¾ÔÁ¾ ¤ÃÑ駷Õè
กฤษรัช ณ เชียงราย
วิฬารสยาม เรียบเรียง กฤษรัช ณ เชียงราย บรรณาธิการ ดุลพล เขียวสาคู ศิลปกรรม กฤษรัช ณ เชียงราย เลขมาตรฐาน ISBN 985-4561465671 สำ�นักพิมพ์
CATROYAL
44/420 หมู่บ้านคลองจั่นวิลล่า 3 ซ.นวมินทร์ 147 ถ.นวมิทร์แขวงคลองกุ่ม เขตบึงกุม กรุงเทพ 10230 จำ�หน่าย จัดจำ�หน่าย บริษัท อมรินทร์ บุ๊ค เซ็นเตอร์ จำ�กัด 65/60 หมู่ 4 ถ.ชัยพฤกษ์ (บรมราชชนนี) ตลิ่งชัน กรุงเทพ 101170 โทรศัพท์ 0-2882-2000 ครั้งที่ 1 พฤษภาคม 2555
บอกกล่าว แมวสายพันธ์ไุ ทยโบราณแท้ๆ ของเราทีม่ ลี กั ษณะเด่นไม่นอ้ ยไปจากแมวต่างชาติเลย เหมาะกับ ภูมิประเทศ สภาพแวดล้อม อาหารการกิน การปรับตัว แต่กลับเป็นชาวต่างชาติที่สนใจแมวไทยและซื้อ ไปเพาะพันธุข์ ยายพันธุถ์ งึ เมืองนอก คุณลุง ปรีชา พุคคะบุตร ผูเ้ ชีย่ วชาญแมวไทยโบราณของไทยได้กล่าว ไว้ว่า “ ที่ผมเลี้ยงแมวไทยทั้งหมด เพราะผมกลัวว่าคนไทยจะไม่รู้จักแมวไทย ต่อไปจะเลี้ยงแมวไทยสัก ตัวต้องสั่งจากชาวต่างประเทศ”แมวไทยจัดเป็นแมวพันธุ์แท้ที่สืบเชื้อมาจากแมวโบราณ ซึ่งได้รับการ ยกย่องว่าเป็นแมวขนสั้นที่สวยสง่าที่สุดในโลก ตามหลักฐานที่ปรากฏในสมุดข่อยโบราณกล่าวไว้ว่าแมวไทยมีทั้งหมด 23 สายพันธุ์ เป็นแมว มงคล 17 สายพันธุ์ และแมวร้ายให้โทษ 6 สายพันธุ์ แมวมงคล 17 สายพันธุ์ ประกอบด้วย นิลรัตน์ วิลาศ ศุภลักษณ์ เก้าแต้ม มาเลศ แชมเศวต รัตนกัมพล วิเชียรมาศ นิลจักร มุลิลากรอบแว่นหรืออานม้า ปัดเศวตหรือปัดตลอด กระจอก สิงหเสพย์ การเวก จตุบท และโกนจา ส่วน แมวร้ายให้โทษ 6 สายพันธุ์ ได้แก่ ทุพพลเพศ พรรณพยัคฆ์หรือลายเสือ ปีศาจ หิณโทษ กอบเพลิง และเหน็บเสนียด ประเทศไทยไม่ได้มกี ารอนุรกั ษ์แมวไทยอย่างจริงจังและต่อเนือ่ งทำ�ให้ปจั จุบนั แมวมงคลสูญพันธุ์ ไปแล้วถึง 13 สายพันธุ์ หลงเหลือให้คนรุ่นหลังได้ชมเพียง 4 สายพันธุ์เท่านั้น ได้แก่ วิเชียรมาศ สีสวาด หรือโคราช(มาเลศหรือดอกเลา) ศุภลักษณ์หรือทองแดง และโกนจาหรือดำ�ปลอด รวมถึงอีกหนึ่งชนิดคือ ขาวมณีที่ถูกสันนิษฐานว่าเกิดในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์จึงไม่ได้ถูกบันทึกไว้ในสมุดข่อยโบราณ หนังสือวิฬารสยามเล่มนี้จึงรับอาสาทำ�หน้าที่บอกเล่าเรื่องเกี่ยวกับ ประวัติ โครงสร้าง ข้อมูลที่ ควรทราบเบื้องต้น ความเชื่อ ความเป็นศิริมงคลของแมวไทยให้คุณได้รับความรู้ใหม่เกี่ยวกับแมวไทยเรา
กฤษรัช ณ เชียงราย
สารบัญ ย่างก้าว พฤติกรรมชีวิตในวังของแมวไทยโบราณ หนทางการดูแลรักษาและพัฒนาสายพันธุ์สืบไป
ก้าวที่
1
ก้าวที่
เล่าขานประวัติความเชื่อ
2
โครงสร้างกายวิภาค และระบบประสาทแมว
1
ก้าวที่
3
11
ก้าวที่
สายพันธุ์แมววัง
31
4
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
59
ก้าวที่ 5
ก้าวที่
พฤติกรรมแมววัง
6
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
73
69
ก้าวที่
7
ก้าวที่
โภชนาการแมววัง
91
8
กองแพทย์หลวงแมววัง
101
มารู้จักแมว ก่อนจะย้ายไปอยูู่ในวัง
ก้าวทีห่ นึ่ง เล่าขานประวัติความเชื่อ
เล่าขานประวัติความเชื่อ
2
ก้าวที่หนึ่ง
แมว ได้ถอื กำ�เนิดมาจากตระกูลของพรรพบุรษุ เหมือนกับพวกสุนขั หรือพวกอีเห็น แมวจัดเป็นสัตว์เลีย้ ง ลูกด้วยนมที่มีขนาดเล็ก แต่ขนาดของลำ�ตัวยาวบริเวณช่วงขาจะสั้น จัดเป็นประเภทสัตว์ที่กินเนื้อเป็น อาหาร บางที่เราจะมองดูลักษณะเหมือนกับตัวอีเห็น สำ�หรับทางสาขาสิ่งมีชีวิตโบราณ ได้มีการตั้งชื่อ ให้แมวว่า Miacis แมวตระกูลนี้มีมาแล้วกว่า 50 ล้านปี และ มีการเพาะขยายพันธุ์พัฒนาการจากวิวัฒนาการโดยมีสัตว์ ลักษณะคล้ายแมวป่าชื่อว่า Dinistis มีขึ้นมาเป็นระยะเวลา มากกว่า 10 ล้านปีมีขนาดของลำ�ตัวและรูปร่างเท่ากับแมวป่า Wild Cats ดูเสมือนว่ามีขนาดใหญ่มาก สังเกตได้ง่ายจากส่วน ฟัน ซึง่ แมวในยุคสมัยไพลอะซิน pleitcarne ประมาณหนึง่ ล้านปีกอ่ น Miacis 50 million years ago ยุคทีม่ นุษย์เริม่ เกิดขึน้ ในโลก แมตระกูลนีไ้ ด้รับวิวัฒนาการการเพาะผสมพันธุ์แพร่หลายมาจาก Dinistis ทีฟันเหมือนพวกสุนัขและเสือ แต่ปัจจุบันสาบสูญไปหมดแล้ว ต้นตระกูลของแมวมาจาก เสือ ไซบีเรียน Siberian tiger ทีม่ ชี ว่ งลำ�ตัวตัง้ แต่ Dinistis skull บริ เวณจมู ก ถึ ง ปลายหางยาวประมาณ 4 เมตร หรือมากกว่า 13 ฟุต ผิวลำ�ตัวลาย ดอกมีสนี �ำ้ ตาลทึบ สำ�หรับแมวทีม่ ตี น้ ตระกูล ในประเทศอินเดีย และ ศรีลังกา จะมีช่วง ความยาวของลำ�ตัวมากกว่า 60 เซนติเมตร หรื อ 2 ฟุ ต ในปั จ จุ บ ั น ได้ ม ี ก ารวบรวม สายพันธุแ์ มวทัง้ หมดไว้ถงึ 36 ชนิด species จัดเป็นพวกตระกูลเดียวกับสิงโต และ เสือ
แมวมีชื่อสามัญว่า Cat หรือ Domestic Cat และ House Cats ชื่อวิทยาศาสตร์ Felis., domesticus ตระกูล Falidae อันดับ Carviora ชั้น Mammalia ไฟลั่ม Chordata อาณาจักร Animalia
แมวทีม่ รี ปู ร่างลำ�ตัวใหญ่ ช่วงหลังมีจดุ ประ มีถนิ่ อาศัย แถบตอนกลางและตอนใต้ของอเมริกา เป็นแมวพื้น เมืองทีม่ ตี น้ ตระกูลอยูใ่ นมลรัฐเท็กซัสและอเมริกาใต้มี จุดแถบลายเหมือนลักษณะของเสือ มีชอ่ื วิทยาศาสตร์ ว่า Fills pardolis
แมวแถบเอเชียรวมทั้งแมวไทย มีชื่อ วิทยาศาสตร์ว่า Acinomyx fabatus แมวแถบอเมริกาใต้และเหนือมีลกั ษณะศีรษะเล็ก หาง เล็กเรียวยาว มีชอ่ื ทางวิทยาศาสตร์วา่ Filis concoler แมวพื้นเมืองลำ�ตัวขนาดกลางแถบยุโรป ช่วงขาสั้น มีขนาดเล็กหางสั้น (บางครั้งจะพบแมวพวกนี้ในแถบ ทวีปเอเชีย) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Lynx Canadensis
African wildcat sleeping
3
Willcat
แมวป่าทีอ่ าศัยอยูใ่ นแถบแอฟริกาใต้ความสูงประมาณ 2 ฟุต ช่วงขายาว หูปรก มีจดุ และลายบริเวณช่วงหลัง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Felis serval แมวคาราดอล อาศัยอยู่แถบเขตร้อนของอเมริกา ช่วงขาสั้น มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Felis tigrina ตามปกติ แมวที่เราสามารถนำ�มาเลี้ยงในบ้านนั้นจะมี รูปร่างขนาดเล็ก มีความสัมพันธ์เป็นเครือญาติได้จาก การผสมพั น ธุ ์ พ ั ฒ นาจากแมวป่ า แอฟริ ก าที ่ ม ี ช ื ่ อ วิทยาศาสตร์ว่าFelis Libyca และแมวป่าทางแถบ ยุโรปที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Felis silvestris
ก้าวที่หนึ่ง เล่าขานประวัติความเชื่อ
Geoffry’s cat small cats in the america
4
แมวลิงซ์ไอบิเลีย ( Iberian Lynx, Lynx pardinus ) ชื่อวิทยาศาสตร์ Lynx pardinus ยาวประมาณ 85 - 110 เซนติเมตร หางประมาณ 12 - 30 เซนติเมตร สูงประมาณ 60 – 70 เซนติเมตร Lynx smail cat inaerica and eurasia
ตัวผู้นั้นมีขนาดใหญ่กว่าตัวเมียด้วย น้�ำ หนักประมาณ 12.9 - 26.8 กิโลกรัม ส่วนน้ำ�หนักของตัวเมียนั้นประมาณ 9.4 กิโลกรัม ในปัจจุบันจำ�นวนของมันเหลือ อยู่เพียง 120 ตัวโดยแยกอาศัย เป็นกลุ่มในบริเวณแอนดาลูซีย ( Andalusia region ) ในประเทศสเปน
5
ก้าวที่หนึ่ง
Willcat
เล่าขานประวัติความเชื่อ
6
ความเชื่อ อียิปต์ ในประเทศอี ยิ ป ต์ ได้ มี ง านฉลอง เทพเจ้าแมวที่เรียกว่า พาชต์ pasht เป็น เทศกาลใหญ่ กระทำ�กันในโบสถ์ ซึง่ มีรปู ปัน่ หิน มหึมาของเทพเจ้าแมวประดิษฐานอยู่บนแท่น เป็นเทพเจ้าทีม่ รี า่ งเป็นสตรี แต่มศี รี ษะเป็นแมว นิยายอียปิ ต์โบราณเล่าว่า พาชต์ หรือ จันทรา เทพี (ผูซ้ ง่ ึ เป็นแหล่งพลังงาน) คนพืน้ เมืองเรียกว่า “ แมว”เป็นมเหสีของ Ra หรือ สุรยิ ะเทพ ตอนกลาง คืน รา ต้องไปซ้อนตัวอยู่ยมโลก “พาซต์” เก็บ แสงอาทิตย์ไว้ในดวงตา และช่วยส่องให้ราเดิน อย่างสะดวก ในการเดินทางแต่ละครั้ง รา ต้อง ต่อสูก้ บั งูใหญ่เข้ามาขวางทาง รา มักจำ�แลงร่าง เป็นแมวในการต่อสู้กับงู ถ้าชนะก็จะนำ�แสง สว่างกับไปสูโ่ ลกได้ในวันรุง่ ขึน้ ส่วนงูกถ็ กู ทำ�ลาย ถึงเลือดตกยางออก แต่วันรุ่งคืนกลับหายสนิท และต่อสู้กับกับราอย่างไม่มีวันสิ้นสุด ถ้างูใหญ่ มีชัยชนะ ก็จะไม่มีแสงสว่างในวันรุ้งขึ้น นั้นคือ การเกิดสุรยิ คราสผูค้ นจะช่วยกันส่งเสียงตะโกน เต็มที่ เพือ่ ให้งใู หญ่ตกใจและปล่อย รา แล้วแสง อาทิตย์ก็จะคืนมาสู่โลกอีกครั้งหนึ่ง กฎหมายอียิปต์โบราณ ห้ามนำ�แมวออกนอกประเทศ และ ถ้าใครพบแมวในประเทศจะต้องนำ�กลับมา บ้านด้วย ผู้ใดจะฆ่าแมวไม่ได้ ถ้าแมวตายคน ในครอบครัวจะต้องไว้ทุกข์ โกนคิ้ว และเอา ซากแมวไปทำ�มัมมี่ และนำ�ไปฝังไว้ในสุสาน 7
8
เล่าขานประวัติความเชื่อ
Egyptian Mau ในปัจจุบันมัมมี่แมวบางตัวยังคงเก็บรักษาไว้ ณ พิพิธภัณฑสถานของอียิปต์ที่เมืองไคโร และที่ พิพิธภัณฑ์สถานของอังกฤษในกรุงลอนดอน
ก้าวที่หนึ่ง
ดังนัน้ การเลีย้ งแมวของอียปิ ต์ นับว่าได้กระทำ�มาตัง้ แต่โบราณ ประมาณก่อนพุทธศักราช 2, 600 ปี เพราะนอกจากรูปปั้น แมว มัมมี่แมวแล้ว ยังมีภาพเขียนผนังเกี่ยวกับแมวเหลืออยู่ เป็นประจักษ์พยานอีกด้วย อียิปต์เป็นชาติแรกที่ฝึกแมว ซึ่ง เดิมเป็น สัตว์ป่าให้เชื่อง และเลี้ยงแมวไว้ในบ้านเพื่อช่วยจับ หนู ช่วยให้พืชพันธุ์ธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ ปราศจากหนู รบกวนเพราะแมวสามารถช่วยจับหนูได้แมวอียปิ ต์ได้ถกู พาลง จากเรือสินค้าแล่นไปในทะเลเมติริเนียน เพื่อช่วยจับหนูบน เรื่อ บางครั้งก็ติดไปในเรือของพวกโฟนิเซียนที่จอดทอดสมอ อยูใ่ น อียปิ ต์ เมือ่ เรือจอดแมวอาจจะลงจากเรือแมวไม่ได้กลับ ขึ้นไป แมวจึงแพร่พันธุ์ไปในประเทศต่างๆ ทั่วโลกที่ประเทศ อียิปต์ “แมวบ้าน” ปรากฏให้เห็นเป็นครั้งแรก ในขณะที่ แมวป่า นัน้ มีอยูก่ อ่ นแล้ว และแมวทัง้ สองนีม้ หี น้าตาคล้ายกัน ในทางอนุกรม วิธานได้กล่าวถึง แมวป่าแถบยุโรป ซึ่งเรียกว่า wind cat มีชื่อ วิทยาศาสตร์ว่า Felis silvestris แมวป่า แอฟริกาที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Felis Libyca เป็นลักษณะ ที่เหมือนกัน แมวป่าของยุโรปนั้นใช่แต่จะแพร่พันธุ์อยู่แถบ ยุโรปเท่านั้น แต่ยังมีพวกที่ผสมข้ามสายพันธุ์กับแมวเอเชียถึง จีนแผ่นดินใหญ่ และ แมวป่าแอฟริกาซึ่งรู้จักกันในนาม The Kaffer นั้นพบเห็นทางแถบเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ เช่น อินเดีย ซึง่ แมวป่าของยุโรปนัน้ จะบ่งถึงลักษณะของต้นตระกูล แมวบ้ า นในเวลาต่ อ มาได้ ช ั ด เจน และแมวป่ า แอฟริ ก าก็ เป็นต้นกำ�เนิดของแมวบ้านอีกกลุม่ หนึง่ จากแมวป่าสองกลุม่ นี้ผสมข้ามกันได้แมวบ้านกลุ่มย่อยอีกมากมายจาก บันทึก ต่างๆกล่าวว่า ค้นพบซากมัมมี่แมวอาบน้ำ�ยายของ แมว พันธุ์ Jungle F.chans จัดเป็นแมวอียปิ ต์ผสมข้ามสายเลือก ลายเป็นแมวบ้าน และแมวพันธุ์ The Chinede Dedert Cats เป็นแมวทีอ่ าศัยอยู่ ในทะเลทรายของจีน F.bieti จัดเป็นพวก แมวทางตะวันออกไกล
การแบ่งประเภทสายพันธุ์ของแมว การแบ่งแยกประเภทสายพันธุแ์ มวนัน้ จะมีหลักการแยกประเภทได้โดยยึดหลักของ 2 ประเทศ คือ ประเทศอังกฤษ และประเทศอเมริกาซึ่งทั้ง 2 ประเทศนี้จะแยกประเภทของสายพันธุ์ที่ไม่เหมือนกัน คือ ในอังกฤษจะแยกสายพันธุ์แมวออกเป็น 7 กลุ่ม ซึ่งจะแบ่งเหมือนสุนัข ส่วนในอังกฤษจะแบ่งประเภท ของสายพันธุ์ของแมวเป็นเพียง 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ พันธุ์ขนสั้น พันธุ์ขนยาว การแยกประเภทสายพันธุ์แมวออกเป็น 7 กลุ่มในประเทศอังกฤษนั้น จะแบ่งตามลักษณะ และภูมิลำ�เนาของตัวแมว ดังนี้ 1. กลุ่มแมวขนยาว (long hair) แมวที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้คือ แมวเปอร์เซีย (persian) 2. กลุ่มแมวขนกึ่งยาว ( semi- long hari ) คำ�ว่า ขนกึ่งยาว ในที่นี้หมายความว่าที่มีขนสั้นกว่า แมวที่มีขนยาวแบบเปอร์เซียแต่ยาวกว่าแมว Shot hair แมวในกลุ่มนี้ขนจะไม่ดก หนา และไม่ตั้งฟู เหมือนแมวในกลุม่ แรก กล่าวคือ แมวในกลุม่ นีจ้ ะมีขนทีน่ อนราบกับลำ�ตัว รวมถึงรูปร่าง โครงสร้างใบหน้า และลำ�ตัวก็จะแตกต่างจากแมวขนยาว แมวที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้ ได้แก่ Birman Somali Ragdoll เป็นต้น 3. กลุ่ม British แมวที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้ ได้แก่ British Shot Hair ทุกเฉดสี Manx อีกด้วย 4. กลุ่ม Foreign แมวในกลุ่มนี้จะมีโครงสร้างลำ�ตัวที่บอบบาง ใบหูกว้างกว้างและมีจุดแต้มที่ ใบหน้า ซึ่งถือว่าเป็นแมวที่มีความสวยงาม แมวที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้ได้แก่ แมวพันธุ์ Tiffanir Devon Rex Burmilla Abyssinian Bengal Russian Blue เป็นต้น 5. กลุ่ม Burmese แมวที่ถูกกำ�จัดอยู่ในกลุ่มนี้ได้แก่ แมวพันธุ์ Burmese ทุกเฉดสี 9
6. กลุ่ม Oriental แมวที่ถูกจำ�กัดอยู่ในกลุ่มนี้มีรูปร่างร่างตาคล้ายกับแมวไทย แต่จะมีขนยาว ขนสั้น แมวพันธุ์ Oriental และแมวพันธุ์ Oriental และแมวพันธุ์ Havana 7. กลุ่ม Siamese หรือกลุ่มแมวไทยแมวที่จัดอยู่ในกลุ่มนี้ไม่ได้มีแต่เฉพาะแมวไทยอย่างเดียว เท่านั้น แต่ยังรวมถึงแมว Balinese และแมว Javanese ทีมีลักษณะรูปร่างคล้ายคลึงกับแมวไทยถึง แม้ว่าจะไม่ได้จดทะเบียนว่าเป็นแมวไทยก็ตาม การแยกประเภทสายพันธุ์ของแมวไทยอเมริกานั้นเติมที จะแบ่งออกเป็นเพียง 2 ประเภท คือแมวพันธุ์ขนสั้น และแมวพันธุ์ขนยาว แมวสายพันธุ์ไหนที่มีลักษณะขนสั้นก็จัดในกลุ่มแมวขน สั้น แมวพันธุ์ไหนที่ขนยาวก็จะจัดอยู่ในแมวพันธุ์ขนยาว แต่บางชนิดจะมีขนสั้นและขนยาว ทำ�ให้ ยากต่อการไแยกประเภท ดังนั้นสมาคม CFA (Cat Fanciers Association ) จึงได้จัดทำ�เนียบแมว ใหม่ โดยมีการพัฒนาสายพันธุ์แมวออกมาในลักษณะที่ต่างจากเดิม ให้จดทะเบียนแมวนั้นๆ ในชื่อ ใหม่แทนชื่อเดิม เช่น แมวพันธุ์ Scottish Fold มีลักษณะประจำ�สายพันธุ์ คือ ขนสั้น
ก้าวที่หนึ่ง
10
เล่าขานประวัติความเชื่อ
African wildcat stalking in long grass
โครงสร้าง ร่่างกาย
ก้าวทีส่ อง โครงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
12
โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
ก้าวที่สอง
แมว เป็นสัตว์ที่มีการเคลื่อนไหวตัว โดยน้ำ�หนักทุกสัดส่วนอยู่บริเวณอุ้งฝ่าเท้า เพื่อให้การทรงตัวเกิด ความสมดุลได้อย่างมีประสิทธิภาพ ข้อเท้า ขา และช่วงหลังของแมวสามารถโค้งงอได้เสมอ โครงสร้าง กระดูกสันหลังและระหว่างนิ้วเท้าทั้ง 4 ข้างที่ข้อนิ้วเท้าจะเชื่อมติดกับอุ้งเท้า นอกจากนี้บริเวณศีรษะก็ สามารถหมุนพลิกไปด้านหลังได้ดีอีกด้วย องค์ประกอบโครงสร้างของกระดูดสันหลังจะเชื่อมโยงสู่ส่วน ต่างๆ ของกล้ามเนื้อ กลายเป็นแหล่งกำ�ลังสะสมไว้มากมาย บริเวณพื้นที่ของกระดูกเชิงกรานและขาหลัง จะมีความแข็งแรงและแกร่งมากเป็นพิเศษ เราจึงเห็นแมวมีความสามารถรกระโดดได้อย่างวิเศษสุดใน บรรดาสัตว์ที่เท้าด้วยกัน ช่วงคอและไหล่ของแมวจะมีกล้ามเนื้อช่วยให้มันล่าจับเหยื่อได้อย่างแม่นยำ� แมวเป็นสัตว์ที่ได้รับสมญานามว่า เป็น “พรานไพรในป่า” มันสามารถพิฆาตเหยื่อที่มีขนาด ใหญ่กว่ามาเป็นอาหารของมันได้ เพราะระบบย่อยอาหารของมันสามารถปรับระบบการทำ�งานให้เกิด ความเหมาะสมกับขนาดของเหยื่อที่มันจะกินเข้าไป กล่าวคือ กระเพาะอาหารและส่วนลำ�ไส้เล็กสามารถ ขยายตัวได้ บริเวณปลายช่วงกระดูกซี่โครงโดยเฉพาะบริเวณช่วงล่างมีลักษณะแบ่งเป็นขนาดเล็ก บริเวณ หน้าอกจะมีช่องว่างเพื่อเป็นบริเวณของปอดหละหัวใจ แต่มีขนาดค่อนข้างจำ�กัด กระนั้นก็ตามแมวเป็น สัตว์ที่สามารถเพิ่มพลังและเป็นแหล่งสะสมพลังงานดีเยี่ยมเมื่อมันสงบนิ่งเพื่อการพักผ่อน แมวจะหายใจออกเป็น 2 เท่าเสมอ ( มากกว่าการหายใจของมนุษย์ )
ในส่วนของระบบควบคุมสมองของแมว ที่เกี่ยวกับระบบกล้ามเนื้อหรืออวัยวะส่วนอื่นๆ จะมีความสลับซับซ้อนและละเอียดอ่อนมาก สิ่งเหล่านี้ได้รับการพัฒนามาเป็นอย่างดี เพื่อให้เกิดความสัมพันธ์เชื่อมโยงเข้าสู่ระบบประสาทและระบบ การรับรู้ของความรู้สึก ส่วนระบบของอวัยวะที่มีหน้าที่รับรู้ความรู้สึกและการตอบสนองจะเกิดความ ผันแปรทางอารมณ์ได้งา่ ยและไวมาก แมวจึงเป็นสัตว์ทจี่ ะสังเกตหรือสำ�รวจในสิง่ ทีเ่ ป็นตัวกระตุน้ ต่อปัจจัย นั้นๆ ได้อย่างรวดเร็ว โดยปกติแล้ว แมวจะมีระบบการรับรู้ได้ไกลที่เก่งกว่าคน ขณะเดียวกันความรู้สึก ของการรับรูจ้ ะมีความสัมพันธ์กบั อวัยวะส่วนอืน่ ๆ ด้วย ดังนัน้ ไม่ใช่ประเด็นสำ�คัญอันใดทีก่ ารกระทำ�ของ แมวที่คอยหลบหลีกศัตรูให้รอดพ้นจากการถูกล่าเป็นเหยื่อของสัตว์อื่นได้อย่างแคล่วคล่องว่องไวเพราะ คุณสมบัติการรับรู้ที่ดีเลิศในตัวแมว มันจึงเตรียมพร้อมทางร่างกายสู่การเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลา ใครที่ คิดจะจับหรือล่าแมวจึงมิใช่เรื่องง่ายดายเลยหากมันไม่ยอมเล่นด้วย กระโหลกศีษระที่ ไม่ มี ก ล้ า มเนื้ อ ปกคลุม
กระดูกขากรรไกร ฟัน มีไวล่าเหยื่อ แมวจะผลัดฟัน เมื่ออายุประมาณ 5 เดือน
กระโหลกศีรษะแมว
13
กล้ามเนื้อใบหู ใบหู สามารถหมุ น รอบ ได้ 180 องศา
กล้ามเนื้อ ในส่วนของหัวกระโหลก มีลายกล้ามเนื้อจำ�นวนมาก
ก้าวที่สอง โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
14
กล้ า มเนื้ อ รอบ ดวงตา
กระโหลกศีษระที่ มี ก ล้ า ม เ นื้ อ ปกคลุม
จมูก ของแมวใน การดมกลิ่นเหนือ มนุษย์ แต่ยังด้อย กว่าสุนัข เซลล์ประสาทรับ กลิ่น 19 ล้านเซลล์ มนุษย์มีแต่ 5 ล้าน เซลล์
ฟันมีทั้งหมด 30 ซี่
15
ลักษรณะรูปงทรงใบหน้าและกระโหลก แมวนั้นแบ่งได้ 3 ประเภท ใบหน้ากลม ใบหน้าสมส่วน ใบหน้าผอมเรียว แมวไทยยังสามารถแบ่งได้อีก ใบหน้ารูปหัวใจ ( แมวโคราช ) ใบหน้ารูปลิ่ม ( แมววิเชียรมาศ )
ก้าวที่สอง โรงสร้างกายวิภาพและระบบประสาท
16
กระดูกสะบัก
กระโหลกศีรษะ
กระดูกหลังคอ กระดูกฐานลิ้น กระดูกขากรรไกร กระดูกต้นขาหน้า กระดูกไหปลาร้า กระดูกสันอก กระดูกขาท่อนนอก กระดูกขาท่อนใน กระดูกอุ้งเท้า
กระดูกนิ้วเท้า
17
กระดูกสันหลังส่วนอก
กระดูกสันหลังส่วนเอว กระดูกสันหลังส่วนก้น
กระดูกเชิงกราน
กระดูกโคนขาหลัง
กระดูกสะบ้า
กระดูกแข้ง
ก้าวที่สอง
18
โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
โครงสร้างอันเป็นส่วนประกอบของระบบโครงสร้างกระดูกสันหลังแมว ในตำ�แหน่งตั้งแต่ศีรษะจนถึงปลายหางจะพบว่ามีกระดูกจำ�นวนมาก อีกทั้งมีความแตกต่างกันโดยเฉพาะบริเวณกระดูกเชิงกราน
โครงสร้างกล้ามเนื้อของแมวศีรษะจนถึงปลายหาง มีลักษณะซึ่งคล้ายกับเสือ
19
รู ป ร่ า งแมวไทยจั ด อยู่ ใ นรู ป ร่ า ง ผอมเพียว ผอม ขายาว รูปหน้าทรงลิ่ม หรือ สามเหลี่ยม
หาง หากเป็ น แมวไทย ตาม โครงสร้างลักษณะทีด่ นี นั้ โคนหาง ต้องใหญ่ไล่ไปเล็กจนถึงปลายหาง เรียกว่า หางดาบ
ก้าวที่สอง
ช่วยในการทรงตัวระหว่างปีนป่าย กระดูกหางอาจมีจำ�นวน 14 - 28 ชิ้น ใช้ถ่ายทอดอารมณ์และความรู้สึก
โรงสร้างกายวิภาพและระบบประสาท
20
กระโหลกศี ร ษะแมวไทยนั ้ น มีลักษณะแหลมรูปสามเหลี่ยม
แมวไทยสูงเฉลี่ย 30 - 35 เซนติเมตร วัดจากเท้าถึงหัวไหล่
กระดูกขาหลังนั้นจะยาวกว่าขาหน้า
21
ก้าวที่สอง โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
เขี้ยว แมวจะใช้เขี้ยวใหญ่ในการ หั ก คอเหยื่ อ ฟั น ทั้ ง 30 ล้ ว น ออกแบบมาเพื่อฉีดเนื้อสัตว์
22
โครงสร้างกระดูกขาหน้า ( ด้านหน้า )
โครงสร้างกระดูกขาหน้า ( ด้านข้าง )
23
เล็บแมวที่สามารถหดกลับและยืดออกได้
ก้าวที่สอง
เล็บ ช่วยในการปีนป่าย ต่อสู้ และตะครุ บ เหยื่ อ กรงเล็ บ สามารถหดเข้าไปเมื่อไม่ใช้งาน ได้
โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
24
การมองเห็น การล่าเหยื่อของแมว มีท่าทางการจ้องมองด้วยดวงตาทั้งสองข้าง พร้อมทั้งการได้ยินเสียงด้วย ระบบการได้ยินของใบหู ทั้งสิ่งส่วนจัดว่าสัมพันธ์กันเป็นองค์ประกอบด้านสื่อ เพื่อกระตุ้นให้เกิดการรับรู้ ได้ดีเป็นพิเศษ โดยเฉพาะแมวเป็นสัตว์ที่มีลักษณะพิเศษที่รับรู้ต่อการสังเกตเรื่องของแม่สีหลัก โดยที่มัน สามารถแยกสีได้ 1-6 สีแต่อย่างไรก็ตาม อัตราเปรียบเทียบการมองเห็นของแมวยังมีขีดกำ�จัดอยู่มาก ใน ด้านการสังเกตทีจ่ ะรับรูใ้ นส่วนเกิดความสงสัยนัน้ แมวไม่สามารถจะแยกแยะในส่วนของสีทจี่ ะช่วยให้มนั มองเห็นเป็นรูปร่างได้ทันที เนื่องจากหลังมานกระจกแก้วตาแมวนั้นมีสิ่งกีดขวาง จึงไม่ช่วยให้แมวมอง เห็นวัตถุได้อย่างใกล้ชิด การที่ลูกนัยน์ตาแมวทั้งสองข้างมองเห็นได้นั้น เกิดจากการควบคุมของระบบ ประสาท จึงทำ�ให้มันมองเห็นภาพในระยะไกลได้ดีกว่าระยะใกล้ ด้วยความมั่นใจและความสามารถในการกระโดดของแมวช่วยให้มันวินิจฉัยออกได้ทันที การควบคุมการทรงตัวของแมวจึงได้เปรียบคูต่ อ่ สูเ้ สมอ ลูกนัยน์ตาแมวสมมารถเคลือ่ นมองทำ�มุมได้กว้าง ถึง 205 องศา ก่อให้เกิดประสิทธิภาพการมองเห็นได้ชัดเจน เป็นลักษณะรวมเป็นจุดเดียวแต่มองได้รอบ ทั่วบริเวณที่แคบๆ ส่วนบริเวณพื้นที่กว้างๆ การเคลื่อนไหวของรูปร่างแมวจะทำ�ได้เล็กน้อยสำ�หรับการ มองเห็น ลูกนัยน์ตาของแมวนั้น สามารถทำ�ให้ดวงตาปิดแคบลงเป็นทางยาวหรือเปิดเต็มเป็นวงกลมได้ ลักษณะของการควบคุมแสงทีเ่ ข้ามาสูด่ วงตาทำ�ได้แน่นอนระดับปลานกลาง แสงจึงเล็ดลอดเข้าไปได้เพียง เล็กน้อยด้วยเหตุนี้ แมวจึงมีความสามารถมองเห็นในที่มืดได้ดีอีกด้วย ถึงแม้ว่ามันจะไม่สามรถมองในที่ มืดได้หมด แต่มันสามารถมองเห็นระยะช่วงแสงภายใต้ความรู้สึกรับรู้ทางพฤติการณ์หรือช่วงโอกาสของ ระยะวัตถุที่มีลักษณะเป็นสีดำ�ได้ดี หลังจากที่แสงผ่านเข้าไปในดวงตาแต่ยังไม่สามารถที่จะดูดซับเยื่อชั้น ในสุดของลูกนัยน์ตาบริเวณรอยเชื่อมต่อกับประสาทตา จะทำ�หน้าที่ให้เกิดแสงสะท้อนกลับมายังลูกตา นัยน์ตาเราเรียกเนื้อเยื้อนี้ว่า Tapetum lucidum (ลักษณะการสะท้อนแสงให้มองเห็นช่วงเวลากลาง คืนให้แคบลง) หลังจากนั้น ลูกนัยน์ตาจะมองได้เป็นทางตาสู่การจดจำ�วัตถุที่พบเห็น กระจกผิวสะท้อน แสง (Mirror) ลักษณะเหมือนกับการเกิดเยื้อผนังลูกนัยน์ตาของแมว เช่นเดียวกับสัตว์ อื่นที่ในเวลากลาง คืนจะปรากฏเห็นแสงในบริเวณที่มืดได้ในบางครั้งเพราะการสะท้อนกลับของแสงไปสัมพันธ์กับระบบ ประสาทตาเกิดการมองเห็นได้ชัดเจน เราอาจพบว่าแมวทีม่ ดี วงตาสว่างแจ่มใส มักมองเห็นวัตถุได้พร่ามัวไม่ชดั เจน ในขณะทีช่ ว่ งระยะ ทีม่ า่ นตาปิดลงเต็มที่ เพราะดวงตาจะทำ�งานให้เกิดลักษณะมืดมัวอย่างมาก โดยเฉพาะในช่วงพลบค้�ำ ช่วง ที่แมวจะทำ�การล่าเหยื่อนั้นม่านนัยน์ตาจะผลิตความสว่างขึ้นในลักษณะพิเศษของลูกนัยน์ตา ซึ่งเรารู้จัก กันในรูปของเนื้อเยื่อชั้นที่ 3 (ham) หรือชั้นผนังเนื้อเยื่อปิดเปิดม่านตาอยู่ติดระบบประสาท เมื่อนัยน์ตา เปิดเลื่อนขึ้นจนถึงมุมสุดของดวงตา ผนังเนื้อเยื่อจะทำ�หน้าที่กรองแสง ทำ�ให้เกิดการทึบแสง แมวจึง 25
สามารถมองเห็นภาพได้ เมือ่ มีสงิ่ มากระทบหรือทำ�ให้ได้รบั อันตราย ม่านเนือ้ เยือ่ ชัน้ นีก้ ช็ ว่ ยทำ�ความสะอาด ลูกนัยน์ตา ด้วยเหตุนี้แมวที่มีอายุมากและเกิดอาการป่วยแมวจึงสงบนิ่ง แต่ถ้าสมบูรณ์ดีเราจะเห็นมัน ร่าเริงแจ่มใสอยู่เสมอ การดมกลิ่น แมวได้ถูกพัฒนาการดมกลิ่นในระบบของการรับรู้อย่างยิ่งดูเหมือนว่าบทบาทช่วงที่มันทำ�การ ล่าเหยื่อจะนิ่งมีความสำ�คัญต่อมันแต่ในทางสัตววิทยาได้มีการจำ�แนกหรือวินิจฉัยลักษณะการดำ�รงชีวิต ของสัตว์วา่ ในการรับรูข้ องลูกแมวเกิดใหม่กอ่ นทีม่ นั จะลืมตานัน้ มันจะหาวิธกี ารดูดนมแม่ของมัน ซึง่ สัตว์ เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดได้รับการถ่ายทอดลักษณะเช่นนั้นเสมอ กลิ่นจะเป็นตัวนำ�ให้ลูกแมวเกิดแมวใหม่ ดูดกินนมแม่ได้แม้ว่าตายังไม่เปิดก็ตาม บริเวณหน้าผากของแมวจะมีต่อมผลิตกลิ่นพิเศษที่เรียกว่า สารเฟอโรโมส์ (Pheromose) เป็น กลิ่นเฉพาะของมัน การที่เราเห็นแมวชอบเอาศีรษะมาถูหรือสัมผัสกับคนเราหรือสิ่งของใดๆ นั้น แสดงว่า มันได้ปล่อยกลิน่ ของมันไว้ มันจึงสามารถแยกแยะและรับรูจ้ ากกลิน่ ต่างๆ ทีเ่ กิดขึน้ มาแล้ว การปล่อยกลิน่ ดังกล่าวไว้ในที่ต่างๆ แสดงออกถึงความเป็นเจ้าของในสิ่งนั้นๆ ของมันอักด้วย แมวจัดเป็นสัตว์ที่มีการรับรู้ที่ดี มันจะมีความร่าเริงในช่วงที่อากาศอบอุ่นหรือได้รับไอแดด ซึ่ง เป็นกลิน่ ทีม่ นั ปรารถนา มันจะแสดงออกในลักษณะข่วนหรือตะกุยให้เกิดเสียงเบาๆ การทีเ่ ราเห็นแมวนัง่ อยู่บริเวณประตูหรือหน้าต่างๆบ่อยๆ ก็เพื่อสูดดมเอากลิ่นไอแดดปะทะเข้าจมูกด้วยวิญญาณการรับรู้สึก นี้ โดยการอ้าปากสูดอากาศเข้าไป แต่กลิ่นที่ได้รับนั้นไม่สามารถกระตุ้นด้วยบริเวณจมูก แต่อากาศที่เข้า สู่จมูกจะถูกดึงดูดขึ้นไปตามท่อรูจมูกบริเวณศีรษะผ่านไปสู่ฟันกรามด้านบน แล้วไปสู่ระบบประสาทที่ สามารถรับรู้กลิ่นได้ มีลักษณะเช่นเดียวกับการรับรู้กลิ่นของสัตว์ประเภท “งู”
โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
26
ก้าวที่สอง
การฟังหรือได้ยินเสียง แมวสามารถรับฟังเสียงที่มีอัตราความถี่ประมาณ 30-45,000 Hertz โดยที่แมวสามารถได้ยิน เป็นระยะทางกว้างไกลกว่าคน ซึง่ สามารถได้ยนิ เพียง 2,000-5,000 Hertz เมือ่ นำ�มาเทียบเสียงมาตรฐาน จากการเล่นไวโอลิน อย่างไรก็ตาม แมวอาจมีความสามารถได้ยนิ ไกลถึงอัตราความถี่ 60,000 Hertz แมว เมื่อเคลื่อนไหวตัวจะใช้ดวงตาจับจ้องไปยังบริเวณของตำ�แหน่งวัตถุนั้น แต่สำ�หรับเสียงแล้วจะมากระทบ ในลักษณะของคลื่นเสียง โดยปกติหากไม่มีการเคลื่อนไหวปรากฏให้เห็นก็จะไม่ทำ�ให้เกิดเสียง ถึงแม้ว่า แมวจะไม่ได้ยนิ แต่ลกั ษณะการเคลือ่ นไหวของวัตถุ หูของแมวมีจะมีสนั โค้งเป็นจุดรวมการกรองของเสียง ลักษณะใบหูจะมีกระบวนการรับฟังเสียงทีม่ ากระทบโสดประสาทบริเวณหูได้สงู มากในบริเวณหูได้สงู มาก ในบริเวณต้นแหล่งของการเกิดเสียงสะท้อนเช่น หากเราทำ�การขยี้กระดาษให้มีลักษณะกลมแล้วโยนไป
ข้างหลังมันซึ่งมันไม่สามารถมองเห็นตำ�แหน่งกระดาษตกอยู่ได้ แต่มันสมารถแยกและวินิจฉัยเลี้ยงและ ตำ�แหน่งของวัตถุได้ แมวที่เราเลี้ยงอยู่ที่ในบ้านนั้นสามารถแยกหรือวินิจฉัยเสียงฝีเท้าเดินของคนในบ้าน ได้และคนแปลกหน้าได้ การสัมผัส คนเราสามารถจับหรือสัมผัสสิ่งของได้ด้วยนิ้วมือ และกลุ่มของระบบประสาทของการรับรู้จาก การสัมผัสได้ สำ�หรับแมวมักจะใช้องุ้ เท้าส่วนหน้าในการจำ�แนกหรือวินจิ ฉัยวัตถุนนั้ ๆ โดยเฉพาะระบบการ รับรู้ของแมวนั้นจะมีความเกี่ยวพันกับระบบเชื่อมโยงมันสมองอันเป็นพื้นที่ซับซ้อน เพื่อบันทึกจดจำ�เอา ไว้ได้ถกู ต้องในการสัมผัสจับต้องสิง่ นัน้ ๆ โดยมีจมูกเป็นตัวกระตุน้ ทีส่ �ำ คัญในการสัมผัส และมีผลกระตุน้ มา จากแรงดันการรับรู้มากกว่าตำ�แหน่งของระบบประสาททุกส่วนของร่างกายแมว มีผู้คนกล่าวอยู่เสมอว่า แมวใช้หนวดเป็นสื่อรับรู้สัมผัสในสิ่งที่เกิดขึ้นโดยเฉพาะ แต่ลักษณะ เช่นนี้ใช่ว่าจะถูกต้องทั้งหมด เพราะว่าหนวดของแมวนั้นไม่ได้มีหน้าที่ด้านนี้โดยตรง สำ�หรับหนวด คิ้วขน บนช่วงหลังและอุง้ ฝ่าเท้าคูห่ น้า เรารูจ้ กั ในลักษณะ Vibrissae ซึง่ จัดอยูใ่ นประเภทหนวดสัตว์ทงั้ หมด โดย แมวจะมีการรับรูส้ มั ผัสจากแรงผลักดันภายในลำ�ตัว แล้วแปรเปลีย่ นเป็นลักษณะแรงดันของอากาศใกล้ๆ บริเวณวัตถุหรือใกล้เป้าหมายตำ�แหน่งนัน้ ๆ เกิดเป็นลักษณะปฏิกริ ยิ าตอบสนองต่อการรับรูร้ ปู ของหนวด ก็สามารถมีสว่ นใช้ในการพิจารณาหรือวินจิ ฉัยสิง่ ทีเ่ กิดขึน้ ในบริเวณนัน้ ได้เช่นกัน ซึง่ คนเราก็มกี ารรับรูเ้ ช่น นี้ได้เหมือนกัน แต่คนเราจำ�เป็นต้องได้รับการตอบสนองมากกว่าแมวจึงจะรับรู้บางสิ่งได้ เช่น การเกิด ตกใจกลัวขึ้นในความมืดเป็นต้น แมวสามารถมีแรงผลักดันของการรับรู้ในบริเวณช่วงขนที่ขึ้นยาว (ส่วนที่เป็นประเภทหนวด ทั้งหมด คือ หนวด คิ้ว และช่วงขนที่เป็นเส้นยาวบริเวณหลังอุ้งเท้าคู่หน้า) หนวดประเภทนี้แหละที่เป็น ตัวช่วยให้มันทราบตำ�แหน่งที่ว่างของการรับรู้ เกิดขบวนการารับรู้สัมผัสจากภายในตัวสู่บริเวณตำ�แหน่ง ของวัตถุได้ภายในไม่เกิน 1นาที การล่าเหยื่อ แมวสามารถรับรูก้ ลิน่ ได้เร็ว โดยความรูข้ องร่างกายทีม่ นั ต้องการอาหาร จึงเกิดการล่าเหยือ่ โดย ใช้ตาและหูคอยสังเกตเหยื่อแล้วจึงทำ�การจับด้วยฟันอันแหลมที่ยื้นออกมาและเล็บเท้าที่มีความคมจะได้ รับการปรับสภาพไว้จบั หรือฆ่าเหยือ่ ด้วยกำ�ลังจับอย่างเหนียวแน่น แมวจะอดทนมากทีจ่ ะรอดอยดักเหยือ่ อาจนานเป็นชั่วโมงๆ เพียงเพื่อคอยให้เหยื่อออกมาจากที่หลบซ่อน มันรู้จักวิธีรอคอยเหยื่อจนกว่าจะถึง จังหวะและเวลาที่เหมาะสมจึงเข้าตะครุบโดยทันที เมือจับเหยื่อได้แล้ว มันจะวิ่งพร้อมกับสะบัดเหยื่อไป ตามพื้นจนกว่าเหยื่อจะหยุดดิ้น ขณะที่มันระมัดระวังเข้าไปหาเหยื่อนั้น หูและหางจะลงต่ำ�เพื่อมิให้เหยื่อ รู้ตัว แต่ปลายหางจะสั้นไม่อยู่นิ่ง มันจะเข้าตะครับด้านหลังใกล้ช่วงหางของเหยื่อ โดยกระโจนเข้าใส่ใน 27
ลักษณะที่ขาคู่หลังคงที่กับพื้น กระโจนจู่โจมจับเหยื่ออย่างเหนียวแน่น โดยกัดอย่างแรงบริเวณหลัง ลำ�คอของเหยื่อ อันเป็นการล่าหนูของแมวนั้นเอง แมวที่ทำ�การล่าเหยื่อ เช่น นกที่มันกำ�ลังจะจับนั้น มันจะต้องรอคอยสักระยะหนึ่งก่อนแล้วใช้ วิธีตะครุบ แต่ใช่ว่าแมวทุกตัวจะทำ�อย่างนี้ได้ทั้งนี้ระหว่างแมวที่กระโจนอย่างรวดเร็วกับนกที่บิอยู่นั้น โอกาสและทักษะเท่านัน้ ทีม่ นั จะสามารถปฏิบตั กิ ารให้ส�ำ เร็จ สำ�หรับการดักจับแมลง แมวมีขากรรไกรฟัน กรามจับหรือใช้ขาคู่หน้าตบให้แมลงตกลงสู่พื้นก่อนแล้วจึงกินทันที หรืออาจทำ�ให้แมลงหมดสติก่อนบาง ครัง้ แมวจะดำ�น้�ำ โดยใช้องุ้ ฝ่าเท้าตะกุยว่ายน้�ำ เพือ่ จับปลาตามชายฝัง่ บริเวณผิวน้�ำ โดยการฉกฉวยโอกาส ขณะที่ปลาว่ายน้ำ� แมวจะใช้ฟันกรามและเขี้ยวทั้ง 4 เพื่อกัดฉีกเหยื่อที่มีผิวนุ่มฟันกรามที่มีลักษณะ แหลมคมเหมือนกรรไกรสามารถกัดอาหารหรือเหยื่อออกมาเป็นชิ้นๆ แล้วจึงเคี้ยวบดอาหารให้ละเอียด เหมือนกับฟันของคนแต่ของคน แต่ของแมวจะเคี้ยวได้ไม่ละเอียด จากนั้นจะใช้ส่วนลิ้นที่มีรูปร่างคล้าย ตะไบแยกเอากระดูกออกจากอาหาร เล็บเท้าแมวเป็นอาวุธที่แหลมคมที่มีการงอกขึ้นตลอดเวลาตำ�แหน่งเล็บติดอยู่บนอุ้งฝ่าเท้า มีอิทธิพลต่อการตอบสนองการรับรู้ที่สูงมาก กรงเล็บเป็นอวัยวะใช้จับสิ่งของ เล็บจะปกคลุมด้วยขน มีลักษณะเล็บแยกออกจากกัน หากกรงเล็บของมันทื่อไม่มีความคม มันจะฝนลับกรงเล็บของมันให้คมได้ ไม่ยาก โดยการตะกรุยต้นไม้หรือสิ่งของอื่น
28
โรงสร้างกายวิภาคและระบบประสาท
แมวในวัง - สามารถไปหามาเลี้ยงดูได้ตามแหล่งเพาะพันธุ์และร้านจำ�หน่ายสัตว์ทั่วไป - ราคาสูงกว่า - มีค่าใช้จ่ายมากในการเลี้ยงดู และรักษา - ข้อบกพร่องทางกรรมพันธุ์พบเห็นได้ง่ายกว่า
ก้าวที่สอง
แมวนอกวัง แมวในวัง แมวนอกวังในที่นี้หมายถึงแมวพันทาง ในประเทศไทยมีประชากรแมวส่วนใหญ่เป็นแมวพันทาง พวกมัน สามารถเป็นสัตว์ที่เลี้ยงที่ยอดเยี่ยมได้ และหาซื้อง่ายตามแหล่งจำ�หน่ายไม่เป็นทางการ เช่น บ้านพักแมว จรจัด แหล่งช่วงต่างๆ สมาคมช่วยแมวจรจัด อย่างไรก็ตาม ยังมีประเด็นสำ�คัญบางอย่างทีค่ ณ ุ ควรพิจารณา ก่อนจะรับแมวสักตัวมาเลีย้ ง เนือ่ งจากพฤติกรรมของแมวเกิดจากการเรียนรู้ ฉะนัน้ การค้นหาประวัตขิ อ้ มูล เกีย่ วกับแมวให้มากทีส่ ดุ จึงถือเป็นเรือ่ งสำ�คัญยิง่ เช่นแมวทีไ่ ม่ได้ถกู เลีย้ งดูมาท่ามกลางมนุษย์ หรือแย่กว่า นั้น คือ มีประสบการณ์เลวร้ายกับมนุษย์โดนมนุษย์ทำ�ลายย่อมมีโอกาสสูงที่จะเติบโตขึ้นมาเป็นแมว ขีร้ ะแวงและเลีย้ งยาก แต่ถา้ ข้อมูลดังกล่าวไม่ปรากฏ ทางเลือกเดียวของคุณ คือ การเฝ้าสังเกตพฤติกรรม ของแมวอย่างใกล้ชิด
แมวนอกวัง - สามารถหาจากแหล่งพักแมวจรจัดหรือศูนย์ช่วยเหลือต่างๆได้ - ราคาไม่สูง - การเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสมอาจส่งผลให้แมวมีพฤติกรรมไม่ไว้วางใจมนุษย์ซึ่งยากติอการปรับ เปลี่ยน - ประวัติของแมวอาจน่ากังขา
29
เรื่องเล่า แมววัง
ก้าวทีส่ าม สายพันธุ์แมววัง แมว สายพันธ์ไทยโบราณแท้ๆ ของเราที่มีลักษณะเด่นไม่น้อยไปจากแมวต่างชาติเลย เหมาะกับ ภูมิประเทศ สภาพแวดล้อม อาหารการกิน การปรับตัว ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นแมวขนสั้นที่สวยสง่า ที่สุดในโลก ด้วยลักษณะรูปร่างที่สมส่วน ศีรษะไม่กลมหรือแหลมจนเกินไป หน้าผากกว้าง จมูกสั้น หูตั้ง สั้น ลำ�ตัวเพรียวบาง รูปร่างขนาดปานกลาง ขายาวเรียวได้สัดส่วนกับลำ�ตัว ขนแน่นอ่อนนุ่มไปทั้งเรือน ร่าง หางยาว โคนหางใหญ่ปลายหางเรียวแหลมชี้ตรง รวมถึงจุดเด่นที่สำ�คัญคือ มีสีสันงดงามแปลกตา เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวมากกว่าแมวพันธุ์อื่น และมีความฉลาด ซื่อสัตย์ มีความเป็นตัวของตัวเอง รู้จัก คิด ชอบประจบ รักบ้านรักเจ้าของ ตามหลักฐานทีป่ รากฏในสมุดข่อยโบราณ กล่าวไว้วา่ แมวไทยมีทงั้ หมด 23 สายพันธุ์ เป็นแมวมงคล 17 สายพันธุ์ และแมวร้ายให้โทษ 6 สายพันธุ์
32
สายพัธุ์แมววัง
แมวร้ายให้โทษ 6 สายพันธุ์ ประกอบด้วย 1. ทุพพลเพศ 2. พรรณพยัคฆ์หรือลายเสือ 3. ปีศาจ 4. หิณโทษ 5. กอบเพลิง 6. และเหน็บเสนียด ไม่นิยมเลี้ยงในพระราชวัง หากพบเจอต้องนำ�ไปปล่อยในป่าทันที่
ก้าวที่สาม
แมวมงคล 17 สายพันธุ์ ประกอบด้วย 1. นิลรัตน์ 2. วิลาศ 3. ศุภลักษณ์ 4. เก้าแต้ม 5. มาเลศ 6. แชมเศวต 7.รัตนกัมพล 8. วิเชียรมาศ 9. นิลจักร 10. มุลิลา 11. กรอบแว่นหรืออานม้า 12. ปัดเศวตหรือปัดตลอด 13. กระจอก 14. สิงหเสพย์ 15. การเวก 16. จตุบท 17. โกนจา นิยมเลี้ยงในพระราชวัง
นิลรัตน์ สมยารามชาติเชื้อ การดำ�สิทธิสามรรถ ฟันเนตรเล็บลิ้นทัต หางสุดเรียวยาวน้อม
นิลรัตน์ เลิศพร้อม นิลคู่ กายนา นอบโน้มเสมอเศ
สีดำ�ทั้งตัว รวมถึงเล็บ ลิ้น ฟัน ดวงตา และกระดูก หางยาวตวัดได้จนถึงหัว ย่อมมีคุณเอนกาศฤงคารโภคา
จะเนื่องเป็นนิจบริบูรณ์
แมวนิลรัตน์ เป็นแมวมี สีดำ�สนิททั้งตัว ขนเป็นมันแวววาว นอกจากนั้น เล็บ ลิ้น ฟัน และนัยน์ตา ยัง เป็นสีดำ�อีกด้วย หางเรียวยาว ตวัดได้ถึงศีรษะ ค่อนข้างหายาก หากใครเลี้ยงไว้จะได้ทรัพย์สินเพิ่มพูน วิลาศ ราวคอทับถงาดท้อง ขาวตลอดหางดู มีเสวตรสี่บาทตรู งามวิลาศงามคล้าย
สองหู ดอกฝ้าย สองเนตร์ เขียวแฮ โภคพื้นกายดำ�
แมวชนิดนี้ ดวงตาทั้งคู่เป็นสีเขียว บริเวณคอจนถึงท้อง เท้าทั้งสี่ข้าง และใบหูจรดหางเป็นสีขาวเหมือน ดอกฝ้าย บนพื้นสีดำ� แม้ใครใคร่เลี้ยงโดยหมายจักได้เป็นนายผู้ใหญ่เลื่อนถานา ศฤงคารโภคาทรัพย์สินจักมาเนืองๆบริบูรณ์ พูลมี
33
ศุภลักษณ์ ทองแดง วิลาศุภลักษณ์ล้ำ� วิลาวรรณ ศรีดังทองแดงฉัน เพริศแพร้ว แสงเนตรเฉกแสงพรรณ โณภาษ กรรษสรรพโทษแล้ว สิ่งร้ายคืนเกษม ทองแดง ตัวสีทองแดง (สนิมเหล็ก) ตาเป็นประกายสีอำ�พัน ค่อนข้างกลมและกว้าง หนวดมีสีเหมือนลวดทองแดง หูใหญ่ดวงตาออกเป็น ลักษณะเหลืองๆ หรือออกสีอำ�พัน หนวดของแมวศุภลักษณ์จะมีสีแวววาวเหมือนกับลวดทองแดงเลยที เดียววางยาว ปลายหางแหลมชี้ตรง โคนหางใหญ่และค่อยๆ เล็กเรียวกลมไปจนสุดปลายหาง ขาวยาว เรียวได้สัดส่วนกับลำ�ตัว ใครเลี้ยงจักได้ยศถา ยิ่งพ้นพรรณนาเป็นที่อำ�มาตย์มนตรี เชื่อกันว่าถูกกวาดต้อนไปเป็นเชลยศึกพร้อมกับบรรดาเจ้านายบางส่วนในสมัย อยุธยา ในปัจจุมันมีอยู่ น้อยในประเทศไทย แต่ทางตะวันตกรู้จักกันแพร่หลาย
สายพัธุ์แมววัง
34
ก้าวที่สาม
แมวศุภลักษณ์ เรียกอีกชื่อว่า แมวทองแดง มีสีทองแดงหรือน้ำ�ตาลแดงเข้มทั่วตัว อาจมีสีเข้มเป็นพิเศษ ตำ�แหน่งเดียวกับแมววิเชียรมาศ แมวทองแดงมีรูปร่างขนาดกลาง สง่า น้ำ�หนักตัวพอประมาณ ขายาว เรียวฝ่าเท้าอวบ ศีรษะค่อนข้างกลมกว้าง ด้วยสีขนออก น้ำ�ตาลเข้ม เหมือนกับสีของทองแดง มีตาสีออก เหลือง หรือ สีอำ�พัน หนวดมีสีเหมือนลวดทองแดง และบริเวณตามส่วนของร่างกาย เช่นหน้า หู ปลาย ขา และ หางจะมีสีน้ำ�ตาลเข้มกว่าบริเวณลำ�ตัวทั่วๆไป แมวพันธุ์ศุภลักษณ์จะมีสีสันสะดุดตาอย่างมาก และ มีความสวยงาม สมกับคำ�ว่า “ศุภลักษณ์” ที่แปลว่าลักษณะที่ดี ว่ากันว่าแมวชนิดนี้เป็นแมวที่ได้ ติดตามเจ้าของที่เป็นคนไทยซึ่งถูกกวาดต้อน ไปเป็นเชลยศึกที่พม่า เมื่อความนิยมได้แพร่หลายมากขึ้น ชาวต่างชาติจึงได้นำ�ไปจดทะเบียนเป็นแมวสายพันธุ์หนึ่งของโลก โดยใช้ชื่อว่า เบอร์มีส (Burmese) แต่ ก็เป็นที่รู้กันว่าต้นกำ�เนิดอยู่ที่เมืองไทย แมวศุภลักษณ์ เป็นแมวที่มีความกระตือรือร้นอยู่เสมอ อยากรู้อยากเห็น ชอบผจญภัย รักอิสระเสรีเหนือ อื่นใด ชอบสนใจสิ่งต่าง ๆ รอบตัว กับคนแปลกหน้าแล้วมันดูจะเป็นแมวที่ร้ายพอสมควร
ปัจจุบัน ในเมืองไทยหายากมากแต่มีทั่วไปในอเมริกาและอังกฤษ ซึ่งได้มีการพัฒนาผสมพันธุ์ กัน จนได้แมวในลักษณะ สีอื่น ๆ มากมาย ทำ�นองคล้ายพันธุ์วิเชียรมาศที่แยกออกไปถึง 8 พันธุ์ แมวศุภลักษณ์ เป็นแมวโบราณทีบ่ คุ คลชัน้ สูงมักจะเลีย้ งกัน เพราะเป็นแมวทีด่ ี ผูใ้ ดได้ครอบครองจะร่�ำ รวย และจะความสุข สุขภาพดี การงานรุง่ เรือ่ ง ดังนัน้ บุคคลชัน้ สูงในสมัยก่อนจึงนิยมเลีย้ งแมวพันธุน์ ท้ี องแดง หรือสีน้ำ�ตาลแดง หรือสีสนิม บริเวณหาง หู หน้า และปลายขา อาจมีสีเข้มกว่าส่วนอื่นๆ จดทะเบียนใน ชื่อแมวพม่า (Burmese Cat) แต่(คนไทย)เชื่อกันว่าถูกกวาดต้อนไปเป็นเชลยศึกพร้อมกับบรรดาเจ้านาย บางส่วน ในสมัยอยุธยา ในปัจจุมันมีอยู่น้อยในประเทศไทย แต่ทางตะวันตกรู้จักกันแพร่หลาย เก้าแต้ม สลับดวงคอโสตรัตต้น สองไหล่กำ�หนดทั้ง มีโลมดำ�บดบัง เก้าแห่งดำ�ดุจม้า
ขาหลัง บาทหน้า ปลายบาท สองแฮ ผ่านพื้นขาวเสมอ
มีสีขาวเป็นพื้น มีแต้มสีดำ�เก้าจุดที่คอ หัว ต้นขาหน้าและหลังทั้งสองข้างและที่ท้ายลำ�ตัวบริเวณคอ = ๑ แต้ม ตรงหน้า (แถวๆโคนหู หน้าผาก) = ๑ แต้ม ต้นขาหลังทั้งสองข้าง = ๒แต้ม ไหล่สองข้าง = ๒ แต้ม เท้าหน้าสองข้าง = ๒ แต้ม ท้ายลำ�ตัว (น่าจะประมาณโคนหาง) = ๑ แต้ม เสมออย่างม้าเทพมีศรี แม้นใครเลี้ยงดี ค้าขายจะได้โภคา แมวเก้าแต้ม เป็นแมวสีขาว มีสีดำ�แต้มสีดำ�รวมเก้าแห่ง คือ บริเวณหัว คอ โคนขาหน้าและโคนขาหลัง หลังทั้ง 4 ข้าง ไหล่ทั้ง 2 ข้าง และโคนหาง ลักษณะแต้มสีดำ�นี้จะเป็นวงกลมหรือปื้นเหลี่ยมก็ได้ ปลาย หางเรียวยาว สีขาว ใครได้แมวเก้าแต้มไว้เลี้ยงดูก็จะทำ�ให้การค้าขายรุ่งเรือง ร่ำ�รวย คนไทยโบราณมัก เลี้ยงไว้ในพระราชสำ�นัก
35
มาเลศหรือ ดอกเลา โคราช วิฬาร์มาลาศพื้น พรรณกาย ขนดังดอกเลาราย เรียบร้อย ตาดั่งน้ำ�ค้างย้อย หยาดต้องสัตบง โคนขนเมฆมอปลาย ปลอมเสวตร เจ้าแมวชนิดนี้เป็นสีดอกเลา หรือที่เรียกกันว่า สีสวาด โคนขนจะเป็นสีเมฆเวลาพยับฝน ส่วนปลายขน เป็นสีขาว ดวงตาเป็นประกายเหมือนน้ำ�ค้างต้องกลีบบัว แมวชนิดนี้จะมีตาสีเขียว หรือสีเหลืองอม เขียว ใครพบเร่งให้อุปถัมภ์ แมวนั้นจักนำ�ซึ่งสุขสวัสดิ์มงคล ถ้าพบเจอให้เลี้ยงไว้มีความสุขสวัสดี มีสิริมงคล จะเป็นที่เมตตาแก่หญิงชายทั่วไป จะเป็นที่รักใคร่ของ หญิงชายทั้งหลายเพราะแมว นั้นมีเสน่ห์ แชมเศวต ขนดำ�แซมเสวตสิ้น ขนคู่โลมกายบาง ทรงระเบียบสำ�อาง ตาดั่งแสงหิ่งห้อย
สรรพางค์ แบบน้อย เรียวรุ่นห์ งามนา เปรียบน้ำ�ทองทา
36
สายพัธุ์แมววัง
แมวแซมเสวตร แปลว่า “แซมสีขาว” เป็นแมวชนิด นี้มีขนสีดำ� แซมด้วยสีขาวไปทั้งตัว แต่ขนบางและ ค่อนข้างสั้น รูปร่างบางเพรียว ตามีสีเขียวเหมือนแสงหิ่งห้อย เดิมทีเคยเชื่อว่าสูญพันธุ์ไปแล้ว แต่เมื่อ ไม่กี่ปีมานี้ได้พบอีกครั้ง
ก้าวที่สาม
แซมสีขาว” เป็นแมวชนิดนี้มีขนสีดำ� แซมด้วยสีขาวไปทั้งตัว แต่ขนบางและค่อนข้างสั้น รูปร่างบาง เพรียว ตามีสีเขียวเหมือนแสงหิ่งห้อย เลี้ยงดีมีคุณนักหนา จงเร่งหามาเลี้ยงเทอญอย่าแคลงสงสัย
รัตนกัมพล สมยากาเยศย้อม สีสังข์ ชื่อรัตนกำ�พล ว่าไว้ ดำ�รัดรอบกายจัง หัวดอก หลังนา ตาดังเนื้อทองได้ หกน้ำ�เนียรแสง ไ เจ้าแมวชนิดนี้เป็นแมวขาว ในโคลงบอกว่าขาวเหมือนสังข์ มีลายสีดำ�รัดกลางลำ�ตัวเป็นสายคาด และ ดวงตาเป็นสีเหลืองเหมือนทองเนื้อดีใครเลี้ยงไว้จักมียศถามีเดชานุภาพแก่คนเกรงกลัว เลี้ยงแมวชนิดนี้ ไว้ จะมีอำ�นาจให้คนยำ� ใครเลี้ยงไว้จักมียศถามีเดชานุภาพแก่คนเกรงกลัว แมวรัตนกำ�พล มีขนสีขาวดั่งหอยสังข์ยกเว้นบริเวณลำ�ตัวมีสีดำ�คาดไว้ นัยน์ตาสีทอง ตามความเชื่อ ถ้า ใครเลี้ยงไว้จะมียศถาบรรดาศักดิ์ และมีอำ�นาจบารมี วิเชียรมาศ ปากบนหางสี่เท้า แปดแห่งดำ�ดุจปอง ศรีเนตรดั่งเรือนรอง นามวิเชียรมาศไซร้
โสตสอง กล่าวไว้ นาคสวาดิ ไว้เอย สอดพื้นขนขาว
ขนสีครีมไปจนถึงสีน้ำ�ตาลอ่อน มีแต้มสีน้ำ�ตาลไหม้หรือน้ำ�ตาลเข้มๆ ในโคลงบอกว่าพื้นขาวแต้มดำ� แต้มมีทั้งหมดแปดแห่งด้วยกันคือ หน้า หาง หูทั้งสอง เท้าทั้งสี่ ถ้ารวมที่อวัยวะเพศอีกแห่งก็จะนับเป็น เก้า ดวงตาสดใส ตาสีฟ้า วิเชียรมาศ หมายถึง แก้วแห่งดวงจันทร์ หรือจะเป็นพระจันทร์แห่งดวงแก้วหรือพระจันทร์แก้ว มีคุณยิ่งล้ำ�หนักหนา จักนำ�โภคาพิพัฒน์สมบัติเพิ่มพูล
37
นิลจักร นิลจักรบอกชื่อช้อย กายดุจกลปีกกา เสวตรอบรัดกรรฐา เนาประเทศได้แม้
ลักษณา เทียบแท้ โดยที่ ดั่งนี้ควรถนอม
สีดำ� แมวชนิดนี้ ทั้งตัวมีสีดำ�สนิทดุจปีกกา แต่บริเวณรอบคอ จะมีขนสีขาวโดยรอบเหมือนใส่สร้อย เป็น แมวที่มีค่ามากมาย กายดำ�คอขาวรอบขน กายดำ�คอขาวรอบขน ใครเลี้ยงเกิดผล ทรัพย์สินสมบัติมากมี มุลิลา ใบโสตสองเสวตรปาน ศรีตาผกาบาน หางสุดโลมดำ�ถ้วน มุลิลาปรากฏแจ้ง
ปักล้วน เบญจมาศ เหลืองนา บาทพื้นกายเศียร นามสมาน
ก้าวที่สาม
เป็นแมวดำ�ตั้งแต่หัวจรดปลายหาง ยกเว้นเพียงหูสองข้างที่เป็นสีขาว ดวงตาเหลืองเหมือนดอก เบญจมาศหนึ่งด่างสองหูโดยหมาย ตำ�ราท่านทาย ว่าควรจะเลี้ยงแต่สงฆ์ เล่าเรียนสิ่งใดมั่นคง มิได้ลืมหลงสำ�เร็จดังความปรารถนา แมวมุลิลา แมวมุลิลานี้ เป็นแมวขนสีดำ� ขนเรียบเป็นมัน แต่บริเวณสองหูเป็นสีขาว นัยน์ตาสีเหลืองราว กลีบดอกเบญจมาศ แมวชนิดนี้ ตำ�ราว่าให้เลี้ยงได้เฉพาะพระสงฆ์ ไม่ควรเลี้ยงตามบ้าน
สายพัธุ์แมววัง
38
กรอบแว่นหรืออานม้า หนึ่งนามกรอบแว่นพื้น ขนดำ�เวียนวนตา เหนือหลังดั่งอานอ งามดั่งวงหมึกพร้อม
เสวตรผา เฉกย้อม ชาชาติ อยู่ด้าวใดแสวง
แมวชื่อกรอบแว่น หรืออานม้านี้ เป็นแมวสีขาว มีขนสีดำ�เป็นวงรอบตา(เหมือนใส่แว่น) และมีลายสีดำ� บนหลัง ตีค่าแสนตำ�ลึงทอง ใครเลี้ยงจะนำ�เกียรติยศมาให้เจ้าของ กรอบแว่น หรือ อานม้า เป็นแมวมีขนสีขาวทั้งตัว ยกเว้นกลางหลังนั้นจะมีสีดำ�เหมือนอานม้าอยู่ และ บริเวณขอบตาทั้งสองข้างเป็นสีดำ� เหมือนกรอบแว่นตา ใครเลี้ยงไว้จะมีค่ามหาศาล และทำ�ให้มี เกียรติยศชื่อเสียง ปัดเศวตหรือปัดตลอด ปัศเวตลักษณะนั้น ขาวตลอดหางหา รลุมเฉกสลับตา ตาดั่งคำ�ซายล้อม
ปลายนา ษาฤา ยากพร้อม กายเพชร เดียวแฮ บุศย์น้ำ�พลอยเหลือง
แมวปัดเสวตร หรือ ปัศเวต พื้นขนจะเป็นสีดำ� มีลายสีขาวพาดตั้งแต่ปลายจมูกไล่ตามหลังไปจนถึง ปลายหาง ดวงตาเหมือนบุษราคัม หนึ่งด่างปัดตลอดสอดสี ตำ�ราว่าแมวดี ใครเลี้ยงจักยิ่งตระกูล แมวปัดเสวตร (อ่านว่า แมว-ปัด-สะ-เวด) หรือ ปัดตลอด แมวชนิดนี้มีขนสีดำ�เป็นมันราบเรียบ ยกเว้น ปลายจมูกจนถึงปลายหางมีขาว ดวงตามีสีเหลืองดั่งพลอยสะท้อนแสง ใครเลี้ยงไว้จะช่วยชูชื่อเสียงวงศ์ ตระกูลให้เป็นที่รู้จักทั่วไป
39
กระจอก มีนามกระจอกนั้น ตัวกลม งามนา การดำ�ศรีสรรพสม สอดพ้น ขนขาวเฉกเมฆลม ลอยรอบ ปากแฮ ตาประสมสีชื้น เปรียบน้�ำ รงผสาน แมวชื่อกระจอก มีลักษณะเด่นคือตัวกลม ในที่นี้คงไม่ได้หมายถึงถีบทีก็กลิ้งหลุนๆเป็นลูกชิ้น แต่น่าจะ หมายถึงแมวหน้าตาสุขภาพดีมีข้าวกินอิ่มหนำ�มากกว่า ลักษณะเด่นของแมวกระจอกคือ ตัวเป็นสีดำ� มี ขนสีขาวเหมือนเมฆรายล้อมรอบๆปาก ตาสีเหลืองเป็นประกาย จะได้ที่แดนไร่นา ทรัพย์สินโภคา ถ้าเป็นไพร่ก็จักได้เป็นนาย กระจอก เป็นแมวดำ�ลักษณะคล้ายแมวสิงหเสพย์แต่ ลำ�ตัวอ้วนกลมน่ารักกว่า ขนดำ�เป็นมัน มีสีขาวที่ รอบปากเท่านั้นส่วนอื่นๆ คล้ายกัน นัยน์ตาสีเหลือง ใครเลี้ยงไว้จะได้ทรัพย์สินเงินทอง เป็นไพร่จะได้ กลายเป็นนาย สิงหเสพย์ ดำ�กาย รอบล้อม ณาษิก อยู่แฮ หยาดน้ำ�จางแสง
กายดำ�คอขาวรอบขน ใครเลี้ยงไว้เกิดผล ทรัพย์สินสมบัติมากมี แมวสิงหเสพย์ หรือ แมวโสงหเสพย แมวชนิดนี้มีขนสีดำ�ทั้งตัว แต่มีสีขาวอยู่บริเวณริมฝีปาก จมูกและ รอบคอ นัยน์ตาสีเหลืองทอง ใครเลี้ยงไว้จะทำ�ให้มีสมบัติเพิ่ม 40
สายพัธุ์แมววัง
แมวชื่อสิงหเสพย์หรือโสงหเสพย มีสีขาวล้อมรอบริมฝีปาก ไปจนถึงคอและจมูก นอกจากนั้นแล้วสีดำ� ดวงตาเป็นสีเหลือง
ก้าวที่สาม
เสนาะโสงหเสพยชื่อเชื้อ ขาวที่ริมปากราย เวียนเถลิงศอสังข์ปลาย ตาดั่งศรีรงย้อม
การเวก มีนามการเวกพื้น ศรีศรลักษณนำ� สองเนตรเลื่อมแสงคำ� ด่างที่นาสาไซร้
กายดำ� แนะไว้ คือมาศ เสวตรล้อมรอบเสมอ
แมวที่ชื่อการเวก เป็นแมวพื้นดำ�อีกแล้ว ดำ�ทั้งตัวไม่มีอื่นเจือนอกจากบริเวณจมูกเพียงตำ�แหน่งเดียวที่ มีสีขาวล้อม รอบ ดวงตาเป็นประกายแสงเหมือนดวงจันทร์ ใครเลี้ยงไว้ได้จักถานา ในเจ็ดเดือนตราพระยาจะให้ลาภหลาย แมวการเวก เป็นแมวดำ�อีกชนิดหนึ่ง แต่ไม่ดำ�หมดทั้งตัว จะมีแต่ปลายจมูกที่มีแต้มสีขาวเล็กน้อย นัยน์ตาทั้งสองข้างสีเหลืองอำ�พันสดใส ถ้าได้เลี้ยงจะนำ�โชคลาภมาให้เจ้าของเปลี่ยนฐานะขึ้นไปเรื่อยๆ จตุบท จตุบทหมดเกศน้อม โลมสกลการแสง สี่บาทพิศเลห์แลง ตาเลื่อมสีเหลืองคล้าย
นามแสดง ไว้นา หมึกคล้าย ลายเสวตร ดอกแย้มนางโสน
แมวชื่อจตุบท ทั้งตัวเป็นสีดำ�สนิทเหมือนหมึก เว้นแต่เท้าทั้งสี่ข้างเป็นสีขาวจั๊วะ ดวงตาสีเหลืองราวกับ ดอกโสน หนึ่งสี่เท้าด่างขบขัน ท่านว่าควรกัน ให้เลี้ยงแต่ราชินิกูล แมวนั้นย่อมจะให้คุณ แมวจตุบท เป็นแมวสีดำ� นอกจากปลายเท้าขึ้นมาจนถึงข้อพับทั้งสี่ข้างเป็นสีขาว นัยน์ตาเป็นสีเหลือง คล้ายดอกโสน ตำ�ราว่าแมวชนิดนี้คนธรรมดาไม่ควรเลี้ยง ควรเลี้ยงเฉพาะราชนิกูล หรือเชื้อพระวงศ์ เท่านั้น 41
โกนจา กายดำ�คอสุดท้อง ตาดั่งสีบวบกล โกนจาพนนิพนธ์ ปากแลหางเรียวแฉล้ม
ขาขนเลเอียดเฮย ดอกแย้ม นามกล่าว ไว้นา ทอดเท้าคือสิงห์
เรียกอีกอย่างว่าดำ�ปลอด ขนทั้งตัวเป็นสีดำ�ละเอียดไม่มีสีอื่นแซม ดวงตาทั้งคู่เป็นสีเหลืองปากเรียวหาง เรียว เป็นแมวที่มีลักษณะสง่างาม ยามเดินเดินอย่างสิงโต แมวนี้เลี้ยงดี มีคุณหนักหนา เร่งหามาเลี้ยง เทอญอย่าแคลงสงสัย โกนจา หรือ โกญจา แปลว่า นกกระเรียน แมวชนิดนี้เป็นแมวสีดำ� สนิทตลอดทั้งตัว ขนสั้น ไม่มีสีอื่นใด ปะปนเลยแม้แต่น้อย ยิ่งไปกว่านั้นยังมีลักษณะเป็นขนเส้นเล็กละเอียดนุ่มและเรียบตรงทั้งลำ�ตัว ส่วน หัวกลมแต่ไม่โต มีปากเรียวแหลม หูตั้ง นัยตาเป็นสีเหลืองอมเขียวหรือทองอ่อน อาจเปรียบได้กับดอก บวบแรกแย้มหรือทองดอกบวบ รูปร่างสะโอดสะองคล่องแคล่ว หางยาว ปลายหางแหลมตรง อุ้งเท้า ทอดคล้ายเท้าสิงห์ มีความสง่างามขณะเคลื่อนไหวแมวสายพันธุ์โกนจา มีลักษณะคล้ายกับแมวสาย พันธุ์ต่างชาติอีกสายพันธุ์หนึ่ง คือ บอมเบย์
ก้าวที่สาม สายพัธุ์แมววัง
42
แมวให้โทษ ทุพพลเพศ ตัวขาวตาเล่ห์ย้อม หนึ่งดั่งโลหิตทา ปลอมลักคาบมัศยา ชื่อทุพลเพศให้
ชานสกา เนตรไว้ ทุกค่ำ� คืนแฮ โทษร้อนแรงผลาญ
แมวทุพลเพศ เป็นแมวร้ายชนิดหนึ่ง ลำ�ตัวสีขาว มีดวงตาสีแดงดังโลหิตทาตาไว้ มีนิสัยไม่ดีชอบลักขโมย ปลาไปกินทุกค่ำ�คืน ใครเลี้ยงไว้จะให้โทษไม่เป็นสุข เกิดความเดือดร้อนแรงผลาญ พรรณพยัคฆ์หรือลายเสือ มีพรรณพยัฆเพศพื้น ขนดั่งชุบครำ�เกลือ สีตาโสตรแสงเจือ เสียงดั่งผีโป่งร้อง
ลายเสือ แกลบกล้อง เจิมเปือก ตาแฮ เรียกแคว้นพงไสล
แมวพรรณพยัฆเพศ หรือแมวลายเสือ เป็นแมวร้ายทีม่ ขี นลายเหมือนเสือ ลักษณะขนเหมือนชุบด้วยเกลือ กับแกลบ มีนัยน์ตาสีแดงเจือสีเปือกตม มีเสียงร้องเหมือนเสียงผีโป่ง ชอบอยู่ตามป่าเขา ถือเป้นแมวให้ โทษอีกชนิดหนึ่ง
43
ปีศาจ ปิศาจจำ�พวกนี้ อาจินต โทษนา เกิดลูกออกกิน ไป่เว้น หางขดดั่งงูดิน ยอบขนด ขนสยากรายเส้น ซูบเนือ้ ยานหนัง แมวปีศาจ แค่ชื่อก็บ่งบอกให้รู้ว่าเป็นแมวร้ายอีกชนิดหนึ่ง เป็นแมวที่กินลูกของตนเอง ออกลูกมากี่ตัวก็ กินลูกหมด ลักษณะขนสาก ตัวผอม หนังยาน โบราณจัดเป็นแมวร้าย อย่าได้นำ�มาเลี้ยงไว้ หิณโทษ หิณโทษโหจชาติเชื้อ เกิดลูกตายออกมา สันดานเพศกายปรา ไภยพิบัติพาลต้อง
ลักษณา แต่ท้อง กฎโทษ อยู่แฮ สิ่งร้ายมาสถาน
แมวหิณโทษ เป็นแมวนำ�มาซึ่งสิ่งเลวร้าย นำ�ภัยพิบัติมาสู่บ้าน ใครเลี้ยงไว้จะไม่เป็นมงคล ออกลูกมามัก จะมีลูกตายตั้งแต่อยู่ในท้อง ก้าวที่สาม
กอบเพลิง
แมวกอบเพลิงนี้ เป็นแมวที่ลึกลับชอบซ่อนตัวหลบหนีผู้คน พอมันเห็นคนมักจะเดินหรือรีบวิ่งหนี ใคร เลี้ยงไว้จะมีโทษถึงตัว
44
สายพัธุ์แมววัง
มักนอนยุ้งอยู่ซุ้ม ขนกาย อยู่นา เห็นแต่คนเดินชาย วิ่งคล้าย กอบเพลิงกำ�หนดหมาย นามบอก ไว้เอย ทรลักษณชาติค่างร้าย โทษแท้พลันถึง
เหน็บเสนียด เหน็บเสนียดโทษร้าย เริงเข็ญ ด่างที่ทุยหางเห็น โหดร้าย ทรงรูปพิกลเบญ จาเพศ แมวดั่งนี้อย่าไว้ ถิ่นบ้านเสียศรี แมวเหน็บเสนียดมีลักษณะเหมือนค่าง ชอบเอาหางขดซ่อนไว้ใต้ก้นเสมอ มีรูปร่างพิกลพิการ อย่าเลี้ยง ไว้ในบ้านจะทำ�ให้เสียชื่อเสียงเกียรติยศ
45
แมววิเชียรมาศ
ปากบนหางสี่เท้า แปดแห่งดำ�ดุจปอง ศรีเนตรดั่งเรือนรอง นามวิเชียรมาศไซร้
โสตสอง กล่าวไว้ นาคสวาดิ ไว้เอย สอดพื ้ น ขนขาว
สายพัธุ์แมววัง
46
ก้าวที่สาม
สมัยโบราณมีความเชื่อกันว่า แมววิเชียรมาศ เป็นแมวที่เลี้ยงกันเฉพาะในวังหรือตามบ้านเจ้า ขุนมูลนายเท่านั้น และคนในสมัยโบราณยังเชื่อกันอีกว่าถ้าใครสามารถเลี้ยงแมววิเชียรมาศไว้จะนำ�โชต ลาภมาให้ประสบความสำ�เร็จและความก้าวหน้าในกิจการงาน แมววิเชียรมาศเป็นแมวพันธุแ์ รกทีช่ าวต่าง ชาติรู้จัก และเป็นแมวพันธุ์ไทยที่แพร่หลายไปสู่ต่างประเทศชาวต่างประเทศได้ทำ�การตั้งชื่อเรียกให้แมว ไทยวิเชียรมาศว่า ไซแอมมีส แคท (SIAMESE CAT) จนกระทั่งได้จัดตั้งเป็นสโมสรแมวไทยที่มีชื่อว่า The Siamese Cat Club เมื่อปีพ.ศ. 2443 และต่อมาอีก 27 ปี ปีพ.ศ.2471 ได้มีการจัดตั้งสมาคมแมว ไทยแห่งจักรวรรดิอังกฤษ (The Siamese Cat Society of the British Empire) จึงนับได้ว่าแมวพันธุ์ วิเชียรมาศเป็นแมวที่นำ�ชื่อเสียงมาสู่ประเทศไทย ลักษณะของแมววิเชียรมาศ มีจุดสีน้ำ�ตาลไหม้ 9 จุด ที่หู 2 ขา 4 หาง 1 หน้า 1 อวัยวะเพศ 1 ลำ�ตัวและส่วนห่าง รูปร่างจะมีลักษณะขนาดปานกลาง สัดส่วนของแมวนั้นจะสะโอดสะอง
อ้อนแอ้น ลำ�ตัวยาว คอยาวระหง ขนยาว บางได้สว่ น ขาหลังยาวกว่าขาหน้าเล็กน้อย ส่วนเวลาเคลื่อนไหวจะเห็นกล้ามเนื้อเป็น มัดๆลักษณะรูปเท้าเล็กฝีเท้าอวบเมื่อมอง จากด้านบน ทุกส่วนต้องไม่กว้างกว่าซีโ่ ครง ซี่โครงไม่กว้างถึงไหล่ หางมีลักษณะยาว เรียว ความยาวของยางจะเท่ากับระยะทีว่ ดั จากโคนหางไปยังจุดที่คอต่อกับไหล่ปลาย หางจะต้องชี้ ลั ก ษณะด้ อ ย จุ ด สี เข้ ม บริ เ วณที่ ท้ อ ง ยกเว้นที่เพิ่งคลอดเลี้ยงลูกมา หางด้วน หรือหางขอดหักมาก ตาบอด หรืออวัยวะ ไม่ครบบริบูรณ์ นิสัย ฉลาด ปราดเปรียว ร่าเริง ซุกซน รัก บ้าน รักเจ้าของ ช่างประจบเป็นตัวของตัว เอง ชาวต่างประเทศได้ท�ำ การคัดเลือกและ ทำ�การผสมแมวพันธุว์ เิ ชียรมาศกับแมวไทย
สีล�ำ ตัว สีของลำ�ตัวจะมีสนี �้ำ ตาลอ่อนแกมเหลืองจางๆ สีครีม หรือสีงาช้าง ชาวต่างประเทศจะเรียกสีเหมือนลูกกวางอ่อน ขณะที่เป็นลูกแมวจะมีสีที่ลำ�ตัวอ่อนกว่าและมีสีเข้มขึ้นเมือ มีอายุมากขึ้น แต้ม ของแมวจะมีสีน้ำ�ตาลไหม้หรือสีครั่งบนตัว 9 แห่ง คือ บริเวณ หู หน้า ขา หาง อวัยวะเพศ แต้มที่หน้าจะเหมือนใส่ หน้ากากจะต้องเชื่อมระหว่างหูทั้ง 2 ข้าง ยกเว้นในลูกแมว จะมีแต้มทีห่ น้าเท่านัน้ บริเวณหน้า หู บนหัวด้านล่างของแต้ม ต้องเป็นสีเดียวกันกับลำ�ตัวแต้มที่หางจะเป็นสีเข้มตลอด จะ ไม่มีรอยจุดสีขาวหรือเป็นวงสีจางและต้องไม่มีลายทางที่ต้น ขาหรือที่เอว
ขน สั้นเรียบเป็นมัน ละเอียดแน่นและนุ่นแต่ไม่ ฟู ขนจะแนบกับลำ�ตัวและไม่มีการเปลี่ยนไป ตามวัย ลูกแมวทีเ่ พิง่ คลอด ขนจะมีลกั ษณะเป็น สีขาว พอได้สัก 1 สัปดาห์ ขอบบริเวณหูจะเริ่ม สีด�ำ พอเวลาผ่านไปบริเวณขากับหางจะมีสเี ข้ม ขึ้น ลักษณะตัวสีขาวจะมีการเริ่มเปลี่ยนเป็นสี นวล พออายุได้ 5 เดือนถึง 1 ปี จะอยู่ในวัยที่มี ขนที่สวยงาม 47
48
สายพัธุ์แมววัง
ตา มีสีฟ้าสดใสเป็นประกายสดใส สีตา ยิ่งเข้มยิ่งดี ดวงตาเรียวชี้ไปทางปลาย จมูก มุมตาด้านล่างต่ำ�กว่ามุมตาด้าน บน สีของตาดำ�จะเป็นสีนิลคราม ใน ส่วนลึกของตาเมื่อสะท้อนออกมาจะมี สีน้ำ�เงินเข้ม ตาของแมววิเชียรมาศจะ ไม่เปลี่ยนไปตามวัย
ก้าวที่สาม
หัวและหู หัวจะมีลักษณะเป็นรูปลิ่ม หรือสามเหลี่ยมส่วนกว้างของลิ่มเป็นที่ ตั้งของหูทั้ง 2 ข้าง ซึ่งจะอยู่เหนือมุมขา กรรไกร ส่วนที่แคบคือจมูก มีลักษณะ เป็นรุปลิ่มปลายตัด ส่วนความยาวของ ของหัวควรเท่ากับ1 1/3 ของความกว้าง ของส่วนกว้างที่สุดของลิ่ม คือ ส่วนที่ตั้ง ของหูลกั ษณะของกะโหลกจะมีลกั ษณะ แบน ส่วนหลังของกะโหลกตัง้ อยูบ่ ริเวณ หลังหู ส่วนบริเวณกระดูกใต้ตาจะต้อง ไม่แคบ คางจะอยู่ในแนวเดียวกับขอบ จมูกมีลกั ษณะเป็นแนวลากจากกึง่ กลาง หน้าผากไปยังจมูกควรจะเป็นเส้นตรง ส่วนหูจะมีลักษณะใหญ่เปิดกว้างที่ฐาน มีขนอยู่ภายในหูเพียงเล็กน้อยจะเน้น ส่วนของลิ่ม แต่จะไม่แผ่แบบหูลา ส่วน ฟันล่างและฟันบนจะทีการขบกันเกือบ เป็ น เส้ น ตรง จะไม่ มี ลั ก ษณะของริ ม ฝีปากยื่นล้ำ�คาง
แมวสีสวาดหรือแมวโคราช
วิฬาร์มาลาศพื้น ขนดังดอกเลาราย ตาดั่งน้ำ�ค้างย้อย โคนขนเมฆมอปลาย
พรรณกาย เรียบร้อย หยาดต้องสัตบง ปลอมเสวตร
แมวสีสวาดหรือแมวโคราช ในตำ�ราแมวไทยจะมีถิ่นกำ�เนิดที่ อ.พิมาย จ.นครราชสีมาในสมัย โบราณจะเรียกแมวพันธุ์นี้ว่า แมวมาเลศ หรือ แมวดอกเลา เพราะว่ามีสีเหมือนดอกเลาซึ่งเป็นดอกไม้ป่า ชนิดหนึ่ง แมวสีสวาดเป็นแมวไทยพันธุ์ดั้งเดิมของไทย ซึ่งชาวโคราชให้ความสำ�คัญมาก โดยเฉพาะพิธี สำ�คัญๆเช่น พิธีแห่นางแมวจะทำ�การเลือกแมวสีสวาด เพราะว่าสีของแมวสรสวาดเหมือนกับสีท้องฟ้า 49
กำ�ลังมืดครื้ม ชาวโคราชจึงถือว่าแมวสีสวาดเป็นแมวให้โชคลาภจะนำ�ความสุขสวัสดิ์มงคลมาสู่ผู้ที่เป็น เจ้าของ จึงนิยมนำ�ไปมอบให้กบั ผูท้ เี่ คารพนับถือ เพราะเชือ่ ความสีขนทีค่ ล้ายเมฆจะนำ�ความอุดมสมบูรณ์ มาให้แก่ไร่นาและพืชผลของชาวโคราช ส่วนตาเป็นสีทองเขียว เปรียบเสมือนสีของทุง่ นา ข้าวในนาซึง่ ออก รวงสีทองส่วนหัวมีลักษณะเป็นรูปหัวใจ แสดงถึงความรัก ความสุข ความงาม
ลูกแมวโคราช
สายพัธุ์แมววัง
50
ก้าวที่สาม
แมวสีสวาดหรือแมวโคราช นี ้ได้รับการเผยแพร่ไปสู ้ต ่างประเทศโดย นางยีน จอห์นสัน (Mrs.Jean Johnson) ได้ตดิ ตามสามมีมาทำ�งานทีป่ ระเทศไทยและได้น�ำ แมวสีสวาดมาเลีย้ งทีร่ ฐั โอเรกอน สหรัฐอเมริกา เมือ่ ปี พ.ศ.2502 ต่อมาได้เผยแพร่หลายไปหลายประเทศ จนถึง อังกฤษ แคนนาดา ฝรัง่ เศส และแอฟริกาใต้ ได้มีการจัดตั้งสมาคม ผู้นิยมแมวสีสวาดหรือแมวแมวโคราชในสหรัฐอเมริกาเมื่อปี พ.ศ. 2508 แมวสีสวาดเคยชนะการประกวดชนะเลิศระดับโลกมาแล้วในปี พ.ศ. 2503 ที่สหรัฐอเมริกา เป็นแมวตัวเมียมีชอื่ ว่า สนัน และตัง้ แต่นนั้ มาทำ�ให้ชาวต่างประเทศนิยมเลีย้ งกันมาก จึงนับได้วา่ แมวไทย ได้ทำ�ชื่อเสียงให้แก่ประเทศไทย
ลำ�ตัวละหาง รูปร่างขนาดปานกลาง ลำ�ตัวแข็งแรง หลังโค้ง ขาได้สัดส่วน กับลำ�ตัว เท้าเป็นรูปไข่ หางยาวปาน กลาง โคนหางใหญ่แล้วค่อยๆ เรียว กลมจนสุดปลายหาง
ขน ขนจะสั้นถึงยาวปานกลาง เป็นเส้นเดี่ยวๆ แนบกับลำ�ตัว สีลำ�ตัว สีของลำ�ตัวจะเป็นสีสวาดทั้งตัว ปลายเส้นขนเป็นสีเงิน (Silver) ขนมีลักษณะเป็นเงามัน เลื่อม ถ้าถูกแดดจะเข้มออกเป็นประกายม่วง และจะมีลักษณะเช่นนี้ตั้งแต่เกิดจนถึงกระทั่งตายถ้า หากว่ามีสีอื่นปะปนจะถือว่าไม่เป็นพันธุ์แท้บริเวณที่ขนสั้นจะเห็นสีเงิน ได้เด่นชัดส่วนอุ้งเท้าจะมีสี เงินปนม่วงอ่อนอมชมพู หนังที่จมูกและริมฝีปากจะเป็นสีเงินหรือสีม่วงอ่อน 51
ตา จะมีลักษณะดวงตาใหญ่ เบิกกว้างเป็นประกาย แวววาวเด่นชัด สีตาจะเปลี่ยนไปตามอายุ เมื่อเป็นลุก แมวจะมีสีฟ้าสดใส โตเต็มที่ตาจะมีอยู่ 2 สี คือ สีเขียว มรกต หมายถึ ง ความอุ ด มสมบู ร ณ์ ข องพื ช พั น ธุ์ ธัญญาหาร และสีทองหรือทองคำ� หมายถึง รวงข้าว ตอนแก่ สีตาจะไม่แน่นอนจนกว่าจะอายุ 2 ปี ลุก นัยน์ตาของแมวเวลาลืมเต็มที่จะมีลักษณะกลม แต่ เวลานอนหลับหรือทำ�ตาหรี่ๆ นัยน์ตาจะเฉียงขึ้นเล็ก น้อย
หัวและหู หัวเมื่อดูจากด้านหน้าจะมีลักษณะเป็นรูป หัวใจ บริเวณหน้าผากใหญ่และแบน แมวตัวผู้หน้าผาก จะมีรอยหยัก ทำ�ให้เห็นรูปหัวใจเด่นชัดส่วนจมูกจะสั้น คางและกรามแข็งแรงรูปหน้าด้านข้างจะมีมุมหักน้อยๆ ระหว่างหน้าผากและจมูก หูทงั้ 2 ข้างจะมีลกั ษณะใหญ่ ตั้งสูงเด่น บริเวณปลายหูจะมน โคนหูจะใหญ่
ก้าวที่สาม สายพัธุ์แมววัง
52
นิสัย อ่อนโยน ขี้เล่น มีความ รูส้ กึ ไว้ในการตอบสนองต่อการ หยอกเย้าของผู้เป็นเจ้าของ
53
อิริยบทของแมวโคราช
ก้าวที่สาม
สายพัธุ์แมววัง
54
แมวศุภลักษณ์หรือแมวทองแดง
ศุภลักษณ์
วิลาศุภวักษณ์ล้ำ� ศรีดังทองแดงฉัน แสงเนตรเฉกแสงพรรณ กรรษสรรพโทษแล้ว
55
วิลาวรรณ เพรศแพร้ว โณภาษ สิ่งร้ายคืนเกษม
ชาวต่างชาติเรียกแมวพันธุ์นี้ว่า แมวพม่า เนื่องจากในปีพ.ศ. 2473 ดร.โจเวฟ ซี ทอมป์สัน ชาวอเมริกา ได้น�ำ ลูกแมวสีน�้ำ ตาลอ่อนตัวหนึง่ จากพม่ากลับไปยังซานฟรานชิสโก และได้น�ำ ไปจดทะเบียนทีป่ ระเทศ อังกฤษ และได้ตั้งชื่อว่าแมวพม่า โดยการเป็นที่นิยมเลี้ยงโดยสัณนิฐานว่า ศุภลักษณ์หรือทองแดงที่แท้ จริงนัน้ เป็นแมวไทย ทัง้ โครงสร้าง ลักษณะนิสยั เหมือนแมวไทยมากและแต่เดิมพม่าไม่ได้มกี ารเลีย้ งแมว ทองแดงและไม่ได้มีตำ�ราเกี่ยวกับแมวทองแดง แต่ในประเทศไทยได้มีการจดบันทึกในสมุดข่อยโบราณ และในสมุดข่อยได้กล่าวไว้ว่า เมื่อกรุงศรีอยุธยาแตกครั้งที่ 2 คนไทยได้ถูกกวาดต้อนไปประเทศพม่า และได้นำ�ทองแดงไปเลี้ยงที่ประเทศพม่า ทำ�ให้มีคนพบที่พม่าจนทำ�ให้เข้าใจว่าเป็นแมวพม่า ตา สีของตาจะมีสีออกเหลืองอมฟ้า หรือ สีเหลืองอำ�พัน
หัว มีลักษณะกลม หนวด สีทองแดง
ก้าวที่สาม
ลำ � ตั ว และหาง รู ป ร่ า งจะมี ขนาดปานกลาง ขายาวเรียว ฝ่าเท้าอวบนุม่ หางตรงหรือหาง ดาบ
สายพัธุ์แมววัง
ขน ลำ�ตัวจะมีสีน้ำ�ตาลคล้าย ทองแดงส่วนหูและใบหน้าจะ มีสีเข้มกว่าส่วนอื่น ๆ หนวดมี สีเหมือนลวดทองแดง เวลาออกแดด ขนจะมีสีทองแดงชัดเจน
56
ศุภลักษณ์
แมวโกญจา โกนจา หรือ ดำ�ปลอด แมวโกญจา หรืออีกชื่อ ดำ�ปลอด บางคนเรียกว่าดำ�มงคล จะมีลักษณะสีดำ�ทั้งตัวมีดวงตาสีเหลือง อำ�พัน เหมือนสีดอกบวบแรกแย้มหรือสีเหลืองนั้นเอง ปัจจุบันนี้คนส่วนใหญ่เข้าใจผิดเรียกแมวโกญจาว่า แมวนิลรัตน์ เพราะว่ามีสดี �ำ คล้ายกันแมวโกญจาจะต้องดำ�ทัง้ ตัว แมวโกญจาหาค่อยข้างหาง่าย และ ราคา ถูก ไม่เป็นที่นิยม ส่วนส่วนใหญ่เรียกว่าแมวผี ตามตำ�ราโบราณเชื่อกันว่า แมวนี้ถ้าเลี้ยงดีจะมีคุณหนัก หนา จงเร่งหามาอย่าแคลงสงสัย ลักษณะท่าทาง จะสง่างามเหมือนสิงโตเป็นที่น่าเกรงขาม แมวโกญจา ดูตามความหมายแล้วจะแปลว่า นกกระเรียน ละอีกหนึ่งความหมาย คือ เสียงดังกึกก้อง กายดำ�คอสุดท้อง ตาดั่งสีบวบกล โกนจาพนนิพนธ์ ปากแลหางเรียวแฉล้ม
ขาขนเลเอียดเฮย ดอกแย้ม นามกล่าว ไว้นา ทอดเท้าคือสิงห์
ขน แมวโกญจาขนสั้นเป็นระเบียบ ดำ�ทั้งตัว รวมถึงหนวดด้วย ตา สีของตาจะเป็นเหลืองอำ�พัน
57
ศีรษะมีขนาดกลม ใหญ่ ก ว่ า แมวไทย สายพันธุ์อื่น ใบหูใหญ่ แหลม ฐานกว้าง
หนวดสีดำ�
ลำ�ตัวยาว กลม ใหญ่ สง่างาม ก้าวที่สาม
หางยาว หางดาบ
58
สายพัธุ์แมววัง
โกญจา
สื่อสาร แมววัง
ก้าวทีส่ ี่ การสื่อสารกับบุคคลในวัง
60
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
หนวด ถ้าหนวดแผ่ออก แมวกำ�ลังเครียดหรือสนใจอะไรบางอย่างแต่ถ้าหนวดลาดและรวบไปไว้ข้างแก้ม แมวจะอยูใ่ นอารมณ์ทสี่ งวนท่าทีหรืออาย และหนวดไปอยูด่ า้ นหลังเป็นพุม่ แสงดถึงความสงบและสบายใจ ลูกตาดำ� ม่านตาทีห่ ดเล็กลงจะแสดงถึงความตึงเครียดหรือสนใจอะไรบางอย่างหนึง่ อย่างใดอย่างมาก ใน กรณีที่ม่านตาเปิดกว้าง แสดงว่าถึงความประหลาดใจ กลัว หรือเตรียมพร้อมป้องกันตัว
ก้าวที่สี่
การแสดงออกทางใบหน้าคนทั้งโลกต่างพากันยกย่องสรรเสริญ “สุนัข” ว่าเป็นสัตว์เลี้ยงที่ดีไปต่างๆ นาๆ ซึ่งมาเปรียบเทียบกับแมวแล้วความดีของสุนัขยิ่งมากขึ้น ในขณะเดียวกันก็เหยียบหย่ำ�แมวจนเสียแมว ด้วยซ้ำ�ไปหาว่าแมวเป็นสัตว์เลี้ยงไม่เชื่อง สอนไม่จ�ำ ขโมยอาหาร อีกมากมายแต่ที่แท้จริงแมวเป็นสัตว์ เลี้ยงที่น่ารัก สามารถเลี้ยงให้เชื่อง สามารถฝึกหัดได้ ไม่แพ้สุนัขเลย เพียงแต่อยู่ที่อารมณ์ของมันในขณะ นัน้ ว่าจะรับหรือไม่ อย่างไรก็ตาม ผูท้ เี่ ลีย้ งแมวควรได้ทราบถึงพฤติกรรมดังต่อไปนีไ้ ว้บา้ งซึง่ อาจทำ�ให้เข้าใจ แมวมากขึ้น ความหมายของแมวในรูปสัญญาณหรือสัญลักษณ์ต่างๆ โดยมีจุดมุ่งหมายบ่งบอกถึงอารมณ์ และอาณาเขตของตนเอง เช่น การแสดงออกทางใบหน้า หนวด หู กิริยาท่าทางต่างๆ การทำ�เสียงขู่ ร้อง ตลอดจนการส่งสัญญาณโดยการใช้กลิ่น ซึ่งสิ่งต่างๆ เหล่านี้ ถ้าศึกษาพฤติกรรมของแมวอย่างละเอียด แล้วจะสามารถรู้ได้ว่า ในเวลานี้แมวของคุณต้องการอะไร มันอารมณ์ดีไหม เพื่อคุณจะได้เอาใจมันได้ อย่างถูกต้องการแสงดออกทางใบหน้าหู เป็นจุดที่ไวมาก หูจะถูกยกยื่นไปข้างหลัง เป็นการเตือนจะจู่โจม ศัตรูในกรณีที่หูโค้งกลับและถูกดึงให้ต่�ำ ลงข้างๆ เป็นสัญญาณของการป้องกันตัวและพร้อมที่จะสู้หนวด ให้ดูจากตำ�แหน่งการกระจายตัวของ
การหาว ไม่ใช่การติดต่อของเชือ่ โรคหรือแสดงอาการง่วงนอนทีเ่ กิดกับมนุษย์ แต่มนั เป็นสัญญาณทีแ่ สดง ถึงความแน่ใจ การแสดงออกแบบนีเ้ หมือนกับแมวจะบอกว่า “ฉันรูส้ กึ สบายดีนะ และคุณคงเป็นอย่างฉัน ด้วย” กิริยาท่าทางที่แมวแสดงออก หัว เมื่อแมว 2 ตัว ที่ไม่เคยรู้จักกันมาก่อนเลย และได้เผชิญหน้ากันจะติดต่อทำ�ความรู้จักกัน โดยการยื้น หัวที่ตั้งตรงไปข้างหน้าและเมื่อตัวใดตัวหนึ่งรู้สึกว่าเด่นจะเชิดหัวสูงขึ้นไปอีก ส่วนตัวที่รู้สึกว่าด้อยกว่าจะ ก้มหัวต่ำ�ลง ลำ�ตัว ถ้าลำ�ตัวยืดตรง แสดงถึงความมั่นใจและพร้อมที่จะจู่โจมศัตรู ในกรณีที่ลำ�ตัวโค้งงอหรือหลังโก่ง แสดงถึงอาการหวาดกลัวและพร้อมที่จู่โจมได้ทันที หาง หางเป็นเครื่องบ่งบอกอารมณ์ของแมวได้เป็นอย่างดีถ้าหางนั้นเคลื่อนไหวเป็นคลื่นและสะบัดจาก ทางหนึ่งไปยังอีกทางหนึ่งแสดงถึงมีคาวามตื่นเต้นมากๆ เมื่อแมวต้องการแสดงงความเป็นมิตรหรือยินดี ต้อนรับแมวตัวอื่น แมวจะยกหางขึ้น และจะเข้าไปดมก้นของอีกตัวหนึ่ง แต่ถ้ามันสะบัดหางขึ้นอย่าง รวดเร็ว แสดถึงการขู่ และพร้อมที่จะจู่โจม ขน เมื่อแมวอยู่ในภาวะกำ�ลังกลัว ขนจะตั้งชันทั้งตัวในกรณีที่ขู่หรือเตรียมจะตะปบเหยื่อ ขนจะตั้งขึ้น เพียงเล็กน้อยตามส่วนที่ยื้นออกมาจากลำ�ตัวและหาง การส่งเสียงต่างๆ เสียงร้องเหมียวเหมียว เป็นการที่รู้จักกันดี อาจเกิดขึ้นจากการที่ลูกแมวถูกปล่อยทิ้ง ไว้ตามลำ�พัง หรือไม่มีความสุข ลูกแมวจะเปล่งเสียงนี้เมื่อมันหลุดออกจากลังหรือกำ�ลังหนาว ถ้าแม่แมว มารบกวนในขณะในทีห่ ลับ เป็นสัญญาณความไม่พอใจ ขาดการเอาใจใส่ดแู ลและรวมไปถึงการแยกคูข่ อง ทั้ง 2 เพศ การทำ�เสียงแหลม เมื่อแมวตกอยู่ในสภาพเครียดมากๆ มันจะแสดงความโกรธ โดยการร้องเสียงแหลม ซึง่ เสียงนีเ้ รียกว่า “เสียงเพือ่ ป้องกันตัว” จะแสดงออกมาถีๆ่ นอกจากนีเ้ สียงร้องทีส่ งู และต่�ำ เป็นการแสดง ถึงการจับคู่กันด้วย การคำ�ราม จะเกิดขึ้นโดยการยกมุมปาก การคามอย่างอย่างเต็มกำ�ลังซ้ำ�ๆ กันแสดงถึงความจริงจัง แมว ใหญ่จะแสดงอากรนี้มากเป็นพิเศษ 61
การทำ�เสียงคลักๆ เป็นการทำ�เสียงในระดับสูง แสดงถึงมิตรภาพ ยินดีจะเป็นเพือ่ นด้วย และอาจจะมีการ ร้องเหมือนยาวๆเบาๆ อาจหมายถึงการสนทนาอย่างเป็นกันเอง การส่งสัญญาณโดยการใช้กลิน่ การส่งสัญญาณประเภทนีจ้ ะให้เกิดผลได้ดเี มือ่ แมว 2 ตัว ได้สมั ผัสกันทัง้ โดยตรงและโดยทางอ้อม ต่อมากลิ่นที่อยู่ในผิวหนังบริเวณแก้ม คาง เท้า และโดนหาง จะทำ�หน้าที่ผลิต ฮอร์โมนออกมา โดยเฉพาะในแมวตัวเมียนั้นจะผลิตฮอร์โมนติดต่อเป็นวัฏจักร การถูสัมผัสกันกับแมวตัวอื่น โดยใช้หัว คาง สีข้าง แก้ม ตลอดจนการใช้ลำ�ตัวไปถูกใต้คางของอีกตัวหนึ่ง เป็นการสื่อสารแบบหนึ่งด้วย ในแมวตัวผูม้ กี ารปล่อยกลิน่ เพือ่ แสดงอาณาเขตของมันเองโดยมันจะยกหางขึน้ และแกว่งไปมา พร้อมทั้งปล่อยของเหลวที่มีกลิ่นออกจาต่อมใต้โดนหาง แมวอาจจะปล่อยกลิ่นไว้ตามกำ�แพง กิ่ง และพุ่ม ไม้ หรืออาณาเขตของมันโดยทั่วไป กลิ่นจะคงอยู่ประมาณ 2 สัปดาห์หรือมากกว่านี้เล็กน้อย และในไม่ ช้าก็จะจางไป แต่ขนึ้ อยูก่ บั สภาพภูมอิ ากาศด้วยหลังจากการต่อสู้ ผูช้ นะจะปล่อยกลิน่ หลายครัง้ ในบริเวณ นัน้ นอกจากจะแสดงว่าเป็นอาณาเขตของมันแล้วยังแสดงถึงความมัน่ ใจและความแข็งแรงของมันอีกด้วย
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
62
ก้าวที่สี่
รูปแบบและพฤติกรรม พฤติกรรมส่วนใหญ่ของแมวทีบ่ า้ นในทุกวันนีแ้ สดงเกีย่ วข้องโดยตรงกับตระกูลในป่าของมัน สิง่ นีไ้ ม่ได้เป็นทีย่ อมรับทางสังคมเสมองไป แต่แมวเป็นสัตว์หวงอาณาเขตมาก และสิง่ ทีม่ นั ส่วนใหญ่ สะท้อน ความต้องการที่จะรักษาอาณาเขต โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าไม่ได้ตอน (ทำ�หมัน) ในธรรมชาติพฤติกรรมหวงอาณาเขตนีเ้ ป็นเรือ่ สำ�คัญ ในช่วงอดอยากหรือแล้ง ซึง่ มีอาหารจำ�นวน กำ�จัดที่จะแบ่งปันกัน ตัวผู้จะปกป้องอาณาเขตเพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีผู้บุกรุกเข้ามา และย่างชิงพื้นที่เฉพาะ ในการหาอาหาร ถ้ามันมีตวั เมียทีม่ ลี กู สิง่ นีจ้ ะสำ�คัญยิง่ ขึน้ เพือ่ ให้ลกู แมวรอดชีวติ เป็นทีร่ กู้ นั ดีวา่ แมวตัวผู้ จะทำ�ร้ายลูกของแมวอื่น สิ่งนี้ยังคงเป็นความจริงในทุกวันนี้ แมวตัวผู้สามารถฆ่าลูกแมวที่ป้องกันตัวเอง ไม่ได้อย่าง่ายดาย แมวชอบที่จะทำ�เครื่องหมาย แสดงอาณาเขต ด้วยการทิ้งสารเคมี สิ่งนี้จะบอกแมวตัวอื่นว่า ได้ เข้ามาสู้บริเวณต้องห้ามแล้ว วิธีทั่วไปในการทำ�เครื่องหมาย คือปล่อยปัสสาวะเข้มข้นรอบๆ อาณาเขต สำ�หรับมนุษย์นี่คือหนึ่งในกลิ่นที่ไม่พึ่งประสงค์ที่เรารู้จัก และจะเกิดกับแมวตัวผู้ทุกตัว เป็นเหตุผลที่ดีอีก อย่างหนึง่ สำ�หรับการตอน อย่างไรก็ตามตัวเมีย โดยเฉพาะอย่างยิง่ เมือ่ ติดสัด และแม้แต่แมวบางตัวทีต่ อน
แล้ว ก็จะปัสสาวะด้วยเช่นกัน เช่น แมวที่ถูกขังอยู่ในบ้านระหว่างหลายเดือนของฤดูหนาวและฤดูร้อน อาจจะปัสสาวะในสวนทั้งสี่มุมเมื่อได้รับอนุญาตให้ออกมาข้างนอกตอนฤดูฝน น้ำ�ฝนจะทำ�ลายร่องรอย ทุกอย่างของเครือ่ งหมายแสดงอาณาเขตก่อนหน้านี้ ดังนีแ้ มวต้องแสดงอาณาเขตก่อนทีแ่ มวตัวอืน่ จะอ้าง ทับรอยของมัน ตราบใดทีก่ จิ กรรมนีถ้ กู จำ�กัดไว้นอกบ้านจะไม่สง่ ผลต่อเรามากนัก แต่เมือ่ แมวเริม่ ทีจ่ ะปัสสาวะ ในบ้าน มันจะกลายเป็นสิ่งที่ยอมไม่ได้สำ�หรับเรา แม้ว่ามันจะเป็นที่สมเหตุสมผล สำ�หรับแมวก็ตามไม่ใช่ เรื่องปกติสำ�หรับแมวตอนแล้วที่ได้รับการฝึกมาอย่างดี ที่จะปัสสาวะในบ้านแต่มันอาจจะเกิดขึ้นได้ เหตุผลที่พบได้บ่อยทีสุด สำ�หรับแมวที่ปัสสาวะในบ้าน คือเมื่อแมวอีกตัวหนึ่งถูกพาเข้ามาใน บ้านแมวที่อยู่มาก่อนจะมองว่าเป็นสิ่งคุกคาม และจะกำ�หนดอาณาเขต ด้วยกลิ่นเฉพาะของมันเอง สิ่งนี้ อาจเกิดขึ้นได้แม้แต่ถ้าบางส่วนของเฟอร์นิเจอร์มือสอง ที่ถูกนำ�เข้ามาในบ้านมีกลิ่นของแมวตัวอื่นอยู่ สัญชาตญาณของแมวเจ้าบ้าน จะบอกให้ปัสสาวะรดมันเพื่อให้แน่ใจว่า มันได้ถูกทำ�เครื่องหมายแล้ว ใน ฐานะส่วนหนึ่งของอาณาเขตของมันแมวยังทำ�เครื่องหมายและทิ้งสารเคมีด้วยวิธีอื่นอีกด้วยซึ่งยอมรับได้ มากกว่าแมวต่อมซึง่ ปล่อยกลิน่ อยูใ่ นหลายส่วนของร่างกายโดยเฉพาะอย่างยิง่ ทีด่ า้ นหลังของหัว เมือ่ แมว มาหาและถูหัวของมันที่ขาของคุณนั้นคือมันกำ�ลังทำ�เครื่องหมายที่ตัวคุณ กลิ่นมันทิ้งไว้เพื่อให้แมวตัวอื่น รู้และแปลได้คร่าวๆว่า “ นี้มนุษย์ของฉัน ออกไป ” ด้วยเหตุผลเดียวกันแมวจะถูกวัตถุอื่นๆในบ้าน เช่น เฟอร์นิเจอร์ มันแสดงการครอบครองแต่ในวิธีที่ไม่น่ารังเกียจ พฤติกรรมเดียวกันนี้สามารถพบเห็นได้ในสวนนอกบ้าน แต่เป็นการสื่อสารระหว่างแมวเพื่อน บ้าน ขณะที่มันทิ้งข้อความสำ�หรับกันและกัน ในลักษณะของจดหมายขู่ การถูกับกำ�แพง ต้นไม้ และรั่ว แมวสามารถบอกให้ประชาชนแมวในท้องถิ่นรู้ได้ว่า กำ�ลังเกิดอะไรขึ้น เช่น กำ�ลังเป็นสัดหรือเพิ่งถูกตอน แม้แต่เมื่อแมวข่วนต้นไม้เพื่อฝนเล็บมันทิ้งข้องความไว้เบื้องหลัง ซึ่งมาจากต่อมที่อยู่ระหว่างอุ้งเท้า แมวตัวผู้จะเดินด้อมๆ มองๆ โดยเฉพาะในตอนกลางคืน ร้องเรียกตัวเมีย ตัวเมียที่เป็นสัดจะทำ� เสียงดังไม่มากก็น้อย ระหว่างการลาดตระเวนในตอนกลางคืน แมวน่าจะเกิดการต่อสู้กันกับตัวอื่น ทั้งคู่ ออกไปมองสิ่งเดียวกัน คือตัวเมียเพื่อผสมพันธุ์ เพื่อรักษาความสงบสุขกับเพื่อนบ้านและหลีกเลี้ยงการ ต้องไปหาสัตว์แพทย์ เจ้าของส่วนใหญ่จะตัดสินใจทำ�หมันแมวทุกตัว ที่เป็นสัตว์เลี้ยงของครอบครัวและ ขังมันในตอนกลางคืน ท่วงท่า – ลีลา แมวที่กลัวหรือไม่เชื่องจะพยายามทำ�ตัวเองให้ใหญ่ขึ้นต่อหน้าผู้รุกรานโดยการพองขนของมัน โดยเฉพาะอย่างยิง่ ทีห่ างแมวทีก่ �ำ ลังจะโจมตีจะอยูใ่ นท่าขู่ หนวดจะชี้ กล้ามเนือ้ เกร็งและแมวจะหมอบต่�ำ
63
เตรียมที่จะกระโจน แม้มองแมวว่าเป็นสัตว์เลี้ยงในบ้านแต่สิ่งนี้ก็ไม่ใช่ความจริงไม่สำ�คัญว่าจะให้คำ�จำ�กัด ความสัตว์เลี้ยงอย่างไร พวกมันยังคงเป็นแมวและจะแสดงพฤติกรรมของแมวป่าเสมอ แม้สามารถตอน มันได้ขังมันไว้หลังประตูที่ปลอดภัย และให้อาหารอย่างดีแต่มันจะยังคงมีสัญชาตญาณในการท่องเที่ยว และจะต้องการล่าและจับเหยือ่ แม้แต่หลังจากทีเ่ พิง่ กินอาหารอิม่ สิง่ นีเ้ ป็นอะไรทีไ่ ม่สามารถเปลีย่ นแปลง ได้ถามคนรักแมวคนใดก็ได้ และถ้าพวกเขาตอบตามตรงเขาก็ไม่ต้องการเปลี่ยนแปลงมัน ส่วนหนึ่งของ เสน่ห์ในการใช้ชีวิตกับแมวคือ มันอาจจะเป็นการได้อยู่ร่วมบ้าน กับสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่มีนิสัยใกล้เคียง กับธรรมขาติ ถ้าใครต้องการการเชื่อฟัง ความประพฤติที่ดีผู้ติดตามที่จงรักภักดี ให้เลือกสุนัข ถ้าใคร ต้องการเพือ่ นทีอ่ ายุยนื แสดงออกกับคุณในทุกอารมณ์ตามสัญชาตญาณ ในขณะเดียวกันก็ยงั คงรักษาความ เป็นอิสระ แมวก็เหมาะสำ�หรับคุณ ประสาทสัมผัสของแมว ในฐานะที่เป็นนักล่าในตอนกลางคืนแมวได้พัฒนาอวัยวะรับสัมผัสของมันให้อยู่ในระดับสูง ประสาทสัมผัสเหล่านี้ไม่ใช่แค่ทำ�หน้าที่เพื่อตอบสนองต่อจุดประสงค์ในการล่าเท่านั้น แต่ยังทำ�ให้มัน ปลอดภัยจากศัตรูอีกด้วย แม้ว่าทุกวันนี้แมวส่วนใหญ่ จะมีชีวิตอยู่อย่างปลอดภัยในสภาพแวดล้อมของ บ้าน พวกมันก็ยังคงแสดงบุคลิกหลายอย่าง ซึ่งพัฒนาขึ้นเหมือนเมื่อครั้งที่ความจำ�เป็นในการหาอาหาร และการรอดชีวิตในแต่ละวันเป็นสิ่งสำ�คัญในวิถีชีวิตของมัน
64
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
ประสาทหูดีกว่าคน แม้ว่าขนาดของหูของแมวจะแตกต่างกันอย่างอย่างเห็นได้ชัด แต่ก็มักจะตั้งอยู่บนหัวมากกว่า อยู่ท่ี 2ข้างของใบหน้าเหมือนกันมนุษย์และลิง อวัยวะด้านนอกของหูซึ่งเรียกว่า pinna เคลื่อนไหวได้ ทำ�ให้สามารถรับเสียงได้ในทุกทิศทาง หูชั้นในมีช่องรับเสียงที่ใหญ่กว่า ดังนั้นแมวจึงสามารถจับเสียงที่ มนุษย์ไม่ได้ยิน เช่น เสียงที่เปล่งออกมาในช่วงความถี่ต่ำ�หรือสูงมากได้
ก้าวที่สี่
การมองเห็นมุมกว้าง ไม่เป็นความจริงว่าแมวสามารถมองเห็นได้ในที่มืด ถ้าไม่มีแสงเลยมันก็ไม่สามารถมองเห็นได้ดี ไปกว่าเรา อย่างไรก็ตามมันเป็นความจริงที่จะพูดว่า มันสามารถมองเห็นได้ดีกว่ามนุษย์ ในที่มีแสงน้อย ดวงตาของแมวถูกสร้างมาให้แตกต่างของมนุษย์ ลูกตาจะกลมกว่าโดยมีเลนส์และแก้วตาอยูใ่ กล้กบั เรตินา ทำ�ให้แมวสามารถโฟกัสได้มากกว่าที่เราทำ� รูม่านตาสามารถขยายได้กว้าง ดังนั้นจะรับแสงไปที่เรตินา ได้มากกว่า และทำ�ให้แมวสามารถมองได้ดใี นระดับแสงต่�ำ และตำ�แหน่งของดวงตาซึง่ อยูห่ า่ งจากกันกว่า ของเรา ทำ�ให้แมวมองเห็นภาพในมุมกว้าง
ประสาทการดมกลิ่น จมูกของแมวมี Olefactory receptor อวัยวะที่มีความพิเศษมาก ซึ่งสามารถจับความเข้มข้น ของสารในอากาศได้แม้จะเพียงเล็กน้อยหรือในระดับต่ำ� มันจะส่งผ่านข้อมูลที่ได้รับไปยัง Olefactory lobe ในสมองทีซ่ งึ่ กลิน่ จะถูกแปลความหมายและตอบสนอง Olefactory lobe ของสัตว์จะใหญ่กว่าของ มนุษย์ซึ่งเกือบจะมองไม่เห็น Flehming Flehming คืออาการที่พบในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลายชนิดมันจะหดริมฝีปากไปข้างหลัง ดังนี้ กลิน่ ของสารเคมีทมี่ ากว่าเดิมจะเข้าไปใน Jacobson’s oragn อวัยวะนีต้ งั้ อยูท่ เี่ พดานปากและในแมวป่า จะทำ�ให้มันเพิ่มวิธีในการรับรู้ลักษณะของภูมิประเทศ และสิ่งต่างๆ ได้มากขึ้น อาจเป็นเหยื่อสัตว์ที่ซุ่มอยู่ ใกล้ๆ ในแมวบ้านสิง่ นีไ้ ม่ใช่เรือ่ งสำ�คัญมากเท่ากับญาติในป่าของมัน ดังนีจ้ ะไม่คอ่ ยเห็นปฏิกริ ยิ า Flehming มากนัก เสียง Purring การที่แมวทำ�เสียงรัวในลำ�คอยังเป็นเรื่องที่ถกเถียงกันอยู่ ที่จริงไม่มีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่ อธิบายว่า ทำ�ไมและเพื่ออะไรสำ�หรับปรากฏการณ์สัตว์จำ�พวกแมวโดยเฉพาะนี้ อย่างไรก็ตามมีบางไอเดียเชื่อว่าว่าเสียงรัวในลำ�คอของแมวเป็นผลมาจากคลื่นไฟฟ้าที่เกิดจาก สมอง ส่งผ่านและสือ่ โดยระบบประสาทส่วนกลาง ทำ�ให้กล้ามเนือ้ บางส่วนโดยเฉพาะอันทีอ่ ยูใ่ กล้กบั กล่อง เสียงหดและสะท้อน ผลสุดท้ายคือเสียงรัวในลำ�คอ เป็นความรู้สึกสั่นสะเทือนที่ออกมาจากร่างกาย แต่ จะได้ยินเสียงทางจมูกและปากเท่านั้นสำ�หรับเหตุผลว่าทำ�ไมแมวถึงทำ�เสียงนี้เป็นเรื่องที่คาดเดากันไป ต่างๆนาๆ และมีทฤษฎีดังต่อไปนี้ 1. ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการหมุนเวียนโลหิตให้แมวสุขภาพดี 2. เสียงรัวเบาๆ เป็นดารอ้อนและเสียงที่ดังเป็นข้อความคุณที่บ่งบอกว่า แมวได้รับสิ่งที่มันต้องการ 3. เป็นสัญญาณปลอบใจจากแม่ 4. เป็นสัญญาณจากลูกแมวบอกแม่ว่าสบายดี 5. แมวที่เหนือกว่าจะทำ�เสียงรัวใส่ตัวที่ด้อยกว่า เพื่อแสดงว่ามันจะโจมตี 6. แมวทำ�เสียงรัวเมื่อตกใจหรือกำ�ลังจะตอบโต้ เพื่อบอกว่ามันเป็นสัตว์ตัวเล็กอ่อนแอไม่มีพิษสง 7. แมวที่ป่วยหรือบาดเจ็บจะทำ�เสียงรัว เพื่อให้รู้สึกดีขึ้นและเพื่อบอกตัวอื่นว่ามันกำ�ลังแย่ 65
วิธีแสดงความรัก บ่อยครั้งที่แมวจะมีเทคนิคหรือวิธีในการแสงดความรัก แต่มันอาจถูกมองมองไปได้ง่าย โดย เหล่าคนเลี้ยงแมวมือใหม่ ต่อไปนี้คือตัวอย่างการแสดงความรักของแมวที่พบเห็นบ่อยๆ การกระพริบตา ปกติแมวจะจ้องมองคนแปลกหน้าและศัตรูด้วยดวงตาแน่วแน่ ไม่กระพริบตา ในโลกของแมว ภาษาท่าทางทีบ่ ง่ บอกถึงความไว้วางใจ คือ การหลับตาลง ฉะนัน้ หากแมวทักทายโดยการกระพริบตา ช้าๆ ไร้กังวนหรือหรี่ตามาครึ่งหนึ่ง นั้นหมายความว่ามันได้ไว้ว่างใจคุณอย่างลึกซึ้ง ทำ�ความสะอาดขน การทีแ่ มวยอมให้คณ ุ ดูแลขนของมันย่อมหมายความว่ามันให้การยอมรับและไว้วางใจคุณอย่าง ลึกซึง้ ในป่าการดูแลทำ�ความสะอาดขนให้กนั และกันของแมวเปรียบเสมือนเครือ่ งมือลดความกดดันและ สัญลักษณ์ในการสร้างสัมพันธ์อันแนวแน่น บางครั้งแมวที่ชอบแสดงออกจะพยายามทำ�ความสะอาด เจ้าของด้วย ซุกไซ้ ใบหน้าของแมวจะบรรจุตอ่ มกลิน่ ซึง่ ใช้ส�ำ หรับกำ�หนดอาณาเขตฉะนัน้ เลาทีม่ นั ถูใบหน้ากับตัว เจ้าของ มันจึงเปรียบเสมือนเครือ่ งหมายแสดงความรักใคร่และเป็นการ ”ตีตรา” บุคคลนัน้ ในฐานะสมบัติ ส่วนตัว
66
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
เปิดท้อง บ่อยครัง้ แมวจะกลิง้ ตัวไปนอนหงายแล้วโชว์ทอ้ งของมันให้เจ้าของเห็น การเปิดเผยร่างกายส่วน ที่อ่อนนุ่ม เปราะบาง เปรียบดังเครื่องหมายแสดงความไว้ใจขั้นสูงสุด อย่างไรก็ตาม จำ�ไว้เสมอว่านั้นหา ได้เป็นการเชิญชวนให้คุณเกาท้องของมันเสมอไป การกระทำ�ดังกล่าวอาจส่งผลให้แมวถอดตัวกลับเข้าสู่ ภาวะระวังภัยอย่างเฉียบพลัน
ก้าวที่สี่
นวด การทีแ่ มวกดอุง้ เท้าหน้าอย่างเป็นจังหวะบนตัวเจ้าของ คือ การเลียนแบบพฤติกรรมของลูกแมว ระหว่างช่วงที่ยังไม่หย่านมเพื่อกระตุ้นการไหลเวียนของน้ำ�นม
แนะนำ�แมวกับสัตว์เลี้ยงอื่นๆ นก วางกรงนกในที่ๆแมวไม่สามารถเข้าถึงได้และตรวจสอบให้แน่ใจว่ากรงแข็งแรงพอหากโดยโจมตีโดย แมวที่มุ่งมั่น การจ้องมองของแมวนักล่าอาจทำ�ให้นกเกิดอาการตื่นตระหนก ฉะนั้น ถ้าเป็นไปได้คุณควร วางกรงนกไว้ในจุดที่แมวมองไม่เห็น ห่างไกลจากแมว หนู แมวถูกตั้งโปรแกรมให้ล่าหนู โดยทางกรรมพันธุ์ ฉะนั้นคุณจึงไม่ควรไว้ใจแมวอย่างเด็ดขาด สัตว์เลี้ยง ลูกด้วยนมขนาดเล็กควรถูกขังในกรงตลอดเวลาในห้องที่แมวไม่สามารถเข้าถึงได้ แต่ถ้าคุณไม่มีพื้นที่มาก พอ ให้ตรวจดูกรงว่าแข็งแกร่งทนทานและมีประตูปิดมิดชิด สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์เลื้อยคลานขนาดใหญ่ เช่น งู งูหลาม อาจทำ�อันตรายกับแมวได้ ขณะที่สัตว์เลื้อย คลายขนาดเล็กอย่างเช่น กิ้งก่า ก็อาจได้รับอันตรายจากฝีมือแมวได้ ด้วยเหตุนี้ คุณจึงควรแยกพวกมัน ออกจากันเสมอ ปลา อ่างเลี้ยงปลาที่ปิดฝามิดชิดอาจช่วยสร้างความบันเทิงแบบไม่เป็นอันตรายให้กับแมวได้ แนะนำ�แมวกับเด็กทารก การแนะนำ�แมวกับเด็กทารกถือเป็นเรือ่ งทีง่ า่ ยกว่าแนะนำ�กับแมวทีโ่ ตแล้วคุณควรอุม้ เด็กทารกในอ้อมกอด แล้วปล่อยให้แมว (หากมันปรารถนา) เดินเข้ามาสำ�รวจ คอยสังเกตดูปฏิกิริยาของแมวและอย่าปล่อยให้ แมวอยู่ตามลำ�พังกับเด็กทารถอย่างเด็ดขาด ถ้าแมวพักอาศัยอยู่ในบ้านมาได้พักหนึ่งแล้ว และเด็กทารก คือสมาชิกใหม่ การปฏิบัติตามขั้นตอนต่อไปนี้จะช่วยให้พวกเข้าเข้ากันได้ดีขึ้น - ก่อนเด็กทารกจะมาถึง ให้คุณทา เบบี้โลชั่น หรือแป้งเด็กบนผิวหนังคุณเพื่อให้แมวคุ้นเคยกับ กลิ่น เมื่อห้องเด็กทารกเสร็จเรียบร้อยแล้ว คุณควรอนุญาติให้แมวเข้าไปเดินสำ�รวจโดยรอบ - ถ้าแมวไม่คนุ้ เคยกับเด็กทารถ ให้คณ ุ ชวนเพือ่ นทีม่ ลี กู ทารกมาเทีย่ วบ้าน เพือ่ แมวจะได้มโี อกาส พบปะเด็กทารก จากนั้นก็จับตาดุปฏิกิริยาของแมวอย่างใกล้ชิด - ก่อนเด็กทารกจะมาถึง ให้คณ ุ พาแมวไปพบสัตว์แพทย์เพือ่ ตรวจสอบให้แน่ใจว่าปราศจากเชือ้ โรคและได้รับการฉีดวัคซีนครบทุกชนิดแล้ว - คุณแนะนำ�เด็กทารกให้กับแมวท่ามกลางสถานการณ์ที่ปลอดภัยและปราศจากความรู้สึก คุกคามอย่างสิ้นเชิง อุ้มเด็กทารกไว้ แล้วปล่อยให้แมวเลือกว่าจะเดินเข้ามาสำ�รวจหรือไม่ - ถ้าเป็นไปได้ คุณควรดูแลเอาใจใส่แมวให้มากเท่า (หรือมากกว่า) กับช่วงก่อนหน้าเด็กทารก จะมาถึง 67
ก้าวที่สี่
แนะนำ�แมวกับแมว การพาแมวตัวใหม่เข้ามาเลี้ยงในบ้านซึ่งมีแมวอยู่แล้วอาจเป็นเรื่องยากลำ�บากไม่น้อยสำ�หรับ เจ้าของและสำ�หรับแมวทั้งสองตัว แมวป่ามักจะออกล่าเหยื่อตามลำ�พังและปกห้องเขตแดนของตนอย่าง หวงแหน พวกมันไม่ค่อยสังสรรค์กับสัตว์สายพันธุ์เดียวกันมากนัก (ยกเว้นในช่วงผสมพันธุ์) ฉะนัน้ การพาแมวตัวใหม่เข้ามาอยูใ่ นบ้ายย่อมหมายความว่าคุณกำ�ลังขอร้องให้แมวอีกตัวแบ่งปันเขตแดน กับแมวตัวใหม่ โชคดีที่สถานการณ์ดังกล่าวสามารถคลี่คลายไปได้อย่างราบรื่นและด้วยความพอใจของ แมวทั้งสองตัว ถ้าคุณรับมือได้อย่างเหมาะสม แต่มันอาจกินเวลาหลายอาทิตย์ หรือกระทั่งหลายเดือน กว่าแมวทั้งสองตัวจะปรับตัวเข้าหากันได้ - ก่อนพาเข้าบ้าน คุณควรนำ�แมวตัวใหม่ไปพบสัตว์แพทย์เพือ่ ตรวจสภาพร่างกาย ทำ�การทดสอบ เพื่อค้นหาโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวและโรคเอดส์แมว แล้วฉีดวัคซีนให้ครบทุกชนิด ถ้าจำ�เป็น - ตรวจให้แน่ใจว่าแมวทีบ่ า้ นปราศจากเชือ้ โรคและได้รบั การฉีดวัคซีนอย่างครบถ้วนแล้วเช่นกัน - พาแมวตัวใหม่ไปอยู่ห้องแยกเฉพาะพร้อมชามอาหาร น้ำ� กระบะทราย ที่ลับเล็บ เตียงนอน และของเล่น ปล่อยให้มันอยู่ที่นั้นเป็นเวลาหลายวันจนกว่ามันจะหายตื่นเต้นและปรับตัวเข้ากับคุณและ สภาพแวดล้อมใหม่ได้ - หลังจากแมวสองตัวเริ่มคุ้นเคยกันแล้ว ให้แง้มประตูห้องค้างไว้เล็กน้อย (โดยใช้ที่กั้นประตู) แล้วเปิดโอกาสให้แมวสองตัวได้เห็นหน้ากันในช่วงเวลาสั้นๆ - จับแมวตัวใหม่ใส่กรงแล้วพาไปยังห้องส่วนกลางของบ้านเพือ่ ให้มนั กับแมวเจ้าถิน่ มีปฏิสมั พันธ์ กัน ป้อนขนมให้แมวทั้งสองตัวเพื่อสร่งความรู้สึกแง่บวก ทำ�ซ้ำ�แบบนี้อีกหลายๆ ครั้งจนกระทั่งพวกมัน เริ่มดูเป็นกันเองอยู่ด้วยกัน - เปิดโอกาสให้แมวสองตัวได้ใช้เวลาร่วมกันโดยปราศจากกรง แต่ต้องอยู่ภายใต้การดูแลอย่าง ใกล้ชิด เริ่มต้นจากช่วงเวลาสั้นๆ ก่อน เช่น 5 ถึง 10 นาที แล้วค่อยเพิ่มเวลามากขึ้นเรื่อยๆ * ถ้าแมวทั้งสองนั้นกัดกัน อย่าพยายามแยกพวกมันโดยใช้มือป่าวอย่างเด็ดขาด คุณอาจได้รับบาดเจ็บ บางทีเสียงดังๆ อาจจะช่วยหยุดการต่อสู้ แต่ถา้ ไม่ได้ผล ให้ลองฉีดน้�ำ ใส่ หรือโยนหมอนหรือเสือ้ ผ้าใส่พวก มัน
การสื่อสารกับบุคคลในวัง
68
พฤติกรรม แมววัง
ก้าวทีห่ ้า พฤติกรรมแมวในวัง
70
พฤติกรรมแมวในวัง
ภาษากลิ่น การติดต่อสื่อสาร การสือ่ สารโดยใช้กลิน่ เป็นการสือ่ สารทีม่ กั คงทนกว่าวิธอี นื่ แมวจะทำ�สัญญาลักษณ์ของกลิน่ ไว้ เพื่อแสดงอาณาเขตโดยแบ่งเป็น 3 รูปแบบ และมักเป็นพฤติกรรมที่ก่อให้เกิดปัญหาสำ�หรับผู้เลี้ยงมาก ที่สุด 1. Rubbing behavior แมวจะมีต่อมบริเวณรอบ ปาก คาง ช่องหู รอบๆก้น ถึงโคนหาง และ บริเวณด้านหลังของศีรษะ เราจะสังเกตเห็นว่าแมวมักจะชอบใช้บริเวณต่างๆ เหล่านี้ถูไถกับสิ่งของต่างๆ รอบตัว รวมทั้งผู้เลี้ยงด้วย
ก้าวที่ห้า
ภาษาเสียง การติดต่อสื่อสาร การใช้เสียงเพื่อบ่งบอกถึงความต้องการและอารมณ์และการแสดงอาณาเขตแมว เพื่อลดการ เผชิญหน้าและการต่อสู้ เสียงที่ใช้มีทั้งดังค่อยและความถี่ต่างๆกัน โดยมี 3 ลักษณะ ดังนั้นเสียงในขณะที่ แมวหุบแมว(Murmur)จะพบได้ในลูกแมวแรกเกิดคลอดระกว่างการเลีย้ งดูของแม่ตอ่ ลูก ในแมวโตจะแสดง ถึงการตอบรับหรือกังวน และอาจพบในแมวใกล้ตาย เสียงของแมวตัวผูแ้ ละตัวเมียในขณะผสมพันธุ์ และ แมวที่ยอมรับต่อเจ้าของก็จัดอยู่ในรูปแบบนี้เช่นกัน การเปล่งเสียงเป็นจังหวะหรือเล่นระดับ (Vowel) พบในขณะที่แมวนั้นแสดงอาการโกรธ สงใส หรือการขอรวมทั้งเสียงร้องหลังการผสมพันธุ์ การเปล่งเสียงทีม่ รี ะดับแตกต่างกันเพือ่ สือ่ ความหมายต่างๆ(Strained Intensity)มักพบในแมว ทีเ่ กรียวกราด ก้าวร้าว เสียงทีแ่ สดงพร้อมกับการแยกเขีย้ วเพือ่ บอกถึงความกลัวหรือความพร้อมทีจ่ ะต่อสู้
2. Wood Scratching แมวจะใช้ขาหน้าขึน้ เกาะ และตะกุยเล็บทัง้ ในแนวตัง้ และแนวนอน เพือ่ ทำ�เครือ่ งหมาย ทิง้ กลิน่ ทีป่ ล่อยออกจากต่อมบริเวณซอกนิว้ เท้า และยังเป็นการลับเล็บหรือกำ�จัดเศษเล็บ ที่เสียหายออกไปโดยมากมักพบพฤติกรรมเช่นนี้ในช่วงเช้าหลังจากตื่นนอน และมักจะเกิดขึ้นได้ตั้งแต่ลูก แมวอายุได้ 5สัปดาห์ 3. Excrement marking เป็นการปัสสาวะ เพื่อทำ�เครื่องหมาย โดยการปล่อยออกมาในรูป แบบของสเปรย์ในแนวขนาดกับลำ�ตัว ในระดับทีแ่ มวอืน่ ๆ จะสามารถรับกลิน่ วัตถุประสงค์สว่ นใหญ่กเ็ พือ่ ผลทางด้านการผสมพันธุ์และเป็นการบ่องบอกถึงตัวตนของแมวแต่ละตัว พฤติกรรมนี่มักไม่พบการ ปัสสาวะรดกันเช่นในสุนัข การแสดงท่าทางหรือการมองเห็น แสดงออกทางสีหน้า การแสดงสีหน้าท่าทางลักษณะต่างๆให้แมวเห็น 3 ลักษณะการแสดงออกทางใบหน้า หรือการ แสดงตำ�แหน่งของ หู คอ หัวไหล่ ปาก และดวงตา 1. แมวที่มีความสุข จะมีช่องม่านตาปกติหูตั้งหันมาทางด้านหน้า หนวดไม่เกร็งแข็ง 2. แมวทีม่ อี ารมณ์โกรธช่องม่านตาจะตีบแคบกว่าเดิมหูจะหันออกทางด้านข้าง หนวดเกร็งชีม้ า ทางด้านหน้า 3. แมวที่เตรียมพร้อมจะต่อสู้ต่อจะเบิกกว่าหูและหนวด จะราบขนาดกับพื้น 4. แมวที่กำ�ลังล่าเหยื่อและเล่น หูจะตั้งตรงชี้มาทางด้านหน้า หนวดจะชี้ไปทางด้านหน้า 5. แมวที่กำ�ลังเคลิ้มหรือถูกลูบหัวโดยเจ้าของ หนังตาจะตกคล้ายจะหลับ หูจะตั้ง 6. แมวทีแ่ สดงอาการกลัวหรือถอยหนี หูจะยกขึน้ และปิดไปทางด้านหลัง ส่วนหัวและคอจะยืน่ ไปทางด้านหน้า ตาจะจ้องในลักษณะเฉียงจาดแนวตรง 7. แมวที่แสดงอาการก้าวร้าวในระยะสุดท้าย หูจะพับกลับและชี้ไปทางด้านหลัง อ้าปากแยก เขี้ยว การแสดงออกของหางและตำ�แหน่งหาง 1. หางอยู่ในแนวตั้งแสดงถึงอารมณ์ที่รื่นเริง เล่นกับสิ่งแวดล้อม หรือเป็นการแสดงอาการเชื้อ เชิญเพื่อการผสมพันธุ์ 2. ปลายหางยกขึ้นตามแนวนอน หรือเป็นการแสดงอาการเชื้อเชิญเพื่อการผสมพันธุ์ 3. โค้งหางลง แสดงว่าอาการก้าวร้าวเพื่อรุกรานหรือป้องกันตัว หรืออยู่ในอารมณ์ที่ผ่อนคลาย หรือสนใจสิ่งแวดล้อม
71
รักษา แมววัง
ก้าวทีห่ ก กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
74
ก้าวที่หก
การจัดเตรียมที่อยู่อาศัย แมวเป็นสัตว์ทชี่ อบอิสระ ชอบปีนป่าย วิง่ เล่น และรักษาความสะอาด แต่ถา้ เราเลีย้ งแมวแบบปล่อยอิสระ จะทำ�ให้แมวออกนอกบ้านเทีย่ วเตร่ไปไกลและผสมพันธุป์ นเปกับแมวอืน่ ทีเ่ ราไม่ตอ้ งการ และอาจถูกขโมย ไปได้ ถ้าเป็นแมวสวยๆ ผู้เลี้ยงควรจัดที่อยู่ที่เหมาะสำ�หรับแมว อาจเป็นภายในบ้านหรือข้างนอกก็ได้ การเลี้ยงแมวภายในบ้านนั้น ควรมีมุมที่อบอุ่นและอากาศถ่ายเทสำ�หรับจัดเป็นที่ให้แมวนอน และควรจัดหาท่อนไม้แข็งๆ หรืออุปกรณ์ลับเล็กให้แมว และที่สำ�คัญไม่ควรกักขังแมวไว้แต่ภายในบ้าน ควรพาออกไปเดินเดินนอกบ้านบ้าง หรืออาจทำ�ประตูสำ�หรับแมวเดินเข้าออกเพื่อไปขับถ่ายภายนอก ถ้ามีแมวหลายตัวหรือต้องการเลีย้ งแมวไว้นอกบ้าน ควรมีกรงหรือคอกให้แมวอยู่ ขนาดทีเ่ หมาะ สมยาวประมาณ 4 -5 ฟุต กว้าง 3 ฟุตและสูง 2.5 ฟุต ควรมีหลังคากันแดดกันฝนและควรยกสูงจากพื้น ประมาณ 1 ฟุต เพื่อให้ง่ายต่อการทำ�ความสะอาด ภายในกรงอาจทำ�ที่นอนสำ�หรับแมวไว้ ผนังกรงควร เป็นลวดตาข่ายโปร่ง ถ้ามียุงก็ควรมีมุ่งลวดตาข่ายโปร่ง ถ้ามียุงก็ควรทำ�มุ้งลวดหรืออาจจะมุ้งผ้าหรือ ไนล่อนคลุมเฉพาะตอนกลางคืน ควรวางกรงในที่มีแสงแดดอ่อนๆ ในตอนเช้า และไม่มีลมโกรกหรืออยู่ในบริเวณที่จะโดนฝน สาด เนื่องจากแมวเป็นสัตว์ขี้หนาว อาจทำ�ให้เป็นโรคปอดบวม ไข้หวัด และโรคอื่นๆ ได้ง่าย หากฝนตก หรืออากาศเย็นควรหากระสอบหรือผ้ามาคุมกรงไว้เพื่อให้แมวอบอุ่น นอจากนี้ ควรปล่อยแมวออกจากกรงให้มาเดินบ้านเพือ่ ไม่ให้แมวหวาดกลัวและมีสงั คมกับแมว ตัวอื่นๆ ถ้ามีแมวตัวผู้และตัวเมียควรเลี้ยงแยกกรงกัน เพราะแมวตัวผู้มีนิสัยเกเร หากเลี้ยงภายในบ้าน ก่อนพาแมวเข้าบ้าน คุณควรปฏิบัติตามข้อแนะนะดังต่อไปนี้ (ควรเก็บสิ่งของทุกอยางที่คุณจะไม่ว่างทิ้ง
ไว้เรี่ยราดต่อหน้าเด็กอายุสองขวบ จำ�ไว้เสมอว่าแมวเป็นนักกระโดดและนักปีนป่ายมืออาชีพ ขณะเดียวกัน นิสัยอยากรู้อยากเห็นเข้มข้นไม่แพ้ใคร ดังนั้น สิ่งของที่ต้องระวังทุกชิ้นไม่ควรแค่ให้ พ้นมือ เท่านั้น แต่ควรถูกล็อกเก็บเข้าตู้อย่างมิดชิด) - เก็บยาทุกชนิดให้ห่างไกลจากแมวโดยเฉพาะยาแก้ปวด แอสไพรินและไอบูโพเฟนเปรียบได้ กับสารพิษร้ายแรงสำ�หรับแมว เช่นเดียวกับยาแก้ปวดอะเซตามโนเฟน ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำ�คัญใน ไทลินอล - สารกันเยือกแข็งอาจทำ�อันตรายแมวถึงแกชีวิตได้ เก็บบรรจุภัณฑ์ของสารกันเหยือกแข็งให้ มิดชิดและรีบทำ�ความสะอาดคราบเลอะในทันที - เก็บอุปกรณ์ทำ�ความสะอาดทั้งหลายเข้าตู้ และเนื่องจากแมวสามารถเรียนรู้ที่จะเปิดประตูได้ ดังนั้นคุณจึงควรใส่กลองให้มิดชิดด้วย - โยกย้ายต้นไม้ที่อาจเป็นอันตรายกับแมว เช่น โบตั๋น ลิลลี่ เพทาย มิสซึนโท - ปิดฝาซักโครก ลูกแมวอาจจมน้ำ�ตายหากตกลงไป ส่วนแมวโตเต็มวัยอาจไม่สบายจากการดื่ม น้ำ�ในโถส้วม - หากในบ้านคุณมีดอกไม้ที่ใสแจกัน ตรวจสอบให้แน่ใจว่ามันไม่เป็นอันตรายกับแมว - ปิดทางเข้าออกเตาผิงและปล่อยระบายควัน แมวช่างสงสัยอาจบุกเข้าไปแล้วทิง้ รอยเท้าเปือ้ น ขีเ้ ถาไปทัว่ บ้านคุณ ส่วนแมวทีอ่ ยากรูอ้ ยากเห็นมากน้อย(และร่างกายแข็งแรง) อาจปีนป่ายปล่องไฟลงเอย บนหลังคาบ้านได้ - อย่าปล่อยแมวไปเลี้ยงที่ระเบียง - เก็บถุงพลาสติดให้เข้าที่ แมวอาจตรงไปเล่นกับมันแล้วขาดอากาศหายใจ - อย่าวางที่รองรีดผ้าทิ้งไว้ (โดยเฉพาะอย่างยิ่งพร้อมกับเตารีด)เพราะมันไม่ค่อยมั่นคงและอาจ ล้มครืนมาได้ หากแมวกระโดด ขึ้นไปข้างบน - ปิดช่องหน้าต่างให้มิดชิด - หุ้มสายไฟด้วยพลาสติกหรือยางเพื่อป้องกันไม่ให้แมวเคี้ยวสายไฟ - เก็บสิ่งของชิ้นเล็ก ๆ เช่น เหรียญ ลูกแก้ว ฯลฯ ซึ่งแมวอาจเผลอกลืนลงคอ - อย่าจุดเทียนแล้วปล่อยทิ้งไว้ ความอบอุ่นจะดึงดูดแมวและมันจะทำ�เทียนตกได้ - เก็บสิ่งของที่มีค่าตามชั้นวางที่อาจตกลงมาแตกได้ * ตรวจสอบว่าบรรดา เชือก ด้าย ริบบิ้น และไหมขัดฟันได้นำ�เก็บเข้าตู้เรียบร้อยแล้ว แมวอาจกิน พวกมันเข้าไปโดยไม่ตั้งใจ เนื่องจากกลิ่นของแมวถูกออกแบบมาพร้อมกับเงี่ยงชี้เข้าด้านใน ซึ่งเชือก อาจไปเกีย่ วเข้า แล้วถูกดึงลงลำ�คอแมวทีต่ กอยูม่ นสถานการณ์ดงั กล่าวาอาจต้องกลืนของเข้าไปอย่าง ไม่เต็มใจ 75
อุปกรณ์ของใช้ การเลี้ยงแมวจำ�เป็นต้องจัดหาอุปกรณ์ต่างๆ ที่จำ�เป็นต่อแมว 1. ที่ใส่อาหาร ควรมีลักษณะเป็นจานตื้นมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 8 นิ้ว ลึก 1 นิ้ว 2. ที่ใส่น้ำ� ควรเป็นถ้วยเคลือบหรือถ้วยพลาสติกขนาดพอเหมาะ 3. ทีน่ อนสำ�หรับแมว นัน้ ก็เป็นอุปกรณ์ส�ำ คัญอีกอย่างหนึง่ ในการนอนหลับพักผ่อนทีน่ อนอาจจะใช้ตะกร้า หรือกล่องปูพนื้ ด้วยเศษผ้าปละปูดว้ ยกระดาษหนังสือพิมพ์หลายๆ ชัน้ ขนาดทีน่ อนนัน้ ขึน้ อยูก่ บั ขนาดตัว แมว ถ้าเป็นแม่แมวที่มีลูกอ่อน ควรทำ�ที่นอนขนาดใหญ่แลปูพื้นให้นุ่มๆ 4. กระบะทรายหรือกะละมังใส่ทราย ไว้สำ�หรับให้แมวขับถ่ายของเสีย ควรจะมีขนาด เส้นผ่าศูนย์กลาง 14 นิ้ว ลึก 5 นิ้ว ไม่ควรจะใช้วัสดุทำ�มาจากโลหะหรือ สแตนเลส เพราะอุจจาระและ ปัสสาวะแมวนั้นจะทำ�การกัดเนื้อโลหะทำ�ให้เกิดการผุกร่อน และควรจะทำ�การเปลี่ยนทรายทุกวันเพื่อ ความสะอาดแล้วราดน้�ำ ยาดับกลิน่ และนำ�ไปตากแดดไว้ให้แห้ง ส่วนทรายเราสามารถนำ�กลับมาใช้ใหม่ได้ โดยไปตากแดดทิ้งไว้ที่ 1 แล้วจึงนำ�กลับมาใช้ใหม่
ก้าวที่หก
5. ทีล่ บั เล็บ ควรมีทอ่ นไม้แข็งๆ ไม่มเี สีย้ นไว้ส�ำ หรับให้แมวลับเล็บ วางไว้ในกรงหรือบริเวณทีแ่ มวชอบเล่น เพื่อกันไม่ให้แมวไปทำ�การลับเล็กกับเฟอร์นิเจอร์ภายในบ้าน อุปกรณ์ลับเล็บมีหลายชนิดไม่ว่าจะเป็น ไม้ แข้งๆ ไม่มีเสี้ยน เสาที่ผูกเชือกป่าน หรือแผ่นตะกุยแบบแขวน ส่วนที่เลือกแบบใดก็ขึ้นอยู่กับความชอบ และความสะดวกของผู้เลี้ยง 6. สายจูงแมว เป็นอุปกรณ์ที่ใช้พาแมวออกไปเที่ยวข้างนอกและต้องการให้แมวเดินด้วยตัวเอง สายจูง ควรมีลักษณะที่สามารถรุ่นสายกลับได้หรือแบบสายจูงอย่างนิ่มเพื่อไม่ให้เป็นการรั้งคอหรือตัวแมวมาก จนเกินไป และควรจะมีลักษณะเบาไม่หนักจนเกินไป
76
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
7. สายาบังเหียนสำ�หรับแมว เป็นอุปกรณ์ที่ทำ�ขึ้นพิเศษ สายบังเหียนควรจะถักด้วยไนล่อนที่ออกแบบ มาไว้ให้คล้องขาหน้าทั้ง 2 เพื่อป้องกันไม่ให้แมวลอดหลุดออกไป และสามารถปรับสายได้ตามขนาดของ แมว และทำ�การซักล้างได้ สายบังเหิยนเป็นอุปกรณ์ที่ใช้ควบคู่สายจูง ผู้เลี้ยงส่วนใหญ่จะเรียก อุปกรณ์นี้ ว่า “คาดอก หรือสายจูงอก”
8. ปลอกคอแมว ควรทำ�มาจากแถบยางยืดถัก หรือสายหนัง ที่มีสีสันหลากสี หรือสายหนัง ที่มีหลาก หลายสี นอกจากนี้ควรจะใส่กระดิ่งสะท้อนแสงที่สามารถช่วงส่งเสียงเตือนคนขับรถได้ในขณะที่แมวของ คุณออกจากบ้านไปในเวลากลางคืน เพื่อลดปัญหาอุบัติเหตุแมวของคุณถูกรถชน หรืออุบัติเหตุที่เกิดขึ้น จากแมวเป็นอุปกรณ์อีกชนิดหนึ่งที่ควรจะมีไว้ใช้สำ�หรับแมว 9. ของเล่น แมวเป็นสัตว์ที่ชอบเล่น จึงควรจะมีของเล่นไว้ให้ อาจจะเป็นกระดาษม้วนๆกลมๆ หรือแกน หลอดด้าย หรือตุ๊กตา เป็นต้น ซึ่งในปัจจุบันได้มีของเล่นสำ�หรับแมวออกมาจำ�หน่ายหลากหลาย 10. กรงสำ�หรับการเคลื่อนย้ายแมว ในปัจจุบันได้มีหลากหลายชนิด เช่น ตะกร้าหวายหูหิ้ว ตะกร้า พลาสติก กระเป๋าพลาสติกมีหูหิ้ว หรือกรงสแตนเลส เป็นต้น จะมีหลากหลายขนาดให้เลือกใช้ 11. กรรไกรตัดเล็บ ตะไบ ใช้สำ�หรับตัดเล็บแมวไม่ให้มีความยาวมากจนเกินไป และช่วงป้องกันการข่วน ของแมวเพราะเล็บแมวมีความคม เมือ่ ทำ�การตัดเล็บแมวเสร็จแล้วควรตะไบเล็กทันทีเพือ่ ช่วยลดความคม ของเล็บแมว 12. แชมพูและครีมนวดขน แชมพูและครีมนวดขน ควรเลือกทีไ่ ม่มสี ารทีร่ นุ แรงต่อสุภาพผิวของแมวมาก จนเกินไป และไมมีกลิน่ ฉุน หรือรุนแรงเพราะแมวสามารถรับรูก้ ลิน่ ได้ไว้ ปัจจุบนั นีไ้ ด้มแี ชมพูและครีมนวด ขนออกมาจำ�หน่ายหลากหลายยี่ห้อให้ผู้เลี้ยงเลือกซื้อได้ 13. แปรงหรือหวี ในปัจจุบันมีหลายชนิดที่ทำ�มาจากพลาสติก มีทั้งหวีที่ใช้สำ�หรับแมวขนสั้น ขนยาวให้ เลือกตามความพอใจ อุปกรณ์เสริมต่างๆ ของแมวนั้น ควรได้รับการดูแลเอาใจใส่ให้สะอาดอยู่เสมอ เพื่อ ไม่ให้เป็นแหล่งหมักหมมของเชื้อโรคและสิ่งปฏิกูล รวมทั้งเห็บหมัด หนูซึ่งเป็นพาหนะนำ�โรคมาสู่แมว 14. ทรายอนามัย ทรายที่มีไว้ให้สำ�หรับขับถ่ายของแมวโดยเฉพาะ เหตุที่ควรใช้ทรายอนามัยแทนทราย ธรรมดาก็เพราะว่า ทรายธรรมดาจะมีปัญหาเรื่องกลิ่น ทรายอนามัยจะมีคุณสมบัติจับตัวเป็นก้อนเมื่อ สัมผัสกับมูลสัตว์ และไม่ทำ�ให้ความเปียกชื้นแพร่กระจาย ทรายจึงแห้ง สะอาด ไร้กลิ่นและใช้เติมโดยไม่ ต้องเททรายที่มีเดิมทิ้ง เพียงแต่ตักส่วนที่ทรายจับตัวกับมูลออกเท่านั้น
77
การอาบน้ำ� การแปรงขน อุปกรณ์อาบน้ำ� - แชมพู - กะละมัง กระบวย สายยาง - ผ้าขนหนู หนังชามัวส์ - ไดร์เป่า พัดลม
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
78
ก้าวที่หก
จำ�เป็นหรือที่จะต้องจับแมวมาอาบน้ำ� ถ้าเป็นการเลี้ยงแมวของเจ้าของที่เอาใจใส่และรักแมวจริงๆ แล้ว ตอบได้ว่าเขามารอาบน้ำ�ให้แมวกัน ถึง แม้วา่ โดยปกติแมวมันสามารถเลียทำ�ความสะอาดร่างกายเองอยูเ่ ป็นประจำ�แล้วก็ตาม หรือขนทีห่ ลุดร่วง ไปตามอายุขันของมันอยู่แล้ว แต่ทั้งนี้ในบางครั้งอาจมีพวก เห็บ หมัด ไร อยู่ตามตัว กับมีสิ่งสกปรกต่างๆ เช่น เศษอาหารเศษกินติดอยู่ตามตัว ซอกเล็บ ขน เกิดกลิ่นที่ไม่พึ่งปรารถนา ผู้เลี้ยงจำ�เป็นต้องอาบน้ำ� อย่างไรก็ตาม ไม่ควรอาบน้ำ�ให้แมวบ่อยครั้งนัก อาจจะทุกๆ 15 วัน/ครั้ง กำ�ลังดี เพราะปกติ แมวจะมีน�ำ้ มันจากต่อมไขมันของขุมขนออกมาหล่อเลีย้ งให้เกิดความชุม่ ชืน้ ดูจนเป็นเงามัน ถ้าแมวอาบน้�ำ บ่อยไปขนจะแห้ง เป็นขุย สะเก็ดขนร่วงได้ นอกจากนี้ การอาบที่บ่อยอาจทำ�ให้แมวเป็นหวัด ปอดบวม ตาสับแสบ หูเน่า และแมวบางตัวแพ้สบู่หรือแชมพู เพราะฉะนั้นการซื้อสบู่และแชมพูต้องทดสอบดูว่า แมวแพ้หรือเปล่า แมวแต่ละตัวอาจไม่ถกู กับสบูแ่ ละแชมพูได้ทกุ ยีห่ อ้ เสมอไป อาการแพ้พวกแชมพูจะพบ ว่าแมวมีอาการคัน ชอบกลิ้งถูกตัวกับพื้น มีผื่นขึ้นตามตัว ชอบเอาฟัน ไซ้ขน ขนร่วง มีน้ำ�เหลืองออกซึม ตามผิวหนัง เนื่องจากเกิดจากพิษตกค้างของยำ�จัดเห็บหมัดที่ตกค้างบนตัวแมว จากการอาบน้ำ�ใช้แชมพู แล้วล้างออกไม่หมด อย่าใช้แชมพูทใ่ี ช้กบั คนนำ�ไปใช้กบั แมว เพราะแชมพูของคนแรงกว่า ควรหาซือ้ แชมพู ที่ใช้กับแมวหรือสุนัขโดยเฉพาะ คือ ผิวหนังของแมวจะบางและไว้ต่อการแพ้ได้ง่าย ก่อนใช้แชมพูควรได้ทดลองก่อน โดยใช้แชมพูฟอกเฉพาะบริเวณที่ผิวหนังอ่อนๆ เพียงจุดเดียว ก่อน เช่น ซอกขาหนีบ หลังใบหูหรือบริเวณส่วนท้ายของลำ�ตัวบริเวณโคนหาง แล้วล้างออกให้หมดรอดู ผลจากการใช้แชมพูยี่ห้อนั้นอีก 2-5 วัน ถ้าไม่มีอาการแพ้ก็ใช้อาบน้ำ�แมวต่อไปได้ แต่ถ้าแสดงอาการแพ้ ขึ้นมาต้องหยุดใช้ทันที ลองเปลี่ยนเป็นยี่ห้ออื่นหรือขอคำ�ปรึกษาจากสัตวแพทย์ การใช้แชมพูหรือสบูอ่ าบน้�ำ แมวนัน้ ใช้เทแชมพูผสมกับน้�ำ คนให้เข้ากันในภารชนะ อย่าใช้แชมพู เทลงไปที่ตัวแมวโดยตรงและทำ�การฟอก เนื่องจากวิธีนี้ความเข้มข้นของแชมพูมากกว่าที่สลากกำ�หนด จะยิ่งทำ�ให้แมวเกิดการระคายเคือง เกิดอาการแพ้ได้ง่ายยิ่งขึ้น
ควรอาบน้ำ�ให้แมววันไหน ควรเลือกวันที่อากาศที่แจ่มใส มีแสงแดด มีอากาศปลอดโปร่งจะดีที่สุด แมวจะได้ไม่เป็นหวัด หรือปอดบวม ก่อนอาบน้ำ�สักประมาณ 2-3 ชั่วโมง ควรให้แมวให้ได้กินอาหารแล้วน้ำ�ให้อิ่มก่อน แต่อย่า อาบน้ำ�หลังกินอาหารอิ่มทันที แมวจะท้องอืด ให้หาถุงเท้าเก่าๆ คลุมปลายเล็บแมวไว้ รอจนกว่าแมวคุ้น เคยกับน้�ำ ดีแล้วก่อนเอาถุงเท้าออกนำ�แมวลงไปในอ่างน้�ำ หรือกะละมัง โดยวางลงให้แมวอยูใ่ นท่ายืน แล้ว ค่อยๆ เทน้ำ� หรือใช้มือลูบน้ำ� แล้วนำ�ไปลูบตามตัวแมวก่อน เมื่อมันคุ้นเคยกับน้ำ�มากขึ้นจึงเพิ่มปริมาณ น้ำ� จากนั้นนำ�แชมพูที่ได้จากการผสมน้ำ�เตรียมไว้ก่อนแล้ว นำ�มาลูบแล้วฟอกให้ทั่วตัวแมวตามซอกขา หนีบ ซอกหู นิว้ และซอกเล็บ แล้วทิง้ ไว้สกั ครู่ จะนานเท่าไหร่กใ็ ห้ดตู ามแนะนำ�ในสลากของแชมพูยห่ี อ้ นัน้ ๆ แล้วจึงล้างด้วยน้ำ� ให้แชมพูออกจากตัวแมวให้หมด ระวังแชมพูเข้าตา หู จมูกของแมวได้ด้วย โดยใช้ยาที่มีส่วนผสมพวกน้ำ�มันหยดเคลือบ หรือใช้น้ำ�มันละหุ่ง น้ำ�มันตับปลา อย่างใดอย่าง หนึ่งหยดที่ตา ถ้าเป็นบริเวณหูก็ให้ใช้สำ�ลีอุดหูไว้ส่วนบริเวณจมูกและใบหน้าให้ล้างด้วยความระมัดระวัง เช็ดถูทีละน้อยช้าๆ แชมพูจะได้ไม่เข้าจมูกและตา หากแชมพูเข้าไปในจมูกหรือตาแมวจะสำ�ลักตกใจกลัว ร้ายไปกว่านั้น อาจไปตกค้างในปอดเกิดปอดบวมได้ เมื่อต้องการล้างแชมพูออกจากตัวแมว อาจใช้สาย ยางที่ต่อออกจากก๊อกน้ำ� ปล่อยน้ำ�ไหลไม่แรงนักฉีดล้างแชมพูออกให้หมด อย่าให้แชมพูตกค้างที่ตัวแมว เด็ดขาด เพราะหลังจากอาบน้�ำ เสร็จ แมวจะใช้ลนิ้ เลียไปตามขนและตามตัว เมือ่ ล้างเอาแชมพูอออกหมด แล้ ให้ใช้ผ้าขนหนูแห้งๆ เช็ดวามสะอาดให้แห้ง นำ�แมวไปไว้ที่อบอุ่น แต่อย่าเอาไปตากแดด เราอาจจะใช้ ที่เป่าผมเป่าอากาศร้อนให้ขนแมวแห้งเร็วขึ้น หรือใช้พัดลมเป่าก็ได้ แต่ต้องระวัง เพราะพัดลมจะทำ�ให้ แมวเกิดอาการไข้ได้ หากเช็ดตัวไม่แห้งดีพอ การอาบน้ำ�ให้แมวทุกๆ 20 -30 วัน นั้นเป็นการกำ�จัดหรือทำ�ลายวงจรขยายพันธุ์ของตัวเห็บ และหมัดได้เป็นอย่างดี เพราะวงจรขยายพันธุ์อยู่ในช่วงเวลานั้นพอดี แต่ทั้งนี้ต้องขึ้นอยู่กับการป้องกัน และกำ�จัดแหล่งอาศัยของพวกหมัดเห็บ ตามพื้นกรง คอก หรือที่นอนของแมวด้วย โดยใช้แป้งฝุ่นกำ�จัด โรยตามที่ต่างๆ ที่แมวชอบอาศัยอยู่เป็นประจำ� แต่ต้องระวังอย่าให้แมวเลียหรือดม ซึ่งอาจทำ�ให้มันมี อาการแพ้ได้ ควรเลือกชนิดแป้งโรยที่เข้ากับตัวแมวได้จะดีกว่า ในการกำ�จัดเห็บหมัด อย่าใช้มือบี้หรือจับ แต่ควรใช้คมี คับจับใส่กระป๋องทีใ่ ส่น�้ำ มันเครือ่ ง มันจะตายไปเอง ถ้าใช้มอื จับโดยตรงเราอาจจะติดเชือ้ โรค จากตัวเห็บหมัดเหล่านั้นได้ แปรงขน แมวเป็นสัตว์ที่พิถีพิถัน และตามปกติจะดูแลขนของมันให้อยู่ในสภาพดี อย่างไรก็ตามการช่วย เหลือเล็กน้อยจากเพื่อนไม่ใช่เรื่องเสียหาย เมื่อแมวหลายตัวใช้ชีวิตด้วยกัน พวกมันจะช่วยกันเสริมสวย และใช้เวลาหลายชั่วโมงในการทำ�ความสะอาดกันและกัน ตามปกติจะให้ความสนใจเป็นพิเศษต่อบริเวณ ที่โดยลำ�พังแมวไม่สามารถเข้าไม่ถึง เช่น ด้านหลังหู และต้นคอ
79
สิ่งนี้ไม่ได้หมายความว่าเพื่อนมนุษย์ไม่สามารถช่วยได้ ที่จริงด้วยสิ่งแวดล้อมสมัยใหม่ในเมือง และบ้านทีม่ คี วามร้อนสำ�คัญทีต่ อ้ งดูแลเป็นพิเศษ ทัง้ แมวขนยาวและขนสัน้ ในป่าสิง่ นีจ้ ะถูกจำ�กัดเฉพาะ ในเดือนที่อบอุ่นของฤดูร้อน เมื่อแมวจำ�เป็นต้องผลัดขนหนาในช่วงฤดูหนาวออกไป ในบ้านด้วยอุณหภูมิ ทีค่ วบคุมแมวจะผลัดขนน้อยมากในรอบ 1 ปี เมือ่ แมวเสริมสวยตัวเอง ขนจำ�หนวนหนึง่ จะถูกกลืนไป และ สิ่งนั้นนำ�ไปสู่การเกิดก้อนขนในกระเพราะ การดูแลขนเป็นประจำ�จะช่วยหยุดยั้งสิ่งนี้ได้ ให้แมวรูจ้ กั กับขัน้ ตอนการเสริมสวยให้รวดเร็วทีส่ ดุ เท่าทีจ่ ะทำ�ได้มนั ง่ายเสมอทีจ่ ะให้ลกู สัตว์คนุ้ เคย แล้ว ขบวนการเสริมสวยนี้จะสนุกอย่างยิ่ง แมวสาวนใหญ่ชอบที่จะถูกลูบไล้และสัมผัส และแปรงที่ ดีบวกกับอุปกรณ์เสริมสวยบางอย่าง สามารถส่งผลให้แมวมีความสุขได้ การปรงขนของของแมวนั้นกระทำ�เพื่อขจัดสิ่งสกปรก เช่นเศษผงเศษดิน เศษขนเก่าที่ตาย แล้ว และรังแคออกไป ซึ่งปกติแล้วขนแมวจะร่วงหลุดเองทุกวัน ถ้าไม่หวีหรือแปรงขนออก ขนเหล่านั้น จะจับตัวกันเป็นก้อนขาดความสวยงาม ทั้งยังเป็นที่หมักหมมของกลิ่นและตัวเห็บหมัดอีกด้วย นอกจาก นี้การแปรงขนยังช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดได้ดีและยังเป็นการเช็คปัญหาที่ผิดปกติกับผิวหนัง อย่างอื่น เช่นขนเกิดความด้าน โรติดเชื้อทางผิวหนัง รวมทั้งช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดให้กับเจ้าของ อีกด้วย เราสามารถฝึกให้แมวชินกับการแปรงขนได้ตงั้ แต่อายุ 12 สัปดาห์ โดยการใช้แปรงขนอ่อนแปรง ไปตามขนบริเวณร่างกายทุกส่วนทีละน้อย การหวีหรือแปรงขนแมวทุกวัน จะช่วยให้ขนของมันดุดขี นึ้ การ แปรงควรทำ�อย่างน้อยที่สุดอาทิตย์ละครั้ง ควรแปรงขนหลังจากการอาบน้ำ�ทุกครั้งเพื่อให้ขนแมวดูสวยงาม อ่อนนุ่ม ชนิดของแปรงที่ใช้ นั้นจะขึ้นอยู่บนพันธุ์ของแมว ถ้าเป็นพันธุ์ขนสั้นเช่น แมวไทย ก็ใช้แปรงละเอียด ก้าวที่หก
* สิ่งที่สำ�คัญที่ลืมไม่ได้นั้นคือ แปรงและหวีที่ใช้ ต้องทำ�ความสะอาดโดยการล้างแอลกอฮอล์ 70% ทุกครั้ง ไม่เช่นนั้นจะเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคอันเป็นสาเหตุของอาการผิวหนังอักเสบ
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
80
พฤติกรรมการตกแต่งขน 1. เลียปาก 2. เลียบริเวณด้านข้างของอุ้งเท้า ด้านหนึ่งจนปียก 3. เอาอุ้งเท้าข้างที่เปียกไปถูแก้มและคาง 4. ทำ�ให้อุ้งเท้าอีกข้างหนึ่งเปียกด้วยวิธีเดิม 5. เอาอุ้งเทาข้างที่เปียกถูข้างตัว 6. เลียบริเวณขาหน้าและไหล่ 7. เลียลำ�ตัว 8. เลียบริเวณอวัยวะเพศ 9. เลียเท้าหลัง 10. เลียหางจากโคนไปถึงปลายทาง อุปกรณ์ เมือ่ จะซือ้ อุปกรณ์เสริมสวย ต้องแน่ใจว่าซือ้ จากร้านนีน้ า่ เชือ่ ถือได้ อุปกรณ์ทถี่ กู ทีส่ ดุ จะดูเหมือน กับประหยัดเงินแต่ไม่ใช่สิ่งที่ดีสุดเสมอไป อาจจะอยู่ได้ไม่นานเท่ากับผลิตภัณฑ์คุณภาพดี และอาจจะ ทำ�ลายแมวได้การแปรงขนหรืออุปกรณ์เสริมสวยแมวในที่นี้จะพูดถึงแค่แมวขนสั้นหรือแมวไทยเรา สำ�หรับแมวขนสั้น - หนังชามัวส์ - แปรงขนนิ่ม แปรงทารก แปรงยาง แปรงขนหมู - ขั้นตอนการแปรงขนแมวขนสั้น แมวขนสั้นทั้งตัวไม่จำ�เป็นต้องมีขั้นตอนในการดูแลอะไรมากมาย แต่ยังคงเป็นเรื่องที่ดี ในการแปรงและ หวีขนเป็นประจำ� เพื่อช่วยให้กำ�จัดขนที่ตายหรือหลุดร่วง การเช็ดด้วยหนังชามัวส์ทำ�ให้เกิดความมันเงา 1. สำ�หรับแมวขนสั้นจำ�เป็นต้องมี น้ำ�มัน แปรงยาง หวีสางเห็บ หนังชามัวส์ แปรงขนนิ่มหรือแปรงของ ทารก 2. แปรงยางพิเศษใช้เพื่อกำ�จัดขนาดที่ตายแล้ว ด้านที่เป็นปุ่มๆจะดักขนเกินมา และมีข้อดีเพิ่มเติมในการ นวดตัวแมว เพื่อกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิต สำ�คัญที่ต้องไม่ทำ�สิ่งนี้มากเกินไปในครั้งแรกเพราะแปรง ยางมีประสิทธิภาพอย่างมาก และเจ้าของทีต่ นื่ เต้นเกินไปอาจทำ�ให้ขนทีอ่ อกมามากกว่าทีค่ วร แปรงนีห้ า ได้ตามร้านจำ�หน่ายอุปกรณ์สัตว์เลี้ยงทั่วไป(หากหาไม่ได้พยายามใช้มือที่เปียกน้ำ�แทน)
3 ใช้หวีซี่ถี่ (มักเรียกว่าหวีสางเห็บ แต่ไม่จำ�เป็นต้องใช้เพื่อกำ�จัดเห็บ) หวีขนเบาๆ ในทิศทางตรงกันข้าม กับแนวธรรมชาติของขน สิง่ ทีท่ �ำ ให้แน่ใจว่าขนทีต่ ายแล้วซึง่ อยูล่ กึ ถูกเอาออกไป จากนัน้ หวีให้ทวั่ ในทิศทาง ปกติเพื่อเก็บเศษขนที่ยังเหลือ 4 ใช้แปรงนิม่ หรือแปรงของทารกปัดเบาๆ สิง่ นีจ้ ะกำ�จัดขนทีร่ ว่ งทีย่ งั หลงเหลือโดยไม่รบกวนเข้าไปข้างใน ขนที่ได้ทำ�ไปแล้วและทำ�ให้เกอดการผลัดขนมากขึ้น 5 คราวนี้ให้เทน้ำ�มันเล็กน้อยลงบนมือ และทาตัวแมวเริ่มจากต้นคอไปถึงหางค่อยๆ นวดให้มันเข้าไปใน ขน สิง่ นีด้ สี �ำ หรับแมวทีม่ ขี นสีเข้มหรือลายสีเข้ม เพราะจะทำ�ให้สขี นเปล่งประกายออกมาทำ�ให้ขนเงางาม ไม่ควรใช้กับแมวที่มีขนสีอ่อนๆเพราะจะทำ�ให้เกิดรอยด่างดำ� 6. สำ�หรับขั้นตอนสุดท้ายจริงๆ ให้ถูตัวแมวด้วยหนังชามัวส์หรือเศษผ้าไหม ลูบขนตามทิศทางที่มันขึ้น เสมอ แมวที่เสริมสวยมาอย่างดีจะมีขนที่เรียบเป็นมัน
82
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
การควบคุมปริมาณขนแมวในบ้าน ขนแมวติดตามเฟอร์นเิ จอร์และปลิวกระจายในอากาศใช่ปญ ั หาด้านความสวยความงามเท่านัน้ เนื่องจากขนแมวมักจะเคลือบด้วยสารก่อภูมิแพ้จากน้ำ�ลายแมว (ซึ่งเกาะติดขนระหว่างขั้นตอนทำ�ความ สะอาดตัวเอง) มันจึงอาจจะเข้าไปสู่โรคภูมิแพ้และโรคหอบหืดได้ วิธีที่ดีที่สุดในการลดความรุนแรงของ ปัญหา คือ การแปรงขนให้แมวเป็นประจำ� แต่ถ้ามันยังไม่ดีขึ้น ให้ลองปฏิบัติตามข้อแนะนำ�เหล่านี้
ก้าวที่หก
การทำ�ความสะอาดอย่างฉุกเฉิน เมื่อใดก็ตามที่คุณพบสิ่งแปลกปลอมบนขนแมว ให้รีบกำ�จัดมันออกทันทีเพราะไม่งั้นแมวของ คุณอาจกินเจ้าสิ่งนั้นเข้าไปผ่านการเลียขนจนเป็นเหตุให้ไม่สบาย - ผลหนาม ส่วนใหญ่สามารถกำ�จัดได้โดยการใช้หวีโลหะถ้ามันพ้นแน่จนหวีสางไม่ออก ให้ลองทาน้ำ�มัน พืชในบริเวณดังกล่าว ถ้ายังไม่ได้ผล ให้ใช้กรรไกรตัดออก - หมากฝรั่ง ทาบน้ำ�แข็งบนหมากฝรั่งเพื่อลดความเหนี่ยวจากนั้นค่อยตัดมันออก ทางเลือกอีกอย่าง คือ ใช้สินค้าที่มีวางขายทั่วไป ซึ่งจะช่วยกำ�จัดเศษหมากฝรั่งได้โดยไม่ต้อตัดขนแมว - สี ถ้าเป็นสีน้ำ� ให้จุ้มบริเวณที่เปื้อนสีในน้ำ�นาน 5 นาที หรือมากกว่าจนกระทั่งขนแมวนิ่ม จากนั้นคุณใช้ นิ้วขยี้ขนจนสีหลุดลอกออกหมด ถ้าเป็นสีประเภทอื่น คุณต้องค่อยๆ เล็มขนแมวออก * อย่าใช้น้ำ�มันผสมสี น้ำ�มันสน น้ำ�มันก๊าด หรือสารในการละลายอื่นๆ กับแมว - ยางมะตอย ปรกติแล้วคุณจะต้องตัดขนที่เปื้อนยางมะตอยออก แต่บางครั้ง ปิโตเลียม เจลลี อาจจะช่วย ได้ โดยคุณต้องทามันตรงส่วนทีเ่ ปือ้ นยางมะตอย จากนัน้ ก็เช็คราบอออกด้วยผ้าสะอาด ทำ�ซ้�ำ หลายๆครัง้ เท่าที่จำ�เป็น แล้วอาบน้ำ�แมวด้วยแชมพูต่อต้านความมัน
-ร้านตัดแต่งขนแมวจะใช้ขั้นตอนของการอาบน้ำ�แบบพิเศษผสมผสานเข้ากับการแปรงขนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งสามารถช่วยลดปัญหาขนร่วงได้นานหลายสัปดาห์ - อาจลองซื้อ “แปรงขนหมูแบบติด ” หนัง มาติดตั้งตามมุมกำ�แพงในระดับวามสูงของแมว แมวชื่นชอบ การถือตัวกับอุปกรณ์ดังกล่าว ซึ่งช่วยกำ�จัดขนที่ตายแล้ว - ถ้าแมวชอบเก้าอี้หรือโซฟาตัวใดเป็นพิเศษ ให้คุลมผ้าทับจุดนั้นและอย่าซักผ้าผืนดังกล่าวกับเสื้อผ้าอื่น - ซักผ้าที่มีขนแมวติดอยู่ในปริมาณมาก กับ ดรายเออร์ ชีท ซึ่งจะช่วยให้ขนแมวหลุดออกง่ายขึ้น - ใช้ผ้าชุบน้ำ�ปิดหมาดๆ เช็ดเศษขนที่แน่นบนพรม หรือเบาะ - น้ำ�ยาฉีกผ้าที่ช่วยขจัดไฟฟ้าสถิตสามารถช่วยลดปัญหาขนแมวเกาะติดตามเสื้อผ้าได้ - คุณอาจทานน้ำ�ยาปรับผ้านุ่มบนเสื้อผ้าเพื่อความสะดวกยิ่งขึ้นในการกำ�จัดเศษขน ขนก้อน ระหว่างการทำ�ความสะอาดการเสริมสวยของแมว แมวอาจกลืนขนเข้าไปในปริมาณมาก โดย ปกติแล้วขนเหล่านัน้ จะไหลผ่านไปยังลำ�ไส้และขับออกมาผ่านทางช่องระบายของเสีย แต่ถา้ แมวกลืนขน มากไปและเร็วไป มันก็อาจจะขับออกมาทางปากในลักษณะของก้อนขน แมวขนยาวมาแมวโน้มจะเจอ ปัญหานี้มากกว่าเนื่องจากมีขนเยอะสุด อย่างไรก็ตาม แมวทุกตัวอาจอาเจียนก้อนขนออกมาในบางครั้ง วิธีหลีกเลี่ยงปัญหาที่ดีที่สุด (หรือลดทอนให้น้อยลง) คือ การแปรงขนแมวอย่างละเอียดเป็นประจำ� ยิ่ง คุณแปรงขนตายแล้วออกมาได้มากเท่าไหร่โอกาสทีแ่ มวจะกลืนขนเหล่านัน้ ลงท้องก็ยงิ่ น้อยลงเท่านัน้ ตาม ท้องตลาดจะมีเจลหลอดวางขาย ทำ�หน้าทีเ่ หมือนยาระบายอ่อนๆ ช่วยให้แมวสามารถขับก้อนขนได้อย่าง ง่ายดายขึ้น *ถ้าแมวของคุณพยายามขับก้อนขนออกทางปากอยูห่ ลายครัง้ แต่ไม่ส�ำ เร็จ (พร้อมกับแสดงอาการท้องผูก และไม่อยากอาหาร) มีความเป็นได้ว่าขนเหล่านั้นอาจไปอุดตันในกระเพาะหรือลำ�ไส้เล็ก ซึ่งนั้นถือเป็น ความผิดปกติขั้นร้ายแรงและอาจทำ�ให้แมวเสียชีวิตได้ คุณควรรีบปรึกษาสัตวแพทย์ทันที *ก้อนขนที่อุดตันในกระเพาะและลำ�ไส้เล็กอาจทำ�ให้แมวเสียชีวิตได้ การตัดเล็บ เล็บแมวจะซอกอยู่ซอกเล็บ โดยใต้เล็บจะมีร่องที่เป็นซอกอันเป็นที่มีสิ่งปรกติอยู่ ปกติแล้วแมว จะไปตะกุยตามโดนต้นไม้ กล่องกระดาษเบาะต่างๆหรือทีล่ บั เล็บของมันเพือ่ ลับเล็บ แต่ผเู้ ลีย้ งหรือเจ้าของ แมวก็ควรช่วยดูแลเล็บด้วยอีกแรงหนึ่ง เพื่อป้องกันการสะสมของสิ่งสกปรกและเล็บที่ยาวเกินไปจะโค้ง งอจนขบกับอุง้ เท้า ทำ�ให้เท้าอักเสบและเดินไม่ถนัดเราควรหัดตัดเล็บให้แก่ลกู แมวตัง้ แต่ 12 สัปดาห์ เพือ่ ให้เกิดความคุ้นเคย การตัดเล็บแมวนั้นอย่าตัดให้สั้นเข้ามาถึงส่วนที่เป็นสีชมพูเพราะจะมีเลือดและเส้น ประสาทอยู่ ควรตัดเล็บหลังการอาบน้ำ� จะตัดได้สะดวก เพราะเล็บจะอ่อนตัวนิ่มลงกว่าปกติ และหลัง 83
จากการตัดต้องทำ�ความสะอาดภายในซอกเล็บให้สะอาด การตัดเล็บแมวควรระมัดระวัง ควรให้สตั วแพทย์ ดูในครั้งแรก จับแมวให้มั่น ( อาจจำ�เป็นต้องมีผู้ช่วย ) เหยียดอุ้งเท้าไปข้างหน้า ทีละนิ้ว สิ่งนี้จะเผยให้เห็น เล็บที่อยู่ข้างใน จะเห็นสีที่แตกต่างกันอย่างชัดเจนของเล็บ บริเวณสีชมพูที่อยู่ตรงกลาง ล้อมรอบด้วย ปลายสีขาว บริเวณสีชมพูจะมีเลือดไปหล่อเลี้ยงและมีเส้นประสาทอยู่ ถ้าตัดโดนจะทำ�ให้เจ็บปวดและ เลือดออกปลายแหลมสีขาวของเล็บประกอบด้วยเซลล์ทตี่ ายแล้วเท่านัน้ และปลอดภัยอย่างยิง่ ทีจ่ ะตัด ที่ ตัดเล็บแบบพิเศษสามารถหาซื้อได้จากร้านขายอุปกรณ์สัตว์เลี้ยง แต่กรรไกรตัดเล็บธรรมดาที่ออกแบบ มาสำ�หรับมนุษย์ก็ใช้ได้และมีราคาถูก แมวอาจปฏิเสธการตัดเล็บในตอนแรก แต่เมื่อทำ�เป็นประจำ�มันจะ ยอมรับในไม่ช้า โดยใช้เครื่องมือดังนี้ 1. ที่ตัดเล็บ ใช้แบบเดียวกับที่ใช้ตัดเล็บสุนัข หรือที่ตัดเล็บของคนก็ได้ 2. ตะไบ ใช้ตะไบของคนก็ได้ ควรตะไปเล็บทุกครั้งหลังการตัดเล็บ
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
84
ก้าวที่หก
การทำ�วความสะอาดใบหู เจ้าของส่วนใหญ่จะละลายการดูแลความสะอาดหู จนกว่าแมวจะแสดงอาการคันและอาการ คันและเกาหูหรือมีกลิ่นเหม็นออกมาถึงจะค่อยมาดูแล ธรรมชาติจะสร้างขี้หูซึ่งเป็นไขมันชนิดหนึ่งออกมาเป็นประจำ� เพื่อดักจับและผลักสิ่งสกปรก แปลกปลอมให้ขบั ออกมาพร้อมกัน ตลอดจนยังเป็นตัวคุม้ ครองป้องกันหูสว่ นในด้วย ฉะนัน้ ผูเ้ ลีย้ งจึงต้อง ช่วยนำ�ขี้หูที่ปนเปื้อนออกไปอย่างน้อยเดือนละครั้ง โดยทุกครั้งที่อาบน้ำ�เสร็จให้นำ�สำ�ลีที่ใช้อุดหูแมวขณะอาบน้ำ�ออกใช้สำ�ลีพันกับด้ามไม้ หรือใช้ Cotton Bud จุ่มน้ำ�ยาเช็ดหูหรือลิควิดพาราฟินเช็ดเข้าไปในช่องหู ลึกแค่เท่าทีตามมองเห็น เพราะหาก ลึกเกินกว่านีอ้ าจจะไปกระทบแก้วหูจนเป็นอันตรายได้ ควรตรวจหาเห็บและหมัดทีบ่ ริเวณซอกหูดว้ ย ถ้า มีอยูใ่ ห้ดงึ ออกและทำ�ลาย เห็บและหมัดทีเ่ ข้าไปอยูใ่ นหูของแมวนัน้ จะสังเกตเห็นได้จากการทีแ่ มวเดินคอ เอียง ทำ�ให้ระบบการทรงตัวภายในรูหูผิดปกติ ชอบเดินคอเอียง เดินวนไปวนมา คันใบหู ชอบเกา ถ้าพบ อาการดังนี้ ควรจับแมวไปตรวจใบหู แล้วจึงทำ�ลายพวกหมัดและเห็บ แต่การทีแ่ มวเกาบริเวณไหนแล้วใช่ ว่ามันจันบริเวณนัน้ เสมอไป หากจะดูวา่ แมวคันบริเวณไหนให้ดตู �ำ แหน่งทีม่ นั เอาฟันงับบริเวณนัน้ อาจจะ เห็บอยู่บริเวณนั้นด้วย กรณีที่แมวมีหูเป็นหนอง หูเน่า ให้ใช้สำ�ลีชุบน้ำ�ยาไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์เช็ดทำ�ความสะอาด แล้วจึงใช้ยาหยอดหู ดวงตาไม่ใช่เรื่องผิดปกติที่จะพบคราบสกปรกเล็กน้อยที่มุมตา สิ่งนี้สามารถเอาออก ได้ ด้วยก้อนสำ�ลีชุบน้ำ�ต้มสุกที่เย็นแล้ว หรือถ้าระมัดระวังพอ อาจใช้นิ้วมื้อที่สะอาด แต่ต้องระวังอย่าทิ่ม
เข้าไปในดวงตาแมว ไม่ควรมองเห็นเปลือกตาที่สาม (ham หรือ nictitating membrane) ในแมวที่ สุขภาพดี แมวมีความพิเศษเพราะมันมีเปลือกตา 3 อัน เปลือกตา 2 อันจะขยับขึ้นลงได้เหมือนกับคน เปลือกตาที่สามจะเคลื่อนมาคลุมดวงตาจากด้านที่ใกล้กับจมูกไปยังขอบด้านนอก ถ้าฝุ่นหรือแม้แต่ขี้ตา ของแมวเองเข้าไปในดวงตาจะทำ�ให้ haw โผล่ขึ้นมา ถ้าเป็นในกรณีนี้การล้างตาด้วยน้ำ�ตาเจือจางจะ บรรเทาอาการได้ อย่างไรก็ตามการมองเห็น haw อาจจะเป็นการเตือนในเบื้องต้นถึงวามเจ็บปวดที่ร้าย แรงและถ้ายังคงเป้นอยูห่ ลัง 24 ชัว่ โมงผ่านไป ควรปรึกษาสัตวแพทย์ คำ�แนะนำ�นำ�คร่าวๆ คือถ้าhaw ขึน้ มาแค่ข้างเดียว มีโอกาสที่จะมีสิ่งแปลกปลอมอยู่ในดวงตา แต่ถ้าขึ้นมาทั้ง 2 ข้างน่าจะเป็นว่าแมวนั้นป่วย ถ้าแมวดูเหมือนตาแดงโดยเฉพาะอย่างยิง่ ถ้ามีอาการร่วมกับการจาม อาจป่วยด้วยโรคหวัดแมว หรืออาจเป็นภูมิแพ้ จมูก เป็นสิ่งบ่งชี้ได้ชัดเจนเมื่อแมวมีอาการป่วยแมวที่มีสุขภาพดีจมูกจะชื้นและเย็น แต่ถ้าหากว่าแมวมี อาการป่วยจมูกจะแห้ง และถ้ามีน้ำ�มูก หรือได้ยินเสียงหายใจแรงๆ หรือเห็นแมวใช้เท้าตะกุยจมูกบ่อยๆ ควรรีบไปปรึกษาสัตวแพทย์ทันที ฟัน ฟันควรดุสะอาดและลมหายใจไม่มกี ลิน่ เหม็น อาหาร (ดูเรือ่ งการให้อาหารแมว) เป็นสิง่ สำ�คัญในการ เสริมสร้างฟันให้แข็งแรงในช่วงปีแรกๆ เพื่อรักษาเหงือกให้มีสุขภาพดี และป้องกันการเกิดคราบหินปูน ควรให้แมวมีบางสิ่งสำ�หรบแทะอยู่เสมอ เช่น กระดูกที่ไม่แตก เนื้อแห้ง หรือขนมที่เหมาะสม ถ้าแมวถู หน้าบ่อยๆหรือไม่กินอาหารมันอาจจะฟันผุ เหงือกอักเสบ หรือทั้ง 2 อย่าง ให้ติดต่อสัตวแพทย์โดยด่วน เพราะอาจจำ�เป็นต้อถอนออก การฝึก แมวนัน้ มีลกั ษณะรักความเป็นอิสระแต่บางอยครัง้ ก็ท�ำ ให้ผเู้ ลีย้ งหลายคนเข้าใจว่าแมวเป็นสัตว์ ทีไ่ ม่สามารถฝึกได้ ความเป้ฯจริงแมวเป็นสัตว์ทฉี่ ลาด ผูฝ้ กึ จะต้องมีความอดทนต่อการฝึกและต้องฝึกด้วย อารมณ์ที่ดี และหมั่นฝึกอย่างสม่ำ�เสมอ ไม่ควรใจร้อนในการฝึก เพราะนอกจากจะทำ�ให้การฝึกไม่ได้ผล แล้ว ยังอาจจะทำ�ให้แมวมีความหวาดกลัวไม่กล้าฝึกต่อไป การฝึกแมวนั้นควรฝึกตั้งแต่เล็กๆ เพราะแมว จะทำ�การเรียนรู้ได้จนถึงอายุประมาณ 2 ปี จากนั้นแมวก็จะไม่สามารถนำ�มาฝึกได้อีก การฝึกหัดแมวมีกฎเกณฑ์หลายข้อทีผ่ ู้เลีย้ งจะต้องจำ�และนำ�ไปปฏิบัตใิ ห้ถกู วิธี เพราะแมวนัน้ มี ประสาทสัมผัสที่ดีในการจำ� หลักการฝึกหัดแมวมีข้อปฏิบัติ ดังต่อไปนี้ 1.ควรสอนแมวช้าๆ สอนให้ทำ�อะไรก็ค่อยๆ สอนทีละอย่างที่ละขั้นตอน เช่น การสอนให้จับมือ ผู้เลี้ยง ควรพูดว่า “ ขอมือ”และทำ�การจับเท้าข้างขวาหรือข้างซ้ายของแมวขึ้นมาช้าๆ และถ้าหากแมวปฏิบัติ 85
ตามแล้ว ผู้เลี้ยงจะต้องส่งรางวัลให้แมวกินทันที หารส่งรางวัลให้ก็ควรกระทำ�อย่างช้าๆ เหมือนกัน 2.ควรให้รางวัลทันที เมื่อแมวทำ�ตามคำ�สั่ง ไมว่าแมวนั้นจะทำ�ตามคำ�สั่งได้โดยที่ผู้เลี้ยงจะคอยช่วยเหลือ หรือไม่กต็ าม บางครัง้ ผูเ้ ลีย้ งอาจจะให้รางวัลด้วยการแสดงความรักหรือหรือความพอใจแทนทีจ่ ะให้ของกิน แก่แมว 3.ควรทำ�การฝึกทุกๆ วันและต้องฝึกให้ตรงเวลาทุกวัน 4.ควรจะสังเกตถึงวามรู้สึกของแมว ถ้าหากเห็นว่าแมวมีอาการเหน็ดเหนื่อย ผู้เลี้ยงควรทำ�การหยุดการ ฝึก และควรฝึกชนิดอื่นต่อไปถ้าหากว่าแมวของผู้เลี้ยงยังมีอาการไม่เต็มใจในการฝึกผู้เลี้ยงควรหยุดการ ฝึกทันที 5.ควรฝึกแมวให้ท�ำ ตามคำ�สัง่ ทีละอย่าง เมือ่ ทำ�ตามทีส่ งั่ ได้แล้ว จึงทำ�การฝึกอย่างอืน่ ต่อไป โดยวิธกี ารเช่น นี้ ผู้เลี้ยงจะฝึกแมวทำ�ตามคำ�สั่ง เร็วกว่าการฝึกหัดให้ทำ�ตามคำ�สั่งหลายๆ อย่างในการฝึกหัดแต่ละคราว 6.ควรปฏิบัติต่อแมว เช่นเดียวกับปฏิบัติต่อสุนัข หรือสัตว์ชนิดอื่นๆ ด้วยกิริยาวาจาและใจ
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
86
ก้าวที่หก
การฝึกแมวให้อยู่ร่วมกับกับคน ในการฝึกแมวขัน้ แรกนัน้ ขัน้ แรกนัน้ สิง่ ทีส่ �ำ คัญทีส่ ดุ คือเราต้องฝึกแมวให้สามารถอยูร่ ว่ มกับคนได้เสียก่อน แต่ก่อนฝึกแมวในหลักการนี้ ผู้ฝึกต้องมีความรู้เกี่ยวกับนิสัยและพฤติกรรมของแมวตัวนั้นที่จะทำ�การฝึก ก่อนพอสมควร เพราะแมวแต่เป็นสัตว์ทหี่ น้าซือ่ ใจคด (หน้าไหว้หลังหลอก) แมวมีทงั้ เล่หเ์ หลีย่ มและความ ไร้เดียงสา ซึ่งรอการขัดเกลาอยู่ และเนื่องจากแมวมีนิสัยที่ไม่ซื่อและรักเจ้าของอย่างสุนัข การฝึกแมวจึง ต้องใช้ความอดทนที่จะอบรมมันมากกว่าการฝึกสุนัข แต่ถึงกระนั้น แมวก็ยังสามารถที่จะเรียนรู้ความมีระเบียบ ว่าง่ายและใช้ประโยชน์ได้ เช่น การ เข้าใจกิริยาท่าทางของแมวแสดงให้คนรับรู้อารมณ์ของแมวในขณะนั้น ดังนัน้ เมือ่ ต้องการจะเล่นกับแมวก็ควรดูทาทางของแมวก่อนว่า ในขณะนัน้ อารมณ์ดพี อทีจ่ ะเล่น ด้วยหรือไม่ เช่น ถ้าแมวรู้สึกดีใจที่จะได้พบเจ้าของของมันมันจะวิ่งเข้าหาและใช้หางพันแข้งพันขาแสดง ความยินดี หูตั้งตรง จาขยายกลมโต หนวดกระดิก และถ้ามีการหยอกเย้าตอบกลับด้วยการลูบหัวตัวมัน ก็จะเลียมือเป็นการตอบรับว่ารับรู้การสัมผัสแสดงความรักตอบนั้น แต่ถ้ามันโกรธ หูมันจะพับไปทางด้าว ข้าง หนวดเหยียดตรงไปข้างหน้า แกว่งหางไปมาและเตรียมขาตะปบพร้อมกับการใช้เล็บที่แหลมคมข่วน ในการเล่นกับแมวจึงควรระวังไม่เล่นกับมันแรงๆ เพราะเมื่อแมวรู้สึกเจ็บก็จะตอบโต้ทันที แต่ถ้าหากเห็นว่าแมวมีอาการนิ่งเงียบไม่เลื่อนไหวก็อย่าเพิ่งวางใจว่าแมวจะไม่ทำ�ร้าย เพราะ แมวสามารถซ่อนอารมณ์ความรู้สึกไว้ในท่าทีเฉยเมย ได้อย่างมิดชิด แต่อาการที่สังเกตได้ง่ายมาคือ เมื่อ มีขนตั้งชันนั้นแสงดว่ามันกลัว หรือพร้อมที่จะต่อสู้ โดยลวงศัตรูให้ตายใจด้วยท่าทีเฉยๆ ในขณะเดียวกัน แมวก็เป็นสัตว์ทมี อี ารมณ์ละเอียดอ่อนและรักเจ้าของ มันจะรับรูค้ วามรักของเจ้าของได้จากมือของคนลูบ โดยจะแสดงอาการหลับตาพริ้มแสดงให้รู้ว่ามีความสุข บางทีก็จะซุกซนเอาตัวเอาหน้ามาถูตามแก้มและ
ซอกคอของคน และกระดิกหางยกขึ้น นับเป็นเวลาที่มันมีความสุขมาก การฝึกให้รู้จักชื่อ การตั้งชื่อแมวนั้น ผู้เลี้ยงควรจะตั้งชื่อให้สั้นๆ ง่ายๆ ไมเกิน 2พยางค์เท่านั้น และไม่ควรเปลี่ยนชื่อบ่อย เพราะจะทำ�ให้แมวเกิดการสับสน ควรจะทำ�การฝึกตัง้ แต่แมวยังเล็ก ซึง่ จะเป็นประโยชน์ตอ่ การฝึกขัน้ ต่อ ไป การฝึกให้แมวถ่ายเป็นที่เป็นทาง การฝึกให้แมวถ่ายเป็นทีเ่ ป็นทางนัน้ ผูเ้ ลีย้ งควรจัดเตรียมถาดทรายตืน้ ๆ วางไว้มมุ ใดมุมหนึง่ ของบ้าน จาก นั้นให้สังเกตอาการถ่ายของแมว โดยทั่วไปแล้วถ้าหากว่าแมวถูกขังกรงและต้องการถ่าย แมวจะแสดง อาการกระสับกระส่ายและตะกุยพืน้ ส่งเสียงร้อง ถ้าหากว่าผูเ้ ลีย้ งไม่สนใจแมวจะกลัน้ อุจจาระและปัสสาวะ จนทำ�ให้แมวกลายเป็นโรคท้องผูกได้ ดังนั้นเมื่อเห็นแมวกำ�ลังจะถ่าย ผู้เลี้ยงควรรีบพาไปยังถาดทรายที่ เตรียมไว้ ทำ�เช่นนี้เป็นประจำ� ประมาณ 3 – 4 ครั้ง แมวจะจดจำ�ที่ขับถ่ายของมันได้เมื่อเห็นว่าแมวกำ�ลัง ถ่ายในบริเวณอาทนผูเ้ ลีย้ งควรจะดุทนั ทีวา่ “ไม่” หรือ“อย่า” แล้วรีบนำ�แมวไปยังสถานทีเ่ ดิมของมันเพือ่ เป็นการฝึกให้แมวรู้ว่าสิ่งนี้ถูกต้องควรปฏิบัติ ในไม่ช้าแมวก็จะขับถ่ายเป็นที่เป็นทาง ถ้าหากว่าแมวไม่ขับ ถ่ายในถาดทรายที่เตรียมไว้วิธีแก้คือ ผู้เลี้ยงควรเปลี่ยนถาดทรายใหม่หรือทากรขยายถาดทรายให้ใหญ่ กว่าเดิมและทำ�ความสะอาดบริเวณที่เลอะเทอะให้สะอาด ผูเ้ ลีย้ งอาจจะฝึกให้แมวทำ�การถ่ายนอกบ้านก็ได้ โดยการจัดเตรียมทางเข้าทางออกให้เป็นประตู สำ�หรับแมวโดยเฉพาะ การสอนให้แมวรูจ้ กั ใช้ประตูเริม่ แรกผูเ้ ลีย้ งจะต้องค่อยช่วยเหลือจับยึดบานประตู ไว้ให้แมวเดินเข้าเดินออกก่อนหลังจากนั้นพยายามปล่อยให้แมวปฏิบัติเองจนในที่สุดแมวจะคุ้นเคยและ สามารถใช้อุ้งเท้าทำ�การผลักบานประตูให้เปิดออกเองได้ในที่สุด การฝึกแมวโดยใช้สายฝึก หรือสายจูง การฝึกแมวโดยการใช้สายฝึกสามารถทำ�ได้ ผู้เลี้ยงจะต้องอาศัยความพยายามและวามอดทน อุปกรณ์ที่ใช้สำ�หรับในการฝึกนั้นมีอยู่ 2 อย่างคือ ปลอกคอและสายฝึก (สายจูง) ปลอกคอของแมวควรมี ลักษณะเบา เป็นอานเลข 8 หรือตัว H และสายหนึ่งควรทำ�การพาดคอแมวอีกสายพาดผ่านลำ�ตัวหลังขา หน้า ปลอกคอแมวนัน้ ไม่ควรรัดจนเกินไป และมีหว่ งอยูต่ รงกลางอานเป็นทีเ่ กีย่ วสำ�หรับสายฝึก และสาย ฝึกควรมีลักษณะเบาและและยาวไม่เกิน 5 ฟุต ด้านปลายมีที่จับเป็นห่วงคล้องมือผู้เลี้ยง ก่อนที่จะทำ�การ ฝึกนั้นผู้เลี้ยงควรจะทำ�ให้แมวคุ้นเคยกับสายฝึกก่อนและเตรียมอาหารเพื่อเป็นรางวัลไว้สำ�หรับแมว .,
87
ขั้นตอนการฝึกควรปฏิบัติดังนี้ ขั้นตอนที่1 การฝึกในบ้าน ผู้เลี้ยงควรสวมอานให้กับแมวแต่ยังไม่ต้องทำ�การฝึก ควรจะให้แมวนั้นเคยชิน กับอานก่อน และไม่ว่าแมวจะแสดงท่าทางอะไรผู้เลี้ยงไม่ต้องกังวน ควรให้รางวัลเป็นการตอบแทน เมื่อ แมวหยุดแสดงท่าทางต่างๆ แล้วเดินมาหาผู้เลี้ยงก็ควรจะให้รางวัลควรใส่อานไว้ประมาณ 10 นาที แล้ว ทำ�การปลอดอานออก ผูเ้ ลีย้ งควรทำ�ซ้�ำ อย่างนีว้ นั ละ 2-3 ครัง้ จะทำ�ให้แมวรูส้ กึ ชินกับอานและค่อยทำ�การ ฝึกต่อไป ขั้นตอนที่2 สอนให้แมวเดินโดยการใช้ สายฝึก โดยผู้เลี้ยงควรจะถือสายฝึกอยู่ในมือแล้วก้าวไปข้างหน้า 1 ก้าว พร้อมกับกระตุกฝึกเบาๆ ถ้าหากว่าแมวเดินตามก็ควรจะให้รางวัลทีเ่ ตรียมไว้แล้วค่อยๆ เดินไปข้าง หน้าช้าๆ ถ้าหากว่าแมวดิ้นหรือพยายามจะหนีจากการฝึก ผู้เลี้ยงควรจะมีความอดทนและใจเย็น ถ้าเห็น ว่าแมวปฏิบัติตามคำ�สั่งควรจะให้รางวัลและปฏิบัติซ้ำ�ๆ อย่างนี้เป็นเวลาหลายๆ วัน จนแมวปฏิบัติตาม โดยไม่มีการขัดขืน ขั้นตอนที่3 การฝึกนอกบ่น การฝึกแมวนอกบ้านั้นผู้เลี้ยงอาจจะจูงแมวเดินไปทางซ้ายมือของผู้เลี้ยง ให้ พ้นสายจูงไว้ในมือขวาและบังคับด้วยมือซ้าย ควรทำ�การเดินช้าๆ ผู้เลี้ยงต้องใจเย็นๆ เพราะว่าแมวนั้นมี ความไวต่อสิ่งที่กระตุ้นและสิ่งแวดล้อมรอบๆ ตัว อาจจะหยุดเดินก็ไม่ควรจะบังคับแมวให้เดินเร็วๆ กรณี ที่แมวตกใจหรือเกิดปัญหาขึ้นให้ผู้เลี้ยงทำ�การอุ้มแมวด้วยมือซ้ายและยึดสายฝึกไว้ที่มือขวาทันที
กองบำ�รุงรักษาแมวในวัง
88
ก้าวที่หก
การฝึกให้เชื่อฟังคำ�สั่ง 1. การฝึกท่าเตรียมหรือคำ�สั่งให้คอย ผู้เลี้ยงควรเริ่มต้นโดยจับแมวมาวางไว้ที่พื้นหรือโต๊ะแล้วผู้เลี้ยงออ กำ�สั่ง “ค่อย ” หรอ “ หมอบ ” พร้อมกับทำ�สัญญาณมือด้วยการยกฝ่ามือขึ้น หันหน้ามือไปหาแมว ไม ต้องวางมือบนหัวแมว เมือ่ ผูเ้ ลีย้ งหยุด แมวอาจจะเดินหนีหรือกระโดดลง ผูเ้ ลีย้ งจะต้องออกคำ�สัง่ ว่า “ ไม่ ” ตามด้วยคำ�ว่า “ คอย ” ทำ�เช่นนี้หลายๆ ครั้ง จนในที่สุดแมวจะปฏิบัติตาม 2. การฝึกจับมือ ( ขอมือ ) หลังจากที่ผู้เลี้ยงทำ�การฝึกออกคำ�สั่งคอนและหมอบแล้ว ก็สามารถฝึกให้แมว จับมือ โดยพูดำ�ว่า “ จับมือ ” หรือ “ ขอมือ ” พร้อมกับจับเท้าหน้าข้างขวาของแมวขึ้นมาช้าๆ และมือ ซ้ายของผู้ฝึกต้องส่งรางวัลเป็นการขอบคุณแต่ให้แมวอย่างช้าๆ ทำ�อย่างนี้หลายๆ ครั้งจนแมวทำ�ได้อย่าง ถูกต้องโดยไม่ต้องให้รางวัล แต่เปลี่ยนเป็นคำ�ชมเชยแทน 3. การฝึกให้นงั่ ยกสองขา ผูเ้ ลีย้ งควรจะถืออาหารหรือจานข้าวแมวยกขึน้ เหนือหัวแมว พร้อมกับใช้มอื อีก ข้างจับแมวนั่งแล้วแล้วยกขาทั้ง 2 ข้างขึ้น ถ้าหากว่าแมวล้มตัวลงให้เอามือช่วยประคองให้แมวนั่งท่าเดิม เมื่อแมวนั่งอยู่ในท่าที่ต้องการต้องผู้เลี้ยงให้ออกคำ�สั่ง “ นั่ง ” ทำ�เช่นนี้หลายๆ ครั้ง จนกระทั่งเท่าเดิม เมื่อแมวนั่งอยู่ในท่าที่ต้องการแล้วผู้เลี้ยงให้ออกคำ�สั่ง “ นั่ง ” แล้วแมวทำ�การเลื่อนไหวผู้เลี้ยงควรออก คำ�สั่งว่า “ ไม่ ” แล้วตามด้วยคำ�ว่า “ นั่ง ” และเพิ่มระยะให้ห่างจากแมว 2 – 3 ฟุต เมือแมวทำ�ถูกต้อง ควรให้รางวัลเป็นการตอบแทน
4. การฝึกให้กลิง้ หรือพลิกตัว ผูเ้ ลีย้ งควรจะจับแมวให้นอนตะแคง ในระยะแรกแมวอาจจะดิน้ บ้างเล็กน้อย พยายามจับแมวนอนอยู่ในท่านั้นจนหยุดนิ่ง จากนั้นให้ใช้มือจับขาแมวเพื่อทำ�การพริกกลิ้งไปพร้อมกับ ออกคำ�สั่ง “ กลิ้ง “ หรือ “ พลิก ” พร้อมกับคำ�ชมเชย ทำ�เช่นนี้หลายๆ ครั้ง ขณะที่แมวนอนตะแคงถ้า ได้ยินคำ�สั่งแมวก็จะทำ�การกลิ้งตัวไปเองโดยไม่ต้องใช้มือช่วย 5. การฝึกท่าโบกมือ ผู้เลี้ยงควรจับแมวให้อยู่ในท่านั่ง ควรถืออาหารไว้ในมือพร้อมกับแสดงให้แมวได้รับ รู้ว่ามีอาหารอยู่ในมือ โบกมือที่ถืออาหารไปมาในระดับสูงกว่าหัวแมว พร้อมกับออกคำ�สั่ง ” โบกมือ ” แมวจะยกขาหน้าขึ้นตะปบอาหารและทำ�การเคลื่อนไปตามมือที่ถืออาหารของผู้เลี้ยงล้ายกับการโบกมือ ขณะแมวทำ�ท่าโบกมือผูฝ้ กึ ต้องทำ�การชมเชยทุกครัง้ แต่จะทำ�ด้วยความระมัดระวังอย่าให้แมวกินอาหาร จากมือโดยตรงจนกว่าจะฝึกเสร็จค่อยให้อาหารแกแมวเป็นรางวัลทำ�ซ้ำ�ๆ กันอย่างนี้จนแมวเข้าใจและ ปฏิบัติๆ ได้ถูกต้อง * ฝึกคาบของ น่าแปลกที่บางครั้งแมวชอบเกมสำ�หรับสุนัข อย่างไรก็ตามความร่วมมือกับคุณหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับความ ต้องการของแมวแต่ละตัว ทางเดี่ยวที่จะรู้ได้ว่าแมวของคุณมีสัญชาตญาณในการเล่นเกมคาบของหรือไม่ คือ ทดสอบเล่นเกมส์ - โยนตุ๊กตาผ้าฝ้ายตัวเล็กๆ ต่อหน้าแมว เลือกของเล่นชิ้นที่แมวชอบเล่นเป็นพิเศษ - รอจนกว่าแมวจะเดินไปยังของเล่นและคาบมันไว้ในปาก - เรียกแมวให้มาหา - ถ้าแมวนำ�ของเล่นกลับมามา ให้เสนอขนมเป็นของแลกเปลี่ยน กล่าวชมแมวถ้ามันลป่อยของ เล่นจากปากเพื่อแลกกับขนม
89
อาหาร การกิน
ก้าวทีเ่ จ็ด โภชนาการแมววัง
โภชนาการแมววัง
92
ก้าวที่เจ็ด
โภชนาการแมววัง แมวหรือสุนัขนั้นจำ�เป็นจะต้องได้รับสารอาหารที่ต่างกัน จึงไม่สามารถนำ�เอาอาหารสุนัขไปให้ แมวกินได้เนื่องจากการความต้องหารสารอาหารระหว่างแมวกับสุนัขนั้นต่างกัน การที่แมวจะมีสุขภาพ สมบูรณ์แข็งแรง ส่วนใหญ่ก็เป็นผลมาจากอาหาร แมวก็ไม่ต่างจากน นั้นคือความต้องการสารอาหารที่มี คุณค่าทางอาหารและเหมาะสมกับร่างกาย มีองค์ประกอบครบถ้วนสมบูรณ์ทกุ หมวดหมู่ ซึง่ ก็ได้แก่ โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน วิตามินและแร่ธาตุ ดังนั้นในการให้อาหารแก่แมวหากขาดสารอาหารตัวใดตัวหนึ่ง ไป การเติบโตของแมวอาจไม่สมบูรณ์เท่าทีค่ วรการให้อาหารแมวอย่างถูกวิธี ก็คอื การให้อาหารทีม่ คี ณ ุ ค่า รบถ้วนตามทีร่ า่ งกายต้องการ และสารอาหารเหล่านีต้ อ้ งอยูใ่ นอัตราส่วนปริมาณทีพ่ อเหมาะ ไม่มากหรือ ไม่น้อยจนเกินไป ดังนั้นการที่เจ้าของแมวเลี้ยงแมวด้วยเศษอาหารที่เหลือ จากการรับประทาน หรือการ ที่เลี้ยงแมวด้วยอาหารที่ประกอบไปด้วยเนื้อล้วนๆ หรือปลาเพียงอย่างเดียว ไม่ใช่วิธีที่ถูกต้องเพราะแมว จะไม่ได้รับคุณค่าทางอาหารที่ครบถ้วน แมวอาจเป็นโรคกระดูกอ่อน ขนร่วง ฟันงอกช้าและหลุดร่วงเร็ว กว่าปกติ ร่างกายอาจจะเจริญเติบโตไม่ได้สัดส่วนกลายเป็นแมวอ้วน และเจ็บปวดได้ง่าย ดูแล้วไม่คุ้มเลย ในการทีจ่ ะซือ้ ของทีม่ รี าคาแพงแต่ได้คณ ุ ค่าทีไ่ ม่รบถ้วน และยังเป็นการสร้างโรคให้แมวโดยการสะสมด้วย เช่น แมวอ้วน ดังนั้นจะเห็นได้ว่าความรู้เบื้องต้นในเรื่องโภชนาการสำ�หรับแมวนั้นมีความจำ�เป็นสำ�หรับ แมวจำ�เป็นต้องได้รับให้ครบถ้วนในปริมาณที่พอเหมาะมีรายละเอียดดังนี้
โปรตีน มีอยูใ่ นเนือ้ สัตว์ เนือ้ ปลาและถัว่ ชนิดต่างๆ แมวแต่ละตัวนำ�ประโยชน์ทไี่ ด้จากโปรตีนนัน้ ไปใช้ได้ มากน้อยนั้นต่างกัน โปรตีนนั้นช่วยในเรื่องของการเจริญเติบโต และซ่อมแซมเนื้อเยื้อที่สึกหรอ การสร้าง แอนติบอดีส้ �ำ หรับปกป้องเชือ้ โรค ทำ�ให้ขนงอก ตลอดจนการสร้างเอนไซน์ตา่ งๆ โดยเฉพาะอย่างยิง่ มีกรด อะมีโนที่จำ�เป็นสำ�หรับแมว คือ ฮสทิดีน ไอโซลูซีน ลูซีน ไลซีน อาร์จินนีน และอะมิโนทอรีนซึ่งทำ�ให้แมว มีสขุ ภาพทีด่ ี ลูกแมวทีก่ �ำ ลังเติบโตต้องการโปรตีนไม่นอ้ ยกว่า 30% ถ้าแมวได้รบั อาหารทีม่ โี ปรตีนต่�ำ กว่า 18% จะเบื่ออาหารง่าย ไขมัน แมวต้องการไขมันสำ�หรับพลังงานหรือแคลอรี่ประมาณ 8% ไขมันจะให้พลังงานมากกว่า คาร์โบไฮเดรต 2 เท่าและในไขมันมีกรดไขมัน ซึ่งมีความสำ�คัญต่อโภชนาการ และการเจริญเติบโตตาม ปกติของแมว หากแมวขาดไขมันจะทำ�ให้ผวิ แห้งและเจริญเติบโตช้า และไขมันพลังงานเพือ่ การเจริญเติบโต และยังช่วยในการลดความเครียด หน้าหนาวเมื่อขาดไขมันมากเกินไปอาจทำ�ให้แมวถึงตายได้ วิตามิน วิตามินหลายชนิดนั้นมีความจำ�เป็นต่อการเจริญเติบโต และช่วยในการทำ�งานของร่างกายของ แมว วิตามิน หมายถึงสารอาหารตัวหนึ่งที่ในความสำ�คัญต่อการดำ�เนินชีวิตของแมว แต่การที่ให้วิตามิน แก่แมวมากจนเกินไปจึงเกิดโทษได้ วิตามินนัน้ มีอยูห่ ลายชนิด ช่วยให้รา่ งกายเจริญเติบโตและช่วยในการ ทำ�งานของอวัยวะต่างๆ ในร่างกาย ในอาหารแต่ละชนิดนั้นให้วิตามินที่แตกต่างกันและมากน้อยต่างกัน เช่น วิตามินเอ พบได้ใน เนื้อสัตว์ ตับ ไขแดง น้ำ�มันตับปลา ซึ่งช่วยในการต้านทานโรค วิตามินบี พบได้ในไข่แดง นม ตับ ควบคุมความสมบูรณ์ให้กับผิวหนัง ช่วยในการเจริญเติบโต ของร่างกาย ป้องกันโรคทางประสาท วิตามินซี พบในพืชผัก ผลไม้ ช่วยบำ�รุงรักษาขน แก้โรคลักปิดลักเปิด วิตามินดี พบในน้ำ�มันตับปลา ช่วยเสริมสร้างการเจริญเติบโตของร่างกายและกระดูก การที่ แมวได้รบั วิตามินดีมากและเพียงพอจะช่วยทำ�ให้ธาตุแคลเซียมหรือฟอสฟอรัสทีไ่ ม่ได้อตั ราส่วนนัน้ ถูกนำ� ไปใช้เป็นประโยชน์ได้มากขึ้น แร่ธาตุ แร่ธาตุมีหลายชนิด ช่วยควบคุมการทำ�งานของอวัยวะต่างๆ ช่วยในการกระดูก ฟัน และเลือด แร่ธาตุที่สำ�คัญ คือ แคลเซียมและฟอสฟอรัส เป็นแร่ธาตุที่จำ�เป็นช่วยให้กระดูกแข็งแรง หากแมวขาดแร่ 93
ธาตุชนิดนี้จะทำ�ให้แมวเป็นโรคกระดูกอ่อนโค้งงอหักง่าย
- เนื้อวัว เนื้อหมู เครื่องในสัตว์ จะให้โปรตีนและแร่ธาตุๆ ควรทำ�ให้สุกก่อนให้แมวกินเพื่อ 94
โภชนาการแมววัง
อาหารปรุงเอง การปรุงอาหารเองนัน้ จะค่อนข้างยุง่ ยาก เพราะต้องคำ�นึงถึงอัตราส่วนและปริมาณของสารอาหารให้ครบ ถ้วนตามที่แมวต้องการ ไม่ควรให้แต่ข้าวคลุกปลาเพียงอย่างเดียวควรจะมีการเสริมอาหารอื่นๆ เพิ่มด้วย เช่น เนื้อวัว เนื้อหมู เรื่องในสัตว์ นม ไข่ และอื่นๆ ดังนี้
ก้าวที่เจ็ด
คาร์โบไฮเดรต คาร์โบไฮเดรต มีอยู่ในน้ำ�ตาล แป้ง และข้าวต่างๆ เพื่อช่วยในการเจริญเติบโต การผลิตน้ำ�นม และการทำ�งาน ในการทำ�กิจกรรมของแมวแต่ละตัวนัน้ แตกต่างกันทำ�ให้ความต้องการพลังงานนัน้ ต่างกัน ไปด้วยนอกจากนั้นยังทำ�ให้แมวมีผิวหนังของแมวนั้นมีสุขภาพดี กรดไขมันที่จำ�เป็นสำ�หรับแมว คือ ลิโนเลอิค กรดลิโนเลนิค กรดอราชิโดนิค อาหารเป็นสิ่งสำ�คัญที่ผู้เลี้ยงควรตระหนักถึงในการเลี้ยงแมว เพราะแมวต้องการอาหารที่มี คุณภาพ สัดส่วน และปริมาณที่เพียงพอ แมวแต่ละช่วงอายุมีความต้องการอาหารแตกต่างกันไป ตั้งแต่ ลูกแมว แมวโต แมวพ่อพันธุ์ แมวท้อง แมวเลี้ยงลูก จนถึงแมวแก่ ถ้าแมวได้รับอาหารที่ดีและมีปริมาณที่ เพียงพอกับความต้องการของร่างกายในแต่ละช่วงอายุแล้ว ก็จะทำ�ให้แมวมีสุขภาพที่แข็งแรงสมบูรณ์ สามารถอยู่กับเจ้าของได้ๆ นานๆ ประเภทของอาหารแมว อาหารมีอยู่ 3 แบบ คือ แบบเจ้าของปรุงเอง ( ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นข้าวคลุกปลา ไข่ เนื้อ ) แบบอาหาร กระป๋องหรืออาหารเปียก และแบบอาหารเม็ดหรืออาหารแห้ง อาหารทีเ่ จ้าของปรุงเองนัน้ อาจไม่ใช่อาหาร ที่ดีนัก เพราะโดยมากคนเราจะตัดสินโดยเอาตัวเองเป็นเกณฑ์อาหารอาจจะมีคุณค่าไม่ครบเท่าที่แมว ต้องการ บางครั้งการปรุงแต่งรสชาติก็เป็นอันตรายต่อสุขภาพแมวด้วย เช่น แมวเป็นสัตว์เลี้ยงที่จะเกิด ปัญหาเกี่ยวกับไตและระบบปัสสาวะได้ง่าย หากตัวคุณให้อาหารที่รสมีรสเค็มหรือมีส่วนผสมของเกลือ มากเกินไป ในตอนวัยหนุ่มสาวแมวคุณอาจจะยังแข็งแรงดีอยู่ แต่เมื่อแก่ตัวลงไตจะเสื่อมเร็ว ดังนั้นจึง อยากจะแนะนำ�ให้เป็นอาหารสำ�เร็จรูปมากกว่า เนื่องจากอาหารสำ�เร็จรูปนั้นจะมีสูตรอาหารเฉพาะในแมวแต่ละวัยไม่เหมือนกัน เช่น ลูกแมว จะต้องกินอาหารสูตรเจริญเติบโต ถ้าแมวกำ�ลังอุ้มท้องก็ต้องกินอาหารสูตรแมวท้อง เป็นต้น
ป้องกันพยาธิ - ไข่ ควรผสมข้าว และควรให้ทุกวัน หรืออย่างน้อยสัปดาห์และ 2 ครั้ง - อาหารทะเล ดูว่าแมวชอบอะไร ก็ให้ตามนั้น แต่ต้องระวังอย่าให้ส่วนที่แข็ง เช่น เปลือกกุ้ง ปะปนไป - เนื้อสัตว์ปีก ควรให้กินครั้งคาว - ผักใบเขียวดิบๆ หรือต้มไปอ่อนๆ จะให้เหลือแร่ วิตามินต่างๆเฉพาะวิตามินซี - ข้าวและเมล็ดธัญพืช จะให้พลังงาน วิตามินบี และอี - น้ำ�ต้มเนื้อ เป็นอาหารที่แมวกินได้ทุกวัน - นมเป็นอาหารที่จำ�เป็นสำ�หรับลูกแมวและแมวทุกวัย อาหารกระป๋อง ก็จะเหมือนปลากระป๋องของคนนี่แหละ แต่ปรุงขึ้นมาสำ�หรับแมวมีทั้งที่เป็นปลา เป็นเนื้อ เป็น ไก่ ปลาหมึก อีกสารพัดที่แมวจะกินได้อาหารแบบนี้ก็มีการแบ่งเกรด ถ้าเป็นอาหารแบบถูกหน่อยก็จะ หน้าตาไม่ค่อยหน้ากิน เหมือนเอาเศษปลาที่เหลือจากทำ�อาหารคนมาทำ� บางทีก็ผสมสีบ้าง แต่ถ้าอาหาร แพงขึน้ หน่อย วัตถุดบิ ทีน่ �ำ มาทำ�ก็จะดีกว่า เมือ่ เปิดออกดูแล้วก็จะเห็นความแตกต่าง ซึง่ บางทีอาหารแมว แพงกว่าอาหารคนซะอีก อันนี้ก็คงต้องขึ้นอยู่กับความชอบและกำ�ลังทรัพย์ของแต่ละคน การให้อาหารกระป๋องมีข้อดีคือแมวชอบกลิ่นจะยั่วยวนจมูกแมวมากแต่ข้อเสียคือจะตั้งทิ้งไว้ ให้ทงั้ วันทัง้ คืนคงไม่ได้เพราะจะเน่าเสียง่าย ปัญหาเรือ่ งแมลงก็จะตามมา ต้องหมัน่ คอยดูวา่ อาหารบูดหรือ ยัง มีแมลงวัน แมลงสาบมารบกวนหรือเปล่า โดยส่วนใหญ่ถ้าให้อาหารแบบนี้จะให้กันเป็นมื้อไป พอกิน เสร็จก็เก็บเลย อาหารเม็ดหรืออาหารแห้ง อาหารเม็ดเดีย่ วนีก้ ม็ หี ลายยีห่ อ้ ทีท่ �ำ ขึน้ มาแข่งขันกัน และมีการแบ่งเกรดออกเป็น อาหารเกรด ธรรมดาก็หาซื้อได้ทั่วไปตามห้างสรรพสินค้าราคาก็จะไม่แพงเมื่อเทียบกับอาหารเกรด Premium ซึ่งจะ ไม่มีขายในห้างสรรพสินค้าทั่วไป แต่จะขายในร้าน Per Shop และในคลินิกสัตว์แพทย์เท่านั้น ถ้าเราอ่าน รายละเอียดของส่วนประกอบในอาหาร อาจพบว่าพบกัน แต่เหตุผลที่ราคาต่างกันก็มีหลายอย่าง เช่น อาหารมาจากต่างประเทศหรือผลิตในเมืองไทย วัตถุดบิ ทีผ่ ลิตอาหาร ซึง่ มักจะเขียนว่าใช้วตั ถุดบิ คุณภาพ ดี อาหารที่ราคาถูกมากๆ ก็จะไม่ได้ใช้วัตถุดิบที่ดีอะไรมากมาย แต่ถ้าเป็นอาหารเกรด Premium จะใช้ วัตถุดิบเกรดดีมาทำ� ข้อดีของอาหารเม็ดก็คอื คุณค่าสารอาหารจะครบถ้วนกว่า ซึง่ อาหารกระป๋องค่อนข้างจะมีองค์ 95
ประกอบของน้ำ�เยอะ แมวจะอิ่มเร็วแต่สารอาหารจะได้ไม่เท่าอาหารเม็ด อาหารเม็ดตั้งทิ้งให้กินได้ทั้งวัน หรือจะให้เป็นมื้อก็ได้ แล้วแต่ความสะดวก ข้อดีของอาหารเม็ดอีกประการหนึ่งคืออาหารเม็ดจะช่วยให้ แมวได้บริหารเหงือกและขัดฟันให้ขาวสะอาดอีกด้วย ส่วนข้อเสียของอาหารเม็ด คือ อาหารเม็ดจะมีกลิน่ ไม่หอมยัว่ ยวนใจเท่ากับอาหารกระป๋อง และ ถ้าเดิมที่แมวกินอาหารสดหรืออาหารกระป๋องอยู่แต่แรก เมื่อคุณเปลี่ยนมาให้อาหารเม็ด แมวจะไม่ยอม กิน เนื่องจากความหอมและรสชาติของอาหารเม็ดจะด้วยกว่า แค่ถ้าต้องการปรับนิสัยแมวให้หันมากิน อาหารเม็ด อาจทำ�ได้โดย นำ�อาหารกระป๋องคลุกกับอาหารเม็ด เมื่อแมวได้กลิ่นอาหารกระป๋องก็จะกิน อาหารเม็ดทีเ่ ราคลุกไว้ แล้วลดปริมาณอาหารกระป๋องทีเ่ ราผสมเรือ่ ยๆ ในเวลาไม่นานแมวก็จะกินอาหาร เม็ดได้ๆ
โภชนาการแมววัง
96
ก้าวที่เจ็ด
การให้อาหารแมวในตาละช่วงอายุ - ช่วงอายุ 45 วัน แมวยังต้องได้รับนมแม่ แต่ในกรณีที่เป็นลูกแมวกำ�พร้า หากไม่สามารถหา แม่แมวมาเลีย้ งลูกแมวได้ ปัจจุบนั ยังมีผลิตภัณฑ์ทเี่ ป็นนมผงสำ�หรับเลีย้ งลูกแมวขายทัว่ ไปตามร้านจำ�หน่าย อุปกรณ์สัตว์เลี้ยงทั่วไป - ช่วงอายุ 5-7 อาทิตย์ แมวกินนมแม่และเริ่มกินอาหารเม็ดร่วมไปด้วยได้แล้ว หรืออาจจะกิน ข้าว 4 มื้อ -ช่วงอายุ 3 เดือน กินอาหารเม็ดสำ�หรับลูกแมว หรือเริ่มกินเนื้อบดได้ 3 มื้อ ร่วมกับการกินนมวันละครั้ง - อายุมากกว่า 9 เดือน กินอาหารเม็ดแมวโตได้ และกินอาหารวันละ 2รั้งได้ และนอกจากนี้ยัง เสริมด้วยนมได้บ้างเป็นครั้งคราว - การให้อาหารแมวท้องกินอาหารเม็ดสำ�หรับแมวท้องถ้าหากให้เป็นอาหารสด ต้องให้ในปริมาณ ที่มากขึ้นกว่าปกติ โดยเฉพาะอาหารประเภทโปรตีนจากเนื้อสัตว์ ต้องให้มากขึ้น 10 -20 % โดยเฉพาะ ช่วง 3 อาทิตย์ก่อนคลอด - ช่วงที่แมวให้นม ให้นมกินอาหารเม็ด สำ�หรับแมวท้อง หรือให้อาหารเม็ดในปริมาณที่มาก กว่าปกติ เพื่อไปสร้างน้ำ�นมให้เพียงพอให้ลูกแมวกิน - การให้อาหารแมวแก่ ในแมวแก่จะต้องการสร้างสารอาหารน้อยลงจึงควรให้อาหรเม็ดสำ�หรับ แมวแก่ ถ้าให้อาหารสดก็ต้องลดปริมาณลง เพราะถ้าหากให้อาหารมากจนเกินไปจะทำ�ให้อ้วนง่าย และ เกิดปัญหาโรคตับหรอืโรคไตตามมาได้ เนื่องจากระบบการทำ�งานของอวัยวะในร่างกายเริ่มเสื่อมสภาพ แล้ว
หลักการให้อาหารแมว 1. อาหารแต่ละมื้อ ควรประกอบด้วยสารอาหารประเภทต่างๆ ให้ครบถ้วนตามความต้องการ ของแมวในแต่ละช่วงอายุและแต่ละพันธุ์ รวมถึงกิจกรรมในแต่ละวันของแมวด้วย ถ้าผูเ้ ลีย้ งให้อาหารแมว โดยการปรุงขึ้นเองก็ควรคำ�นึงถึงหลักข้อนี้ แต่ถ้าผู้เลี้ยงให้อาหารสำ�เร็จรูปก็ไม่ต้องกังวนเรื่องสารอาหาร แต่ควรใส่ใจในเรื่องของปริมาณอาหารที่จะให้แมวในแต่ละวัน 2. ควรให้กินเป็นเวลา โดยต้องเริ่มฝึกให้แมวกินเป็นเวลาตั้งแต่อายุ 3 เดือน เพื่อแมวจะได้ไม่ ต้องส่งเสียงร้องรบกวนเพื่อขออาหารกิน หรือไม่ก็บุกเข้าไปกินอาหารต่างๆ ในครัว 3. ปริมาณอาหารทีใ่ ห้ควรให้ครัง้ ละน้อยๆ แต่เพียงพอ ไม่ควรให้แมวกินอาหารมากเกินไปเพราะ จะทำ�ให้ระบบย่อยอาหารต้องทำ�งานหนักและถ้าแมวได้รับอาหารปริมาณที่เกินความต้องการ จะทำ�ให้ เกิดโรคอ้วน ซึ่งจะทำ�ให้แมวอายุสั้น เมื่อใดที่เห็นแมวกินแบบเล็มๆ ควรลดปริมาณอาหารลง และวัดผล จากน้ำ�หนักที่เพิ่มหรือลดลงในแต่ละสัปดาห์ เพื่อนำ�มาพิจารณาในการปรับเพิ่ม / ลดปริมาณอาหาร การให้อาหารลูกแมว ควรให้ลูกแมวกินนมแม่ไม่ควรให้ลูกแมวหย่านมก่อนอายุได้ 45 วัน เพราะจะทำ�ให้สุขภาพไม่ แข็งแรง ในภายหลังและแม้จะหย่านมแล้วแต่นมก็ยังเป็นสิ่งที่สำ�คัญสำ�หรับลูกแมว จึงยังสามารถให้นม ลูกแมวได้แม้ไม่ใช่นมแม่แมว แต่ต้องคอยระวังอาการท้องร่วงหรือ ท้องเสีย อาหารของลูกแมวที่หย่านมแล้วสามารถกินได้จนถึงอายุ 8 เดือน อาหารแมวอย่านม ปกติแล้วลูกแมวจะหย่านมที่อายุ 4 สัปดาห์ ขณะเดี่ยวกับฟันเริ่มขึ้นพร้อมที่จะแทะเล็มอาหาร ได้เองแล้ว เราจะเริ่มให้เลียนมในจาน จากนั้นค่อยๆ เพิ่มอาหารเหลวลงไปเล้ากับนมทีละน้อย และเพิ่ม เนื้ออาหารเหลวขึ้นเรื่อยๆ และลดปริมาณนมลง จนเป็นการผสมอาหารแข็งหรืออาหารเม็ดลงในนม ลูกแมวจะเลียกินพร้อมทะเล็มจนกลายเป็นขบเคีย้ วได้ในทีส่ ดุ ข้อสำ�คัญคือพยายามจัดหาอาหารให้มคี วาม หลากหลาย ลูกแมวจะได้ไม่ยดึ ติดในรสชาติอาหารชนิดใดชนิดหนึง่ จนเกินไป เพราะจะทำ�ให้ตอ่ ไปเปลีย่ น อาหารได้ยาก อาหารแมวกำ�พร้า ในกรณีทแี่ ม่แมวตาย ไม่มนี �้ำ นมหรือน้�ำ นมเป็นพิษ หากไม่สามารถฝากลูกแมวให้กนิ นมแม่แมว ตัวอื่นได้ ในระยะ 2 สัปดาห์แรก ต้องดูแลเป็นพิเศษและควรเลี้ยงลูกแมวด้วยการนมทดแทนนมแม่ นม ที่สามารถใช้เลี้ยงลูกแมวกำ�พร้ามีดังต่อไปนี้ 97
- นมที่ใช้ประกอบด้วยนมผงเลี้ยงทารกหรือนมวัวสด หรือนมข้น นำ�มาผสมน้ำ�ในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 เติมไข่ดบิ 1ฟอง น้�ำ ตาลแล็กโตสหรือกลูโคสหรือน้�ำ ผึง้ ½ ช้อนชา แล้วหยดน้�ำ มันตับปลาและวิตามิน รวม 2-3 หยด คนให้เข้ากัน นำ�ไปอุ่นพอมือจับได้ - นมผงเลี้ยงทารก นำ�มาชงโดยเพิ่มอัตรานมผงเป็น 2 เท่าจากอัตราปกติที่ใช้ - นมสำ�เร็จรูปที่ผลิตเพื่อลูกแมวโดยตรง เช่น KMR พวกนี้ใช้ง่ายแค่เติมน้ำ�อุ่นตามสัดส่วนที่ระบุ มา ชงให้แมวกินได้เลย ได้คุณค่าครบถ้วนแต่ราคาแพง
ก้าวที่เจ็ด
ส่วนอุปกรณ์ที่ใช้ในการป้อนนั้นสามารถใช้ได้หลายอย่างดังนี้ - หลอดกาแฟ ใช้โดยดูดนมขึน้ มาแล้วหยดให้ลกู แมวกินทีละหยด แต่วธิ นี อี้ าจทำ�ให้ลกู แมวสำ�ลัก นมโดยเข้าทางจมูกได้ - หลอดหยดน้ำ� ( Dropper ) หรือ ขวดยาหยอดตา วิธีนี้ดีกว่าหลอดดูดกาแฟ แต่ค่อนข้างเสีย เวลา และต้องใช้เข้าทางจมูกได้ - ขวดนมสำ�หรับทารก โดยเจาะรูจุกยาง 2 – 3 รู เพื่อที่ลูกแมวจะได้ไม่ต้องใช้แรงมากในการ ดูด - ขวดนมพิเศษทีท่ �ำ มาสำ�หรับลูกแมว ซึง่ มีขนาดไม่เกิน 1 ออนซ์ ( 30 ซี.ซี. ) มีจกุ ยางทีอ่ อกแบบ มาพอดีกับปากเล็กๆ ของลูกแมว สิ่งที่สำ�คัญอีกเรื่องหนึ่งที่จะขาดไม่ได้นั้นก็คือ การรักษาความสะอาดของอุปกรณ์ใหม่นม โดย จะต้องลวกภาชนะทีใ่ ช้ทกุ อย่างเช่น ขวดและจุกยางในน้�ำ เดือดและเก็บในทีส่ ะอาดในน้�ำ เดือดและเก็บใน ที่สะอาด โดยจัดหาไว้ใช้สลับกันอย่างน้อย 2 ชุด ผู้เลี้ยงควรล้างมือให้สะอาดทั้งก่อนและหลังให้นม รวม ถึงไม่ใช่นมทีช่ งค้างหรือกินเหลือมาให้ลกู แมวกินในมือ้ ต่อไป อย่ามัวเสียดายเพราะลูกแมวอาจเป็นอันตราย ถึงชีวิต ข้อปฏิบัติหลังให้นมแล้ว คือ ต้องเช็ดปากลูกแมวทำ�ความสะอาดคราบที่หลงเหลือ ตลอดจนกระตุ้น การขับถ่ายทัง้ อึและฉี่ ซึง่ จะต้องทำ�ทุกๆ ซึง่ จะต้องทำ�ทุกครัง้ หลังกินนมเสร็จด้วยการใช้ส�ำ ลีชบุ น้�ำ อุน่ เช็ดกระตุ้นเบาๆ ตรงฝีเย็บ( ช่วงระหว่างก้นกับรูฉี่ ) และใช้นิ้วคลึงเบาๆ ที่หน้าท้อง
98
โภชนาการแมววัง
ข้อระวังในการให้อาหารแมว 1. ให้อาหารแมวเพียงพอ 2. อย่าให้อาหารที่ร้อนหรือเย็นจัดเกินไป 3. อย่าให้อาหารที่มีรสจัด
4. อย่าให้อาหารที่มีก้างหรือกระดูกชิ้นเล็กๆ แก่แมว เพราะก้างหรือกระดูกที่แหลมคออาจจะ เป็นอันตรายต่อลำ�ไส้ของแมวได้ 5. อย่าให้กินเนื้อหรือปลาดิบ เพราะอาจจะมีพยาธิ และเนื้อปลาทุกชนิดยังไม่ผ่านการปรุงให้ สุกนัน้ จะมีสว่ นประกอบของเอนไซม์ชนิดหนึง่ ทีเ่ ป็นตัวทำ�ลายสารไทอะมีน ซึง่ เป็นสารทีช่ ว่ ยในการเสริม สร้างวิตามิน B1 ให้กับร่างกานแมว ส่งผลให้แมวที่ทานปลาดิบบ่อยๆ นั้นจะมีความผิดปกติทางระบบ ประสาท อย่างเช่น สมดุลในการทรงตัวเสียไป มีทาเดินแปลกๆ และมักจะล้มฟุบลงบ่อยๆ เมื่อปล่อยไว้ นานๆ อาจทำ�ให้แมวเกิดความพิการได้ ปริมาณน้ำ�ดื่ม แมวควรมีนำ้�สะอาดให้ดื่มตลอดเวลา โดยปกติ แมวจะดื่มน้ำ�มากเป็นสองเท่าของอาหารเม็ด ส่วนทีท่ านอาหารกระปอง ( ซึ่งมีน้ำ�เป็นสาวนประกอบประมาณ 75 เปอร์เซ็นต์หรือมากกว่า) จะได้รบั น้ำ� จากอาหารมากพอสำ�หรับความต้องการของร่างกายในแต่ละวันแล้ว มันจึงอาจดืม่ น้�ำ น้อยมาก หรือไม่ดมื่ เลย การเบื่ออาหาร แมวจะเบื่ออาหารได้จากสาเหตุต่างๆ หลายประการ เช่นถาดอาหารสกปรก หรืออาหารเน่า เหม็น แต่ถ้าได้ไต่ถามอย่างพินิจพิจารณาแล้ว คุณอาจจะพบว่ามันยังอยากอาหารอยู่ เพียงแต่มีเพื่อน บ้านคอยให้อาหารมันอยู่ด้วย หรือไม่มันอาจจะไปขโมยกินอาหารของแมวอื่น โดยเดินผ่านเข้าไปตาม ประตูบานเปิดสำ�หรับแมว เพื่อเข้าไปหาอาหาร ในระหว่างฤดูผสมพันธุ์ การไม่ใส่ใจจะกินอาหารชั่วราว เป็นเรือ่ งทีค่ อ่ นข้างเป็นปกติ แมวตัวผูท้ สี่ บายดีสว่ นใหญ่มกั จะมีน�้ำ หนักลดลงมากระหว่างทีม่ นั ออกไปท่อง เที่ยวข้างนอก ส่วนในทางแพทย์แล้วมีสาเหตุที่ทำ�ให้แมวไม่อยากอาหารอยูหลายประการ ส่วนในทาง แพทย์แล้วมีสาเหตุทที่ �ำ ให้แมวไม่อยากอาหารอยูห่ ลายประการ ตัง้ แต่ปากเป็นแผลจนถึงการติดเชือ้ ต่างๆ ซึ่งต้องพาไปพบสัตวแพทย์ *คำ�เตือน ถ้าแมวทีป่ กติควรจะหิวโซหยุดกินอาหารไปดือ้ ๆ ให้จบั ตาดูสถานการณ์อย่างใกล้ชดิ หากมันยัง ไม่ยอมกินอาหารนานเกิน 24 ชั่วโมง ให้ติดต่อสัตว์แพทย์ทันที พฤติกรรมเบื่ออาหารอาจเป็นเพราะผล มาจากผิดปกติทางร่างกาย
99
ดูแล รักษา
ก้าวทีแ่ ปด กองแพทย์หลวงแมววัง ภูมิคุ้มกัน เมื่อเราศึกษาถึงพฤติกรรมของแมว การเลือกเลี้ยงแมว และข้อปฏิบัติต่างๆ แล้ว สิ่งที่จำ�เป็น อย่างยิง่ อีกประการ คือ วิธเี ลีย้ งและดูแลแมวให้ถกู วิธี เหตุผลทีผ่ เู้ ลีย้ งแมวควรทีจ่ ะต้องศึกษาวิธกี ารเลีย้ ง แมว เนื่องจากในปัจจุบันนี้แม้ว่าจะมีผู้นิยมเลี้ยงแมวมากก็ตาม แต่ส่วนใหญ่แล้วจะเลี้ยงแบบตามมีตาม เกิด ไม่ได้ใส่ใจดุแลแมวเท่าทีค่ วร เพราะคิดว่าแมวก็อยูไ่ ด้ของมันเอง ทำ�ให้ในบางครัง้ แมวต้องจากผูเ้ ลีย้ ง ไปก่อนเวลาอันควร เมื่อเป็นเช่นนี้ผู้เลี้ยงทุกท่านควรที่จะศึกษาถึงวิธีการเลี้ยงแมวให้มากเพื่อให้แมวมี สุขภาพและชีวิตที่ดี และอยู่เป็นเพื่อนรักของคุณได้นานที่สุด
กองแพทย์หลวง
102
ก้าวที่แปด
การสร้างภูมิคุ้มกันและถ่ายพยาธิ แมวใหม่ทนี่ �ำ มาเลีย้ งนัน้ ควรได้รบั การฉัดวัคซีนป้องกันโรคและถ่ายพยาธิให้ครบถ้วน เพือ่ สร้าง ภูมิคุ้มกันให้แมวมีสุขภาพทีดี นอกจากนี้ เจ้าของแมวควรจดบันทึกวัน เดือน ปี ของแมว และจัดทำ� ตารางกำ�หนดการในการฉีดวัคซีนรวมทั้งข้อปฏิบัติต่างๆ เพื่อเป็นการบันทึกและเตือนความจำ� อีกทั้งยัง สามารถใช้ตรวจสอบประวัติย้อนหลังเมื่อแมวมีอาการเจ็บป่วย การถ่ายพยาธิในแมว ควรทำ�ทันทีเมือ่ นำ�มาเลีย้ งใหม่ๆ และควรทำ�การถ่ายพยาธิทงั้ ภายในและ ภายนอก ภายในจะอยู่ในส่วนลำ�ไส้ของแมว ซึ่งอาจลามเข้าไปถึงกระเพาะได้ พยาธิจะแย่งอาหารแมว ทำ�ให้แมวโตช้า มีลักษณะแคระแกร็น อาจมีอาการชักและตายได้ในเวลารารวดเร็ว นอกจากนี้ พยาธิ เหล่านีย้ งั สามารถถ่ายทอดผ่านรกแม่มายังลูกในท้องได้อกี ซึง่ ไม่นา่ แปลกทีเ่ ลยทีจ่ ะพบว่า ลูกแมวบางตัว เกิดมาก็มลี กั ษณะผอมโซ มีอาการโลหิตจาง พุงโต เนือ่ งจากในลำ�ไส้มพี ยาธิอาศัยอยูเ่ ต็มไปหมดในปริมาณ
ทำ�ให้แมวโตช้า มีลักษณะแคระแกร็น อาจมีอาการชักและตายได้ในเวลารารวดเร็ว นอกจากนี้ พยาธิ เหล่านีย้ งั สามารถถ่ายทอดผ่านรกแม่มายังลูกในท้องได้อกี ซึง่ ไม่นา่ แปลกทีเ่ ลยทีจ่ ะพบว่า ลูกแมวบางตัว เกิดมาก็มลี กั ษณะผอมโซ มีอาการโลหิตจาง พุงโต เนือ่ งจากในลำ�ไส้มพี ยาธิอาศัยอยูเ่ ต็มไปหมดในปริมาณ เพิ่มมากขึ้นอาจอุดตันลำ�ไส้จนถึงตายได้ ดังนั้น เราจึงควรทำ�การถ่ายพยาธิให้แมวทุกครั้งที่ถึงระยะผสม พันธุ์ และช่วงปลายของการตั้งท้อง สำ�หรับลูกแมวที่ติดพยาธิจากแม่แมวนั้น ก่อนอื่นเราต้องสังเกตเสียก่อนว่า พยาธิที่เจอนั้นเป็น พยาธิอะไร ชนิดไหน แล้วจึงนำ�ยาถ่ายพยาธิชนิดนัน้ ๆ มาให้แมวกิน ควรเริม่ ให้ถา่ ยพยาธิได้ตงั้ แต่ 2 สัปดาห์ และถ่ายพยาธิทุก 2 สัปดาห์เราไปจนกว่าลูกแล้วจะอายุครบ 3เดือน เพื่อตัดวงจรชีวิตของมัน อีกสิง่ หนึง่ ทีค่ วรระวังก็คอื พยาธิบางชนิด เช่นพยาธิตวั แบนหรือพยาธิตวั ตืด สามารถแพร่มายัง แมวได้โดยอาศัย ตัวหมัดเป็นพาหะ เพราะฉะนัน้ นอกจากการถ่ายพยาธิแล้ว ควรจะต้องควบคุมเรือ่ งหมัด ให้ดีเช่นกัน มิฉะนั้น แมวก็สามารถจะติดพยาธิได้อีก โปรแกรมเพื่อสุขภาพแมวที่ดี อายุ ข้อปฏิบัติ 4 – 5 สัปดาห์ ตรวจอุจจาระ ถ่ายพยาธิ ครั้งที่ 1 7 สัปดาห์ ตรวจอุจจาระ ถ่ายพยาธิ ครั้งที่2 8 สัปดาห์ ฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้หัดแมว โรคระบบหายใจ โรช่องปากและลิ้นอักเสบ 10 สัปดาห์ ฉีดวัคซีนป้องกันโรคิลิวคิเมีย 12 สัปดาห์ ฉีดวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้าและถ่ายพยาธิ 13 สัปดาห์ ฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้หัดแมว โรคระบบหายใจ โรช่องปากและลิ้นอักเสบ 14 สัปดาห ์ฉีดวัคซีนป้องกันโรคลูคีเมีย ครั้งที่ 2 15 สัปดาห์ ฉีดวัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้าครั้งที่ 2 5 – 6 เดือน เดือนฉีดวัคซีนป้องกันโรคิลิวคิเมีย ครั้งที่ 3 6 เดือน ทำ�หมันถาวร ทุกๆ 6 เดือน ตรวจสุขภาพร่างกายทั่วไป ตรวจช่องปาก ถ่ายพยาธิ ทุกปีฉีดซ้ำ�ทุกอย่าง
103
โรคภัยของแมววัง 1.โรคไข้หัดแมว โรคไข้หัดแมวอาจเรียกได้หลายชื่อ เช่น โรไข้หวัดแมว โรคลำ�ไส้อักเสบในแมว เป็นต้น เหตุที่เรียกเช่นนี้ เพราะโรคนี้ทำ�ให้มีไข้สูงอย่างเฉียบพลัน เม็ดขาวต่ำ�มาก มากรอาเจียน ท้องเสีย ( อาจถ่ายเป็นเลือดสดๆ ) ทำ�ให้ร่างกายแมวขาดน้ำ� แมวที่เป็นโรคนี้มีโอกาสรอดต่ำ�มาก โดยเฉพาะในกลุ่มแมวที่ไม่ได้รับการฉีด วัคซีน โรคนี้มักเกิดหลังหย่านม 2 – 3 เดือน เนื่องจากชาวงกินนม ลูกแมวยังสามารถรับภูมิคุ้มกันจาก แม่ แต่ในกลุม่ ของแมวโตมักพบว่ามีโอกาสเป็นได้ตลอด ความรุนแรงของโรขึน้ อยูก่ บั ภูมคิ มุ้ กันทีไ่ ด้รบั จาก แม่เสตรนของเชื้อไวรัสและการแทรกซ้อนของเชื้อแบคทีเรียในลำ�ไส้
104
กองแพทย์หลวง
2. โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบในแมว การเกิดโรคนี้เกิดได้ทั้งแมวเพศผู้และเพศเมีย แต่มักจะพบว่าเกิดในแมวเพศเมียได้บ่อยกว่าในแมวเพศผู้ เนือ่ งจากระบบทางเดินปัสสาวะของแมวเพศเมียมีทอ่ ทางเดินปัสสาวะทีม่ ขี นาดใหญ่กว่าและสัน่ เมือ่ เทียบ
ก้าวที่แปด
การแพร่ระบาด จะแบ่งเป็นกาติดต่อโดยตรง และการติดต่อโดยทางอ้อม การติดต่อโดยตรง คือการติดต่อจาก แมวป่วยไปยังแมวตัวอืน่ จากการสัมผัสโดยตรง โดยเฉพาะอย่างยิง่ ทางอุจจาระ ภาชนะใส่อาหาร น้�ำ กรง หรือที่ขับถ่ายของแมว การติดต่อทางอ้อม การติดต่อโดยผ่านตัวนำ� เช่น การติดต่อจากเสื้อผ้า มือ รองเท้าของผู้เลี้ยง หรือ สัตวแพทย์ผู้ รักษา แมลงวันหรือแมลงอื่นๆ ก็อาจเป็นตัวนำ�โรคได้ การรักษา ต้องรักษาตามอาการและการพยาบาลที่ดีจนกระทั่งแมวสามารถสร้างภูมิต้านทานจนพอที่จะ หายจากโรคได้ การป้องกัน ปัจจุบันมีการใช้วัคซีนในการฉีดป้องกันโดยวัคซีนนี้จะรวมกับวัคซีนป้องกันโรคทางเดินหายใจ แมว โรคช่องปากและลิน้ อักเสบ และวัคซีนบางชนิดยังรวมโรคถึงตาเจ็บเข้าไปด้วย โดยแนะนำ�ให้ฉดี วัคซีน นี้เมื่อลูกแมวมีอายุ 2 เดือนขึ้นไป และต้องมีการกระตุ้นโดยการฉีดวัคซีนเข็มที่ 2 ห่างจากวัคซีนเข็มแรก 2 - 4 สัปดาห์
กับเพศผู้ จึงทำ�ให้มีโอกาสเกิดการติดเชื้อเข้าไปในกระเพาะปัสสาวะได้ง่ายกว่า อาการของโรค เริ่มแรกนั้นแมวอาจมีอาการปัสสาวะกะปริบกะปรอย ปัสสาวะออกมาน้อยและอาจมีเลือดปน ตอนท้ายของการปัสสาวะ หรือแมวเข้ากระบะทรายบ่อยๆ แต่ปสั สาวะได้นอ้ ยหรืออาจไม่มปี สั สาวะ แมว จะเลียอวัยวะเพศบ่อยขนผิดสังเกต บางครั้งจะมีอาการซึม ไม่กินอาหาร การรักษาโรค เริ่มแรกนั้นแมวอาจมีอาการปัสสาวะกะปริบกะปรอย ปัสสาวะออกมาน้อยและอาจมีเลือดปน ตอนท้ายของการปัสสาวะ หรือแมวเข้ากระบะทรายบ่อยๆ แต่ปสั สาวะได้นอ้ ยหรืออาจไม่มปี สั สาวะ แมว จะเลียอวัยวะเพศบ่อบจนผิดสังเกต บางรั้งมีอาการซึม ไม่กินอาหาร การรักษา พาแมวไปตรวจกับสัตวแพทย์ ซึง่ สัตวแพทย์ตอ้ งวินจิ ฉัยแยกโรคให้ได้วา่ เป็นโรคอะไร เพราะการ เกิดโรคในระบบทางเดินปัสสาวะจะมีอาการคล้ายๆ กัน การวินิจฉัยอาจมีการตรวจเลือด ตรวจปัสสาวะ X-Ray รวมทั้ง Ultrasound ตามความจำ�เป็นเมื่อแยกวินิจฉัยแล้วว่าเป็น โรคกระเพาะปัสสาวะอับเสบ ไม่ได้เป็นนิ่ว จะให้ยาปฏิชีวนะที่ออกฟทธิ์ในระบบทางเดินปัสสาวะเป็นหลัก อาจมีการให้ยาขยายท่อ ปัสสาวะ 3.โรคนิ่วในแมว การเกิดนิว่ ในแมวนัน้ สามารถเกิดได้หลายตำ�แหน่ง คือ ทีใ่ นกรวยไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ และท่อทาง เดินปัสสาวะแต่ที่พบได้บ่อยคือในกระเพาะปัสสาวะ และท่อทางเดินปัสสาวะ ซึ่งโดยมากจะเป็นก้อนนิ้ว ขนาดเล็กกว่า 0.05 – 0.10 เซนติเมตร การเกิดนิ่วอาจทำ�ให้เกิดการขัดขวางการปัสสาวะหรือถ้ามีการ อุดตันอย่างสมบูรณ์แมวจะปัสสาวะไม่ได้ และจะเกิดการปวดเบ่งตลอดเวลา คลำ�บริเวณท้องตอนท้ายจะ พบก้อนใหญ่มาก นัน้ คือกระเพาะปัสสาวะทีม่ ปี สั สาวะอยูเ่ ต็ม ซึง่ การอุดตันอย่างสมบูรณ์นนั้ ไม่มกี ารแก้ไข จะทำ�ให้เกิดภาวะไตวายเฉียบพลันตามมา นิว่ ในแมวนัน้ มักจะโปร่งรังสี คือ X-Ray ธรรมดามักไม่พบ การ ตรวจอาจต้องใช้เทคนิคพิเศษในการ X-Ray หรืออาจใช้ Ultrasound ตรวจ อาการ จะคล้ายกับการเกิดกระเพาะปัสสาวะอักเสบ คือ ปัสสาวะกะปริบกะปรอย ปวดเบ่ง ปัสสาวะ อาจมีเลือดปน บางครั้งพบตะกอนนิ่วออกมาด้วยแมวจะวิ่งเข้ากระบะทรายบ่อยๆ และใช้เวลาในการเบ่ง 105
การรักษา พาแมวไปตรวจกับสัตวแพทย์ ซึ่งสัตวแพทย์จะตรวจวินิจฉัยแยกโรคว่าเป็นนิ่วหรือไม่ โดยอาจ มีการ X-Ray รวมทั้งมีการใช้เทคนิคพิเศษในการ X-Ray การตรวจ Ultrasound การตรวจปัสสาวะเพื่อ ดูตะกอนนิว่ ว่าเป็นนิว่ ชนิดใด เพือ่ จะได้เลือกใช้ยาละลายนิว่ ให้เหมาะสม การตรวจเลือดและชีวะเคมีของ เลือด เพื่อดูสภาพการทำ�งานของไตและสภาพร่างกายของสัตว์เพื่อเลือกชนิดของสารน้ำ�ที่จะให้ทาง เส้นเลือดให้เหมาะสม การรักษาคือทำ�ให้แมวปัสสาวะได้ อาจต้องสวนท่อปัสสาวะได้ อาจต้องสวนท่อ ปัสสาวะ หรือถ้าสวนไม่ได้ อาจใช้เข็มเบอร์เล็กเจาะปัสสาวะได้ออกจากกระเพาะปัสสาวะทางผนังช่อง ท้อง ซึง่ วิธนี เี้ ป็นการแก้ไขเฉพาะหน้า แต่สดุ ท้ายก็ตอ้ งพยายามทำ�ให้ทอ่ ทางเดินปัสสาวะเกิดเอให้ปสั สาวะ ออกได้สะดวก การให้ยาทีอ่ อกฤทธิใ์ นระบบทางเดินปัสสาวะ การให้ยาลดบวม การให้ยาขยายท่อและยา ละลายนิว่ หรือกลุม่ ยาทีจ่ ะปรับสภาพน้�ำ ปัสสาวะให้เป็นกรดเพือ่ จะได้ละลายนิว่ ออกมา การผ่าตัดเอานิว่ ออกมักไม่นิยมทำ�ให้แมว เนื่องจากนิ่วในแมวมีขนาดเล็ก และการรักษาทางยาก็ตอบสนองต่อการรักษา ได้ดี การผ่าตัดจะทำ�เมือ่ พบว่านิว่ มีขนาดใหญ่กว่า 0.15 เซนติเมตร เนือ่ งจากมีแนวโน้มว่าว่าจะออก จากปัสสาวะไม่ได้ แมวที่เป็นนิ่วมาแล้ว โอกาสที่จะเกิดนิ่วขึ้นมาใหม่ง่ายกว่าแมวที่ยังไม่เคยเป็น อาหารที่ควบคุม PH ในน้ำ�ปัสสาวะ
106
กองแพทย์หลวง
การแพร่ระบาด - ติดต่อได้โดยตรง คือ แมวสัมผัสน้ำ�มูก ละอองน้ำ�มูก น้ำ�ตา น้ำ�ลายแมวป่วย - ติดต่อโดยทางอ้อม คือ มักเกิดจากละอองน้ำ�มูกติดไปกับตัวนำ� เช่น ละอองน้ำ�มูกติดเสื้อ แล้ว คุณไปสัมผัสแมว การรักษา 1. การทำ�ให้แมวหายใจสะดวกขึ้น โดยเฉพาะแมวที่หายใจลำ�บาก
ก้าวที่แปด
4.โรคติดเชื้อไวรัส Calici ในแมว โรคนี้จะเกิดอาการที่ตา ช่องปาก และทางเดินหายใจ แมวจะเริ่มไม่กินอาหาร ซึม อ่อนเพลีย มีไข้ มีน้ำ�ตา ใสๆ และน้ำ�มูก ในกรณีที่โรคไม่รุนแรงพบแผลหลุมบนลิ้น เพดานปาก และช่องจมูก โดยระยะแรกเป็น เพียงตุม้ ใสๆเล็กๆ ต่อมาแตกออก และทำ�ให้เกิดเป็นแผลหลุม ซึง่ ช่วงนีแ้ มวส่วนใหญ่จะไม่กนิ อาหาร และ มีย้ำ�ลายไหลออกจากปาก เนื่องจากแมวเจ็บแปลในช่องปาก
2. แก้ไขสภาพร่างกายที่ขาดน้ำ�ในแมวที่ไม่กินอาหาร 3. ให้ยาปฏิชีวนะเพื่อป้องกันโรคแทรกซ้อน 4. ให้ครีมป้ายตา เพื่อลดอาการอักเสบ 5. การใช้ยาสมานแผล 6. การให้วิตามิน การป้องกัน ปัจจุบันมีวัคซีนจะรวมอยู่กับวัคซีนไข้หวัดแมว โรคช่องปากและหลอดลมอักเสบ อยู่แล้ว ซึ่ง วัคซีนตัวนี้จะฉีดเข็มแรกเมื่อลูกแมวอายุ 2 เดือนขึ้นไป และการฉีดกระตุ้นภูมิคุ้มกันเข็มที่ 2 ห่างจากเข็ม แรก 2 – 4 สัปดาห์ปละหลังจากนั้นกระตุ้นปีละ 1 ครั้ง 5.โรคพิษสุนัขบ้า ในแมว โรคพิษสุนัขบ้า หรือที่เราเรียกอีกอย่างว่า “ โรคกลัวน้ำ�นั้น ”ไม่เพียงเกิดขึ้นกับในสุนัขตามชื่อเท่านั้น แต่ โรคร้ายชนิดนี้ สามารถติดต่อไปยังสัตว์เลือดอุ่นทุกประเภทได้เช่นกัน อาการ ระยะแรก แมวจะมีอารมณ์เปลี่ยนแปลง จากที่เคยเรียบร้อยก็กระวนกระวาย ถ้าเคยร่าเริงขี้ เล่นก็อาจสงบเงียบหรืออาจดุร้ายไปเลย นอกจากนี้ มีอาการน่าสังเกตคือ น้าลายยืด ตะปบหรืองับสิ่งที่ เข้ามาใกล้ ม่านตาขยาย ระยะที่ 2 คือมีอาการตื่นเต้น งับแทะของต่างๆ กัดแทะตัวเองเสียงร้องเปลี่ยนไป กัดสิ่งต่างๆ แม้เจ้าของ แจมีอาการชักให้เห็น ระยะที่ 3 เริ่มประมาณวันที่ 5 หลังแสดงอาการ มีอาการเป็นอัมพาต ซึมมาก อ้าปาก ลิ้นโผล่ และจะเสียชีวติ ประมาณวันที่ 8 – 10 หลังจากเริม่ แสดงอาการ และบางครัง้ ก็ไม่จ�ำ เป็นต้องเจออาการทุก อย่าง ซึ่งเชื้อโรคนั้นจะแพร่มาอยู่ในน้ำ�ลายตั้งแต่ 1 – 2 สันก่อนแสดงอาการต่างๆ แล้ว การแพร่ระบาด - การกัด - สัมผัสน้ำ�ลาย - รับทางเดินหายใจ แต่ต้องเป็นบริเวณที่อับชื่น ไม่มีอากาศถ่ายเท และปริมาณเชื้อมากๆ
107
การป้องกัน วิธีที่ดีที่สุดคือฉีดวัคซีน สำ�หรับวัยที่เหมาะสมในการเริ่มฉีด เมื่อแมวอายุ 3เดือนก็สามารถนำ� แมวไปเริ่มฉีดได้ 6.หมัดในแมว หลายคนอาจจะรูจ้ กั หมัด บางทีกพ็ บว่าผูเ้ ลีย้ งสัตว์บางท่านยังแยกเห็บกับหมัดไม่ได้ วิธจี ะดูงา่ ยๆ หมัดจะ เคลือ่ นไหวได้คอ่ นข้างเร็วกว่าเห็บและสามาถกระโดดได้ดว้ ย หมัดจัดว่าเป็นแมลงชนิดหนึง่ ทีอ่ าศัยอยูบ่ น ตัวสัตว์หลายชนิด แต่ในทีน่ จี้ ะกล่าวถึงการวางไข่ดว้ ย ขณะทีห่ มัดกัดไปบนผิวหนังของแมวจะปล่อยน้�ำ ลาย ลงไปด้วย ซึ่งเป็นกระบวนการที่มันกินเลือด ทำ�ให้เกิดการต่อต้านของร่างกายแมว คือแมวจะเกิดอาการ แพ้ขึ้นมาทำ�ให้แมวคันมากและเกาหรือเลียขน ซึ่งเป็นสาเหตุให้ขนร่วง พร้อมทั้งมีการติดเชื้อแบทีเรีย แทรกซ้อนจากการเกาด้วย นอกจากนั้น ขณะที่หมัดเป็นตัวอ่อนจะกินไข่ระยะติดต่อของพยาธิตัวตืด เข้าไป และจะพัฒนา เป็นตัวอ่อนระยะติดต่อ เมื่อหมัดไปเจริญเป็นตัวเต็มวัยจะมีตัวอ่อนของพยาธิในตัว เมื่อแมวเลียขนและ บังเอิญกินหมัดที่มีตัวอ่อนระยะติดต่อเข้าไป ก็จะทำ�ให้แมวติดพยาธิ เราจะทราบได้อย่างไรว่าแมวเรามีหมัด ถ้าเราเปิดขนบริเวณต้นคอหรือบริเวณเอวด้านหลังของ แมว จะพบลักษณะของก้อนดำ�ๆ เล็กบ้างใหญ่บ้าง นั้นคืออุจจาระของหมัดนั้นเอง หรือบางรั้งอาจพบตัว หมัดเลยก็ได้
108
กองแพทย์หลวง
การรักษา จะแบ่งเป็น 2 ส่วนด้วยกันคือ การกำ�จัดหมัดบนตัวสัตว์ ( แมว ) และการกำ�จัดนอกตัวสัตว์ การกำ�จัดนอกตัวสัตว์
ก้าวที่แปด
อาการและโรคที่หมัดก่อได้ในแมว 1.แก้แพ้น้ำ�ลายหมัดซึ่งจะก่อให้เกิดการคัน แมวจะเกาะและขนจะร่วง อาจเกิดติดต่อเชื้อ แบคทีเรียแทรกซ้อนที่ผิวหนังขึ้นมา 2.การเกิดภาวะโลหิตจาง กรณีติดหมัดมากๆ 3. การติดพยาธิตัวตืดจากการกินตัวเต็มวัยของหมัด ซึ่งพยาธิระยะติดต่อ 4.การติดพยาธิในเม็ดเลือด
บรรณานุกรม เหมพันธ์ เหมวรนันท์. THE CAT แมว. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เทพพิทักษ์การพิมพ์ สีน้ำ�. รู้เรื่องแมวเมืองไทย. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ : บริษัท โหลทอง มาสเตอร์พริ้น จำ�กัด สีน้ำ�. รู้เรื่องแมวเมืองนอก. พิมพ์ครั้งที่1. กรุงเทพฯ : บริษัท โหลทอง มาสเตอร์พริ้น จำ�กัด พายัพ ยังปักษี. คู่มือการเพาะเลี้ยง 6 สายพันธุ์แมวไทย. พิมพ์ครั้งที่1 .สมุทรปราการ : บริษัท ไฟว์อีดีเตอร์ จำ�กัด
109