293_20110527 by FORUM

ГОДИНА VII | БРОЈ 293| 27.5.2011 | 50 ден.

WWW.FORUM.MK

ГОДИНА VII | БРОЈ 293| 27.5.2011 | 50 ден.

WWW.FORUM.MK

СОДРЖИНА 11 ЛОКУМ

број 293 | 27 мај | 2011

АГИТАЦИЈА

Zamenik glaven i odgovoren urednik Marija Divitarova

ПОЛИТИКА 9 БИТКА ЗА НЕОПРЕДЕЛЕНИТЕ 15 ЗАТВОР ЗА СИЛЕЏИИТЕ

28 21 ВИ ВЕК:

18 ЕКОНОМСКИ ПАТРИОТИЗАМ! 21 ПЕНЗИОНЕРИТЕ – ЅВЕЗДИ 24 НЕОДГОВОРНОСТА НА ПОЛИТИЧАРИТЕ 26 ХРВАТСКА ВО ЕУ ВО 2013? ЕКОНОМИЈА

ПОЛ ЧАСА НА ДЕН

34 ПРВИОТ ЧОВЕК НА ММФ СЕКСУАЛЕН МАНИЈАК? 41 АК НЕ ТЕ БЕНДИСВИТ НЕ ИДАЈ ВО ОХРИДОВ

50 ПЛИВАЊЕ

ПО ПЕСОК

45 СВЕТСКИТЕ БЕРЗИ ВО НЕГАТИВА 46 САД НОВА КИНА ЗА ЕВРОПСКИТЕ КОМПАНИИ КУЛТУРА

КАПИТАЛИЗМОТ...

38 РАБОТИМЕ ПЕТ И

Glaven i odgovoren urednik Atanas Kirovski

43 СЕ ПРОДАВААТ САМО СТАРИ АВТОМОБИЛИ

55 ПИРАТИ ОД КАРИБИТЕ 4 (PIRATES OF THE CARIBBEAN: ON STRANGER TIDES) 56 ПЕСНИ – ТОЛКУВАНИ СОНИШТА 62 СПОРТ НАСТАНАТ ОД МИТОВИ И ЛЕГЕНДИ 64 УРБАНИ ЛЕГЕНДИ: РЕКОРД 66 РАЗГАЛЕНА ГЕНЕРАЦИЈА (ДА СИ ЖИВ И ЗДРАВ!)

Redakcija Vlatko Galevski Petre Dimitrov Kristina Ma~ki} Igor Ivkovi} Qup~o Jolevski Silvana @eòva Toni Dimkov Kristina Ozimec Maja Trajkovska Aleksandar ô~evski Bojana Dimitrijevska Marija Ili} Frosina Fakova Serjoà Nedelkoski Vasko Markovski Simeon Serafimovski Miroslav Nikolovski Nadvore{ni sorabotnici Sneàna Lupevska Bobi Hristov Maja Jovanovska Meri Jordanovska Dopisnici Ilinka Iqoska (Kosovo) Milena Georgievska (Hrvatska) Art direktor Kire Galevski Dizajn Jasmina A. â{ule Zoran Gulevski Fotografija Ivana Kuzmanovska Andrej Ginovski Izdava~ Forum plus DOOEL „11 Oktomvri“ 33A, 1000 Skopje Republika Makedonija tel: 02/ 32 30 940; 32 30 941 faks: 02/ 32 30 942 e-mail: info@forum.com.mk Marketing Aleksandra R. Evtimova marketing@forum.com.mk Administracija/finansii Julija Petrovska Pretplata: 2.700,00 denari godi{na 1.500,00 denari {estmese~na pretplata na smetka: Forum plus - DOOEL. Skopje, Republika Makedonija Tutunska banka AD Skopje, smetka br. 210060041050180 Za pretplata vo stranstvo i dopolnitelni informacii na tel: +389 2 / 32 30 940 ili na e-mail: pretplata@forum.com.mk Pe~ati Datapons Skopje ISSN 1409-6706

ТВИТОВИ

Заштитен механизам за визниот режим I pokraj nesfatlivoto navivawe na odredeni strukturi vo dràvata, pa bogami i mediumi, ne se slu~i vra}aweto na vizite za makedonskite gra|ani. Evropskata komisija predloì za{titen mehanizam za vizniot reìm, koj vo praktika predviduva vremeno voveduvawe na vizite za treti zemji dokolku prodolàt problemite povrzani so azilantskiot bran, od grupata zemja vo koi{to se najde i Makedonija. Kako {to objasni Sesilija Malstrom, komesar za vnatre{ni raboti, predlogot ne e naso~en kon nitu edna zemja i ne zna~i voveduvawe na vizi po avtomatizam. Taa go opi{a kako mehanizam koj treba da osigura nepre~eno funkcionirawe na bezvizniot reìm, koj }e se aktivira samo vo kraen slu~aj. Pod kanonadata od èstoki kritiki deka e so namera site da nè iseli vo stranstvo, aktuelnata vlast zadocneto prezema merki za spre~uvawe na ovaa pojava, no nejziniot koaliciski partner DUI bara u{te postrogi sankcii kon prekr{itelite. Belkim integrativcite pone{to i znaat, bidej}i neli i tie u~estvuvaat vo vlasta, i baraat do pogolemiot partner VMRO-DPMNE da vlijae vrz drugiot koaliciski partner kaj kogo leì vinata za organzirano prevezuvawe lica koi vo zemjite od EU baraat azilantski status.

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Партија под хипотека

Свети 5 ти јуни за Велија Ma{ala i spolaj mu i po dva meseca minati vo [utka, Velija Ramkovski dobro se drì, kako {to moè{e da se zabeleì na negovoto pojavuvawe pred sudot vo slu~ajot „Pajaìna", koe patem e odloèno za na 13-ti juni, za sre}a ne se pa|a vo petok. Kura` na Velija mu daval, kako {to re~e, denot 5ti juni, odnosno denot na odrùvaweto na predvremenite parlamentarni izbori, za koga gazdata se nadeva deka }e se smeni vlasta. Me|utoa, zaborava gazda Velko deka i da se smeni vlasta, toa ne zna~i deka }e bidat smeneti i sudovite i Upravata za javni prihodi, odnosno ona {to go konstatirale tamo{nite inspektori, a po ~ii naodi obvinitelstvoto smeta deka toj treba da se najde na obvinitelna klupa i da odgovara za redica nezakonski dejstvija {to gi pravel so sorabotnicite. Zna~i li toa deka na Velija mu e vetena politi~ka intervencija vo negoviot proces, da re~eme eve, vo zamena za predizborno reklamirawe?! A, {to, pak, dokolku po datumot za koj Ramkovski ima niet najveroajtno da go slavi kako nov praznik, ne se izmeni ni{to na politi~kata scena, odnosno na vlast ostane istata garnitura so koja{to toj se zakrvi do daska?! E, toga{, sekako, na pomo{ }e bide povikan Strazbur.

Objekt od okolu dve ilajdi i dvorno mesto od 2.700 kvadratni metri, vpi{ani kako nedvièn imot na opoziciskata SDSM se dadeni pod hipoteka za pove}e od {est milioni evra, pari koi najverojatno }e bidat upotrebeni vo predizbornata kampawa. [to, spored priznanieto na socijaldemokratite ne e prvpat na vakov na~in partijata da se finansira. O~igledno, izbira~ite moè da bidat zadovolni, so {est milioni~iwa bezdrugo nabaveni se kvalitetni kafiwa, lokum i napolitanki, {to ne samo {to garantira izboren uspeh, tuku na gra|anite najeksplicitno im posvedo~uva deka }e imaat kvalitetna postizborna ponuda. Skraja da e, ama spored vakvata logika i ako dràvata bide stavena pod hipoteka, {to zna~i toni i toni lokumi i kafe, nameneti ovopjat za izvoz, se razbira, ekonomskoto zazdravuvawe na Makedonija e garantirano. Ili, pak, vakvoto derexe na koe spadna edna od vode~kite partii, inaku poznata po mnogu dobrostoe~ki, vo finansiska smisla, partiski vrv, pa i po{iroko ~lenstvo,

од Серјожа Неделкоски

treba da asocira do kade vlasta ja donela dràvata. Ama seedno pak prispomnuva za doma}inlakot na onoj {to go bara zaemot, no i na u{te ne{to poseriozno - deka najgolemata opoziciska partija ostanala bez sponzori i donatori. Inaku, za volja na vistinata i najmalite Makedon~iwa odamna znaat deka so samo {est milioni evra kaj nas izbori ne se dobivaat, duri i samo koga }e se imaat predvid cenite na reklamnite materijali. No, neobjasneto, sepak, ostana kako partijata uspeala da gi vrati dosega zemenite hipotekarni krediti, a kako toa misli da go stori i so ovoj zaem. Imeno kako toa }e se stopanisuva za otplata na dolgot. Imaj}i ja atraktivna lokacija blizu centarot na glavniot grad moè sedi{teto na SDSM da prerasne vo hotel, na primer, po terkot na koaliciskiot partner, titovot pioner Slobodan Ugrinovski, koj ete ima razraboten hotelierski biznis. Ili, pak, spored makedonskiot isproban recept }e se javi firma koja }e go prezeme dolgot, pa potoa taa }e se falira i bankata }e ostane so prazni race. Vo sekoj slu~aj, nezgodno e za dràvata i vo dvata slua~aja.

Кој ги крши партиските штабови? Mnozinstvoto gra|ani, malku pove}e od polovinata ili 50,8 otsto o~ekuvaat fer i demokratski izbori bez neregularnosti, na po~etokot od juni, pokaùva istraùvaweto sprovedeno od Makedonskiot centar za me|unarodna sorabotka, Institutot za demokratija i Makedonskiot institut za mediumi. Okolu 25 otsto, pak, od gra|anite o~ekuvaat delumno fer i demokratski izbori, dodeka eden od deset gra|ani, 12,8 otsto stravuvaat deka }e ima masovni neregularnosti i nasilstvo na izborite. Po ovie rezultati se postavuva pra{aweto koj toga{ gi kr{i izbornite {tabovi, za {to re~isi sekojdnevno solzi leat site partii so red, a izvestuva i MVR. I redovno, stanuva zbor za nepoznati nasilnici. No, imaj}i go predvid minatoto, bi rekle - dobro e sè dodeka nema rascepeni glavi. Jasno e deka kako predizboren folklor i poradi odrùvawe na kondicijata na partiskite trka~i, bez razlika dali stanuva zbor za najsilni ili najslepoposlu{ni partiski vojnici, za partiite se poèlni konstrukcii. No, toa istovremeno pretstavuva i opasna ekvilibristika koja{to mnogu lesno moè da se prestori i vo nekontrolirana predizborna presmetka, koja{to nikako ne moè da odi vo polza na gra|anite so koi po 5-ti juni bi trebalo da rakovodat, pa i moèbi za vakvoto rezilewe zainteresiranite.

Без идеи Kako {to se o~ekuva{e, predizm(b)ornata kampawa se prestori vo kompletno tormozewe na ostatokot od populacijata koj{to ne mora po zadolènie da im veruva na partiite. I, isto taka, kako {to od avion moè{e da se vidi u{te pred po~etokot na izbornoto nadzboruvawe, proletva se ~uvstvuva silen nedostig od idei koi }e im bidat ponudeni na izbira~ite. Taka, VMRO-DPMNE i LDP se zaka~ija za avtorstvoto na predvidenata regulativa postari maloletnici da moè da vozat avtomobili, demek }e nè pravele Amerika. Od SDSM, pak, ja promoviraa spasonosnata formula kako predizborno vetuvawe da bide gradeweto na ne{to {to vo prethoden mandat go ocenile kako izli{no, {to bi moèlo da se razbere kako strategija vo eden mandat rasturi za da ima{ {to da popravi{ vo sledniot, va`no e da ne{to da se trkala, {to bi rekol narodot. No, vo cunamito od navra}awa za napraveni i nenapraveni ne{ta vo minatoto, mora da se kaè i po ne{to {to }e se stori za da se podobri ìvotot na gra|anite, a so toa se pokaùva skudnosta na politi~kata ni scena. Eve, na primer, porane{niot premier Qub~o Georgievski vo ponedelnik }e im veti na glasa~ite deka ako negovata vtora po red po~esna partija VMRO-NP dojde na vlast }e ja namali kaznenata politika, a tiki vo petokot i Radmila [e}erinska kako predizborna ponuda se seti na istoto. Za zgolemuvawe na penziite, za socijalnata pomo{ i za namaluvawe na danocite i da ne zboruvame, ne postoi pile vo dràvava {to naizust ne gi nau~i vetuvawata, za àl, edno na drugo kako jajce na jajce, da pomisli ~ovek deka od eden um izleguvaat.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ПОЛИТИКА

„Иновациите во полити чката комуникација целосно се изместуваат и губат на значење“ politika@forum.com.mk

Затвор за силеџиите Економски патриотизам! Пензионерите ѕвезди Хрватска во ЕУ во 2013?

ЕДИТОРИЈАЛ

Битка за неопределените Атанас Кировски DA SE prognozira ishod na izbori e neblagodarna rabota, osobeno ako se ima predvid deka na krajot na denot, gra|aninot so penkalceto v raka, zatskrien zad paravanot ja nosi odlukata kogo i kako }e go zaokruì na izbira~koto liv~e, se razbira, dokolku re{i voop{to da izleze na izbira~koto mesto. I pokraj toa, 20-godi{noto iskustvo na parlamentarna demokratija vo Makedonija pokaùva deka izborite se predvidlivi, i dosega nikoga{ nemalo krupni iznenaduvawa vo posleden mig, ednostavno trendovite se prepoznatlivi, a pulsot na izbira~ite moè da se po~uvstvuva i izmeri. Za izborite se vrzani kupi{ta raboti koi se isklu~itelno interesni za analiza: sloganite i kampawite na politi~kite partii, strate{kite poraki i estetikata na kampawite, kako i novite alatki: internetot, socijalnite mreì i mobilnite telefoni koi stanuvaat se pova`ni vo izbornite kampawi. Se razbira, tuka se i kli{eata kako {to se mitinzite na koi isti govornici, sekoj den im zboruvaat edno i isto na istite lu|e, samo vo razli~en grad, i srame`livite obidi za direktna komunikacija so gra|anite i deleweto sitni podaroci, kako {to se kafe, lokum, napolitanki, penkalca i normalno, krupnite vetuvawa koi vrtoglavo rastat na sekoi izbori. Milijardata na Vasil Tupurkovski vetena pred 13 godini, be{e tretirana kako neviden skandal koj ja naru{uva logikata na izbornite vetuvawa, no vo dene{en kontekst taa e samo kapka vo okeanot, ako se zemat predvid vetuvawata i na vlasta i na opozicijata.

No, kolku i da se site ovie fenomeopozicijata, ili izborite da bidat ni interesni za prou~uvawe, ona neizvesni, potreben i e isklu~itel{to e klu~no, i {to e edinstveno no visok odyiv, kade {to po difolt va`no, se izbornite rezultati. I ogromnata masa neopredeleni bi glatoa prvo, dali }e imame mirni, fer sala opoziciski. Spored presmetkii demokratski izbori, so visoka te na stru~waci vo ovaa oblast, za ocenka od mnogubrojnata misija SDSM da ima bilo kakvi {ansi, odstranski nabquduva~i predvodeni yivot na izborite treba da bide nad od veteranot Xulijan Pil Jejts za da 65 %. No, sosema e nerealno da se ne ni se urnisa kredibilitetot kako o~ekuva takov visok odyiv. Mnogu e dràva kaj me|upoverojatno taa narodnata zaedni- За да победи опозиција brojka da bide ca i, vtoro, kako pod 60%, {to ja }e se raspredelat та, или изборите да бидат pravi idnata vlamandatite vo padina koalicija soнеизвесни, потребен и е rlamentot. Ako rasema predvidliисклучително висок од zgovarate so eksva. perti bliski do Ona {to raduva e зив, каде што по дифолт opozicijata, }e vi deka kaj albanskiогромната маса неопре ot elektorat za re~at deka izborite se neizvesni делни би гласала опози razlika od porai deka }e re{ano, rabotite se vaat nijansi, a do- циски. Според пресметки mnogu porelaksikolku zboruvate rani i demokratiте на стручњаци во оваа so stru~waci zirani, so mnogu област, за СДСМ да има bliski do vladepove}e politi~ki ja~kata koalicija било какви шанси, одѕи partii koi pre}e vi re~at deka tendiraat za meвот на изборите треба да sta vo parlamenaktuelnata vlast glatko }e gi dobie биде над 65 %. Но, сосе tot, i spored ona izborite, iako ne dosega moèма е нереално да се оче {to tolku ubedlivo {e da se vidi, ne kako vo 2008-ma. treba da se o~ekuкува таков висок одѕив, Ona {to e eviden- многу е поверојатно таа vaat seriozni intno e deka dvete cidenti, osven бројка да биде под 60%, golemi koalicii nekoi positini raspolagaat so nepravilnosti, што ја прави идната вла stabilno glasa~ko koi se ve}e klasiдина коалиција сосема telo koe vo ova ~en izboren depredizborie, nekor. Se razbira, предвидлива somneno e aktivionoj {to gubi ima rano. Ni{to ne e pravo da se luti, propu{teno na slu~ajot, kampawata pa otkako }e se objavat rezultatite e èstoka i se vodi bitka bukvalno }e se iznaslu{ame i àlbi i poplaza sekoj izbira~. Mobilizacijata vo ki za pritisoci, neregularnosti, svoite redovi e na visoko nivo, i dubari i sli~no. No, ona {to e tuka nema da ima kiks nitu kaj vlava`no e da imame mirni i demokratsta nitu kaj opozicijata. Ostanuva ski izbori i stabilna vlada po koja bitkata za neopredelnite, koja rene{tata }e se vratat vo normala po alno }e bide determinira~ki faova predizborno ludilo. Site prektor na ovie izbori. Za da pobedi duslovi za takvo ne{to gi imame.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ИЗБОРНА КАМПАЊА

Локум агитација Во предизборната капмања се користат сите средства за да се влијае на гласачите: директни контакти, митинзи, билборди, но и кафе и локум, па и по некое телефонско јавување од Фросина Факова

„]E JA PRODOL@IME borbata protiv mo}nicite koi 20 godini ja cicaat krvta na narodot”, „Mnogu politi~ki prevaranti i {arlatani prodefiliraa na politi~kata scena, no vie ste pametni i ja znaete koja e razlikata me|u ednite i drugite” „Ne sakam da sednam i da razgovaram so tolku izvalkani lu|e, koi nemaat ni{to {to da kaàt osven da se obidat da go izvalkaat sogovornikot”, izvika Nikola Gruevski, lider na vladeja~kata VMRO-DPMNE. „Sega Nikol~e-diktator~e i Vlat~e klati-glava mavtaat so nov manifest za izmami i kra`bi”, vikna Qube Bo{koski, lider na „Obedineti za Makedonija”. „Denes koga od Skopje doa|av vo Veles, po avtopat prebrojav pove}e od 20 bilbordi. Gledam Nikola Gruevski i do nego me stavile mene. Ama, Nikola visok, krupen, stroen, xin. A jas siten taka, metro dvaeset, metro dvaeset i dva, nikakov. E Nikola, Nikola, samo so fotomontaà moè{ da bide{ Branko”, se javi i Branko Crvenkovski, pretsedatel na SDSM. „Gledam edno zaj~e upla{eno taka, skoka ovde, onde. Skoka so edno malo torbi~e i mu velam - dobar den kolega zaj~e, nositelu zaj~e, {to pravi{? Vika, baram glasa~i. Dobro velam, i jas isto”, se odyva Zoran Stavrevski, od VMRO-DPMNE. Ova se del od porakite na politi~arite isprateni do nivnite politi~ki oponenti, no edni i od najgolemite biseri {to ja odbeleàa ovaa izzborna kampawa. Kritikite, diskvalifikaciite, no i ~esti~kata „}e” se najupotrebuvani zborovi na mitinzite na site politi~ki partii. Od 15 maj, no i od prethodno partiskite karvani trgnaa da go osvojuvaat makedonskiot glasa~ so ocrnuvawe na politi~kiot protivnik i vozvi{uvaweto na ona {to go napra-

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

vile politi~arite vo minatoto. Komunikologot Petar Arsovski smeta deka sodrìnata na politi~kite govori, osven na DUI, celo vreme e svrtena kon protivnikot, odnosno gi nagovaraat gra|anite zo{to da ne glasaat za nivniot politi~ki oponent. No, spored nego, vakvata retorika gi odvra}a neopredelenite glasa~i da glasaat za niv. „Generalna ocenka e deka iako se koristi èstoka retorika, ~esto na li~na osnova, maliciozna i daleku od konstruktivna, za sega nema nekakvi seriozni izblici na govor na omraza. Pove}e se raboti za ve}e vostanovenata retorika na partiite, otkolku za nekoja seriozna promena vo obra}aweto kon konkurentite i javnosta. Glavnite metodi vo obidite za mobilizacija i privlekuvawe glasa~i se poni{tuvaweto i ocrnuvawe na protivnikot i rozenikavo pretstavuvawe na svoite minati rezultati” smeta komunikologot Sead Xigal. Razliki vo kampawite na politi~kite partii re~isi i da nema, partiite gi primenuvaat tradicionalnite formi na vodewe na kampawa, lepewe plakati, distribucija na letoci promotivni materijali, sredbi so gra|anite, mitinzi. No, osven na televizija, na bilbord ili na letok, politi~arite moè da vi se pojavat i na vrata. Partiski aktivisti na SDSM so kesi~ka vo racete gi posetuvaa domovite i delea lokum, kafe, napolitanki i penkalo. Vo kampawata “Od vrata na vrata” se priklu~i i kanidatkata za premier, Radmila [ekerinska. Aktivisti na VMRO-DPMNE, pak, po telefon gi potsetuvaa gra|anite deka na pretstojnite izbori treba da glasaat za niv. No, ovie metodi za agitirawe za nikoj ne se sporni, ako se zemat predvid formite na pritisok koj{to se primenuvaat kaj nas. „Vo na{eto op{testvo vladee praksata deka e dozvoleno se {to ne e eksplicitno zabraneto, no ~esto se preteruva vo àrot na politi~kata borba. Kako i da e, ovie pre~ekoruvawa i diskutabilni metodi vo odnos na svojata politi~ka korektnost

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Gruevski se sretnuva, se slu{a i si pi{uva so gra|anite

ne se tolku seriozni ako se sporedat so drugi vidovi pritisoci i agresivno agitirawe. Dràvata i op{testvoto mora paralelno da se griàt za eliminirawe na nedozvolenite metodi na agitirawe i vr{ewe pritisok, no vo isto vreme da rabotat, kako partiite, taka i gra|anskiot sektor, na podobruvawe na politi~kata kultura” veli Xigal za Forum. Sega, politi~arite moàt sami na sebe da si podarat karikatura kakva {to mu podarija na porane{niot evroambasador Ervan Fure, koj na karikaturata izleguva{e od friìder. So novite metodi i popularnosta na socijalnite mreì, politi~kite faci se po~esto ni „izleguvaat od kompjuter”. Tokmu vo novite formi na komunikacija, ekspertite ja lociraat razlikata vo izbornite kampawi. „Se pojavuvaat odredeni razliki na dve poliwa, stepenot na upotreba na novite formi na politi~ka komunikacija. Prete`no ovde stanuva zbor za upotreba na internetot vo kampawa, i vtoro, stepenot na primena na metodite na ekonomskiot marketing vo politi~kata sfera, kade pozicijata zna~itelno predni~i, iako ~esto tie metodi se dosta diskutabilni” veli Xigal. ИНТЕРНЕТ КАМПАЊА Sretni se so Nikola, slu{ni se so Nikola, pra{aj go Nikola, no i

~atuvaj so Rada! Politi~arite gi zaposednaa i socijalnite mreì. Premierot, Nikola Gruevski im odgovara na gra|anite preku youtube. „Kako uspevate da bidete tolku vozdràn i smiren vo odgovorite {to gi davate na napadite od strana na SDSM i dali kone~no }e go vidime zaminuvaweto na Crvenkovski od politikata vo Makedonija?” „Zavr{iv Ekonomski fakultet vo Prilep vo noemvri 2010 so prose~en uspeh 9.09 i vo aprilskata promocija bev vo pette najdobri studenti. Bi Ve zamolil ako e mo`no najdobrite studenti od site fakulteti vedna{ po zavr{uvaweto na studiite da se vrabotat vo dràvni institucii i da go dadat svojot pridones za na{ata dràva” mu sugeriraat gra|anite na premierot Gruevski. No, od onie video-odgovori i pra{awa do premierot, koi{to se dostapni na negovata veb-stranica, nikoj od gra|anite ne pra{uva za nevrabotenosta. Nekoj duri imal problem i so nedostatok na rabotna sila. „Dali }e se napravi napredok vo pravec na za{tita i ostvaruvawe na pravata na rabotnicite, a voedno i kako }e odgovorite na deficitot od rabotna sila koj se javi vo [tip?”, go pra{uva gra|anin od [tip premierot Gruevski. Kandidatkata za premier od SDSM, Radmila [ekerinska, pak, „~atuva” na Fejsbuk so gra|anite. I na nejziniot profil gra|anite postavuvaat pra{awa.

[ekerinska sekoja sreda na ~at so gra|anite

Облеката влијае на гласачите Дрес кодот како стандард е различен за различни професии, држави и култури, па така и во политиката, а тоа е облека која праќа порака соодветна на дејноста што се обавува, објаснува креаторката, Елена Лука. Политиката бара релативно строг дрес код по конструкција и боја и доколку отскокнува од стандардот предизвикува нагласено внимание со што се поместува фокусот на облеката. „Политичарот на сцена треба да изгледа само уверено, моќно и убедливо за што несомнено придонесува и невербалната комуникација со публиката, а особено физичкиот изглед и комплетниот стајлинг на политичарот. Во име на својата функција, политичарите треба да се придржуваат на официјалниот дрес код што за жените полити чарки би значело комбинација од кошула и здолниште или костум, а за мажите политичари соодветна е кошула со сако и вратоврска, но во нивниот сиво тегет свет, полити чарите може да си дозволат соод ветен детаљ кој ќе ја истакне нив ната индивидуалнст, во случајот мажите може да експериметираат со вратоврската, а жените со накитот. Секогаш надворешниот изглед на политичарите треба да биде прилагоден на нивниот ка рактер т.е да биде одраз на нивна та личност, соодветен на нивната

„Dali planirate da go zgolemite buxetot na ARM, a so samoto toa i podobruvawe na ìvotniot standard i dali pripadnicite na ARM }e moè da zaminuvaat vo penzija na ist na~in kako i MVR, so 40 go-dini penziski sta` i so presmetka na penzijata od 10 najdobri godina?”, „Ceneta gospo|o [ekerinska, me interesira va{eto mislewe za toa {to }e se napravi so novootvorenite univerziteti? Stanavme dràva vo koja sekoj vtor ima diploma, site se magistri na nauki, koi izgleda magistrirale samo na magistrala. Me interesira dali ne{to }e se prezeme za da se renoviraat studentskite domovi? I namesto na penzionerite, nas na studentite neka ni bide prevozot bez pari ili pak namalen, zatoa {to nie sme idninata na ovaa dràva”, i napi{ale studentite na Fejsbuk profilot na Radmila [ekerinska. Ekspertite velat deka postoi napredok ovaa godina vo internet kampawata na politi~arite, no sepak komunikologot Arsovski smeta deka

возраст и конкретната прилика, а сето тоа влијае на конечната одлука на гласачите како таргет група” вели Елена Лука. Според неа, нашите политичари се повеќе внима ние псоветуваат на кодексот на облекување. Таа оценува дека плакарот на нашите политичари изобилува со најразлични парчиња на облека, но најзастапени се кошулите, класичните костуми и здолништата кај жените политичарки, што е во согласност со дрес кодот на нивната функција. „Во основа, нашите политичари не отскокнуваат премногу од строгите правила кога е во прашање нивниот стајлинг, но во однос на шминката и фризурата кај жените политичарки, забележ ливи се варијации, иако поне когаш воочлив е поинтензив ниот мејк ап несоодветен за дневно професионалните обврски“, објаснува Лука. Таа оценува дека во оваа кам пaња има модно придвижува ње, кај жените се забележу ваат убави комбинации со одредени детали кои даваат шарм на комплетниот стајлинг. „Знаат да изненадат со некое ново специфично парче облека, а кај мажите интересните бои и форми на вратоврските доаѓаат до израз, што е одраз на нивната индивидуалност. Дефинитивно сметам дека имаме побогата модна поли тичка кампања овој пат“ вели модната креаторка Елена Лука.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

Velika Bon~anoska

Slavica Gogova

Граѓаните згрозени од негативната кампања Политичарите и експертите секојдневно збору ваат, даваат мислење за сите прашања во опште ството, но граѓаните никаде ги нема. Екипата на „Форум“ побара мислење и од грѓаните за тоа како ја оценуваат изборната кампања на политичките партии. Најголем дел од граѓаните не сакаа да зборуваат, некои не сакаа да се сликаат, трети сакаа да останат анонимни. „Не сакам да ме сли кате, може да ме уапсат“ коментираа дел од гра ѓаните. Сметаат дека со тоа ќе што ќе го кажат нивното мислење нема да сменат ништо. Дел од граѓните немаат доверба во анкетите. Велат, секојдневно им се јавувале и ги прашувале за кого ќе гласаат без да се престават и да им објаснат кои се. Но, мал дел од граѓаните кои зборуваа за Форум беа згорзени од негативната кампања што ја водат политичарите. „Не е убаво што се критикуваат едни со други. Тоа е неубаво. Кој ќе победи, како ќе победи за нас старите

niskoto nivo na politi~ka kultura e izrazeno i na socijalnite mreì. „Zastapenosta na politi~arite na socijalnite mreì nema direktno za cel da donese glasa~i, toj ima za cel da ja kontrolira debatata, koja se odviva vo politi~kite strukturi. Ima za cel da ja postavi agendata i da kontrlira {to lu|eto mislat za odredeni temi. Kaj nas seto ova e se u{te na mnogu nisko nivo. Partiite imaat svoi veb-sajtovi, imaat svoi forumi, no nivoto na politi~ka kultura na tie socijalni mreì go odrazuva nivoto na politi~ka kultura i vo drugiot del od kampawata” veli Arsovski za Forum. ОТВОРЕНА КОМУНИКАЦИЈА No, na „slavnite” prifili pi{uvaat i gra|ani na koi ne im bilo odgo-

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

е сеедно, за нас е битно да си имаме редовна пен зија, за младите е важно кој ќе победи. Важно е да има вработување, да се среди нешто. Инаку не се убави тие критики, тие вулгарности што ги кажуваат, тоа е срамота. Тие наместо да ги поучат младите, Љубе Бошкоски зборува за Никола, па и Бранко и Никола што се си кажуваат. Не е убаво. Ние сме нео пределни кој ќе биде нека биде, само мир да има“ вели Велика Бончаноска, пензионерка. „Од Бранко нема подобар оратор, а за лажго би го ставил, пак, на врвот. Тоа е мое мислење, а за дру гите горе доле просек. Глобалната политика на светот диктира и кај нас. Значи да не се залажуваме дека некој може нешто глобално да смени, светот диктира, како надвор така и тука“ вели гарѓанин кој што сакаше да остане анонимен. „Постојано навреди едни со други. Поголема култура треба да има, не овој низок, оној висок, ваков таков,на што личи тоа. Поминаа дваесет години, а ние никаква култура немаме“ вели Славица Гоговска.

voreno. „Postaviv pra{awe na stranata Pra{aj go Nikola i demek }e mi odgovore{e na mejl za 48 ~asa, ama pogodete {to.... ni{to od odgovorot”. Vakvi rekacii ima i na profilot na [ekerinska. “Me interesira dali nekoj }e ni dade odgovor na pra{awata ili nikoj ne gi ~ita?” reagira fan na stranicata. Komunikologot Sead Xigal veli deka vakvata neposredna komunikacija so gra|anite ne treba da se koristi samo za agitacija, tuku i za ponatamo{na od`liva komikacija so niv. „Postoi is~ekor vo ovoj pravec, toa e neosporno i zaslu`uva pozdravuvawe, se nadevame kolku i da se tie is~ekori skromni ili bavni, deka }e prodol`at vo vistinski pravec, a toj pravec, sekako, e otvorena komunikacija so gra|anite, ne samo vo kampawa, tuku na redovna osnova,

ne samo za agitacija, tuku za odr`liva komunikacija. No, postoi svoeviden paradoks, koj ovie is~ekori ne samo {to gi relativizira, tuku i celosno gi potkopuva, a toa e kompletniot haos vo elektronskite i pe~atenite mediumi koi se u{te imaat najgolemo vlijanie. Javniot komunikaciski sistem re~isi da ne funkcionira: javniot servis e so svetlosni godini daleku od toa da ja ispolnuva svojata funkcija, komercijalnite mediumi se ne samo polarizirani, tuku se tolku partiski instrumentalizirani {to istite se transformirani vo glasnici na partiite ~ij ugled i doverba kaj gleda~ite konstantno opa|a. Vo takvi uslovi inovaciite vo politi~kata komunikacija celosno se izmestuvaat i gubat na zna~ewe” veli Xigal.

ИЗБОРИ И КАЗНИ

Затвор за силеџиите Законот за кривичните дела за изборите и гласањето, односно, спречување на избори и гласање предвидува од шест месеци до пет години затвор за секој кој со употреба да сила ќе спречи гласање, а според Законот употреба на сила е и хипноза од Кристина Мачкиќ

KAMPAWATA ZA ovie izbori e pred kulminacija. Site partii povikuvaat na mirni izbori, no istovremeno se obvinuvaat deka }e se slu~at obidi za naru{uvawe na izborniot proces. A, ve}e se iskr{ija nekolku izborni {tabovi. No}ta sekoga{ e najaktivna za privrzanicite. Makedonija sakaj}i da vleze vo Evropa so evropski izbori donese redica izmeni na zakonite so koi gi zaostri sankciite za onie koi }e go

naru{at izborniot proces. Policijata, obvinitelstvoto, sudiite se prvi na udar koi }e treba da prese~at, da kaznat. No, dali i kolku se tie, no i op{testvoto podgotveni za novite pravila na igra? Vo Akademijata za sudii i obviniteli na ista masa sednaa obviniteli, policajci i sudii. So pomo{ na OBSE be{e pretstaven prira~nik za voedna~uvawe na kaznenata politika za krivi~ni

dela povrzani so izbori. Su{tinata na prira~nikot i ona koe treba da go napravat sudiite go ka`a eden od avtorite, sudijata Risto Katevenovski od Vrhovniot sud. „Sudiite da sudat strogo i nikako da ne osuduvaat pod zakonskiot minimum. Da ne go koristat slobodnoto sudisko ubeduvawe za da odredat minorni kazni za prestapnicite koi na slednite izbori ohrabreni od lesno pominatata sudska kazna }e

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

go povtorat deloto”, re~e sudijata Katevenovski. Toj naglasi deka tokmu najdelotvoren }e bide onoj del koga prestapnicite }e znaat deka za krivi~no delo povrzano so izbori }e dobijat visoka zatvorska kazna. Toga{, sekako, bi razmislile dali da go storat deloto. Vo diskusijata najaktiven be{e Todor Vitlarov, ~len na Sovetot na javni obviniteli. Toj vo detali pred sudiite i obvinitelite i pripadnicite na MVR gi pojasni zakonskite ramki na krivi~nite dela, kako da se detektiraat, kako da se procesuiraat i kako na krajot bi trebalo da se sankcioniraat. ШТО ПИШУВА ВО ЗАКОНОТ? Eden od osnovnite postulati na pravnata dr`ava e doa|awe na vlast po pat na legitimno sprovedeni izbori. Izborite se sproveduvaat spored izboren sistem koj sodr`i normi so koi se garantiraat pravata na izborniot subjekt i zakonitosta vo odvivaweto na izborniot proces. Obvinitelot Vitlarov pojasni deka postojat pove}e vidovi na povreda na izbira~koto pravo. Na prvo mesto, kako i sè {to se pravi za da se natera nekoj da ne si ja poslu{a voljata, e silata. Predvideno e najmalku tri godini zatvor za onoj koj }e primeni zakana ili sila. Pod poimot sila, pred sè, se podrazbira upotreba na sekoja fizi~ka sila kon nekoe lice, na na~in {to kaj nego potpolno ja spre~uva ili ja ograni~uva negovata sposobnost za samoodlu~uvawe. Ova zna~i deka silata ne mora sekoga{ i objektivno da bide od golem intenzitet, dovolno e taa da vlijae na odlukata na liceto kon koe se primenuva. Interesno, pod poimot sila se smeta i primenata na hipnoza i zamajni sredstva, so cel nekoj da se dovede protiv svojata volja vo nesvesna sostojba ili da se onesposobi za otpor. Zakanata e sredstvo za prisilba {to se sostoi vo stavawe vo izgled na nekoe zlo, ~ie{to ostvaruvawe

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

„Sudiite da bidat strogi”

stoi vo vlasta na storitelot (onoj {to ja primenuva) i zavisi od toa dali `rtvata }e reagira spored voljata na storitelot. Zakanata treba da bide seriozna. Serioznosta se ceni spored na~inot na koj taa se

Oбинителите веќе на готовс Во скопското обвинителство се работи деноноќно. Тоа е и нај големо обвинителтво во држа вата. Откако е почната кампа њата осуммина обвинители дежураат 24 часа. Целта на обвинителството е доколку се случи било каков инцидент во текот на капањата или нару шување на нечие право или насилие, веднаш да реагира. Обвинителите се на готовс и тврдат дека одлично соработу ваат со полицијата. Доколку се случи било каков инцидент секогаш има подготвен обви нител кој заедно со полицијата ќе ги преземе соодветните за конски мерки и тоа веднаш. Од обвинителството велат дека само навремена и брза интер венција на институциите може да превенира случувања на поголеми нереди или кон фликти на терен.

pravi, no pred sè, na mo`nosta od nejzina realizacija. No, taa moè da se smeta za seriozna i koga objektivno ne e ostvarliva, ako liceto kon koe e upatena imalo pri~ini da veruva vo nejzinata ostvarlivost. СЕМЕЈНО ГЛАСАЊЕ ТРИ ГОДИНИ ЗАТВОР No, izbornite neregularnosti ne se samo nasilstvo. Semejnoto glasawe e poznata slika na site dosega{ni izbori. Se preraskaùva, se pokaùvaat snimki na televiziite. Eden glasa za celo semejstvo. Vitlarov pojasnuva deka zakonot predvidel najmalku tri godini zatvor za onoj koj }e glasa za drug. „Sega neka razmislat dali vredi da glasaat za trojca i da dobijat tri godini zatvor”, veli obvinitelot. U{te pogolema e kaznata za potkup. Najmalku pet godini zatvor za onoj koj dava, no i onoj koj prima potkup. Toj go dade primerot so poslednoto delewe kafe od edna od politi~kite partii. Veli, toa e tipi~no davawe potkup. Tokmu ovoj moment razvi pogolema diskusija me|u sudiite i obviniteli. Dali kafeto, penkalata ili napolitankite se potkup? Nekolkumina bea vo nedoumica dali treba da se sankcionira takvata postapka ili ne. Odgovorot go dade obvinitelot Vitlarov. „Prvo, toa e podarok od mnogu mala vrednost i vtoro, na nego ima ozna-

ka na partija. Toa zna~i deka ednostavno e samo obi~na propaganda. Dokolku nie kako dràva se obideme toa da go sankcionirame, za eden lokum ili edno kafe, toga{ na{ata cel }e bide represivna”, re~e Vitlarov. Razvivaj}i ja diskusijata so konkretni primeri kako i vo koja situacija da se postapi se razvi i diskusija za toa dali obelodenuvaweto na sobirawe spisoci na glasa~i e kaznivo. Obvinitelot pojasni: „Slu~ajot e jasen, go nema osnovnoto bitie na deloto kako }e glasa”. Golem predizvik za dràvata }e bide kontrolata na finansiraweto na partiite. Zakonski, sekoja partija mora da prijavi kolku pari }e potro{i za izborite i od kade se tie pari. Partiite moè da primaat donacii i toa od pravni lica odnosno od firmi do 20.000 evra, a od privatni donatori do 2.000 evra. Sekoj iznos pogolem od ovoj, partijata zadolìtelno treba da go prijavi. Vi{okot go zadrùva dràvata vo Buxetot. Za da se sledat parite sekoja od niv mora da otvori ìrosmetka za izborna kampawa. No, zakonot e edno, praksata e drugo. Sekoga{ vo zakonot postojat delovi koi moè razli~no da se tolkuvaat, no i zloupotrebuvaat. Ve{tinata na obvinitelstvoto i UJP da go najdat patot na parite i da mu zastanat na kriminalot so finansirawe na politi~kite kampawi za

lokalnite nasilnici. Pa, zatoa delata i ni se povtoruvaat”, velat od policijata. Obvinitelite vedna{ reagiraa deka i vakvite pojavi na ovie izbori treba da bidat sankcionirani. Tokmu neprijavuvaweto na krivi~no delo e krivi~no delo koe se kaznuva so pet godini zatvor. No, sepak i tie bea na stavot deka stravot kaj lu|eto e golem i Za nasilstvoto se mol~i presuden. No, kako {to kaàa, lek ima za se. {to partiite uporno se obvinuvaat Obvinitelot Petar Anevski od me|u sebe }e bide te{ka i Bitola duri postavi i predlog makotrpna rabota so neizvesen kraj. svedocite na krivi~nite dela na glasa~kite mesta da bidat pod posebna za{tita na dràvata, КРИМИНАЛ ИМА – СВЕДОЦИ odnosno, da se tretiraat kako НЕМА za{titeni svedoci. Site se soglasuvaat so edno: najgolem problem e No, da se vratime kaj glasa~kite obezbeduvaweto dokazi. kutii i okolu niv. Se kr{at, zad Obvinitelstvo apelira do poliparavanite se pikaat po nekolkumicijata vedna{ da prijavuva kaj niv na. Vistinskiot predizvik za dràbilo kakvo krivi~no delo i deùvata e tuka. Tokmu na~inot na obezren obvinitel da zeme izjava od beduvawe dokazi i procesuirawe na svedok na samoto mesto na nastanot. krivi~nite prijavi e golem proPotoa taa izjava da se koristi vo blem so koj se soo~uva policijata i sudnica, oti vo praksa svedocite obvinitelstvoto. Na debatata koja koga treba da se pojavat vo sudnica se razvi me|u obvinitelite i MVR redovno ja menuvaat prikaznata. Na be{e postaveno i pra{aweto: kako toj na~in site }e imaat korist i sudot do dokazi? i dràvata. Kriminalot }e se goni i Stravot i neprijavuvaweto e osnokaznuva i na toj na~in efikasno }e vnata pre~ka za navremena reakcija. se suzbiva. „Se soo~uvame so neprijavuvawe na krivi~ni dela. Nie sme okolu, no ne i vo pristorijata za glasawe kade vleguvame po barawe na pretsedatelot na izbornata komisija”, diskutira{e pretstavnik na MVR. „Mnogu pati se slu~ilo vo praksa policaecot da vidi neregularnost ili povreda na glasaweto, no bez oficijalen zapisnik potpi{an od pretsedatelot na komisijata isto kako policaecot i da ne bil prisuten”, se poàlija od MVR. „Site go znaeme problemot so semejnoto glasawe, no izbornite komisii mol~at. Sekoga{ odgovorot e - ne prijavuvam da ne se zameram so

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

АЛБАНСКА ПОНУДА

Економски патриотизам! Иако навидум се чини дека се е исто, партиите од албанскиот блок на овие избори развиорија едно поинакво знаме & она на економскиот патриотизам од Боби Христов

„ZAEDNO KON CELTA” (DUI) do celosno sproveduvawe na Ramkovniot dogovor i polnopravno ~lenstvo vo NATO i EU, ili „Dojdete so nas” vo nov albansko-makeodnski dogovor (DPA), no i „Da go vratime dostoinstvoto” na Albancite koi i po deset godini od Ramkovniot dogovor se politi~ki i ekonomski marginalizirani (NDP), za ednakvost i celosno konstitutiven narod niz novi ustavni reformi - „Pridruì se, vredi”(ND). So ovie ~etiri „ili- ili” opcii se soo~uva albanskiot elektorat na pretstojnite vonredni parlamentarni izbori. So mnogu posmirena retorika, moderni kampawi vo koi se ~ita potpisot na najmenite stranski sovetnici i vidliva tendencija izbornite kampawi da go dobijat nali~jeto na demokratska bitka na koncepti, a ne na gladijatorsko istrebuvawe na politi~ki neprijateli, albanskite partii ja bijat bitkata za mnozinstvoto od glasovite koe zna~i i mesto vo idnata vlada. Iako kratkite ise~oci od partiskite mitinzi so koi niz elektronskite mediumi se islustriraat partiskite ponudi, pokaùvaat moèbi poinakva slika, malku podetalna analiza na partiskite programi otkriva eden klu~en novitet vo izbornata agenda vo albanskiot blok: naglaseno svrtuvawe kon ekonomijata i egzistencijalnite socio-ekonomski problemi na elektoratot, nasproti fokusot vo minatoto kon krupnite nacionalni pra{awa: znameto, jazikot, pravno-politi~kiot status. I tie ne se zaboraveni. No, glavno se govori za unapreduvawe na postojnite ramkovni mehanizmi, so isklu~ok na DPA, koja nastapuva so celosno negirawe na Ramkovniot dogovor i zagovara nova platforma za redefinirawe na dràvnoto ureduvawe i odnosite na dvete vode~ki zaednici. Spored analiti~arot Visar Ademi,

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

programski koordinator vo UNDP, za toa ima najmalku tri pri~ini. Prvo, zatoa {to so krizata vo 2001 godina se re{ija mnogu etni~ki problemi koi emocionalno gi povrzuvaa Albancite ne samo ovie dve decenii vo nezavisna Makedonija tuku i ped toa vreme. Nekoi od emotivnite etni~ki pra{awa: jazikot, znameto, administracijata, bez razlika na nivnata primena i bavna implementacija, se kakva-takva zavr{ena rabota i zatoa fokusiraweto na ovie temi ne e ve}e nitu aktuelno, nitu atraktivno. I, vtoro, u{te pova`no e deka Albancite pove}e od site vidoa deka tokmu ovie etni~ki pra{awa ne im davaat „leb za jadewe”. „Mislam deka ekonomskata sostojba stanuva prioritet koga siroma{ti-

jata zema zamav vo Makedonija, koga mnogu mladi lu|e zaminuvaat bez da se vratat vo Makedonija. Partiite uvidoa deka ekonomskiot napredok e pogolem „patriotizam” vo sporedba so veeweto na znameto pred op{tinata ili bilo koja druga institucija”, objasnuva Ademi za Forum. Etno-elementite i ovde, sepak, ne izostanuvaat. Klu~nite postulati vo re~isi site programski platformi se ednakov i ramnopraven regionalen razvoj i ramnopravna distribucija na javnite pari. Site albanski partii, veli sogovornikot, se fokusiraat na makroekonomskite pra{awa ili javnite pari koi vladata gi alocira po regioni, no konceptite se, sepak, razli~ni. „Site albanski partii, bez isklu~ok, ovoj pat baraat pravi~no

alocirawe na del od buxetskite pari: 25 % za regionite kade `iveat Albancite. Politi~kiot jazik i konceptot koj{to go upotebuvaat e, sepak, razli~en. DUI toa go bara preku Ohridskiot dogovor, kade ne se mnogu jasno precizirani ovie detali. DPA preku dvodomen parlament koj{to }e go ovozmo`i toa bez pri toa da se majoriziraat albanskite barawa, Rufi Osmani toa go bara preku dogovor pred da se vleze vo vladata da se dogovorat dvata

partneri za javnite pari. Nova demokratija, isto taka, bara dogovor za javnite pari” veli Ademi. Proektot „Skopje 2014” vo koj se potro{eni milioni buxetski pari samo vo Skopje, vladinata programa vo koja golem del od infrastrukturnite proekti se fokusirani vo „nealbanskite krai{ta” i inferiornata pozicija na DUI vo dosega{nata koalicija so VMRO-DPMNE, se glavnite argumenti so koi opozicijata vo albanskiot blok gi argumentira tezite deka Albancite bile ekonomski marginalizirani. DUI, se ~ini deka i pokraj prilo`en ot~et vo programata, so konretni proekti zna~ajni za Albancite, ne uspeva da gi anulira kritikite. No, se obiduva da gi presretne so priznanie deka mo`elo i mora da se napravi

НДП: Ние сме различни! „Ние навистина сме различни, во споредба со многу други што биле пред вас пред 20 години. Досегашните влади, особено албанските парти' ципиенти во нив, се сосема неуспешни политичари“, тоа е најчестата изјава со која во своите настапи на митинзите Руфи Османи ја претставува понудата на најновата партија во албанскиот блок. Османи критикува дека и покрај Рам' ковниот договор, правата на Албанците не се унапредени и тие не само што се во позиција како пред 2001'та, туку и пред осамсостојувањето на Маке' донија. За промена на состој' бите тој нуди нови луѓе, кои до' сега не биле активни во поли' тиката, но се докажани во своите професии. И во про' грамата и на митинзите, Ос' мани е најпосветен на економ' скиот развој и реформи. Инсистира на договор за це' лосна рамноправност, држав' ните симболи со кои се одрa' заува каракерот на државата, проширување на листата на закони кои се гласаат со Бадинтеровиот принцип и со законите кои се однесуваат на даночата политика, рамномерен, рамноправен и хармоничен регионален развој, рамноправна дистрибуција на јавните пари, реформи на даночната плитика, намалување на ДДВ и на акцизи, повеќе пари и надлежности за општините. Дел од главните столбови на неговата платформа се: излез од економската криза, реше' ние за деблокирање на процесот на евроинтеграција, хармонизирање на односите помеѓу Македонците и Албанците, рамномерна распределба на буџетските средства , забрана за непродуктивните проекти. Османи заговара постизборна коалиција на албанските партии за да се оствари и политичка и економкса рамноправност на Албанците.

ДПА: Време е за нов рамковен! ДПА на избори излезе со предлогот за нов договор, со кој Тачи смета дека треба да се замени рамковниот ,кој за него е мртов. Најжесток во реториката, со квалификации дека на 5 јуни мора да падне „оваа фашистичка, антиал' банска, славомакедонска влада“ Тачи ја критикува ДУИ и нејзиниот лидер Ахмети за вазалство кон Груевски, за уназадување на правата на Албанците. На митинзите Тачи говори за создавање на нов дводомен парламент како мо' дел за консензуално одлучу' вање и нови односи меѓу двете најголеми заедници. Изворно, тој предлог го нема во нацртот на новиот договор што Тачи го нуди за нова иднина на Маке' донија. Стожерните точки во тој договор се: ' безусловно прифаќање на договорот и прецизира вре' менска рамка за негово спро' ведување, со посебен закон со казнени мерки за прекршува' ња или одолговлекување ' целосна рамноправност и застапеност на Албанците во системот, како во искористу' вање на богатството на систе' мот, така и во донесувањето одлуки ' пропорционална распределба на буџетот ' службена употреба на албанскиот јазик, без навредливи сегрегации ' договор со кој една од трите главни позиции на државата (претседател, премиер или претседател на парламент) треба да се пополни од страна на албанските претставници ' децентрализација, а не деконцентрација на власта ' нова територијална поделба 'нови државни симболи: знаме, грб, химна Тачи порача дека ако не ја добие довербата, тој ќе ги информирал сите пријатели во меѓународната заедница „дека Албанците се задоволни со тоа што го имаат во Македонија“

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

pove}e, pa u{te vo predizborieto se pridruì na barawata deka idnata koalicija mora da se temeli na pi{an dokument so koj makedonskiot partner vo vlasta }e se obvrze sostaven del na vladinata programa da bide i programata na pobedni~kata albanska partija. Vo kampawata toa barawe se objasnuva pred elektoratot niz razni formulacii i kovanici - glavno kako podelba na dràvniot buxet po badinteroviot princip. Na {to se dolì toa i kolku toj model na „badinterova” podelba na javnite pari moè da dovede ralno do ednakvo regionalen razvoj na, kako {to velat partitie, i „albanskite krai{ta”, a ne samo makedonskite? „Badinteroviot princip tuka se primenuva ili zagovara zatoa {to se nema podobar mehanizam da se uslovuva makedonskiot partner da se primeni razli~en model od toj na Badinter. Albancite od minorna uloga vo vladata na Gruevski baraat preku ovoj mehanizam - 25 % - barem malku da stanat faktor za nivniot ekonomski razvoj i da bidat pra{ani kade da se tro{at nivnite pari.

Mislam deka ova e i dobro, no i lo{o”, veli Analiti~arot Ademi. „Dobro e {to site Albanci }e imaat uloga kade }e se investiraat nivnite pari, vo koi biznis sektori, no

НД: Буџет и судство по Баденер! Македонија треба да функционира како мултиетничка држава, а не како што е сега, само држава на Македонците $ е една од главните пораки на лидерот на Нова демократија, Имер Селмани. Клучот за таа рамноправност, според него, е во подобрување на економските услови во средините во кои живеат Албанците преку искористување на делот од буџетот кој им припаѓа. „Нема да чекаме да ни го дадат тоа што ни при$ паѓа $ сами ќе си го земеме“, порачува Селмани. На митинзите лицитира и со конретни бројки: една милијарда евра инвестиции во инфраструктурата, на локално и на централно ниво и една милијарда за субвенции и развој на бизнисот во државата и 50 илјади нови работни места. Нова демократрија и Селмани заговарaат уставни реформи за да имплементира бадиндеторовото гласање во судството: Уставниот суд и РСС, во Советот на обвинители. Партијата, исто така, бара буџетот да се носи со двојно гласање и пропорционално да се распределува, да има нова територијална поделба и поефикасен систем на фискална децентрализација со кој поголем дел од даноците ќе одат за општините

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

lo{o e toa {to nema da bide integrirano so drugite tekovi vo dràvata. Ako, na primer, Albancite re{at deka nivniot prioriteten sektor za razvoj e grade`ni{tvoto, toga{ mora da ima uslovi da se poddrì toj sektor so kreirawe obrazovna politika, soodvetni kurikulumi po sredni u~ili{ta i fakultetite ili otvorawe na novi studiski programi koi }e dadat poddr{ka na ovie politki. No, se znae deka ovaa obrazovna politika moè da e na nivniot partner koj nema da ima sluh za nivnite barawa. Toa mora dobro da se sinhronizira”, objasnuva Ademi. Vo makedonskiot blok partii zasega nema komentari na klu~nite barawa na albanskite partii. Sekoj prvo ~eka da ja izvojuva bitkata vo sopstveniot dvor. No, kampawata vo albanskiot kampus se pove}e upatuva na zaklu~ok deka idniot mandatar, na 6 juni }e go osamnat golemi predizvici, oti kroeweto na idniot vladin kabinet nema da zavr{i samo so delewe na ministerski i direktorski mesta.

ДУИ: Рамковниот не смее да се негира! Ахмети ги брани продобивките од Охридскиот договор и остварувањата на неговата партија, кои се сведуваат на Музејот на ОНА, Спомен куќата на Битолскиот конгрес, придодадените скулптури во „Скопје 2014“ и пред се и над се вработувањата во државната администрација, дисперзираните факултети. Главно, неговата порака е дека инсистирањето на целосното спроведување на Охридскиот договор од меѓународната заедница, е јасен сигнал дека патот на Македонија кон НАТО и ЕУ води преку Охрид и оти тој не може од никого да се негира. Го брани и унапредувањето на статусот на Албанците. Целосна еднаквост и рамноправност за Албанците преку механизмите на Рамковниот договор и прошпирување на употребата на батинтеровиот принцип, се барањата на ДУИ: $ да се редефинира начинот на изборот на судиите на Уставниот суд и воспоставување на принципот на двојно гласање при донесување на одлуки $ да се редефинира составот, начинот на избор и работата на Судскиот совет и воспоставување двојно гласање $ двојно гласање во именување и разрешување на обвинители на сите нивоа $ еднаков пристап кон јавните фондови

ПРЕДИЗБОРНИ ВЕТУВАЊА

Пензионерите ѕвезди Едни ќе ги возат бесплатно, ќе им даваат пензија иако не исполнуваат услови и дома ќе им носат лекови, други ќе им градат пензионерски домови и ќе им ја покачуваат пензијата. Ова се само дел од предизборните ветувања на партиите во делот на социјалната политика од Марија Илиќ

DEKA GLASOVITE na penzionerite, koi vo dr`avava gi ima re~isi 300.000, ne se {ega, poka`uvaat i izbornite programi na politi~kite partii. Pa taka, vo zamena za glasovi na pretstojnite predvremeni izbori, vo delot na socijalnata politika, pogolemiot del precizni vetuvawa se nameneti tokmu za ovaa kategorija gra|ani. Spred „Manifestot

za reformi i razvoj " na VMRODPMNE i nejzinite koaliciski partneri, vo narednite ~etiri godini na bawa }e rekreiraat 40.000 penzioneri, a penziite dvapati godi{no }e im gi usoglasuvaat so porastot na tro{ocite za `ivot vo prethodniot period. Opoziciskata SDSM, namesto na sekoi {est, vetuva usoglasuvawe na penziite, na sekoi tri

meseci. Od ovaa partija vetuvaat i sekojdnevno gratis vozewe za penzionerite vo javniot prevoz, od devet nautro do 14 ~asot popladne. Vladeja~kata partija so proektot „Penzija za zemjodelcite" }e predlo`i izmena na Zakonot za penzisko i socijalno osiguruvawe so koja }e im se dade mo`nost na zemjodelcite za dokup na pet godini raboten sta`.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

Vo Makedonija ima re~isi 300.000 penzioneri

Opoziciskiot tabor, pak, vetuva deka na site na koi im nedostasuvaat pet godini raboten sta` }e im ovozmo`at dokup. A, na onie koi nema da izvr{at dokup, i ne se korisnici na bilo kakva pari~na pomo{, od idnata godina }e im dadat „socijalna penzija" koja }e bide vo visina od 40 otsto od minimalnata starosna penzija. Minatiot mesec vo „Forum" pi{uvavme deka samo vo Skopje 70.000 penzioneri ~ekaat da umre nekoj od stanarite za da „fatat" edno od 300-te legla vo Dr`avniot penzionerski dom. Vladeja~kata partija vetuva otvarawe na nov penzionerski dom vo skopskata op{tina Butel so kapacitet od 50 do 100 legla i so rok toa da go realizira do 2014 godina. I za penzionerite od drugi ~etiri gradovi }e ima ~are, pa taka isti penzionerski domovi }e dobijat i Peh~evo, Demir Kapija, Kavadarci i do 2015 godina i Tetovo. Pokraj ova, }e odvojat 12 milioni denari za otvarawe na Centri za davawe na pomo{ vo doma{ni uslovi za iznemo{teni i stari lica, ~etiri vo Skopje i po eden

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

vo Veles i Tetovo. I od SDSM vetuvaat gradewe na penzionerski domovi, bez precizirawe kade i kolku. No, ovaa partija vetuva deka, dvapati vo mesecot, po doma }e im nosi lekovi na penzionerite koi ìveat vo ruralni sredini, a najbliskata apteka im e odale~ena najmalku deset kilometri. Vo programata na ovaa partija, dokolku dojdat na vlast, se veli deka „penzionerite }e bidat zadolìtelno povikuvani na raspravite vo sobraniskite komisii, sekoga{ koga }e se razgleduvaat zakonski pra{awa koi se odnesuvaat na penzionerite". Na penzionerite im vetuvaat i deka }e imaat svoj pretstavnik i vo Upravniot odbor na Fondot za penzisko i invalidsko osiguruvawe. Edno od pobombasti~nite vetuvawa za penzionerite, sodràni vo „Manifestot" e i deka onie koi imaat pen-zija pomala od 10.200 denari od idnata godina besplatno }e leàt vo bolnica. Vo dràvata ima okolu 100.000 takvi panezioneri, koi dosega za hospitalizirawe na nekoja klinika pla}aa do 6000

denari (maksimalna participacija). КОИ СЕ ДРУГИТЕ ВЕТУВАЊА? Proektot „Za{tita od energetska siroma{tija " so koj sekoe semejstvo koe koristi socijalna pomo{, dobiva po 600 denari nepovratni sredstva za pokrivawe na del od tro{ocite za smetkite za elektri~na energija, }e prodolì i ponatamu. So toa {to vo „Manifestot " pi{uva deka iznosot od 600 denari }e se zgolemuva sekoja godina soglasno so indeksot na porast na tro{ocite za ìvot od prethodnata godina. Od SDSM, pak, vetuvaat deka }e ja pro{irat listata na onie koi }e dobivaat po 600 denari. Vladeja~kata VMRO-DPNE ima i proekt so koj }e gi hrani starite i iznemo{teni lica vo novi 12 narodni kujni koi }e gi otvara vo ruralni sredini vo narednite ~etiri godini. A, socijalcite koi }e gi ispra}aat decata na u~ili{te, }e prodolàt da dobivaat iljadarka mese~no od Ministerstvoto za trud i socijalna politika.

Novata Vlada na SDSM, vetuva deka od 1 juni idnata godina, za 40 otsto vo odnos na sega{nata, }e im ja zgolemi socijalnata pari~na pomo{ na site kategorii nositeli. [to se odnesuva do ste~ajcite koi gi ima nekolku iljadi i za koi najmnogu i se prefrla{e na opoziciskata SDSM, od taa partija dokolku dojdat na vlast po 5-ti juni, vetuvaat deka }e im obezbedat pari~en nadomest na site koi imaat 15 godini raboten sta` so plateni pridonesi. Vo svojata programa, „Za tvojata idnina" pi{uvaat deka ste~ajcite nadomestokot }e go dobivaat se do nivno povtorno vrabotuvawe ili zaminuvawe vo penzija. A, za visinata na nadomestokot, SDSM }e se dogovara so ste~ajcite. I dvete partii vetuvaat ratifikacija na Konvencijata na Obedinetite nacii za pravata na licata so henidkep, koja e potpi{ana u{te 2007 godina. Taa gi opfa}a site oblasti i pra{awa so koi se sretnuva edno lice so hendikep, negovoto semejstvo i celoto op{testvo. Opfatot e od ra|awe, preku rehabilitacija, vrabotuvawe, samostojno ìveewe, kulturen ìvot, sportuvawe, se do odnesuvawe vo vojna i mir. Dokolku na vlast dojde SDSM, licata so posebni potrebi }e moàt da polagaat voza~ki ispit nadvor od mestoto na ìveewe i da ne pla}aat dopolnitelni tro{oci, za avto-{kolite koi imaat vozila so ra~ni komandi adekvatni za ovie lica. Ovaa partija , }e im ovozmoì i zadolìtelna kvota za vrabotuvawe vo javnata administracija i }e go subvencionira nivnoto vrabotu-

vawe na drugi mesta. Vo na{iot nedelnik pi{uvavme i deka iako vo celiot region e re{eno toa pra{awe, vo Makedonija sè u{te nema prifatili{te kade decata `rtvi na semejno nasilstvo bi se smestile vedna{ po prijavuvaweto i bi ostanale se dodeka ne im se najde postojano re{enie. A statistikite pokaùvaat deka godi{no ima nad 239 vakvi prijavi vo dràvata. Od Ministerstvoto za trud i socijalna politika, pred tri meseci ni rekoa deka so ogled na finanskite te{kotii poradi ekonomskata kriza, nemaat pari za taa namena. Vo novata izborna programa VMRO-DPMNE pi{uvaat deka po 5-ti juni, po potreba }e prodolàt da otvaraat zasolni{ta za `rtvite na semejno nasilstvo. Spored nivnite vetuvawa, Dnevni centri }e dobijat i decata so autizam, decata so posebni potrebi i decata koi se na ulica. Vo „Manifestot se predvideni i novi 120 stanovi ili ku}i za decata izlezeni od Domovite za deca bez roditeli. КОЛКУ Е ОВА ОСТВАРЛИВО? Sociologot Ilija Aceski smeta deka kampawite se pretvorija vo natprevar me|u partiite koj }e ponudi pove}e bez pritoa da se vodi smetka kolku vetuvawata se ostvarlivi. „Toa e edna neracionalnost, neodgovornost i otsustvo na svest za toa {to se pravi. Edinstvenata cel e nekako da go ubedite toj {to }e glasa za vas, a za toa {to tie go vetuvaat }e postapuvaat vo stilot: za toa potoa. Toa go interpretiram kako

edna golema neodgovornost od ovie polti~ki partii i nivnite voda~i", veli za Forum Aceski. Toj dodava i deka e apsurdno od edna strana da se namaluvaat danocite, a od druga strana da se tro{i se ona {to e benefit vo buxetot. „Toa se apsurdni situacii i po toa }e se zapameti ovaa kampawa, barem kako {to dosega se odviva. Penzionerite se edno od najgolemite glasa~ki tela vo Makedonija i ako pretpostavime deka gi ima okolu 300.000 i da smetate na u{te po eden ~len od nivnoto semejstvo, ne pove}e, toa se u{te ve}e okolu 400.000 glasa~i. I sega, ako 20 otsto od niv poveruvaat vo vetuvawata, toa se okolu 40.000 glasa~i koi nosat okolu osum prateni~ki mesta, po gruba presmetka i toga{ se vi e jasno", veli Aceski. Toj smeta deka za onie koi i pred kampawite odlu~ile komu }e go dadat svojot glas, vetuvawata se re~isi neva`ni. No, kako {to veli Aceski, ostanuva golem broj na neopredeleno glasa~ko telo koe e target na ovie politi~ki igri. Pove}e eksperti od oblasta na ekonomijata, koi gi kontaktira{e Forum, vo vreme na predizborie sakaa da ostanat anonimni. No, re~isi site se ednoglasni deka vetuvawata, generalno od site sferi, se te{ki za realizirawe. Spored niv, buxetot so koj raspolaga na{ata dràva ne moè da gi izdrì nelogi~nostite vo kontekst na na~inot na koj }e se polni buxetot i }e se tro{at buxetskite pari.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ФЕРИДЕМОКРАТСКИ БЕЛЕШКИ

Неодговорноста на политичарите Ферид Мухиќ VO RAZGOVOROT voden pred nekolku dena na Na{a TV, gospodin Stojan Andov oceni deka Republika Makedonija }e mora da go smeni ustavnoto ime. Na potsetuvawe na voditelot deka golem del od gra|anite se re{itelno protiv bilo kakva promena na ustavnoto ime, ilustrirano so formulacijata (od mojata drebnost F.M.) iznesena na istata TV deka "...uslovuvaweto na priemot na RM vo EU i NATO so promena na ustavnoto ime, pretstavuva predlog za politi~ka prostitucija bez presedan", S. Andov go re~e slednoto (parafraziram): Toj go po~ituva profesorot F.M. kako intelektualec, no lesno mu e nemu! Intelektualcite zboruvaat {to sakaat i ne snosat nikakva odgovornost za svoite zborovi. Tie ne razbiraat {to zna~i da bide{ politi~ar i za sekoja svoja odluka da snosi{ ogromna odgovornost! Bez golema i va`na rabota, ne bi imal srce da gi razdeluvam po~ituvanite ~itateli od celosno u`ivawe vo ovaa kone~no razbudena i rasko{no rascutena zadocneta prolet, koja site so du{a ja ~ekavme od mart, so razlikata vo stavovite na gospodin Stojan Andov i mojata drebnost. Dovolno gi tormozat politi~arite vo ovaa predizborna treska. Golemata i va`na rabota, zaradi koja }e treba da se `rtvuva nekoj mig mirisawe lipi i gledawe vo zelenite ridovi, e {to niz toj kus komentar za neodgovrniot intelektualec pretstaven vo likot na profesorot F.M. i odgvorniot politi~ar otelotvoren vo S. A. sistematski se povtoruva edna ogromna istoriska laga, nametnuvana kako najop{ta vistina

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

i Prv zakon na svetskata istorija i op{testveniot ìvot! Ovaa monumentalna demago{ka izmama, sekoe op{testvo go deli na dve golemi grupi lu|e, plus edna podgrupa egzoti~ni su{testva koi samo pre~at, no koi, od koj znae koi soobraènija, op{tetvoto mora da gi trpi: intelektualcite! Najgolemiot del od naselenieto (spored procenki na zastapnicite na ovaa teorija okolu 95%), vo site svoi mnogubrojni zbirni imenki , od "tolpata" i "xganot", preku "narodot" do "gra|anite", otpa|a na apati~ni edinki degradirani vo amorfna masa. Tie se eden vid "lu|e bez lice" (Robert Muzil), nesposobni za samostojno donesuvawe odluki osven onie koi se odnesuvaat na neposrednite fiziolo{ki potrebi: da pijat koga se èdni, da jadat koga se gladni, da se odmoraat koga se umorni, da se razmnoùvaat koga }e im dojde estrusot, da zaspijat koga se nenaspieni, da umrat koga }e se razbolat ili koga }e dostignat dovolen broj godini za prose~na smrtnost (za razlika od niv, se razbira, politi~arite sekoga{ umiraat prerano). Najmal procent, okolu 2%, sostaven e od politi~ari, lu|e so ogromni sposobnosti i neiscrpna energija, kadarni da rabotat po formulata "24 h 7 h 365", vizioneri so apsolutno nesebi~na du{a, li~nosti od najvisok moralen kov, inteligentni, sposobni, po`rtvuvani, bez ostatok posveteni na dobroto na dezorientiranata tolpa. Vodeni od najblagorodni motivi da im pomognat da opstanat i da gi educiraat na dolgiot pat na evolucija od tolpa i xgan, do nivoto na samosvesni gra|ani koi bez dvoumewe }e znaat na sekoi ~etiri godini svojata sudbina da im ja doverat na svoite spasiteli politi~arite, tie na sebe prezemaat

ogromna odgovornost! Dorasnati na ovoj epohalen predizvik, politi~arite so amorfnata masa krenata so nivna pomo{ do nivoto na "gra|ani", formiraat odnos na "stada i pastiri" (detalno analiziran niz celata istorija vo klasi~nata istoimena studija na Rene Filep Miler), taka {to sekoja ovca vo stadoto brgu go raspoznava svojot pastir i sekoga{ samo za nego glasa! uups, pardon! dobiva se {to mu treba samo od svojot pastir, a ne zema ni{to od pastirite na sosednite stada! Sè bi bilo idili~no, ovcite bi bleele (odnovo, pardon: bi se beleele!) po liva|eto, pastirot-politi~arot, pokraj siot tovar na istoriska odgovornost bi nau~il i kaval da sviri, samo za da mu e poubavo na stadoto...ako ne bea preostanatite 3% imeno, intelektualicite. Tie se onoj vid dobitok {to "nitu se tera, nitu se vodi"! Iako, vo princip, beskorisni, intelektualcite ne mo`at celosno i edna{ za sekoga{ da bidat istrebeni, nitu, pak, trajno vklu~eni vo nitu edno stado! Ne se trebat, zatoa {to po nekakva geneti~ka konstanta, postojano, vo sekoja nova generacija ovci, okolu 3% se ra|aat so taa genetska malformacija da bleat poglasno i porazli~no, so {to gi zbunuvaat i dezorientiraat dobrite ovci, a zgora na toa ne davaat ni mleko ni volna, i voop{to, pravat pove}e beqa otkolku korist; ne se vklu~uvaat trajno vo stadoto, zatoa {to si umisluvaat deka ovcite treba da razmisluvaat samostojno, celosno nesposobni da razberat deka ovcite se ovci, a pastirot e pastir i deka mozokot na ovcata ne e isto {to i mozokot na pastirot! Sepak, ponekoga{ ima odredena, pa duri i golema korist od poedini intelektualci, koi so svoite prikaski mo`at vo ovcite da gi prodlabo~at site kvaliteti bitni

za edna pristojna ovca: bezgrani~na doverba, po`rtvuvanost, predadenost i qubov za svojot pastir! Me|u pastirite se vodi `estoka borba za sekoja ovca borba vo koja intelektualcite se potrebni za da gi ubedat ovcite od drugi stada deka nivnite pastiri gi potcenuvaat, a na{iot }e gi ceni kako {to gi ceni i svoite ovci, {tom tie }e izbegaat vo negovo stado! Sovetuvan od eden takov intelektualec, pastirot od edno stado denovive im pora~uva na ovcite od stadoto na drugiot pastir: "[to ve mislat tie!? A be, {to ve mislat tie!? ]e istresat od rakav, deka dokolku nie sme izgradile 500 km avtopat, tie }e izgradat 1000 km avtopat!" Pri toa, faktot {to so ovie zborovi, pastirot gi napravi ovci i svoite i site drugi edinki vo politi~kite stada, bidej}i istiot toj pastir ne samo {to nema izgradeno 500 km - tuku ni eden edinstven km avtopat! - ne voznemiri nikogo. Politi~ar! Po definicija najneodgovorna profesija. Toj koj{to samiot ne znae ni kade da odi, ni koga, ni kako }e zavr{i, se osmeluva da povede po sebe milioni lu|e ka-

ko poslu{no stado, ne mo`e da bide odgovoren! Odgovorni se tie koi prifatile da go sledat kako stado! Iako e vo princip sostavena od neodgovorni poedinci, profesijata politi~ar razlikuva nesposobni i sposobni politi~ari. Pomala {teta e od nesposobnite. Tie po difolt ne se odgovorni, zatoa {to se nesposobni. Onie najsposobnite, so svojata harizma, ~esto odvele milioni lu|e direktno vo smrt! Kade pojde, a kade zavr{i harizmati~niot politi~ar Napoleon Bonaparta? Pojde da go osvoi svetot, a zavr{i frlen na pust ostrov vo Atlantski Okean! Kade pojde, a kade zavr{i harizmati~niot politi~ar Adolf Hitler? Pojde da go osvoi svetot, a zavr{i vo bunkerot "Vol~o duvlo" otkako samiot si perna kur{um sred ~elo! Kade pojde i kade zavr{i harizmati~niot lider Slobodan Milo{evi}? Pojde da go osvoi Balkanot, a zavr{i vo zatvorskata }elija vo [eveningen! Nitu od nesposobnite nitu od sposobnite politi~ari ne mo`e da se bara odgovornost! Odgovorni se tokmu tie milioni lu|e koi dozvolile da se storat stado i da go sledat toj {to samiot ne si go

znae patot! Odgovornosta na intelektualecot, za `al sè u{te e najgolema! Nivnata zada~a e da pomognat vo sozdavawe na svetot vo koj lu|eto nema da bidat podeleni na stada, ovci i pastiri. A sepak, u{te dolgo }e ostanat taka podeleni. Sè dodeka ima onie koi veruvaat vo najgolemata demago{ka laga: deka postojat neodgovorni intelektualci i odgovorni politi~ari! I deka lu|eto navistina se tolku nesposobni, {to svojata sudbina treba bezuslovno da im ja predadat vo racete na politi~arite!

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ЕВРОИНТЕГРАЦИИ

Хрватска во ЕУ во 2013? Многу од министрите од државите членки на ЕУ сметаат дека е дојдено време Хрватска да добие индикативен датум за членство во Унијата, а италијанскиот шеф на диплома( тијата Франко Фратини и чешкиот министер Карел Шварзенберг, сметаат дека Хрват( ска веќе сега ги исполнила условите од Милена Георгиевска

]E GO DOBIJAT li Hrvatite tolku o~ekuvaniot podarok i toa tokmu na odbeleùvaweto na 20-godi{ninata od nezavisna Hrvatska na 25 juni kraj na pregovorite so EU i odreduvawe na datum za vlez vo Unijata? Po {estgodi{no pregovarawe i pominati 35 poglavja, hrvatskiot dràven vrv e ubeden deka dobro gi zavr{ile obvrskite i deka vo najskoro vreme Hrvatska treba da se pridruì na evropskoto semejstvo. Evropskata komisija ve}e upati poraka do Zagreb deka e potrebno u{te vreme za procenka na Hrvatska. Ve}e e zapo~nat procesot na usoglasuvawe na zemjite-~lenki na Evropskata unija za toa moè li Hrvatska da gi zavr{i pregovorite vo juni? No, edno e sepak, sigurno, osilata na romanskata i bugarskata drama, sepak, }e gi po~uvstvuva i Hrvatska, bidej}i site strukturi na EU se re{itelni na ovoj ili onoj na~in da ne se povtorat paradigmite na Sofija i Bukure{t, koi, ne bea, i se u{te ne se celosno podgotveni za efektivno ~lenstvo vo Unijata. Spored tie refleksii, koi za sega najuporno gi potencira Francija, vo optek e moèbi i za Hrvatska najbezbolnata varijanta koja }e ostane vo koordinatite na nekakvo elasti~no uslovuvawe. Spored taa, kako {to ve}e ja narekuvaat diplomatite, fleksibilna varijanta koja navodno bi bila sosema originalna, Hrvatska sekoi tri meseci i natamu bi izvestuvala deka prodolùva da gi ispolnuva uslovite i barawata od pravosudnoto poglavje, osobeno vo reformite vo pravosudstvoto i borbata protiv korupcijata vo site segmenti. Toa voedno bi bila i modificirana garancija na site dràvi ~lenki koi se pla{at od bugarskiot i romanskiot recidiv. Tokmu taa averzija kon eventualen recidiv }e bide klu~na vo site varijacii na hrvatskiot slu~aj. Hrvatskite diplo-

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

matski izvori potvrduvaat deka site aktuelni tenzii i konfrontacii se vrtat okolu toa. A, toa e vo Brisel ve}e zavr{ena rabota. Fleksibilno definirano zaklu~uvawe na pregovorite koe bi bilo satisfakcija za site. O~ite na javnosta bea vpereni vo ponedelni~niot sostanok na ministrite za nadvore{ni raboti na zemjite ~lenki na EU, koga se o~ekuva{e da se rasprava za Hrvatska. Sostanokot na misistrite e ocenet kako mnogu va`en za otvarawe na vrata za ostvaruvawe na celta, so {to Hrvatska bi bila 28 ~lenka na EU. СЕРИОЗЕН НАПРЕДОК Poslednite ocenki na Evropskata komisija za Hrvatska se deka dr`avata napravila seriozen napredok, osobeno vo Poglavjeto 23 koe se odnesuva na pravosudstvoto. Toa go potvrdi i potpretsdeatelkata na Ev-

ropskata komisija odgovorna za pravosudstvo Vivian Reding, koja naglasi deka „e impresionirana so napredokot {to Hrvatska go storila vo pravosudstvoto". „Hrvatska pomina dolg pat, no Komisijata prvo mora da go iznese svojot predlog na Sovetot na EU, no ne znam kakov }e bide toj", re~e Reding i dodade deka se ~eka samo u{te izve{tajot na ekipata na Komisijata koja pred desetina dena prestojuva{e vo Hrvatska i gi sobira{e poslednite podatoci za toa dali Hrvatska navistina zaslu`uva zavr{uvawe na pregovorite na baza na ostvarenite rezultati i reformi. Pretsedatelkata na nacionalniot odbor za sledewe na pregovorite so EU, Vesna Pusi} veli deka ne e nemo`no pregovorite da se zavr{at vo juni. Evropskata komisija, spored nea, bi trebalo da dobie barem tehni~ki datum za da mo`e da se podgotvi sè {to e potrebno za finansiskite ob-

vrski i buxeti. Premierkata Jadranka Kosor smeta deka Hrvatska napravila golema rabota ispolnuvaj}i 120 merki i deka vo EU }e vleze podgotvena i od prviot den na ~lenstvoto }e bide ramnopraven i doverliv partner so ostanatite ~lenki. â&#x20AC;&#x17E;Toa ni dava optimizam, koga }e vlezeme vo EU }e bideme ne samo polnopravna ~lenka, tuku i ramnopravna ~lenka na Unijata", veli Kosor. Komesarot na EU za pro{iruvawe, [tefan File na ministrite za nadvore{ni raboti vo ponedelnikot im predlo`il datum za vleguvawe na Hrvatska vo EU da bide 1. juli 2013 godina. Toa zna~i deka zemjite ~lenki }e imaat godina i polovina za ratifikacija na dogovorot za pristapuvawe na Hrvatska vo Unijata.

kov monitoring, iako vo javnosta se u{te ne e potvrdeno, dali i kakov monitoring bi se sprovel vrz Hrvatska po po~etokot na polnopravnoto ~lenstvo vo Unijata. Se {pekulira i so terminot monitoring so sankcii. Evrokomesarot File e so stav deka na Hrvatska nema da i bidat potrebni bilo kakvi kontrolni mehanizmi, bidej}i ne se nayiraat problemi. Spored nego, Hrvatska vo poslednite meseci tolku dobro napreduva, {to bi trebalo vo EU da vleze bez mehanizmi za nadzor, kakvi {to bea vovedeni za Bugarija i Romanija vo

Đ&#x153;Đ&#x17E;Đ?Đ&#x2DC;Đ˘Đ&#x17E;Đ Đ&#x2DC;Đ?Đ&#x201C; Najavite za mo`en monitoring vrz Hrvatska do vlezot vo EU predizvikal burni reakcii. Hrvatskiot pretsedatel Ivo Josipovi} smeta deka na Hrvatska ne i e potreben monitoring do vleguvaweto vo Unijata. Taa vo pregovorite mnogu napreduvala vo poslednite godini, no ako zemjite na EU smetaat deka e potreben monitoring, toga{ pretsedatelot Josipovi} se soglasuva i so takvo ne{to.â&#x20AC;&#x17E;Dopolnitelna analiza vo izvr{uvaweto na obvrskite od Poglavjeto 23 ne mora da zna~i ni{to lo{o. Tolku zna~ajni poglavja mora i temelno da se analiziraat", smeta pretsedatelot Josipovi}, naglasuvaj}i deka bi bil sre}en koga na dokumentot za zavr{etokot na pregovorite so EU potpis bi stavila premierkata Jadranka Kosor. Spored ministerot za nadvore{ni raboti, Gordan Jandrokovi}, zborot monitoring prvo treba da se demistificira. Toj monitoringot ne go sfa}a kako nekakvo optovaruvawe. â&#x20AC;&#x17E;Site dr`avi koi vleguvale vo EU imale nadzor. Tie se sledeni kako gi sproveduvaat svoite obvrski od momentot na zavr{uvaweto na pregovorite, pa do ratifikacijata i sosema e sigurno deka takvo ne{to }e ima i Hrvatska", veli ministerot Jandrokovi}. Toj pojasnuva deka koga Hrvatska }e dobie datum za zavr{uvawe na pregovorite, toj datum ve}e nema da se menuva. Jandrokovi} smeta deka so uporna rabota i so ostvaruvawa }e se otstrani potrebata od poseben nadzor. Poznava~ite na prilikite velat deka ne treba da gi zastra{uva nika-

Jadranka Kosor: dobiva falbi, no i kritiki

Đ¨ĐľŃ Ń&#x201A; ĐłĐžĐ´Đ¸Đ˝Đ¸ ĐżŃ&#x20AC;ĐľĐłĐžĐ˛ĐžŃ&#x20AC;Đ¸ Ń Đž ĐŁĐ˝Đ¸Ń&#x2DC;Đ°Ń&#x201A;Đ° ĐĽŃ&#x20AC;Đ˛Đ°Ń&#x201A;Ń ĐşĐ° ĐąĐ°Ń&#x20AC;Đ°Ń&#x161;ĐľŃ&#x201A;Đž ĐˇĐ° ĐżĐžĐťĐ˝Đž ĐżŃ&#x20AC;Đ°Đ˛Đ˝Đž Ń&#x2021;ĐťĐľĐ˝Ń Ń&#x201A;Đ˛Đž Đ˛Đž ĐŁĐ˝Đ¸Ń&#x2DC;Đ°Ń&#x201A;Đ° ĐłĐž ĐżŃ&#x20AC;ĐľĐ´Đ°Đ´Đľ Đ˛Đž Ń&#x201E;ĐľĐ˛Ń&#x20AC;Ń&#x192;Đ°Ń&#x20AC;Đ¸ 2003 ĐłĐžĐ´Đ¸Đ˝Đ°, Đ° Ń ĐťŃ&#x192;ĐśĐąĐľĐ˝ Ń Ń&#x201A;Đ°Ń&#x201A;Ń&#x192;Ń ĐşĐ°Đ˝ Đ´Đ¸Đ´Đ°Ń&#x201A; ĐˇĐ° Ń&#x2021;ĐťĐľĐ˝Ń Ń&#x201A;Đ˛Đž Đ´ĐžĐąĐ¸ Đ˛Đž Ń&#x2DC;Ń&#x192;Đ˝Đ¸ 2004. Đ&#x;Ń&#x20AC;Đ¸Ń Ń&#x201A;Đ°ĐżĐ˝Đ¸Ń&#x201A;Đľ ĐżŃ&#x20AC;ĐľĐłĐžĐ˛ĐžŃ&#x20AC;Đ¸ Ń&#x201A;Ń&#x20AC;ĐľĐąĐ°Ń&#x2C6;Đľ Đ´Đ° ĐˇĐ°ĐżĐžŃ&#x2021;Đ˝Đ°Ń&#x201A; Đ˛Đž ĐźĐ°Ń&#x20AC;Ń&#x201A; 2005, Đ˝Đž Ń Đľ ĐžĐ´ĐťĐžĐśĐľĐ˝Đ¸, Đ° ĐşĐ°ĐşĐž Ń&#x192;Ń ĐťĐžĐ˛ Ń Đľ Đ˝Đ°Đ˛ĐľĐ´Ń&#x192;Đ˛Đ°Ń&#x2C6;Đľ Ń&#x2020;ĐľĐťĐžŃ Đ˝Đ°Ń&#x201A;Đ° Ń ĐžŃ&#x20AC;Đ°ĐąĐžŃ&#x201A;ĐşĐ° Ń Đž ĐĽĐ°Ń&#x2C6;ĐşĐ¸ĐžŃ&#x201A; Ń&#x201A;Ń&#x20AC;Đ¸ĐąŃ&#x192; Đ˝Đ°Đť ĐˇĐ° ĐˇĐťĐžŃ Ń&#x201A;ĐžŃ&#x20AC;Ń Ń&#x201A;Đ˛Đ° Đ˝Đ°ĐżŃ&#x20AC;Đ°Đ˛ĐľĐ˝Đ¸ ĐˇĐ° Đ˛Ń&#x20AC;ĐľĐźĐľ Đ˝Đ° ĐąĐ¸Đ˛Ń&#x2C6;Đ° Đ&#x2C6;Ń&#x192;ĐłĐžŃ ĐťĐ°Đ˛Đ¸ Ń&#x2DC;Đ°. Đ&#x;Ń&#x20AC;ĐľĐłĐžĐ˛ĐžŃ&#x20AC;Đ¸Ń&#x201A;Đľ Ń ĐťŃ&#x192;ĐśĐąĐľĐ˝Đž Ń Đľ ĐžŃ&#x201A;Đ˛ĐžŃ&#x20AC;ĐľĐ˝Đ¸ Đ˛Đž ĐžĐşŃ&#x201A;ĐžĐźĐ˛Ń&#x20AC;Đ¸ 2005 ĐłĐžĐ´Đ¸Đ˝Đ° ĐşĐžĐłĐ° ĐłĐťĐ°Đ˛Đ˝Đ°Ń&#x201A;Đ° Ń&#x2026;Đ°Ń&#x2C6;ĐşĐ° ĐžĐąĐ˛Đ¸Đ˝Đ¸Ń&#x201A;ĐľĐťĐşĐ° Ń&#x2DC;Đ° ĐżĐžŃ&#x201A;Đ˛Ń&#x20AC;Đ´Đ¸ Ń&#x2020;ĐľĐťĐž Ń Đ˝Đ°Ń&#x201A;Đ° Ń ĐžŃ&#x20AC;Đ°ĐąĐžŃ&#x201A;ĐşĐ° Đ˝Đ° ĐĽŃ&#x20AC;Đ˛Đ°Ń&#x201A;Ń ĐşĐ° Ń Đž ĐĽĐ°Ń&#x2C6;ĐşĐ¸ĐžŃ&#x201A; ĐźĐľŃ&#x201C;Ń&#x192;Đ˝Đ°Ń&#x20AC;ĐžĐ´ĐľĐ˝ Ń Ń&#x192;Đ´ 2007 godina. Mehanizmite za verifikacija i sorabotka se vovedeni so cel da se prisilat dvete najnovi

~lenki na EU da ja prodolàt borbata protiv korupcijata i organiziraniot kriminal. Đ&#x161;Đ&#x203A;ĐŁĐ§Đ?Đ? 2013 Đ˘Đ? Ve~erata na {efovite na diplomatiite na EU vo ponedelnikot, vo Brisel, kade se slu{na pozitivnoto mislewe na potpretsedatelkata na EK, Vivian Reding, se ocenuva kako najvaèn test za Hrvatska dosega. Sega ve}e se znae raspoloènieto na Evropejcite za toa dali Hrvatska }e gi zavr{i pregovorite vo juni. Nieden od ministrite ne go doveduva vo pra{awe skore{noto vleguvawe na Hrvatite vo evropskoto dru{tvo. Misleweto na Germanija, Holandija, Danska, Velika Britanija i Belgija e deka, sepak, treba da se po~eka misleweto na Evropskata komisija koja treba da potvrdi deka Hrvatska gi ispolnila site merki za zaklu~uvawe na pregovorite. Vakvoto mislewe e pesudno za EK koja vedna{ treba da po~ne so podgotovka na nacrt na zaedni~ko gledi{te koe }e go prezentira na Sovetot na Evropa. Ako sĂ¨ bide kako {to e planirano, otkako dokumentot }e gi pomine site rabotni grupi, kako {to doznavame, Hrvatska }e gi zatvori site poglavja i }e gi zavr{i pregovorite na 21 juni na me|unarodna konferencija, a na 23 juni na Samitot samo }e dobie â&#x20AC;&#x17E;politi~ki blagoslov" na {efovite na dràvite i vladite na EU. Za {efot na hrvatskata diplomatija Jandrokovi}, 2013 gdoina e sosema zadovolitelen termin. Toj smeta deka pravoto na zavr{uvaweto na pregovorite i pripa|a na premierkata Kosor koja vo 2009 godina gi deblokira{e pregovorite na koi rampa spu{ti Slovenija. A, tokmu Jardanka Kosor i nejzinata vlada dobija mnogu kritiki za redosledot na zapoznavaweto so izve{tajot za pregovara~koto poglavje 23. koja ne gi zapoznala prvo parlamentarcite od hrvatskiot Sabor, tuku toa bile ambasadorite. Liderot na SDP, Zoran Milanovi} smeta deka ne e normalno, nitu potrebno ambasadorite da go vidat izve{tajot, bidej}i tie toa bi go videle preku Brisel. â&#x20AC;&#x17E;Ambasadorite na ~lenkite na Unijata toa bi go videle za dva ~asa, pa prvo bi trebalo da bide zapoznata hrvatskata javnost", smeta Milanovi} i dodava deka ne e zapoznat ni so so detalite na ostanatite izve{tai koi se prateni vo Brisel, pa ni za procesuirawe na kriminalot i korupcijata.

forum.mk | 27 ĐźĐ°Ń&#x2DC; 2011 | Đ¤Đ&#x17E;Đ ĐŁĐ&#x153;

21 ви век: капитализмот во мрежата на фашизмот Се соочуваме со систем кој е многу поинтегриран и со доминантни групи кои се здобија со исклучителна транснационална моќ и контрола врз глобалните ресурси и институ ции. Влеговме во период на големи востанија и несигурност, на историски промени, исполнет со опасности, но и со можности Од Вилијам И. Робинсон, професор по социологија и глобални студии на Универзитетот на Калифорнија

GLOBALNIOT KAPITALIZAM e vo kriza bez presedan, ako se zemat predvid magnitudata, dofatot, stepenot na ekolo{ka degradacija i op{testveno raspa|awe, kako i obemot na sredstvata za nasilstvo. Nie vistinski se soo~uvame so kriza na ~ove{tvoto. Zalogot nikoga{ ne bil pogolem; na{iot opstanok e zagrozen. Vlegovme vo period na golemi vostanija i nesigurnost, na istoriski promeni, ispolneti so opasnosti, no i so mo`nosti. Soo~uvaweto so ovaa kriza povikuva na analiza na kapitalisti~kiot sistem, koj vo izminative nekolku decenii mina niz ogromno prestruktuirawe i transformacija. Vremeto vo koe ìveeme promovira kvalitativno nova transnacionalna ili globalna faza na svetskiot kapitalizam, ~ii po~etoci moè da se poso~at nazad vo 1970-te godini i e karakteristi~en spored podemot na vistinski transnacionalen kapital i transnacionalna kapitalisti~ka klasa, ili TKK. Transnacionalniot kapital se pokaà sposoben da se oslobodi od stegite na nacijata-dràva i da se vivne vo akumulacija preku videnoto vo prethodnite epohi, a so toa ostro da ja pomesti zaemnata vrska pome|u klasite i op{testvenite sili vo svoja korist - i da ja potkopa silata na narodnite i rabotni~kite dvièwa {irum svetot vo presret na globalnite buntovi vo tekot na 1960-te i 1970-te godini. Nadoa|a~kiot transnacionalen kapital mina niz ogromna ekspanzija vo tekot na 1980-te i 1990-te godini,

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Jazot pome|u bogatite i siroma{nite e najseriozniot predizvik vo svetot

{to vklu~uva{e hiperakumulacija preku novite tehnologii, kako {to se kompjuterskata i informati~kata, preku neoliberalnite politiki i preku novite modaliteti na mobilizirawe i eksploatirawe na globalnata rabotna sila - vklu~uvaj}i i masivna nova runda na primitivna akumulacija, iskorenuvawe i raseluvawe na stotici milioni lu|e, osobeno vo vnatre{nosta na zemjite od tretiot svet, koi stanaa i vnatre{ni i transnacionalni migranti. Se soo~uvame so sistem koj e mnogu pointegriran i so dominantni grupi koi se zdobija so isklu~itelna transnacionalna mo} i kontrola vrz globalnite resursi i institucii. ЕКОНОМИЈАТА – ГЛОБАЛНО КАЗИНО Kon krajot na 1990-te, ovoj sistem zapna vo hroni~na kriza. Ostrata op{testvena polarizacija i raste~kata neednakvost pomognaa da se generira dlaboka kriza na prekumerna akumulacija. Ekstremnata koncentracija na planetarnoto blago

vo racete na samo nekolkumina, dodeka mnozinstvoto zabrzano osiroma{uva{e i go gube{e imotot, duri gi prisili i u~esnicite na godi{niot Svetski ekonomski forum 2011 vo Davos da priznaat deka jazot pome|u bogatite i siroma{nite vo svetski ramki e „najseriozniot predizvik vo svetot" i go „istaknuva spektarot na globalna nestabilnost i gra|anski vojni". Globalnata neednakvost i osiroma{uvaweto na ogromnoto mnozinstvo zna~at deka transnacionalniot kapital pove}e ne moè da najde produktivni ispusti kade {to bi moèle da gi istovarat enormnite koli~ini na vi{oci koi gi akumuliral. Do po~etokot na 21-ot vek, soo~en so ovaa kriza TKK po~na da primenuva nekolku mehanizmi, preku koi bi ja odràl globalnata akumulacija, ili sozdavaweto na profitot. Eden od ovie mehanizmi e militariziranata akumulacija: vodewe vojni i prezemawe na intervencii koi pokrenuvaat ciklusi na razoruvawe i rekonstrukcija i generiraat enormni profiti za postojano raste~kiot voeno-zatvorsko-industri-

sko-bezbednosno- finasiski kompleks. Nie vo momentov ìveeme vo globalna voena ekonomija koja zadira daleku zad „è{kite vojni" vo Irak ili vo Avganistan. Na primer, vojnata so imigrantite vo SAD i vo drugi dràvi i, vo poop{irna smisla, represija vrz op{testvenite dvièwa i ranlivoto naselenie, e strategija za akumulacija koja e nezavisna od kakvi i da bilo politi~ki celi. Ovaa vojna so imigrantite e ekstremno profitabilna za transnacionalnite kompanii. Vo Soedinetite dràvi, privatniot zatvorsko-industriski kompleks za imigranti e industrija koja doìvuva neviden raste`. Imigrantite bez dokumenti go so~inuvaat najbrzoraste~kiot sektor od zatvorskata populacija vo SAD i se ~uvani vo privatni sobirni centri i deportirani od privatni kompanii, najmeni od dràvata SAD. Ottamu, voop{to ne iznenaduva toa {to Vilijam Endrjus, Izvr{niot direktor na „Korektivnata korporacija na Amerika" (Corrections Corporation of America), ili KKA najgolemiot privaten pretpriema~ za sobirni centri za imigranti vo 2008

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

godina izjavi deka: „Olabavuvaweto na naporite na silite na redot ili dekriminalizacijata na imigrantite, bi moèle da imaat mnogu negativno vlijanie vrz pobaruva~kata za na{ite ustanovi i uslugi". Nitu, pak, e nekoe iznenaduvawe toa {to KKA i drugite takvi korporacii go finansiraa nenadejniot napliv na neofa{isti~ka antiimigraciska legislativa vo sojuznata dràva Arizna i vo u{te nekolku sojuzni dràvi. Vtoriot mehanizam e napadot i grabeòt na dràvnite buxeti. Transnacionalniot kapital ja koristi svojata finansiska mo} za da ja prezeme kontrolata vrz dràvite finansii i na rabotni~koto mnozinstvo da mu nametne ponatamo{ni meri za {tedewe, koe{to rezultira vo sè pogolema op{testvena neednakvost i se poteòk ìvot. TKK ja iskoristi svojata strukturna mo} za da go rasturi i ona {to ostana od op{testvenite plati i od socijalnite dràvi. A tretiot mehanizam e poludeni finansiski {pekulacii {irum svetot, so {to globalnata ekonomija ja pretvorija vo edno ogromno kazino. TKK isturi milijardi dolari vo {pekulativnite igri na pazarot na nedvi`nini, na hrana, na energija i na drugite globalni pazari na stoka za {iroka potro{uva~ka, vo pazarite na hartii od vrednost {irum svetot (poto~no, dràvnite buxeti i dràvnite finansii) i vo sekoj „derivativ" koj moè da se zamisli, {to varira od „hex" fondovi do prezemawa, pazari na idni akcii, obvrski od hipoteki za dolgovi, piramidalni imoti i piramidalni {emi. Kolapsot na globalniot finansiski sistem vo 2008 godina be{e samo kapka koja{to ja prepolni ~a{ata. Ova ne e cikli~na, tuku strukturna kriza - kriza na prestruktuirawe, kakva {to imavme vo 1970-te godini i pred toa, vo 1930-te godini, koja ima potencijal da prerasne vo sistemska kriza, zavisno od toa kako op{testvenite agensi }e odgovorat na krizata i na cela niza nepoznati nepredvidlivi situacii. Kriza na prestruktuirawe zna~i deka edinstven na~in da se izleze od krizata e da se prestruktuira sistemot, dodeka sistemska kriza e onaa pri koja edinstveno promena na sistemot moè da ja re{i krizata. Kriznite vremiwa se vremiwa na brzi op{testveni promeni, koga kolektivnite agensi i nepredvidlivoto

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

odnesuvawe igraat mnogu pogolema uloga, otkolku vo vremiwa na ekvilibrium na sistemot. ВАЈМАРСКАТА РЕПУБЛИКА ВО САД Koga se soo~eni so kriza, se ~ini deka reakciite na dràvite i na op{testvenite i politi~kite sili se razlikuvaat. Tri razliki se istaknuvaat: globalen reformizam; povtoren izblik na narodni i levi~arski borbi, koi izbuvnuvaat odozdola; krajna desnica i fa{izmot na 21-ot vek. Se ~ini deka, nad se, se istaknuva polarizacijata pome|u levicata i desnicata, od koi i dvete se buntovni~ki sili. Neofa{isti~koto vostanie e mnogu o~igledno vo SAD. Ova vostanie moè da se sledi nekolku decenii nanazad, do mobilizacijata na krajnata desnica po krizata na hegemonijata predizvikana od masovnite vostanija vo 1960-te i 1970-te godini, osobeno na borbata za osloboduvawe na crncite i na hispawolite i drugite militantni dvièwa na lu|eto od tretiot svet, kontra-kulturolo{kite tekovi, kako i militantnata raboti~ka borba. Neofa{isti~kite sili se reorganiziraa vo tekot na vladeeweto na administracijata na Xorx Bu{ pomladiot. Proektot Obama u{te od po~etokot be{e obid od strana na dominantnite grupi povtorno da ja etabliraat hegemonijata, soo~eni so rasadot vo godinite na Bu{ (koi, isto taka, dovedoa do podem na masovni dvièwa za prava na imigrantite). Izborot na Obama pretstavuva{e predizvikuvawe na sistemot na kulturolo{ko i ideolo{ko nivo i gi potrese rasnite i etni~kite temeli vrz koi SAD otsekoga{ opstojuvale. Kako i da e, proektot Obama nikoga{ nemal za cel da go predizvika socio-ekonomskiot poredok; tokmu naprotiv, celta mu be{e da go so~uva i da go zacvrsti ovoj poredok preku rekonstruirawe na hegemonijata, izvr{uvaj}i pasivna revolucija protiv masovnoto nezadovolstvo i se porasprostranetiot naroden otpor, koj zapo~na da se preleva vo poslednite godini od vladeeweto na Bu{. Italijanskiot socijalist Antonio Gram{i razvi koncept na pasivna revolucija, koja bi se odnesuvala na naporite od strana na dominantnite grupi da nametnat mlaki promeni odozgora, so cel da ja potkopaat mo-

bilizacijata odozdola, koja celi kon poopse`na transformacija. Integralnata ili pasivna revolucija e kooptirawe na rakovodstvoto odozdola; negova integracija vo dominantniot proekt. Dominantite sili vo Egipet, Tunis i na mnogu drugi mesta na Bliskiot istok i vo Severna Afrika se obiduvaat da sprovedat takvi pasivni revolucii. So seta ~est kon dvièweto za pravata na imigrantite vo Amerika edno od najbrzoraste~kite op{testveni dvièwa vo SAD - umerenite i op{toprifatenite lideri na Latino establi{mentot se dovedeni vo pregratkata na Obama i na Demokratskata partija - klasi~en slu~aj na pasivna revolucija - dodeka masovnata baza na imigrantite strada od se pointenzivna dràvna represija. Kampawata na Obama navleze vo i pomogna za {ireweto na masovnata mobilizacija i rast na narodnite stremeì za promena, nevideni vo SAD so godini. Proektot Obama ja kooptira{e taa bura koja vrie{e odozdola, ja kanalizira{e vo izbornata kampawa i gi predade stremeìte, dodeka Demokratskata partija efektivno go demobilizira{e vostanieto odozdola so u{te pove}e pasivna revolucija. Vo ovaa smisla, proektot Obama go zaslabna narodniot i levi~arskiot odgovor na krizata, {to otvori prostor za desni~arskiot odgovor na krizata - proektot na fa{izmot na 21-ot vek. Administracijata na Obama vo ovoj pogled nalikuva na Vajmarskata republika. Iako na vlast vo Germanija vo tekot na 1920-te i 1930-te godini bea socijal-demokratite, tie ne sprovedoa levi~arski odgovor na krizata, tuku namesto toa gi marginaliziraa voinstvenite sindikati, komunistite i socijalistite i se svrtea kon kapitalot i kon desnicata, za kone~no da im ja predadat vlasta na nacistite vo 1933 godina. Đ¤Đ?Đ¨Đ&#x2DC;Đ&#x2014;Đ&#x153;Đ&#x17E;Đ˘ Đ?Đ? 21 Đ&#x17E;Đ˘ Đ&#x2019;Đ&#x2022;Đ&#x161; Đ&#x2019;Đ&#x17E; ĐĄĐ?Đ&#x201D;

Kapitalizmot ja potkopa silata na narodnite i rabotni~kite dvi`ewa {irum svetot

Ne go upotrebuvam terminot fa{izam tuku-taka. Identifikuvav nekolku klu~ni odliki na fa{izmot od 21-ot vek: 1. Spojuvaweto na transnacionalniot kapital so reakcionernite politi~ki sili. Ova spojuvawe se razviva{e vo tekot na vladeeweto na Xorx Bu{ i, najverojatno, u{te pove}e }e se podlabo~e{e ako Belata

ku}a ja osvoe{e tandemot Mekejn Pejlin. Vo me|uvreme, takvite neofa{isti~ki dvièwa, kako {to e â&#x20AC;&#x17E;âjankata" (Tea Party), kako i neofa{isti~kata anti-imigrantska legislativa vo Arizona, na{iroko se finansirani od korporativniot kapital. Tri sektori na transnacionalniot kapital osobeno se istaknuvaat kako netrpelivi da ja dobijat fa{isti~kata politi~ka poddr{ka so koja bi se olesnila akumulacijata: {pekulatvniot finansiski kapital, voeno-industriskobezbednosniot kompleks i sektorot na vadewe na energensi (osobeno onoj za nafta). 2. Militarizacija i ekstremna maskulanizacija. Kako {to militariziranata akumulacija go intenzivira{e buxetot na Pentagon, koj vo realni ramki se zgolemi za 91 procent vo izminative 12 godini, najvisokite oficeri stanuvaa se popolitizirani i povme{ani vo kreiraweto na politikite. 3. @rtveno jagne koe sluì da gi izmesti i prenaso~i op{testvenite tenzii i kontradiktornosti. Vo ovoj slu~aj najmnogu se istaknuvaat imigrantite i muslimanite. â&#x20AC;&#x17E;Ju`wa~kiot centar za zakoni za siroma{nite" (Sothern Poverty Law Centre) neodamna soop{ti deka â&#x20AC;&#x17E;tri ni{ki na radikalnata desnica - grupite na omraza, grupite na domorodni ekstremisti i patriotskite organizacii - se zgolemile od 1.753 grupi vo 2009 godina, na 2.145 vo 2010 godina, rast od 22 procenti, koj slede{e po rastot od 40 procenti vo 2008 i 2009 godina". Vo eden izve{taj od 2010 godina na Oddelot za doma{na bezbednost na SAD se zabeleùva deka â&#x20AC;&#x17E;desni~arskite ekstremisti moèbi se zdobivaat so novi regruti igraj}i na stravot od nekolku vonredni pra{awa. Ekonomskiot pad i izborot na prviot afro-amerikanski pretsedatel pretstavuvaat unikatni pottiknuva~i na desni~arskata radikalizacija i regrutacija". Vo izve{tajot se zaklu~uva: â&#x20AC;&#x17E;Vo tekot na izminative pet godini, razli~ni desni~arski ekstremisti, vklu~uvaj}i i razni milicii i poddrùva~i na belata nadmo}, go prifatija pra{aweto za imigrantite kako povik za akcija, kako sobirna to~ka i kako orudie za regrutacija". 4. Masovna op{testvena baza. Vo ovoj slu~aj, takvata socijalna baza be{e organizirana me|u sektorite na belata rabotni~ka klasa, koja istoriski uìva{e rasni kastovski

forum.mk | 27 ĐźĐ°Ń&#x2DC; 2011 | Đ¤Đ&#x17E;Đ ĐŁĐ&#x153;

privilegii i koi se po~uvstvuvaa izmesteni i koi minuvaat niz brzi promeni kon polo{o od doa|aweto na neoliberalite vo SAD, dodeka vo prethodnata epoha na fordovskokensijanski nacionalen kapitalizam u`ivaa vo bezbednosta i stabilnosta. 5.Finansiska mileniumska ideologija, koja vklu~uva rasna/kulturolo{ka nadmo} i go prifa}a idealiziranoto i mitsko minato, kako i rasisti~kata mobilizacija protiv `rtvenite jagniwa. Ideologijata na fa{izmot od 21-ot vek ~estopati se potpira na iracionalnost: vetuvawata deka }e se obezbedi bezbednost i }e se vrati stabilnosta se emocionalni, ne racionalni. Fa{izmot na 21-ot vek e proekt koj ne razlikuva, a i ne mora, pome|u vistinata i lagata. 6. Harizmati~no rakovodstvo. Vakvoto rakovodstvo dosega, glavno, ne postoe{e vo SAD, iako figuri kako Sara Pejlin i Glen Bek se pojavuvaat kako eden vid arhetipi. СМРТОНОСЕН СПОЈ Edna nova strukturalna dimenzija na globalniot kapitalizam od 21-ot vek e dramati~nata ekspanzija na vi{okot globalno naselenie - onoj del koj e marginliziran i isklu~en

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

od produktivnoto u~estvo vo kapitalisti~kata ekonomija i koe pretstavuva okolu edna tretina od ~ove{tvoto. Potrebata da se obezbedi op{testvena kontrola vrz ovaa masa koja ìvee na planetata od bedni ku}arki, im dava mo}en impuls na neofa{isti~kite proekti i ja olesnuva tranzicijata od socijalna dobrobit kon socijalna kontrola, poinaku poznata kako „policiski dràvi". Ovoj sistem stanuva se ponasilen. Teoretski, vo uslovi na kapitalisti~ka globalizacija, kontradiktornite funkcii na dràvata na akumulacija i legitimizirawe ne moàt da bidat sprovedeni. Ekonomskata kriza go intenzivira problemot na legitimizirawe na dominantnite grupi, pa taka krizite na akumulacijata, kako tekovnata, generiraat op{testveni konflikti i se pojavuvaat kako spiralni politi~ki krizi. Vo su{tina, sposobnosta na dràvata da funkcionira kako „faktor na kohezija" vo ramkite na op{testveniot poredok propa|a do mera vo koja kapitalisti~kata globalizacija i logikata na akumulacija se probiva vo sekoj aspekt na ìvotot, pa taka „kohezijata" bara se pove}e i pove}e op{testvena kontrola. Raseluvaweto i isklu~ivosta se

zabrzaa od 2008 godina navamu. Sistemot napu{ti ogromni sektori na ~ove{tvoto, koi se fateni vo smrtonosniot spoj na akumulacijata-eksploatacijata-isklu~ivosta. Sistemot ne se ni obiduva da go inkorporira ovoj vi{ok na naselenie, tuku se obiduva da go izolira i neutralizira negoviot vistinski potencijalen bunt, so toa {to gi kriminalizira siroma{nite i onie bez imot, so tendencii za genocid vo nekoi slu~ai. Fa{izmot od 21-ot vek nema da nalikuva na onoj od 20-ot. Me|u drugoto, sposobnosta na dominantnite grupi da go kontroliraat i manipuliraat prostorot i da primenuvaat kontrola bez presedan vrz masovnite mediumi, sredstvata za komunikacija i proizvodstvoto na simboli~ni sliki i poraki, zna~i deka represijata moè da bide poselektivna (kako {to gledame vo Meksiko i vo Kolumbija, na primer) i da bide pravno organizirana za masovnoto „legalno" zatvorawe da moè da gi zameni koncentracionite logori. Zgora na toa, sposobnosta na ekonomskata mo} da gi diktira izbornite rezultati ovozmoùva fa{izmot na 21-ot vek da se nametne bez neophodnite puknatini vo izbornite ciklusi i vo ustavniot poredok. Vo ovoj moment, SAD ne moàt da bidat okvalifikuvani kako fa{isti~ka dràva. Sepak, site uslovi i procesi postojat i kruàt, a op{testvenite i politi~kite sili zad vakvite proekti brgu se mobiliziraat. Op{to zemeno, slikite od prethodite godini za toa {to vakvite politi~ki proekti bi nametnale, variraa od eti~koto ~istewe na Palestincite od strana na Izrael, do kriminalizacijata na imigrantskite rabotnici i nivnoto pretvorawe vo `rtveni jagniwa i „âjankata" vo SAD, genocidot vo Kongo, okupacijata na Haiti od strana na SAD i ON, naplivot na neonacisti i „skinhedsi" vo Evropa i intenziviranata represija na Indija vo pokrainata Ka{mir. Protivteà na fa{izmot od 21-ot vek mora da bide koordinirano vozvra}awe od strana na globalnata rabotni~ka klasa. Edinstvenoto vistinsko re{enie za krizata na globalniot kapitalizam e masovna redistribucija na bogatstvoto i mo}ta nadolu kon siroma{noto mnozinstvo na ~ove{tvoto. A, edinstven na~in na koj vakvata redistribucija bi moèla da se izvede e preku masovna tranziciska borba odozdola.

ЕКОНОМИЈА

Работиме пет и пол часа на ден Ваквите статистички резултати неизбежно го наметнуваат прашањето колку македонските работници се продуктивни на работното место ако се знае дека работниот ден најчесто изнесува осум часа ekonomija@forum.com.mk

Првиот човек на ММФ сексуален манијак? Половните автомобили поатрактивни Ак не те бендисвит не идај во Охридов САД нова Кина за европските компании

СКАНДАЛ ШТО ГО ПОТРЕСЕ СВЕТОТ НА ФИНАНСИИТЕ

Првиот човек на ММФ сексуален манијак? Апсењето на директорот на ММФ, предизвика метеж за француските социјалисти и широко ја отвори трката за претседателската функција. Светот и бизнисот се во шок Подготвил: Петре Димитров

DNK-TA PRONAJDENA na oblekata na sobarkata od Wujork, koja go obvini Dominik Stros-Kan za seksualen napad, odgovara na onaa na porane{niot direktor na MMF, javuvaat amerikanskite mediumi. Vo nepotvrdenite izve{tai se citiraat izvori bliski na istragata, a vo tek se pove}e ispituvawa od sobata kade {to se slu~il navodniot napad. Stros-Kan gi negira{e obvinenijata i podnese ostavka na pozicijata direktor na MMF pred nekolku dena za da se brani. Toj e vo doma{en pritvor vo stan vo Wujork otkako sudijata mu odredi kaucija od eden milion dolari. Informaciite za DNK-primerocite sleduvaat otkako vlastite ja anali-

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

ziraa rabotnata obleka na 32-godi{nata sobarka, koja izjavi deka bila napadnata vo hotelot „Sofitel" vo Wujork na 14 maj. Policiski i sudski portparoli odbija da gi potvrdat informaciite {to gi prenesoa mnogu mediumi. Islednicite sproveduvaat natamo{ni ispituvawa na primerocite zemeni od tepihot i od drugite povr{ini vo hotelskata soba. Stros-Kan e obvinet po sedum obvinenija, me|u koi ~etiri obvinenija za krivi~no delo - dve za krivi~en seksualen ~in, edno za obid za siluvawe i edno za seksualen napad - plus tri sitni prekr{oci, vklu~uvaj}i i nedozvoleno zatvorawe. Tu`itelkata, migrantka od zapadna-

ta afrikanska dr`ava Gvineja, izjavi deka Stros-Kan i pristapil koga vlegla vo negovata hotelska soba za da ja is~isti. Se o~ekuva odbranata na Stros-Kan da tvrdi deka imalo seksualen ~in, no deka se slu~il so soglasnost na dvajcata. „Forenzi~kite dokazi nema da bidat dosledni deka stanuva zbor za prisilen ~in", re~e advokatot na StrosKan, Benxamin Brafman. Stros-Kan (62) treba da podnese oficijalna `alba na 6 juni. КРАЈ ЗА ПОЛИТИЧКАТА КАРИЕРА Apseweto na direktorot na MMF,

predizvika mete` za francuskite socijalisti i {iroko ja otvori trkata za pretsedatelskata funkcija. Francija e {okirana od televiziskite snimki na uapseniot Stros Kan, politi~ar od centralnata levica koj dosega se smeta{e za favorit za izborite vo 2012 godina, kako policijata go vodi na DNK-ispituvawa poradi navodniot napad vo hotel vo Wujork. Dodeka politi~arite od site partii izjavuvaat deka Stros Kan, poznat po svoite inicijali DSK, treba da se smeta za nevin dodeka ne se doka`e vinata, politi~kite komentatori se ednoglasni vo proglasuvaweto na poslednite momenti od negovata politi~ka kariera. „Edno ne{to e sigurno: Dominik Stros Kan nema da bide idniot pretsedatel na Francuskata Republika", pi{uva konzervativniot „Le figaro" vo uvodnikot. „Vo period od 15 dena eksplodira{e noviot idol na francuskata levica. Takva brza dezintegracija retko se slu~uva", pi{uva komentatorot Pol Anri di Limbert. Apseweto na Stros Kan e golemo nazaduvawe za opoziciskata Socijalisti~ka partija, koja gi zaka`a vnatrepartiskite izbori vo juli kako del od kampawata da pobedi na prvite pretsedatelski izbori za 24 godini. Od nekolkumina kandidati {to

Кој ќе го наследи? Доколку биде утврдено дека Строс Кан е виновен, ќе има борба за власт за пополнување на празното место, при што земјите во развој ќе инсистираат дека е дојдено времето да се стави крај на европ! ско!американското поделување на главните работни места во ММФ и сестринската организација, Светска банка. Медумите веќе на го! лемо шпекулираат дека најсигурен наследник е француската мини! стерка за финансии, Кристин Лагард. Во тој случај, Лагард (55) би станала прва жена на чело на ММФ. Поранешен економист од ММФ, Кенет Рогоф, кој сега предава на Харвард вели дека таа е силна личност и на финансиските семинари и собири ширум светот ја третираат како рок ѕвезда. Лагард до сега не ги коментирала гла! сините за можната кандидатура, но во Франција никој не се сомне! ва во нејзината амбиција да се пресели во Вашингтон, каде што се наоѓа седиштето на ММФ. Традиционално, Вашингтон го номинира претседателот на банката, додека Европејците одлучуваат кој треба да го води Фондот. Строс Кан е четвртиот Французин што го водел Фондот откако е форми! рана организацијата на конференцијата во Бретон Вудс во 1944 година. Ако светскиот заемодавец е принуден да најде нов лидер, из! борот ќе биде критичен. Има многу истакнати економисти од земји! те во развој, кои се со искуство да водат централни банки, како и министри за финансии, повеќето од нив со дипломи од врвни аме! рикански универзитети. Но, можно е Европејците и Американците ! кои доминираат во процесот на донесување одлуки во Фондот ! да инсистираат на безбеден, општоприфатен избор доколку сакаат да стават крај на џентлменски договор што трае повеќе од 75 години. На пример, Германците, веројатно, би преферирале еден од голе! миот број економисти од земјите во развој, кој има диплома од Уни! верзитетот во Чикаго и на кого може да се смета за заштита на ба! лансираните буџети. Републиканците од Капитол хил ќе бараат кан! дидат што верува во слободни пазари и мали држави

Stros-Kan na prvoto soslu{uvawe

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

se o~ekuva{e da pobaraat kandidatura od Socijalisti~kata partija naesen, Stros Kan be{e favorit. Anketa na vesnikot „Parizien", pred da se slu~i skandalot, pokaà poddr{ka za nego od 41%, kaj ~lenovite na negovata partija, {to be{e zna~itelna prednost vo odnos na negoviot najblizok rival. Vo uslovi koga popularnosta na Sarkozi e na rekordno nisko nivo, DSK be{e na pat da stigne do Elisejskata palata na izborite {to treba da se odràt slednata godina. Sepak, privrzanicite go predupreduvaa deka borbata }e bide valkana. Toj pak tvrde{e deka e `rtva na „klevetni~ka kampawa", organizirana od francuskiot pretsedatel otkako se pojavija detali za negoviot luksuzen na~in na ìveewe i fotografii na koi toj se ka~uva vo „por{e" na negov prijatel od 87.000 funti pred negoviot dom vo Pariz vo vrednost od 3,5 milioni funti. Drug vesnik tvrde{e deka toj ima naklonetost za kostumi {to ~inat do 22 iljadi funti, no toa tvrdewe go negira{e i se zakani deka }e prezeme pravni merki. Negovite privrzanici gi otfrlija storiite kako kleveta. „Socijalistite go zagubija kandidatot {to kotira{e visoko vo anketite i be{e vo najdobra pozicija da go pobedi pretsedatelot Nikola Sarkozi", pi{uva levoorientiraniot vesnik „Liberasion". Naslovot vo vesnikot e: „Nadvor DSK". Pred apseweto, Stros Kan be{e tema na se pogolemi mediumski komentari za negoviot ìvoten stil. Kriti~arite go obvinuvaa za naklonetost kon ènite, lesno povrzuvawe so pari i luksuzen ìvoten stil {to ne se sovpa|a so negovite socijalisti~ki kvalifikacii. „Liberasion" gi objavi negovite komentari od krajot na april koga izjavi deka trite najte{ki pra{awa za negovata pretsedatelska kandidatura }e bidat: „Pari, èni i evrejskoto vo mene". „Da, gi sakam ènite, pa {to? So godini se zboruva{e za fotografii od masovni orgii, no nikoga{ ni{to ne izleze. Zatoa, da im gi pokaème", pi{uva vesnikot, citiraj}i gi negovite zborovi. Politi~kite komentatori istaknaa deka fotografiite na Stros Kan, na koi policijata go odveduva so lisici na racete, }e onevozmoàt porane{niot minister za finansii da se kandidira za pretsedatelskata funkcija. (Vo tekstot se koristeni analizi na „Rojters", „Gardijan„ i nekolku francuski vesnici)

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

So soprugata

Користел апартман со фоаје, конференциска соба, дневна соба, спална и бања Собата 2.806 од хотелот „Софител“ близу плоштадот „Тајмс“ на Менхетен е луксузна. За 3.000 долари за ноќ нуди фоаје, конфе$ ренциска соба, дневна соба, спална и бања. Но, големината на апартманот ја зголемува бруталноста на наводниот напад врз со$ барка од хотелот што опиша дека била влечена од соба во соба во насилнички сексуален напад од страна на еден од најважните луѓе во светската економија. Полицијата од Њујорк брзо го следеше Строс Кан до аеродромот „Џон Кенеди“. Во 16 часот тој седеше во кабина од првата класа во авионот на „Ер Франс“ на лет АФ 23 за Париз, на пистата каде што се подготвуваше да полета. Десет ми$ нути пред полетувањето на авионот, се качија двајца американски иследници. „За што се работи?“, наводно, прашал Строс Кан, а по$ тоа се согласил да замине со полицијата. Тој немал лисици на ра$ цете и апсењето се случило толку тивко што другите француски патници дури и не го забележале Строс Кан, туку само „некое поли$ циско прашање поради што летот беше одложен“. Не беше јасно што прави Строс Кан, кој се женеше трипати и има четири деца во Њујорк. Полицијата се уште истражува дали тој смислено побегнал од хотелот и ќе треба да утврди дали било предвидено да патува со авионот на „Ер Франс“ кон Париз или, пак, се качил на првиот авион. Француските медиуми јавија дека Строс Кан има долгогодишен до$ говор со „Ер Франс“ дека може да го користи кој било лет. Францус$ ката телевизија јави дека тој требало да руча со својата ќерка во Париз, а потоа да замине на состанок со Меркел. Француската по$ литичка класа е подготвена за повеќе детали што ќе произлезат од предаторскиот став на Строс Кан кон жените, што е отворена тајна во политичките кругови. Во меѓувреме и писателката Тристен Банон изнесе детали за наво$ дниот напад врз неа од 2002 година. Мајката на Банон, од редот на социјалистите, се појави на Француската национална телевизија и тврдеше дека тој, наводно, ја нападнал нејзината ќерка. Приврзани$ ците на Строс Кан признаваат дека тој е познат по бркањето жени. Еден социјалист рече дека Строс Кан смислено не го криел фактот дека тој е „развратник“, но пријателите велат оти е незамисливо де$ ка отишол до обид за силување. Мишел Даупман, автор на новата биографија во која се наоѓа Строс Кан, се оженил со својата миле$ ничка од детството на 18 години, а потоа се женел уште двапати, вели: „Тој е познат заводник, но нема профил на силувач“

БИЗНИС ВЕСТИ

Нов гувернер на НБМ Na 21 maj iste~e sedumgodi{niot mandat na dosega{niot guverner Petar Go{ev, po {to na ~elo na Narodna banka zastana Dimitar Bogov. Toj ima 18 godini rabotno iskustvo i ve}e ~etiri godini e viceguverner na NBM. Od 2002 do 2007 g. be{e glaven ekonomist na „Stopanska banka" Skopje, a prethodno ima raboteno vo Ministerstvoto za finansii kako i vo Dr`avniot zavod za statistika.

Прометот во индустријата со раст од 16%

„АК Инвест“ ќе го гради Македонското село

Prometot vo industrijata e zgolemen za 16,7% vo mart ovaa godina, vo odnos na istiot mesec 2010 g., pokaùvaat podatocite na Dràvniot zavod za statistika. Prometot vo industrijata, ostvaren na doma{niot pazar za istiot period beleì porast od 14,7%, a prometot ostvaren na stranski pazari e zgolemen za 18,1%.

Grade`nata firma „AK Invest" od Tetovo }e go gradi Makedonskoto selo na padinite na Vodno. Na tenderot za izveduvawe na grade`nite raboti u~estvuvale vkupno pet firmi, a pobedi „AK Invest", koja ponudi 216,2 milioni denari. Firmata ima rok od tri godini otkako }e dobie grade`na dozvola da go izgradi seloto so avtenti~ni makedonski ku}i na povr{ina od 15 iljadi kvadratni metri.

Три милион евра за мали хидроцентрали Evropskata banka za obnova i razvoj na makedonskata „Hidro enerxi grup„ DOO Skopje, lokalna kompanija za obnovliva energija i dodeli tri milioni za finansirawe na izgradbata na tri mali hidrocentrali. Hidrocentralite }e imaat vkupen kapacitet od 3,73 megavati i vo prosek }e proizveduvaat okolu 10 gigavat ~asovi elektri~na energija na godi{no nivo.

Половина Македонци имаат интернет

Слаб пласман на средствата од пензиските фондови

Od makedonskite doma}instva 44% koristat internet, a 80% od niv imaat {irokopojasen internet. Spored ministerot za informati~ko op{testvo i administracija Ivo Ivanovski, Makedonija ima najgolem napredok od zemjite vo regionot vo oblasta na informati~ko-komunikaciskite tehnologii.

Sredstvata od penziskite fondovi mnogu malku se plasiraat na makedonskiot pazar na kapital, potrebno e da se vklu~at lokalnite i korporativnite obvrznici, smetaat od dvette penziski dru{tva: „NLB Nov Penziski fond" i "KB prvo penzisko dru{tvo". Po pet godi{no funkcionirawe na dvata fonda investiciite vo doma{nite akcionerski sredstva iznesuvaat samo 3,2%.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

КОЛКУ СМЕ ПРОДУКТИВНИ?

Работиме пет и пол часа на ден Ваквите статистички резултати неизбежно го наметнуваат прашањето колку македон( ските работници се продуктивни на работното место ако се знае дека работниот ден најчесто изнесува осум часа од Владимир Николоски

VRABOTENITE MAKEDONSKI gra|ani tro{at pet i pol ~asa na efektivno rabotewe, a imaat pove}e od {est ~asa za slobodni i za doma{ni aktivnosti. Rezultatite od anketata za prose~no iskoristuvawe na vremeto na Dràvniot zavod za statistika pokaùvaat deka maìte pominuvaat 5 ~asa i 52 minuti na aktivno rabotewe na svoeto rabotno mesto, dodeka ènite vo izvr{uvawe na obvrskite na platenata rabota pominuvaat 5 ~asa i 8 minuti. Vakvite statisti~ki rezultati neizbe`no go nametnuvaat pra{aweto kolku makedonskite rabotnici se produktivni na rabotnoto mesto ako se znae deka rabotniot

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

den naj~esto iznesuva osum ~asa. Pri toa, treba da se zeme predvid deka ogromna uloga vo presmetkata na produktivnosta igraat i tro{ocite na rabotodavaa~ite, kako i brojot na vrabotenite lica vo edna kompanija. Biten element za zgolemuvawe na produktivnosta igra i na~inot na koj se menaxira so vrabotenite odnosno menaxmentot na ~ove~ki resursi koj vo poslednive nekolku godini se dvi`i po nagorna linija. Vo stranstvo i vo Makedonija, kompaniite poleka razbiraat deka ~ove~kiot kapital e najbiten za kvaliteten proizvod ili usluga, a i za

kvalitetna organizacija na rabotewe. КОЛКУ СМЕ ПРОДУКТИВНИ Produktivnosta na trudot vo minatata godina, vo uslovi na povisok rast na vrabotenosta se namalila za 0,7%. Vo Narodnata banka (NBM) velat deka dvegodi{niot trend na namaluvawe dovel do zna~itelno namaluvawe na nivoto na produktivnost vo ekonomijata, so {to vo ~etvrtiot kvartal na 2010 godina taa bila poniska za okolu 6,8% vo odnos na pretkriznoto nivo. "Vakvata sostojba upatuva na mo`no-

sta idniot rast na ekonomijata pove}e da bide baziran vrz rast na produktivnosta, otkolku na zgolemuvawe na vrabotenosta, {to bi dovelo do zabaven rast na brojot na vraboteni. Analizata po sektori pokaùva divergentni dvièwa. Pad na produktivnosta e zabeleàn vo pogolem del od sektorite vo ekonomijata glavno kako rezultat na povisokiot rast na vrabotenosta vo odnos na dodadenata vrednost. Isklu~ok se industrijata i turizmot, kade {to produktivnosta na trudot se namaluva zaradi padot na proizvodstvoto", velat vo NBM. Ottamu ocenuvaat deka produktivnosta na trudot bila povisoka vo grade`ni{tvoto, soobra}ajot i vo trgovijata. "Po intenzivniot rast na tro{ocite za trud po edinica proizvod vo prethodnata godina, usloven od visokiot porast na platite i namalenata produktivnost, vo 2010 godina dojde do stabilizirawe na dvièwata", velat vo NBM. Ottamu informiraat deka tro{ocite za trud po edinica proizvod zabeleàle rast od 1,8%, vo soglasnost so dinamikata na produktivnosta i prose~nite bruto-plati. Umereniot rast na tro{ocite za trud vo 2010 godina proizleguva od rastot vo zemjodelstvoto, industrijata, turizmot, finansiite i vo javnata uprava i odbrana. Od druga strana, analizata na dvièweto na tro{ocite za trud po edinica proizvod niz godinata ukaùva na postepeno zabrzuvawe na dinamikata na rast. Imeno, vo prvite tri kvartali na godinata e registriran prose~en kvartalen rast na tro{ocite za trud po edinica proizvod od 0,6%, dodeka vo ~etvrtiot kvartal, rastot zabrza na okolu 4%. "Prodolùvaweto na vakvata dinamika vo idnina, vo uslovi na natamo{en rast na doma{na pobaruva~ka, moè da dovede do prelevawe na povisokite tro{oci za trud vrz finalnite ceni", velat vo NBM. КАКО Е ВО ДРУГИТЕ ЗЕМЈИ Po zna~itelniot pad vo 2009 godina, vo 2010 godina e registrirano podobruvawe na produktivnosta na trudot, kako vo zemjite od Zapadna Evropa, taka i vo ekonomiite od regionot. Rastot na produktivnosta vo golem del se objasnuva so zadocnetoto prilagoduvawe na pobaruva~kata za rabotna sila vo uslovi na zgolemena agregatna pobaruva~ka. Pritoa, moè da se zabeleàt razli-

ki pome|u oddelnite ekonomii, vo pogled na goleminata na ovoj efekt {to proizleguva od razlikite vo stepenot na zakrepnuvawe na ekonomskata aktivnost i na vrabotenosta. Taka, vo zemjite od Zapadna Evropa se o~ekuva rast na produktivnosta od okolu 2%. Od druga strana, vo zemjite od regionot promenite vo produktivnosta }e se dvi`at od -2,2% vo Romanija do zna~itelen godi{en rast od 6,9% vo Bugarija. Inaku, lani e zabele`an trend na zabavuvawe na godi{niot rast na tro{ocite za trud po edinica proizvod, po nivniot dramati~en porast vo minatata godina. Tro{ocite za trud

suri na „IBM", koj vaì za eden od najuspe{nite prakti~ari za ~ove~ki resursi pri neodamne{nata poseta na Makedonija izjavi deka da se izmeri performansot na eden kadar nesomneno e najgolem predizvik na menaxerite vo 21 vek. Toj sovetuva deka na sekoi 70-80 vraboteni vo edna kompanija treba da ima lice {to }e se griì za ~ove~kite resursi. Vakvata praktika, spored nego, ne treba da ja primenuvaat samo privatnite, tuku i javnite kompanii. Ekspertite za ~ove~ki resursi ukaùvaat deka i odnosot kon vrabotenite igra mnogu bitna uloga koga e

Minatata godina produktivnosta bele`i pad

po edinica proizvod vo evro-zonata se procenuva deka }e se namalat za okolu 0,8%. Vo zemjite od regionot pozna~ajno namaluvawe se o~ekuva kaj Hrvatska (godi{en pad od 3%), dodeka vo ostanatite analizirani zemji se procenuva deka }e dojde do zna~itelno zabavuvawe na rastot, so {to tro{ocite za trud po edinica proizvod bi bile minimalno povisoki vo odnos na nivnoto nivo od 2009 godina. ЧОВЕЧКИТЕ РЕСУРСИ БИТЕН ФАКТОР

vo pra{awe produktivnosta. Spored Smiqka [o{koska, konsultant za ~ove~ki resursi vo "Triple S Learning", vo Makedonija rakovodeweto na ~ove~kite resursi i gri`ata za vrabotenite doprva po~nuva da se razviva. „Edna od najgolemite gre{ki koja{to se pravi vo kompaniite e primenata na eden vid pritisok vrz vraboteniot so {to raste nezadovolstvoto kaj nego poradi nesigurnosta na rabotnoto mesto. Mo`nosta sekoj moment da bide izbrkan od rabota vlijae na produktivnosta na rabotnikot„, veli [o{koska.

Tim Ringo, direktor za ~ove~ki re-

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

МАКЕДОНСКИТЕ ЛЕТУВАЛИШТА СО ПРЕВИСОКИ ЦЕНИ

Ак не те бендисвит не идај во Охридов Охридските плажи се прескапи за македонските туристи. Цените се идентични, дури и прескапи во споредба со песочните плажи во Грција. Лошата инфраструтура и нељубе1 зноста на охриѓани ги одбива домашните туристи од Маја Трајковска

„LETO I SITE VO OHRID. Makar i na vikend da se bide del od {emata vo glavniot turisti~ki grad vo Makedonija. Po~navme da barame privatno smestuvawe, bidej}i hotelskoto e enormno skapo za na{ata plata, raska`uva Magde od Skopje. „Edna ohri|anka ni nudi evtino smestuvawe, vo kako {to re~e renoviran apartman, no malku podaleku od centarot. Dodeka da vlezeme vo ku}ata pominavme niz nivnata doma{na bav~a vo dvorot, vnatre se u{te jambolii,

a noviot bojler stoi pred vratata„, raska`uva Magde. „Devoj~iwa ne se sekirajte boljerot }e go stavime za den-dva i }e mo`e da se izbawate", i rekla sopstveni~kata. „Nie za~udeni si zaminavme i trgnavme vo avanturata nare~ena „barawe povolno privatno smestuvawe vo Ohrid po cena od 400 do 500 denari". Sretnavme desetici lica koi ni nudea sme{taj, a edniot od niv ni veli: „Skopjani{~a jas duri i kj~e }e vi dam da ojte so nego v gradot", bidej}i negovata ku}a se

nao|ala vo seloto Pe{tani. Po celodnevna potraga se smestivme vo apartman vo koj pla}avme 500 denari od ve~er. So drugarkite se dogovorivme deka podobro }e be{e da otidevme na drugo mesto otkolku da ni mine cel den vo barawe smetuvawe vo Ohrid", raska`uva Magde. ОХРИД СЕКОГАШ ПОСКАП ОД ГРЦИЈА Turisti~kite aran`mani koi gi nudat agenciite za ovoj period von se-

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

zona iznesuvaat okolu 50 evra za sedum dena so prevoz vo Grcija, dodeka no}evawe vo Ohrid vo privatno smestuvawe iznesuva okolu 10 evra. Makedonskite gra|ani velat deka podobro }e odat na more kaj na{iot severen sosed na nekoja od peso~nite plaì ili ostrovi, otkolku za istite pari da letuvaat vo Ohrid. „Ohrid e mnogu poskap vo odnos na smestuvaweto, dodeka vonpansionskite uslugi vo Grcija kako cenite za jadewe i kafe se povisoki. Nie imame i aran`mani za Egipet i Tunis, koi se poevtini od smestuvaweto vo Ohrid", veli Aleksandar Stoj~evski od turisti~kata agencija „Euro Travel". Toj pojasnuva deka pri~inata za ovaa razlika vo cenite e toa {to vo stranstvo hotelite direktno u~estvuvaat so agenciite vo odreduvawe na cenata, dodeka kaj nas hotelite nudat edna cena, a agenciite druga, pri {to se sozdava nelojalna konkurencija. Cenata za leàlka na edna od plaìte vo Ohrid, minatat godina dostigna i 300 denari, a so toa ne do-

„Mo`e da razgovarame za ovie ceni dokolku prodavame ekstra proizvod, no nie nemame komplet proizvod za da se prodava po taa cena. Ima podobro privatno smestuvawe od hotelite, no toj broj e mnogu mal. Okolu 200 legla", veli Miodrag Atanasievski, pretsedatel na Turisti~kata komora na Makedonija. Toj smeta deka stopanstvenicite i ugostitelite treba da se slu`at po primerot na [panija, kade se nudi evtino smestuvawe i prevoz, a potoa }e si gi vratat parite, bidej}i znaat kako da privlekuvaat turisti. Kristina, koja minatoto leto be{e na odmor vo Palma de Majorka, za 450 evra so ~arter let 10 dena, e iznenadena od cenite za {i{e vino od sredna klasa koe vo restoranite pokraj bregot ~inelo okolu 500 denari, {to e poevtino i od na{ite restorani.

„Zapo~na da se dvi`i ne{to, no toa sepak e malku. Eve ima stiimulacii za privlekuvawe na stranski turisti, ima i najava za namaluvawe na DDV na 5%. Se nadevame deka ovie podobruvawa }e dovedat do zgolemuvawe na turistite i na nekoj na~in }e se namalat cenite koi gi nudat", velat od Turisti~kata komora na Makedonija. I od Asocijacijata na hotelieri velat deka glaven problem ostanuva delot na korekcija na patnata infrastruktura, a i se nadevaat deka danokot na dodadena vrednost }e se namali za 13% so {to hotelierite bi imale pogolema zarabotuva~ka. Od Komorata potenciraat deka gradot Ohrid e unikaten, no ne treba da se zaboravi deka turistite sakaat da se zabavuvaat i da im bide ponudena razli~na programa sekoj den.

ЛОША ИНФРАСТРУКТУРА

ПОВЕЌЕ РЕКЛАМА И ЉУБЕЗНОСТ

„Potrebno e podobruvawe na infrastrukturata vo Ohrid. Pristapot kon pla`ite e na najnisko nivo.

Za pogolema promocija na Ohrid potrebni se reklami na stranski televizii za da se zainteresiraat za

Цена на услуги во денари Охрид

Грција

Хрватска

Палма де Мајорка

Кафе+лежалка

300

200

480

приватно сместување

500

300

500

800

1000

оброк во ресторан

400

250

380

500

коктел

200

150

300

250

300

biva{ ni kafe. Cenata vo Grcija na plaà za edno kafe e 90 denari, a so toa moè{ da ja koristi{ leàlkata cel den. Magde raskaùva deka na plaìte vo Ohrid, koga se àlele na visokata cena na leàlkite me{tanite im dovikuvale: „ak ne vise svi|a, ne idajte". Izminatite godini Ohri|ani se àlea deka posetenosta e namalena, a gradot bil poln so sredno{kolci koi nemaat pari. „@itelite na Ohrid i Struga treba da porabotat na delot na qubeznosta i na svoeto odnesuvawe kako i na vnimavawe na higienata. Gostite koi doa|aat da imaat popozitiven vpe~atok za gradot", veli Don~o Taneski, pretsdeatel na Asocijacijata na hotelieri „HOTAM". Od turisti~kite agnecii velat deka nemoè cenata na leàlka, sladoled ili pivo da bide ista so cenata vo Palma de Majorka ili [panija.

Струга

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Pati{tata se tesni, polni so dupki i nema parking. Neznam kako sakame turisti koga ni samite nemame kaj da se parkirame", veli Viktor od Ohrid. Sli~no razmisluva i Atanasievski. „Lani prv pat moè{e da se vozi normalno niz Ohrid, zatoa {to nema{e gosti. Drugite godini ti trebaa dva saati za da se vrat{ od plaà. Okolu patot nema ni cve}iwa, ni kandelabri, ni zelenilo. Nema ne{to za da se ~uvstvuva gostinot ubavo", potencira Atanasievski. Toj dodava deka infrastrukturata e o~ajna, a i situacijata so tepa~kite samo gi odbiva turistite da razmisluvaat za prestoj vo Ohrid. Toj smeta deka }e se podobrat rabotite, no samo treba vreme, bidej}i mladite lu|e vo Ohrid sakaat da rabotata i da ìveat od toa i na nekoj na~in mnogu pove}e se trudat da gi podobrat uslovite za smestuvawe od postarite ìteli.

gradot, no otkako }e gi privle~at potrebno e da bidat krajno qubezni ako sakaat da im se vratata turistite. Dokolku edna tura si pomine ubavo i ima spomeni, od turisti~kite agencii velat deka zborot za toa iskustvo }e bide najdobra reklama za mestata. „Ima{e reklami na stranski televizii. Osven holan|anite }e dojdat i drugi turisti, se pregovara turisti od Rusija, Danska, ^e{ka... Smetam deka }e ima turisti ovaa godina, no sepak toa ne e dovolno", veli Atanasievski. Od HOTAM potenciraat deka od maj sekoja nedela ima po dva direktni ~arter leta od Amsetrdam do Ohrid po cena na bilet od 139 evra vo eden pravec, {to spored niv e sosem prifatliva cena. Za sporedba so niskobuxetnite kompanii od Solun do Rim povraten bilet so avionski taksi iznesuva 20 evra.

ПОЛОВНИТЕ АВТОМОБИЛИ ПОАТРАКТИВНИ

starosnata granica. Mnogu stari vozila se uvezeni". I dilerite na stari vozila koi ne sakaat da go otkrivaat svojot identitet vo javnosta konstatiraat deka se namaluva interesot za novite vozila. Kako problem ja poso~uvaat nelojalnata konkurencija. No sepak poso~uvaat deka uvozot na vakvi vozila }e otvori rabota za privatni avtomehani~arski rabotilnici, i za site ostanati mali privatni biznisi koi po ra-

Нови коли на лизинг

Се продаваат само стари автомобили Лани се продадени 50.000 стари автомобили. Продаж# бата пак на нови, е драстично намалена. Цела 2010, продадени се едвај 7.500 возила. Светската криза и влошената ликвидност се дветте причини поради кои се уште интересот за вложување во овој луксузен производ е на ниско ниво, но многу поголемо влијание има влади# ната одлука со која увозот на половни автомобили е мно# гу поатрактивен отколку купување на нов од Даниела Михајловска Василевска

EVROPA PO^NUVA DA VOZI elektronski vozila, a za Makedoncite se u{te se atraktivni polovnite, uvezeni do Evropa, stari i po 17 godini. Statistikata poka`uva deka lani cela 2010 godina od uvezenite 65.000 vozila, duri 50.000 se polovni.

Igor Krstevski, trgovec so stari avtomobili od Evropa veli: "Nad 18 godini sum vo ovoj biznis. Do pred nekolku godini kontinuirano, no sega samo po nara~ka. Proda`bata e zataena, pazarot e re~isi zasiten. Mislam deka treba da se zgolemi

„Со зголемувањето на старо# сната граница за користени возила до 15 години и со про# мена на начинот на пресмету# вање на акцизите, при што основа за пресметка е вредно# ста на возилото, а не моќноста и зафатнината, увозот на ко# ристени возила во 2010 г. на# гло се мултиплицираше и по# веќекратно го надмина увозот на нови возила. Од аспект на финансирањето на лизинг, до# минираат новите возила со учество од 2/3 во однос на користените„, вели Маја Лапе, директор на НЛБ лизинг. Фи# нансирањето на користени во# зила на лизинг е условено од нивната состојба и амортизи# раност. Финансискиот аран# жман зависи пред се од ста# роста на предметот на финан# сирање, при што постои крите# риум дека кога истиот ќе за# врши возилото не смее да биде постаро од 7 години. Во пракса тоа значи дека возило со ста# рост од на пр. три години може да биде предмет на договор за лизинг со максимално траење од 4 години. При финансирање на половно возило, појдовен критериум за оценка на ризи# кот на лизинг компанијата е пазарната и употребната вре# дност на возилото, односно можноста тоа возило да има секундарен пласман. Бидејќи кај лизингот како начин на фи# нансирање основно обезбеду# вање е самата сопственост над предметот на финансира# ње, основен интерес на лизинг друштвото како сопственик на возилото е тоа да има своја реална и мерлива пазарна вредност

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

zli~ni osnovi vo svojot biznis se vrzani so funkcionirawe na avtomobilite. Od „Avto plus magazinot" koj go sledi biznisot so novi i stari avtomobili poso~uvaat deka so lanskata odluka za uvoz na stari avtomobili (Vladata od mart 2010g. dozvoli uvoz na polovni vozila stari i do 17 godini so EURO 1 sertifikat) e podobrena starosnata granica na vozilata {to se vozat po ulicite na zemjata. Ako do 2010 godina starosnata granica be{e 17 do 18 godini, sega taa e namalena na 14 do 15 godini so tendencija da se namali za u{te edna do dve godini. "Vozilata {to vo Evropa gi vozele "stari babi" (taka se vikaat poradi malata pominata kilometraà) deka se dobri i kvalitetni e samo ma~kawe o~i. Vo ma{instvoto postoi stepen na trajnost, na abewe, na korisnost, kade materijalite ne moàt da izdràt. Iako se so visok kvalitet ne moàt da izdràt. Sega }e bidat samo {tetni. Nesigurni. Se pove}e se doa|a do situacija deka ni trebaat sigurni i bezbedni avtomobili. Vo Evropa se pravi se za da se zameni koristeweto na naftata kako gorivo so alternativni izvori. Se odi

dotamu {to se pravi gorivo od materijali od lesni leguri, samo vo nasoka da se namali potro{uva~kata na nafta", komentiraat od magazinot. Ministerot za finansii Zoran Stavreski informira{e deka lani od

Европа вози автомобили со ЕУРО 5 стандард Во Европа веќе се произведу ваат и продаваат возила со повисок степен на ЕУРО стан дарди и се оди на еколошки чисти и електрични автомоби ли. Од 2012 година секој ав томобили мора да поседува ЕУРО 5 стандард. Според тие стандарди, емисијата на ште тни гасови ЦО2, мора да биде најмногу 130 на еден киломе тар. Германија размислува до 2030 година да има 6 мили они електрични автомобили, а Шведска до 2020 година пла нира да нема автомобили со штетни гасови

polovnite uvezeni vozila vo buxetot se sleale 12 milioni evra. Dopolnitelno se potencira socijalniot moment na gra|anite na koi so vakvata odluka im se ovozmoì da go zamenat stariot vozen park. Vo „Avto plus magazinot" pak kalkuliraat so poinakvi podatoci. Od tamu smetaat deka efektite vo buxetot moèle da bidat i pogolemi ako se podrì proda`bata i na novi avtomobili. Na primer samo so proda`ba na 10.000 vozila godi{no (lani se prodale 7.500, a vo 2008 godina duri 18.500 novi avtomobili) po prose~na cena od 10.000 evra po vozilo, vo buxetot }e se sleat 18 milioni evra po osnov na DDV. Toa e za 50% pove}e od prihodot {to e obezbeden lani od proda`ba na stari vozila. Podatocite pokaùvaat deka vo prvite 4 meseci proda`bata na novi avtomobili i natamu opa|a, a nema golem uvoz na stari vozila. Spored podatocite za registrirani vozila vo prometot ima blizu 400.000 avtomobili. Sepak, gra|anite koi ovaa godina re{ile da se podnovat so novo vozilo, pove}e razmisluvaat da vloàt vo poloven avtomobil, otkolku vo nov. НЕИЗВЕСНА СУДБИНАТА НА АВТОМОБИЛСКИОТ СЕКТОР

Продажба на нови автомобили во Македонија 04.2011 година

694 возила

04.2010 година

719 возила

3,48%

01.2011 04.2011 година

2.465 возила

6,8%

01.2011 04.2010 година

2.645 возила

17,4%

01.2011 04.2009 година

3.200 возила

36,0%

01.2011 04.2008 година

5.000 возила

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Podatocite velat deka minatata godina za 29% e namalena proda`bata na novi vozila. Dràvata sega gubi poradi toa {to ne se prodavaat novi avtomobili. Ako so odlukata za uvoz na postari vozila od Evropa celta be{e socijalata vo zemjata da go obnovi vozniot park, sega so slabata proda`ba na novi vozila se doveduva pod znak pra{awe egzistencijata na 12.000 lica koi rabotat vo avtomobilskata industrija vo zemjata. Vo 2008 i 2009 g. moèbi krizata ima{e svoe vlijanie vrz proda`bata, no mnogu pove}e vlijanie ima{e uvozot na stari avtomobili. Iako vo 2008 i 2009 godina se vovede lizingot za proda`ba na stari vozila, klu~no e {to zna~itelno e namalen platniot promet. Se {pekulira deka istiot ima pad od duri 7%. Tokmu vo ovaa nasoka i se objasnuva faktot deka drasti~no e namalena proda`bata na vozila na kredit, odnosno na odloèno pla}awe. Vo 2008 godina od prodadeni 18.500 vozila, 60% bile kupeni na kredit. Sega samo 20 do 30% od vozilata se kupuvaat na ovoj na~in. Ostanatite se pla}aat vo ke{.

Светските берзи во негатива Минатата недела пазарите на хартии од вредност беа обоени во црвено. Американски те берзи ги поведоа и европските и азиските берзи да тргнат надолу. Причината беше недостатокот на важни корпоративни вести кои ги направи волатилни берзанските тргу вања, како и намалувањето на кредитниот рејтинг на Грција од страна на Фич, а и ло шите вести за американската економија

rasna za 1,52%, a CROBEX10 za 0,14%. Indeksot na Qubqanskata berza SBITOP pak padna za 0,31%. Sofiskiot indeks SOFIX zabeleàa pad od 1,28%, dodeka indeksot BG40 zabeleà rast od 0,71%. Indeksot na Saraevskata berza SASX-10 padnaa za 0,66%. Indeksite od Bawalu~kata berza bea {arenoliki. Taka, BIRS padna za 1,56%, dodeka FIRS porasna za 0,37%. Indeksot na Crnogorskata berza MONEX20 padna za 4,81%. Indeksite na Makedonskata berza od po~etokot na godinata do denes porasnaa, MBI10 za 13,74%, MBID za 11,12% i indeksot na obvrznici OMB ima rast od 1,42%. Vo tekot na minatata nedela akciskite indeksi od Makedonskata berza bea vo rast, taka MBI 10 porasna za 0,93%, MBID za 0,03%, a obvrzni~kiot indeks - OMB, zabeleà rast od 0,25%. CENITE NA AKCIITE na amerikanskite berzi pokaàa pad, poto~no indeksot S&P500 minatata nedela padna za 0,37%, dodeka od po~etokot na godinata e zabeleàn rast od 6,84%. Evropskite berzi isto bea vo pad. EUROSTOCK 50 zabeleà pad od 0,91%, dodeka od po~etokot na godinata do denes ima rast od 3,50%. Evropskiot indeks IND STXE 600 € Pr pak zabeleà padnaod 0,64%, dodeka od po~etokot na godinata rastot iznesuva 1,52%. I japonskata berza zabeleà pad. Indeksot NIKKEY 500 padna za 1,25%, dodeka padot od po~etokot na godinata iznesuva 4,81%. Kineskite berzi pak minatata nedela bea vo rast. Indeksot CSI 300 porasna za 0,61%, dodeka od po~etokot

na godinata ima pad od 0,24%. Indiskite berzi bea vo pad. Indeksot BOMBAY STOCKEX 500 IDX zabele`a pad od 1,26%, dodeka od po~etokot na godinata do denes ima pad od 11,57%. Ista situacija i kaj brazilskite berzi. Indeksot BRAZIL BOVESPA INDEX padna za 2,56%, dodeka od po~etokot na godinata ima pad od 10,01%. Isto i kaj ruskite berzi. Indeksot RTS STANDARD INDEX padna za 0,39%, dodeka od po~etokot na godinata ima pad od 2,84%. Minatata nedela berzite od regionot bea {arenoliki. Indeksite na Belgradskata berza gi zabele`aa slednite rezlutati: BELEX15 porasna za 4,53%, a BELEXLINE za 2,22%. Zagreba~kite indeksi: CROBEX po-

Mia StefanovskaZografska, Glaven izvr{en direktor, „Inovo status" Blagoj Mitrov, izvr{en direktor, „Fond Menaxer"

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

СВЕТСКА ЕКОНОМИЈА

САД нова Кина за европските компании Водечките компании од Стариот континент инвестираат во САД зашто можат да прават нешта што не можат ни да ги замислат дома. Без синдикални проблеми и со евтина работна сила, американскиот југ е привлечен за европските гиганти. Во нивните очи, Америка е новата Кина. Со замрзнати плати и со зголемена продуктивност, Америка станува мека за европските компании

NOVIOT GOSPODAR na getata vo Los Anxeles e stolbot na germanskiot kapitalizam. Vo po~etokot od mesecov, kancelarijata na gradskiot obvinitel se prepolni so tu`bi protiv „Doj~e bank", ~etvrtata po golemina banka vo svetot, za{to dozvolila pove}e od 2.000 doma {to gi zaplenila kako hipoteki da skapuvaat i da se raspa|aat. Dolgogodi{noto istraùvawe na imotite pokaà deka zaplenuvaweto {to go sprovede „Doj~e bank" gi natera lu|eto da ìveat vo raspadnati apartmani {to bankata ne saka da gi popravi, so ~e{mi od koi vodata ili ne te~e ili ne prestanuva da te~e, vo ku}i zazemeni od bandi i vo koi ponekoga{ moè da se najde i nekoe neidentifikuvano mrtvo telo. So drugi zborovi, ne{ta {to ne bi mu se dozvolile na bankarskiot holding vo Frankfurt, re~isi besprekorniot germanski grad {to e dom na „Doj~e bank" i na re~isi site germanski finansiski institucii. „Doj~e bank" odgovori na tu`bite so obvinenie vrz slu`bite za iznajmuvawe deka tie treba da gi odrùvaat posedite na bankata. No gradskiot pravobranitel Karmen Trutani~ insistira na toa deka vinata i pripa|a na bankata. „Nema da im dozvolime da ja igraat igrata lud i zbunet", naglasi taa. ЕВТИНА РАБОТНА СИЛА Siroma{nite kvartovi vo SAD brzo stanuvaat biznis-model za nekoi od vode~kite evropski kompanii kade {to tie ~esto pravat ne{ta {to ne bi ni pomislile da gi pravat doma. Ovie kompanii - prvenstveno ne

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

banki, tuku takvi zlatni evropski proizvoditeli kako „BMV", „Dajmler", „Folksvagen" i „Simens", i trgovci kako „Ikea" - vo se pogolem broj doa|aat vo SAD (osobeno na jugot), bidej}i tamu rabotnata sila e evtina i rabotnicite nemaat prava. Vo nivnite o~i Amerika e novata Kina. Mo`ebi amerikanskata rabotna sila e malku poskapa, no SAD nudat posilna za{tita na intelektualnata sopstvenost i mnogu pomalku {trajkovi od nedisciplinirani kineski drugari. Ne ~udete se na ovie konstatacii. Dovolno e da se pogledne studijata objavena mesecov od Bostonskata konsultantska grupa, koja go sodr`i seto toa, i koga }e se sporedat se povisokite kineski plati i se u{te

niskoto nivo na produktivnost so amerikanskite zamrznati plati i so zgolemenoto nivo na produktivnost, do 2015 godina prednosta vo tro{ocite na proizvodstvoto vo Kina nasproti SAD }e bide re~isi bezna~ajna. Investiraweto vo SAD, veli grupata, }e se zabrza kako {to SAD stanuvaat edna od najevtinite lokacii za proizvodstvo vo razvieniot svet. БЕЗ СИНДИКАТИ Ovie investicii na golemo se slu~uvaat. Vo izminative decenii, avtomobilskite kompanii od Evropa i od Japonija otvorija fabriki vo nesindikalniot amerikanski jug. Nitu edna od niv ne se soglasi da otstapi po sindikalnite kampawi {to ni-

vnite rabotnici sakaa da gi organiziraat. Nivniot stav ne mo`e da bide razli~en od nivnoto odnesuvawe kon rabotnicite i sindikatite vo nivnite mati~ni dr`avi. Kako {to e istaknato vo izve{tajot na Hjuman rajts vo~ od minatata godina, kompaniite vo Germanija i vo skandinavskite zemji {to rutinski gi prifa}aat sindikatite, davaat visoki plati i imaat pretstavnici od rabotnicite vo korporativnite odbori, vo SAD im se zakanija na rabotnicite so otpu{tawe od rabota kako kazna za protestite zaradi povisoki plati (toa go napravi germanskiot proizvoditel „Robert Bo{"). Tie isto taka pobaraa od rabotnicite da gi kodo{at nivnite kolegi za sindikalnite aktivnosti

(toa go naredi „T-mobajl", razgranokot na „Doj~e telekom") i gi discipliniraa rabotnicite {to ne se pojavija na rabota vo nenajavenite smeni za vikendi (takov e slu~ajot so „Ikea"). ОДНЕСУВАЈ СЕ КАКО ШТО НЕ СЕ ОДНЕСУВАШ ДОМА Spored Hjuman rajts vo~, vo Germanija „Robert Bo{" nikoga{ ne mu se zakanil na nitu eden rabotnik so brkawe od rabota za protestirawe poradi namaluvawe na platite, a „Doj~e telekom" postojano gi istaknuva nejzinite „socijalni partnerstva" so rabotni~kiot sindikat. Vo [vedska „Ikea", kako i pove}eto {vedski kompanii, e sindikalizirana i im obezbeduva na svoite rabotnici paleta od prava i beneficii {to se se osven zamislivi za amerikanskite rabotnici. Germanskite rabotnici vo proizvodstvoto {to pravat svetski najsloèni proizvodi i ma{ini zarabotuvaat prose~no 1,5 dolar na sekoj dolar {to }e go zarabotat amerikanskite rabotnici. (Pokraj ova, poradi germanskata politika za poddr{ka na proizvodstvoto vo visokite tehnologii i visokokfalifikuvanata rabotna sila, Germanija isto taka ima ogromen trgovski suficit, dodeka SAD imaat mamutski trgovski deficit). Vo novata svetska hierarhija, padot na amerikanskite sindikati i stabilniot od nadolu na mobilnosta na amerikanskite rabotnici gi pravat SAD posakuvana destinacija koga evropskite kompanii sakaat evtino da im se zavr{i rabotata. ЗЕМЈА ОД СОНИШТАТА? SAD e zemja od soni{tata za rabotnicite vo svetot? Pove}e ne e taka. Ottuka, amerikanskite odnosi so Evropa stanaa moderna verzija na onie {to bea karakteristi~ni za godinite po Gra|anskata vojna, koga amerikanskite ju`ni dràvi obezbeduvaa evtin, od robovite proizveden pamuk za fabrikite vo Man~ester. (Zatoa britanskite i francuskite biznisi ja favoriziraa konfederacijata). I u{te edna{, Evropa doa|a vo Amerika za da sozdava siroma{ni kvartovi - vo fabrikite so niski plati na jugot i razurnatite ku}i vo juèn Los Anxeles. (Analizata e na „Los An|eles tajms", a opremata na redakcijata)

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

БИЗНИС СВЕТ

Норвешка ја стопира помошта за Грција

Инфлацијата на Косово 10,6%

Norve{ka odlu~i da ja stopira pari~nata pomo{ za Grcija, koja se soo~uva so seriozni finansiski pote{kotii, ocenuvaj}i deka Atina ne gi po~ituva svoite obvrski, soop{ti {efot na norve{kata diplomatija, Jonas Gahr Stoer. Norve{ka ne e ~lenka na Evropskata unija, no e del od Evropskiot stopanski prostor (EEA), ~ii ~lenki se 27 zemji od Unijata i Norve{ka, Island i Lihten{tajn.

Inflacijata vo april ovaa godina iznesuva 10,6% {to prestavuva minimalno namaluvawe od 0,2% vo odnos na prethodniot mesec, soop{tuva Zavodot za statistika na Kosovo. Vo april poskapele lebot i `itaricite za 0,9%, a za tolku e poskapena i cenata na mesoto, dodeka cenata na ovo{jeto e zgolemena za 3%.

Катастрофата ја врати Јапонија во рецесија Ekonomijata na Japonija zapadna vo recesija po razorniot zemjotres, cunamito i nuklearnata katastrofa koi se slu~ija vo mart ovaa godina, poka`uvaat podatocite od japonskata vlada. Doma{niot bruto doma{en proizvod se namali za 3,7% vo prvata ~etvrtina od godinata, {to e pove}e od o~ekuvawata na japonskite eksperti.

Европјаните ги загрижува невработеноста и инфлацијата

Доларот до 2025 ќе ја загуби доминантната позицијата

@itelite na 11 evropski dràvi iskaàle osobena zagriènost za nevrabotenosta, inflacijata, politi~kata i ekonomskata stabilnost, kriminalot i zdravstvenite uslugi. Ova se naveduva vo redovnoto istraùvawe na institutot GFK, spored koe najzagrièn se Germancite. Vo prosek, sekoj anketiran Germanec navel 3,7 problemi {to go zagriùvaat.

Jakneweto na evroto i kineskiot juan najverojatno najavuvaat kraj na dominacijata na amerikanskiot dolar vo globalniot finansiski sostav do 2025 g., ocenuva vo svojata najnova analiza Svetska banka. Kina }e mora da go internacionalizira svojot juan za da go pottikne svojot industriski i trgovski razvoj, i toj vo slednite deset i pove}e godini }e stane silna alternativa.

За спас на еврозоната сите да работат под исти услови @itelite na dr`avite od ju`na Evropa treba podocna da zaminuvaat vo penzija i da imaat pomali odmori, izjavi germanskata kancelarka Angela Merkel. „Lu|eto od zemjite kako {to se Grcija, [panija i Portugalija ne treba da zaminuvaat vo penzija porano otkolku vo Germanija. Site treba da vlo`uvame isti napori, toa e va`no", istakna Merkel.

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

КУЛТУРА Старата Скопска Чаршија, со доаѓањето на летото треба да ја покаже сета своја потетност како место каде градот ќе живее, пулсира, бдее... Ќе ги отвори своите сокаци, порти и кепенци, а граѓаните своите срца и души. Нe очекува долго и топло чаршиско културно лето. kultura@forum.com.mk

Тема: Вардарски плажи Разговор: „Лелек” Премиера: „Пирати од Карибите 4” Урбани Легенди: „Рекорд”

Đ&#x201C;Đ Đ?Đ&#x201D;ĐĄĐ&#x161;Đ&#x2DC; Đ&#x;Đ&#x203A;Đ?Đ&#x2013;Đ&#x2DC;

Đ&#x;ĐťĐ¸Đ˛Đ°Ń&#x161;Đľ ĐżĐž ĐżĐľŃ ĐžĐş Đ Đ°ĐˇĐťĐ°Đ´Ń&#x192;Đ˛Đ°Ń&#x161;ĐľŃ&#x201A;Đž Đ˝Đ° ĐłŃ&#x20AC;Đ°Đ´Ń ĐşĐ¸Ń&#x201A;Đľ ĐżĐťĐ°ĐśĐ¸ Đ˛Đž ĐĄĐşĐžĐżŃ&#x2DC;Đľ, ĐźĐžĐśĐľ Đ´Đ° Ń Đľ ĐżŃ&#x20AC;Đ°Đ˛Đ¸ Ń Đ°ĐźĐž ĐżĐžĐ´ Ń&#x201A;Ń&#x192;Ń&#x2C6;, Đ˝Đž Đ˝Đľ Đ¸ Đ˛Đž Ń&#x20AC;ĐľĐşĐ°Ń&#x201A;Đ° Đ&#x2019;Đ°Ń&#x20AC;Đ´Đ°Ń&#x20AC;. Đ ĐľĐşĐ°Ń&#x201A;Đ° Đ˛ĐľĐťĐ°Ń&#x201A; Đľ ĐˇĐ°ĐłĐ°Đ´ĐľĐ˝Đ° Đ¸ ĐžĐżĐ°Ń Đ˝Đ° ĐżĐž ĐśĐ¸Đ˛ĐžŃ&#x201A;ĐžŃ&#x201A; Đ˝Đ° ĐżĐťĐ¸Đ˛Đ°Ń&#x2021;Đ¸Ń&#x201A;Đľ. Đ&#x153;ĐžĐśĐľĐąĐ¸ ĐżĐžĐ˛ĐľŃ&#x153;Đľ Đľ ĐžĐżĐ°Ń Đ˝Đ° ĐžĐ´ ĐżĐťĐžĐ˛Đ˝Đ¸Ń&#x201A;Đľ ĐžĐąŃ&#x2DC;ĐľĐşŃ&#x201A;Đ¸ Ń Đž ĐžĐłŃ&#x20AC;ĐžĐźĐ˝Đ° ĐłĐ°ĐąĐ°Ń&#x20AC;Đ¸Ń&#x201A;Đ˝ĐžŃ Ń&#x201A;, ĐžŃ&#x201A;ĐşĐžĐťĐşŃ&#x192; ĐžĐ´ Ń&#x2026;ĐľĐźĐ¸Ń ĐşĐ¸ĐžŃ&#x201A; Ń ĐžŃ Ń&#x201A;Đ°Đ˛ oĐ´ Đ&#x2DC;ĐłĐžŃ&#x20AC; Đ&#x2DC;Đ˛ĐşĐžĐ˛Đ¸Ń&#x153;

PO^NUVAAT LETNITE gore{tini i sekoj od nas }e se obiduva spasot da go pobara vo objektite so klima uredi, osveùva~kite napitoci ili najubavoto ne{to - plaà. Skopjani za sre}a dobija dve gradski plaì. Napraveni po svetski standardi: siten morski pesok, leàlki, ~adori, {ankovi na koi se sluàt pijaloci po â&#x20AC;&#x17E;posebniâ&#x20AC;? ceni i sekako tuka se i prekrasnite palmi. â&#x20AC;&#x17E;Tipi~ni makedonski plaìâ&#x20AC;?, koi se nao|aat pokraj neumorlivata reka â&#x20AC;&#x17E;Vardarâ&#x20AC;?. Neumorliva, zatoa {to i nea ne i lesno so decenii nanazad so sebe da vle~e razli~en vid otpad. Od najmalite plasti~ni {i{iwa i kan~iwa, do {poreti, friìderi, ostatoci od krevet i {to li u{te ne. E skopjani, ja imaat ~esta da se razladuvaat na plaìte od koi im se nudi tokmu ovaa â&#x20AC;&#x17E;prekrasnaâ&#x20AC;? gletka. Razladuvaweto na gradskite plaì vo Skopje, moè da se pravi samo pod tu{, no ne i vo rekata Vardar. Rekata bila zagadena i opasna po ìvotot na pliva~ite. (Moèbi pove}e opasna od plovnite objekti so ogromna gabaritnost, otkolku od hemiskiot sostav). Plaìte ve}e se napraveni i slobodno moè da se koristat. Iako moèbi prethodno treba{e barem malku da se â&#x20AC;&#x17E;podza~istiâ&#x20AC;? i rekata, no, dovolno e od nekade da se po~ne, makar i so peso~ni plaì za da se vrati duhot na Skopje. Zatoa {to na{ata metropola, u{te od 30-te

Đ¤Đ&#x17E;Đ ĐŁĐ&#x153; | 27 ĐźĐ°Ń&#x2DC; 2011 | forum.mk

godini na minatiot vek, do katastrofalniot zemjotres od 1963 godina, bila prepoznatliva po mnogubrojnite gradski plaì rasposlani po te~enieto na rekata Vardar. Postarite skopjani, pametat i raskaùvaat za postoewe na minimum 9 gradski plaì od toa vreme, koi gra|anite gi koristele za razli~ni celi. Nekoi od niv, bile mondenski i se koristele samo za kapewe, son~aewe i relaksacija, dodeka pak del od niv bile koristeni i za perewe na oblekata, vozilata, poewe na dobitokot itn. Đ?Đ? Đ§Đ&#x2022;Đ&#x161;Đ&#x17E;Đ Đ&#x17E;Đ&#x201D; Đ˘Đ&#x2022;Đ&#x2018;Đ&#x2022; Đ&#x;Đ&#x203A;Đ?Đ&#x2013;Đ? Celta so revitalizacijata i izgradbata na sega ve}e novite gradski plaì vo Skopje e da se vrati duhot

na staro Skopje. Idejata e odli~na, samo da ne preterame so vra}aweto na duhovite, osobeno ne vo delot na â&#x20AC;&#x17E;poewe na dobitokotâ&#x20AC;?. â&#x20AC;&#x17E;So vra}aweto na gradskite plaì vo Skopje, vra}ame eden od gradskite simboli. â&#x20AC;&#x17E;Na ~ekor od tebe Gradska plaà Skopjeâ&#x20AC;? e proekt so koj im ovozmoùvame na gra|anite edno kulturno sobirali{te, mesto za druèwe i zabava i mo`nost za razladuvawe vo toplite letni denoviâ&#x20AC;?, velat od Grad Skopje, realizatori na ovaa ideja i dodavaat deka minatogodi{noto iskustvo so otvoraweto na prvata gradska plaà, se pokaàlo deka skopjani mnogu ~esto ja posetuvale. Toa bilo pri~inata, kako {to velat gradskite vlasti, za izgradba na u{te edna nova gradska plaà, na leviot breg na rekata

Vardar.„Rekreativcite nepre~eno gi koristea odbojkarskoto igrali{te, koe be{e angaìrano so 80% iskoristenost vo sekoj den od minatata sezona. [to zna~i deka postoe{e golem interes za doa|awe na plaàta, osobeno od strana na mladite skopjani. Isto taka maksimalno bea koristeni i sportskite rekviziti koi bea postaveni vo neposredna blizina na plaàta, kako i rolersko-velosipedskata pateka na kejot na rekata Vardar. Dobrata posetenost, koja izostanuva{e samo koga vremenskite uslovi ne bea nakloneti na gra|anite, be{e osnovnata pri~ina, Grad Skopje da izdvoi sredstva za izgradba i na Gradska plaà Kamen Most. Gradot Skopje neodamna ja pu{ti vo upotreba Gradskata plaà „Kameni most”, na levata strana od kejot na rekata Vardar, na prostorot me|u mostot „Goce Del~ev” i Kameniot most. Gradskata plaà „Kameni most” se protega na povr{ina od 1.775 kvadratni metri, na koja{to se postaveni strei i urbana oprema od montaèn karakter, drveni platformi, 20 masi, 80 stol~iwa i 80 leàlki. Podlogata na plaàta e od siten pesok. Na plaàta se postaveni i ~etiri {ankovi, detsko kat~e so lula{ki i bina za odrùvawe manifestacii. Za korisnicite na plaàta se montirani ~etiri tu{evi, ~etiri soblekuvalni, dve ukrasni ~e{mi za voda, dve parkingmesta za velosipedi i 15 korpi za otpadoci. Ambientot na plaàta go dopolnuvaat 15 palmi koi {to go zazelenuvaat prostorot.” objasnuvaat od Grad Skopje. Za izgradta na vtorata gradska plaà, od buxetot na Grad Skopje, bea izdvoeni 9 milioni denari. Pribli`no ista suma pari bea potro{eni i za prvata gradska plaà, koja be{e otvorena minatata godina.

СЛАБА ПОСЕТЕНОСТ No, kolku navistina skopjani uìvaa i gi ~uvstvuvaa blagodetite na ovie peso~ni plaì? „Dosega sum bil samo edna{, na otvaraweto poradi spektaklot na Derik Mej. Smetam deka plaìte se nekvaliteten proekt, ako se zeme vo predvid deka voop{to i ne postoi mesto za kapewe, a neli plaàta e mestoto kade ~ovek se relaksira posle kapewe. Tu{evite koi se postaveni skoro i nikoj da ne gi koristi bidej}i e mnogu sme{no da se tu{ira{ na sred Centar i posle da legne{ na leàlka kako da si na Bahamite, a vsu{nost se nao|a{ na kejot na Vardar. Ubavo e {to se obiduvaat da go vratat stariot duh na Skopje, no vo toa vreme rekata Vardar bila ~ista i soodvetna za kapewe za razlika od denes.” veli 25 godi{en skopjanec. Skopjankata M.D. so re~isi ist stav:„Plaìte definitivno se napraveni za da imaat }ar, restoranxiite koi stopanisuvaat so {ankovite. So tie

„nenormalni” i previsoki ceni na pijaloci, ne znam koj pameten }e sedne na pija~ka ili pak da se son~a”, veli skopjankata M.D. Javnosta i po otvoraweto na vtorata gradska plaà e podelena. Za nekoi toa e odli~en poteg, dodeka za drugite zaludno potro{eni narodni pari. Za del od arhitektonskata javnost od Makedonija, plaìte se pogre{en ~ekor za razubavuvawe na Skopje. „Site ‘graditelski’ akcii od poslednite nekolku godini go pretvorija centarot na Skopje vo predmet na potsmev na site posetiteli na prestolninata, a osobeno onie koi{to imaat arhitektonsko, planersko ili graditelsko obrazovanie. Za doma{nite arhitekti ovie diletantski idei i realizacii se izvor na ma~nina, frustracija i sram. Toa e taka, zatoa {to nitu drugite objekti vo centarot, nitu spomenicite, a nitu ni ovie besmisleni “plaì” ne proizlegle od profesionalna misla i ekspertiza, tuku od mozocite na politi~ki voluntaristi i populisti

Во Скопје, уште од 30 те години на минатиот век посотеле најмалку 10 градски плажи, по брегот на реката Вардар. Првата била во строгиот ценатар на Градот. Втората била кај Пајко маало. Оваа плажа не била за капење, туку само за разладување (најчесто само нозете). Третата плажа, била кај некогашното Еврејско маало, четвртата пред денешната Влада на Р. М. Тука најчести посетители биле градските фаци. Тука луѓето се капеле и уживале. Најпозната и најпосетувана од сите била плажата кај градскиот стадион. Таа била плажа за секого, без разлика на социјалниот статус во општеството. Позната била и т.н. Руска плажа, која се наоѓала зад Скопското Кале. Во нејзиното продолжение била Војничката плажа, каде се капеле само офицерите и војниците. Во тој реон биле и плажите кај Градски парк, кај касараната Илинден и кај Железничкиот мост. Карактеристично за тогашните плажи, бил социјалниот статус на граѓаните. Богатите оделе на една плажа, т.н. монденските, додека сиромавите на други плажи. Градската плажа кај Идадија била монденска, а на Руската плажа на пример се капеле газдите и богатите граѓани.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

koi ovie gradski prostori gi zloupotrebuvaat za politi~ka promocija... i toa na najglup mo`en na~in.” veli Miroslav Gr~ev, arhtiekt i dodava: „Odlukite da se sadat palmi vo major koritoto i drugite „iscedoci” od nekoj siroma{en um ne gi smetam za dizajnerski re{enija, tuku za primer {to se dobiva koga nestru~ni lu|e odlu~uvaat za raboti za koi ne samo {to nemaat obrazovanie, tuku nemaat ni mentalna mo} da ja poimat stvarnosta koja ja nagrduvaat i posledicite od svoite postapki”, potencira Gr~ev. Za razlika od prethodnite sogovornici, za 30 godi{niot Goran od Skopje gradskite pla`i se vistinski pogodok. „Mora da imame predvid deka ne site gra|ani od Skopje, pa i

Makedonija nemaat finansiska mo`nost vo tekot na letoto da zaminat na odmor na nekoja od „solenite” plaì. Ova e odli~na investicija za gra|anite na Makedonija. Plaìte se mesto ne samo za razladuvawe, tuku tie imaat i interaktiven karakter. Osobeno se pogodni i sportskite tereni koi se izgradeni na niv, detskite kat~iwa... ednostavno mesto vo koe moàt da uìvaat razli~ni generacii, na razli~en na~in. Podobro e ne{to da se gradi, otkolku ni{to”, deciden e Goran. No, Evropa i svetot sepak poznavaat primeri na gradski plaì vo metropolite koi sluàt samo za son~awe, no ne i za kapewe. Isto onaka kako {to se napraveni i skopskite gradski plaì. Plaì vo Centarot na me-

tropolata, ima i vo Praga, Berlin, Pariz, Kopenhagen. Del od niv se i za kapewe, a del samo za sona~awe. Spored profesorot od Arhitektonski fakultet, Miroslav Gr~ev, takvite plaì vo ostanatite metropoli ne se vo centralnoto gradsko podra~je, {to e sprotivno na slu~ajot so na{ite plaì. „Sekako deka ima plaì koi se samo za son~awe... No, tie nikoga{ ne se vo istoriskiot centar na gradot, vo zonata na spomenik na kulturata od prva kategorija, vo visoko urbaniziran kej, vo regulirano korito po koe te~e valkana i zagadena reka... Ta`no e {to voop{to sme vo situacija da zboruvame za tolku poznati i elementarni raboti... Da, ima plaì za son~awe, no, vo rekreativni delovi od naselbite, na bregovite na ezera, reki i moriwa koi ne se prijatni za kapewe, no pretstavuvaat prirodna okolina koja e nameneta za rekreacija.” veli Gr~ev. Kako i da e plaìte, za nekogo se mesto za relaksacija i momentalno begstvo od realnosta i pretoploto vreme. Za drugite pak, toa se zaludno potro{eni pari i nearhitektonski obele`ja koi go urivaat imixot na metropolata. Gradskite vlasti, ne se otkaùvaat od ovaa ideja, za zaìvuvawe na gradskite plaì i vo idnina. Po letniot period koj sledi, tie }e napravele evaluacija za posetenosta od strana na gra|anite i dokolku se pokaè deka skopjani gi sakaat i ~esto gi posetuvaat plaìte, tie }e napravat u{te edna, treta po red vo centralnoto gradsko podra~je.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ФИЛМ

Пирати од Карибите 4 (Pirates of the Caribbean: On Stranger Tides) Влатко Галевски Режија: Роб Маршал Улоги: Џони Деп, Пенелопе Круз, Џефри Раш, Кит Ричардс EVIDENTNO E deka “Pirati od Karibite” se eden od najuspe{nite (~itajnajkomercijalnite) filmski serijali na holivudskata industrija. Dotolku porazbirlivo poradi faktot {to kako producent e potpi{an eden od najgolemite filmski producenti na planetava, Xeri Brukhajmer. Kolku za potsetuvawe, so negov potpis se snimeni megahitovite: Flashdance, Top Gun, Beverly Hills Cop, Armageddon, Pearl Harbor, Black Hawk Down i eden kup TV serii. Neizbe`no e da go evidentirame i podatokot deka samo od kino prika`uvawa vo SAD ~etirite „Pirati” donele zarabotuva~ka od nad milijarda i dveste milioni dolari. Zna~i od finansiska gledna to~ka serijalot gi opravduva vlo`enite pari. No, dali gi zadovoli o~ekuvawata na publikata? E, tuka rabotite stojat malku poinaku. Aktuelnata strategijata za polnewe

na kino blagajnite se potpira na be{e zapo~nata daleku pred toj da dva osnovni elementi. Poznati bide zavr{en, so cel za adrenalinfilmski yvezdi i agresiven markeska tenzija kaj fanovite na serijalot. ting. Vo slu~ajot na Piratite za{ti- Sepak, osven golemata qubopitnost ten znak e Xoni Dep. Sepak za poslena koja kompanijata Dizni gi navlednoto, ~etvrto prodolènie, napra~e gleda~ite, po prikaùvaweto veni se nekoi korekcii vo kastinvozbudata naglo splasnuva, kako da got. Nekoi od yvezdite vo e propu{ten o~ekuvaniot spektakl, prethodnite tri pa duri i na 3D filma gi nema, proekciite. Актуелната стратегијата за kako Orlando Zo{to? Ima Blum, Kira nekolku pri~ini. полнење на кино благајните Najtli... no Moèbi najgoleсе потпира на два основни angaìrani se mata pri~ina елементи. Познати филмски “sveì faci” leì vo prikazѕвезди и агресивен маркетинг kako Penelope nata, vo tenkoto Kruz, Jan Mekscenario koe {ejn i Kit pa|a i pod ramniRi~ards (vo poslednite dva filma). {teto na kapacitetot na prose~nite A i reìserot e promenet. Namesto adolescenti. Ottamu i praznite Gor Verbinski angaìran e Rob odovi vo filmot, bezbroj dupki i Mar{al. Marketin{kiot moment dup~iwa kako vo dijalozite taka i pak, e u{te posilna strana kaj predvo celi sceni, re~isi nepotrebno vidlivite blokbasteri. Taka, najnosnimeni. vite “Pirati” bea isklu~itelno Vtorata pri~ina poradi koja kaj mnogu prisutni na internet so destigleda~ot }e ja nema planiranata ci trejleri, ridi{ta fotografii i nasmevka po gledaweto na filmot e rekviziti. Promocijata na filmot substandardniot humor. Prili~no sterilni i somnitelni dijalozi koi bi trebale da iznudat smea ili barem nasmevka, ama nitu {armot na Xoni Dep nitu pojavata na Penelope Kruz ne pomagaat mnogu. Vo pove}eto akcioni sceni vo filmot nema vozbuda, kako da se ve}e videni prethodno i kako da se snimani po linija na pomal otpor, a i samiot Xek Sperou kako da e ve}e umoren od sè. Negovata harizmati~nost i karakter na pirat so dobro srce, ovde re~isi ja nema. Humorot, ma{kosta i romantizmot kako da mu is~eznaa. Iako “Pirati od Karibite” se praveni isklu~ivo za zabava, neodminliv e vpe~atokot deka nivoto na serijalot sè pove}e pa|a, pred sè vo o~ite na vernata publika. Zasega ne e poznato dali }e ima „piratska petka” no, smetame deka e vreme „Piratite” da go napu{tat brodot {to tone.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

МАКЕДОНСКА МУЗИЧКА СЦЕНА: ЛЕЛЕК

Песни – толкувани соништа Ние сме цел живот по гаражи и создаваме музика која ни „мрда“, која, како и секој медиум, се обидува да пренесува, или, подобро, сама по себе да претставува порака и да комуницира. Тоа е еден наш заеднички израз кој се создава без компромиси од Љупчо Јолевски

NAMESTO SO NASLOV, so znak {to moè koj kako miluva da go tolkuva, neodamna se pojavi debi albumot na "Lelek", grupata {to ja so~inuvaat muzi~ari koi zad sebe imaat dolgogodi{no iskustvo na sovremenata makedonska rok scena. Se raboti za ostvaruvawe vo koe ume{no se vkrsteni progresivnata muzika od 1970-te, hevi-metal liniite, pop zvucite i na{ata ritmi~ka tradicija. Inaku, Daniel Petrovski - Baltik - vokal, Zoran Bo{kov - gitara, Sergej Ni~ev - bas, Kosta ôklev ôki - klavijaturi i Tome Siqanovski - tapani, kako Lelek }e zapo~nat da svirat na krajot na 2005 godina. Momcite ednostavno po~uvstvuvale potreba malku pove}e da eksperimentiraat so svojata zvu~na slika i da gi izbegnat stilskite ograni~uvawa karakteristi~ni za deluvaweto vo "Siwak" kako bend koj poodamna se pozicioniral na sovremenata ovde{na scena. Tie od dosega{nata aktivnost kako pozna~ajni gi iz-dvojuvaat svirkite na festivalot "Dojdi i veslaj" vo Struga i nastapot vo skopskiot klub "Kastro" so Grcite "Tenderness of Wolves" i so britanskiot bend "Taint" , a znaat da dopolnat deka pesnite koi {to se na nivnoto prven~e se samo del od zvu~nata slika za bendot, negovata energija i potentnost.

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Vo imeto na "Lelek", za Forum zboruva avtorot na tekstovite i tapanarot Tome Siqanovski. Forum: Ako "Lelek" bend vo koj pogolemiot del od ~lenovite se del i

od ekipata na "Siwak", kolku ovoj sostav zvukovno gi pomestuva ramkite {to edna{ ve}e bea postaveni? Od kade potrebata za "Lelek"?

Siqanovski: So "Lelek" po~navme dodeka sè u{te bevme aktivni so "Siwak". Nekako spontano po~uvstvuvavme deka stilskiot obrazec na "Siwak", toj det-blek metal zvuk, ni stanuva pretesen... osven na [vedo, vokalot na "Siwak" i edniot od gitaristite, koj si ostana ortodoksen metalec. Kolku dolgo be{e podgotvuvan debi albumot? Vo kakvi uslovi be{e sniman i od {to zavise{e negovoto objavuvawe? Rabotevme pesna po pesna. Celiot materijal se podgotvuva{e celi tri-~etiri godini i kone~no se sobra materijal za objavuvawe. Muzikata ja snimivme vo Chicken Madness, studioto na D. N. O., a vokalot kaj Idriz od "Bla Bla Bla". Nè snima{e Ivica Jankulovski -[traf. Snimaweto trae{e dva dena eden za muzikata i eden za vokalot, a miksavme eden podolg period, zavisno od toa dali sme site doma - vo Makedonija i kolku koj od nas ima slobodno. Materijalot be{e gotov, izmiksan i so napraven mastering, ve}e nekoe vreme, i si „le`e{e" taka, po {to vo edna prilika Sergej, basistot, mu go dal na Izi da go preslu{a. Eden den Serxo ni se javi i ni ka`a deka albumot }e go izdavaat - vo posledno vreme mo{ne aktuelnite i medium-

ski prisutnite "Pristop". Inaku, Sergej raboti tamu kako dizajner. Izdanieto ne e imenuvano, tuku na koricite e vidliv znak koj pretpostavuvam sekoj moè da si go tolkuva kako saka. Zo{to? [to vi be{e vam idejata? Znakot e prekinuva~ za svetlo svrten naopaku. Sergej go napravil, ni go pokaà, nam ni se dopadna i go stavivme. Znakot e minimalisti~ki crta, to~ka i krug. Otvoren e za tolkuvawe, a tokmu toa i ni be{e idejata. Na albumot se pomesteni originalni temi vo ~ij pottekst moè da se

slu{ne ehoto na progresivnata muzika od 1970-te, metalot...ta duri nudite i kaver verzija na eden golem elektro-pop hit. [to se slu{avte dodeka go podgotvuvavte materijalot? Sè i se{to. Od izvorna narodna muzika, preku xez, rok, pop i elektroniki, pa sè do ona {to se narekuva ekstremni muzi~ki pravci. Sè {to }e ni fati uvo. [to se odnesuva do prerabotkata, Caligula Syndrome od britanskoto elektro-pop duo Soft Cell, nea ja pronajde ^oki, klavija-

turistot. Koga ni ja pu{ti, site izreagiravme deka pesnata zvu~i kako da e na{a. Taka - ja napravivme i na{a. Velite deka eden golem del od tekstovite se, vsu{nost, tolkuvani soni{ta, koi, pak, od druga strana, imaat i toa kako vrska so na{ata realnost. So Makedonija kako dràva vo koja odamna zamrea duhovnite vrednosti i caruvaat {undot, ki~ot i nezgaslivata glad za materijalni dobra na politi~kite eliti. Kako go objasnuvate seto toa? Nie sme cel ìvot po garaì i sozdavame muzika koja nè „mrda", koja, kako i sekoj medium, se obiduva

da prenesuva, ili, podobro, sama po sebe da pretstavuva poraka i da komunicira. Toa e eden na{ zaedni~ki izraz koj se sozdava bez kompromisi. Vo eden naj{irok smisol na toj zbor pank. Garantiram deka site onie koi se vozikaat vo crni mercedesi i koi verojatno imaat nemiren son zaradi ne~istata sovest, site koi se inficirani so sindromot na Kaligula, dlaboko vo sebe bezmerno ni zaviduvaat.

luvawe od pred dve-tri godini, materijal koj ve}e i bil pretstaven na publikata, toga{ vo koja faza se novite pesni na "Lelek"? Izvesno li e objavuvaweto na novata objava na bendot vo bliska idnina? Sega sme vo faza na „kr~kawe" na nova muzika. Seto toa „lebdi" naokolu, a nie poleka se obiduvame da go voobli~ime. Vo bliska idnina ne, ama nov materijal sigurno }e ima. Koga }e sozree. I, kone~no, }e se slu~uvaat li promotivni aktivnosti za ovoj album ili ednostavno }e ostavite seto toa poleka da zamre se do momentot na objavuvawe na novoto izdanie?

Promocija na albumot napravivme na 5 maj, vo klubot "La Kawa", vo Starata skopska ~ar{ija. Toa ne be{e so koncert, tuku se sobravme so drugarite i prijatelite, pivnavme po nekoja rakija i po nekoe pivo, albumot se svrte dva-tri pati i site si otidovme sre}ni i veseli. Sega se nadevame deka na{ite pesni }e gi stoplat srcata na mnogu na{i mili sogra|ani, soselani i sosedi bliski i podale~ni kako vo zemjata, taka i vo stranstvo.

Ako ovoj album e plod na va{eto de-

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ВОДИЧ

2 – 7 јуни

28 мај

Оff Fest

„Баал” театарска претстава

Македонска опера и балет Десеттото јубилејно издание на „Офф фест“ кое годинава ќе се одржи од 2 до 7 јуни, ќе го одбележи гостувањето на исклучително значајни госту# вања. Полифонискиот вокален ансамбл “А Филета” од Кор# зика, Франција и бразилскиот виртуоз на гитара Јаманду Коста ќе го отворат фестива# лот. Топли африкански ритми и заразни мелодии на 3#ти јуни ќе донесат слепата двојка од Мали, Амаду и Мариам, со својот 7#член состав, а автен# тичниот пустински рок#бенд со туарези # гитаристи “Теракафт”, ќе поведат низ музичко патешествие до срцето на Сахара. На 4. јуни, ќе настапи Мерседес Пеон, која е и експерт за свирење гајди и перкусии. Концерт ќе имаат и јужнокорејците “Нореум Мачи”, кои низ перкусивни дијалози, шамански рефрени и акробатски танци, ќе ја претстават нивната специфична култура. Годинава на „Офф фест“ ќе има промоција на две нови македонски музички из# данија: „Ме манкас мучо”, на групата „Баклава” и „Рутс он а руф: Балкан нуево”, на Зоран Маџиров. Сите концерти ќе бидат во Маке# донската опера и балет, во 20 часот.

„Детето и белото море“ за балканските фанови Poslednoto studisko ostvaruvawe na kultnite Mizar, „Deteto i beloto more”, e ve}e vo proda`ba i na muzi~kiot pazar vo Hrvatska i Slovenija, vo izdava{tvo na Dalas Rekords i EMI Slovenija. Makedonskata unikatna rok - darkvejv grupa ve}e ima golema fan baza nadvor od doma{nite granici, a hrvatskata kritika neodamna ja smesti vo najoriginalnite muzi~ki sostavi od prostorite na biv{a Jugoslavija. So vakvite izdanija Mizar stanuvaat podostapni za nivnite obo`avateli na ovie prostori, kako i Zapadna Evropa. Za ostanatiot diskografski pazar, albumot „Deteto i beloto more” ima izdanie i za bugarskata Korvus rekords vo sorabotka so amerikanskata ku}a Proxekt rekords. Vo ova izdanie e vklu~eno i bonus cede, kako iznenaduvawe za fanovite. etvrtoto otkrovenie na Mizar, koe e sorabotka so crkveno-vizantiskiot hor Harmosini, go zadr`uva nivniot originalen stil, no so voo~livo naglasen spoj so tradicionalniot i eklekti~en makedonski zvuk. Sega{nata formacija na grupata ja sostavuvaat Gorazd apovski, Zoran Ori|anski i Pece Kitanovski i horot Harmosini, pretstaven od Risto Solun~ev, Zoran Tortevski, Danail Danailov, Ivan Petkovski i Petar Georgievski. Grupata posle izdanijata za stranskiot pazar, se podgotvuva za balkanskata turneja ~ii datumi naskoro }e bidat objaveni.

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Драмски театар – Скопје На ре# довниот репер# тоар на Драмски театар овој ви# кенд е претста# вата „Баал“ од Бер# толд Брехт, во режија на Мартин Кочовски. Крити# ката за оваа претстава рече: Изведбата ги „цитира“ опште# ството и уметникот, културата и моралот. Приказната е ко# лективна. Не е битен поедине# цот, важна е општата слика на страдање, неморал, насилство, копнеж од различен вид. Важна е сликата – како гро план. Моќта на ликовите е во заедничкиот приказ на изме# стениот свет кој, и онака, е мрачна и грда слика на живо# тот. Актерите, млади, студенти и од различни возрасти, игр# аат и по неколку ликови. Енер# гијата им е заедничка, а тем# пото различно: подзабавено или забрзано, привидно со не# завршен тек – како и самиот живот. Со симболи и метафори чија функционалност е изра# зена низ нивната идентифика# ција со онаа на режисерскиот концепт. Во тој дел доминантна е Јана Стојановска како Јоха# на, и со својата сценичност и со искреноста на емоциите на ликот и кон ликот наспроти ис# кривената рамка на животот. И младите Валдета Исмаили, Никола Ацески, Денис Абдула, Марија Стефановска, Вален# тин Костадиновски и Жарко Димоски заедно или со веќе искусните партнери на Мартин музичарите на Фолтин, се ене# ргијата на концептот за овој „Баал“. Тие се одговорот во кој се трупаат спротивностите.“ Почетокот на претставата е во редовниот термин од 20 часот.

27 31 мај

30 мај

АСТЕРФЕСТ – филмски фестивал

„Магија еделвајс“ театарска претстава

Струмица Од 27 до 31 мај во Струмица, ќе се одржи седмото издание на филмскиот фестивал „Астерфест“. Годинава, фе стивалот најавува ексклузивна про грама. Во главната програма, во тр ката за златанта, сребрената и брон зената потковица, ќе се натпревару ваат филмовите: Без љубов на Биргит Стермос (Данска), Геринговото жезло на Пиа Андел (Финска), Драга ана Марика на Ана Марика Графманс (Холандија), ПАНДОРА на Виргил Верниер (Франција), Пат на туа рег, Во еден правец на Фабио Скарамачи (Италија), Патот на Ма рија на Ане Милне (Шпанија), Трикленд на Изабел Толенаре (Белгија), Тусилаго астроцвет на Јонас Одел (Шведска) и Шивач ките на Билјана Гарванлиева (Македонија/Германија). Покрај глав ната, годинава богати се и програмите за краток и за документарен филм. Членови на меѓународното стручно жири ќе бидат д р Сашко Насев (македонски сценарист и драмски писател), Соња Хенричи (предавач и продуцент во Шкотскиот документарен институт) и Кимон Цакирис (автор и режисер од Грција). Свеченото отворање ќе биде вечерта на 27 мај во големата сала во НУЦК “Антон Панов” сопочеток во 19,30 часот, при што ќе има свечени обраќања на покровителите и доделување на наградите на тројцата лауреати Лаила Пакалнина од Латвија, Тимоти Бајфорд од Англија и нашиот Салаетин Билал.

„Пеколен портокал“ роман Издавачки центар „Три” Култниот роман на Ентони Бурџис, „Пеколен портокал“ излезе од печат на македонски јазик во издание на „Три“. Ремек делото на Ентони Бур џис, е сурова и застрашувачка при казна за темната страна на човекот и модерното општество, за озогласе ните деструктивни банди составени од млади луѓе кои штом падне мрак беснеат низ темните сокаци и прете пуваат, силуваат и пљачкосуваат си што ќе им се најде на патот, за новите методи на лечење на затворениците со неконвенционални шок терапии што треба да го „одвикнат“ престап никот од вршење насилство. Бурџис експлицитно го опишува она што са миот ќе го нарече ултра насилство, а бесчувствителното (или подобро бе зумно) општеството чија визија ја дава си поигрува со судбината на скромниот раскажувач и „друзја“ Алекс, чии страсти се дрогата, сексот, насилството и „Деветката“ на Бетовен. Основата за еден од најфамозните филмови на сите времиња, Пеколен портокал е истовремено виртуозна изведба на генијалниот прозен мајстор Ен тони Бурџис и сериозното истражување на моралот на слободната волја. Книгата од денеска е достапна во Книжарница ТРИ по цена од 299 ден.

Театар 007 – Универ зална сала – Скопје Независ ниот „Теа тар 007“ в понедел ник на 30 мај, пре миерно ќе ја изведе претста вата „Ма гија еделвајс“ работена по текстот „Балканот не е мртов“ на Дејан Дуковски. Претставата „Магија еделвјас“ говори за љубовта и тоа онаа исконската и искрената. За љубовта која не е оптоварена ниту политички, идеолошки или пак релгиски. Во претставата играат: Филип Кипровски, Фаик Мефаиоловски, Симона Ѓокиќ, Катерина Сековска, Ан стасија Ашкилова, Дарко Бо гески и Влатко Толевски. Продуцент на претставата е Миодраг Костиќ. Првата ре приза на оваа претстава Теа тар 007 ја најавува за 7 јуни.

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ВО СТИЛ НА ПИРАТИТЕ

Kompanijata Dizni, edna od najprofitabilnite filmski industrii vo svetot podednakvo e uspe{na i vo igranata i vo animiranata produkcija. Profitot, kako osnovna

komponenta na Holivud-biznisot bara profesionalnost vo sekoj segment od filmot. Za serijalot Pirati od Karibite kompanijata posveti isklu~itelno vnimanie na kostimografijata.

Avtor na kostimite vo sote 4 Pirati e Peni Rouz. Eve gi kostimiranite yvezdi od ~etvrtoto prodol`enie na Piratite.

Kit Ri~ard - Kapetan Tig

Astrid Ber`es-Frisbej - Sirena

Xefri Ra{ - Barbosa

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

Jan Mek{ejn - Crnobradiot

Ri~ard Grifits - Kralot Xorx

Xoni Dep - Xek Sperou

Anxelika i Crnobradiot

Penelope Kruz - Anxelika

Sperou i Barbosa

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

СПОРТ / ЛАК И СТРЕЛА

Спорт настанат од митови и легенди Најстарата стрела направена од борот Пино е пронајдена во Стелмор во долината Ахенсбург северно од Хамбург, а експертите тврдат дека датира од Палеолитот, односно 10.000 години пред Христа, а најстариот лак во Холмегард Данска. Не постојат сочувани стрели и лакови од Египќаните, но познато е дека тие ги користеле во војните уште од 12.800 година П.Н.Е. Лакот и стрелата биле оружје кое одзело десетици милиони животи до пронaоѓањето на огнострелното оружје, но долго време и потоа Подготвува: Мирослав Николовски

ZA DOBRITE STRELCI so lak i strela se kovale mitovi i legendi, kako onaa za Robin Hud vo Anglija, za Dijana i Kupid vo Rim, za Vavilonecot Marduk, za Karna, Arjuna i Rama od Indija ili za Ara{ od Persija. No sepak najinteresna e onaa za [vajcarecot Vilijem Tel. Spored nea Albreht Gesler avstriskiot nastojnik vo Altdorf [vajcarija gi teral me{tanite da se poklonuvaat na negoviot {e{ir koj go stavil na

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

gradskiot plo{tad. Site se poklonuvale no ne i Vilijam Tel. Na 11 noemvri 1307 godina za kazna toj go dovel nego i negoviot sin na plo{tadot, mu stavil jabolko na glavata na sinot i mu naredil na Tel da go ga|a so strela. Vilijam Tel so prvata strela go prepolovil jabolkoto na glavata na sopstveniot sin. Gesler voovdu{even go zapra{al zo{to vadel u{te edna strela koga pogodil so prvata. „Vtorata

be{e nameneta za vas dokolku go proma{ev jabolkoto” mu odgovoril Tel. Za lakovi i streli mesto vo vojnite ve}e nema, legendi odamna prestanaa da se stvaraat. No lakot i strelata si go zazede zaslu`enoto mesto vo sportskoto semejstvo. Stotici streli~ari na svetskite prvenstva i olimpijadite se borat za odli~ja. Lakot prvobitno naporaven od bor deneska e zamenet so tehnolo{ki

noviteti koi mnogukratno go zgolemija negovata sila, strelite se poaerodinami~ni, ìcite namesto od lijani i jaìwa sega se od drugi materijali. Postojat razli~ni vidovi, samostreli, najobi~ni lakovi od eden materijal, laminantni lakovi sostaveni od razli~ni materijali, kompozitni lakovi, kompaund lakovi koi vi ovozmoùvaat bez mnogu napregawe mnogu da se optegne ìcata za isfrlawe na strelata. I samite streli prvobitno od drvo, so tek na vreme se menuvaa, pa se strela{e so streli od fiberglas, pa aluminium, od karbon i na krajot od kompozitni materijali. Lakot i strelata za prv pat kako olimpiski sport se pojavil na Olimpijadata vo Pariz vo 1900 godina, a na Olimpijadite bil zastapen se do 1920 godina. Postoele razli~ni pravila i razli~ni lakovi i streli i poradi neuedna~enosta ovoj sport vremeno bil simnat od program. Vo 1931 godina e osnovana svetskata streli~arska organizacija i odràno e prvoto svetsko prvenstvo, a na Olimpijadite ovoj sport se vrati duri vo 1988 godina. Na poslednata Olimpijada vo Peking 2008 godina, najdobri so lak i strela, barem vo ekipniot del bea strelcite od Koreja koi gi osvoija ekipno zlatata i vo ma{ka i vo ènska konklurencija, dodeka

poedine~no so zlatni medali se zakitija Juan Juan Zang od Kina vo `enska konkurencija i Viktor Ruban od Ukraina kaj ma`ite. Imiwata i ne se tolku bitni, no nekako mi se nametnuva pra{aweto koe sigurno bi im go postavil koga bi imal mo`nost:

Kako li vie olimpiski prvaci bi ga|ale so strelata dokolku metata ne bi bila olimpiskata tuku jabolko na glava na sopstvenite deca. Dali toga{ rakata bi bila smirena kako na [vajcarskiot junak Vilijam Tel?

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

Foto: Ivana Kuzmanovska

УРБАНИ ЛЕГЕНДИ

Рекорд Веќе почнале да ни бледеат спомените, а некогаш ни значеше толку многу. Се ` се смени кога ја преместија автобуската станица. Повеќе го нема „Рекорд“, собирната точка на илјадници приказни на скопската младост од Васко Марковски SEKOJ GRAD SI IMA nekoe svoe takvo mesto, bez razlika kade se nao|a, koga postoel, kolku e mal ili golem. Kade i da pojdete, najprvin gi otkrivate takvite mesta. Gi barate. Svesno ili vodeni od potsvesta. Mesto od kade {to po~nuva se' - otkrivaweto na nepoznatoto, sredbite so lu|eto {to gi znaete ili koi doprva }e gi zapoznaete, mesta {to za sekogo imaat podgotveno po nekoj nevidliv list hartija, na koj }e bidat ispi{ani del od negovite spomeni, del od negovoto postoewe. Skopje go ima{e „Rekord" - sobirna to~ka na dnevnoto i no}noto dru`ewe na iljadnici lu|e vo osumdesettite, devedesettite i vo prvite desetina godini od dvaesettiot vek - sè dodeka, eden den, soobra}ajnite vlasti ne

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

re{ija da ja premestat avtobuskata stanica za stotina metri, sproti Teatar za deca i mladi i semkarnicata na Zuko. Obidete se da go odmotate klop~eto na spomenite za „Rekord" so va{ite bliski i - re~isi sekoj komu nekoga{ mu bil sekojdnevie }e ve presretne so nostalgija, so reka spomeni i opisi za mestoto; nare~eno po eden od golemite du}ani za konfekcija na nekoga{en „Trgotekstil", nasloven, kojznae zo{to: „Rekord". Golemiot du}an denes e podelen na nekolku pomali, a od natpisot „R E K O R D" ostanalo samo „K O R D". Borej}i se so zaboravot, se obiduvame da napravime popis na ne{tata {to nè opkru`uvale, na likovite {to sme

gi sre}avale tuka: „Muzi~ki magazin", drakstor~eto „Rojal", ~e{mi~eto so ubava voda, butikot „Forum", burekot vo „@ito Luks", fotostudioto kaj dene{na „Lisca" - mestoto kade {to gi „istovaravme" filmovite za razvivawe koga }e se vratevme od odmor. Poglednete malku podaleku, nakaj Sobranie, nakaj „Zuko", pred o~i }e vi dojdat nekoga{na „Jugoplastika" - na }o{eto nakaj Teatar za deca; „Zlatarna Celje", na }o{eto do „Kra{", kaj sega{nata apteka; „Rubin Karmin", kaj sega{nata stanica; i nekoga{ prepoznatliviot „Putnik", sega giro-restoran i kni`arnica". „Rekord" }e ostane zapameten kako „po~etok i kraj na no}noto izleguvawe". Mesto kade {to }e pristignat

поддржано од

prijatelite od svoite delovi na gradot; od koe nikoga{ ne bilo daleku da stignete do mestata {to vo momentot vi bile interesni. Sekoj po svojot pat, za povtorno da se vratite nazad, da zaminete doma so poslednite avtobusi pred polno}. Kapnati ~ekate da dojde va{ata no}na „sedmica", „~etries-kec", ili posakuvate i navivate kolku {to e mo`no podocna da dojde, kolku {to e mo`no podolgo da trae sredbata so onoj, onaa ili onie {to so avtobusot }e zaminat. Ako podranite, imate dve mo`nosti - da se sokriete vo park~eto pozadi „Rekord" ili vo nekoj od vlezovite od zadnata strana na zgradata, koj „}e ve za{titi od raznorazni vremenski vlijanija i qubopitni pogledi", ili - ve~erta da ja zavr{ite so skopskiot ritual: burek po polno}. „Izleguvaweto nema{e da bide kompletno ako ne otidevme na burek vo '@ito Luks' - sekoj od svoi pri~ni - nekoj od glad, nekoj za da go prikrie zdivot na vino od roditelite pred da trgne doma", ni raskaà Filip Herin, reìser, prijatel od skopskite mesta za izleguvawe. Kako {to }e vi re~at mnogumina, detaq od jadeweto burek po polno}, koj ne moè a da ne se spomene, e jadeweto burek so dve vilu{ki, pod slikata so scena od ètva, naslikana so maslo na platno vo soc-realisti~ki manir. „Ako se rasprikaète mnogu, moè i da vi se slu~i da vi kidne no}niot avtobus, pa slednite dva ~asa gi minuvate vo nade` do sledniot. No, nema problem. 'Rekord' si ima{e svoj ìvot i dewe i no}e. ]e trkne{ do park~eto da vidi{ dali nekoj sokril ne{to za piewe po grmu{kite i - po~nuva nov bran muabet za muzikite {to si gi otkril, za ideite {to te vozat. Ponekoga{ mi be{e ~udno koga }e go vidam istoto mesto dewe - sosem razli~no, sosem poinakvo orientirawe", se se}ava Filip. „I toga{, drama. Nakaj 02:15 se pojavuvaat cisternite-prskalki {to gi mijat ulicite, i bara{ na~in da se trgne{ na strana, da ne te napravat ìva voda. Begaj nakaj park~eto", ne potseti na eden detaq Cirko, od TV [utel, zbogatuvaj}i go muabetot za „Rekord". Preku den - druga prikazna. Ve}e zavr{ile ~asovite od prva smena vo srednite u~ili{ta. Stanicata e ve}e ispolneta. Poleka-poleka se sobiraat druìni, se sre}avaat parovi, pod bukvite na „R E K O R D" - pod 'D', pod vtoroto 'R', kaj ~e{mi~kata, otsprotiva - kaj „Muzi~ki". „Ako e epten gungula, begaj nakaj 'Putnik'!". Sè e podgo-

Vencislav Sma}oski

Simeon Mitov

Filip Herin

tveno za nov bran druèwe. Samo vnimatelno! Da ne naide od nekade Qube Ligaviot, da ne se pribliì premnogu na nekoe od devoj~iwata, ili, da ne naide Rexo Pampur, so nekoja anketa da ne nekoj slu~aen kadar ja otkrie pred roditelite sè u{te nepoznatata vrska na nivnata }erka so nekoe mom~e, ili da ne nekoj slu~aen kadar te pokaè pred roditelite so cigara! Bevme qubopitni kako go doìvuvale „Rekord" lu|eto na koi „Rekord" im bil „moe maalo", koi rastele vo negovata blizina, koi imale prilika da go doìveat vo razli~ni delovi od denot, vo razli~ni godi{ni vremiwa. Lesno se setivme na Vencislav Sma}o-

ski - Cine, po~ituvaniot muzi~ar od skopskata rokenrol i andergraund scena. „Rekord" e negovo maalo ve}e 35 godini. „Mi budi spomenina ispra}awa i do~ekuvawa. Tuka sum gi ~ekal i tuka sum gi ispra}al lu|eto {to mi bile dragi niz ìvotot. Najubav mi be{e vo ova vreme, prolet-leto, no be{e interesen i vo zima, koga od stranite, na rabot od trotoarot be{e so kupovi sneg, kako yidovi; koga otstrana se sobiraa seirxii da gledaat dali nekoj }e padne po lizgavoto. I, sekako, ova mesto mi e drago poradi 'Muzi~ki magazin', pred ~ij izlog, so nekolku drugari pekavme po novite tapani 'Amati' {to pristignale. 'Rekord' be{e edinstvenoto reprezentativno mesto vo gradot, koe prave{e da li~i na grad. No, otkako ja premestija stanicata, sè e poinaku. Sega{nata stanica e nekako klaustrofobi~na. Ova be{e vistinskiot prostor", ni re~e Cine. Za Simeon Mitov - Sime, nemalo potreba mnogu da razmisluva okolu imeto na negoviot du}an za muzika i izdava~ka ku}a, „Rekord Rekords", smesteni vo soka~eto zad ~e{mi~eto, vo prostorot koj e del od dene{nata kafeana „Rori". „Imeto ni dojde kako pora~ano. Od edna strana, zborot zna~i 'plo~a', od druga strana - se vrza so mestoto. Ne mi treba{e mnogu mislewe", ni re~e Sime. „Rekord" denes e mesto koe nema so {to da te zadrì dodeka pominuva{ ottamu. Kako da pominuva{ na nekoe mesto koe{to nikoga{ ni{to ne ti zna~elo, a bilo mesto kade {to sekoe pominuvawe ti davalo nekoja pri~ina da podzastane{. Mesto koe{to ra|alo spomeni nababreni od silni emocii sredbi, razdelbi; po~etoci, kraevi; razdenuvawa, stemnuvawa; no}no skitawe, denski pro{etki; sami, vo druìna ili so nekoj {to go sakate, {to ste go sakale. Ne uspeavme da otkrieme dali „Rekord" stanal del od sovremenata makedonska umetnost - stanal del od slika, poezija, raskaz ili roman. Edinstvenoto {to go otkrivme, na {to ne' potsetija prijatelite, se stihovite na Risto Vrtev, vo koi e ovekove~en ambientot so koj nekoga{ {armira{e „Rekord". „Skopje, maj, zrela prolet, 1994 'Rubin karmin' kar{i 'Putnik' lica i ulici nasmeani. Prva sredba, dlanka v dlanka jas i ti ko deca palavi. Bela Bartok, koncert za pijano sred zvuci vol{ebni nie krilesti".

forum.mk | 27 мај 2011 | ФОРУМ

ФИНЕСА

Разгалена генерација (Да си жив и здрав!)

од Борјан Ѓузелов

KAJ NAS ÊSTOPATI go slu{ame ovoj izraz... Go kaùvaat babite na svoite vnuci, tetkite na svoite vnuci, ~i~kovcite na istite tie vnuci i najva`no, majkite na svoite sinovi. Ne e va`no dali deteto, tinejxerot ili adolescentot, skr{il prozor, ukral kola ili „studira" ve}e deset godini... Va`no e da bide ìv i zdrav. I pod taa izreka vsu{nost se sozdava mrtviloto i nezdravata sredina vo koja rasteme i se razvivame... No da po~neme so red, u{te od najrani godini, prvo na bebiwata im zboruvame so ligav ton, {krtajki po Xon Lokovata ‘Tabula rasa’ nebare nie sme tie {to se na ovoj svet samo kratko, a ne tie… Namesto da im pokaème vozrasen i izgraden primer za toa kako da se odnesuvaat i kako da po~nat da razmisluvaat so nivnite novi i „~isti" umovi, se odnesuvame so niv kako da se bitija od ponizok vid. Roditelite, im gi ostavaat decata na babite, koi naj~esto se opsednati deka decata „ne im jadat" (iako toa e osnoven ìvoten instinkt, ako ti se jade }e jade{ ako ne ti se jade nema da jade{!!), pa zatoa so prvite znaci na proletta gi iznesuvaat svoite vnuci nadvor na pro{etka i potoa tr~aat po niv so ~inijata (koja se razbira ja vikaat tawir) i kobojagi gi ranat decava, sekako zboruvajki im so bebe{ki jazik, ligav kako i hranata koja sosila im ja stavaat vo usta. Takvite deca, podocna nema da jadat luk, kromid, domati, jajca, nitu pak sirewe i taka natamu i u{te }e bidat i gordi na toa, kako da im e toa nekoja karakterna osobina... Ama ako, da se ìvi i zdravi! Potoa }e trgnat vo u~ili{te, Va`no decava, ìvi i zdravi }e zavr{at (ili roditelite }e im go zavr{at) osnovnoto {koluvawe, site so site petki! „Ne e bitno kakvi se, bitno e deka se na{i. Pa doa|a vreme da odberat sredno u~ili{te. Povtorno roditelite „vo interes" na svoite deca }e „im go odberat" srednoto u~ili{te i so toa }e im ja odberat i novata u~eni~ka okolina i novite prijateli. Povtorno }e im velat, oble~i xemper, napi{i doma{no, nau~i za vo ponedelnik... Odi na tenis, treniraj plivawe, u~i pija-

ФОРУМ | 27 мај 2011 | forum.mk

no! I taka im se razviva negativen stav sprema avtoritetite namesto disciplina i samokontrola, apatija namesto rabotna etika i pasivnost namesto ambicija. Ama ako, va`no e da ni se `ivi i zdravi decata! ]e zavr{at decava i sredno, tetkata se poznava so ~ista~kata, vujkoto so direktorot, „a detevo temperamentno e i komunikativno, ama profesorkite ne go sakaat", pa zatoa ima desetina keca... A i profesorkite i celiot sistem sose niv, onaka „roditelski" }e gi spu{tat kriteriumite i }e im popu{tat, bidejki „sepak se site tie na{i deca, nema smisla da im gi zagor~uvame najubavite godini". Abe kakvi se, takvi se, samo neka se `ivi i zdravi, pa za drugo }e vidime..

Odime sega na fakultet. Znaeweto e sila, znaeweto e mo}! Devedeset procenti od u~enicite vo sredno, se zapi{ani na fakultet, koj na privaten, koj na dràven i koj treba i koj ne treba, a nekoj seu{te polupismen... I povtorno roditelive im stojat na glava na svoite polupismeni deca, „U~i sinko inaku nema da ti dadam pari za vo grad!" I decava pak u~at bidejki mora, ne bidejki treba! Pove}eto ne ni ~uvstvuvaat èlba intelektualno da se ostvarat i realiziraat, pa u~at bidejki od doma taka im kaàle, isto kako {to kako mali im velea, ne sedi na promaja, oble~i si ~orapi i nemoj da go gali{ ku~eto na kom{ijata, ima vo{ki... ]e zavr{at decava i fakultet, Rodi-

telite pak, vedna{ po golemoto diplomirawe }e po~nat da im baraat rabota, dodeka decava (neli zasluèno!) }e se odmaaraat od „makotrpnoto " studirawe... „Epa, te{ko e vo Makedonija, nema rabota, mora da im pomogneme na decava..." a decava magariwa, preku no} napolnile trieset godini i seu{te nemaat den rabotno iskustvo... Ama ako, barem se ìvi i zdravi. I nesposobni edno jajce sami da si ispràt... Roditeli!!! Roditelskata qubov ne zna~i okupirawe na celiot ìvoten prostor na va{ite deca so va{ite stavovi, ubeduvawa i stravovi... Nitu pak fa}awe vrski, bezgrani~na grià, popustlivost i tolerirawe na neuspesite. Zatoa ostavete gi da jadat so race koga se bebiwa, razgovarajte so niv kako so li~nost a ne kako so doma{no ìvotno vo tekot na ranoto detstvo, za podocna da nau~at, da bidat svesni i sovesni za svoite odgovornosti i zadolènija... Isto taka, dozvolete im samite da si ja razvijat svojata li~na ambicija, za toa kako i po koj pat sakaat da gi teraat svoite ìvoti. Samo taka, }e se izgradat silni karakteri na mladi lu|e, so energija i entuzijazam, vistinski individui, podgotveni za predizvicite na modernoto ìveewe, navistina ìvi i vistinski zdravi! Deca!!! Site moème pomalku ili pove}e da se pronajdeme vo napi{anovo, bidejki site sme pomalku ili pove}e sinovi na majka, }erki na tato i vnuci na baba. Ona {to e va`no, e porano ili podocna da sfatime deka treba da bideme svoi i sposobni vistinski da se griìme za samite sebe, Sistemot i kolektivot go so~inuvaat individui, dokolku individuite se pasivni i apati~ni i sistemot }e bide takov... Zatoa, dokolku sakame da gi dostigneme tie vrednosti i da po~neme da bideme funkcionalno, produktivno i bogato op{testvo, sekoj treba da po~ne li~no od sebe, bidejki niedna vlada i niedna dràvna politika ne moè da gi popravi posledicite od na{ata li~na apati~nost i op{testvena neodgovornost. Vo me|uvreme, site da sme si ìvi i zdravi i pomalku razgaleni!