Tempus das letras 2017 by Paco

IES Ollos Grandes

www.iesollosgrandes.org 2016/2017 [Nยบ 12]

oi a principios deste ano académico cando a Flor Sánchez, xefa do Departamento de Lingua Castelá, atopou casualmente esta breve historia do instituto dentro dun dicionario da Real Academia. Temos que recoñecer que a alegría foi moi grande cando nos enteramos e, ademais, dobre. Por unha banda, e como profesores do centro, parécenos moi interesante coñecer a labor doutros compañeiros pero, e que pola outra, ter nas mans unha historia de inédita do noso benquerido instituto é un caramelo delicioso que non nos puidemos resistir a publicalo íntegro. Seguimos na teima de descubrir eses segredos artísticos que posue a nosa cidade e neste número facemos unha exposición da Domus do Mitreo, tan espectacular como descoñecida que desde estas liñas animamos a visitar si ainda non tiveches ocasión de visitala. Pero non por iso esquencemos aos nosos artistas, que hai moitos e moi bos, e neste numero saen as obras de dous deles. Tempus segue a recoller as múltiples actividades internacionais que se están a realizar no centro. Ano tras ano e cada vez mais, profesores e alumnos participan en distintos programas europeos que sen dúbida enriquecen tremendamente a toda a comunidade educativa. Deste xeito, Tempus tamén “vai de viaxe” plasmando as ilusións, os sonos, os aprendizaxes, os lugares, os amores... alguén dixo algunha vez que unha viaxe nunca se olvida pero, por se se equivoca, en Tempus sempre atopará a foto. E como non podía ser doutro xeito tamén dedicamos un espazo a Carlos Casares da man dun artigo cedido amablemente polo noso centro colaborador de Castro da Uz das Pontes. Non queremos esgotar estas liñas sen agradecer moi sinceramente a axuda prestada por todas as persoas que colaboraron co EDLG, sincerante, moitísimas grazas... sabedes que sen vós non seriamos capaces de facelo. Coordinador: Javier Gómez Vila

O EDLG está formado por:

Sumario Historia do Instituto Feminino de Lugo . . . . . . . . . . . . . . .2

Elisabeth Pohl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

Xogos tradicionais: a buxaina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Día do Peón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

A mediación escolar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Avións de papel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

Planeta Zara . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Docentes turcos de visita no Ollos Grandes . . . . . . . . . .28 Os nosos artístas: Raquel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Carlos Casares: Letras Galegas 2017 . . . . . . . . . . . . . . . .30 Who is Malaba? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Domus do Mitreo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

As xubilacións do Feminino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Fútbol lucense . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

Visita dos profesores do Instituto Galileo Galilei de

Avezzano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

E se llo dis en Galego? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Proxecto Erasmus+ : “Working in Europe - Skills for

sucess . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .“ 44

Becas europeas para a formación do profesorado . . . . .47

Día do libro con Xoguetes para un tempo prohibido de

Carlos Casares . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Os nosos artistas: Daniel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50

Pasatempos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51

Profesorado: Mar Neira González (Departamento de Economía) Ramón Cando Vázquez (Departamento de Filosofía) Yolanda Espiñeira Martínez (Departamento de Filosofía, Xefa de Estudos) Ana María López Cela (Departamento de Tecnoloxía, Secretaria) Carmela Mendo Rivero (Departamento de Educación Física. Ciclos Formativos) Francisco Javier Núñez Aguado (Departamento de Economía. Vicedirector) Juán M. Núñez Rodríguez (Departamento de Educación Plástica) María Aurelia Vázquez Vázquez (Departamento de Relixión) Juan Carlos García Lorenzo (Departamento de Inglés) José Antonio García Martínez (Departamento de Lingua Castelá) Alumnado: Carlos Álvarez Nieto (3º D – ESO) Borja Núñez Gómez (2º C – BAC) Lidia Gonzalez Rodríguez (2º D – BAC) Natalia Portela (1º B – ESO) Persoal non docente: María Victoria Ares Amil Jesús López Gandoy María Concepción Lozano Courtier Juan Ignacio García Rebolo María Luisa Rodríguez Reija

Edita: IES OLLOS GRANDES Deseño e maquetación: Javier Gómez Vila Debuxo portada: Raquel Pérez Prado 2º BAC D Imprime: PRINT. Impresión Dixital Tirada: 150 exemplares

HISTORIA DO INSTITUTO FEMININO DE LUGO Javier Gómez Vila

oi a principios deste ano académico cando a Flor Sánchez, xefa do Departamento de Lingua Castelá, atopou casualmente esta breve historia do instituto dentro dun dicionario da Real Academia. Teño que recoñecer que a alegría foi moi grande e, ademais, dobre. Por unha banda, e como profesor do centro, paréceme moi interesante coñecer a labor doutros compañeiros pero, e que pola outra, como historiador ter nas túas mans unha historia de “algo” inédita e un caramelo delicioso. Teño que agradecer por iso a Flor Sánchez o descubrimento, a cesión dos documentos o os seus sempre pertinentes comentarios sobre o texto. Os agradecementos non rematan aquí porque o actual director Ramiro Gayoso xa hai tempo que conseguiu desenterrar das entrañas do esquecemento unha morea de antigas fotos co motivo da celebración do 50 Aniversario. Entre todas esas tivo a ben cederme as que se podía ver a construción do edificio, tema central desta historia. E para rematar tamén teño que agradecer a Victoria Ares o tratamento informático xa que o orixinal estaba mecanografado. Sabemos que esta breve historia do noso instituto foi escrita en 1983 para conmemorar o XXV aniversario da construción do edificio cando era Director Eduardo Sampayo, que mais tarde foi Inspector de Educación. O que no sabemos é quen foi o que escribiu esta historia xa que non esta firmada. Jesus Gandoy cre que posiblemente sería

Epifanio Ramos, profesor de Lingua Castelá e despois catedrático de Francés, porque, parece ser, que era o encargado de escribir sobre estes eventos. Segundo se desprende do documento o noso instituto créase en outubro de 1941 en aulas do edificio da Deputación seguindo a política educativa do momento de separación de xéneros. Poucos anos despois, por falta de espazo, trasládase ao Pazo do Marqués de Ombreiro, onde esta actualmente Zara, onde se impartirá docencia ata a construción do actual edificio. Este foi deseñado por un ilustre matemático e arquitecto en 1952 chamado Francisco Navarro Borrás, nado en Reus en 1905. En 1924 termina na Universidade de Zaragoza a licenciatura de Ciencias Químicas e dous anos máis tarde, na Universidade de Barcelona, licénciase en Ciencias Exactas, obtendo en ambos o Premio Extraordinario. No ano 1929 doutórase en Ciencias Exactas, na Universidade de Madrid, tamén con Premio Extraordinario. Despois de ocupar na Facultade de Ciencias da Universidade de Barcelona o posto de Profesor Auxiliar de Xeometría Analítica e Ecuacións Diferenciais, gaña, por oposición, en 1930, a Cátedra de Mecánica Racional da Facultade de Ciencias da Universidade de Madrid. Un ano máis tarde obtén o título de Arquitecto da Escola Superior de San Fernando, de Madrid. No curso 1931-32 foi bolseiro en Alemaña. En 1933 consegue, por concurso, unha cátedra na Escola Superior de Aerotecnia,

de Madrid (Catro Ventos) e, no mesmo ano, é nomeado Profesor da Escola Superior de Arquitectura de Madrid. A partir de 1939 desempeña os cargos de Arquitecto do Ministerio de Xustiza, Conselleiro Nacional de Educación (1941) e Arquitecto Xefe da Oficina Técnica para Construción de Escolas do Ministerio (1941), cargo que ocupará ata o seu falecemento. Parte da súa obra e das súas ideas sobre esta tipoloxía de edificios escolares puideron verse na Exposición Internacional de Construcións Escolares celebrada en Madrid en 1960. Sempre preocupado polas dimensións das aulas e corredores e pola correcta integración da escola no contexto urbano Navarro Borras foi unha referencia internacional e motor de cambio na arquitectura escolar española. Da lectura do texto tamén sorprende a gran vinculación que tiveron os distintos claustros de profesores ca patroa de Lugo a Virxe dos Ollos Grandes que todos lembramos nesa magnifica imaxe de finais do século XV que preside a súa capela da catedral, magnífica obra barroca do gran arquitecto compostelán Fernando de Casas. Xa nos anos corenta foi nomeada patroa do instituto e foi entronizada unha imaxe de ela no centro e no curso 1955-1956, cando estaba precisamente en obras o edificio, apróbase o nome de Virxe dos Ollos Grandes. O texto recuperado é o seguinte:

HISTORIA DO INSTITUTO FEMININO DE LUGO 1958-1983 Con ocasión do XXV aniversario da inauguración do seu edificio 1958-1983

Elaborouse esta brevísima e parca historia do Instituto cos poucos datos que ofrecen as Actas do Centro así como algúns outros documentos dos Arquivos. Apenas se fixeron chamadas ao recordo e as cifras reducíronse ao mínimo para non fatigar ao lector. Evitáronse as repeticións de actos e actividades que veu realizando o Instituto ao longo dos vinte e cinco anos que con estas páxinas se conmemoran. Aquí, pois, non hai apenas outra cousa que unha homenaxe e unha asunción do pasado.

No ano 1958 inaugúrase, de modo oficial, o novo edificio do Instituto Feminino, ata entón instalado no Pazo do Marqués de ombreiro, na rúa Conde Pallares. Transcorreron 25 anos que, sen dúbida, merecen o recordo desta efemérides que se plasma nesta publicación e na Exposición de fotografías anexas aberta no Instituto para evocar, sen nostalxia, a nosa pequena, pero entrañable historia. Esta historia que construímos entre todos os que ao longo deste tempo habémolo, dalgunha maneira, “habitado” e insuflado nel a vida coa nosa actividade. Neste camiño, que andamos xuntos, aínda que só uns poucos o percorreron desde a súa primeira etapa, foron quedando compañeiros, alumnos e profesores, que neste momento acoden de novo ao recordo. Vaia, por tanto, esta publicación dedicada lexitimamente a eles que sempre han de permanecer na nosa memoria. Nestes momentos, próximo ao seu fin o ano 1983, volvemos un instante a nosa vista para contemplar a obra realizada por tantas persoas que nos precederon e para as que, en maior ou menor medida, o seu paso polo Instituto representou algo importante nas súas vidas. Neste momento para a evocación. Sen dúbida, ao contemplar as xa vellas fotos, descoloridas polos anos, volverán á nosa mente algúns daqueles entrañables momentos vividos entre estas paredes e tamén regresarán con nitidez as imaxes de tantos amigos que agora, coa perspectiva do tempo cobrarán novas dimensións e traerannos recordos da súa amizade e o seu ensino (non só nas aulas se aprende). Con todo non debemos recrearnos en demasía na contemplación do pasado sen esquecer que ante nós se abren novos camiños e que son o reto diario do noso labor permanente. Algunhas cousas cambiaron. Xa non entran as alumnas aos dez anos no Centro, nin os corredores se póboan de brancos “mandilóns”, xa non hai exames de ingreso, nin reválidas; os plans de estudos cambiaron e con todo mantéñense amplamente outras das que non debe ser a menos importante: a amizade entre todos os que participamos na tarefa educativa. Se esta modesta publicación caise en mans dalgún ex - profesor ou algunha ex – alumna, sería o noso desexo que, ao contemplala, vise que nela falamos dalgo seu porque ese é en xustiza o noso obxectivo, por outra banda fácil de conseguir: o que a vinculación co Centro se manteña. Por último, soamente quero indicar que a Exposición e esta Publicación non pretenden de ningún xeito ser exhaustivas; quedarán moitos aspectos, da que xa empeza a ser longa vida do Instituto, que non foron tocados, pero si esperamos que sexa motivadora e tamén desexariamos que o camiño que queda por diante sexa para todos proveitoso, gratificante e pracenteiro. Eduardo Sampayo Yáñe

De acordo coa política educativa dos Gobernos de Franco, procedeuse a desdobrar os Institutos, facendo uns Centros para mozos e outros para mozas. En outubro de 1941, seguindo este criterio desdóbrase o Instituto existente e créase o Instituto Nacional Feminino de Ensino Medio de Lugo baixo a Dirección do Catedrático de Física e Química don Delio Mendaña Álvarez, que é o encargado de poñelo en funcionamento. O día 3 de novembro de 1942 celébrase a primeira sesión de Claustro do novo Instituto na que o Sr. Mendaña preside para dar posesión ao primeiro Director propio do Instituto Feminino: don Gonzalo Valentín Neto, Catedrático de Xeografía e Historia. Compoñía este primeiro Claustro dezanove Profesores e contaba o Centro con 533 alumnas dos seis Cursos de Bacharelato que se impartiron aquel ano. As clases dábanse en aulas do edificio da Deputación Provincial onde estaba instalado o Instituto de Lugo desde había moitos anos. Contou o Instituto, desde o primeiro día, coa Escola Preparatoria, á fronte da cal estaba dona Rita García Fernández, Mestra Nacional que só deixaría o Instituto cando a Escola se pecha, en 1973. N este o seu primeiro ano de existencia destinouse por parte das Autoridades Académicas, a cantidade de 25.229 pesetas para os gastos propios do Instituto, aínda que o Orzamento do Centro era moi superior xa que entón e durante bastante tempo se incluían no mesmo o cobro e

destino das Taxas, Matrícula, así como algúns emolumentos do Profesorado. Xa desde o primeiro Curso iniciou o Instituto unha serie de actividades que se haberían de facer tradicionais, tales como a conmemoración da Festividade de Santo Tomás de Aquino ou a Exposición dos traballos das alumnas, pero non se fará mención delas nesta historia a fin de non ter que repetir ano tras ano as mesmas actividades. Nun capítulo aparte farase un resumo das mesmas. Tan só se indicaran cando se realizan por primeira vez. No Curso seguinte, o Instituto toma parte corporativamente na Peregrinación Diocesana a Santiago de Compostela. Nun Claustro tómase o acordo de nomear á Virxe dos Ollos Grandes Patroa do Centro e dar o seu nome ao Instituto. Neste sentido diríxese ao Ministro un escrito dándolle conta do acordo e solicitando a concesión do nome mencionado. En 1944 o Consello de Ministros toma o acordo de aprobar as obras dos edificios que han de albergar os Institutos de Lugo (o Masculino e o Feminino). Este acordo é importante, aínda que en certo xeito, negativamente, porque o primitivo proxecto prevía servizos comúns a ambos os Centros (entre eles a Capela e Salón de Actos), pero o edificio do Instituto Masculino construíuse primeiro, o corpo principal do mesmo incluíu estes servizos que, así quedaron illados do Instituto Feminino cando este se edificou, co que o Feminino non contou no proxecto nin con Capela nin con Salón de Actos.

En 1946, con motivo da Festa do Libro, dita unha Conferencia para as alumnas e Profesores o Catedrático e poeta Gerardo Diego. Os Cursos 1946-47 e seguinte presencian unha pequena conmoción no Instituto: cesa o seu director, don Gonzalo Valentín e faise cargo da Dirección o profesor de relixión e futuro cóengo, don Daniel Sarandeses Rodríguez. Ao ano seguinte, cesa o Sr. Sarandeses e é nomeado Director do Instituto o entón Director do Masculino, don Alfredo Rodríguez Labajo, quen, á súa vez nomea Secretario a don Luciano Fernández Penedo. Ambos eran Catedráticos de Matemáticas do Masculino. Este ano ten lugar a entronización da imaxe da Virxe dos Ollos Grandes; dita imaxe atopábase ata entón na igrexa das MM. Agostiñas. Todos estes anos viñéronse dando as clases no pazo de Ombreiro sito na rúa de Conde Pallares, en cuxa planta baixa atópabase a librería e imprenta da Voz da Verdade, edificio que se abandonaría ao trasladarse ao Instituto actual. No curso 1951-52 iníciase unha actividade das alumnas que non se interromperá xa nunca: con motivo das festas de Nadal as alumnas pintan nos encerados debuxos alusivos ao Nadal e adornan as aulas con motivos do Nadal. Sábese este ano que o proxecto do novo edificio foi encargado ao arquitecto Navarro Borrás. Debido ao aumento de alumnas, no Curso 1952-53, habilítanse dúas aulas, no edificio nº4 da rúa de Armanyá, no que xa se veñen impartindo as clases da Escola Preparatoria. Este ano faise o primeiro libramento, de 300.000 pesetas, para a construción do edificio que albergará ao Instituto. No Curso seguinte (1953-54) anúnciase o inmediato comezo das obras do novo edificio. A obra foi adxudicada ao contratista de Lugo don Severino Martínez Vázquez, por un importe de 8.141.076,75 pesetas. No Curso 1954-55 iníciase un novo sistema para o nomeamento de Director. De acordo coas novas normas, o Claustro de Profesores propón unha terna de Profesores, entre as cales o Ministerio nomeará Director. Nesta primeira terna figura dona Luísa de Fraga Alonso, Catedrática de Lingua e Literatura Españolas, que é designada interinamente para este cargo, ao ser a Catedrática mais antiga, por cesamento do ata entón Director, don Alfredo Rodríguez Labajo, que foi nomeado Xefe de Inspeccións do Distrito Universitario de Santiago. Este ano de 1955 recibe o Instituto a visita do Ministro de Educación, don Joaquín Ruíz Jiménez. Con este motivo, indícase ao Ministro que o proxecto do novo Centro fora previsto para un número de alumnas que xa entón fora pasado. Pronto se recibirá información de que o Arquitecto está a traballar na ampliación do proxecto. No Curso 1955-56 apróbase polo Director Xeral de

Ensino Medio, o nome de “Virxe dos Ollos Grandes” para o Instituto Nacional Feminino de Ensino Medio de Lugo. No Curso seguinte faise necesario habilitar dúas novas aulas na Deputación Provincial para albergar dous grupos de alumnas. Unha nova e importante etapa ábrese para o Instituto no Curso 1958-59. En efecto, en outubro, é dicir ao comezo do Curso, as obras do novo Centro están practicamente terminadas. Recibiuse a primeira parte do mobiliario, por importe de 497.000 pesetas e instálanse o novo edificio os Cursos 3º, 4º, 5º, 6º e Preuniversitario. Prodúcese o fracaso dunha xestión. En efecto, o Claustro de Profesores solicitara permiso para impartir ensinos de Bacharelato Laboral en modalidade Administrativa, pero esta iniciativa non prosperou. Si se logrou, en cambio, instaurar no Instituto os Estudos Nocturnos, comezándose as clases cos dous primeiros Cursos de Bacharelato. O orzamento de gastos do Instituto alcanzara este ano a cifra 201.636 pts. En 1960 instálase no Centro a luz fluorescente instalación cuxo custo se elevou a 389.000 pesetas. Este ano e os sucesivos fóronse ampliando os Estudos Nocturnos ata alcanzar, ano a ano a totalidade dos

que compoñían o Bacharelato. Por primeira vez téntase crear a Asociación de Pais de alumnas, pero as xestións realizadas non lograron o seu obxectivo. Xa anos atrás, en 1954, tentouse sen éxito organizar a Asociación de Antigas Alumnas. O Instituto ten novo director en 1960: don Federico Bouza Fernández, Catedrático de Xeografía e Historia. Este ano, o Instituto gastou 268.071 pesetas para o seu funcionamento. Nos dous Cursos Seguintes realízanse diversas obras de acondicionamento no edificio para aumentar o número de aulas a fin de incrementar a súa capacidade. No Curso 1963-64 cesa o Director e é nomeada a Catedrático de Matemáticas, dona María del Carmen García Arribas. Este Curso, o Instituto pasa á Categoría B ao pasar a cifra de 2.500 alumnas matriculadas en todos os ensinos (Oficial, Libre e Colexiada). Este cambio de categoría tiña importancia porque dela dependían as asignacións do Ministerio para os gastos do Centro. Tamén se celebran este ano por primeira vez os exames do Bacharelato Radiofónico, precursor do Instituto Nacional de Bacharelato a Distancia (INBAD).

Non sempre as propostas do Instituto tiveron eco nas Autoridades responsables. Así como houbo un período en que aquelas, preocupadas pola saúde das alumnas, chegaron a establecer un pequeno dispensario médico, cun Gabinete para o que o Ministerio chegou a enviar un aparello de Raios X, que naquela época custou ao redor de medio millón de pesetas, repetidas solicitudes dun Psicólogo e dunha Visitadora Social foron desatendidas. Tivo o Instituto un Médico que levaba o control sanitario das alumnas. Tamén chegou a funcionar un Gabinete Psicotécnico con so medios do Instituto, a partir do ano 1966, pero o Seminario de Filosofía, que se encargou del, non puido continuar o seu esforzo por falta de medios e de comprensión das Autoridades. Tamén funcionou o Gabinete de Medios Audiovisuais, pero languideceu ao longo dos anos polas mesmas razóns. En 1966 faise cargo da dirección do Instituto, o Catedrático de Ciencias Naturais, don Antonio López de Prado. Por estas datas estaban adscritos ao Instituto, dunha ou outra forma, á parte dos Colexios privados

Femininos da cidade, o Colexio Libre Adoptado de Sarria, a Sección Filial (instalada onde hoxe se sitúa o Instituto Mixto nº2 de Lugo) e a Sección Delegada de Vilalba, hoxe tamén Instituto. Contaba o Instituto con 1.200 alumnas oficiais. Durante todos estes anos estivo a recibir o Instituto diverso material para completar as súas dotacións. Os diversos Directores fixeron un gran esforzo neste sentido: o arranxo da Biblioteca, do Seminario, dos laboratorios, do salón de actos, do oratorio, así como as dotacións de material correspondente constitúen unha longa lista de esforzos continuados para cubrir as necesidades dun Centro que, practicamente partiu de cero no momento de instalarse no novo edificio. En 1969 o orzamento de gastos do Instituto alcanzou a cifra de 474.000 pesetas. No Curso 1970-71, o crecemento do número de alumnas fora tan grande que houbo necesidade de acomodalas en sete aulas que, para este fin, cederon os dous colexios Menores Femininos da Cidade. Sempre tivo a gala o Instituto Feminino acoller a cantas alumnas o solicitasen, chegando mesmo á grave incomodidade que supoñía para os Profesores ter que desprazarse a outro edificio para dar as súas clases. O edificio quedouse pequeno. En realidade fora concibido para albergar a 800 alumnas. Precisamente por iso solicítase a ampliación do edificio e neste ano de 1970 apróbanse as obras de ampliación que consistirían no alongamento da á sur co equipamento de catro aulas cos correspondentes servizos. A verdade é que esta adición non foi moi afortunada: resolveu poucos problemas e, en cambio creou bastantes. Alí non funcionou nunca a calefacción adecuadamente e envelleceu tanto, desde a súa construción que son máis necesarias obras cada ano nestas catro aulas que en todo o resto do edificio xunto. Ao ano seguinte (1971) inaugúrase o pavillón cuberto de Deportes, de utilización conxunta para os Institutos Masculino e Feminino. Neste momento impártense clases en 41 aulas, dentro do edificio e en 7 habilita-

das para iso nos precitados Colexios Menores, ademais dos 7 grupos que funcionaban nos Estudos Nocturnos. Para lograr esta cifra habilitáronse 4 aulas na vivenda do Conserxe que, por entón, non a ocupaba. Neste mesmo ano establécese, por primeira vez, un Curso voluntario de Lingua Galega, para o que se matricularon 200 alumnas. As clases son agora impartidas en tres quendas: unha matinal, outra vespertina e a terceira, o Nocturno. Así se explica que, en 1971, houbese no Instituto 53 grupos de alumnas. Pronto se suprimiría a quenda de tarde que non facía senón crear problemas de toda índole ao Instituto. En 1973 extínguese a Sección Filial que con precariedade estivera instalada nun Pavillón do antigo Hospital de Santa María, da Deputación Provincial e onde hoxe se sitúa o Instituto Mixto nº2. Este ano cesa o Sr. López de Prado e faise cargo da Dirección, na súa calidade de Catedrático máis antigo, dona Luísa de Fraga Alonso. O orzamento de gastos do Instituto era por entón de 1.838.962 pesetas. No curso 1973-74 hai soamente no Instituto 32 grupos de alumnas nos Estudos Diúrnos e 6 nos Nocturnos. A razón desta espectacular diminución do alumnado débese á aplicación progresiva do Plan de Estudos derivado da nova Lei de Educación, que vai suprimir todos os Cursos de Bacharelato Elemental, que pasan ao Ensino Xeral Básico. O Instituto pasa de ter sete Cursos a ter soamente catro.

Por esta época pérdese unha tradición tan antiga como o propio Instituto: Os Exercicios Espirituais que viñan celebrando todos os anos aos que asistían numerosas alumnas, algunhas das cales os realizaban en réxime de internado. No ano 1975 cambia o nome do Centro. Pérdese o tradicional nome de Instituto Nacional de Ensino Medio, para pasar a chamarse Instituto Nacional de Bacharelato.

Aínda sufrirá outra reforma e terminará denominándose, como actualmente, Instituto de Bacharelato Feminino. Este ano de 1975 noméase director ao Catedrático de Latín, don Manuel Nicolás Vázquez Varela. Durante o Curso que segue ao seu nomeamento habilítanse dúas novas aulas, no faiado do edificio, unha das cales se destina a Aula de Debuxo. Tamén durante o mandato deste Director habilítanse senllas

aulas para Xeografía e Historia e para Música, e arránxase a antiga cociña para Laboratorio auxiliar de Ciencias Naturais. No ano 1976 introdúcense no noso Centro os estudos do Instituto Nacional de Bacharelato a Distancia, que substitúen ao Bacharelato Radiofónico, e para os que o Instituto pasa a ser Centro Colaborador. Como anécdota desta época citemos a “epidemia” de chamadas telefónicas que recibiu o Instituto anunciando

a colocación de bombas no edificio, o que deu moitas dores de cabeza, obrigou a moitas e longas discusións e a repetidos desaloxos do Centro. Ao longo do Curso 1977-78 redactouse moi laboriosamente o Regulamento de Réxime Interno do Instituto. No Curso 1979-80 organizouse e celebrou o I Simposio de Cultura do Instituto que se continuou celebrando todos os anos ata o presente. Para poder levar a

cabo esta actividade o Instituto solicitou e obtivo diversas subvencións de Organismo e Entidades diversas, entre as que é preciso destacar a Deputación Provincial de Lugo cuxa xenerosidade fixo posible a celebración destes Simposios, sen que o Instituto tivese que desembolsar un só céntimo. O Orzamento de gastos do Instituto para ano 1979 foi de 4.756.899 pesetas. No Curso 1980-81 estudouse a posibilidade de transformar o Instituto nun Centro Piloto de Bacharelato Experimental, pero non se chegou a un acordo unánime para solicitalo. En 1982 o Instituto ten un novo Director: don Eduardo Sampayo Yáñez, Catedrático de Ciencias Naturais. Neste momento, ao cumprirse o 25 aniversario da inauguración do edificio do Instituto, conta o noso Centro con 90 Profesores, 1514 alumnas oficiais, ademais das do INGABAD (Instituto Galego de Bacharelato a Distancia). Cúrsanse no Instituto catro tipos de Estudos: oficiais, comprendidos Diúrnos, Nocturnos e INGABAD, e os libres. Hai no Diúrno 35 grupos de alumnas e 7 no Nocturno. O Orzamento, en 1982 alcanzou a cifra de 4.588.226 pesetas, o que supuxo unha diminución importante xa que esta cifra é mesmo inferior á de gastos de 1979. Estes quere dicir que, contando coa perda de valor adquisitivo, en 1982 dispuxo o Instituto dun 40% menos de diñeiro que en 1979.

É naturalmente, imposible apuntar nunhas breves páxinas o inxente labor realizado polo Instituto nos vinte e cinco anos a que nos vimos referindo. E, ademais, por moito que se recollese aquí, quedarían sumidos no esquecemento moitos afáns, moitas actividades, ás veces modestas, importantes outras que apenas transcenderon ou se quedaron na satisfacción íntima e calada dos Profesores e das alumnas. Por outra banda, cada unha das actividades máis sobresalientes (ou máis notorias) do Instituto, ás que se vai a facer referencia agora non son senón a fachada da inxente estada de ideas, preocupacións, xestións e mesmo desgustos que as soportou. Aquí non se citarán nomes; nin de profesores nin de alumnas: foi o Instituto quen realizou todos eses actos, todas esas tarefas coa vista fixa tan só nunha mellor formación das alumnas cuxa educación se lle encomendou. Algunhas das actividades concretas das que nestas páxinas non se fala senón xenericamente, foron brillantes; outras modestas, outras, se se quere, insignificantes, pero todas se levaron a cabo co mesmo entusiasmo e a mesma xenerosidade. A Festa de Santo Tomás é, sen ningunha dúbida, a de maior arraigamento no Instituto xa non só data da súa creación como Instituto, senón que, de feito, non facía o Centro con ela senón manter unha tradición centenaria. Esta festa xa non reviste a brillantez de outrora. Xa non ten aquela solemnidade do desfile togado, nin a do acto de lec-

tura de Memoria e entrega de Títulos e de Matrículas de Honra. Sic finis Gloriae mundi. Pero segue o Instituto celebrándoa, aínda que só sexa por medio da tradicional lección maxistral, ano tras ano coma se con ela quixese conservar o único lazo que talvez nos liga á Universidade na que un día xa afastado, os estudos de Bacharelato impartíanse alí como primeiro grao de Facultade. Desde hai algúns anos tamén se vén realizando unha importante actividade, cal é a de Orientación Profesional de alumnas. Ao longo de todo o Curso celébranse numerosas Mesas Redondas nas que Profesores e outros profesionais alleos ao Instituto expoñen os contidos, estudos e saídas das distintas carreiras ou profesións da súa especialidade e sométense ás preguntas das alumnas que

solicitan detalles ou aclaracións sobre elas. Outras Mesas Redondas son organizadas polo Instituto, unhas veces coa participación de Profesores do Centro e outras coa colaboración de escritores, organismos, editoriais, entidades varias e personalidades diversas. En todas elas as alumnas participan coas súas preguntas e opinións sobre os temas obxecto das Mesas. O Capítulo de Conferencias nunca foi descoidado no Instituto. Practicamente desde a súa creación non pasou ano no que non se celebre algunha. Son numerosas as que veñen celebrando ultimamente e os

A Coruña

seus contidos moi variados. Son convidados a ditalas Profesores, tanto do Instituto como doutros Centros de Ensino, pero tamén escritores e personalidades de toda índole. Por suposto as grandes solemnidades académicas foron o tradicional pretexto para as leccións maxistrais. Noutro tempo a apertura de Curso era unha destas ocasións, entre outras. Hoxe xa non se celebra, pero o día de Santo Tomás nunca falta a Conferencia tradicional. Non faltan os Concertos no Centro. Producíronse en ocasións concertos persoais de alumnas que, ademais do Bacharelato, estudaban Música e tocaban algún instrumento. Tamén viñeron grupos musicais, ás veces para amenizar un festival organizado polo Instituto e, outras veces, como actividade propia do Instituto. Por outra banda, sen que se poida falar dunha verdadeira orquestra, grupos de alumnas de Música do Centro deron algún concerto con instrumentos de corda, percusión e vento. O teatro tamén tivo no Centro os seus cultivadores entusiastas. Non con tanta asiduidade como no caso doutras actividades, pero case nunca faltaron Profesores que puxeron en escena obras de teatro nas que as alumnas (ás veces coa colaboración de alumnos doutros Centros) actuaron para representar obras dramáticas de moi diversos xéneros.

Houbo intentos repetidos, nunca de moita duración, de realizar a revista do Instituto. Cando frutificaron, a impresión fíxose coa multicopista do Instituto e nela colaboraron alumnas e profesores. É, talvez, unha das poucas, se non a única, actividade tradicional dos Institutos que o noso non soubo potenciar como se debese. Actualmente edítase, tamén impreso a multicopista, un Boletín da Biblioteca no que se recollen as novidades de Libros, de revistas e de discos ou “cassettes” que se reciben o o Instituto, así como unha sección de documentación na que se dá noticia de todos os libros que se publican en España. O capítulo de Publicacións ten unha longa e moi desigual historia. No seu día, hai xa bastantes anos, constituíuse unha Comisión de Publicacións, que habería de estimular as de profesores e alumnas, pero a constante falta de medios económicos impediu durante longos anos facer esforzos neste sentido. Desde hai tres anos, con todo, as posibilidades melloraron e publicáronse bastantes folletos, cuxos autores son profesores e alumnas do Centro. A estas publicacións hai que engadir as Actas dos Simposios, das que se publicaron tres e a cuarta está actualmente en imprenta. Estas Actas están subvencionadas na súa totalidade pola Deputación Provincial de Lugo. O Simposio de Cultura é unha realización que non

dubidamos en cualificar de importante. Púidose facer realidade grazas ao esforzo do Instituto en primeiro lugar e quizais sobre todo á axuda económica recibida de distintos Organismos, pero moi especialmente da Deputación Provincial. Foron numerosos os Catedráticos de Universidade e de Instituto, así como algunha outra personalidade que foron Relatoras do simposio. En bo número tamén os profesores, do Instituto, da Universidade e doutros Centros de ensino, colaboraron presentando Comunicacións. É de destacar a participación de alumnas que, en máis dunha ocasión presentaron Comunicacións colectivas e, sempre, mantiveron o interese dos coloquios coa súa activa participación. Concursos e Certames diversos de Debuxo, de Poesía e de Contos son igualmente actividades ás que o Instituto sempre prestou o máximo interese. Practicamente non pasa un ano sen que se celebren diversos Certames. En Nadal é xa obrigado o Concurso de ornamentación de aulas e tamén todos os anos, de Postais, Debuxos, etc. Con motivo da Festa do Libro e noutras ocasións organízanse Certames de Poesía e Relato; en todos eles participan bo número de alumnas. En todos eles se reparten premios diversos. Tamén as nosas alumnas viñeron participando noutros concursos, como os de Coros e Danzas e diferentes concursos literarios nos que ás veces se obtiveron premios importantes, mesmo a nivel nacional. Neste terreo hai que dicir que o Instituto participa todos os anos no Concurso local de Beléns sociais, e que obtivo, como xa se dixo, numerosos premios. Hai que facer mención a unha actividade que se vén realizando xa hai varios anos: os Profesores dos Seminarios de Ciencias (Matemáticas, Física e Química e Ciencias Naturais) conmemoran, cada ano, o día de San Alberto Magno con diversos actos colectivos (conferencias, publicacións e unha comida). O Día das Letras Galegas veuse conmemorando no Instituto cunha serie de actividades que non se limitan ao día 17 de Maio, senón que se estenden a toda a semana. Xa falamos do Día da Muiñeira. Tamén se organizan conferencias, concursos e outras actividades destinadas a exaltar a cultura galega. A proxección do Instituto da cidade é difícil de valorar con datos obxectivos contrastables. De varias maneiras pódese constatar esta proxección: primeiro coa presenza de Profesores do Instituto e Organismos e Institucións da Cidade, do que non se fará mención máis expresa para evitar toda personalización; en segundo lugar co eco que as actividades do Instituto teñen na cidade, sen que o Centro faga especial propaganda delas, particularmente o Simposio de Cultura; en terceiro lugar cos pemios logrados polas alumnas e o Instituto mesmo nas distintas actividades realizadas e, finalmente, coa colaboración dos profesores na prensa local. Froito e demostración desta

colaboración foron as distincións outorgadas ao noso Instituto por diferentes Entidades e Organismos (Ministerio de Sanidade, Delegación de Cultura, Círculo das Artes, etc) A actividade deportiva do Instituto estivo tradicionalmente orientada á formación das alumnas. Desde hai algúns anos, en concreto, desde a creación do conxunto de equipos aos que se lles deu a denominación xenérica de Xuncas, obtivéronse importantes triunfos en competicións, tanto locais como rexionais. As vitrinas de trofeos do instituto falan ás claras destes resultados.

Como xa se mencionou, desde hai bastantes anos o Instituto loitou por lograr que nel existise a Asociación de Pais de Alumnas. Ao fin, nos últimos anos logrouse constituíla. O Instituto préstalle o máximo apoio e, actualmente, a colaboración entre o Centro e a Asociación, á marxe das obrigacións que a lexislación impón, é estreita e as relacións entre unha e outro se moven dentro dun clima de sincera cordialidade dificilmente superable.

lisabeth Pohl ist eine österreichische Lehrerin, die zwei Wochen in unserer Schule war. Sie spricht Englisch, Deutsch und Spanisch (als sie nach Österreich zurückkam, konnte sie auch ein bisschen Galicisch). In Österrich unterrichtet sie Englisch und Deutsch. Elisabeth war bei uns im Unterricht und sie hat unsere Arbeit und die Arbeit von den Lehrern beobachtet. Sie hat mit uns im Deutschunterricht nur in Deutsch gesprochen und im Englischunterricht hat sie sich auf Englisch vorgestellt. Sie war auch im Galizischunterricht, aber sie hat daran nicht teilgenommen. Ich denke, dass ihr das spanische Bildungssystem gefallen hat. Trotzdem sagte sie, dass die Lehrer in Österreich den Unterricht dynamischer gestalten und die SchülerInnen selbständiger lernen und öfter am Unterricht teilnehmen. Sie findet es schade, dass es in Österreich nicht so viele Wahlfächer gibt. Ich glaube, dass dieser Austausch eine positive Erfahrung sowohl für Schülerinnen als auch für die Lehrer ist. Er hilft nicht nur der Person, die zu uns kommt, sondern auch der gesamten Gastschule. Elisabeth machte bei uns eine kleine Präsentation über ihr Land. Sie hat sich auf auf Daten und Einzelheiten bezogen, die die meisten schon wussten, aber sie waren sehr interessant. Sie hat zum Beispiel das bekannte Gemälde “Der Kuss” von Klimt erwähnt.

Elisabeth Pohl Elisabeth Pohl é unha profesora austríaca que estivo durante dúas semanas no noso instituto. Fala inglés, alemán e español (cando volveu ao seu país, podía mesmo falar un pouco de galego). En Austria dá clase de español e de inglés. Aquí Elisabeth estaba nas clases observando como traballaban profesores e alumnos. Tan só falou connosco alemán en clase de alemán (e un pouco en inglés, onde se presentou). Tamén estivo nunha clase de galego, pero non participou.

Creo que en xeral lle gustou o noso sistema educativo, aínda que dixo que en Austria ensinaban de forma máis dinámica. Os alumnos estudan de maneira máis autónoma e participan máis nas clases. Considera moi positivo o feito de que aquí os alumnos poidamos elixir entre bastantes optativas.

Na miña opinión, esta clase de intercambios e visitas, tanto de profesores como de alumnos, non enriquecen só ao que vén, senón en xeral ao centro que recibe tamén. Elisabeth ao facernos a pequena presentación de Austria, baseouse en datos que a maioría xa coñeciamos, aínda que igualmente interesantes, como o famoso cadro “O Bico” de Klimt.

Antía Romero Villamor 2ºBac F

XOGOS TRADICIONAIS: A BUXAINA

empre que escoitamos falar aos nosos avós dos diferentes xogos e actividades que realizaban no seu tempo libre e de ocio , case sempre os escoitamos dicir “Eses xogos tradicionais que agora ninguén coñece e o ben que o temos pasado nos “.

Claudia García Quiroga Joana Puga Fernández 2º TAFAD

OS XOGOS MÁIS FERMOSOS SON AQUELES QUE NACERON PARA DIVERTIRSE E DOS QUE NON NOS OLVIDAMOS NUNCA

Agora ben , por que din a palabra tradicional unida a de xogos ? Se nos poñemos a buscar, a palabra tradicional vén a dicir que está relacionado coa tradición , ben sexa polo modo de transmitirse ou pola súa permanencia de xeración en xeración. Entón ao unila á palabra xogos vén significando o mesmo , xogos que permanecen de xeración a xeración ; que van pasando , ou que deberían pasar de pais a fillos e así sucesivamente , porén isto non esta a suceder así, xa que a meirande parte dos

nosos xogos tradicionais quedaron no esquecemento de milleiros/as de persoas, que agora só pensan en xogar cun ordenador, unha play station, … en definitiva, só pensan nas novas tecnoloxías .

Dende o noso punto de vista , sentimos un certo rexeitamento aos xogos cos que naceron os nosos bisavós, avós, pais … Por iso nos gustaría facer unha lembranza a aqueles distintos xogos que tantas alegrías e sorrisos lles deron aos nosos seres queridos . Se nos poñemos a pensar un pouquiño, calquera de nós e capaz de dicir algún que outro xogo, non si? A buxaina, o aro, o pano, a corda (tira da corda ), os zancos, a chave, a billarda, a mariola, a carreira de sacos, as chapas as canicas, o stop, os pés quedos, a pita cega, o acocho, o un dous tres escondite inglés … e moitos máis que seguro que vos están a vir á cabeza. Nós aquí neste pequeniño artigo queremos falarvos dun xogo tradicional en concreto: a buxaina. A buxaina, como todos coñecedes é un corpo que se fai xirar cun cordel sobre unha punta de metal sobre a que sitúa o seu centro gravitatorio de forma perpendicular ao eixo de xiro, equilibrándose sobre un punto grazas á velocidade angular, que permite o desenvolve-

mento do efecto xiroscópico. Antigamente, as buxainas só as podíamos atopar de materiais reciclados e rústicas, agora, debido á súa evolución, é moi doado que na actualidade as poidamos mercar de diferentes materias, tamaños e cores . Como todos sabemos, aínda que os xogos queden un pouco en declive, seguimos a conservar algún que outro refrán relacionado con eles: -Polo San Martiño, peóns ao camiño; polo San Amaro, peóns ao faiado. Ademais, destes refráns tamén seguimos a conservar algún que outro día dedicado a estes xogos , para que así sigan perdurando no tempo e para que os máis novos os coñezan e tal vez o practiquen se lles gusta.

Con isto o que queremos e facer chegar a todos cada un dos nenos e aos non tan nenos, é que existen mais xogos que non só un aparello electrónico- tecnolóxico.

N Ó I C A I D E AM R A L O C S E s a t s i ev r t n E

Que é a mediación?

A mediación é unha técnica para a resolución de conflitos na que as dúas partes implicadas intentan chegar a un acordo que resulte beneficioso, en certa medida, para ambas.

BORJA NÚÑEZ GÓMEZ 2º BAC - C

única ferramenta que se emprega para acadar este fin é o diálogo e a escoita activa. A

Quen gaña e quen perde na mediación?

A mediación é un xogo de suma positiva. Isto é, ningunha parte gaña a expensas da outra, senón que as dúas saen gañando en certo grao, malia a que, para iso,

solucionadas posto que a estrutura e as pautas que seguimos non son aplicables. Quen pode ser mediador?

cómpre renunciar a algúns dos nosos intereses iniciais. Cal é o papel do mediador?

A tarefa do mediador consiste en guiar este proceso, sen interferir directamente nel. Un mediador ten que medir as súas palabras e facer só aquelas preguntas que sexan útiles para comprender as orixes do conflito, as posicións e intereses das partes, as súas actitudes... Buscará, ademais, que as partes se escoiten mutuamente e que sexan capaces de analizar os seus comportamentos e de entender os sentimentos do outro. Que diferenzas hai entre un mediador e un xuíz?

O xuíz estuda un caso para ditar sentencia , outorgando ou denegado razón ás persoas implicadas. Porén, o mediador non ten tal capacidade e, polo tanto, só ha de buscar que as partes se comprometan a respectar un acordo redactado por elas mesmas. Que vantaxes e inconvenientes ten?

As vantaxes para o mediador son moitas: satisfacción persoal, novas experiencias, desenvolvemento da empatía... Do mesmo xeito, cada parte implicada consegue ser escoitada pola outra, así como expresar os seu parecer e os seus sentimentos sen perigo de que estes sexan públicos ou obxecto de sanción. Dentro dos poucos inconvenientes podemos destacar que nalgúns casos non se consegue solución. Isto é debido a dificultades de diversa natureza que non poden ser

Nos centros escolares é moi importante que a diferenza de idade entre o mediador e as partes en conflito sexa mínima. Así conséguese que estas teñan máis confianza no mediador ou mediadora e que non se relacione a súa figura coa dun profesor ou directivo. Así pois, todo alumno interesado pode chegar a exercer como mediador se realiza uns pequenos cursos coordinados polo Departamento de Orientación no que se ensina, maioritariamente, estratexias prácticas e técnicas de diálogo e escoita. Quen forma parte, actualmente, do equipo de medicación?

Forman parte do equipo de mediación: Antía Novo Sande (2º BAC – A), Pablo López Fernández (2º BAC – A), Lucía García Agruñá (2º BAC – B), Teresa Castañón García-Boente (2º BAC – B), Fátima Neira González (2º BAC – C), Yanira Fernández Fernández (2º BAC – E), Pablo González Lazare (2º BAC – E), Manuel Maseda Varela (2º BAC – F), Andrea García Basanta (2º BAC – F) e Borja Núñez Gómez (coordinación; 2º BAC –C)

Queres ser mediador? Tes máis dúbidas?

Se a resposta é afirmativa, non dubides en poñerte en contacto co teu titor ou titora, coa Xefatura de Estudos ou co orientador ou orientadora. Ademais, estaremos encantados de resolver todos as dúbidas que podades ter.

Avións de papel

María Sonsoles Quiroga 2º BAC F

Hai persoas que deixan a súa historia plasmada en fotografías ou obras de arte. Outros, escríbena en poemas, en libros. O meu caso foi lixeiramente diferente. Decidín deixar o meu legado escrito en avións de papel.

e m a t Cer o i m e r P do r II a P ero p a r T

ende que era pequeno, sempre me gustara enviarlles cartas aos meus curmáns. Pero non deixaba de preguntarme que ocorrería se convertera aquelas cartas en avións de papel e as lanzara dende o alto dun outeiro nun día de ventos fortes. Ata onde chegarían as miñas palabras? Por suposto, coma neno que era, carecía do concepto de distancia. Eran máis de vinte quilómetros os que me separaban dos meus curmáns. Cando xa era considerado o bastante maior para escoitar as conversas dos adultos pero aínda non tiña nin dado o estirón, a miña infancia foi rematada de golpe. Aquela mañá de agosto amenceu coma un día calquera; os paxaros cantaban, o aire cálido movía as follas das árbores, e un gran muro se alzaba de norte a sur, separándonos de todo o que se vía no oeste. Curiosamente, o primeiro que pensei ó ver o Muro foi que xa non volvería a ver unha posta de sol. Os seguintes meses foron confusos. O meu pai quedara sen emprego e non había diñeiro entrando na casa. Ás veces falaba comigo da nosa situación económica, alegando que xa era o bastante maior. Outras veces, ría cando non quedaba comida na casa, dicindo que se esqueceran de ir ó mercado. Naqueles anos, se algo aprendín, é que é máis sinxelo vivir cos ollos pechados. Claudia, a miña mellor amiga, unha rapaza da miña idade que resultaba vivir ademais xusto enfronte de nós, tiña as cousas máis sinxelas. A súa casa era moito máis grande, ámbolos seus pais traballaban e era filla única. De todos modos, non deixaban de preocuparse por min e maila miña familia. Ofrecíanse para darnos comida, diñeiro, o que precisásemos. Pero non era así de sinxelo, ata os pobres teñen principios. Quizais sexa orgulloso de máis, pero sempre preferín morrer de pé a vivir axeonllado. E así foi como decidín que fuxiría. Por suposto, Claudia tratou de impedilo de calquera modo, pero non funcionou. Para ben ou para mal, sempre fun testudo de máis. Non llelo contei ós meus pais, ela era a única que o sabía. Planeabamos como sería a miña escapatoria, pero non se nos ocorreu maneira algunha de cruzar o Muro ademais de, obviamente, saltándoo. -Un obstáculo terrestre pode ser superado por enriba ou por debaixo –estaba dicindo eu, un soleado pero frío día de xaneiro, sentado á beira do río con Claudia.- Hai avións que o sobrevoan de cando en vez, non si? -Xa, pero como pretendes montar neles? Ademais, terías que recorrer moitísimos quilómetros ata atopar un

–contestou Claudia. -Teño que saír de aquí do modo que sexa. E se non hai máis remedio... -Non. Nin o penses. Tantos anos de amizade fixeran que puidésemos adiviñar o que o outro pensaba, comunicándonos en silencio. -Se non hai máis remedio, saltarei o Muro –rematei a miña frase. Claudia non engadiu nada, dándose por vencida. Non, ela nunca se daba por vencida. Máis ben, agardaba ata que se lle ocorrera a resposta adecuada para convencerme. Naquela ocasión, os tan agardados argumentos nunca chegaron. Camiñamos un pouco ata internarnos no bosque. E foi alí onde o vimos. Un túnel algo camuflado sobre o que se elevaba un outeiro, e construído no outeiro... o Muro. Aquilo só podía significar unha cousa. -Ven comigo –díxenlle a Claudia. Resistiu á tentación de contestarme con aquela sinxela palabra: si. En lugar diso, tratou de convencerme de novo para que non me fose. Só tes catorce anos; Tempos pasados foron mellores

pero seguro que volven; Confía en min. E o que máis me doeu: Por favor, non me fagas isto. Eran argumentos infundados, irracionais. Propios de alguén que teme perder a unha persoa que lle importa. Decidín que aquela mesma noite fuxiría. Quedamos na porta do túnel para despedirnos, e eu fun tan pronto como o sol se escondeu tras o Muro. Pensei nas últimas palabras que dicirlle a Claudia, pero todo soaba ou falso ou baleiro. As despedidas, por moito de que nos convenzamos do contrario, son artificiais. Ninguén reacciona con tranquilidade ante o feito de non volver a ver a alguén, sobre todo cando é unha das poucas persoas que che importan de verdade. Pensei en marchar sen despedirme. Que podería perder? Aforraría bágoas e sufrimento. De feito, cheguei a escribir unha nota, que dicía: “Sabes que odio as despedidas, e ti tamén. É polo noso ben, aforrar sufrimento é unha das prioridades neste mundo tan inxusto. Prometo que isto non é unha despedida. Prométoche que pronto saberás algo de min.” Dobreina e gardeina no meu peto. Aquilo era ridículo, como podía sequera pensar en mar-

char sen despedirme? Mais á vida parece gustarlle xogar cos nosos medos. E así foi, marchei sen dicir adeus. Cando a escuridade era case total, advertín unha figura na distancia. Supuxen que era Claudia, e saín do limiar do túnel, confiado. Non obstante, enseguida comprobei que non se trataba dunha, senón de dúas figuras. Aquilo non me gustou. Escondinme dentro do túnel ata que puiden ver con maior claridade que, en efecto, se trataba de soldados. O bosque estaba demasiado lonxe para correr ata alí, veríanme. Así que a única opción era o túnel. Corrín amodo, medorento de que puidesen escoitar o eco das miñas pisadas. Cando cheguei ó outro lado, o primeiro que vin foron as luces da cidade que iluminaban o ceo, non moi lonxe. Fiquei mirándoas, totalmente exposto, incapaz de pensar que facer, onde ir. Escoitei pasos tras de min, e pensei que serían os dous soldados de antes. -Eh, rapaz! Que fas aí? Retrocedín amodo, asustado. Outro soldado, un home novo e alto, camiñaba cara a min a pasos axigantados. -Tranquilo, non che vou facer nada. Que estas facendo aquí? Este é un lugar moi perigoso, hai soldados pasando a todas horas. Volve a casa agora mesmo –engadiu, sinalando a cidade. Os meus ollos viráronse brevemente cara o túnel, e o soldado deuse conta-. Un momento. Non virás de... Do túnel chegáronnos os ecos dos dous homes que vira eu antes. O xove soldado, asustado, tomou a decisión que marcaría o resto da súa vida. Mirou á esquerda, logo á dereita, e sinalou uns arbustos que crecían preto do Muro, musitando: -Escóndete aí e non fagas ningún ruído, volverei por ti. Corre! Seguindo as súas ordes, oculteime xusto a tempo para que non me viran. Permanecín tanto tempo abrazando as miñas pernas que quedei durmido. Espertoume a luz do amencer, pero nun lugar descoñecido. Tombado nunha cama allea, incorporeime rápido, alerta. Non había ninguén. Percorrín a casa enteira, ata chegar á cociña. Un home novo e alto preparaba o xantar, de costas a min. Fiquei mirándoo uns intres. -Bos días –dixo el de súpeto. Retrocedín, asustado. Como era posible que me oíra? -Non te escondas, sei que estás aí. Tomas café?

Virouse, sostendo unha bandexa con froitas e galletas. Xantamos xuntos, nun incómodo silencio. Sen o uniforme, o soldado parecía aínda máis novo. Pouco máis que un adolescente. -Tes que volver canto antes –dixo, mirándome cunha mestura de severidade e pena. Coma quen vai castigar a un animaliño que se portou mal. Non contestei, senón que sostiven a súa mirada, case retándoo. -Rapaz, di algo, es mudo ou que? -Chámome Thomas. -Moi ben, Thomas. Encantado de que saibas falar, eu son Sebastian. Agora, voute levar de volta a casa. Se alguén te bota en falta e denuncia a túa desaparición... Non quero nin pensalo. -Pero prometinlle a Claudia... Certo, que pasaba con Claudia? Non esperara por ela, e a nota de despedida... Palpei os petos da chaqueta; a nota non estaba. Pensei no último momento no que lembraba tela, e caín na conta de que no intre no que vin ós dous soldados, tiña a nota na man. Co susto, seguramente caera. Prométoche que pronto saberás algo de min. Por que prometera algo que non podía cumprir? -Non podo volver –dixen, sen máis. Sebastian miroume fixamente, coma se puidese ler os meus pensamentos-. Déixame ir, por favor. Non volverás a saber nada de min, prométoo. Sabía que aquilo era unha decisión egoísta, pois se alguén descubría que eu cruzara o Muro na quenda de garda de Sebastian, as consecuencias para o soldado serían incluso peores que para min. Esperaba que se negase e intentase entregarme, e eu estaba disposto a loitar contra el para impedilo. A súa mirada de xeo non mostrou nin ápice de compaixón cando dixo: -Non deixarei que vaias a ningunha parte. Vivirás

comigo, non quero que vaias á cidade e fagas algunha parvada. A responsabilidade caería sobre min, e non estou disposto a pagar por ti. E así foi como pasei a vivir na casa de Sebastian. As primeiras semanas non me deixaba saír, esperando que chegaran as novas dun rapaz desaparecido. Nunca chegaron. A casa de Sebastian estaba preto do punto de vixilancia da zona, e o seguinte estaba a varios quilómetros, polo que logrei convencelo para que me deixara estar fóra. Conseguín un pequeno traballo na cidade como repartidor de periódicos, co que sacaba bastante máis diñeiro do que vira nos últimos anos. Un día, decidín enviarlle unha carta a Claudia. -Que lle entregue unha carta a unha amiga túa que vive no outro lado do Muro? -A verdade é que soaba mellor na miña cabeza... Ante as novas de que Sebastian non parecía disposto a axudarme, pensei en como facer que unha carta cruzase o Muro sen eu ter que fisicamente cruzar o Muro. Por debaixo era imposible, por enriba só pasaban os avións. Por que non cruzaba eu o túnel de novo? Faríao pola noite, deixaría a carta, e volvería antes de que ninguén me vise. Era un plan perfecto... ou case. Aquela mesma noite saín da casa sen facer ruído e camiñei os escasos quilómetros que nos separaban do túnel. Pero non tomei precaucións, e cando cheguei, había dous soldados vixiándoo. -Eh, ti, que fas aquí? –preguntou un deles, alcanzando unha arma coa man. O corazón queríame saír do peito, e as palabras non lograban saír da miña gorxa. Oín pasos detrás de min. -Está comigo, non vos preocupedes –dixo Sebastian, aferrándome forte do brazo e salvándome a vida por segunda vez en dúas semanas. O soldado retirou a man da arma, pero a desconfianza non se apartou da súa mirada. Volveremos a vernos, parecía estarme dicindo. Cando xa estabamos suficientemente lonxe para poder falar, Sebastian espetoume: -En que estabas pensando? Ese túnel está permanentemente vixiado, foi unha casualidade que ninguén te vise o outro día! Ou dun lado ou do outro, non podes pretender seguir así, coma un avión que voa por riba do Muro cando lle prace. -Iso é! –entendín de pronto. -Que? –preguntou Sebastian, confuso e molesto, pois eu ignorara unha vez máis todo o que el dixera.

Pero eu xa estaba facendo plans. Non había mellor forma de saltar as normas que voando. Un avión! Un avión de papel! Corrín cara ó Muro, calculando a zona onde vivía Claudia do outro lado. Collín a carta e pregueina para convertela nun avión de papel. Collín impulso para lanzalo e... -Para –dixo Sebastian, de súpeto-. Non o conseguirás. Hai enreixados e torres de control no outro lado, e moitos metros máis alá, está o Muro que se ve dende o leste. Se o lanzas, quedará no medio, algún soldado o atopará e irán a por ti. Aquela noite non puiden durmir. Abandonoume toda a esperanza de volver a falar con Claudia ou a miña familia. Permanecín varios días nese estado de decepción total, ata que un día Sebastian veu a falar comigo. Eu estaba na miña habitación, sentado a escuras, mirando pola ventá a figura gris do Muro que se adiviñaba na distancia. El asomouse á porta, pero non traspasou o limiar. -Podes atopar a felicidade ata nos momentos máis escuros, sabes? –Acendeu a luz.- Pero debes lembrarte de acender a luz. Sorrín sen moitas gañas e el sentou ó meu carón. -Solicitei un traslado; xa non vixío o túnel, agora estou na zona de intra muros, nas torres de control e todo iso. Hai dous días collín a túa carta... o teu avión de papel, e lanceino dende alí. Pensei que quererías saber que chegou ó seu destino e esta mañá recibín unha res-

posta. Supuxen que che interesaría o que contestou a túa amiga –engadiu, ofrecéndome outro avión de papel. Pensei en abrazalo, en dicirlle grazas mil veces, pero tan só sorrín e collín o avión de papel. Agora que o penso, en todo aquel tempo nunca lle dei as grazas. Durante os meses seguintes, todo seguiu con normalidade, se aquilo podía ser considerado normal. Claudia e mais eu seguemos a falar vía avión de papel, escribindo dende curtas frases ata auténticas cartas. Ela contoume que alí a situación apenas cambiara dende a miña fuxida, e que a miña familia sospeitaba de que eu escapara. Non denunciaron a desaparición nin trataron de indagar máis sobre o asunto. Un día, case medio ano máis tarde, descubrín un modo para pregar billetes nos aeroplanos reciclados, co que empecei a enviar diñeiro, argumentando que conseguira traballo, e aquí, en territorio americano, a comida era moito máis barata, polo que me sobraban os cartos. Pedinlle que lle dera a metade do diñeiro á miña familia e quedara coa outra metade para ela e seus pais. Dixo que non foron necesarias explicacións cando llo outorgou. Un día, falando polo noso peculiar método, chegamos á conclusión de que eramos saltadores do Muro. Non literalmente, por suposto, posto que eu pasara por debaixo e ela nunca o cruzara. Pero metaforicamente, cos nosos avións saltabamos todas as normas de non comunicación leste-oeste que se implantaran coa construción do Muro. En resumidas contas, saltabamos o Muro. Ás veces preguntábame se ela sería capaz de crer

que os nosos avións de papel, tan fráxiles e dependentes da forza e sentido do vento, realmente voaban por riba do Muro. Supoño que un nunca é demasiado maior para crer nos milagres. Xa tiña 16 anos e un par de caixóns cheos de cartas cando ocorreu. Quizás non foi dun día para outro e se tivera prestado máis atención ao que pasaba ó meu redor puidera telo evitado todo. Ou quizás non. Só sei que, dalgún modo, descubriron que Sebastian lanzaba e recollía avións de papel, e comezaron a sospeitar e espialo, polo que me descubriron. Non lles custou moito atar cabos e decatarse de que eu vira do leste. Unha fría e ventosa tarde de inverno, Sebastián retrasouse bastante e, sospeitando o peor, decidín saír a buscalo, arriscándome, si, pero tiña un mal augurio. Achegueime ó Muro e oín voces no interior; a insensatez falou de novo e decidín trepalo. Din que é máis doado vivir cos ollos pechados, ignorando a verdade. Ás veces, cando penso no que vin aquela fría e ventosa tarde de inverno, arrepíntome de ser tan curioso. No alto do Muro, comprobei que Sebastián non mentía; había postos de vixilancia e unha importante distancia ata o outro lado. E alí estaba el, Sebastián, aferrándose a un avión de papel, rodeado por case dez soldados que pechaban o círculo cada vez máis. O meu salvador, o meu amigo, negaba coa cabeza e berraba Non, nunca! unha e outra vez. Todo sucedeu moi rápido; de súpeto, atestáronlle o primeiro golpe e el encolleuse de dor. Debín de dicir algo, porque Sebastián miroume e rapidamente lanzou o avión na miña dirección. Farto de sempre perder, de perdelo todo e perder a todos, decidín que xa era hora de crer nos milagres. E grazas a Deus, o azar, o destino ou sexa cal sexa a forza que move o mundo, o avión voou ata o meu lado do Muro. “Grazas”, pensei, “grazas por todo, Sebastian”. Golpeárono de novo unha e outra vez, ata que distinguín unha cor vermella no seu rostro: sangue. Tiven a absoluta certeza de que nunca o volvería a ver, e desgraciadamente acertei. Sebastián desapareceu da miña vida sen que eu puidera darlle as grazas. Naquel intre vin alguén máis: o soldado que golpeara primeiro ao meu amigo era o mesmo que atoparamos o día que intentei cruzar o túnel de volta. Miroume e eu mireino. Como a última vez, alcanzou a arma coa man, pero non lle dei tempo a disparar. Baixei e collín a mensaxe, que dicía: “FUXE XA DE AÍ. VAITE MOI LONXE, CONFÍA EN MIN. QUÉROTE.” Recoñecín a caligrafía de Claudia e asusteime. Que podería estar pasando para que reaccionara así? Tiña que responder, tiña que facer algo... Corrín por papel e escribín a resposta: “Eu tamén te quero”. Cousas tan básicas como as grazas que nunca lle puiden dar a Sebastian, ou unhas últimas palabras de amizade... Non pensamos nelas ata que é demasiado tarde. Nunca cres que será a última vez, pensas que haberá máis. Cres ter para sempre... pero non.

Lancei o avión con todas as miñas forzas, suplicando por outro milagre. Dalgún modo, o vento cambiara de dirección, e o avión tomou un voo estable e lixeiro. Se chegou ó outro lado e Claudia puido lelo, ese é un misterio que tardei anos en resolver. Ao estar perseguido pola Unión Soviética por prófugo, solicitei asilo en Estados Unidos, e outorgáronmo. Un novo nome, unha nova identidade, e unha historia que ninguén coñecía no meu lombo. Anos máis tarde, un 9 de novembro de 1989, cando xa estaba de volta en Berlín, caeu o Muro. Moitos din que aquel día marcou un antes e un despois, que a fotografía que nos tomaron subidos ao Muro medio derruído pasaría á historia. Ah, a fotografía! Decidín subir ó Muro por última vez, igual que moitos outros, como unha muller da miña idade que intentaba subir dende o lado leste, pero non daba ela soa. Axudeina, e en canto puiden ver o seu rostro, souben con total certeza que, a pesar de ser máis alta, de ter o cabelo máis escuro e un rostro moito máis adulto; a pesar de levar sen vela 28 anos, aquela muller era indubidablemente a miña mellor amiga. Debín de mirala por moito tempo, pois preguntou: -Ola, eh... Coñecémonos? Non te lembras, pensei. -Aínda non –mentín. Ela estudoume durante uns intres. Sen deixar de mirarme, sacou do peto un papel vello e moi pregado: o meu último avión de papel. Busquei no meu peto, e fixen o propio, sacando a súa última mensaxe. Non dixemos nada, tan só abrazámonos, subidos no alto do Muro de Berlín entre gritos de liberdade, paz e esperanza. Para os saltadores de muros contemporáneos

Antía Romero Villamor 2ºBac F

Planeta Zara

esta artigo imos falar da loxística e política da firma máis importante galega do grupo Inditex: Zara, tendo como referencia o documental cuxo título é o mesmo que o do artigo.

A empresa insiste moito na importancia do cliente e a imaxe que se lle transmite, guiándose pola idea de que o cliente sempre ten a razón e a empresa debe facer todo o posible para telo satisfeito. Isto non só se consegue cos prezos alcanzables para as pezas de calidade que venden (grandes economías de escala), senón cunha excelente atención por parte dos traballadores perfectamente organizada ('adestrados' en aulas de formación, colocados estratexicamente na tendas...) No canto de buscar a xente maior e especializada como outras empresas, confían na xente nova e consideran importante e valoran a opinión de todo o mundo.

Cada tenda adáptase ao tipo de clientes que a frecuentan. Isto é parte do traballo do encargado da tenda, que se ocupa de pedir, para a tenda que dirixe, os produtos que considera que se van a vender e as cantidades que se necesitan (así, non hai almacén nas tendas, sistema “just in time”, polo que hai máis espazo para vender e toda a mercadoría está exposta). Os

encargados das tendas teñen liña directa con Arteixo. Tamén se lle da importancia á forma na que colocan as pezas para vendelas mellor, por exemplo, con conxuntos feitos ou por cores que combinen.

Outro factor moi importante é, como tamén estudamos en clase, a localización das tendas e a súa accesibilidade para os clientes. Adoitan estar situadas nas mellores rúas e zonas comerciais da cidade, xunto a outras das marcas máis populares e exclusivas. Así, Inditex inviste moito na localización das súas tendas, pero tamén é verdade que non teñenpublicidade (non hai anuncios de Zara, a 'publicidade'

da tenda é o propio escaparate e por iso debe estar nun lugar vistoso) polo que podemos dicir que o que aforran en publicidade gástano en situar ben as súas tendas. Ademais de estar adaptada ao cliente, a tenda tamén se adapta á zona. Por exemplo, na tenda do Dubai Mall, báixase a música nas horas de rezo; en Xapón (a pesar de que a empresa adoita preferir unha ou dúas plantas amplas porque os clientes non adoitan estar interesados en subir moitos pisos dunha mesma tenda para comprar) os edificios son estreitos e altos porque o prezo do m2 de solo é moi elevado, pero non hai problema xa que aos clientes xaponeses non lles importa que haxa varias plantas comerciais.

A localización da produción tamén é outro aspec-

to importante a ter en conta. Ao contrario que na venda directa ao cliente, a situación das fábricas, debe ser o máis barata posible. Así, aínda que se corte, se pase o ferro e se etiquete nas fábricas de Inditex, da confección encárganse outros talleres situados maiormente en Galiza, Portugal e Marrocos.

Inditex está comprometido coa globalización ética (compromiso social da empresa) ,e por tanto comproba que os seus talleres cumpran co código de conduta (non explotación infantil, medidas de hixiene...), están asociados con ONGs para controlar isto e se detectan calquera indicio de actividade ilegal ou clandestina, rompen o acordo co taller en cuestión.

A tecnoloxía é moi importante para calquera empresa, e non ía ser menos no caso de Inditex. Debido o grande que é, a súa tecnoloxía non se pode quedar obsoleta, e debe ser actualizada segundo vaia habendo avances para manter a súa característica eficiencia (da que é un grande exemplo que calquera pedido de calquera tenda do mundo chega dende Arteixo á tenda en cuestión en menos de 72horas e cada dous días chegan pezas novas á tenda).

Para manterse actualizados en canto a tendencias, teñen grupos dedicados especialmente a mirar noutras tendas ou mercados e comparar para así saber que producir, que se vai a vender ben, que está de moda... basicamente coller (ou “copiar”) ideas para as seguintes tempadas, pero é algo que fan todas as tendas, eles din que “é competencia sa”..

Os investidores de Zara tamén son moi importantes, igual que para calquera grande empresa, polo que quen se reúne con eles debe causar moi boa impresión e asegurar que a empresa vai seguir crecendo.

En conclusión, Inditex é unha empresa que está en continuo crecemento (non só con Zara,aínda que sexa a principal, senón coas súas outras filiais como Pull&Bear, OYSHO...), que se expande moi rapidamente e cuxo 'segredo para o éxito' seguramente sexa a excelente organización que posúe en conxunto.

DOCENTES TURCOS DE VISITA NO OLLOS GRANDES

Aprenderon como impartir materias en inglés para trasladar a experiencia ao seu país.

eis docentes do instituto Cumhuriyet Anadolu Lises, da localidade turca de Çorum, que imparten Física, Inglés e Arte, ademais dunha orientadora, atópanse en Lugo, participando nun programa europeo no instituto Nosa Señora dúas Ollos Grandes. A súa visita obedece a que pretenden coñecer como funciona o sistema CLIL, de aprendizaxe integrada de contidos e linguas, que se imparte neste centro lucense. Os profesores, ademais de asistir a clases que se imparte en inglés no Ollos Grandes, cada un da súa materia, interesáronse polos sistemas educativos español e galego. O que máis sorprendeu aos docentes foi que nun estado aconfesional impártanse clases de relixión. En Turquía en todas as escolas é obrigatorio o estudo do Islam. De feito a delegación deste país pediu poder utilizar a biblioteca para os rezos. Os profesores, que imparten clase nunha cidade situada a 608 quilómetros de Istambul, cunha poboación de algo máis de 200.000 habitantes, recoñeceron que, aínda que os adolescentes de todos os países compórtanse de forma similar, a gran diferenza entre os lucenses e os turcos é a liberdade coa que expresan as súas ideas. Tampouco esperaban que os estudantes puidesen acudir a clases sen uni-

forme, algo que é obrigatoria no seu país, nos distintos niveis de ensino. Bo nivel de inglés. A delegación turca, que agradeceu a hospitalidade do profesorado lucense, mostrouse sorprendida gratamente do ben que falan os alumnos deste centro o inglés. Os profesores, que estiveron en todo momento acompañados polos seus colegas galegos, visitaron Santiago e A Coruña. Onte percorreron o Museo de Lugo e hoxe retornarán aos seus países, segundo confesaron cun bo sabor de boca. O IES Nosa Señora dúas Ollos Grandes recibiu esta semana a alumnos suecos, alemáns e franceses, que se atopan de intercambio. Crónica experiencia de convivencia e intercambio docentes

os nosos artistas.

RAQUEL PÃ&#x2030;REZ PRADO

arlos Casares Mouriño naceu no ano 1941 en Ourense, cidade que deixaría unha fonda pegada na súa obra. Estudiou Filosofía e Letras en Santiago de Compostela. Exerceu a docencia desde 1969, en Viana do Bolo, Bilbao, Cangas do Morrazo e Vigo. Nesta cidade faleceu o 9 de marzo de 2002. Comezou a súa carreira literaria moi novo, pois en 1965 publicaba os seus primeiros relatos na revista Grial. É xa tradición entre a crítica falar de dúas etapas na produción narrativa de Carlos Casares. Unha primeira, caracterizada no plano temático pola ambientación das obras no período franquista e a utilización de elementos autobiográficos, e no plano formal polo emprego de técnicas narrativas innovadoras

(monólogo interior, ruptura temporal...). Debido a isto último algúns estudosos encadran a súa obra dentro da denominada Nova Narrativa, aínda que Casares non parecía gustar desta adscrición. As obras máis representativas deste período son Vento ferido (1967), que é un conxunto de doce relatos, e a novela Cambio en tres (1969). En 1975 publicou Xoguetes pra un tempo prohibido, novela pola que recibiu o premio Galaxia e mais o Premio da Crítica española. Esta obra, que reflicte a infancia e a adolescencia dos protagonistas na España franquista da posguerra, cerra a primeira etapa da súa produción e marca a transición á seguinte. Na segunda etapa, Casares abandona o experimentalismo formal e recupera for-

mas tradicionais de contar, ao tempo que elimina as pegadas autobiográficas. Nas primeiras obras desta etapa recrea, tinxidos de humor e ironía, períodos históricos máis recuados no tempo: Os escuros soños de Clío (1979, Premio da Crítica galega) e a deliciosa noveliña Ilustrísima (1980). Porén, nas súas últimas novelas, Casares voltou sobre a nosa historia recente, sobre o ambiente das vilas galegas na guerra e na posguerra: Os mortos daquel verán (1987) e Deus sentado nun sillón azul (1996). Como narrador ocupa un lugar indiscutíbel na historia da literatura galega. Ademais da súa condición de novelista, Casares cultivou a literatura para nenos con obras como A galiña azul (1968) ou a peciña dramática As laranxas máis laranxas de todas as laranxas (1973, Premio "O Facho"). Tamén hai que salientar o seu papel como biógrafo de Ramón Otero Pedrayo,

Manuel Curros Enriquez, Ramón Piñeiro, Vicente Risco, Ánxel Fole... e como derradeira biografía doutro literato, a do Padre Sarmiento. Do seu labor como ensaísta podemos citar Hemingway en Galicia (1999) ou Un país de palabras (1998). A Xunta de Galicia recoñeceu o seu enorme labor concedéndolle, en 1989, o premio á creación cultural. Colaborador habitual, durante catorce anos, da prensa coa columna "A marxe", en La Voz de Galicia, Casares recibiu tamén os premios de xornalismo "Fernández-Latorre", en 1983, e o "Julio Camba", en 1995. Algúns destes artigos foron recompilados no volume Na marxe de cada día (1994). Ingresou na Real Academia Galega en 1978, foi deputado polo PsdeG-PSOE en 1981, dirixiu a Editorial Galaxia, a revista Grial, e presidiu o Consello da Cultura Galega desde 1996.

UN NENO OU UNHA NENA, UN PROFESOR OU UNHA PROFESORA, UN LIBRO E UN LAPIS PODEN CAMBIAR O MUNDO”.

alala is a powerful Pakistani girl who won the Nobel Peace Prize when she was sixteen years old and she became the youngest person to get this award. The Taliban had banned education for girls in her country and she fought for this right. Because of this , in 2012, when she was eleven years old on her way to school , two men entered the bus and asked “Who is Malala?”. There was a terrifying silence. The they shot her three bullets on the left side of her head. Howerver, she didn’t die. When she was at the hospital, people prayed for her and she survived. Some people thought that it was a miracle. Now she has published a book about her story and soon we´ll be able to see a film based on it as well.

Malala é unha rapaza de Pakistán incriblemente valente, que gañou o premio Nobel da Paz no ano 2014 cando só tiña dezaseis anos. Os Talibáns prohibiran a educación na escola as rapazas no seu pais, mais Malala seguiu estudando e incluso loitou polo dereito das nenas a recibir unha educación igual que os nenos. Debido a que se fixo moi coñecida en todo o mundo a través de un vídeo que difundiu ca axuda do seu pai por Internet, unha mañá en outubro de 2012, cando tiña 11 anos, dous homes armados subiron ó autobús no que ia de camiño á escola. Estes homes preguntaron: Quen é Malala? Tras un silencio aterrador, oíronse 3 disparos. Malala foi ferida na parte esquerda da súa cabeza. Xente de todo o mundo pregou por ela e algúns din que foi un milagre que sobrevivise. Ela di que a morte non a quixo levar porque aínda ten moito que facer no eido dos dereitos dos nenos e nenas a recibir educación en igualdade en todo o mundo. Ultimamente publicou un libro sobre a súa experiencia e tamén se fixo unha película sobre a súa vida. Actualmente ten 19 anos.

Artículo redactado por alumnado de 4º ESO C despois de facer una unidade didáctica de Lingua Inglesa baseada na vida de o Premio Nobel da Paz 2014: Malala Yousafzai.

Escrito por: Dante Pizzo Bovio, Manel Núñez Rodríguez, Uxía Lodeiro López, Álvaro Iglesias Mata.

“Who is Malala?”

Domus do mitreo Texto: Alejandro Pérez Losada Fotografía: Manuel A. Fernández

Lugo é unha cidade bimilenaria fundada como campamento romano no ano 14 a. C. Lucus Augusti foi o asentamento urbano máis antigo de Galicia, pois era na época do Imperio cabeza dunha zona xurídica romana, unha dos tres -con Braga e Astorga- que formaban a provincia da Gallaecia. A súa orixe fai que se atoparon numerosos restos arqueolóxicos daquela época.

O templo mitraico puido ser identificado grazas a unha inscrición conmemorativa dedicada a Mitra realizada por Gaio Victorio Victorino, centurión da Legio VII Gemina Antoniniana e encargado da recadación de impostos en Lucus Augusti: INVIC(TO) MITHRAE G(AIVS) VICTORIVS VICTORINVS (CENTVRIO) L(EGIONIS) VII G(EMINAE) ANTONINIANAE P(IAE) F(ELICIS) IN HONOREM STATIONIS LVCENSIS ET VICTORIORVM SECVNDI ET VICTORIS LIB(ERTORVM) SVOR VM ARAM POSVIT LIBENTE ANIMO

o ano 2000 a oito metros de profundidade descubriuse na zona suroeste de Lugo o seu segundo elemento arqueolóxico máis importante despois da Muralla. Chámase a Domus do Mitreo e os seus restos corresponden a unha domus (vivenda romana) do século I d. C. e a un mitreo (templo dedicado ao deus do sol Mitra) do século III dC, máis concretamente en tempos de Caracalla (211217 d.C.). A súa extensión excedía a muralla e parte da domus foi posteriormente inutilizada a finais do século III dC para permitir a construción da muralla. Parte dela foi expropiada e isto fixo que acabase sendo abandonada e dedicada ás necesidades alimentarias da man de obra. De aí a roda de muíño que aparece no centro dunha das estancias, onde se pode ver tamén o desgaste do chan ao seu ao redor polas voltas dos escravos que o movían. A domus estaba construída en terrazas e tería vistas ao río Miño ata a construción da muralla. Os seus restos dannos unha imaxe fiel de como era a vida nunha vivenda nobre romana: pódense observar os cimentos, os patios, un pozo, o sistema de rede de sumidoiros, e parte dos mosaicos e pinturas murais orixinais: Había estancias señoriais e as dos serventes, libres ou escravos: as cociñas, o patio traseiro con

columnas decoradas (peristilium), a sala de invitados (oecus), un dormitorio (cubículo) e unha parte do atrium, o patio máis característico das vivendas romanas que tería un aspecto similar a leste: Ademais atopáronse obxectos máis pequenos relacionados coa vida na domus, como un xogo de mesa con fichas de óso, e agullas de peiteado e pesas de tear que empregaban as mulleres nos patios. Tras o seu abandono total leste mesmo espazo foi unha necrópole na época medieval, nos S XII ? XIII. As tumbas exhumadas estaban formadas por laxas de diferentes formas que se obtiveron da muralla e moitas aínda contiñan a argamasa de cal. O MITRAÍSMO

O culto ao deus Indo-persa Mitra ten máis de 3500 anos de antigüidade. Empezouse a venerar na India e ao redor do ano 1500 aC a súa presenza estendeuse cara ao oeste, o que coñecemos como Oriente Próximo, chegando preto do Mediterráneo. Tras as campañas militares de Alexandro Magno no século IV aC, Mitra converteuse no deus máis popular de Asia Menor. Desde alí esta relixión chegou o Imperio Romano por distintos motivos: Os lexionarios romanos entraron o contacto co Mitraísmo durante as campañas militares contra piratas do leste de Asia Menor, ao redor do ano 70 aC, tamén debido á presenza de soldados e escravos que eran orixinarios desa zona, e ademais porque os comerciantes sirios levárono a grandes cidades como Roma ou Cartago. Foi a relixión do Imperio Romano no ano 272. Ao redor do século III dC o Mitraísmo xa se estendeu por todo o Imperio chegando ata Escocia ou Galicia. Este culto oriental está rodeado dun certo misterio, mesmo se chama ao Mitraísmo "Misterios de Mitra". Os elementos que o facían misterioso eran os seguintes: -Todas as súas cerimonias celebrábanse no interior do mitreo, sempre pechado ao exterior, e non en lugares abertos ou públicos. -A estrutura dos templos reforzaba esa natureza secreta porque reproducían a forma dunha gruta ou cova, escura, pechada e cunha bóveda que representaba o ceo. Ás veces eran subterráneos ou semi subterráneos ou covas reais. -Só podían participar homes e había distintos niveis xerárquicos, tiñan que pasar ritos de iniciación e purificación e formaban unha sociedade secreta. Algúns levaban marcas que os identificaban nas mans ou mesmo na fronte. O MITREO DE LUGO

O Mitreo de Lugo é un dos máis de 420 restos de templos mitraicos que se atoparon ata o

momento. É o templo desta relixión máis occidental de todo o Imperio e comezou a construírse pouco antes que a muralla e para iso os propietarios da domus tiveron que reformala. Era habitual que os militares destinados a distintas cidades do Imperio consagrasen templos a algunha divindade, ás veces ao chegar ao seu destino ou ao acabar o seu servizo e iso foi o que fixo o centurión Gaio Victorio Victorino en Lucus Augusti. Aínda que non se sabe moito das súas cerimonias, desde a súa chegada ao Imperio Romano críase que realizaban rituais que incluían sacrificios. O que si está comprobado é que o seu mito central era a tauroctonía na que Mitra é un novo heroe que mata o touro que representa ao ceo cunha daga, e isto sabémolo porque esa escena sempre aparecía nos mitreos, normalmente tallada en pedra ou en forma de escultura. Esta imaxe é unha reconstrución ideal de como podía ser a estatua do Mitreo de Lugo, que sería de bronce: Mitra era unha divindade solar, o Sol Invictus e a escultura representaría é un sacrificio ritual asociado con significado astronómico para expresar o control do deus sobre os equinoccios, ou sexa o ceo representado polo touro. ELEMENTOS CONSTRUTIVOS DO MITREO DE LUGO

O elemento máis destacado de todo o xacemento é a planta do templo. No vídeo explicativo do museo descríbese a estancia: un rectángulo de 15.70 metros de lonxitude por case 7 metros de ancho, orientado de Norte a Sur. Estaba composto por unha nave central rodeada por cinco pilastras equidistantes en cada lado e que están a uns 60 cm dos muros perimetrales. Na zona de culto, ao norte da construción, estaría a estatua de Mitra na escena do tauroctonium que xa explicamos. Estaría sobre unha plataforma encima do ara. A entrada do templo estaría situada no lado oposto, xa que as entradas habitualmente miraban ao sur. Nesta zona os arqueólogos identificaron un pequeno espazo que podería ser un vestíbulo destinado ao sacrificio dos touros.

A MURALLA

A Domus e a Muralla son dous monumentos fisicamente unidos porque como xa mencionamos parte da domus foi expropiada para permitir a construción deste elemento defensivo: Na fotografía vemos os restos do patio que quedou cortado pola muralla e á esquerda apréciase o aspecto orixinal da muralla que estaba revestida de argamasa de cal, que se conservou porque esta zona estivo enterrada durante centos de anos. A Muralla foi construída na etapa baixo imperial da cidade de Lucus Augusti, entre as últimas décadas do século III e as primeiras do século IV d.C. A situación económica no imperio para mediados do século III estaba moi deteriorada. Sucedéronse ao longo do imperio numerosas revoltas sociais que en moitos casos acabaron co asasinato de terratenientes e gobernadores de cidades. A clase dirixente de Lucus Augusti asustada polas historias que cada día chegaban desde todo o imperio decidiron protexerse ante unha posible sublevación e por isto decidiron construír unha nova muralla que lles dese seguridade fronte ás revoltas sociais. A Muralla protexía as zonas principais da cidade: o foro, o teatro, as domus principais, as termas urbanas,

o mercado e os templos principais así como a basílica cristiá. Queda tamén dentro do seu recinto a área próxima ao mercado onde se atopaban moitos dos talleres e artesáns que traballan no interior e as vivendas dos dirixentes. No exterior quedaron os barrios de vivendas máis humildes así como os templos que se atopaban no exterior da cidade antiga. A nova muralla dividiu en dúas a cidade existente, e deixou no seu interior unha zona de reserva de chan para unha hipotética expansión posterior. Como o seu fin era defensivo realizouse cunha visión militar pero baseándose na xeometría romana: O trazado da muralla esta inscrito dentro dun rectángulo perfecto de proporcións 3 a 4 que ten nos seus lados unhas dimensións 519 m. por 692 m. e que á súa vez esta inscrito nunha circunferencia de 865 m. de diámetro. As súas medidas son proporcionais á escuadra pitagórica de dimensións 3/4/5, base de moitas das edificacións de orixe romana. A Muralla ten os vértices redondeados e sobre este rectángulo basee están situadas as doce portas do proxecto orixinal situadas nos extremos de seis das vías principais da cidade: catro decumanus e dous cardos. O complexo defensivo completábano outros dous elementos: foso e intervallum, que eran as zonas que a rodeaban no interior e o exterior.

Visitar a Domus do Mitreo permítenos á vez descubrir detalles da construción e o aspecto orixinal da Muralla

ltimamente, cada ano xubílase un número moi significativo de profesores do I.E.S “A Nosa señora dos Ollos Grandes”. Cesan do seu traballo por cumprir unha idade determinada pola lei. Algúns o fan voluntariamente, podendo estar algún tempo máis con todos nós. Xubilarse pode significar moitas cousas: Deixar atrás as présas, o espertador e aprender a dedicar o teu tempo a ti mesmo. Ter tempo, por exemplo, para escoitar o murmurio da auga e observar as nubes flotando no ceo e tamén para iniciar a recolección de froitos de tantos anos de traballo . Pode ser verdade , pero non evita que teñamos certa nostalxia polos numerosos profesores que foron pasando polo noso Instituto. Unha das miñas últimas conversacións, quizais, a última, co eximio profesor, catedrático de Historia do Feminino, Don José Luis Novo Cazón versou sobre a procedencia etimolóxica do verbo xubilarse que provén do latín iubilare ( dar saltos de alegría). El cría que efectivamente, así debería ser o feito de xubilarse, a pesar de que el continuou dando clase case ata o final dos seus días. Cando un profesor déixanos, deixa tamén un oco difícil de encher, tanto nos compañeiros, por compartir con eles numerosos momentos, como nos propios alumnos.

Hai profesores que deixan pegada por diversas causas: Por espertar a vocación laboral en moitos alumnos, pola súa xenerosidade, a súa dedicación, a súa afabilidade, a súa paciencia, a súa capacidade, a súa saber facer, a súa paixón, capaces de escoitar aos seus alumnos e adaptar os seus métodos de ensino ás necesidades que estes teñen . Son profesores capaces de confiar na capacidade de aprendizaxe dos seus alumnos e de deixarse ensinar por eles. Á mantenta disto e lembrando a Novo Cazón escribín

para a revista do Instituto: Vivirás nos teus alumnos coma ou sopro de vento que corre tas as follas. Novo Cazón deixounos unha gran pegada: Por ser unha excelente persoa, polo moito que aprendemos del, cando conversaba connosco na Sala de profesores sobre diversos temas e tamén a deixou no alumnado que tivo a sorte de telo como profesor. Pero non foi o único. A historia do Feminino fixérona e continúana facendo moitos profesores e tantos e tantos alumnos. Quero facer un pouco de historia do Departamento de Lingua castelá, porque este ano deixounos unha profesora que estivo moitísimos anos no Centro. Refírome a Mª Luisa Rodríguez López , nosa querida Mavisa. Teño diante de min un documento histórico, amarelado, un inmenso Libro de Actas que recolle todas as reunións do Departamento desde o ano 1959, pois este curso comeza (segundo o documento que tamén atopei no meu Departamento escrito por Eduardo Sampayo Yáñez “Historia do Instituto”(1958-1983)) xa no edificio que temos actualmente. Asina a primeira reunión do Departamento de Lingua castelá dona Luísa Fraga Alonso, catedrática de Lingua castelá que tamén foi directora do Instituto no ano 1973. (Segundo os datos achegados por Eduardo Sampayo no documento citado anteriormente). Leo e releo todas as Actas do Seminario e constato que dona Luísa Fraga Alonso asina as Actas como Xefe de Departamento desde o ano 1959 ata o ano 1987-data na que se xubila-. Chámame a atención o nome de moitos compoñentes do Departamento de Lingua, porque a moitos deles tiven a sorte de coñecelos. No ano 1959 aparece o nome de Epifanio Ramos (máis tarde catedrático de Francés e Director da Escola de Idiomas), Hermesinada Ansedes ( a súa esposa).

AS XUBILACIÓNS DO INSTITUTO FEMININO Continúo lendo as Actas e tamén aparece Jacinto García (outro gran profesor cuxa xubilación está no noso recordo). No ano 1971 consta que o Departamento contaba coa presenza de Dona Manolita López Besteiro ( ex Conselleria, Inspectora de educación). No ano 1972, xa temos datos da presenza de Mavisa e no ano 1973 de Jorge de Viveiro-escritor,cuxa xubilación lembramos todos tamén. Chámame poderosamente a atención a presenza doutros profesores como Jesús Sánchez del Valle ( o meu querido compañeiro do Instituto Anxel Fole, Suso, poeta, que, a pesar de que estudou Dereito, por prescrición paterna, decide ao terminar a carreira estudar Literatura, porque esa era a súa vocación. (Suso , onde o teu espírito estea, gran amigo, o teu recordo confórtanos) Constato tamén a presenza de Emilia Reigosa Minguillón, de Angela Franco , de Cristina Fernández, de Pilar Figueruelo , de Pilar Novo… Todos entregados profesores que perviven no recordo, no noso recordo. E hai datos de alumnos nas Actas do Seminario?. Pois si. Había un concurso literario e no ano 1984 concédese o premio á alumna, escritora e parlamentaria- Marta Ribera de la Cruz , que, como vedes, xa apuntaba maneiras da súa verdadeira vocación. Fixen un breve resumo do meu Departamento. Pero hai ex alumnos ( coas súas carreiras terminadas) que me indican que debo incluír a outros profesores que marcaron a súa vocación laboral. Refírome a Antón Castedo, ( catedrático de Física), a Chiruca ( catedrática de Matemáticas) e á entrañable Pilar Otero que tanto fixo no

Centro polo estudo das sempre difíciles Matemáticas Quedáronme moitos , moitísimos nomes no tinteiro!. Agora continúo con Mavisa. Departamento de Lingua castelá .Coñecina no ano 1990 , unha vez publicada a nova Lei de Educación LOGSE. Como tiñamos inquietudes, estabamos a participar nun Curso para a Elaboración de Unidades Didácticas. Chamoume poderosamente a atención a súa personalidade e tamén o seu físico. Os seus penetrantes ollos negros e unha trenza no pelo. Eses son os meus recordos. Elaborei con ela unha Unidade Didáctica para a Reforma. Un traballo ben feito que repartimos entre varios profesores. Anos máis tarde, e por indicación da Consellería de Familia fomos, durante moitos anos , membros do xurado para determinar os premios teatrais. Recordo gratamente todos os veráns visualizando vídeos para seleccionar aos Grupos que ían logo a interpretar no Auditorio e a optar a un premio. Sempre realizando con ela un traballo moi serio e responsable. Mavisa amaba moito o teatro .Directora teatral do Centro deixou tanta pegada que algúns alumnos souberon atopar con ela a súa verdadeira vocación artística. Todos participaren nas actividades teatrais que ela dirixiu. Refírome ao excepcional actor Luís Tosar , que sempre a considerou a súa Musa. Tamén Jorge Coira, director de cinema , Marga Portomeñe, actriz e Noemí Mazoy , cantante de ópera. E moitos máis dos cales eu non teño noticias. Pódese pedir máis?. Sen dúbida, Mavisa colleitou xa os seus froitos , o seu nome e o dos seus alumnos estarán ligados á Historia do noso Instituto e ao de numerosos profesores e alumnos que continúan escribíndoa.

FÚTBOL LUCENSE 40

fútbol lucense está a vivir un momento de máximo esplendor. Por exemplo , o principal equipo de Lugo (CD Lugo), na tempada 2012/2013 o CD Lugo só disputara unha tempada en segunda división, e contando a tempada que se está disputando nestes momentos levarían 6 tempadas, 5 delas consecutivas, pero con todo a outra cara da moeda é o fútbol sala, despois de que o Azkar Lugo, conseguise afianzarse como un dos mellores equipos da categoría, nos últimos 5 anos o nivel do equipo baixou bruscamente, xa que de participar nos play offs da liga pasaron a loitar por non descender, con todo na tempada 2014/2015, a afición que foi nomeada durante varios anos a mellor da liga, viu ao seu equipo descender, despois de probablemente a peor tempada da historia, deste club, isto levou a cabo por culpa do desvinculamento da empresa Azkar, o que produciu serias débedas o que provocou o descenso do club. Actualmente este equipo atópase en Segunda División , xa salvado do descenso pero de penúltimo en liga, o que é unha posición bochornosa para un club como o Prone Lugo. O fútbol basee tamén está en auxe, sobre todo debido ao número de clubs que se atopan por toda a cidade, por exemplo: Polvoreira, filial do CD Lugo,, Milagrosa, Ferroviaria, filial do Milagrosa, Residencia, At.Abuín, filial do Residencia, Sacro Corazón, viculado ao CD Lugo, San Roque etc.. Isto provoca que o fútbol sexa o deporte máis representativo da cidade, aínda que tamén destaquen outros como o baloncesto ( Breogán, Estudantes), voleibol ( Emeve), piragüismo, natación, tiro con arco, balonmán ...

Visita dos profesores do Instituto Galileo Galilei de Avezzano (Italia)

os nosos amigos de “Working in Europe Skills for Success” non viñeron sós. Nesa mesma semana un grupo de catro profesores italianos se achegaron a o noso centro para ver de primeira man coma se xestionaban os intercambios e como funcionaban as nosas seccións bilingües. Tratábase dun grupo composto por Giussepe, subdirector e profesor de lingua, Sonia, profesora de Economía e Enza e Teresa, profesoras tamén no mesmo centro. Xuntos están a promocionar o desenvolvemento dos proxectos europeos no seu centro co apoio dos fondos do programa Erasmus+, recollendo os achádegos do mesmo no seu eTwinning “G.O.A.L.: Growing Opportunities Approaching Labour market”.

O seu centro L’Istituto d’Istruzione Superiori “Galileo Galilei” fora visitado durante o curso 2015/2015 polos profesores Mar Neira e Javier Gómez no marco dun programa de intercambio de experiencias educativas

Francisco Núñez Aguado

dentro do proxecto Erasmus+ de formación do profesorado que fora concedido ao noso centro pola Unión Europea, con obxectivo de observar o desenvolvemento das seccións bilingües e explorar as posibilidades dun proxecto entre ámbolos dous institutos.

O centro atópase na vila de Avezzano, na comarca Italiana de Abruzzos, que en agosto do ano pasado sufrira un forte terremoto. Tiveron moita sorte, os nosos compañeiros, de non verse afectados polo sismo ao realizar a súa visita á vila con moita anterioridade. De todos xeitos o centro non resultou afectado polo terremoto pois conta con un sistema de construción antisísmica minimiza os danos de estes fenómenos da natureza.

Proxecto Eramus+ “Working in Europe - Skills for Success” 44

Francisco Núñez Aguado

pasado mes de novembro alumnos e profesores de cinco países de Europa visitaban o noso centro co obxectivo de identificar, en colaboración cos seus compañeiros españois, as destrezas e habilidades mais demandadas polos empresarios á hora de contratar xente. Os países eran Alemania, Bulgaria, Croacia, Francia e Romanía; nosoutros éramos o sexto socio e, todos xuntos formábamos parte do proxecto europeo Erasmus+ “Working in Europe - Skills for Success” (Traballar en Europa - Destrezas para triunfar”). O proxecto empezara xa no curso 2015-2016, pero case todos os socios coñeciámonos de vello. Empezáramos a colaborar xa no primeiro curso que eu chegara ao centro,

aló polo ano 2009, e en todo este tempo desenvolvéramos un par de proxectos dos antiguos Comenius (centrados no desenvolvemento sostible e no emprendemento) e unha morea de proxectos eTwinning. Agora estabamos xa no segundo curso do proxecto. Previamente, nas viaxes a Denain (Francia) e Djakovo (Croacia), estivéramos investigando sobre o noso pasado económico, fixéramos entrevistas a persoas retiradas para ver cales eran as actitudes e destrezas que mais se pedian cando eles estaban a traballar; faláramos con emprendedores e visitáramos empresas locais de éxito tratando de identificar cales eran os elementos clave da súa boa marcha. En todos os encontros, a actividade desenvolvérase

nun ambiente distendido e de gran cordialidade, combinando momentos de traballo con visitas de estudio, tempo de esparcemento e descanso, e pequenos viaxes culturais para coñecer os atractivos da zona. O programa desta visita ao noso centro ía seguer eses mesmos patróns: visitas a empresas e institucións locais, traballo en grupo e presentacións, viaxes culturais e tempo de esparcemento cos compañeiros. O primeiro día, luns, recibimos a todos os países no instituto e tras unha pequena visita guiada ás instalacións reunímonos no salón de actos, onde o Director deulles unha pequena benvida. Acto seguido puxemonos a traballar cunha pequena lembranza do que levábamos feito ata ese momento e do que íamos facer durante esa semana. Axudáronnos os rapaces que nos acompañaran no proxecto o curso pasado. Tras o descanso de media maña, fumos a traballar en grupo a biblioteca. Cada grupo estaba formado por alumnos representantes de cada un dos países participantes. Comimos na cafeteria do instituto e, tras un pequeno descanso, os alumnos do ciclo estiveron con

nós para que víramos algo dos xogos tradicionais galegos. O martes fixemos unha viaxe cultural polo Camiño de Santiago, pero antes visitamos AMS Lab, unha empresa xove pero de rápido crecemento, que traballaba no eido do control calidade e cun perfil innovador e moi técnico. Na súa plantilla atopábanse químicos, físicos, enxeñeiros, biólogos,.... Cando salimos de Lugo cara os Ancares, tiñamos previsto unha pequena ruta dende o Cebreiro cara a Samos, pero tivemos a mala sorte de que ese foi un dos poucos dias do ano nos que se puxo a nevar intensamente. Cando chegamos a O Cebreiro esperábanos unha estampa de invernía na alta montaña: as pallozas cubertas de neve, as folerpas caendo sobre nos e un vento e friaxe intenso. Comimos un bocadillo nunha das tabernas do pobo que ainda estaban abertas, visitamos unha palloza para que os nosos visitantes fixéranse unha idea da dureza das condicións de vida nesa zona do país e cambiamos a ruta de tres quilómetros por unha entrada andando en Samos polo Camiño de Santiago, de apenas 1,5 qui-

lómentros, e unha visita guiada ao mosterio. O mercores estivemos a traballar no centro: os alumnos tiveron clases de castelán e galego, impartidas por alumnos de segundo de bacharelato. Logo visitáronos tres emprendedores que nos falaron da súa experiencia, primeiro como xoves titulados en busca do primeiro emprego, traballadores por conta allea, emprendedores e loxo, xa, como empresarios demandantes de emprego. A recomendación, sempre a mesma: iniciativa, crer nun mesmo e facer o que nos gusta. En base as suas informacions os alumnos estiveron a traballar na biblioteca nunha presentacion das cualidades e habilidades que debería ter un xove en busca do seu primeiro emprego. Tras comer de novo na cafeteria, pola tarde e coa colaboracion do alumnado do ciclo TAFD fixemos unha presentacion de bailes rexionais tipicos. A viaxe a Santiao de Compostela do venres foi a segunda parte da aportación cultural da visita. Primeiro visitamos as instalacións do CEI Nodus do Concello de Lugo en Garabolos, na que nos ensinaron como dende alí se apoia aos emprendedores nos primeiros momentos da sua andadura empresarial. Xa Santiago, fixemos unha pequena ruta polas zonas mais caracteristicas da vila, visitando a catedral, a cidade vella, a alameda o rectorado e a facultade de Xeografía e Historia. E para rematar o día, por suposto, un pouco de tempo libre para disfrutar da vila e facer compras.

O venres era o último día. A primeira hora presentáronse na biblioteca os traballos sobre as destrezas e habilidades paara acceder a un primeiro posto de traballo e seleccionouse o mellor traballo. Pechábase deste xeito as sesións de traballo de esta visita o que se aproveitou para repartir agasallos e facer pequenos homaxes aos organizadores. Tras o breve descanso do recreo, salimos cara ao Concello, onde nos recibiu a alcaldesa, que agasallou aos visitantes cun bonito libro sobre a historia da vila. Para rematar a apartado cultural, fumos a facer unha rápida visita ao Museo provincial, no que os achádegos arqueolóxicos do noso pasado román acapararon todo o protagonismo. Finalizada a visita, voltamos ao instituto xusto a tempo para que os visitantes foran recollidos polos seus anfitrións españois para pasar a tarde en familia e ter así a oportunidade de acadar un coñecemento mais profundo da sociedade galega. A partir das nove da noito empezou xa o regreso. Os croatas e os rumanos foron os primeiros en marchar en autobus a Madrid. De madrugada os franceses. E a mitade de maña do sabado, os alemans. Os bulgaros, xa pola sua conta, non marcharon ata o domigo. Terminada así unha semana intensa de traballo e esparcemento no que, entre todos, contribuimos un pouco mais á construcción de Europa e da cidadanía europea.

Becas europeas para a formación do profesorado

n ano mais o IES Nosa Señora dos Ollos Grandes estase a beneficiar dunha beca da Unión Europea para a formación do profesorado. No marco do programa Erasmus+ Acción Clave 1, o centro solicitou e conseguiu axudas para actividades formativas para o profesorado. Estas pódense clasificar en dúas categorías: cursos de formación específica nunha competencia determinada e intercambios de experiencias educativas con outros centros educativos. Cursos de formación: ● Curso de actualización lingüística de portugués a celebrar en Portugal. ● Cursos de actualización lingüística de inglés e de metodoloxía para seccións bilingües nese mesmo idioma en Reino Unido e Malta. ● Cursos de actualización lingüística de inglés en Reino Unido. ● Cursos en calidade e xestión de centros educativos en Portugal. Intercambios de experiencias ou job-shadowings: ● Intercambios de experiencias educativas con centros formativos de Italia, nas localidades de Caserta e Nápoles. ● Intercambios de experiencias educativas con Suecia.

Con estas actuacións o centro busca mellorar a competencia profesional dos seus docentes non só no que se refire as áreas de linguas estranxeiras e metodoloxía didáctica, senon tamén promover a creación de lazos profesionais con docentes de

centros educativos doutros países europeos con vistas a explorar as posibilidades de desenvolver futuros proxectos de colaboración. Cos resultados de ditas accións formativas se pretende o vindeiro curso aumentar o número de seccións bilingües impartidas no centro, e desenvolver novos proxectos de colaboración que veñan a sustituir aos proxectos que finalizan neste curso.

Con respecto ás seccións bilingües, compre destacar que o seu obxectivo é ensinar unha materia de carácter non lingüístico, como matemáticas ou historia, pero utilizando unha lingua estranxeira como medio de comunicación. Isto aumenta o tempo de exposición do alumnado á lingua estranxeira, reforzando a súa aprendizaxe. Pero dende o

punto vista metodolóxico entrañan certa dificultade pois implican unha introdución paulativa ao alumnado do vocabulario e expresións necesarios para asimilar conceptos de certa complexidade. Por outra banda, o profesorado non especialista en lingua estranxeira necesita ter un dominio medio-alto da lingua.

Futuras liñas de formación Para o curso 2017/2018 o obxectivo do centro e continuar ca actualización de coñecementos de linguas estranxeiras do profesorado, con especial atención ao inglés. E ver de incrementar as competencias no eido da resolución pacífica de conflitos e mellora da convivencia. Continua o centro apostando pola potenciación da dimensión internacional da formación e

xoves 20 de abril, @s Argalleir@s das letras, fomos a Cáceres celebrar o día do libro. Saímos ás dúas e media en autobús dende As Pontes e fixemos dúas paradas en todo o camiño, unha preto de Ponferrada e outra preto de Zamora. Ás dez e media chegamos ao Hotel Extremadura, en Cáceres, no cal deixamos as nosas pertenzas. Sobre as once fomos cear polo centro da cidade, uns mellor ca outros xa que non había moito tempo para facelo decentemente. Ás doce da noite chegamos ao hotel para descansar. Erguémonos ás oito e media para almorzar no hotel e logo subimos ao bus para dirixirnos a Mérida, onde puidemos visitar o teatro e anfiteatro romano, a ponte do río Guadiana, o templo de Diana e coñecer a súa historia grazas ás explicacións de Cristina. Ao acabar estas visitas, volvemos ao bus, o cal nos deixou en Trujillo para comer e probar a gastronomía típica de Extremadura. Ao redor das catro e media, demos un paseo polo centro desta vila e vimos estatuas e casas de conquistadores, tales como Magallanes ou Pizarro. Tras rematar esta agradable visita montamos no bus para regresar a Cáceres e poder cear tranquilamente na súa Praza Maior. Ás doce chegamos ao hotel onde nos relaxarnos e descansamos. O sábado, logo de almorzar no hotel, subimos ao bus para dirixirnos ao Parque Natural de Monfragüe, no cal puidemos observar o fermoso río Texo, o castelo, o Salto do Gitano... Rematada esta fantástica ruta, abandonamos este espléndido lugar para volver a Cáceres, coñecer a cidade e a súa historia e elixir o lugar no que realizariamos a actividade do Día do libro. Non imaxinabamos que houbese tanto ambiente en Cáceres, pero fomos xusto os días no que celebraban a famosa “Queima do dragón”. Chegaba a hora na que comezaba o día 23 de abril, día do libro, e as nosas profes non tiveron mellor idea que iniciar a lectura de Xoguetes para un tempo prohibido, Carlos Casares ( obra elixida para a lectura continuada) xusto ás 00.00h. Aquí estabamos nós, na Plazuela del Socorro (xusto detrás da Praza Maior), lendo mentres todos os cacereños cantaban e bailaban. Foi unha experiencia moi positiva, xa que lles amosamos a todas as persoas o que une a lectura e como se pode gozar dun xeito moi ameno dunha “Noite alternativa” tendo un libro nas mans. Comezamos a lectura continuada, seleccionamos a palabra, elaboramos o verso para o poema colectivo e gravámolo todo. Ao redor das 04,30h rematamos a nosa actividade e volvemos cara ao hotel. Como imaxinades a noite do sábado ao domingo non puidemos descansar moito. Ás oito e media da mañá

almorzamos por última vez no hotel e preparamos as maletas para regresar Ás Pontes. Nese traxecto detivémonos en Plasencia, onde fixemos unha pequena visita ao centro da vila e contemplamos a súa catedral, a cal para a nosa opinión, estaba mal restaurada. Finalmente seguimos viaxe e chegamos ao noso centro preto das 18.00h. Xa sabedes que esta é a primeira parte desta actividade do Día do libro, porque o traballo duro comeza agora. Escribir o poema, pensar a ilustración, realizala... Pero como todos os anos, @s argalleir@s das letras podemos con todo.

EMERXENDO DUN SOÑO

Pequenos xoguetes! Rosetón centrado! Miña irmá falaba nun submarino de soños impregnado de verdade. Inocentes recordos, difíciles de branquear na escura noite, vogaban nun mar de bágoas. Emerxe un pensamento cravado nunha ilusión desbordante de ledicia. Rememoraba lembranzas do pasado, almas conquistadas que non choraban, cantaban. Sensuais latexos de pomba acariciaban os labios das nubes, abrindo a porta dos triunfos nunha explosión de luz. Era o último minuto e ninguén o dubidaba. Compañeiros fieis creaban unha linguaxe chea de sorrisos para comunicarse alén do horizonte en busca das grandes ilusións agochadas no ceo. Amigos leais falaban coa linguaxe dos sorrisos, murmurando palabras ocultas no corazón. Avistou terra e foi como música para os seus oídos, como un bálsamo para os nosos ollos, como un mañá luminoso en dirección ás grandes picardías ansiadas e desexadas. Argalleir@s das letras, Cáceres 2017

ón Luz i c ora ro da b a t l Co Cas es S IE Pont As

Día do libro con Xoguetes para un tempo prohibido de Carlos Casares Juan Bellas, argalleiro das letras, 3ºESO

os nosos artistas. 50

DANIEL ORDOÃ&#x2018;EZ CASTRO

PASATEMPOS

Elaborado polos alumnos de 2º da ESO de Educación Financieira

Busca dez palabras relacionadas coa educación financieira:

Solucións sopa letras páxina 52

Citas célebres:

“O activo máis poderoso co que contamos e a nosa mente.” -Robert Kiyosaki

“Por algunha razón , as persoas prestan máis atención ao prezo que ao valor. O prezo é o que se paga , pero o valor é o que se obtén a cambio.” -Warren Buffett “Solo o necio confunde valor e prezo.” -Quevedo

“Unha empresa é como unha bicicleta . Ou te moves ou caes.” -John D. Wright

“O único presuposto bo é o presuposto equilibrado.” - Adam Smith “Un economista é un experto que saberá mañá por que as cousas que predixo onte no sucederon hoxe.” -Laurence Peter “O xuro é o perfume do capital.” -Voltaire

Solucións páxina 43

-Que me dirías se souberas que morrerei mañá? -Déixasme 1000 euros e mañá xa chos devolvo? Cómo se di «banqueiro» en xaponés? Tekito-tua-cousa.

Solucións sopa letras páxina 51

IES Ollos Grandes