NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 2
21-08-13 10:53
Inhoud Eetbaar en decoratief
8
Plant mooie groenten, fruit en kruiden in potten en fleur er je tuin, patio, vensterbank of balkon mee op
Aan de slag
20
Kies groenten en fruit die je lekker vindt en zorg voor de juiste potgrond en de juiste potten en bakken, zodat de planten goed groeien.
Zaaien en planten
32
In dit hoofdstuk krijg je zaai-, plant- en verzorgingsstips voor verschillende soorten groenten en fruit.
Plantencombinaties
68
Volg de voorstellen in dit hoofdstuk voor verbazingwekkende combinaties van kruiden, groenten en fruit in sierpotten.
Verzorging van je planten
92
Leer hoe je je planten het hele jaar door in topconditie houdt en hoe je ongedierte en ziekten eenvoudig voorkomt.
Plantengids
110
In dit overzicht zie je in een oogopslag welke groente- en fruitrassen je in welk seizoen de beste oogst leveren.
Register Nuttige adressen Verantwoording
140 143 144
Jo Whittingham is auteur en tuinjournaliste, gespecialiseerd in groenten en fruit. Ze schreef verscheidene tuinboeken en heeft een maandelijkse column in de krant The Scotsman.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 5
21-08-13 10:53
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 6
21-08-13 10:53
Eetbaar en decoratief In potten kun je veel groenten, kruiden en fruit telen, ongeacht de grootte of stijl van je tuin. Je kunt er ook spannende opstellingen mee maken, met als resultaat een prachtige tuin die zich met iedere bloementuin kan meten. Kies planten met weelderig blad of met mooie bloemen of vruchten, plant boeiende wortelgewassen en peulvruchten en zorg voor kleur met eetbare bloemen, zoals viooltjes, Oost-Indische kers en de paarse bollen van bieslook. Kies mooie potten, die op zichzelf al een decoratief element vormen, het gewas nog mooier doen lijken en je tuin een unieke stijl bezorgen. Dit hoofdstuk staat boordevol tips om met planten in potten voor een flinke oogst te zorgen die zowel een lust voor het oog als voor je smaakpapillen is.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 7
21-08-13 10:53
8
Eetbaar en decoratief
Productieve potten voor patio’s Breng kleur, structuur en lekkers aan op een zonnige patio met tal van planten in stijlvolle potten. Wees creatief met de
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 8
beschikbare ruimte en plant zowel groenten en fruit die je moet koken, als soorten die je rauw kunt eten.
21-08-13 10:53
Productieve potten voor patio’s
9
Bijschriften vanaf links met de klok mee Vul je patio met productieve planten. Mensen zien vaak verticale ruimte over het hoofd, terwijl je veel planten, zoals braamstruiken, langs hekken en muren kunt leiden, zodat ze flink kunnen doorgroeien, maar amper oppervlakte van je tuin innemen. Het gevarieerde aanbod op deze patio zorgt het hele jaar door voor oogst. Verschillende soorten pluksla in een pot zien er mooi uit net naast Oost-Indische kers en zes weken na het zaaien kun je al voor het eerst oogsten. Probeer om de twee of drie weken opnieuw te zaaien, dan heb je van de lente tot de herfst verse sla. Knolselderij rijpt pas in de herfst, maar de grote, peterselieachtige bladeren zijn indrukwekkend om te zien. De winteroogst bestaat vooral uit groenblijvende kruiden, zoals heerlijk geurende rozemarijn, en winterharde groenten, zoals boerenkool. Citrusbomen op een zonnige plek zorgen voor een zuidelijke sfeer in de zomer. Het is aanbevolen citrusplanten in potten te telen, zodat je ze in de herfst binnenshuis kunt zetten en aan het einde van de lente weer naar buiten kunt verhuizen. Ook andere fruitbomen, zoals perzik-, abrikozenen vijgenbomen, houden van de zon en zijn bovendien winterhard zodat ze buiten kunnen blijven staan. Door potten op een ladder te zetten, teel je op een kleine oppervlakte veel groenten, kruiden en fruit. Deze eigenzinnige combinatie van terracotta potten en lege blikken bevat tijm, dwergpepers en viooltjes, maar ook andere gewassen zouden het hier uitstekend doen. Zet bijvoorbeeld kerstomaten, aardbeien of sla op de ladder of laat bonen, komkommer of pompoen tegen de ladder omhoog kruipen vanuit potten die je onderaan zet. Potten op een ladder moet je misschien vastzetten, zodat ze niet kunnen vallen. Leid klimplanten langs de juiste weg door ze op regelmatige afstanden op te binden.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 9
21-08-13 10:53
Zaaien en planten De basistechnieken van zaaien en planten heb je in een wip onder de knie en zodra je weet hoe je planten een goede start geeft, hoef je alleen nog een plekje te vinden voor de potten waarin je ze wilt kweken. Begin met het zaaien van snelle, gemakkelijke planten, zoals radijs, sla en kruiden, en neem er dan veeleisender planten bij naarmate je zelfvertrouwen groeit. Voor je het weet heb je hippe kiemgroenten op je vensterbank, hangmanden vol kerstomaten en een sierlijke citroenboom op je terras. In dit hoofdstuk leer je stap voor stap hoe je moet zaaien en jonge planten uit moet planten. Je leert ook welke groenten en fruit geschikt zijn om te kweken in potten en wat je moet doen om ervoor te zorgen dat ze goed groeien.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 33
21-08-13 10:53
34
Zaaien en planten
Zaaien in zaaibakken Zelf zaaien is eenvoudig en goedkoop. Zaaibakken zijn handig omdat ze gemakkelijk schoon te maken zijn en ze passen in kweekbakken of op zonnige vensterbanken.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 34
21-08-13 10:53
Zaaien in zaaibakken
1
Maak gebruikte zaaibakken schoon met een sopje of een ontsmettende oplossing en spoel ze goed af. Vul ze met universele potgrond of zaaigrond en druk met een tweede bak voorzichtig aan om de lucht te verwijderen.
3
Bedek de zaadjes met een dun laagje gezeefde potgrond en schrijf op wat en wanneer je zaaide. Geef leidingwater met een fijne sproeier, zodat de zaadjes niet wegspoelen. Opgeslagen regenwater kan kiemplantenziekte veroorzaken.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 35
2
35
Strooi de zaadjes gelijkmatig over de potgrond, rechtstreeks uit het zakje of vanuit je handpalm. Zaai dun zodat de planten niet te dicht bij elkaar staan, anders krijg je zwakke plantjes.
21-08-13 10:53
Verzorging van je planten Planten in potten kunnen hun wortels niet tot diep in de bodem laten groeien op zoek naar water en voedingsstoffen. Ze rekenen op jou om daarin te voorzien. In dit hoofdstuk lees je hoe je planten gezond en productief houdt. Het laat je zien hoe je planten in alle ontwikkelingsstadia het meest efficiĂŤnt van water en voeding kunt voorzien en hoe je potten onkruidvrij houdt. Je krijgt ook tips over het oogsten en het bewaren van je oogst, over het beschermen van koudegevoelige planten tegen vorst en over het verpotten van fruitbomen voor een goede groei. Je leert zelf compost maken, waarmee je de planten van de nodige voedingsstoffen kunt voorzien en de bodem in topconditie houdt. Ten slotte krijg je informatie over ongedierte en ziekten, zodat je sneller de juiste diagnose kunt stellen en problemen kunt oplossen.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 93
21-08-13 10:53
94
Verzorging van je planten
Voeding en water geven en onkruid wieden Planten in potten hebben extra aandacht voedingsstoffen en water. Geef dagelijks nodig, want hun wortels kunnen niet tot water en regelmatig voeding. Van diep in de bodem groeien op zoek naar onkruid hebben ze weinig last. Voeding Verse potgrond bevat alle voedingsstoffen die planten nodig hebben, maar hij raakt na een poosje uitgeput en dan moet jij voor extra voeding zorgen. Sla en wortelgewassen hebben geen extra voeding nodig. Erwten en bonen nemen stikstof, dat zorgt voor gezonde bladeren, op uit de lucht, maar hebben kaliumrijke voeding nodig om bloemen en peulen te vormen. Veel vruchtgroenten, zoals tomaat, courgette en pompoen, hebben zodra de eerste vruchten verschijnen extra kalium nodig, bijvoorbeeld in de vorm van tomatenmest, zodat ze bloemen en vruchten blijven produceren.
Lang groeiende gewassen Geef bladgroenten, zoals snijbiet en boerenkool, om de paar weken stikstofrijke mest. Stikstof bevordert echter de groei van nieuwe scheuten, die ongedierte aantrekken en niet tegen vorst kunnen. Wees dus zuinig en gebruik het niet in de herfst. Bestrooi de grond rond fruitbomen en -struiken in de lente met lang werkende mestkorrels.
Vloeibare mest is te koop in geconcentreerde en kant-en-klare vorm, en is gemakkelijk toe te voegen als je water geeft.
Droge mest is te koop als korrels of staafjes. Strooi ze in de lente in je potten om vaste planten extra voedingsstoffen te geven.
Onkruid wieden Een van de grote voordelen van een potterietuin is dat onkruid minder woekert en gemakkelijk onder controle te houden is. In tegenstelling tot de bodem in je tuin is potgrond vrij van onkruid, alleen de planten die je erin plant, zouden dus tevoorschijn mogen komen. Natuurlijk kunnen er onkruidzaden in je pot waaien en in zelfgemaakte compost zitten vaak ook onkruidzaden. Houd je potten daarom in de gaten en trek onkruid uit zodra het de kop opsteekt.
Meerjarig onkruid met penwortels Paardenbloemen en ander onkruid met lange penwortels kun je uit de grond halen met een handharkje. Controleer je potten regelmatig op dit onkruid, want zodra hun wortels zijn verstrengeld met de wortels van je planten, is het nog moeilijk uit te roeien. Verwijder onkruid in elk geval voor het bloemen en zaad vormt.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 94
Paardenbloemen en veel ander onkruid groeit terug uit elk klein stukje wortel, verwijder ze dus grondig.
21-08-13 10:53
95
Voeding en water geven en onkruid wieden
Water geven Door je planten regelmatig water te geven voorkom je niet alleen dat ze verwelken, maar zijn ze ook in staat in water oplosbare voedingsstoffen uit de potgrond op te nemen. Let wel goed op: grote planten hebben meer water nodig om in leven te blijven dan zaailingen en jonge planten, die
je al snel te veel geeft. Bij heet weer moet je soms tweemaal per dag water geven. Controleer je potten vaak, ook na een regenbui, omdat de regen door de bladeren vaak niet de grond bereikt. Maak het jezelf gemakkelijker met een goede gieter of een irrigatiesysteem.
Nadat je hebt gezaaid, geef je de potgrond veel water. Zet de potten daarvoor in een schotel met water tot de potgrond bovenaan vochtig aanvoelt, of geef water met een gieter met fijne sproeier. Op deze manier spoelen de zaden niet weg. Je kunt zaaibakken ook vochtig houden door er vochtvasthoudend vilt onder te leggen (zie foto).
Geef water met een fijne sproeier, zodat het water langzaam kan worden opgenomen. Een grote straal water woelt de potgrond om en legt zo vaak de wortels van de planten bloot. De beste tijdstippen om water te geven zijn ’s ochtends vroeg en ’s avonds, als het water niet sterk meer verdampt.
Bomen in potten hebben veel water nodig om gezond te blijven en fruit te produceren. Maak de potten kletsnat door een tuinslang fijn te laten sproeien of met een gieter met fijne sproeier. Breng boven in de pot een dikke laag kiezels aan om waterverlies en het wegspoelen van de potgrond te voorkomen.
Een automatisch irrigatiesysteem is een goede investering als je veel potten hebt of als je door je werk of vakanties zelf geen water kunt geven. Water druppelt dan via een slang in verschillende potten en de watertoevoer wordt geregeld met een timer. Kies een systeem dat het beste aan jouw behoeften voldoet.
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 95
21-08-13 10:53
Plantengids De keuze aan planten is enorm groot en van elke plant bestaan verschillende cultivars. Sommige daarvan zijn resistent zijn tegen bepaalde ziekten, en ze hebben uiteenlopende kleuren, smaken, vormen en formaten. Deze plantengids helpt je bij de keuze van de beste groenten en fruit voor jouw tuin en jouw potten. De onderstaande symbolen geven aan wat elke plant nodig heeft. Verklaring plantsymbolen Bodem d
Goed gedraineerde grond
e
Vochtige grond
de
Goed gedraineerde of vochtige grond
Zon of schaduw a
Volle zon
B
Halfschaduw of lichte schaduw
aB
Volle zon of halfschaduw
Winterhardheid Q Volledig winterharde plant
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 111
P
Plant kan overwinteren op een beschutte plek
*
Plant heeft bescherming tegen vorst nodig
21-08-13 10:53
112
Plantengids
Boomvruchten: appels en peren Appel Schone van Boskoop’
Appel ‘Golden Delicious’
Appel ‘Royal Gala’
Dit oude ras, ook wel goudrenet genoemd, heeft groenbruine tot rode vruchten. Om hun stevige vruchtvlees worden die meestal als moesappel gebruikt, maar ze zijn ook lekker als handappel.
Dit is wereldwijd een van de populairste appels. De stevige, sappige, zachtzure vrucht wordt tijdens het rijpen steeds geler. Hij is vers het lekkerst maar kan vrij lang worden bewaard.
Bekende handappel uit Nieuw-Zeeland met rode schil, lichtgeel vruchtvlees en een milde smaak die het lekkerst is als de appels net geplukt zijn. Deels zelfbestuivend en jaar na jaar goede oogst.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
qea
qea
qea
Appel ‘Egremont Russet’
Appel ‘Cox Orange Pippin’
Appel ‘Delcorf’
Dit lekkere handappelras levert een grote oogst, is ziekteresistent en geschikt om in potten te zetten. De appels hebben een licht roodbruine schil en knapperig, crèmekleurig vruchtvlees met nootachtige smaak.
Dit is een heerlijke, sappige appel, met een kenmerkende, zoete smaak. De vrij kleine vruchten zijn goede hand- en bewaarappels. Dit ras is wel vrij gevoelig voor ziekten en niet zelfbestuivend.
Delcorf wordt ook wel Delbar Estival genoemd. Dit ras geeft vrij grote, oranjerood gebloste appels met roomwit, sappig, zeer aromatisch vruchtvlees. De korf is deels zelfbestuivend.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
qea
qea
qea
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 112
21-08-13 10:53
Boomvruchten: appels en peren
113
Peer ‘Williams’ Bon Chrétien’
Peer ‘Doyenne de Comice’
Peer ‘Buerré Hardy’
Een vaak geteelde perencultivar door de betrouwbare, grote oogst aan lichtgroene peren met wit, sappig vruchtvlees. Heerlijke hand- of stoofpeer met een volle smaak en stevig vruchtvlees.
Algemeen beschouwd als een van de beste handperen met grote, zoete, roodbruine vruchten die je het beste pas een maand of wat na de oogst eet. Op een warme, zonnige plek krijg je de beste oogst.
Deze Franse handpeer levert de beste oogst op een warme, beschutte plek. Eet de peren met hun licht roodbruine schil en sappig, bleek, geurig vruchtvlees zo snel mogelijk na de oogst.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: vroege herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
qea
qea
qea
Peer ‘Buerré Superfin’
Peer ‘Clapp’s Favourite’
Peer ‘Concorde’
Deze ronde peer voor fijnproevers heeft geel, zoet, geurig vruchtvlees en smaakt zowel rauw als gekookt heerlijk. Deze cultivar houdt van een warm, zonnig, beschut plekje en levert dan een goede oogst.
Deze Amerikaanse cultivar levert een grote oogst aan hand- of stoofperen. De lange, gele peren met rode blosjes en gladde schil hebben knapperig, geel vruchtvlees. Eet ze snel na het oogsten.
Deze compacte cultivar kun je goed leiden, groeit gemakkelijk en levert een grote oogst. De grote, sappige, zachte peren smaken heerlijk en je kunt ze na de oogst maandenlang bewaren.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: vroege herfst
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: nazomer
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midden herfst
qea
qea
qea
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 113
21-08-13 10:53
114
Plantengids
Boomvruchten Kers ‘Stella’
Kers ‘Morello’
Abrikoos ‘Flavorcot’
Deze populaire kersencultivar levert een grote oogst aan grote, zoete, donkerrode kersen. De cultivar is zelfbestuivend, je hebt dus geen tweede kersenboom nodig voor een goede oogst.
De morel is de bekendste zure kers, ideaal om te koken en in te maken. Deze cultivar levert een grote oogst aan felrode kersen en is ideaal voor een beperkte ruimte, want hij is zelfbestuivend (zie ‘Stella’).
Deze abrikozencultivar is geschikt voor ons koele klimaat omdat hij laat bloeit, zodat de vorst weinig schade kan aanrichten. De grote, roze getinte abrikozen hebben een volle smaak en je kunt ze zowel rauw eten als bereiden.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midzomer
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: midzomer
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: nazomer
qea
qea
qea
Pruim ‘Opal’
Pruim ‘Reine Victoria’
Perzik ‘Avalon Pride’
Deze vroege handpruim heeft gele vruchten die paars worden tijdens het rijpen. Ze smaken zoet met een zuur tintje, vergelijkbaar met de ‘Reine Victoria’. Hij is zelfbestuivend, wat een goede oogst garandeert.
Deze populaire pruim met roze blos heeft stevig en heerlijk zoet vruchtvlees, zowel rauw als gekookt. De cultivar is zelfbestuivend, één boom volstaat dus voor een grote oogst aan mooi fruit.
Perziken gedijen goed in een koel klimaat, maar vorst tast vaak de vroege bloesem aan. Zet ze dus onder glas of bescherm ze met vliesdoek. Deze nieuwe Amerikaanse cultivar is resistent tegen krulziekte.
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: nazomer
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: nazomer
Planten: late herfst tot vroege lente Oogsten: zomer tot vroege herfst
qea
qea
qea
NL_FRUIT VEG IN POTS 001-144.indb 114
21-08-13 10:53