Jaargang 3, nummer 1 | januari 2014
het vervolg
Klaar voor de toekomst 10 drie concessies en de Noord/Zuidlijn GVB goed op stoom 14 new business op stap met Erik Maitimo 20 trendwatcher Adjiedj Bakas: 'de toekomst is hightech'
te de besen wens 32 a pagin
|1
nummer 5 | januari 2014
Klaar voor de toekomst N
a een bewogen 2013 zijn we 2014 vol goede moed begonnen. Nu de concessie voor de exploitatie van het OV en het onderhoud van de infrastructuur is overeengekomen voor de komende tien jaar, kunnen we vooruitkijken. De concessie zorgt voor continuïteit en geeft ons ook de tijd en ruimte de doelen die we onszelf gesteld hebben te bereiken: het beste OV-bedrijf van Nederland worden, bij de vijf beste werkgevers van Amsterdam horen, een miljoen ritten per dag hebben en minder afhankelijk zijn van subsidie. Tegelijkertijd moeten we beseffen dat hiertegenover ook de nodige verplichtingen staan. Zo zijn de kwaliteitseisen opgeschroefd en wordt de subsidie de komende jaren flink afgebouwd. Pittig, maar ik ben ervan overtuigd dat we aan deze eisen kunnen voldoen. Als wij de reiziger de beste dienstverlening leveren, komt het wel goed met de benodigde groei van het OV. Ook moeten we extra goed op de kosten letten en vooral daar investeren waar het het hardst nodig is en het het meeste oplevert. GVB bewijst elke dag dat we de klus aankunnen, maar het kan en moet nog beter. Door betere samenwerking tussen afdelingen en door meer gericht te zijn op het belang van de reiziger kan nog veel verbeterd worden. Er zijn meer dingen om naar uit te kijken. Vanaf 2017 gaat GVB de Noord/Zuidlijn exploiteren. Dat wordt een belangrijke impuls voor het OV in de stad. We investeren in reizigersinformatie, het metro- en busmaterieel wordt vernieuwd en de Combino’s krijgen een upgrade.
het vervolg
Klaar voor de toekomst 10
drie concessies en de Noord/Zuidlijn
14
new business
20
trendwatcher Adjiedj Bakas:
GVB goed op stoom
op stap met Erik Maitimo
ste de besen wen 32 a pagin
'de toekomst is hightech'
|1
Op de cover: De Noord/Zuidlijn wordt de ruggengraat van het Amsterdamse openbaar vervoer. GVB zal de nieuwe lijn exploiteren. Veel collega's zijn al volop bezig met de voorbereidingen.
Mireille Muller, woordvoerder Communicatie "De Noord/Zuidlijn is een mediageniek project, dat zowel in positieve als negatieve zin enorm tot de verbeelding spreekt. Voor een woordvoerder is dit een krent uit de pap."
Reinier Spierenburg, instructeur Metro "Als instructeur M5 leid ik personen-
Dit nummer gaat over de toekomst van GVB en die toekomst ziet er zonnig uit. We kunnen trots zijn: de exploitatie is op orde, financieel staan we er goed voor en de resultaten van de OV-klantbarometer zijn verbeterd. Onder de noemer van GVB Next lopen de nodige acties om nog effectiever te werken en de dienstverlening te verbeteren. Op pagina 10 stellen we het nieuwe directieteam voor, dat klaarstaat om samen met de medewerkers de ingezette koers uit te bouwen en waar te maken wat we de reizigers beloven.
vervoerders Metro op om met het nieuwe materieel te rijden. Straks, als de Noord/Zuidlijn operationeel is, zal ik vaak door deze geweldige tunnel rijden."
Roalt Bruininks, beheerder Signalling & Control "We willen zowel op de Noord/Zuidlijn als op het bestaande net werken met één beveiligings- en verkeersleidingssysteem. Ik werk nu aan een
Ik kijk uit naar de toekomst van ons bedrijf.
project waarin we dit systeem aanleggen en testen op de ringlijn."
Tom Middelkoop, algemeen directeur a.i.
2 | in het vervolg
14
Op pad met Erik Maitimo, vertegenwoordiger zakelijke markt
Interview: trendwatcher Adjiedj Bakas
20
Leerling Ricky Lanenga: 'Je moet het vak echt in de praktijk leren'
31
24
Van paardentram tot M5
erasmuspark op zijn best
Complex Diemen in vogelvlucht
en verder
32 De beste wensen
18
34 agenda 4 in het kort 34 column 8 nieuwe directie 10 de toekomst van GVB 35 puzzels 12 in gesprek 21 in cijfers 28 thuis bij...
|3
in het kort
in de tram...
Femke Peterson (32) en Sjem ‘Waar ik heen ga? Ik ga Sjem uitlaten, in het Amsterdamse Bos. We gaan eigenlijk nooit met de tram, maar het gaat heel goed. Er is ruimte genoeg, zelfs voor zo’n grote hond, en ik hoef niets voor hem te betalen. En Sjem vindt het best, zolang hij maar mensen om zich heen heeft die hem aandacht geven.’
4 | in het vervolg
in het kort
Nieuwe concessie, nieuwe afspraken In het kader van de OV-concessie heeft Stadsregio Amsterdam (SRA) met GVB en de gemeente Amsterdam afspraken gemaakt over de uitvoering van het openbaar vervoer tot en met 2024. Kern van de afspraken is: beter openbaar vervoer met minder subsidie. De nieuwe afspraken moeten in de komende tien jaar leiden tot:
35% 300 miljoen euro
meer reizigers tegen
minder exploitatiesubsidie en tot
15%
meer productiviteit in beheer en onderhoud van de infrastructuur. Een mooie uitdaging voor de komende jaren!
Het OV van de toekomst Kleine capsules aan een rail (SkyTran, zie foto), enorme elektrische superbussen, supersnelle metro’s voor de lange afstanden... Aan ideeën voor het openbaar vervoer van de toekomst geen gebrek. En al lijken veel van die plannen wel erg futuristisch te zijn ; sommige worden sneller realiteit dan je denkt. Wist je bijvoorbeeld al dat onze eigen M5’s over de technische mogelijkheid beschikken om reizigers te vervoeren zonder bestuurder? Benieuwd naar de toekomst van het OV in Amsterdam? Lees het interview met trendwatcher Adjiedj Bakas op pagina 20.
@Schellevis: NS, dat z’n treinen over een privéweg laat rijden, ligt half plat. GVB, dat moet delen met andere weggebruikers, heeft 2 kleine omleidingen. @huppeltje: @NDSM_werf @GVBnieuws Dat is fijn om te horen want de NS sluiten hun sporen. De veerponten van het GVB gaan door. Compliment. @GVBnieuws: Dank aan de chauffeurs, schippers en bestuurders die iedereen vanavond in weer en wind op hun bestemming hebben gebracht. Tweets van reizigers tijdens de Sinterklaasstorm, 5 december
|5
in het kort
Teun maakt een noodstop De film Mannenharten al gezien? In deze komedie over zes mannen en hun zoektocht naar ware liefde is één van de hoofdrollen voor acteur Teun Kuilboer. Hij speelt een trambestuurder. Opleider Jermaine Ravenberg had één dag nodig hem op de tram te leren rijden. 'Teun pakte het snel op. We hebben een rondje gereden van Artis via het Rembrandtplein naar het Frederiksplein en weer terug. Tijdens de opnames zat ik verdekt opgesteld achterin de tram met een afstandsbediening in de hand. Daarmee zou ik een noodstop kunnen maken. Maar dat bleek niet nodig te zijn: toen we plotseling door een auto werden afgesneden, maakte Teun direct zelf een noodstop. Hij deed het heel goed; hij kan zo bij GVB aan de slag!' Mannenharten is een film van regisseur Mark de Cloe en is sinds november in de bioscoop te zien.
Hoe groen is GVB?
Top tien steden duurzaamste OV (score van 0-5)
Beste OVbereikbaarheid
Grootste aandeel OV gebruik
Het Kennisplatform Verkeer en Vervoer (KpVV) publiceerde onlangs de resultaten van een onderzoek naar trends en ontwikkelingen op het gebied van duurzame en slimme mobiliteit. Amsterdam bungelt nu nog onderaan de top tien van gemeenten met het meest duurzame OV, maar daarin brengt GVB snel verandering…
Den Haag
Utrecht
Amsterdam
Leiden 4,74
Amsterdam
Utrecht
Haarlem 4,72
Den Haag
Diemen
Nijmegen 4,70
Haarlem
Rotterdam
Arnhem 4,66
Rijswijk
Den Haag
Groningen 4,65
Purmerend
Almere
Duurzame mobiliteit gaat om het evenwicht tussen bereikbaarheid en de gevolgen van mobiliteit voor milieu, klimaat en energie. Uit het dashboard duurzame en slimme mobiliteit openbaar vervoer dat het KpVV onlangs publiceerde, blijkt dat Den Haag het meest duurzame ov heeft. Amsterdam staat op de tiende plaats. Niet voor lang, als het aan GVB ligt. Voor de totaalscore is vooral de milieuprestatie van de bussen belangrijk. Begin 2014 zullen 16 nieuwe gelede bussen de oude Volvobussen vervangen. Deze nieuwe Citea SLFA-180 bussen voldoen aan de Europese norm Euro 6 die in januari ingaat, met een lagere toegestane uitstoot van schadelijke gassen. www.kpvv.nl
Almere 4,61
Nijmegen
Leiden
Rijswijk 4,59
Diemen
Arnhem
Rotterdam 4,58
Leiden
Delft
Amsterdam 4,51
Amersfoort
Waterland
6 | in het vervolg
4,80
De milieuvriendelijke Citea SFLA-180
in het kort Mooiste Sinterklaasrijm van GVB 6 december werden twee tweets van GVB door Genootschap Onze Taal verkozen tot Mooiste zakelijke Sinterklaasrijm 2013. De ‘klantvriendelijke berichten met gevoel voor ritme, rijm en mooie woorden’ kwamen uit de pen van Rob Hageman, tot 1 januari j.l. woordvoerder a.i.: ‘Ik hou van taal. Tijdens het dichten had ik echt lol in mijn werk. Dat de tweets maar liefst 137 x geretweet zouden worden en tot Mooiste zakelijke Sinterklaasrijm zouden worden uitgeroepen, had ik natuurlijk niet verwacht. Ontzettend leuk!’
Dit zijn de tweets, waarvoor Rob Hageman als prijs de bedrijfsnaam in chocoladeletters kreeg uitgekeerd:
De Sint Nicolaasstorm nadert z’n top. Dat levert soms problemen op. T’is dat u gewaarschuwd zijt. Pak uw jas: vertrek op tijd.
Ondanks de vaak woelige baren blijven onze veren varen ook al deint u in het rond u bereikt de overzijde met de pont.
Paul Groot - geplaatst op 06 december 2013 Bij het GVB, dat is waar, werkt een prima rijmelaar. Rosa - geplaatst op 06 december 2013 Gaan jullie de volledige naam in chocoladeletters opsturen of de afkorting? Best een verschil tussen GVB en Gemeentelijk Vervoerbedrijf…. Onze Taal - geplaatst op 06 december 2013 De afkorting, dat wel. Maar we gaan natuurlijk op zoek naar echt mooie letters.
Strip Gerrit de Jager
|7
Nu twee concessies, straks de Noord/Zuidlijn
Goed op
Nee, nee, nee. Nog niet alles gaat honderd procent goed bij GVB, er is echt nog wel werk aan de winkel. Er is materieeltekort bij Metro, niet alle quick wins van GVB Next zijn echte quick wins gebleken en ook de werkdruk blijft een terugkerend punt van aandacht. Er moet nog hard gewerkt worden om alle GVB Next verbeterplannen goed in kaart te brengen en de onderlinge dialoog tussen medewerkers kan af en toe een boost gebruiken. Maar toch...
tekst Hilde
Postma
De onzekerheid heeft plaatsgemaakt voor een aantrekkelijk toekomstbeeld: een garantie voor tien jaar lang OV-dienstverlening in de hoofdstad
8 | in het vervolg
Z
oals Tom Middelkoop ook al aangaf op de laatste GVB Next kwartaalbijeenkomst: het gaat goed met GVB! En dat mag best eens gevierd worden. Zo werd 2013 afgesloten met een goed financieel resultaat, heeft het ziekteverzuim een historisch dieptepunt bereikt en zijn de resultaten in de OV-Klantenbarometer gestegen. Daarnaast stroomt het nieuwe metromaterieel binnen en zijn die M5’s een voorbode van wat komen gaat: GVB verzorgt vanaf 2017 ook het vervoer op de hypermoderne Noord/Zuidlijn! Het beste nieuws wat GVB dit jaar is overkomen, is toch wel dat de huidige concessie OV Amsterdam (die loopt tot en met 2017) onlangs verlengd is tot en met 2024. Wij als GVB mogen dus de komende tien jaar het openbaar vervoer in Amsterdam verzorgen. Dat is een heel wat rianter scenario dan – pak ‘m beet – een jaar of anderhalf geleden werd geschetst: toen was er nog de dreiging van een verplichte aanbesteding met alle onzekerheden van dien. Maar die onzekerheid heeft plaatsgemaakt voor een aantrekkelijk toekomstbeeld: een garantie voor tien jaar lang OV-dienstverlening in de hoofdstad. Inmiddels heeft GVB dat nieuwe perspectief ook een boost gegeven door GVB Next stevig in de steigers te zetten. Zoals Inge Vermeulen, statutair directeur a.i. en als manager Operatie verantwoordelijk voor GVB Next, zegt: "Ruim een jaar geleden is GVB Next gestart en je ziet nu dat de missie en visie volledig tussen de oren van alle medewerkers zit. Ik ben nog geen bestuurder of conducteur tegengekomen die niet weet wat GVB Next is en wat we hiermee willen bereiken. Er volgde nog meer goed nieuws voor GVB: het BORI-contract is gekoppeld aan de exploitatieconcessie. Dit houdt in dat Rail Services van GVB ook tien jaar verantwoordelijk blijft voor het beheer en onderhoud van de Amsterdamse railinfrastructuur. Tel daarbij op dat GVB Veren sinds deze zomer de concessie Noordzeekanaal van Connexxion heeft overgenomen en het wordt duidelijk dat
stoom GVB op het gebied van concessies méér dan goed bedeeld is het afgelopen jaar. Zelf de regie Wat in de OV-concessie tot en met 2024 heel belangrijk is, is dat de rol van GVB steeds meer verschuift van ‘contractant’ naar ‘partner in mobiliteit’. Het past in de ambitie van GVB om zélf steeds meer de regie te krijgen over de inrichting van het openbaar vervoer en de kwaliteit daarvan. Dat zal ook nodig zijn, want we krijgen steeds minder overheidsgeld: van 150 miljoen euro subsidie in 2011 naar 30 miljoen in 2024. We zullen dus voor meer eigen inkomsten moeten zorgen. Inmiddels wordt hard gewerkt aan plannen daarvoor. Zo krijgt de kaartverkoop aan hotels en andere ondernemingen bijvoorbeeld een boost (zie ook de reportage met Erik Maitimo op pagina 14), en wordt onderzocht wat voor ontwikkelmogelijkheden er zijn voor de retail op stations. In 2024 zal 92 procent van de kosten gedekt worden door reizigersinkomsten, zo is de verwachting. Die inkomsten zullen vooral voortvloeien uit de nieuwe doelstelling: GVB wil naar één miljoen reizigers per dag. Nu zijn dat er dagelijks nog 740.000. Om die 260.000 nieuwe reizigers binnen te halen, wil GVB de Amsterdammer, de forens en de toerist snel, hoogfrequent en betrouwbaar OV bieden. Het beste voorbeeld daarvan in de toekomst is natuurlijk de Noord/ Zuidlijn, die de ruggengraat van het Amsterdamse OV zal worden. Met de komst van de nieuwe lijn 52 zal de reiziger binnen 16 minuten van het toekomstige station Noord – vlak bij het Buikslotermeerplein – onder het centrum van Amsterdam door naar station Zuid kunnen reizen. De komst van deze lijn houdt ook in dat andere keuzes gemaakt worden – een aantal tram- en busverbindingen krijgt een andere lijnvoering (van Oost naar West), waarbij ze aantakken op de metrolijnen. Hierdoor ontstaat een nieuw en optimaal totaalnetwerk, dat veel beter bij de behoefte van de reiziger past dan het organisch gegroeide netwerk dat er nu ligt.
Snel, betrouwbaar en hoogfrequent Daarbij zal GVB de reiziger steeds vaker snelle, betrouwbare en hoogfrequente lijnen bieden, zoals ook te lezen is in de visie ‘Op weg naar beter ov’. Die hoogfrequentie houdt in dat op de drukke lijnen in de stad de reiziger op een willekeurig tijdstip naar een halte kan lopen zonder zich af te vragen wat de vertrektijden zijn, in de wetenschap dat er snel een tram, bus of metro zal komen. Vanaf daar wordt hij of zij naar de eindbestemming vervoerd of naar een knooppunt van waaruit hij of zij verder kan reizen. Daarbij, zo is de ambitie, zal die reiziger met een moderne display in
Het beste voorbeeld van hoogfrequent openbaar vervoer is de Noord/Zuidlijn die de ruggengraat van het Amsterdamse OV wordt bus, tram en metro en op de abri directe informatie over zijn reis kunnen lezen, en zich veilig voelen in een prettige omgeving. Het sluit aan bij de nieuwe reizigerswaarden: de reiziger moet zich gewaardeerd, geïnformeerd en comfortabel voelen. Om dit alles voor elkaar te krijgen, wordt keihard gewerkt op álle locaties van GVB. Zo maakt de afdeling ICT een vernieuwingsslag en is bezig met nieuwe toepassingen om het vervoer met Bus, Tram en Metro betrouwbaarder, beter en aangenamer te maken. En in Diemen verrijst een bijna geheel nieuw complex, waar oud en nieuw materieel optimaal onderhouden kan worden (zie pagina 18). Al met al kunnen we niet anders dan concluderen: GVB is klaar voor de toekomst en goed op stoom! We zeggen dus even: proost!
|9
Nieuwe koers, nieuwe directie Een nieuwe koers vraagt om een nieuwe directie. Daarom is er in november 2013 een nieuw directieteam aan de slag gegaan bij GVB. Dat team bestaat uit zes leden: een algemeen directeur*, een financieel directeur, een concernsecretaris en vier verantwoordelijken voor Operatie, Assets, Commercie en HR. Thijs Brouwer, manager HR: “We hadden sinds de zomer van 2012 een tijdelijk, breed managementteam. Daarvoor zaten we in de oude structuur met drie statutair directeuren. De huidige topstructuur sluit beter aan op de nieuwe missie en visie van GVB. Alle gebieden die wij bestrijken, raken de vier strategische doelen: één miljoen reizigers, minder subsidie-afhankelijke exploitatie, de beste vervoerder van Nederland en bij de top vijf van beste werkgevers van Amsterdam horen. De nieuwe structuur zorgt voor een evenwichtige portefeuilleverdeling, waarmee we meer op de gezamenlijkheid zullen sturen; op één GVB en op synergie - in plaats van de eilandenstructuur die ons bedrijf vroeger kenmerkte. En dat alles op een zo open mogelijke manier; een stijl die past bij onze visie. En uiteraard – we zeggen het nog maar een keer – richten we ons daarbij allemaal op de reiziger!" *Er wordt op dit moment gezocht naar een nieuwe algemeen directeur. Tot die tijd zijn Tom Middelkoop en Inge Vermeulen tijdelijk benoemd tot respectievelijk algemeen directeur a.i. en statutair directeur a.i.
10 | in het vervolg
Wie is wie en wie doet wat? Dit is het nieuwe directieteam van GVB. Wie maken daar deel van uit, waarvoor zijn zij verantwoordelijk en wat zijn hun toekomstplannen?
Karel van Gils manager Assets ‘De betrouwbaarheid en de beschikbaarheid van materieel, infra, ICT en huisvesting: daar zorg ik voor. In de komende jaren wil ik de beschikbaarheid en de betrouwbaarheid van met name het materieel verhogen, zodat meer voertuigen inzetbaar zijn. Ook op die manier kunnen we de kwaliteit van de dienstverlening en de reizigerstevredenheid verhogen.’
Inge Vermeulen statutair directeur a.i. en manager Operatie ‘Het leveren van het beste OV voor de reizigers: daar concentreer ik me op. Hoe kunnen we het voor hen nog beter doen? De beste ideeën komen van de medewerkers. Samen kunnen we zorgen voor een betere dienstverlening. Daarin hebben alle medewerkers een rol.’
Marie-Christine Schoordijk concernsecretaris Tom Middelkoop algemeen directeur a.i. en financieel directeur ‘Het is een flinke opgave om onze doelstellingen waar te maken. We moeten goed letten op de kosten- en opbrengstenontwikkeling om het OV in de toekomst voor de reiziger betaalbaar en op peil te houden’
‘Als secretaris van het directieteam en de Raad van Commissarissen ben ik verantwoordelijk voor de afstemming met de aandeelhouder. Je kunt me zien als spin in het web; ik speel een coördinerende rol bij de besluitvorming en zorg ervoor dat good governance gewaarborgd is.’
Ellen Swinkels manager Commercie
Thijs Brouwer manager HR
‘Ik ben verantwoordelijk voor alles wat met de reiziger te maken heeft. Door goede klantoplossingen te bedenken, wil ik zo veel mogelijk reizigers van ons OV gebruik laten maken. Zo stijgen onze opbrengsten en worden we steeds minder afhankelijk van subsidie. Daarom zal ik de komende tijd de nadruk leggen op imago, kwaliteit en opbrengst.’
‘Ik richt me op een energiek en lerend GVB waarin leidinggevenden en medewerkers op een plezierige manier samenwerken. Waar medewerkers verantwoordelijkheid nemen en krijgen. Zodat iedereen in zijn kracht komt te staan om zijn functie goed te kunnen uitoefenen. Wij ondersteunen de leidinggevenden om als GVB de beste OV-dienstverlener van Nederland te worden en hebben als doel één van de beste werkgevers van Amsterdam te zijn.’
| 11
in gesprek
'Vaak is een luisterend oor al genoeg' Voor de meeste tramreizigers zijn onze conducteurs het gezicht van GVB. Als echte gastheren en –vrouwen staan zij dagelijks vele mensen te woord. Toch zijn er situaties waarin gastvrijheid niet altijd makkelijk is. Hierover praat conducteur Rina Druppers van lijn 7 en 14 met een collega van die andere spoorvervoerder: NS. Hoofdconducteur Hans van der Heiden: “We kunnen veel van elkaar leren.”
R
ina Druppers weet dat haar gastvrijheid bepalend voor een fijne tramrit kan zijn. Zij opent de deuren voor haar passagiers en begroet ze. “Zo bepaal je zelf de sfeer,” vindt de conductrice van tramlijn 7/14. “Ik wil dat mensen een goed begin van hun dag hebben en mij als vriendelijk ervaren.” Bepaalde reizigers krijgen extra aandacht: “Als ik oudere mensen op de halte zie staan, regel ik dat de invalidenplek vrij is. Ik open de deur, check voor ze in en zorg dat we pas verder rijden als ze zitten.” Het klantencontact is moeizamer met agressieve of ongeduldige mensen. “Ik vind het soms moeilijk om te beslissen of ik ingrijp of dat ik het laat voor wat het is. Maar zodra ik beslis, zorg ik dat ik consequent ben.” In die gevallen herkent Rina Hans’ aanpak van rustig luisteren. Rina: “Ik ga meestal mee met het verhaal van de passagiers. Als zij boos zijn, word ik rustig. Dat helpt vaak.” Net als Hans informeert Rina reizigers ook goed: “Ik doe dat al wanneer we bijvoorbeeld te laat aankomen. Dan leg ik aan de mensen op de halte uit waarom en dan zijn ze direct een stuk begripvoller.”
12 | in het vervolg
Rina Druppers (54) conductrice tramlijn 7/14
'Als we te laat zijn, leg ik uit waarom. Dan zijn de mensen direct een stuk begripvoller'
tekst
Carolien Lindeman fotografie
Frank Hylkema
'Als ik een ruimte binnenkom, groet ik vriendelijk en vertel ik waar ik voor kom'
H
Hans van der Heiden (55) hoofdconducteur NS
ans van der Heiden denkt dat zijn werkhouding ervoor zorgt dat hij een goede gastheer is voor zijn reizigers. “Op vuurwerk na is dit het beste werk”, vindt hij. Hij zorgt dat hij open en toegankelijk is. “Als ik een ruimte binnenkom, groet ik vriendelijk en vertel ik waar ik voor kom.” Hij denkt dat zijn nette kleding en het af en toe maken van een grap, zorgen voor een goede sfeer in de trein. “Dan weten de reizigers dat het wel snor zit met mij.” Net als Rina heeft Hans wel eens te maken met moeilijke passagiers. Hij kiest er soms voor toch maar af te wachten. “Ik kan een trein niet stil laten zetten voor één persoon. Daarmee benadeel je te veel passagiers. Dan moet ik wachten tot we op het volgende station zijn waar het team Service en Veiligheid het overneemt.” Meestal komt het niet zo ver omdat hij problemen met passagiers probeert voor te zijn. “Preventief werken noem ik dat. Ik probeer ontevreden reizigers al van tevoren te registreren en stap op ze af. Vaak is een luisterend oor al genoeg. Desnoods bied ik ze ook nog een kopje koffie aan. Dat wordt gewaardeerd.” Goed gedrag beloont hij: “Ik complimenteer bijvoorbeeld iemand die de koffer netjes in het bagagerek heeft gelegd. Andere reizigers met een koffer in het gangpad horen dat ook en kunnen er een voorbeeld aan nemen.” Hans geeft toe dat er desondanks nog veel te leren valt over gastvrijheid. “Ik trek vooral lering uit het delen van ervaringen met mijn collega’s. Door voorbeelden uit de praktijk leer je het beste.” Hij doet Rina en GVB daarom ook een voorstel: “Misschien moeten NS en GVB eens bij elkaar in de keuken kijken en met elkaar meelopen. Volgens mij kunnen we heel veel van elkaar leren.”
| 13
reportage
14 | in het vervolg
tekst
Marleen Kamminga fotografie
Frank Hylkema
Netwerken en bruggen bouwen Erik Maitimo is als ‘vertegenwoordiger zakelijke markt’ maar weinig op kantoor. Van 9 tot 5 en vaak ook daarbuiten is hij op pad om contacten te leggen en afspraken te maken. Zijn doel: meer reizigers werven uit de zakelijke markt. Vandaag leidt dat hem onder meer naar de Ajaxburelen.
| 15
reportage
D
Erik Maitimo vertegenwoordiger zakelijke markt
16 | in het vervolg
e overeenkomst tussen Ajax en GVB is wat Erik Maitimo betreft helder: “Twee sterke, echt Amsterdamse merken. Vanmiddag kijken we wat we voor elkaar kunnen betekenen.” Het loopt tegen tweeën als Erik de elektrische dienstauto parkeert op een zakelijke bezoekersplek vlak bij de kantooringang van Ajax in de Amsterdam ArenA. Met collega Esther Wiersma, marketeer van de afdeling Markt- en Productontwikkeling, stapt hij het rood-witte heiligdom binnen. Daar zijn de marketeers van Ajax met vier man sterk vertegenwoordigd om te bespreken wat GVB voor hun supporters kan doen. Erik werkt nog maar sinds september in deze functie, maar hij is een oude bekende bij GVB. “Tussen 2000 en 2008 werkte ik hier in een marketingfunctie. Daarna ben ik naar een verkeersadviesbureau gegaan. Binnen GVB ging de aandacht de afgelopen jaren vooral uit naar de interne organisatie, maar nu is de blik weer sterk op de buitenwereld gericht. Dit voorjaar hoorde ik dat ze iemand zochten om de inkomsten uit de zakelijke markt te laten stijgen.” Hij solliciteerde meteen, want netwerken en bruggen bouwen is hem op het lijf geschreven. “Ik houd van contacten leggen en geloof in de persoonlijke noot. Ik ken heel veel mensen in deze stad en weet vaak wat hen bezighoudt; dat maakt het gemakkelijk om het gesprek aan te gaan.” Zijn collega's waren blij met zijn ‘herintreding’. “We vormen hier een hecht team en er wordt keihard gewerkt,” verzekert Erik. Sinds
september staat hij met collega Erica Woutersen graag garant voor een schaterlach (‘komisch duo Erik en Erica’) en weet hij met collega Esther Wiersma feilloos een-tweetjes te spelen in klantgesprekken. Vandaag bij Ajax staat dat een-tweetje in het teken van het verkennen van de mogelijkheden. Hamvragen zijn: waar kunnen de Ajax-marketeers hun supporters blij mee maken als het gaat om vervoer van en naar het stadion? En welke
Ik hou van contacten leggen en geloof in de persoonlijke noot technische mogelijkheden bieden de verschillende pasjes daarvoor? De vergadertafel wordt omringd door wandvullende foto’s van wedstrijdmomenten in de ArenA. Junior marketeer Bob Hansen voorziet de aanwezigen van koffie en thee, ondertussen vertellen de overige ‘Ajacieden’ over een recente Facebookactie, waarin bezoekers foto’s van de Ajaxtram konden uploaden. Dan opent Lex Oostdam, expert in de technische mogelijkheden van de supporterscards waarmee Ajax werkt, het gesprek. “We zijn vandaag bijeengekomen om de mogelijkheden te verkennen. Maar laten we eerst onze wederzijdse doelen benoemen.” Al snel blijkt dat ‘service’ voor beide partijen een belangrijk vertrekpunt is: wat kunnen we samen bedenken om het reizen van en naar het stadion te vergemakkelijken? Openingszet “Wij zijn benieuwd waar jullie supporters zoal vandaan komen en hoe ze reizen,” doet Esther een openingszet. Dat blijkt namelijk minder eenvoudig te zijn dan het misschien lijkt. Zo heb je seizoenkaart- en clubkaarthouders en die hebben allebei weer verschillende gewoonten en wensen. De clubkaarthouders komen maar af en toe en reizen vaak in groepjes, de seizoenkaarthouders komen frequent en houden er doorgaans vaste reisgewoonten op na. De marketeers van Ajax en GVB wisselen van gedachten over de wensen en gewoonten van de doelgroepen. Willen deze reizigers bijvoorbeeld na afloop direct door naar huis, of gaan ze graag nog een pilsje pakken in de stad? Zijn de automobilisten onder
CV: Erik Maitimo, vertegenwoordiger zakelijke markt Leeftijd 51 Bij GVB sinds september 2013 (en van 2000-2008) Woont in Amstelveen Met partner Roland en huiskat Woopie
Er is minder overheidsgeld, dus de eigen inkomsten moeten stijgen hen te verleiden met het OV te komen? Hoe kun je hun wensen en gewoonten het beste vertalen in een vervoersaanbod? Een uur later stappen we weer naar buiten. “Ik ga er goed over nadenken en er wat rekensommen op los laten,” zegt Esther. Erik heeft ondertussen bedacht dat hij nog even bij de balie van de Amsterdam ArenA langs wil. “Esther, ga jij maar vast met de dienstauto terug naar kantoor. Ik pak straks de metro wel. Nu ik hier toch ben, wil ik meteen proberen contact te leggen met de marketeer van Amsterdam ArenA om een kortingsactie af te spreken voor de World of Ajax Stadiontour voor het GVB-personeel”, licht hij toe. Of het nu supporters zijn of congresgangers, evenementenbezoekers of GVB-medewerkers: Erik bedenkt graag hoe hij het reizigers zo gemakkelijk mogelijk kan
maken om door de stad te reizen met het openbaar vervoer. Meer inkomsten “Ook voor GVB geldt het: er is minder overheidsgeld, dus de eigen inkomsten moeten stijgen,” verklaart hij. In de zakelijke markt liggen groeikansen. “Vooral in de hotelwereld, waarin ik ook heb gewerkt, leg ik veel contacten. Ik wil dat zo veel mogelijk gasten dagkaarten kunnen kopen bij hun hotelreceptie. Voor het betreffende hotel betekent dat extra service voor hun gasten, voor de gasten brengt het gemak. En voor onze medewerkers in de uitvoering betekent het: minder kaartverkoop in de tram, dus een betere doorstroming op drukke tijden.” Toeristen zijn een belangrijke doelgroep, zeker nu bedrijven – vanwege bezuinigingen en afname van het aantal medewerkers – minder investeren in openbaarvervoersregelingen voor hun personeel. “Heeft u een afspraak?” vraagt de receptioniste achter de balie van Amsterdam ArenA. Dat niet, maar ze wil best informeren of de marketeer in is voor een onaangekondigd bezoek. Helaas blijkt deze al naar huis te zijn. Erik besluit om dan maar even langs de Zuidas te gaan onder het motto: ‘je weet maar nooit wie je daar weer tegenkomt’. Zijn uiteindelijke bestemming is klip en klaar: op naar de één miljoen GVB-reizigers per dag, voor een subsidieloze exploitatie van het vervoersbedrijf.
| 17
bedrijfsnieuws
Complex Diemen klaar voor Vanwege de komst van het nieuwe metromaterieel is het complex Diemen de afgelopen jaren grondig op de schop genomen. Een overzicht van de veranderingen in vogelvlucht.
Verkeerstoren
De wisselbediening en spoorbeveiliging zijn compleet vervangen en overgezet naar het Bedrijfsbureau in de LWP Metro. De verkeerstoren wordt ontmanteld, maar blijft staan als symbool voor de metro.
M5
De nieuwe metro’s komen in een tempo van één voertuig (zes bakken) per vier weken in Diemen aan.
Metrowerkplaats
De nieuwe werkplaats heeft twee kuilsporen en een 120 meter lang hefspoor en wordt begin januari 2014 in gebruik genomen.
Emplacement
Een deel van het emplacement is gereed voor de toekomst en aangesloten op de nieuwe metrowerkplaats. De Derde Rail wordt verwijderd en het gehele emplacement wordt voorzien van bovenleiding. In maart 2014 wordt de huidige sporenkam, die vóór de ‘oude’ metrowerkplaats ligt, vervangen.
18 | in het vervolg
tekst
Simon Bouman fotografie
Hans van den Heuvel
de toekomst
Deze foto is met een drone gemaakt op een hoogte van ongeveer veertig meter. Anders dan bij reguliere luchtfotografie kun je op deze manier vanuit een bijzonder 'vogelvluchtstandpunt' fotograferen. Er zijn drie mensen nodig om de foto te maken: een piloot voor het besturen van de drone, een operator die de camera bestuurt en een fotograaf die meekijkt op een scherm en beslist wanneer wordt afgedrukt.
Verbindingsspoor
Binnenkort is de nieuwe verbinding gereed tussen het metro- en het tramspoor.
Kuilwielendraaibank
Kort maar krachtig: 'De modernste kuilwielendraaibank van Europa!'
S&T gebouw
De Signalering & Telecom (nood)loods is vervangen door een volwaardige werkplaats, compleet met opkomstruimte en gekoppeld aan de werkplaats van Spoor & Baan.
| 19
in terview
‘ De toekomst is hightech’ Wat betekenen technologische en mobiliteitsontwikkelingen voor het openbaar vervoer in Amsterdam? Trendwatcher Adjiedj Bakas geeft zijn visie. “Er komen zelfsturende auto’s aan en misschien ook zelfsturende trams en bussen.” Wat zal in het vervoer de grootste verandering zijn tussen nu en 2024? "Een van de grootste veranderingen is het vervagen van de verschillen tussen het OV en particulier vervoer. Er komen straks zelfsturende auto’s, die je per mobiele telefoon bestelt. Die je ophalen, je brengen naar je bestemming, een parkeerplaats zoeken en je daarna weer terugbrengen. Heel veel mensen zullen straks geen eigen auto meer hebben, maar gebruik maken van deze manier van vervoer. Daarnaast krijg je een groep mensen die alles met het OV doet. En je krijgt de groep die een combinatie daarvan toepast: sommige
20 | in het vervolg
dingen met de tram, sommige dingen met de auto. Er komen straks grote poules van auto’s die je per uur kunt huren. Ik kan me wel voorstellen dat GVB straks naast trams, bussen en metro’s ook een poule zelfsturende auto’s exploiteert." Zal het voor GVB moeilijk worden te concurreren met zelfsturende auto’s? "Dat zal erg meevallen. Ik woon in Amsterdam-Zuid. Als ik naar de Bijenkorf wil, pak ik de tram. Ik vind zo’n trammetje hartstikke fijn; hij gaat zo ongeveer elke vijf minuten en hij zet mij voor de deur af. Als iedereen met zo’n
zelfsturende auto gaat, krijg je enorme files bij de Bijenkorf. Dus ik kan me voorstellen dat je zo’n zelfsturende auto zal gebruiken als je naar een afgelegen industrieterrein moet of als je je oma in Friesland gaat opzoeken." Kunnen we ook een zelfsturende tram of bus verwachten? "Ja hoor. Maar dat wil niet zeggen dat er geen mensen meer werken. Er is natuurlijk wel personeel nodig dat de mensen op hun gemak kan stellen. Dat zie je in de supermarkt ook. Je pakt straks je boodschappen en die rijd je dan in het karretje door de zelfscanner en je schrijft het bedrag af met je telefoon. De spullen hoef je er niet eens uit te halen. Klaar. Dan zijn er natuurlijk minder kassamedewerkers nodig. In plaats daarvan krijg je gastvrouwen en -heren die je de weg wijzen. Ze vertellen je waar de boter staat en waar de hagelslag. Ze stellen mensen op hun gemak en vertellen eventueel wat over producten."
tekst Geertje
Tuenter
Adjiedj Bakas (1963) is trendwatcher en veelgevraagd spreker op congressen over de hele wereld. Hij is eigenaar van Trend Office Bakas. Ook schrijft hij boeken, die vertaald werden in het Engels, Chinees, Zweeds en Portugees. In 2009 werd Bakas uitgeroepen tot Trendwatcher of the Year, het jaar daarvoor tot Zwarte Zakenman van het Jaar.
| 21
in terview De technische zaken worden geautomatiseerd en daardoor is er dus meer aandacht voor service? "Absoluut. De toekomst is hightech, gekoppeld aan superpersoonlijke service. Op de trams krijg je misschien ook wel gastheren en -vrouwen. Die moeten aardig, vriendelijk, servicegericht zijn. Dat is ook belangrijk voor de toeristen die we steeds meer krijgen. Dat betekent ook dat je je talen moet kennen en dat soort zaken. Tegelijkertijd: als mensen zich misdragen, moet je een keihard lik-op-stukbeleid voeren. Het personeel moet ook orde handhaven. Als mensen balorig zijn, moet je die aanspreken op hun gedrag." Straks kunnen studenten thuis achter de computer college volgen via internet. Misschien komen er zelfs scholieren die lessen volgen in de virtuele wereld van het web. Beïnvloedt dat het OV in Amsterdam , denkt u? "Misschien voor een deel wel, maar je ziet toch ook dat mensen het beste leren door in groepen bij elkaar te zitten. Kennis werkt aanstekelijk." Die enorme stromen scholieren ’s ochtends, dat is niet iets wat gaat verdwijnen? "Nee, daar geloof ik niets van." Het aantal zzp’ers groeit sterk, zeker in een stedelijke omgeving. Zij hebben vaak geen kantoor, dus gaan ook niet elke ochtend naar hun werk. "Nee, zij werken thuis of in een café. Maar ook zzp’ers zijn eenzaam, dus ik denk dat zij toch steeds meer de groep opzoeken. Dat ze bijvoorbeeld met z’n twintigen een gezamenlijke werkplek oprichten. Ook om samen een beetje lol te kunnen maken. Die zullen echt nog wel de bus, tram of pont pakken. Maar
22 | in het vervolg
Een digitaal geluidsscherm zoals voor de vliegtuigindustrie wordt ontwikkeld - waarom ook niet in de tram? ik denk niet dat ze voor zo’n werkplek erg ver zullen reizen." En hoe zit dat met woon-werkverkeer voor mensen die wel een kantoor hebben om naar toe te gaan? Zullen mensen steeds meer thuiswerken? "We gaan misschien één à twee dagen thuis werken en dan is het wel afgelopen, want we willen collega’s. Een op de vier Nederlanders zegt eenzaam te zijn, blijkt uit recent onderzoek. Mensen zitten thuis de hele dag op hun computer en smartphone. Ze missen intimiteit en vriendschap. Eenzaamheid wordt één van de grootste problemen van deze tijd. Ik ben ervan overtuigd dat we elkaar weer zullen opzoeken." U zei het al: er komen steeds meer toeristen in Amsterdam. Wat kunnen we doen om voor hen GVB nog aantrekkelijker te maken? "We zien inderdaad dat de stedentrip steeds populairder wordt. De Noord/ Zuidlijn is straks af. Dat is natuurlijk heel goed. Dat betekent dat mensen iets verderaf van het centrum een kamer kunnen huren en met de Noord/Zuidlijn snel in het centrum zijn. Hoewel een heel grote groep altijd wel in het centrum wil zitten. Je zou nog meer met toeristen kunnen meedenken. Misschien via apps met bijvoorbeeld informatie over hoe je naar toeristische attracties komt of met gratis wifi in de tram." Wat zal de Noord/Zuidlijn voor Amsterdammers betekenen? "Ik denk dat die heel goed is voor de ontsluiting van Amsterdam. Dat de
mensen uit Noord heel gemakkelijk in het centrum kunnen komen. Heel goed dat je de Zuidas bij het centrum betrekt. Ik denk dat die lijn intensief gebruikt zal worden." Wat zou er wat u betreft nog kunnen veranderen aan het OV? "Ik vind dat medepassagiers soms een nadeel zijn van openbaar vervoer, bijvoorbeeld als mensen keihard zitten te bellen. Daarom kan ik me voorstellen dat je straks bussen krijgt met eenpersoonscoupés." Maar is het ook niet de charme van het OV? Dat je andere mensen ziet? "Soms wel, soms niet. Als je leuke Amsterdammers tegenkomt wel. Maar soms denk je: ik heb hier geen zin in. Als je rustig wilt werken, of een moeilijk gesprek moet voeren, wil je niet dat iedereen meeluistert. En de andere reizigers willen trouwens ook niet naar jouw gesprekken luisteren. Ik heb het wel eens aan iemand gevraagd, die met zijn dokter aan het bellen was: ‘Waarom voer je dat gesprek nu?’ Hij zei: ‘Ja, het moest nu echt even. En het was niet zo’n erge ziekte.’ Mensen voeren de meest intieme gesprekken in het OV." U zou zich af en toe willen afsluiten? "Ja, misschien wel. In de Airbus van de toekomst komt een digitaal antigeluidsscherm over de stoelen heen, een soort geluidsgolf. Dat maakt een tegengeluid, zodat het geluidsdicht is. Het scherm wordt voor de vliegtuigindustrie ontwikkeld, maar waarom installeren we het op termijn ook niet in de tram?"
in cijfers Nu zeker is dat GVB het OV in Amsterdam tot en met eind 2024 zal verzorgen, is het tijd om vooruit te kijken. De toekomst van GVB in cijfers.
Onze medewerkers
‘17
‘18
‘19
‘20
‘21
183
162
‘16
170
158
1.109
41 - 50 jaar
20 Van de
‘13
41
186
28
503
31 - 40 jaar
Jonger dan 20
137
1.483
51 - 60 jaar
21 - 30 jaar
Aantal werknemers per jaar dat met pensioen gaat
175
462
Ouder dan 60
179
Aantal werknemers in leeftijdsgroep
en daarvan gaan er in de nabije toekomst velen met pensioen 182
GVB heeft veel oudere werknemers...
‘14
‘15
‘22
3.763 werknemers gaan er 1.415 met pensioen de komende acht jaar Dat is
38%
Onze reizigers
Onze infrastructuur
Potentiële groei van het aantal reizigers tot 2016
Uitbreiding van het metronetwerk
Bevolking Amsterdam
+0,8% Forenzen
+1%
Bezoekers
+1,5% Scholieren en studenten
+1,7%
9,7km
extra spoor door NZ-lijn
81,2km 9 0,
9km
bestaand spoor
in t ota a
l
| 23
in de tijd
Van paardentram tot M Op 1 januari 1900 werd de concessie voor het openbaar vervoer in Amsterdam gegund aan de Amsterdamse Gemeentetram. Nu, 114 jaar later, staan we aan de vooravond van een nieuwe concessieperiode. Op deze pagina's een greep uit de – soms veelbewogen – geschiedenis van GVB.
1922: De echte entree van de autobus. Op de foto: lijn A in Betondorp. 1875: De Amsterdamse Omnibus Maatschappij exploiteert de eerste paardentram.
1911: Instelling Gemeenteveren.
1928: Olympische Spelen: grote drukte in de stad en gebrek aan materieel. 1913: Uitbreiding trambedrijf met de lijnen 15, 16, 17 en 18. Aanschaf van nieuw materieel. 1 januari 1900: Instelling van Gemeentetram Amsterdam (GTA), de voorloper van GVB.
24 | in het vervolg
1925
1915
1910
1905
1900
1906: Elektrificatie van het tramnetwerk voltooid.
1920
1921: Een rondje rond CS met lijn 22 voor 1 cent per rit. Dit vanwege het feit dat de Nederlandse Spoorwegen toegang rekenden voor de doorgang door het station.
1908: De eerste autobus in Amsterdam was een verbouwde paardentram.
M5
1945: Begin van de wederopbouw met beperkte tram-, bus, en veerdiensten. Goed te zien is hoe de blokjes uit de tramrail werden geroofd in de hongerwinter om te dienen als brandstof.
Jaren 30: De crisis zorgt voor een beperking van de tram- en buslijnen. De 'Theatertram' word in 1932 ingesteld en in hetzelfde jaar weer opgeheven.
1954: Gedwongen ontslag van directeur Hofman, extern onderzoek naar zijn beleid.
1944: Brandstofschaarste legt al het vaarverkeer stil. Ponten vormen een brug over het IJ.
1955/1956: Discussie Tram of Bus: tramlijnen 11, 12 en 17 veranderen in busdiensten.
1948-1949: De eerste moderne trams en bussen arriveren in Amsterdam. 1941: Een razzia in de Joodse buurt is de aanleiding voor de Februaristaking van 25 februari. De staking begint bij de tram.
1960
1955
1950: De laatste rit van de zogenoemde eenmanwagen op lijn 18.
1950
1945
1944: Al het openbaar vervoer wordt stilgelegd en veel materieel wordt door de Duitsers gevorderd.
1940
1935
1930
1930: Met de komst van lijn 25 heeft Amsterdam 25 tramlijnen.
1957: Eerste gelede tram wordt ingezet op lijn 1.
| 25
in de tijd 1977: Opening eerste metrolijn.
1968: Laatste vooroorlogse tram wordt buiten dienst gesteld.
1962: Uitbreiding tramdiensten. Lijn 17 wordt doorgetrokken naar Nieuw-West. 1985: Veerdiensten heringesteld.
1964: Begin metrodiscussie, toen nog aangeduid als 'stadsspoorweg'.
1969-1977: Bouw metrolijn naar de Bijlmermeer.
26 | in het vervolg
1980
1975
1971: Geen veerdiensten meer.
1970
1965
1960
1967: Introductie van de standaardbus.
Jaren 80-90: Uitbreiding tramnet; Indische buurt bereikbaar met de tramlijnen 3, 6 en 10, lijn 14 ingesteld, lijnen 12 en 14 naar Sloterdijk, lijn 14 verlengd naar Flevopark, lijn 17 weer naar Osdorp, lijn 7 verlengd naar Bos en Lommerplein, lijn 13 via Burgemeester RoĂŤllstraat, lijn 14 verlegd via Bos en Lommerweg naar Slotermeer, lijn 9 verlengd naar Diemen, lijn 5 verlengd naar Amstelveen.
1985
1960: Laatste rit van de tram zonder railremmen (en met langsbanken).
1990: Introductie sneltram 51 naar Amstelveen.
2013: De Amsterdamse OV-concessie wordt tot 2024 aan GVB gegund. 2003: Start bouw Noord/Zuidlijn.
2011: Introductie waterstofbus Phileas.
2017: GVB gaat Noord/Zuidlijn exploiteren.
1995
2002: De Combino wordt ingezet.
2013-2014: Amsterdam krijgt 23 M5 metro's.
2020
2015
2010
2005
2000
1995
1990
2000: GVB bestaat 100 jaar.
Met dank aan Cor Fijma (www.amsterdamsetrams.nl), voor de samenstelling en het beeldmateriaal. | 27
thuis bij...
Tamara Morelisse (37) bedrijfsjurist
28 | in het vervolg
foto Johannes Abeling
‘Over twee maanden wordt ons derde kindje geboren. We weten al wat het wordt. Ons dochtertje Liselotte (5) en zoontje Thijmen (3) krijgen er een broertje bij. Wat ik hem wens voor de toekomst? Ik hoop dat hij gezond is en blijft, dat hij gelukkig wordt met familie en vrienden en dat hij zijn dromen durft waar te maken.’
tekst Annemarie Vestering fotografie Johannes Abeling
achtergrond
Kennishouvast
Uitdaging voor de toekomst
Meer dan vijftig procent van de medewerkers van GVB is vijftig jaar of ouder. Dat betekent dat in de komende vijftien jaar meer dan de helft van het personeel met pensioen gaat. Met het vertrek van deze mensen verdwijnt ook hun vakkennis uit de organisatie. Hoe zorgen we ervoor dat de kennis van de vertrekkende ouderen voor GVB behouden blijft?
"Even iets toetsen bij een oude rot in het vak, dat kan straks niet zo gemakkelijk meer. Steeds meer oudere collega’s zullen uitstromen.” Aan het woord is HR-adviseur Hetty Duijn. Ze vertelt over het personeelsbestand van GVB, dat in rap tempo vergrijst. Was in 2007 nog 48 procent van de medewerkers ouder dan 49 jaar (van wie 26 procent ouder dan 54 jaar), in 2012 was dat 54 procent (van wie 38 procent ouder dan 54 jaar). Dat betekent dat in de komende tien tot vijftien jaar een forse uitstroom wordt verwacht vanwege pensionering. Vooral voor de technische functies binnen GVB lijkt dat een probleem op te kunnen leveren. De gemiddelde leeftijd van de techniekmedewerkers is hoog, waardoor de uitstroom wegens pensioen in de komende jaren groot is. Het werven van jonge, technisch geschoolde vakkrachten kan nog lastig worden. Omdat steeds minder jongeren kiezen voor een technisch beroep, ontstaat een steeds groter tekort aan technische vakmensen op de arbeidsmarkt. Om een beeld te geven: uit het pasgesloten Techniekpact blijkt dat tot 2020 jaarlijks dertigduizend extra technici nodig zijn.
Mentor Om te voorkomen dat over pakweg tien jaar het materieel niet kan uitrijden omdat er onvoldoende monteurs zijn om de reparaties uit te voeren, zijn er enkele initiatieven genomen. Onlangs is een langlopende arbeidsmarktcampagne gestart, die onder meer de nadruk legt op GVB als uitdagende technische werkgever en die rond 2015 effect moet sorteren. Ook zijn dit jaar vier leerlingmonteurs begonnen: jongeren die enkele dagen per week een mbo-opleiding volgen in de techniek en daarnaast als leerlingmonteur bij Railmaterieel werken om praktijkervaring op te doen. De leerlingen worden gekoppeld aan oudere werknemers (mentoren), die hun kennis op hen overdragen. “De stap van een leerwerkovereenkomst naar een arbeidsovereenkomst is doorgaans maar een kleine. Bovendien levert de samenwerking tussen ouderen en jongeren synergie op,” zegt Hetty. Maar met alleen het werven van techniekleerlingen is GVB er nog niet. “We zullen ook de kennisoverdracht van ouderen op jongeren bedrijfsbreed moeten organiseren. Dat gebeurt nu al
op kleine schaal. Sommige gepensioneerden komen nog één of twee dagen per week terug om projecten te ondersteunen met hun kennis. We zullen kennisoverdracht GVB-breed moeten stimuleren.” De sleutel daarvoor ligt wat Hetty Duijn betreft bij leidinggevenden. “Zij kunnen tijdig opmerken welke mensen uit hun team tegen hun pensioen aanzitten, met hen in gesprek gaan over hoe lang ze nog bij GVB willen blijven en inventariseren welke essentiële kennis met de medewerker de organisatie verlaat. Vervolgens kan worden bekeken welke kennis moet worden overgedragen en in welke vorm.” Pensioen Hetty Duijn is overigens zelf inmiddels al een aantal weken met pensioen. Na 38 jaar bij Personeelszaken heeft ze GVB verlaten. “Ik had nog even kunnen blijven, maar je moet jongeren een kans geven. Bovendien, GVB Next zorgt voor nieuw elan, daar horen nieuwe mensen bij.”
‘
De mentor leerde ons hoe je met de hand voelt of de remmen goed zijn afgesteld. Zoiets leer je niet uit een boek. Dat zijn de tips die je tot vakman maken
’
Lees het verhaal van Cor Reints en Ricky Lanenga op de volgende pagina’s
| 29
Cor Reints (61) teamleider Quickservice
‘
Of ik iets merk van de vergrijzing van het personeelsbestand? Dacht het wel. Mijn team bestaat uit vijftien personen. De jongste is in de veertig, de oudste 62. Binnen vier jaar zullen er acht monteurs uitstromen. Hun opvolgers moeten hun werkzaamheden zonder problemen kunnen overnemen. Maar ons werk is heel specifiek. Om nieuwe mensen de techniek van de verschillende trams te leren, ben je zo drie tot vier jaar bezig. Leerlingen staan met hun oren te klapperen als ze hier binnenkomen. Om enkele voorbeelden te geven: ze hebben alleen leren werken met draaistroomtechniek, maar op de oudere trams is dat gelijkstroom. Als ik zeg dat we sommige storingen kunnen zoeken via de wifi vanachter de computer op kantoor, kijken ze of ze het in Keulen horen donderen. Dat zijn allemaal dingen die je niet leert op school, maar hier in de remise, van een ervaren vakman. We moeten nu investeren in het werven van monteurs en het opleiden van jonge vakkrachten. Het werven van jonge aanwas is op dit moment niet moeilijk; veel werkgevers in de techniek stoppen vanwege de crisis. Maar dat kan zo weer omslaan als de economie aantrekt. Het opleiden van leerlingen loopt al heel aardig. Het is hartstikke leuk om vier van die jonge honden in het team te hebben. Ze willen de handen uit de mouwen steken en zijn heel leergierig. De oudere monteurs vinden het leuk om hun kennis op een jongere generatie over te dragen en zijn trots op hun kennis. Dat geeft nieuwe energie in het bedrijf.
’
30 | in het vervolg
‘
Van een oud-klasgenoot hoorde ik tijdens een open dag van ROC Sloterdijk dat GVB op zoek was naar leerlingmonteurs . Nog voor de vacature op internet stond, heb ik een sollicitatiebrief geschreven. 1 oktober ben ik begonnen. Ik doe de opleiding mechatronica niveau 2. Ik ga nu drie dagen naar school en werk twee dagen bij Railmaterieel. Hoe ik het daar vind? Geweldig! Er is veel meer techniek binnen GVB dan ik in eerste instantie dacht. En het werk bestaat niet alleen uit elektronica, zoals ik verwachtte, maar ook uit mechatronica. Een tram heeft schokbrekers bijvoorbeeld, dat verraste me. Ik vind het leuk om aan publieke vervoermiddelen te sleutelen. Als ik een tram gerepareerd heb, die ik later door de stad zie rijden, denk ik toch: dat heb ik weer mooi voor mekaar. De basisvaardigheden van de mechatronica leer ik op school. Maar daarmee red je het niet; je moet het vak echt leren in de praktijk. Ik zit in een groepje van vier leerlingen dat wordt begeleid door steeds een andere, oudere medewerker. Die leert ons de fijne kneepjes. Laatst deden we bijvoorbeeld een onderhoudsbeurt van een tram. De mentor leerde ons hoe je met de hand voelt of de remmen goed zijn afgesteld. Dat leer je niet uit een boek. Dat zijn de tips die je tot vakman maken. Over twee jaar wil ik mechatronica niveau 3 halen en me specialiseren in het storingzoeken. En dan hoop ik natuurlijk dat ik in dit mooie bedrijf kan blijven werken.
’
Ricky Lanenga, leerlingmonteur (20)
| 31
in beeld
De beste wensen! Het nieuwe jaar is begonnen. Wat wensen we GVB, onze collega’s of onszelf toe in 2014?
Michael van Wonderen (23)
Canan Ceijhan Tigli (41)
Onno Blaauw (53)
technisch medewerker Veren
beveiligingsbeambte
medewerker planning en logistiek Veren
‘Ik wens mijn collega’s een gezond en goed nieuwjaar. Voor mezelf hoop ik dat mijn jaarcontract wordt verlengd. Voor een techniekgek zoals ik is GVB een heel mooi bedrijf.’
‘Ik doe blijkbaar iets goed, want ik ben al sinds 2001 via Trigion gedetacheerd bij GVB. Collega’s, bezoekers, klanten: ik werk met iedereen prettig samen. Mijn wens is dan ook dat ik hier nog lang kan blijven.’
‘Ik ben blij met de verlenging van de concessie, die zorgt voor continuïteit van onze werkzaamheden. Ik zie de toekomst daarom optimistisch tegemoet en heb niets te wensen.’
Edwin Blom (30)
Pleun van den Heuvel (64)
Pamela Pinas (33)
medewerker Klantenservice
havenschipper
trambestuurder lijn 5
‘Ik wens een zo goed mogelijke klantenservice neer te zetten. En ook dat wat meer spullen worden opgehaald. Vorige maand zijn tweehonderd gevonden voorwerpen binnengebracht, waarvan er maar veertien zijn opgehaald.’
‘In 2014 ben ik er niet meer bij. Na 32 jaar bij GVB ga ik met pensioen. Ik wens al mijn collega’s een behouden vaart.’
‘Moeilijk; ik heb niets te wensen. We hebben alles al! Saamhorigheid bijvoorbeeld, maar ook de nieuwe deuren voor de trams zijn al besteld. Laten we allemaal zo doorgaan in goede gezondheid.’
32 | in het vervolg
Ankie Schoo (27) personeelsplanner Tram
Ingvar van Amelsbeek (55) havenschipper
Katja Kemmerling (36) projectmanager Ingenieursbureau
‘Ik wens al mijn collega’s in 2014 veel plezier in het werk en een goede gezondheid.’
‘Een goede samenwerking met de medewerkers die bij Connexxion werkten, dat wens ik mijn collega’s. Zodat we Veren dit jaar met ons allen goed kunnen bestieren. Sorry, meer wensen heb ik niet; ik heb een echt Verenhart.’
‘GVB maakt een grote verandering door. We gaan als organisatie steeds meer richting de snelheid en slagkracht van het bedrijfsleven. Mijn wens is dat ik invloed kan blijven uitoefenen op die nieuwe beweging.’
Esther van Cleef (42)
Arnold de Vries (54)
Ger Geldhof (57)
managementassistent Tram
hoofdmonteur Busgarage Noord
voorzitter OR en busbestuurder
‘Ik wens voor heel GVB dat de concessie een groot succes wordt. Daar moeten we samen aan werken.’
‘Wat ik wens? Dat ons werk in ons werkschema past, in 2014. Het is nog onduidelijk welke werkzaamheden op ons afkomen, met die nieuwe bussen. Maar ik ben er wel blij mee: nieuwe voertuigen zijn leuk om mee te werken, je leert er veel van.’
‘Ik hoop dat 2014 geluk en gezondheid brengt voor alle medewerkers. En dat in het nieuwe jaar de cao sneller tot stand komt dan in 2013. En dat daarin een fatsoenlijke compensatie wordt afgesproken voor de gestegen kosten van het levensonderhoud.’
Hendrik Flohiel (60)
Francis Bento (58)
Mart Nieuwburg (61)
eerste medewerker Busgarage Noord
senior Handhaver bij OV-zorg
medewerker exploitatie Bus
‘Een nieuw jaar, een nieuwe uitdaging: binnenkort komen de nieuwe bussen binnen. Splinternieuwe VDL’s gaan de oude Volvo’s vervangen. Ik heb daar veel zin in. Ik hoop dat mijn collega’s er ook naar uitkijken en wens ze een goed en productief 2014.’
‘Dankzij regelmatige kaartcontrole en handhaving is de veiligheid in het openbaar vervoer de laatste jaren sterk verbeterd. Mijn wens is dat die stijgende lijn zich voortzet.’
‘Ik wens GVB toe dat we geen buslijnen kwijtraken in 2014. En ik wens mijn collega’s en mezelf toe dat GVB ook dit jaar het sociale bedrijf blijft dat het altijd is geweest.’
| 33
in Amsterdam
column Douwe Tiemersma Coördinator openbaar vervoer bij Stadsregio Amsterdam
Moordstuk In Baantjer! De Cock en de moord in het theater waan je je midden in een spannende aflevering van de populaire televisieserie Baantjer. Wijlen Piet Römer schreef nog het script voor deze interactieve voorstelling, die op 19 en 20 februari in theater Carré is te zien, en waarin het publiek een belangrijke rol speelt bij het ontmaskeren van de moordenaar. Met o.a. Peter Tuinman als De Cock, Mike Weerts als Vledder en Peter Römer als Buitendam. Tickets kosten tussen de 17 en de 38 euro. www.web.carre.nl
Coole baan Grijp je kans: deze winter kun je schaatsen in het Olympisch Stadion! Van 1 tot en met 27 februari wordt de atletiekbaan omgetoverd tot ‘De Coolste Baan van Nederland’. Op de 400 meter lange schaatsbaan kun je recreatief schaatsen of schaatslessen volgen. Geen zin om de ijzers onder te binden? Er is ook een krabbelbaan voor de kleintjes, een winters restaurant en je kunt er live naar de Olympische Winterspelen kijken. De entree is € 10,- voor volwassenen en €7,50 voor kinderen. www.decoolstebaanvannederland.nl
Lekker dansen Van 5 tot en met 9 maart is het indoor dancefestival 5 Days Off in de Melkweg, Paradiso en De Balie. Kom naar het walhalla voor elektronicafanaten om te genieten van dance, drum & bass, dubstep en andere elektronische muziek van bekende dj’s en muzikanten, zoals Daft Punk, The Gaslamp Killer en het Berlijnse technoduo Modeselektor. Passe-partouts voor alle dagen van 5 Days Off kosten 85 euro maar er zijn ook tickets voor de losse festivalonderdelen te koop. www.5daysoff.nl
34 | in het vervolg
We vergaderen in een kamertje van het Stadsarchief, in gebouw De Bazel in de Vijzelstraat. Wat een prachtig gebouw, wat een uitstraling! Ik was nog niet eerder in het vergadercentrum van het Stadsarchief geweest. Het heeft een prettigouderwetse uitstraling, zonder dat het overdreven luxe is. Vijf mannen en één vrouw zitten aan tafel, achter hun laptop, iPad of een stapel papier. We zijn bij elkaar om te praten over de toekomst van het openbaar vervoer in Amsterdam, Diemen en Duivendrecht. En of GVB in staat is de komende tien jaar een onvoorstelbaar moeilijke opdracht uit te voeren: veiliger, sneller en betrouwbaarder meer en meer tevreden reizigers te vervoeren tegen een aanzienlijk lagere overheidssubsidie. De directie van GVB is daarvan overtuigd, maar stelt wel zo zijn voorwaarden. Tegelijkertijd praten we ook over de zorg dat er straks onvoldoende middelen zijn om de te verwachten hogere kosten bij het beheer en onderhoud van de tram- en metro-infrastructuur het hoofd te bieden, en of we voldoende geld overhouden om te investeren in nieuwe metro's voor de Noord/Zuidlijn en de bestaande metro. We moeten ook nog eens voldoende geld overhouden om de drie jaar geleden door het rijk opgelegde bezuinigingen op het openbaar vervoer af te dekken, zonder dat we de tarieven voor de reizigers extra willen verhogen. We denken dat dat gelukt is, in elk geval op papier. Nu zullen we het moeten waarmaken. Kortom: we staan de komende tien jaar voor een stevige klus. Ik wens onszelf en u daarbij veel succes!
puzzels Sudoku 7
8
1
6
2 1
3 7
4
9
5
4
8
2
3
8
colofon
3
6
4 5
5 6
4
4
5
9
3
7
2
6 9
8 5
moeilijkheidsgraad: 2 sterren
Zoek de 7 verschillen
6
4
8
7 2
IN het vervolg is een uitgave van GVB. Het wordt gemaakt door de redactie van de IN het nieuws-krant en vier keer per jaar verspreid onder de (oud)medewerkers van GVB.
Jaargang 3, nummer 1. Januari 2014.
1
2 4
9
1
7
9
5 5
8
9
3
moeilijkheidsgraad: 4 sterren
redactie
Esther Rebel (hoofdredactie) Frank Hylkema (artdirection en realisatie) Hilde Postma (eindredactie) Annemarie Vestering (bladmanagement) redactionele bijdragen
Cor Fijma Frank Hylkema Marleen Kamminga Carolien Lindeman Simon Bouman Hilde Postma Geertje Tuenter Annemarie Vestering beeld
Johannes Abeling Thijs Balder Gerrit de Jager Frank Hylkema Hans van den Heuvel Mark van der Zouw productie Team Hilgersom reacties inhetvervolg@gvb.nl of naar GVB, t.a.v. afdeling Communicatie, Postbus 2131, 1000 CC Amsterdam copyright Gehele of gedeeltelijke vermenigvuldiging of overname van artikelen is uitsluitend toegestaan met bronvermelding en na toestemming van de redactie.
| 35
aan dit nummer werkten mee:
J O H A N N E S A B EL I N G, T H I J S B A L D ER , W I L M A B EU T I C K- B A K K ER , A D J I ED J B A K A S , S I M O N B O U M A N , R OA LT B R U I N I N K S , T H I J S B R O U W ER , R I N A D R U P P ER S , H E T T Y D U I J N , C O R F I J M A , I L S E D E G O ED E, A R J A N H I LG ER S O M , H A N S VA N D ER H EI D EN , H A N S VA N D EN H EU V EL , F R A N K H Y L K E M A , G ER R I T D E J AG ER , M A R L EEN
K AMMINGA,
WIM
VA N
K L AV ER EN ,
RICHARD
KO EN D ER S , R E M C O K R I J G S M A N , R I C K Y L A N EN G A , C A R O L I EN L I N D E M A N , ER I K M A I T I M O, TA M A R A M O R EL I S S E, M I R EI L L E M U L L ER , S T EFA N I E N EL I S S EN , W I L L E M VA N O F F ER D EN , F E M K E P E T ER S O N , A S T R I D VA N D E P O L L , H I L D E P O S TM A , E S T H ER R EB EL , C O R R EI N T S , E S T H ER S EU R EN , L E O S I E M E S , R EI N I ER S P I ER EN B U R G, R U U D S W EER I N G, M A A R TJ E T I M M ER , G EER TJ E T U EN T ER , A N N E M A R I E V E S T ER I N G, E S T H ER W I ER S M A EN M A R K VA N D ER ZO U W
36 | in het vervolg