::

:1(

:.: :.: "' a:i

8 >.

~ СЅ1

::Е 0

:z:

а: 1:{

1О

8 >.

f-< ::f

"':,,t:: 4)

[3 Р-.

= b

= 1-

"' :е

:,(

"'!:;

:ѕ::

\0 :е V)

i,,i

Интересно е што во пишувањата кај Ге

оргп Трајчев, во неговата книга ,rрад Прилеп", во случајот со војводата Спиро Црпе, Дшштар Ризов го наведува како трговец од Битола со кого турската власт ја довела во врска и деј НОС'Га на четата на војводата Доме Чакре. Овде пишува за неговата инструкторск а функција,

поврзана со терористичките акции на Чакре

вата чета. 16 Благодарение на врските со Дтш тар Ризов, Диме Чакре, кога турската власт го гонела поради неговата комитска активност,

и постоела опасност да биде фатен, често се за

солнувал и во Рускиот конзулат во Битола. За тоа, веројатно, му користело и неговото учес

тво во Руско-турската војна, што завршила во

1880 година, каде што добил и руски медал за храброст.

„ По мирот Ifдаденатп широка штестијв од страна на султапот, дома во градот Пр1шел се вратиле Спиро Црнев, браќата Димен Ми

хаил Чакревл, Тодор Бочваров лдруm, кои ка ко добровоЛIЏЈ п ополr:1енцl1 зеле учество во вој• ттте во Србија, под Стара Загора л 11:1 Шнпка. Споменатлтезалокажашлевоеm1заслуr11бл ле паrрадеш1 со рускиот геортевскл крст за

храброст Ј1 со уште многу српски, ЈЈЈ)ПОrорскн бугарски орде1ш." 11

Гeopru Трајчев, Град Прм еn, 210-211.

Константин Н . Кондов, Со омеш1 , 5.

Сл.

Дел од rpaдO't' Крушево со зградата на

училиштето .Браќа Миладиновци" од

XIX век

Сл. 8 - Стара куfса во Крушево

Сл. 9 - Поп Хрпсто Стефанов од Сопсmшца, се среќавал со војводата Дrn.te Чакре во Крушево

ЛИКВИДИРАЊЕ НА ЗЛОСТОРНИКОТ ИСМАИЛ ЧАКРЕ ОД е. ВРБОЕЦ И ТРОЈЦА КА ЧАЦИ ОД е. ЖИТОШЕ Четата на Диме Чахре броела 9 души:. Во неа влегувале, неговиаr брат Миајле Чакрев ,

Тоде Бочварчето, неговиаr брат Илија, орѓија Лажот, Стојан Рушан, Јосиф Радобплецот и

неговиаr син, Илија Ќаап и Мицко Марпов чето.18 По кратко дејствување на теренаr чета

та истребила неколку најлоши Турци од кои

што страдало населението во Прилепско. Еден од нив бил и И смаил Чакре 19 , кој живеел во се лото Црнеец. За овој турски насилник Марко Цепенков запшuал : ,,Во Бrпт-колн нлл Же лезш,чка река беше еден Турчин крвош1ец, што беше расплакалдете во мајка, Јmогудуши

беше лстелал, многу мајкл беше расплакал. Тој се влхвше Чакре (н тој па прекарот одДнмета се викаше). ТурчЈшо Чакре шеташе со ат по 1З Исто, 211. Марко Цепешсов rи дава следНI!те имиња

на комити во четата на Диме Чакре:,,Дњне Чи&-репојла ди (лобортrк и во Шилха, нмз [( ОДЈСНЧеп медал), Мнвјпе Чикре (се ирекаЈ!УDите п Прце), Тоде Бочварчето У

брат "'У Илнја, rорѓнјз Лажо, шестно СтојЈш Рушвп, ИтЈјЈЈ ќијатѕ, Јослф од е. Радоб11п 11 син му, Мицко Мо рновчето, Џалот, СШЈ иу иа ИЛRја." Марко Цепевхов , Н:~родШl пееш, , кн. l, 138. 19 Според Н. К. Мајскл, Исманл Чакре бпn од селото

Врбоец, Крушевско. Н. К. Мајскп, Еnооејата

-·, 150.

селата и по него носеше една сејсапа и некол

rџша другари. " 20 Не можејќи да ги трпат него вите насилства, крушевчани побарале помош

од четата на Диме Чакре и наситmкаr бил mfК

видиран. Крушевчани биле бескрајно радосни : ,,Кога чуа Крушовчшш л друзлте села, оти ке сеџлјата Чакре од е. Црнее[{ го отела Д,fме вој вода, ненсказана радое нанра1rја, оти курту

ллсаа од едеп ѕвер, што му ја ЈШеше крвта/' 21 На едно место Цепеnков за силникаr од Црне ец напишал : ,, Тој беше белоденски ара.илја, од 1шкоrо ие се боеше. " 22 Мајски пишува дека силникот Исмалл Чзкре бил убиен во селаrо Брезово . ,,Во поче токот на пролетrа 1881 ГОДШiа Исмалл Чакре гл обнколувал 'ГорЈШте села ' (платшсКЈ1от крушовскп крај) за да си ги прибере даноците.

Многу очекувало во тој перпод од rодтшта де ка народот ве можел да

rn лслол111Ј ла~1етна

тите задолженлја бидејќи само што се излегло од тешка зима која проголтала 'хршшца до пра штrка II слш.1Ч1пџ1 н парица до асларнца'. Слл

ш1отдеребнја ШfJ'eJI, тепал, обесчестувал, уби вал! Многу,,r1ша на колена 11 со солзи во о•ште

20 Марко Цепенхов, Народнн oecn1r, кн. 1, 139. Ристо Поuлазаров, Текстов11те оа Марко Цепенков за 11еко0 мак. оој:оодн , 195. 11 Исто. 12

Исто.

:,: а:

""t>' CQ

0.. ~

t = а1 а:

"" :а<

'°

"" ~

5 ~ ;11 V 0'1..

u"" = t';; <U

i::

:а<

== CQ 0.. <U t::: 8

-~~ ~ ~

0:1

"" а:

~о

i:Q

t :е ""'""

."" = 0

= ~ = 0

<(:,: . :,: CQ

u. '°= ~

:3'

-с5 1

С>

го молеле за одложување, а некои лак добро волио му

m предавале таттте од своите шпш

само да престане да гп измачува. Особено го

лемо било 1l3мачувањето во селото Брезово. Најпосле мес1шотревол)'l.(Ноперен коилтет на Буната го заборавил ттmото слмосожалување и селскиот егоиз81t1, штоја параш,зпрала дото гашната готовrrост па четите да го упшитат

големпот злосторш,х, и лслратиле курир до

Илпја Делија, до АIIГеле Церrшец, до Диме

Чакрев II до Фетаџока за да дојдат во Брезово. Четворндата војвод11 со по неколку четштцл веднаш ја прпфатлле поканата и се смеСТЈше

кај своите редоштјатацл Велј.ав Хрлстов Ју руков, Стојал Иванов Дабевски 11 кај Деса11ов1Џ1. За да не засипјат цела поќ ја помлнале во смеа 11 разговори. Следниот ден четите фатиле лозтиџiја во месноСТfl 'Скара ' по патот

Брезово - Радово, бидејќи знаеледека Исмашr ќе доаѓа во Радово. Утрш1склте сончеви зр,1ц11

m ~шлувале ве;wнте ком1rтСКЈ1 чела сред к81trе њарнлкот 11а локацнјата кадешто била намес

тена заседата. УтрIШата Чахре спокојио гоја вал својот силен ждребец придружЈ'Ва» од сво11те телохраrттел11 и од брезовсклот селски надар - турчтсн, го напуштил селото и

ro фатил

патот за Радово. Штом стигнал до заседата и влегол во не:Ј, Ангеле дал снrвал за стрелба, откако нзв1,кал 'Даврап, Исмвил Чакре!'

(Чувај се, Исма1т Чакре) Додека ја симнал пушката Чакре, 11стрел11те од вкрстешrот оГВЈЈ

го турнале ШЈ земјата. Чакре падналштчкум це ЛЈЈОТ облелн во крв. Исллашет1от ждребец го

отфрлнлјаваqот r, побегнал." 23 Според Никола Киров Мајски , војводата

Диме Чакре во

1879/80 година со својата чета

ликвидирал и тројца качЗЈЏi кои ее наоѓале во селото Житоше , Крушевско : ,,Во текот на

1879/80 годЈСиа во селото Житоше, Крушовско имало тројца качацп кол грабале во слте кру

шовскт, полСКII села. Од страв рајата пе смеела да одн на пазар, па тта, в гора. Како дезертери од војската, власта ги барала за да ги казш,, во како бабалти 1ш rл простувала извршеШiте злодела. Рајата можела да се одмаздн, во се

плашела да не сл намече поголемо зло. Едно последно шшпо злосторство СНШЈО ја лоттIIК

нало рајата да бара помош од комлтлте. Слу чајот бил следеи: Качадлте грабнале една не веста од село Остршпџ,, Крушовско. Откако

i, ги собрале алтаните од на вратот и среброто од појасот и ллететштеја повеле со себе II цела

седмлцаја држеле. По решенле на Ко!tnттетот, качацпте требало да бидат убиени затоа била нздадепа наредба селаните вттателно да ro следатдвлжењето па ка чацнте

11 навремено да

известуваат. Еден ден двајца селаШЈ од село 2Ј Н. К Мајс1ш, Еuооејата 1111 Крушеnо , 175.

Житоше се јавиле во Крушовсклот комитет 11 кажале дека квчаците, прIЈДружуваtш од тшвш1

дРуrарл, украле две јШ'НllЊа од некој с11ромав п отишле во ллашшатл за да rп ле чат. Токму

во тоа време во Крушово била четата ла Чак

рев. Четата веднаш заftшnала и водена од жп тошаш,те, кои rл вооружила со берданкл, ги опкошша злосторIШЦЛТе и со по едеп лстрел

ги убЈШа. 1124

2А Н. К. Мајс)(]ј, Еnооејата па Крушево, 172, 173.

ЛИКВИДИРАЊЕТО НА СИЛНИКОТ ЈАШАР - БЕГ ОД СЕЛ ОТО МАЛ О РУВЦИ, ПРИЛЕП СКО Слична судбина, како и на злосторникот И смаил Чакре, доживеал и Јашар - бе.r од село то Мало Рувци кој, исто така, бил голем насил ник од кого страдала пошироката oкomma . Ја шар - бег бил Арнаутии, кој цели дваесет го дmm бил арамија во peoн<rr на Демир Капија. Во овој реон со о.rрабување собрал многу пари , дошол во Прилепско и се насеmш во селото Рувци, каде што си купил земја, си направил чифлик и се прогласил за бег. Бидејќи се пла шел за својот живот, без причина не ја напуш тал својата кула , а и кога ќе излезел надвор

бил окружен од силна стража. Имотот му го работела рајата без надоместок и така неговите амбари секогаш биле nomm, позајмувал пари

на рајата со мамеле (камата) и кога некој не можел да

~,ry го врати долгот му ги одземал ни

вите, лквадите или друг вид имот. Затоа про страданиот народ ја молел четата на војводата

Дuме Чакре да го ликвидира ов~ голем силmrк и така да се ослободи од него. ,, Тешко иу 11

горко му па тој селанец што ќе се IfЗЛажеше да зе.,.,е плрн од Јашара со мамеле. Њ1 тта, 1ш т1вада, нл лозје не ќе ltf)' останеше, airIКo Јашар 2Ѕ Н. К. Мајски , Епоnејата оа Крушево, 172.

ยง IQ

t: 0

,. 1

i '-

~ ..., ;"l,,~.--.:,;v.... 11

"' "'>,

1ะต,:

"' ~

ะ .: 0

"' :ะต

8 ~

ќе му зеЈ1еше, за ма.меле Ш1 ма.меле.Кој пеќеше да мудава, ќе го отепаше"26 - пишува Цепе11хов во белешката под песната „Диме Чакре, при

лепски војвода". Богатите семејства на Крал чевЦЈt и Копдовци имале задолженија кај него и , според она што се случува подоцна, мож но

е да постоел извесен договор меfу Диме Чахре, Никола Крапчев и Јован Копдов . Според m1шувањето на Ни.хола Киров Мајски, Јашар бег го фатил Диме Чакре во неговата кула во

селото Мало Рувци со итроштина. Имено, тој најпрвин го врзал Иm1ја Бочварчето со рацете на грбот и го мавнал по носот за да му тече крв,

како да претставува фатен комита. Потоа со четата се појавил пред кулата на Ја шар и прет

ставувајќи се како буљукбашија на крсердарп,27 му се обратил на албански дека фатилеком.ита, п а предлож ил вечерта да преноќи во кулата, а

другиот ден да ro одведат во Прилеп. Според Мајски , оваа итроштина Диме Чакре ја сиис

лил заедно со крушевчанецот Фетаџока.28 Сме тајќи дека се Албанци , Јашар ги пуштил во ку лата. Кога влегле внатре тие ги зеле сmiсоците

со 1шиња на должниците, што ni поседувал бе гот, а меѓу кои биле и задолженијата на Крап чевци и КопдовцЈ1 од П рилеn, потоа го изнесле Ј. Марко Цепенков, Наро;џш песn_и,

140.

n Ј I. К. Мајски , Епоnејата 1111 Крушево. 172. 18

И сто.

е:.. ~

1О

.., 3 ......,

р..

:i:

1О

;>-,

"' ~ r::: § 1О

;.:

"' =

·е::

:>,

= ;.: u =:

..,~

-~ 0 ai

t::: 1

~ 1::;

u 32

надвор од селото и го убиле.29 По настанот спи соците со должНШЏЈТе му ги дале иа Никола Крапчев, кој им ветил извесна сума пари. По

неговото ликвидирање, телото на Јашар - бег тие го ставиле на местото „Марулскн Ушл" крај патот, што водел за Битолско Поле и би толскиот дел на Мариово и притоа го нам:ес

тиле во седеч:ка положба со цигара во устата. Луѓето што оделе на пазар во Прилеп и се вра ќале по тој пат неколку дена го гледале во таа

положба на истото место. Местото „Марулсхл Уши " било едно од најфатаmmте за пазарџи

ите, особено за христпјаните, бидејќи токму на тоа место биле пречекувани од турските банди, меtу кои и од луfето бm1ски на Јашар - бег и

биле ограбувани, мачени и уби:вани.хr Денес во селото М. Рувl.Џf може да се види само мал оста

ток од ѕид што би можел да биде дел од неко гашната кула на Јашар - бег. Интересно е дека

по заминувањето на Турците од Ма~<едонија имо тот на Јашар - бег го купило семејството на Гар бевци, кои тука се доселиле од селото Ереков

ци , што се наоfа преку ридот, јужно од Мало Рувци. Според споменот на убиениот Јашар - бег 29 Г. Трајчев, Град

Про:лео , 210. Томе Велјановски, Жива 11 стор1rја - раекажуоања 33 1н:торојатn ш:1 Пе.лаrошЈја о Марвово (1856 - 1950) 11 предаш1ја за naeeлe!IR места, .Калеш Анtа•, Прилеп 2004, 17.

:Ј> Томе Ве.лјаRовски, Жнва

ocrop11ja, 16-17.

жителите на Рувци новиот сопственик на не говиот имот го завихале Јашар.

Како што наведува Трајчев, Диме Чакрев со своите ком1rrи не ги н:апаfале мирните Тур ци, туку за злоделата им наплаќале на оние кои

се однесувале како вистински разбојници и на силници, а со тоа го заштитувале сиромашното

и незаштитено македонско население.31

Марко Цепенков за тоа rururyвa : ,,Ако дв слкаше да тела Тур[(и, срш ќе лстепаше, арно

ама тој неќеше кого-годе да тела, ами баба нтнте сакаше да и тела. Проклета му душата

на Краичета, што го предаде таков јунак пад јунака, да изгори во куќата на Кондови,нf"!l

За вака раздвижената ком:итска деј110ст

во Прилепско биле инфор~-.mрани и некои чле нови :иа напредн:wrе младинци од Прилеп кои со си~-.mатии гледале на започнатите акции и размислувале за нивно вклопување во поорга

низирана акција . За тоа, пак,во своите спомени

fорче Петров пишува: ,,Летото (1884 i, з.,1t.) бе

ше станало првото востаннчко движењево Ма

кедошrја, лредвесшск н.а соеднвеf/Нето. На чело

на двнжељето беше застанал Калмуков. Це лата компаонја бевме вовлечетш во ова дви жење. Како учеш~цн дотогаш во нас не беше влегла млсла за револуrџ,олерна организација 31 31

Г. Трајчев, Град ПрНЈ1 ео , 211, 212. Марко Цепенков, Народо:и песrш, 140.

g 4) е::

= 0 ~

. • !;Ј

r1• • ~

:,.:: 1

ui:::

за ослободување на Македонија. Во гоДЈтатв

1881 беше станало коиитсхо движење во При леп и ине живо се ш1тересувавме 33 тоа, макар идеца, а Пере Тошев беше блл во врска со тне комнтн, 110 тоа немаше последици за нас,. " 33

Dfop,1e Петров, Cnoмem1 , 15. Светозар Тошев, По крвав nат - докуме1:rгаrо:1а повест за Пере Тошев, Издате.лство "Христо Г. ДШ!ов", Пловд~m 1969, 18- 21.

ПРЕДАВСТВА, АФЕРА, АПСЕЊЕ И ЗАТОЧЕНИЈА

Освен неколкуте храбри акции на Диме Чакре со неговата чета во Прилепско, тој се јавува и во Крушево каде пrго формира заве

реничк:и кружок од лоосвестени граfани. Тоа е nотrик за формирање сличн:и. кружоци. и во

пошироката околина, така што се формира це ла мрежа од тајни заверев:ич:ки кружоци, во ис

торијата позната како Демирхисарска завера.

Ваквите кружоци, коишто Никола Киров Мај ски ги нарекува комитети, спроведувале ак тивности за пошироко организирање на насе

лението за отпор против насиmmштвото. Со таква актЈmност се подготвени и ликвидира

њата на неколкуте качаЈЏI од селото Житоше,

Прилепско,потоа и на силни.кат Исмаи.л Чакре од Врбоец и други злосторНШЏI, на чии злос торства :гогашната турска власт често зами

жувала, па дури и ги штитела. По ваквите хра бри акции на четите турската власт орrакизи

рала силни потери по извршителите на убис твата на турските „бабаиши" . Особено силна по

тера била организирана по убиството на „баба ишош" Исмаил Чакре од страна на четата на

Диме Чакре. ,,Во врска со лослеД11ото убиство (на И смаил Ч акре з.лt.) во Крушевско бЈЈла

нсиратена бројна војска н башлбозук коишто ш111а з.ада ча дв ја откријат четата н llејзнните

јат-ац.н лда гл утшштн. За да го ослободи наро дот од својот товар, Диме Чакре го шшу111Тнл

Крушевско н се прибрал во Прилепско, каде што беше малку помирно. Налуштајќв го сво

јот сака11 реон и злото тргнало по него. " 34

Токму во Прилепско се разврзало клоп чето на организираната мрежа кружоци и дош ло до апсење на членовите на оваа организаци

ја. Околу

80 Македонци

биле затворени и ис

пратени на заточение во Мала Азија.35 Многу од нив својот живот го завршиле во далечното

прогонство. Разоткривањето на мрежата од тајни кружоци, 1.ше создавање го потrикнал Ди

ме Чакрев, се поврзува со еден овчар од Нико дин по име Милош, кој извесно време и се при клучил на четата и бил упатен во тајните на ја таците и лицата вклучени во мрежата од кру

жоци. За жал се покажало дека се работи за несериозна личност. На овој член од Чакревата чета 'b.f'j се сма1.rnл животот како четни:к и во еден момент, кога четата престојувала во ни:к:о

ди:нските трла , а тој бил стражар, му ја дал

пушката на некои Турци ловџии: и се предал, откажувајќи се од натамошното служење во )4

l'I

И. К. Мајски, Епопсјат11 '"• 150. Прилеп о ПрlfЛео ско 1п~з историјата,

Трајчев, Град Прнлсrr, 212.

244

и Гeopru

Сп.

14 -

Турска кула во е. Пр11лепец, Прмепско

четата . Покрај таквото са м овол-_и е тој, без раз

/.-mслување, ја прифатил службата што /.Гf ја понудиле Турците за да ro искор11стат и , обле кувајќи униформа на турски џандар, станал

Даш-чауш", активно вклучувајЌll се во гоне њето на неговите довчерашни соборци. Тој ги открил јатаците на комитите и на тој на чин се

случила Ннкодинската афера, со којашто биле испозатворени голем број луѓе на Орrаниза

цијата од Прилепско и Велешко?6

Mefy

нив,

во тоа време биле затворени и испрате,ш во

прогонство Мирче Ацев Си:моuоски, Мио Си моnоски, Јонче Симон оски, Наумче коџобашв јата од селото Ореовец и многу други. Обви нетите, најпрвИR,

6 месеци

биле задржани во

Солун , а потоа осудени и испратени во прогон ство, каде што многумина и умреле.

36 Георrн Трајчев, Грод Прилеп ,

Ео оосјата па Крушево,

150.

212.

Н. К. Мајск11 ,

СМРТТ А НА ЧЕТВОРИЦАТА комити

По аферата и апсењето, војводата Диме Чакре се засолнил во Битола.37 Таму престоју вал во текот на 1881 година и подолго време се криел во куќата на Диме Лозанчев , татко на

Аиастас Лозанчев, долгогодишен член на Ок ружниот кошi.'Гет на Револу~џ1онерната орга

ш1зација во Би тола , како и негов претседател.

Куќата на Лозанчев се наоfала во Ени маало. Како што mnuyвa Анастас Лозанчев во своите

спомени , по некое време од доаfањето на Диме Чакре, во mшната куќа дошол и брат му, Ми јајле Чакре и жена му, Ана, која била покрс

тена Турчинка од Ќустендил.38 За Веmtки петок

1881 година мајката

на

браќата Чакревцu О'nfшла кај Никол а Крапчев да бара мала помош за лразн~fКОТ. Но, наместо услуга, тој на најгруб нa\.Qlli ја избркал жената

од неговата куi<а. За тоа разбрал војводата Ди ме ЧаЈ<ре и решил да ја провери оваа работа.39 Всушност, Нико.rш Крапчев и Кондов ~f'J биле должНЈ1 на Чакре, според договорот на17 Н. К . М ајски , Е11о оејата 11а Круш ево , 150. • Анастас Лозанчев, Ит11Ј.Де11ското воста,ше, Култура, Cкorrje 2003, 13.

Исто.

правен во врска со ликвидирањето на Јашар бег од Мало Рувци, Прилепско. Според догово

рот, Диме Чакре ,поубиството на Јашар- бег, требало да го земе записот за долгот од 300 m1ри што го имале Кра.пчев и КотЈдов кај бегот . За ваквата услуга тие на војводата требало да му исплатат сума од 150 m{ри во корист на Ор

rанизацијата.40 Војводата Диме Чакрев , заедно со брат му Миајле и двајцата комити од неговата чета, Илија Радобилецот и Тоде Бочварчето, првиот ден на Велигден во 1881 година дошле во градот

и: влегле во куќата на Јован Копдов (според Ковстаптип Кондов во куќата на Дамјан

Јованов Кондов. Види: К. Кондов, Спомени, 5.) со намера да ги расчистат сметките поврзани

со документите што ги поништиле кај убие

ниот Јашар - бег, а меtу кои имало и задолже нија на двајцата прилепчани, Никола Крапче

и Јован Кондов. Тогаш, наместо награда, тие биле предаден.и и опколени од турска војска и башибозук. Во куќата, во моментот на нивното доаѓање, имало голем број гости. Тие успеале од еден прозорец да го напуштат местото на

битката, освен двајца, Јован Сарџов п Алекса Кепев, кои биле убиени. Битката, траела цеЈIИ

40 Н. К. Мајски, Еоопејатu

ua Крушево, 150.

два дена и за тоа време биле убиени 5-6 Турци:.4 1

Битката како дете од 5до 6 години, ја набљуду вал од скрШШiо место и подоцнежниот учител

и војвода од Прилеп, Ни:кола Караm;rулов, заед но со уште неколку похрабри деца од негова

возраст.42 Всушност, случувајќи се во градот, оваа битка била будно следена од целиот град .

Вториот ден Турците ја запалиле куќата и при горењето на горниот кат, нпз портата,

прво излегол Тоде Бочварчето, пукајќи на сите страни. Турцwrе, кои биле поста:веfm на раз лични позиции по куќите, дворовите и улиците

стрелале од сите страни во него и Бочварчето паднал погоден па уm1цата. ,,_.ков догоре гор-

1rио квт, излезе прво од порта надвор Тоде Боч варчето, со пушката в раце да бегат, л триста пушки му удрлја в гради Турrџtте од метерлс, 41

Исто. Според еден оп:uлrрен извештај на познатиот

српски проааrавджт, Милош С. М:нnоевлќ, во битката

бн.ле убиеrоr 7-8 Турци. (Блаже Ристовски, Марко Це п енков за оодв11Зrtте 113 Диме Чалl)С, ..., 230. Еден од двајцата убнени nри.леrтчани во -куќата на

Кондовци, Алекса Кепев, ~f)' б1m вујко на големиот маке донсК1Ј револуционер u борец за с.лобода, Пере Тошев. Тошев за време на бЈ1тката се наоfал во куќата на поn Аврамија,за кого бillla мажена неговата постара сестра, Анастасија. Куќата на пол Аврамлја била во бmпш1а па

куќата на Коадовцт1 л Тошев ја следел крвавата бнтка.

(Види: Светозар Тошев, По крвав пат, 18 -

21.)

42 Коста Црвушанов , Радо Каранџулов , Никола

Карапџулов, Златоврх, Софија 1993, 16.

Сл.15

Пере Тошев

н ел падна,јуначкл умрен назем11' 43 -п:ишу:ва Марко Цепенков. По него излегол братот на војводата Чакре , Миајле Ча.~l)СВ кој,исто така,

пукал, но стрелан од сите страни брзо бил уби ен. ,,По него 11злезе Мијлјле Чакреитојсолуш ката в раце, 11 едно р1т11уаље од порта падвор,

стШIЈl на едтш греди праеш1 од Турцпте на скон далец н ЛЅДIIВ на колено, гр-р-р пушкнте во не

го, 11 веднаш Мијајле врли со бердано па едно Турче лажаиче н го уби наместо. Млјлјле ладна, удРеn од триста солда•rки и башибозучкн кур шуми, настреде сокахо, мшикн л јуначки, а Турчето ладна покрај ѕндо, кај што стоеше да

дРЖЈI метернс, за коа ќе излез.ат од порта крш тлте да 11

YPJlll.

Млјајле Чакре се лрекаруаше л Прце. Падла пред Копдоската порта па вторно ден

па Велнrден, на шшетеп ден, така и Тоде Боч варчето. " 44 Војводата Диме Чакре и неговиот собо рец Илија Радобплецот останале во куќата и

се бореле до последниот куршум:. Откако им 43 Марко Цепенков, Народни nОС[[И ,

142.

"Исто, 142, 143. Според Светозар Тошев, Миајле Чакре по l\Злегувањето од куќата бил брзо погоден од истрел

n паднал близу до својот дРуrар Тоде Бочварчето. Со последните cnлn тој погод11Л еден од напаtачлте, се дов

лечкал до Бо•mарчето и го прегрнал пред смртrа. (ВllД),1: С. Тошев, По крва.в пат, 18.)

Сл. 16 - Куќа од турскиО'Г период со метална врата со апликација на македоискО'ГО сонце со 16 зраци

na денешната уллца .Браќа Ламески•

Сл. 17 - Куќа од турскиО'Г пер,rод на денешната улица .Круме Волнароски", тоrа ш.Цариградска"

останале само уште по еден куршум: тие слегле

во подруt.1:ОТ на куќата и се обиделе со вино од бочвите да го гаснат пожарот, но кога виделе

дека тоа не е можно се убиле еден со друг. Нив ните тела речиси целосно биле опфатени од nлам:ен.ите јазлци . 45 За последните моменти од битката кај Кондовц11 Мајски заmrшал: ,, На

подот од nодРумот, откако се расчлстлло ѓуб рето, можеле да се видатмали остатоци оддвај цата храбрецл, односно не11з.rореШЈ делови од

еДНВ рака ЈЈ една flОГВ,н" 46 Според запишаните аргументи кај срп

скиот пропагандист Милош Милоевиќ, во не говите извештаи до српската влада , четвори

цата комити, убиени во куќата на Копдовцв во Прилеп, биле предадеш1 од некој прилепча

нец (според К. Кондов, предавникот бил Њt кола Крапчев , кој бил касиер на Комитетот. 4

ѕ Георrн Трајчев, Град Прилеп , 212. Марко Цепенхов, Народ11и оесои , 143. (кај Цeneffl<.oв е заmПDано: ,,Дур11 бе.1 затпоfедт, Дш,е н Ит1ја во ll.Шlepo, се с1ошвв Тур1џ1те молејклм ЈЈ лвжејктљrда се предввт. Арно вл,в, Дш1е н Илијп бев за колнвтн дв ве се иредват LI зв ввстш1в пе

се предадов.'') Додека давале отпор, nред да се самоуб11јат во за палената куќа на Кондовцn, Диме Чахре и Илrrја Радо билецот убиле 15 ТурЦЈt. (Впди: Албум-алманах „Маке

ДОЕL\lја" , Уредува редакцнонен ХОЈ\оrтет, Соф1rја 1931, Објас1штелен текст на 11 лустрац:о.uте, Од,цел IX, 61.) 46

Н. К. Мајски, Еоооејата оа Крушево, 151.

Види: К. Кондов, Спомени ,

5), кој отишол кај

кајмакамот да го извести за нивното доаfање

во градот. Предавникот кај кајмакамот прво го испратил својот слуга, а кајмакамот на слу гата му рекол дека не е добро да се прави ,,зу

лулt" на Велигден и дека е подобро да им дадат леб и пари на ајцуц:ите и да ги пуштат, зашто

нема каде да бегаат и кога-тогаш ќе бидат уби ени од некој цруг Турчин. Кајм:акамот рекол да ги остават ајдуците сега и самите да го прос лават празникот, но кај него дошол самиот газ да и се заканувал дека ќе го извести валијата

во Битола, а и од Цариград ќе бара заштита од разбојниците. Така, кај?.-1акамот морал да ис

прати потера47 по Диме Чакре и неговите чет ворица другари кои се наоfале во куќата на

Копдовци во Прилеп . По славното загинување на четворицата ко.мити , народот од Прилеп со голем 1шетет им прирецил погреб што долго се памтел, а гро

бовите на ко.митите им: биле направени на кра јот од гробиштата, бидејќи така заповедала тур ската власт . Настанот длабоко се отпечатил во срцата на прилепчани и долго време по него

се уште се плетеле paзmrcnm приказни полни со хероизирање, но и м:истичшr доживувања.

Така, низ градот се ширеле приказни дека на .f7

Блаже Рнстовс,ш, Марко Цeoe1txon за подвиз11те

232

"''

Сл.

18 -

Антон Страшr!Мtrров

гробовите на комитите, убиени на сам ден Велигден, се случувале различни чудни случки

преку ноќите, како појава на оган на гробовите, паѓање на к андилата од ништо, светење без

кандило и сл.48 За ваквите мистични случувања на гробовите на овде споменатите прилепски јунаци А. Страшшшров пишува : ,, Господата Поменов (учиш.ел во ирилеii.скаша гимназија,

з.м.) л Цепенков не уверуваат дека во создаде ното верување биле вомеченн да поверуваат н тие во станатото чудо, а нмено: Јунаr.џrте биле

логребаrш крај градот, крај едеп јаз. Не по многу време почлало да се зборува дека секоја

вечер слегувала од небото ѕвезда падјуначкнте гробови. Се возле~шртто населението далеку ло окоттата, особено во Сувоrорјето II во Ма рново. Безброен свет, болтш илевотш, тргнале кон rроблштата па излекутзање. Турцтлс се воз

буДЈше ирешиле да ro забранат тоа религиозно натрупување над ј}'ШЈЧКIIТС гробови. Но - не мало што, чудото станувало секоја вечер и така оцевлдно што најпосле поверувале и самлте

Турцн, ла го реппте прашањ ето по своему, а IIМCJIO - во претсмртн11от час локојштте го сло менале името ш1 Мухамед - па л тие ги прог ласиле за светтш, та местото се претворило во

48 Г, Трајчев, Град Прилеп,

CnoмcJU1 ,

212.

КонстаRТттн Кондов,

11rн~пш{!Ј•

Сл.19

Поткорица од пиесата "Прилепски Светци" од Антон Страш~tми ров

еден вид теќе-1.(ЈЈКВlfште, посетувано за изле кување 11 од Бугари, и од Турrџr." 49 По завршувањето на овој настан тур

ската власт во Прилеп им предлага на рисјани те да престанат убиствата. Веројатно од гроз ниот настан сите биле, помалку или повеќе,

потресени . За таа цел со еден од градските ав торитети на рисјан:ите, хаџи Здраве, разговарал

Кајмакамот од градот. Биле ангажирани дури и попот, и оџите во градот преку црквата и џа м1mте да го повикуваат народот на смирување

и воздржување од насилство. За жал, насил

ствата многу брзо потоа започнале да се случу ваат повторно, и тоа од страна на Турците.ѕо БИ'ГК.ата во која заnmале четвор:r~ата ко

мити, во куќата на КондовIЏI , во Прилеп cиmro одекнала во градот. Споменот за неа и денес е ж1m кај некои постари прилепчани, кои за неа слушале од своите предци . Така, за неа раска

жува и f оре Кондоски, кој потекнува од семеј ството во чија куќа се одиграла споменатата битка : „По кѕжуваље знам дека било Веллrдел

иш1 некој таков иразшrк. Кај Кондовци нмало гQСТЈ111 токму тогашдошол Чакреда бара пар11.

Домаќлпот му рекол пемам пари одете си не

расилувајге !tШ го празIШКот п гостите'. Не ~ Блаже Р11стовски, Марко Цео еr1Коо за оодвrЈЗuтс белешка

40, 236.

ѕо Г. Трајчев, Град Прилеп, 213.

""•

сакале да си замшшт н тој отишол кај кајиа камот н му кажал. Тој рекол нека си одат, а патот ќе 111,1 биде пуштен. Кога л при ваквата опомена не сакале да ен зЕnnшат, настанала

битката. На местото каде што изгорела куќата 1 денес има друга куќа на улшџ1та Борка Тале ски'. "(Според истражувањето на авторот бит ката се случила во куќата на Кондовци на де

нешната ул.ица ,Дере Темелкоски") Народот и овие коМIIти, на чело со војво дата Д1tме Чакрев , не ги заборавил и ги опеал

во песната 11 ЧетворЈЈда комити", што и денес неретко се пее на веселбите. А. Страшим11ров , за опевањето на војводите од народот, лишува:

,,КО!tDIТСТЈЈОТО 11а војводите Црне, Чакре и Сте фо во првите ГОДЈШlf на новото турско владе ењ е во Македонија ги испла~што и ги омрлу шлло сите лоши Турци. Македонскиот роб не

можел да не б11де благодарен и оттаму се опие триумфатш пароДЈШ пест,_." 51 Баладичната форма на песната

,, Четво~

рЈЈЦа ко~шти", во која што е опишана битката и загинувањето на четворицата комити, ја за rшшал Марко Цепекков. Јунаштвата на Диме Чакр е и неговата дружина , како и оние на Cmrpo Црне значеле ПО'IТИК за идmrre јунаштва на Македонците.

11 Блаже Рuстовски, Марко Цепенков за белешка 40, 236.

L1од1шзвте о•,

:,:

:.:

(.)

:.: r::: С1)

:::; С1)

Е--< С1)

0..

С1)

t::

"'~

"' f..

"' =

= !3 С1) С1)

1:{

"' ::е

"'f.. "'

1О

"' а:

t С1)

~ 1 С)

r:::

(.)

Марко Цепепков за војводата Диме Чакре в неговата чета:

Четата па Димета Чакрета

(1880-1) беше

од овuја mrцa: Диме Чакре војвода (поборп:и:к 1t

во Шипка , има одличен медал), Мијајле

Чахре (ее прекаруаше и Прце), Тоде Бочвар

чето 11 брат му Иm~а, орѓuја Лажо, шеетио Стојан Рушан, Иm1ја ќајата , Јосиф од е. Радо бил в с1ш му, Мицко Мориовчето, Џаnот, сrш му па Илија. Дури пооди Диме војвода со четата по нашата паија, лошите Турцв СЈ1. свија опашката и си седпаа дома да чекаат за да го отепаат

Димета и поеле да излез ат да мачат 1,шр1ште

селаm1. При се што имавме голема добрина од тие војводи, nак некојси од ваuште ' н ппзмеа и

му бараја колајо да 'и сотрат, како што стапа со предав шIКО Крапчета, 11а дев Велигдеп да оојцп вз кооак и да 'и предав кум:итпте, дека

ошле у деда му Јоала Коодоски, в да 'и изб11јат и изгорат без да беше некоја голема работа што ошле у Ко11довци. Ако не беше го предал Крапче Чакрет-а,

ш1огу roдIШJt ќе ботееше Дпме по пашоте села п 1,mогу крволоЧI1ицв ќе пстребеше. Во колху време што би Чахре, истребв 3-4 од вајлоши-ге в крвопијците Турц11.

Во Б)'ЧЈш-Колл плл Железnнчка Река беше еден Тyp(nm крвопнец, што беше распла кал дете во мајка, мооrу души беше Јtстепал,

~шоrу мајки беше расплакал. Тој се в11каше 11а нм е Чакре (и тој иа прекарот од Димета се ви

каше). Турч1шо Чакре шеташе со ат по селата П по 11его носеше СДШ) сејсапа II НСКОЛЦ1Uf3 дру

гари. Тој беше белоде 11СЈUЈ арамија 11 од шmого ве се боеше. Тој одеше често и во Крушоо да му сака пари 11а пекој чорбаЈ)Шr. Шетаеќи Диме

војвода, отиде во Крушоо, п некојси од крушов чшrnте го мош~а ДЈЈмста да го отспа бабаптиnо Чакрета од е. Цроеец. АСЈЈ:Њ\r тоа бараше Диме, му трrпа по трагот со друж 1шата и

ro начека

одејќи во едпо село, та го отспа него II едеп од цруrарnте. Кога чуја крушовча1ш и друзиrе се

ла от11 ќесеџ.ијата Чакре од е. Црпеец го отспа Дим е војвода, непсказана радое паnранја, оти .куртул11саа од едеп ѕвер што му ја rmeшe крвта.

По малку време му појде 1ra Јашара Ар паути110 на кула во е. Рувци со еден марпвет, за да го отспа и

uero, чyiuru тој беwе страшен

крвошt ец и стреброљубец. Тешко му и горко му ua тој селаLtец што ќе се изл_ажеше да зе,-ш

пари од Јашара со мамеле. Њ1 иива, Шt шmада, пн лозје не ќе му останеше, с11чко Јашар ќе му земеше, за мамеле па мамеле. Кој веќеше да

му дава, ќе го отеnаше. Кога му пој.1.е на вратата

од кулата, Диме беше му врзал раце 11аоnаку

11а Илета Боч:варо, беше му удр1ш една туnапи ца во 11осо и го раскрвавнл; паречев за кумита,

~ry го довесол па Јашара за вечерта да лежи

в кула, 11 утрото да го посат во Прилеп. Влеrу ај.ќ:Јt Диме со тајфатз в,штре, го врза Јашара и го изваде од селото надвор, таму секол rлаата.

АЈ<о да сакаше Дт1е да тепа Турци, сума ќе истеnаше, apuo ама тој оеќеше кој-годе да тепа, ами бабаитите сакаше да ' 11 тепа. Прокле та му душа Ј1а Крапчета, што го предаде таков

јуоак 11ад јунака, да изг ори во куќата па Ковдовциt Тоде Бочварчето и брат му Иmtja беа во

тајфата на Димета Чакрета. Влеrуајќи у Кон довци, Д. Чакре и Илија. Мијајле, брат му на Диметз Ј1 Тоде Бочварот, Илија Бочваро не се погоди тамо. Откоа ' и предаде Крапче, ' 11 др

жаа Турците опколисаки цва дни. Откоа видоа Турците оти пе можат да 'и изваат и откоа в.и

доа оти отспаа 5-6 души, ја запалија куќата од чатија и, коа догоре rорвио кат, излезе прво од

порта надвор Тоде Бочварчето, со пушката в

раце да беrат, и триста пушки му удрија в rрадв Турците од метерис, и си nадна,јувачхв умрев oaзer.rn. По oero излезе Мијајле Чакре, 1t тој со пушката в раце, и едно рипнуањс од порта над

вор, стапи на едни греди праепи од Турците на

скондалец и падпа на колено, гр-р-р пушките

во него, и веднаш Мијајле врли со бердаво на едно Турче лажа11че в го уби наместо. Мијајле

naдna, удрен од триста солда'IКИ и башубозучкп кур~tи, настреде сокако, машки и јуначки, а Турчето падна покрај ѕидо, кај што стоеше да држи метерис, за кога ќе излезат од порта да 'пудри. Мијајле Ча.кре се прекаруаше и Прце. Падна пред Ко11доската порта

na вторио

деu

на Велигден, па шшетео дев, така и Тоде Боч варчето. По пеколху саати, откоа вати да гори

и душемето од визбата па куќата, виде Диме Чакре и Илија, што беа внатре, оти ќе изгорат живи, еп ' и о.авртоа пушките еден во други в

гради и се убија сами себе, само и само да не се предаат па Турците живи

u да

не се уб1rјат од

турските пушки и куршуми. Дури беа затво

рен:и Диме и Илија во килеро, се скиоаа Тур ците молејќим п лажејќн:м да се предаат. Арно ама, Диме и Илија беа захоЈПЈатп да се не пре

даат и за вистина не се nредадоа.52

sz Марко ЦелеRХов, Нароwп,

оесш1 , 138

-143.

Народни пес1m за војводата Диме Чакре и чле нови од пеговата дружтша запишани од Марко Цепеuков:

ДИМЕ ЧАКРЕ, ПРИЛЕПСКИ ВОЈВОДА53 Ој ти, Крапче одавпнк, Што одадејунацо Четворица кумити Јунацп прилепчани! Први беше тој Диме, Тој Диме Чакревчето;

И по него Мuјајле, М1qајле Чакревчето; И оо него Илија,

Илија од Радобил; И оо него млад Тоде, Млад Тоде Бочварчето, Што беа обружа1ш Со тие, бре, берданки! Дојдоа кај Кондовцн за вешто да прашаат.

Крапче појде 11а конак, Кумитите предаде. Кајмакамо .му рече:

- Ај бре, Крапче, остај се, Велигдев сега ви е, $)

Марко Цепенков, Народни песЈЈи,

138 - 142.

Чудо да не се стори Со тие арамии. Крапче тогаш му рече: - Кајмакам беј, слушај ме! Ја аскер тн пушти ми

За да удрат кумити, Ја телеграф ќе удрам

На пашата в Битола! Кајмакамо се устраr.ш,

И сам тргна да ОДЈ] Кумитвте да вати

И заповед издаде Царска војска да оди Да сардиса кумитп. Што испрати тељали

По чаршија да личат, И по сите маала, Што е турско да ста 11в Да сардиса кумвти.

Турцнте и аскеро,

Сардисаа ~штn. Кајмакамо копдвса Во Ма_џароската куќа

Кумавда тој да дава, Кумитв тој да ваќа. Диме виде од пенџере Оти аскеро до~е И па друж ина му рече: - Ој ви, моја дружm,о, Ние сме сардисапв

Од аскеро и ТурL,п.

Ние ќе се биеме Јуuачкв, дур' да умриме, Проклет да е тој од 1iac

Кој жив ќе се предав На проклетите Турциl Тоа Диме му рече И сите 'н нареди Да бпда(т) на пусив.

Од кај,'1а.камо rocтmro, Тој си такса да оди Куr.mтвте да фати

Страшливите ѓаурв. Грабна мартиво в рака, И се качи 11а ѕитче За да влези в пе1rџере.

Лелв Тоде го виде, На Двмета му рече: - Ој ти, капидан Диме! Еден Typчmr бабавт Идит npao кај мене За да влези в пенџере.

Ој ти бре, јуоак Тоде,

Сврти му го бердано И дај му го бакunЈшо. Тогај Тоде се сврте И па Турчиво му рече:

Ој ти., море Турчине,

Ја кас1m ен мастш:ка И земи си бакшишо!

Уште пушка ne пуква, Тур'fИИ на плеќи падна. Од другото пепџере Диме виде друг ТурчиЈЈ; Врлп Дим е е' бердаво

И прао в чело го удри, па место го остан.

Везден пушки пукаа

На сам ден Веmrгден. Сиот народ оскорбеп И турско и рвсјанцко

Краnчета го колнеа. Што виде кај:макамо Оти н11што ne можи На кум:ити да стор и,

Што го вИКЈЈа Кра.пчета, И вака тој му рече: - Ој ти, Крапче чорбаџ:u , Дат, каил се ЧШtmu да запалам куќите,

И куr.mтв да изгорам? Крапче каил се стор11.

Куќите 'и запалија Кумити да 11згорат. Куќите се вивпаа, Плампи дур' до небес:в. Кога куќо гореа Куr.mти се простија И си се заколоаа

За да ве се предаа(т)

Живи во турцкн раце.

Тоде ми се прекрст:u И портата отвори. Скоч:u јунак па сокак За јуначки да беrат И жив да куртулвсат. ТурцЈ1Те од метерис Безброј пушки врлија И Тодета убпја. По Тодета искоч:u Мијајле Чакревчето. Безброј пушки врлпја. Мвјајлета го удрвја. Мијајле сврте берда110 Во едно Турче лажанче И го удри на место. Toraj Мијајле падна На Тодета одозгора Како јунак на војска.

Диме Чахре и Илија, тие во огнот оставаа,

Car.m себе се убија, Живи

[le се дадоа,

И страм да си донесат На своето јувасто.

КОМИТА ТОДЕ БОЧВАРЧЕ54 Тодета мајка, леле, караш~ Не оди, Тоде, леле, кумита, Доста е брат ти, леле, војвода, И ти ќе одиш, леле, кумнта!

Тоде си мајка, леле, 11е слуша

И cu оарами, леле, џоката, На десно рамо, леле, марnшо, И си излегол, леле, по [IОле.

На поле r1ајде, леле, овчарче,

Овчарче младо, леле, чобаnче.

Ристос воскресе, леле, овчарче,

Не виде моја, леле, дружи1ш ?

Твоја друж[ша, леле, тук беа,

Сугаре јаrпе, леле, пекоа, Зговор за тебе, леле, ч:ипија. Тоде си тргна, леле, погоре, Нога за нога, леле, се здружи Со своја мила, леле, дру.жила; Уста со уста се uзбакпаа Со пегоата, леле, дружива. Тоде му вели па брата ек:

Ој ти ле, брате, братен:це,

Клетва п:и мајха остаи За кај Краnчета да одиме Живо да си го, леле, uсоечиме. Завчера мајка што му била 54

Марко Цеnевкоо, Народn:н оесо.н,

142 - 144.

И му сакала меџи.дија Што ни имаше за давање. И Крапче мајка истерал

И нам сите не искарал . Кога чул брат му на Тодета Тие негов зборон, леле, Право ми тргна кај Краnчета,

Кај Крап-чета, леле, на порта, Да што ја нашол з.атвореоа. Отаде тој ми се вратил

За у Коодовцв да оди, леле. На порти нашол нунка Вела И Вела тој ми ја прашал:

Кај ти се, Вело, децата?

Децата ми се кај Крапчета. Ја [IОјдн, Вело, вихви 'и леле,

За да му речам два збора, И нешто да ' и исораmам, леле.

Од Тодета брат му се одцел:ил И

npao ошол кај Бомбола,

Та му се качил, леле, на скала, Педесет лири тој му зел И мирно однатре излегол.

Песпи за битката па четворицата ком 1011 •111• пишани од Никола Киров Мајски : Народот ги објави за светци и 1f1t1 јо 11c 11t·11 следпава пес11а:

Ој, ти Крапче предавIШК, што предаде јунаците, четворица кумити,

јунаци nрилепчаап!

Дојцоа кај Копдовци за вешто да прашаат.

Крапче појце па конак, кумит11те ги предаде.

Кајмакамот му рече; А бре Крапче остај се, денеска е Великдеп, чудо да пе се стори-

Народното гнасење од предавството

беше толку големо што во сите окоmш градови беа испеани песов за хероите - светци ! Тахва

пеева беше испеана и во Крушево, се пееше па истиот глас како прилепската и гласеше в.ака;

Четворица кумити од пла1nша слегоа

и за Прrшепа града, кај Ко11Довци влегоа.

- Ристос воскресе Велико, - Вистина воскресе кумити. Што барате овдека?

Денеска е Великдев. Дејци сестро Велико, ако сме си кумити,

в за 11ас е Великдевl Кажи им па мажите,

правото си бараме ! Бог да убие Краnчета што ми појде на конак,

кумвтн r,m nредаде!...55

55 Н. К. МајскЈ1, Епопејата па Крушево,

151, 152.

SUMMARY In the early 1880s in the Prilep region a few more organized komitadji squads appeared. They were actually followers of a big number of hayduk troops led by outstanding Macedonian komitadj i leaders (arambashi) from Pelagonia and other Macedonian areas, who did not want to put up with the Turkish authmities and the bad living conditions they imposed on them, so they formed squads and with raised flags they went back to the mountains and fought against the Turks. Such groups also acted in the area of Prilep. One of them was lead by Dime Chakre from Prilep, who freed the people from the areas of Prilep and Krushevo from the true violators. He participated in the attempts at widely organizing enslaved people and liberating from slavery. Dime Chakre from Pri lep is one of the biggest and famous hayduk. With his squad they bad acted in the wider area htmting and liquidating violators even before the form ing of the revolutionary organization of Macedonia. Dime Chakre came from the respected family Chakrevci from P1ilep, originating from the village Polchishte, Mariovo. The two brothers Dime and Mijajlewerenephews to the last head ofthe village of Mariovo Trajko Hristov Chakrev, Naumche, who had been already living in Prilep and working as a clerk at his relative Nikola Kondov.

In 1881, Dime Chakre fonned a squad of nine men and tried to start a wider and more organized fight against the Turlcish regime and the numerous violators. He was an experienced fighter who had paiticipated in the Russian- Turlcish war on the side ofthe Russians, even been honored with a Russian medal for bravery. His squad consisted of nine men: his brother Mijajle Chakre, Tade Bochvarcheto, his brother Elija, Djordj ija Lazot, Stojan Rushan, Josif Radobilecot and his son Elija Kjaata and Micko Mariovcheto. After acting for a short period oftime, the squad liquidated some of the worst Turks from whom the people in the area ofPrilep suffered. One ofthem was Ismail Chakre who lived in the village ofCmeec. Dime Chakre also liquidated Jashar- bey .from the village of Malo Ruvci who was also a big violator. He was Albanian, who had been stealing around DemirÂˇ Kapija for 20 years and with the stolen money he moved to the village of Rufci, P1ilep. He robbed the Christians and took over their properties, farms, meadows, life stock, and money and also tortured, raped and killed. Because of that, people asked Dime Chakre to liquidate Jashar- bey and to set them free. Dime Chakre tricked Jashar- bey and captured him in llis tower in the village ofMa lo Ruvci. At first, he tied Elija Bochvarcbeto's hands and hlthim on hjs nose so he wouJd look like a captured komitadj i. Then Dime Chakre and his squad appeared in front of

the Jashar Bey's tower presenting himself as a "buljuk.basha"(captain in the Ottoman army). Speaking Albanian be told Jashar- bey they had caught a komitadji and suggested spending the night in the tower and talcing him to Pri lep the next day. Jashar-bey believed him and let them in the tower. When they entered they took the lists of the names ofthe debtors owned by the Bay.Among the debtors were the two fam ilies from Prilep - Krapchevci and Kondovci. Then, they took bim outside the vi !Lage and ki lied him. After the event, the Iists were given to Nikola Krapchev who had promised them a certairi amount of money. Dime Chak:rev and rus squad did not attack the quiet Turks but made the tiue violators pay him money. In that way he protected the poo1 Macedonian people. Apart from their brave actions in the tH~,, of Prilep, Dime Cbakrev was also active i11 K, 11<,hv, 11 where he formed a conspiratorial gHlllP of' p1:l1pliwho were aware of the situation. Âˇ1his 1.:nc.0111.11â&#x20AC;˘l'd the people to form similar groups in ll ,1.: w1dc1 n,~a which res ulted in forming a whole ne t of conspiratorial groups, in the history known as the conspiracy of Oernir Hisa:r. On the first day of Easter, 1881, Dime Cha.kre, bjs brother Mijaj le and two other kornitadji of the squad, llija Radobilecot and Tode Bochvarcheto came to Prilep to visit Jovan Kondov intending to get the tltings strajght concerning the documents they annulated when they had killed Jashar- bey, including the docwnents

of the two debtors of Pri lep, Nikola Krapchc uml Jovan Kondov. Instead of being rewarded, lhcy were betrayed to the Tw-kish army and bashibvouk (Turkish irregular soldier). The fight lasted for two days and a few Turks were killed. The next day, lhc TwÂˇks set the house on fire. While the upper floor was bwning, he went out through the gate shooting on a l I sides. The Turks, who were posted everywhere in the house and outside in the yards and streets, fired at him and Tode dropped on lhe street shot. Soon after him, Mijaj le Chakrev came out shooting, but was quickly shot. Dime Chakrc and llija Radobil stayed inside and fought until they had only one bullet left. Then they went to the cellar and tried to put out the fire with the wine from the barrels, but when they realized they could not, they shot each other. Their bodies got almost entirely in the fire. For the very last moments of the fight at Kondovci, Majski wrote: "After the cellar floor had been cleared out, one could see unburned parts ofa hand and a leg, the remainings of the two brave men". A lot of people from Prilep attended their funeral. The Voyvoda Chakre and his komitadji friends became heroes for the people and their graves were often visited as a holy place. As the Turks couldn't stop the mass visits, they proclaimed Dime Chakre and Elija Radobil to be Muslim saints. People wrote a song in praise of this event and it has been singing ever since then. 72

KOPHCTEHA IlJITEPATYPA 1.

A 116}'M- llJIM80 8X ,,M8KeAOOlU1" , Y pe,qyna peAalU(HoReH K0MllTe'I', Coq)M 1931. 2. Boja:iw - illonoaa, ,[(ywaJUCa, M8KeA01111j8 BO XVI H XVII BeK, ,0:oKyMef!'rn 38 UCTopujaTa U8 MaKeA0UCKJlOT napoA, Cxorrje 1980. 3. BenjaHOBCK11 ToMe, LKeB8 HCTOpHj8 - p8CKIUKYB8t.b8 sa HC1'0pHjaT8 oa IlCJ1aro111Jja 0 M 8pHOBO (1856- 1950) H upeAaJiaja 1a K8CCJieu:e Meer-a, npnpeµ,nn Tpe!Iqo A,11MUTJ)HOCKu, .,Kanew A:nfa", 11pnnerr 2004. 4. KOHAOB Koucrarrnrn, CnoMeu-0. S. JI03arr1.1ea Au8CTaC, Hn~ eucxoTO eocra1me, KyJJTYpa, Cxonje 2003. 6. M ajcKJI, HnKona K RpoB, EoouejaT8 08 Kpyrueeo, np11peWJJJ Hlowna Joearroc!OJ, HY Mc-rop11cK11 MY3ej KpyweBO, KpyweBO 2009. 7. M aTJ<oecKJJ AneKCafl,!\ap, OTnopoT eo M8Ke11,on:uja BO BpeMe 88 T)'PCI<0TO BJJaAeCJ.bC, KBlU'a m, AjAyrcTBOTO, M ucna, Cxocrje 1983. 8. 11e-rpoe topYe, CnoMeBB, Harien HBCTRT)'T 3a Ha.LQionarorn ucropuja Ha MaKeµ,oHCKHOT uapo.11, CKorrje 1950. 9. 11orrna3apoe Pucro, T eKCl'OBHTC Jta MapKo Qenea:KOB 38 ne,we M8KeAOnCKH eojBOAJJ, Cm,m03HYM IT0CBe'l'eH 118 }l(LlBOTOT 1:1 ACJIOTO na MapK0 U:eneni<oe, MARY, AHY- Ilpnnen, C1<0nje 1981. 10. IlpRJteo H fipMeOCI.O 0Jl3 llCTOpHjaTa, Mncnrryr 38 ua:quonaJJlla 11cropnja - Cxonje, 11pHnen 1971. 11. Pnc-roeCKB Bna)Ke, M8pKO QenelJK0B 38 0011,em:irre oa AJL>tte 4axpe, Crrupo ll_pne e topf eja JllUKOT HAPaMKTe

„Прнле[IСКЈЈ светци" о „Црпе Војв ода" , Мариово и Меrлен ннз историјата, збoplillX, материјали од науч

ниот coбlfP ОдРЖа:н од

24 - 26 Ноем:вр [I 1995 rодлна

во Прилеп и Витоm:rште, Друштво за организирање н_а Мариовско-меrленски културnл средби, Прилеп

Сколје 2000. 12. Тошев Светозар, По крвав п ат -

докуме[\тална о о

весr за Пере Тошев, Издателство .,Христо Г Данов",

Пловцив 1969. 13. Траltчево Георп1, ГраД"b Првл1нn, -

нсторнско-rоо

rрафСКЈЈ в стош111сѕ1ш ореrлед'b , Македонска биб

л11отека, Софв51 1925. 14. Цеnеuков Марко, Народ1ш ueci:111, кн.1 , редактuрал д-р Блаже Ристовскл , Македонска кm1ra , Скопје

1972. 15. Ц1,р11)'Ша~rов KOC'l'a -

Каранд:жулов Радл, Никола

Каравд:жулов, Златовр,,х, Софм

1993.

Непознати и помалку познати зборови А

акч1п1,а (тур.)

мерка за

вредЈ1ост на 1шот

арамбаша (тур.)

ајдуiи

ски вода,1

аскер (тур.)

војска

ат (тур .) - кmb Б

се с1иава

iio името, iосiiо

дин, iосиодар Берда.н

вид аушка, бер

данка Бердап:ки (тур.) - вид иуш ки

бабаитв (тур.)

jyнat{U,

CLLIIHШ/U

баш-qауm , башчауш (тур.)

ведник, уii.равник на об лаеш, кнез; З. Тшиула, која

сшареиш11а, ко-А1ш1дт11и.

буљухба.шцја (тур.) ководшиел 110

- ра ipyiia зail-

1uuu, турски ciiipaжapu

ник, иодофицер во iиурск,а

в вал-вја (тур.) - с1ТЈ.арешина

војска

на bбмciii, вuлaetii, ш1.мес•

башчауш (тур.)

наред

башобозук, башубозук,

бошобозух. (тур.) -

1. нере

довна турска војска која и.ма iipaвo да Nocu оружје; Nереiуларна војска 2. не _.1ш11осрдни оiрабувачи башвбооучхв1 башубозуч к1r (тур.)

од баишбозу

коiи, овде се однесува на

ник 1w. cyлiuaнoiii, 1иурски,

воено-ад.~1и11исшра1:Uивен ciiiapeшuнa na oблactii во Турска~иа И мiiepuja д

церебија (тур.)

боiаЛi

Тур•ат, coiiciiiвe1шк na iо лем феудмеЈ1 имо1ТЈ.

iiушки од нepeiyлapмiiia

дефтери (тур.)

војска,

ник, cilucoк, заиисник,

бег (тур.)

iолемоiiосед

ник, блаiородн_uк во Турс каша Имiiepuja; 2. Зaiio-

бележ

c.41eiiiкoвoдciiiee11a книiа; iирiовска книiа на Прима

ње и t14давање

ѓаур

конак (тур.)

неверник, ilo'ipднo

iipeнoќutu-

1Iie -

LL.we со кое Typцuille 'iu 11,а

копзулство

рекувале xpucili.ujaнuiiie

нишiiiво на едЖЈ држава, на разни мectua во дру'iа држава коџ оба.111ЈЈја (тур.)-селски

з зимија, зи:м1.111 (тур.) - ,нал соilсiивеник од xpuciuu-

ja11c кoiiio

население во

Турската Имiiерија

зулум (тур.)

ti.решс,иав

ciiiapeuuma, кмеш крсердар - водач,

ciiiлpe-

1.uuнa

неilравда, м

злосшорсmво

зулум:џ_~:m (тур.)

насил

~шлмудур (тур.)-окружен

иици, ЗJWCiuopНUL{LI

иач.алник, началник за ие

за ciiioкu

јатак (тур.)-ле'iло н,а диво ж11вошно; Аtесшо каде ииио се одмора, ti.осГиела;

мамеле (тур.)

скривалишmе 11а арамш,,

1Iiшtкa

ајдуt{ц u вoouшiiio, одмеш т,ци од државата и зако

xp11cill11jamt

нош

1шiiie iрадови во Турска-

метерис (тур.)

кадцја (тур.) - судија кадвлак (тур.) - суд

iloioднo

ка.ил (тур.) - i1од'iо1ивен

меџид:ија (тур.)

каЈ~акам (тур.)- окружен

сребрена

движни 11.моши, дирекција

- KOAlatua,

uнiiiepec

Мартин - вид ilyu1кa, .~tapмартолоз:н (тур.)-војници во iloipaн11ч-

1иа И,11Перија во 16- 17 век

- заседа, ,11eciuo од кое се

сшрел,а на неilријашелош

iиурска

ilapa

н,ач1.1.111шх во Турската И,н ilерија, уiiравшТЈ.еЛ на клЗll

ка•~n.к (тур.)

навја (тур.) - обласш

одмеtиник,

ара,1шја

кил ер -лад11.лник, заi71вор

п nадар

тима р1.1от11 (тур.)

•сувар н,а iloлeiiio,

сои

сшве11ш{и но имош, iuiмtap

иолјак

п:кзмеа (тур.) - ,нразеа

nyCJtja (тур.) -заседа

ќссеџвјата (тур.)

друм

ски разбојник, ара,11ија, р

убиец

раја (тур.) - народ рушвет (тур.) - лt/11710 руwЈЈетч.вја (тур.) - м шиа џија, оној кој иодмишува,

ч:ифл:rо. (тур.) земја

tцtoili. СО

се зати1ава со мuilio

е сард:нса, сард~1саа

џока

- (тур.)

оilколи, оilколија

вид куса машка и

женска облека, едеп вид iiieceн елек

сејсвва (тур.) - кон.,у1иар сковдал ец - вllд cruaauцa солдачхв - се однесува на војничкll ilушки

спахија (тур.) - iоле,11 зеА1јоi1оседник и коњат1к во елишнlllие едшшци на illypcкa1ua војска т

тајфа (тур.) -

та.кса (тур.)

ipyiia вeiiiu, даде

збор

таn~ (тур.) - докуштии за имот, iiоседовен лucili.

тељал:в (тур.) - iлac,шt{U тсќе (тур.) - мусли,11ански (дерви шк11) мана сmир, iiiypcкa ка[iела (Параклис)

ИНДЕ КС А

А. М атковски -

7, 6 - 50, 53

А. Страuла.нtров Албанци

- 31

Алекса Кепев Алексавдар

52, 53 - 42, 43

-7

Алексавдар Матковски

7 Ана - 41 Анастас Лозанчев

- 41

- 43 А~rгеле - 26 Авастаснја

Бомбола - 65 Боце Бојаџија - 16 Бочварчето - 43, 45 Брезово - 24, 26 Бугари - 52 Бугарnја

- 14 -7

БудаКЈiар

- 26 Ан:rеле Церанецот - 14 Антов Страnшмиров - 49, 51 Арилево - 5 Арваути:н - 29 Ан:rеле Цералец

Аталас

Б11толско Поле - 33 Блаже Р11стовсх.и - 43, 48,

Буч-~U1-Кол11 - 56 Бучин-коли - 23 в

Вела

- 65

Велешко -

Велјан Христов Јуруков -

- 14

Велуш1п10 Б

-6

Велче - 6

7 -7

Бабо -

Вuтол:ишта

Бајо

Витолиште - 12 Врбоец - 23, 37

Бела Мара

- 13

Беле - 7 Беломареви

- 12, 13

Беранци -7 Битола - 5, 6, 7,

41, 48, 60 - 12 Битолско - 6, 7 Битолпшта

Г. Трајчев

9, 18, 20,

- 12

- 33, 34, 52

ГарбевцЈ:1 - 33 Гeoprr1 Трајчев -

16, 18, 20,

38, 40, 47 Груне - 6

Житоше

Дамјан Јованов Комов -

- 27, 28, 37

Жутовци-Чакревци

дедо Натанаил - 18 Демпр КаШ1ја - 29 Дем{rр Хлсар - 9 Демнрхпсарско - 6

59,63

Деса новЦЈЈ

Иru:lja Бочваро

- 26

Ди.вјаци - 6 Ди:ме - 12, 14, 16, 20, 24, 47,

55,56,57,58,59,60,61,62 - 41 Ди:.ме Чакре - 8, 9, 12, 14, 16, 18,20, 23,24,27, 29,30, 37, 38, 41, 42, 43, 45, 47, 48, 53,55,58,59,63 Д[rме Лозанчев

Иm1ја

- 13, 23, 47, 55, 57, 58,

Илија Ќаата - 23 Илија ќајата -

23, 55

Иrutja Радобилецот

- 42,

45,47 Исмаал - 26 Исмалл Ча.кре -

27, 29, 37

42,53

Ицо Карев

23, 24, 26,

- 16

- 18, 20

Дујко - 7 Душанха Бојаниќ - Шопова - 6

Ѓорfвја Лажо - 23, 55 Ѓорfи:ја Лажот - 23 оре Кондоск11 - 52 f орче Петров - 18, 34, 36

Е Евллја ЧелебЕrја

Ерековцн -

- 57

Илија Бочварчето - 31 Илија Делија - 14, 26

Диме Чакрев-14,26,34,38, Дт.нrrар Ризов

- 12

Јано - 7 Јашар - 29, 31, 34, 56, Јашар - бег - 29, 30, 31, 32,

33, 42, Јоана Кондоски

- 55 - 31, 42 Јован Сарџов - 42 Јонче Св:мовоскn - 40 Јосиф - 23, 55 Јоснф Радобмецот - 23

Јован Ковдов

- 7

к К. Кондов

Железничка Река

- 56 Железпнчка река - 23

- 42, 47, 48 - 34 Кондов -12, 41, 42 Кондови -13 Калмуков

Кондовrџ1 -12, 31, 34, 43, 47, МарулсКЈi Ушн - 32, 33 48,52,53,55,57,59,65,66 Метоци Кусев - 18, 19 КонстантfОi - 6, 7 Мехм ед-5 Константиn Кондов - 12, Миајле - 42 Миајле Ча кре - 23, 45 13, 35, 42, 50 Конставпrн Н. Кондов Миајле Чакрев - 23, 45 12, 20 Мијајле - 12, 14, 45, 57, 58, Коста Цр•rушанов - 43 59,63 Крапчев - 42 Мијајле Веmi"чанче-rо - 14 Краnчевцn - 31 Мијајле Ча.кре - 41, 45, 55, Крушево - 5, 9, 14, 15, 21, 57,58 29,31,37,66 Милош - 38 Крушевско - 8, 23, 27, 37, 38 Милош Милоеви:ќ - 47 Милош С. Милоевлќ - 43 Кусев- 18 Мио Си:мовоски - 40 л Мирче Ацев Си:моноскл Лазар-6 40 Лозанчев - 41 Мнтан -6 Митре Грујо - 7 Миха:пл - 12, 20 м М. Рувцт1 - 33 Мицко Мариовчето - 23, Магарево-7 55 Мајскn - 14, 24, 31, 47 Мрмевл - 12, 13 Ма.кедоН1fја - 6, 7, 8, 9, 14, Муса-ага - 7 18,33,34,36, 53 Мухамед-50 Македонци - 5, 13, 38 н Македонците - 53 Мала Азија - 38 Н. К. Мајски - 18, 23, 27, 28, Мало Рувцл - 29, 30, 31, 33, 29,31,38,40,41,42,47,67 Најдо-13 42 Нау~rче -12 Ма рново - 9, 33, 50 Наумче коџобаШЈlјата - 40 Мариовска - 7, 12 Марко Цепенков - 23, 24, Наумче Чач>ев - 12 31, 34,43,45,47,48,52, 53, Ниходин-38 Ни:кола Кара11џулов - 43 55,58,59

Никола Киров Мајск11

14, 18,27,31,37, 66 Никола Ковачот - 16

Нnола КоRДов -

12, 13 - 42 Крап-чев - 31, 33,

Прилепско - 5, 8, 9, 18, 23, 29,34,37, 38, 39, 40,42 Прце - 23, 45, 55, 58 Пуста Река - 5, 6

Нnкола Краnч:е

Нrп:ола

41, 47

Ореовец - 40 Острилци - 27

- 43 Радобил - 23, 55, 59 Радово - 26 Расим -бег - 12 Р11сто Поnлазаров - 24 Рув~џ1 - 29, 34, 56 Русите - 16

Пејо - 5

Саво - 7 Светозар Тошев -

Нихола Радојко Нпче

-5

-7

Пе.лагонија

- 5 Пере Тоwев - 36, 43, 44

36, 43, 45 26 Скопје - 6, 7, 16, 18, 41 Скара -

Петре - 7 Петре Дундар

-7

Пловдив - 36 Полчлште- 9,

Солун - 40 Сопотrоrца - 6, 7, 22 Софија - 16, 18, 43, 47

10, 13

Поменоn - 50

Спиро Црне

поп Хрuсто Попстефанов

- 13, 20, 53 Сшrро Црнев - 20 Србија -20 Стара Загора - 20 Стева н Лоwан - 7

- 14

Стефо - 53

- 43 Поп Христо - 14, 16

поп Аврамнја

Поп Христо Сrефанов -

Попот Христо -

16 CтenaJi Стојков - 11 Прилеп - 5, 9, 11, 12, 13, 16, Стојан - 7, 12 17, 18, 20, 25, 31, 33, 34, 36, Стојан Иванов Дабевски 38,39, 40, 43,47,48,50,52,57 26 Стојан Рушан - 23, 55 Прилепец - 39 Стојко - 6

Рад:п Каранџулов

!, 1 1

Суwгорје'Го Суходол - 7

хаџи Здраве Хрнсто -

- 52

Христо Попстефанов - 14 - 6, 7 Тоде - 59, 61, 63, 64 ц Тоде Бочварот - 57 Царnrрад - 48 Тоде Боч:варче - 64 Цепен1Сов - 24, 31, 47, 50 Тоде Боч:ва рчето - 23, 42 Црне - 53 43,45,55,57,58,59 Црнеец - 23, 24, 56 Тодор Боч:варов - 20 Толе-војвода - 5, 6 ч Томе Велја новски - 33 Чавдар војвода - 6 Трајко Хрнстов Чакрев Чавдар-војвода -7 9, 11 Чаирлл - 6, 7 Трајко Чакрев - 12 Чакре - 23, 24, 26, 27, 41, Трајче Чакрев - 9, 12 45,52, 53, 55,56 Турци - 6, 13, 23, 34, 38, 43, Чакрев - 16, 28 47, 50,52,53,55,57,61 Чак.реш1 - 13, 14, 20 Турците - 33, 40, 43, 45, 47, Чакревц1r - 9, 10, 12, 13, 41 50,52,57,58, 60,63 Чучук СулеРЈаЈi - 13 Турче - 45, 58, 63 Турч1шка - 18, 41 џ Турчина Чакре - 23, 56, Џапот - 23, 55 Џуш Оглn - 7 Тане

Ќустепдм - 18, 41

Шшrка

- 20, 23, 55

Фетаџока

- 26, 31

Белешка за авторот TpeliчO Димиrрvоски е роден на

14.01.1961 година во

с. KP'ftOOBl'l..\a. l)>илеоско. ()cl-00-() образование и м.и~зl-'ја завршил во Прилеп. ДV11mмирал на ИнтердисциnrиiЗр1-МТе студии по оовинарство во Скопје во 1991 година и работи како слободен t-К)Винар, гкател и w:тражувач. rbeзvja, раскази и есеи ~вувал во весникот „Студентски

Збор", алманахот на ЛИrературНУQт клуб „Мугри" Г1)И Фи лолошкиот факуmет од Скогче, сrканијата „Стремеж", "Стожер" и ЈИ<. Гbвеќе годvни бw1 уредник во сrи:анието "Стремеж", а д~ акmвоо се зажv.ава со vстражување во областа на археолоrијата, еТt-К)rогијата и историјата и, скоро секф година, орrанизvра предавања од сопстве жте w:тражувања.

Ги објавил следните книги:

1. ,.Отпадник", noeзVfi, едиц~ Алфа, Ск~ 1990 r. 2. "Тесно Небо", поезија, ,,Стремеж", Прилеп 1993 r. 3. ,,Плачливиот Џин", сликовница, "Метафора" Прилеп, 1994 r. 4. .,Древна цивилизација 1 - археолоrија, митологија, преданија - Прилепско", истражувачки труд, ЦПРТВ При леп, 2000 r. ѕ. ,,македонскиот урбан расказ", заедt-К) со Петар Петрески, .,Стремеж", 2001 r. 6.,,древна цивилизација п - марvово", vстражувач ки труд, РАСТЕР-КОМ, Прилеп 2002 r. 7. Ја fl)еработил и подrоТВWl за печат кмата ,,Жиза историја - раскажувања за истор~та на Пелагожја и

мариово (1856-1950) со f1Ј0данија за насележ места" од

Томе Велјановски - собирачко-истражувачки труд, КИДЦМ „Калеш A'tia", е. Крушевица 2004 r.

8. ,,Две ~ези", гоозија за деца, ДИТТУ „Ризжца", 2008. 9. Ја преработил и подготвил за печат книгата

Прилеп

„македоожи народж ум::>теорби и анеrдоти од Пелаrоlф

и мариово" од собираl.()Т Томе Ве$новски - собирачки труд - народно творештво, ДИТТУ „Рvажца", Прилеп 2008.

10. Ја преработил и подготвил за печат книгата „македо~-«::ки еротски народни приказни, песни, вицеви и поrоворки од ПелагонV4З и Мзриово" од собирачот Томе Велјановски

собирачки труд

ДИТТУ „Ризница", Прилеп

народно творештво,

2008.

11. ,,Древна Пелагонија Ј" - истражувачки труд, ДИТТУ „Ризница", Прилеп - ,,Калеш Afia", е. Крушевица,

2009 г. 12. ,,Војводата Толе Паша" леп

ДИТТУ ,,Ризница", При

2011 г.

13. ,,Јаворов Пев" -

ДИТТУ ,,РИЗЊ1Ца", Прилеп 2013 г.

14. • КАМЕНИ БОГОВИ - Меrалити и карпи со култни белези" - ДИТТУ „Ризница", Прилеп 2013 г.

СОДРЖИНА Вовед

..................................................................................... 5 9

Војводата Диме Чакре од Прилеп ................................. Ли:квидирање на злосторнико-г Исмаил Чакре од

е. Врбоец 1r тројца кача~џ1 од е. Житоше ..................... 23 Лкквflдирањето на силнико-г Јашар - Бег од

.................................... 29 .................... 37 четворицата ком:ити ..................................... 41

село-го М ало Рувци, Прилепско

Предавства, афера, апсење и заточенлја C!Ip'ГI'a на

Марко Цепенков за војводата Диме Чакре и неговата чета

...................................................................... 55

Народни песии за војводата Диме Чакре и членови од неговата дpyжfnra заmШЈан.и од

................................................................ 59 .................................. 59 Ком11та Тоде Боч.варче .................................................... 64 Марко Цепенков

Диме Ча.кре, Прnлеnскл војвода

Пески за битката на че-rвор11цата коbшТ11

............................. 66 SUMMARY .......................................................................... 69 Користена литература ...................................................... 73 Непознат11 и помалху познаТI! зборовн ....................... 75 ИRДекс .................................................................................. 79 Белешка за авторот .......................................................... 85 заплшани од Никола Киров Мајски

ЕД1iЦИја

,,Македонски јунаци од Пелаrовија, Мариово и Прекурид"

1. Спиро Црне и tорѓија Лажот 2. Војводата Диме Чакре

3. Војводите Коне Павлев и Мкрче Ацев 4. Јордан Гавазов 5. Браќата Пешкови

6. Војводата Христо Оклев -

Попето

7. Војводата Толе Паша

8. Н~rкола Каранџулов 9. Војводата Анте Дунски 10. Маргара 11. Битката за ослободување на е . Витолиште

12. Неколку

rrрилепски јунаци

ПЕЧАТЕЊЕТО НА КНИ ГАТА ГО п омогнм

ПИ „ Витаминка " АД

Приле п

*** Општ ина Прилеп