Frenzy Spark Magazine - Issue 11 by Frenzy Spark

#filmcorner

POP CULTURE MAGAZINE

DECEMBER - DECEMBAR 2012

ISSUE/BROJ 11

THIS IS BILINGUAL MAGAZINE

If you speak English jump straight to the page 76

#filmcorner

PRVI FILMSKI E-MAGAZIN AUTORSKI DOKUMENTARNI BLOKBASTERI INDI NASLOVI AZIJSKI HORORI FILMSKI FESTIVALI

MAGAZIN

CINE

#filmcorner

Bob Živković

Graphic Design: Redakcija: David Darko Beksi Lejdi

Art direktor/glavni i odgovorni Nevena Starbuck Grubač urednik: Sonja Nikolić David Darko Vesna Sunrider Nina Dusper Svetlana Nedeljković Maja Todorović Marija Blagojević Andrej Vidović FACEBOOK PAGE Andrija Maslać TWITTER Dražen Pekušić PINTEREST Slobodan Vučković TUMBLR Marko Stamenović EMAIL Ga Damn Nemanja Milisavljević Barry El Beardo PHOTON TIDE Ivica Milarić HAPPYNOVISAD David Darko

FILMSKI.RS FILMSKA GALAKSIJA FILMOFILIA

#filmcorner #rumourhasit Priredio: David Darko

RECI “CRNJA” DA TE CEO SVET RAZUME? Tokom nedavno održanog intervjua sa zvezdama filma “Django Unchained”, novinar Jake Hamilton je doživeo više nego neprijatnu situaciju u razgovoru sa glumcem Samuel L. Jacksonom. Kako se u filmu ta famozna,, rasistički obojena “N-word” (ukoliko je belac uputi crnom čoveku) može čuti preko sto puta (Spike Lee je takođe zamerio Tarantinu zbog toga), na pitanje novinara “Gde se nalazi ta tanka linija između reči “na slovo C” koja je uvredljiva, i iste te reči koju svrstavamo u umetnost? Šta je potrebno da jedan glumac pročita u scenariju i da kaže: “U redu, kazaću to. Šta me košta?” Međutim, ubrzo je usledilo kontrapitanje, tj. zahtev novinaru od Jacksona da tu reč na “slovo C “izgovori u celini, bez autocenzure. Hamilton je to ipak odbio, a kasnije je izjavio da svoje moralne vrednosti neće potčinjavti nikome, a naročito ne slavnim ličnostima. Jake je vešto preskočio to pitanje i nastavio dalje sa intervjuom.

A. DESPLAT I WES ANDERSON NASTAVLJAJU SARADNJU Nakon što je završio svoj izvrsni film Moonrise Kingdom, režiser i scenarista Wes Anderson već priprema svoje novo remek delo Grand Budapest Hotel. Kao i obično, kad su njegovi filmovi u pitanju, detalji oko zapleta će ostati u većoj meri nepoznati do prvog trejlera, ali ono što je poznato jeste to da se radnja filma dešava u periodu od pre 85 godina i bavi se nevoljama i iskušenjima hotelskog konsijerža koga bi trebalo da glumi Ralph Fiennes. Kako se produkcijski zupčanici polako zagrevaju, neki od Andersonovih starijih, ali dobro proverenih saradnika, priključiće mu se i na ovom projektu, a jedan od njih je kompozitor Alexander Desplat. Alexander Desplat je komponovao muziku za dva prethodna Andersonova filma: “Moonrise Kingdom i Fantastic Mr. Fox.”

JON FAVREAU REŽIRA FINALNE EPIZODE SITKOMA THE OFFICE

Kako se odmotava i poslednja sezona NBC sitkoma The Office, jedno od velikih režiserskih imena preuzeće završetak poslednje sezone. TV Line navodi da će Jon Favreau preuzeti neke od epizoda kasnije tokom ove sezone, iako po rasporedu još uvek nije poznato koje će tačno epizode on režirati. Kroz prethodnih devet sezona, seriju su režirala mnoga od velikih režiserskih imena Holivuda. Tako je The Office kormilom upravljao Joss Whedon, a zatim J.J. Abrams, Harold Ramis, Marc Webb, Seth Gordon, Jason Reitman, Paul Feig, Bryan Cranston), tako da uopšte ne treba da čudi što će se na tom spisku naći i Jon Favreau. Režiser Iron Man filmova već se okušao u TV vodama gde je režirao poslednju epizodu serije Undeclared i pilot epizodu NBC serije Revolution. Ipak, ako odlučite da pogledate the Office, učinite to prvo sa britanskom originalnom postavkom, gde Ricky Gervais isporučuje savršenu glumu, onako kako samo on to ume, mnogo ranije nego što se otisnuo u Holywoood i pre nego što je stvorena serija The Extras.

JOSEPH KOSINSKI O SARADNJI SA M83 U nedavnom intervjuu za Collider, Joseph Kosinski je između ostalog govorio i o saradnji sa bendom M83 koji su komponovali muziku za njegov novi film “Oblivion”. “Do ideje za saradnju je došlo dosta rano. Još u prvom draftu scenarija za Oblivion, tamo negde 2005., ubacio sam na listu za saundtrek imena kao što su M83 i Boards of Canada. Oni su mi još tada zapali za oko, iako su oba benda u to vreme imala jedan do dva albuma. I nekako sam imao osećaj da muzika koju stvara Anthony (M83) savršena za ovu priču od samog njenog začeća. Kako sam na prethdnom filmu (Tron: Legacy) imao saradnju sa Daft Punk, i sada sam želeo da za ovaj film muziku uradi neko ko ne pripada svetu filma. Trebalo je da to bude umetnik čija muzika sveža i originalna, veličine epskih proporcija, a muzika benda M83 je upravo takva.” - izjavio je Joseph Kosinski.

#filmcorner #tofollow

moru mejnstrim humora koji dominira današnjim medijima retko nailazimo na zaista duhovite i originalne pojedince. Pogotovo u eri interneta, i popularnosti YouTube, gde svako grabi svojih pet minuta slave. U tom nepreglednom moru stereotipa, jedan od onih koji skreće pažnju svojim originalnim prustupom talk show formi je šarmatni Džimi Felon (Jimmy Fallon), voditelj treće inkarnacije Late Night franšize, američke TV mreže NBC.

Pre Džimija, na sceni Late Night dirigentsku palicu držali su O’Brajan (Conan O’Brien) i Leterman (David Letterman), dvojac zaslužan za zvezdani uspeh čitavog koncepta, te se i od Felona očekivalo da održi isti kvalitet programa. Ali, za razliku od prethodne dvojice voditelja čije su karijere bile povezane s industrijom zabave, razvojni put Džimija Felona tekao je posve drugačije. Iako je

od rane mladosti pokazivao muzički i glumački dar, opredelio se za studije informacionih tehnologija. Kada je studiranje počelo da se komplikuju i biva sve teže, Felon uviđa da je možda pogrešio u izboru profesije i hrabro odlučuje da se vrati svojoj staroj pasiji, industriji zabave. Njegov uspon u šoubiznisu počinje standup nastupima i imitacijama, kojima gradi prepoznatljiv, opušten i jedistven stil. Veću pažnju na sebe skreće na audiciji za leg-

endarni Saturday Night Live (SNL), gde je briljirao, mameći aplauze čelnih ljudi programa. Tako 1999. postaje standardni član SNL imperije. Kvalitetan rad u okviru SNL izgradio mu je imidž TV zvezde u usponu, te su ga producenti Late Night franšize, posle O’Brajanove najave povlačenja, već videli kao potencijalnog kandidata za buduće upražnjeno mesto. Premijeru Late Night with Jimmy Fallon ima 2. marta 2009, započinjući novu eru proslavljene franšize. Već na startu se odlično snalazi, unoseći sveži duh koji publika momentalno prepoznaje i nagrađuje, a emisija odmah beleži odlične rejtinge. Šou se uživo emituje, sat vremena svakog radnog dana, a trenutno je aktuelna 4. sezona. Pored Džimija, Late Night tim čine i Stiv Higins (Steve Higgins), komičar, scenarista i jedan od ko-voditelja, kao i maestralni hip hop bend The Roots, koji svojim specifičnim zvukom programu daje poseban šmek. Džimijeva svestranost, kreativnost i smisao za inteligentan humor, u oprobanoj TV formi, garantuju vam odličnu zabavu u ove zimske dane.

Autor: Dražen Pekušić

#FilmsySpark

Pretraživač Google vas na Charlie Chaplin 16.04.2011. - 122. rođendan Charlieja svojoj početnoj stranici Chaplina uvek dočekuje živopisnim Za rođendan Charlieja Chaplina najbolji Doodle je - nemi film! logotipom koji već godinama podseća čitaoce Nino Rota na slavne događaje i 03.12.2011.-100. rođendan Nina Rote rođendane velikana. Evo Ako vam treba soundtrack kojim želite da obeležite rođendan Nina Rote, onda nekoliko primera u kojima vam za to treba - muzika iz ‘Kuma’. je taj Google Doodle istakao Federico Fellini važne datume u filmskoj is- 20.01.2012. - 92. rođendan Federica Fellinija toriji: Crno-bieli Doodle obeležio je rođendan 24.09.2011.-75. rođendan Jima Hensona /naslovna fotografija/ Interaktivni Doodle obeležio je rođendan Jima Hensona prikazujući njegovu ‘decu’ Muppete!

italijanske legende koja je proslavila izraze kao što su ‘paparazzo’ i ‘slatki život’.

Star Trek

08.09.2012.-46. godišnjica prvog emitovanja ‘Zvezdanih staza’ Posveta seriji koja je ‘hrabro išla tamo gde nijedna serija nije išla’ - u istoriju televizijskog SF-a.

Akira Kurosawa

Adams Family

23.03.2010.-100. rođendan Akire Kurosawe Legenda japanskog filma volela je Johna Forda i holivudski film, a Google se na dostojan način odužio i njemu.

07.01.2012. - 100. rođendan Charlesa Addamsa Porodica Addams možda nije jako popularna među susedima, ali darkerima bi se svidela ova Googleova posveta.

Wallace i Gromit

Bruce Lee

27.11.2010.-70. rođendan Brucea Leeja Bruce Lee je rođen u satu i godini zmaja, pa je i njegov rođendan obeležen uz jednog nacrtanog zmaja.

04.11.2009.-20. godišnjica ‘Wallacea i Gromita’ Ovaj duo nije popularan samo u Velikoj Britaniji pa je tako i zaslužio da ga slave širom sveta.

Comic-Con

23.07.2009. - 40. godišnjica Comic-Cona Ovo je manifestacija stripova, ali na njoj se uvek promovišu najgledaniji filmovi današnjice u kojima su glavni junaci Batman, Green Lantern i ostali likovi živopisnih imena.

Wizard of Oz

12.08.2010. - 71. godišnjica ‘Čarobnjaka iz Oza’ Ovaj magični film je obeležio čitav vek, pa ga se setio i Google.

Tekst preuzet sa sajta filmski.rs

#StopLook&Listen

Ali mačak Bob je imao druge planove. Kada ga je Džejms izvodio na ulicu nije pokazivao ni najmanju nameru da ode, već ga je pratio do autobusa, a zatim strpljivo čekao pred kućom. Posle nekoliko dana ušao je s njim i u atobus, pa je Džejms odlučio da ga povede na “posao”.

ada je vreme lepo, u londonskoj četvrti Kovent Garden, punoj turista i zanimljivih prodavnica, može se videti i prugasti narandžasti mačak sa raznobojnim šalčetom oko vrata. On uživa u pažnji prolaznika dok njegov gazda Džejms Bouen tambura pesme grupe “Oasis” na prastaroj akustičnoj gitari. S vremena na vreme, Džejms prestaje da svira i kaže: “Hajde, Bob, baci kosku!” Mačak mu pruža šapicu, publike je oduševljena, a novčanice pljušte. Ovaj čuveni londonski par uličnih zabavljača poznat je pre svega zbog svoje krznate polovine, mačka Boba, koji je

Džejmsu najpre spasao život, a zatim doneo i slavu i lepe prihode koji rastu. Kada ga je pronašao ispod stepeništa zgrade u kojoj je živeo u oronulom državnom jednosobnom stanu, Džejms je bio ulični svirač koji jedva zaradi neku paru i zavisnik od droge na programu lečenja metadonom. Za sobom je imao nekoliko godina beskućništva i zavisnost od heroina koja ga je nekoliko puta gotovo koštala života. Mačak je bio izgladneo i povređen, s velikom otvorenom ranom na boku, zadobijenom u sukobu sa drugim mačkama, možda čak i sa lisicom. Pošto je oduvek voleo mačke, Džejms mu je isprao ranu i nahranio ga, a zatim dao 28 funti, više od svoje dnevne zarade i poslednji novac iz džepa, za injekciju kod veterinara da se povreda ne bi zagnojila. Zbog svog neurednog života životinju nije nameravao da zadrži, već je planirao da je pusti na ulicu kada se izleči. Ali mačak Bob je imao druge planove. Kada ga je Džejms izvodio na ulicu nije pokazivao ni najmanju nameru da ode, već ga je pratio do autobusa, a zatim strpljivo čekao pred kućom. Posle nekoliko dana ušao je s njim i u atobus, pa je Džejms odlučio da ga povede na “posao”. U mačorovom društvu zarada se utrostručila, a bilo je i ukusnih zalogaja za macu. Neko je Bobu poklonio mali crveni šal i otada se svi utrkuju u pravljenju što šarenijih šalčića i džemperića. Za Božić mu

je jedna baka poklonila minijaturnu čarapu punu poslastica, a Džejms je kupio jeftinu plastičnu jelku i okačio je na nju. - Prvi put sam se osećao kao da imam porodicu. To mi je dalo odlučnost da poboljšam svoj život da bi i njemu bilo bolje. U međuvremenu sam odrastao i previše toga sam naučio. Nikada više se neću vratiti drogama - tvrdi simpatični ulični svirač. Prizor visokog mladića koji hoda londonskim ulicama sa žutim mačkom sklupčanim oko vrata i snimci koje su obožavaoci postavljali na Jutjub privukli su i pažnju književne agentkinje Meri Pančos, koja je Džejmsu predložila da njihovu priču pretoči u knjigu. Bob i Džejms i danas vole posao uličnih zabavljača Uspeh je bio ogroman. Knjiga “Ulični mačak po imenu Bob” već mesecima ne silazi sa prvog mesta na listama bestselera, prodata je u 250.000 primeraka i prevedena na nekoliko jezika. U pripremi su i dečija knjiga sa ilustracijama i scenario, a Džejms u Bobovo ime pregovara sa holivudskim agentima o snimanju filma. Priča se da bi Džejmsa mogao da igra Džoni Dep. Bob je u međuvremenu stekao gomilu obožavaoca, koji mu neprestano šalju poklone, albume i poslastice, a njegov nalog na Tviteru ima 12.000 pratilaca. Na Fejsbuku ima više od 11.000 fanova. Uprkos tome, nije se uobrazio. On i Džejms vole posao uličnih zabavljača i tvrde da će Londonci uvek na svojim ulicama uvek moći da vide dvojicu prijatelja i partnera.

#filmcorner

PHOTO CREDIT: HODDER & STOUGHTON PUBLISHING

#Music&Science IZVOR: TRABLMEJKER

Traganje za korenima uvek počinje u prirodi i u nama samima..

deo I : King Crimson - Red

progressive rock/jazz-rock (1974)

Sredinom šezdesetih godina, stvari su se zakuvavale na sve široj pučini muzičkog okeana. “Britanska invazija” bila je u svom jeku, “čupavci i drekavci” su svojim agresivnijim akordima dizali kosu na glavama užasnutih puritanaca, standardne strofa-refren-strofa pop forme su ustupale mesto izazovnijim građama, psihodelija je videla međuzvezdane puteve i zaputila se tamo, a Hendriks je revolucionizovao gitaru. Uvek je bilo više onih kojima je vetar promene donosio glavobolju, od onih koji bi ga prigrlili i koristili poput letećeg ćilima pa je svaki mini “ustanak” dočekivan najpre na nož. 1969. godina bila je godina konačnog Ustanka protiv normi. Bila je to godina kultne longplejke In the Court of Crimson King i čuvene antemične dijagnoze vremena, pesme “21st Century Schizoid Man”. King Crimson su stigli. Zapamtite imena Robert Fripp, John Wetton i Bill Bruford - to je trio koji je iz

korena izokrenuo značenje senzibiliteta jednog rock benda u nepatvorenu avangardu (mada je i lista bivših i budućih članova takođe elitna: Tony Levin, Adrian Belew, Pat Matselotto...). Umesto decibelno odvažnih, ali nutrinom nedodirnutih gitarskih objava rata svemu pod kapom nebeskom, “skerletni kralj” se drznuo biti progresivnim, nepredvidivim - ukratko, umetnikom u vreme kada je pop-art Endija Vorhola za protivnika imao sve ambiciozno estetsko i nepotrošno i neupotrebljivo. Red je kolekcija pet pesama sa sadržajnim akcentom na poslednjoj i podužoj, Starless, prebogatim savezom lagane, jazzy nokturne mirnoće, dugačke instrumentalne improvizacije i opore kulminacije. Album otvara instrumentalna naslovna pesma, natopljena tvrdim rifom u retkoj signaturi koja je vrlo očita konstrukcija za uticaj pod kojim stvara današnji mistični gigant, Tool. Sigurno ste većinom primetili da je ritam objavljivanja albuma u to vreme bio daleko brži od današnjeg. I King Crimson su, godinu za godinom, objavljivali albume (ovome je prethodio Starless and Bible Black iz iste godine) i svaki put ste se mogli kladiti da će ponovo izumeti sami sebe, da neće biti repetacije i deja vu momenata. Fripp je i sam kasnije bio učesnik mnogih zanimljivih i neočekivanih kolaboracija ničim nalik na matični bend (sa Brianom Enom, Davidom Sylvianom, Bass Communionom, grupom No-Man...), sam izumeo nekoliko gitarskih tehnika za snimanje čistih ambijentala i izgovorio predivnu sentencu, danas rasprostranjenu mantru posvećenih audiofila: “Music is the wine that fills the cup of silence.” Nadahnuti neiscrpnošću tog vina, King Crimson su i dalje, zvanično, među aktivnima. Nedavno su serijom koncerata proslavili 40 godina postojanja, a u planu je i novi album, prvi posle The Power to Believe iz 2003.

Otkrivena genetska veza sa ljudskom inteligencijom Naučnici na univerzitetu u Mančesteru, u saradnji sa kolegama i Edinburga i Australije, obezbedili su prve direktne biološke dokaze genetskog doprinosa ljudskoj inteligenciji.

Prethodne studije na blizancima i ljudima koji su bili usvojeni su nagoveštavali da postoji značajan genetski doprinos umeću razmišljanja, ali ova nova studija - koju je objavio časopis Molekularna Psihijatrija - je prva koja je genetski doprinos našla testiranjem DNK na genetske varijacije. Tim je proučavao dva tipa inteligencije kod više od 3500 ljudi iz Edinburga, Aberdina, Njukasla i Mačestera. Rad, koji je potpisao Dr Neil Pendleton sa svojim kolegama, pronašao je da 40 do 50% ljudskih razlika u ovim sposobnostima može da se objasni genetskim razlikama.

Autor: Andrej Vidović

#Music&Science Nacionalni parkovi-koji tipovi sve postoje?

deo II : The Cinematic Orchestra - The Crimson Wing: Mystery of the Flamingos (Les Ailes pourpres)

Nacionalni park može da zauzima površinu različite veličine: od nekoliko miliona hektara u Americi i Kanadi pa do nekoliko hiljada hektara u Evropi. U našoj zemlji je minimalna površina od 3000 ha.

soundtrack/classical/fusion (2009)

Kada Diznijeva pod-produkcijska grupa Disneynature napravi dokumentarac o flamingosima, a za komponovanje soundtracka se uzmu The Cinematic Orchestra, sva pravila padaju u vodu. Mislim na ono kada smatrah da je bespotrebno recenzirati soundtrackove filmova, baš jer su sa filmom vezani kao dva bubrega. I onda, kako ih gledati odvojeno, oceniti, prosto ne ide. Međutim, izuzeci i postoje za izvanrednosti! Zato, ću dočarati oba bubrega.

Elem, TCO potiču iz Britanije i aktivni su od kasnih 1990.-tih. Kombinuju jazz sa elektronikom, trip-hopom, klasikom i svime čega se dohvate njihove improvizacije. Ponekad imam dojam da ovaj sastav može SVE da iznese. To je verovatno posledica toga što su iz almighty Ninja Tune-a, kuće koja “izbacuje” samo awesome artiste. Navešću samo neke- Amon Tobin, Kid Koala, Bonobo, Coldcut, DJ Food itd, itd, itd. E sad, film u početku prati život i roditeljsko-ljubavne navike flamingosa u Tanzaniji, nakon čega mladunci teže odvajanju od gnezda. Pogađate, tada nastaju problemi. Tokom celog puta nailaze na “marabou” rode koje su poznate po tome što ubijaju mladunčad, takođe nailaze i na tačkaste hijene koje ne štede nikog. U daljem odvijanju radnje, film prati jednu od flamingo ptičica koja se igrom slučaja odvojila od porodice i “klana”, počev od napada zlig rodi. Nakon toga pratimo njen

U Karakasu je 1992. god. održan Svetski Kongres o nacionalnim parkovima kada je usvojena preporuka da svaka država zaštiti najmanje 10% svoje teritorije. U Srbiji je zaštićeno oko 3%, a u Crnoj Gori 9,7%.

put ka povratku u porodični krug i probleme s kojima se usput susreće.. Bez ičije pomoći,na tom putu biva primorana da sama dokuči ključne navike opstanka svoje vrste. Pratimo njen rast, uspehe i neuspehe, gledajući je kako izrasta u prelepog, ružičastog flaminga koji nastavlja krug života, svoj, za koji se izborila sama. Poenta cele priče je da uvidimo koliko su zapravo naizgled fragilna i elegantna stvorenja poput njih spremna da se neverovatno bore za život. Pogledajte trejler. S muzičke strane, soundtrack je prepun klavirom vođenih nežnih pričica koje se prosto “vide” uhom, svarajući tako jasne slike, da ćete uz samo slušanje imati osećaj da ste film već odgledali.. Melodramatičnost na par mesta dostiže svoj srceparajući maksimum i mislim da ni Bendera ne bi mogla da ostavi ravnodušnim. Fotografija je takođe na zavidnom nivou.. Svaki segment filma je dobro ispraćen i radi ono što zaista dobri soundtrackovi I treba da rade-unosi nov život u već samo po sebi divno ostvarenje. Jer, soundtrack i film imaju zasebne priče, zasebne “živote”. Ono što izdvaja najbolje je, način i energija koja nastane spajanjem ta dva. Ovde je ta magija toliko jaka, da se do kraja soundtracka pretvarate u flaminga. YouTube ćošeta neće biti, jer su skoro svi komentari zaglavili u prepirke oko religije, valjda, jer je neko pomenuo da je ovo “sa božijeg iPod-a”. Link ka Amazon-ovom review-u.

Na X Generalnoj Skupštini UICN (Međunarodna Unija za Očuvanje Prirode), koja je održana 1969. god. u Nju Delhiju, data je definicija nacionalnog parka čije su glavne odrednice: da je to šire prostorno područje koje predstavlja jedan ili više ekosistema malo ili nikako izmenjen ljudskom delatnošću ili nastanjivanjem, kome životinjske i biljne vrste, geomorfološki elementi i biljna i životinjska staništa daju poseban naučni, obrazovni i rekreativni značaj ili u kome postoje prirodni pejzaži velike lepote. Nacionalni parkovi se mogu svrstati u najmanje dva tipa: američki i evropski. Američki tip odgovara prvom parku Jelouston koji je formiran za turizam i rekreaciju građana, dok evropski tip, odgovara parku Engaden u Švajcarskoj, ima karakteristike rezervata. U rezervatima se živi svet potpuno slobodno razvija i živi, a samo je zaštićen od svakog uticaja čoveka.

Autor: Marija Blagojević

#MusicLoop

Ovaj album pravi totalni preokret i uvodi nas u novu eru urbanog zvuka, koji se dublje bavi problemima savremene egzistencije u svetu koji nemilosrdno insistira na moći, novcu i lepoti, kao idealima kojima smo primorani da težimo. Ovaj album sastoji se iz himni o emotivnom sazrevanju u jednom svetu izvrnutih vrednosti i, u najmanju ruku, čudnih životnih situacija.

red vama je na prvi pogled klasična priča o ostvarenju američkog sna. Međutim, ova priča je drugačija od onih o kojima ste do sada imali prilike da čitate… Nakon što je uragan Katrina u avgustu 2005. pogodio New Orleans i uništio gotovo svu njegovu muzičku opremu, Christopher Breaux odlučuje da se preseli za Los Angeles kako bi sebi pružio šansu da se bavi onim što je oduvek želeo – muzikom. U tom trenutku on je imao 18 godina. Pomoću veza koje je ostvario i neosporivog talenta, već sa 21 godinom započinje svoju karijeru kao kompozitor za poznate izvođače – Brandy (na albumu “Human” iz 2008.) i John Legenda (na albumu “Evolver” iz 2008.). Od 2009. postaje deo američkog hip-hop sastava OFWGK†Δ (Odd Future Wolf Gang Kill Them All) koji broji 60 članova i dobija na popularnosti nakon što mu je Frank Ocean pristupio. Sastav predvodi reper i producent Tyler, The Creator. Svoj doprinos sastavu Frank je dao na The OF Tape Vol. 2, na numerama Analog 2, Snow White, White i Oldie. Krajem iste godine upoznaje kompozitora i producenta Tricky Stewart-a, koji mu je pomogao da potpiše ugovor za Def Jam Recordings, pod čijim su okriljem neka od trenutno najvećih imena hip-hop muzike kao što su Fabolous, Nas i Rick Ross. Potpisivanjem ovog ugovora njegova karijera dobija novu dimenziju. Naredne godine, menja svoje ime u Christopher Francis Ocean, inspirisan filmom Ocean’s 11 iz 1960. godine. Iste godine izdaje svoj prvi samostalni mikstejp “nostalgia, ULTRA”. Iako u početku nije bilo promocije mikstejpa, on dobija pozitivne kritike od veoma uticajnih kritičara i časopisa, kao što su Jon Caramanica iz The New York Times magazina i Ryan Dombal iz Pitchfork Media (onlajn publikacija namenjena muzičkoj kritici). Sa mikstejpa su kao singlovi izdvojeni “Novocane” i “Swim Good”, a spotovi za njih su urađeni u saradnji sa australijskim režiserom Nabil Elderkin-om. Iako su sin-

glovi objavljeni sa namerom da predstave “nostalgia, ULTRA” EP sa nalepnicom Def Jam-a, ovo izdanje je kasnije otkazano. Nakon odjeka koji je ovaj mikstejp imao, primetili su ga hip-hop moguli Kanye West i Jay-Z, koji su u to vreme pripremali kolaborativni album “Watch the Throne”. Rezultat toga je saradnja ova tri izvođača u vidu pesama “Made in America” i “No Church in the Wild” – poslednja snimljena pesma za album i jedan od najzapažanijih singlova. Takođe, sarađivao je i sa Beyonce na albumu ”4”, za koji je napisao baladu ”I Miss You”. Ostaje veran i svojim prijateljima iz sastava, pa gostuje u pesmi i spotu Tyler, The Creator “She”. Međutim, osim pozitivne strane slave, Frank Ocean je iskusio i onu drugu. Naime, u pesmi “American Wedding”, koja se našla na mikstejpu, on je bez dozvole iskoristio instrumental pesme “Hotel California” benda The Eagles. Don Henley, član grupe je pretio tužbom ukoliko numera ponovo bude izvedena. Frank Ocean je gotovo na samom početku svoje karijere napravio do tada gotovo nezamisliv socijalni eksperiment. Uprkos velikim barijerama i predrasudama koje postoje od strane izvođača urbane muzike, priznao je da je homoseksualac. To je učinio kroz otvoreno pismo za koje je inicijalna ideja bila da se nađe na stranicama bukleta za njegov album prvenac “channel ORANGE”, međutim, umesto toga, objavio ga je na svom Tumblr blogu. Na samom kraju pisma navodi kako sada više nema tajni i oseća se “kao slobodan čovek”. Ovo je pokrenulo lavinu reakcija iz muzičke industrije. Među prvima svoju podršku izrazili su Beyonce i Jay-Z, sa kojima je prethodno ostvario saradnju, kao i članovi sastava OFWGK†Δ. Nakon ovog priznanja, album prvenac “channel ORANGE” 10. jula 2012. godine ugledao je svetlost dana. Frank je u nekoliko navrata potvrdio da je verovatno jedan od glavnih razloga zbog kojih je objavio pismo upravo to što se na albumu nalaze

tekstovi zbog kojih bi, kako je sam rekao “ljudi postavljali pitanja”. Za The Guardian je otkrio da je, dok je odrastao, želeo da neko poznat kome se divio uradi nešto slično njegovom priznanju. Album “channel ORANGE” u zvuku koketira sa elementima jazz i blues muzike, uz elektro elemente u pojedinim senkvencama nekih numera, kao što je “zarazni” elektronski brejk u pesmi Pyramids. Za razliku od “nostalgia, ULTRA”, koji je, sudeći po zvuku daleko komercijalniji i namenjen široj publici, “channel ORANGE je, čini se namenjen malo užem krugu ljudi, jer po svom zvuku ne pokušava da zadovolji sve ukuse. Jazz pasaži i improvizacije, zvuk električnih klavijatura i chill-out sesija sa John Mayerom, ipak ostaju namenjeni ljudima sa malo otvorenijim vidikom, kada je u pitanju muzika. Ipak, ni oni sa malo komercijalnijim ukusom neće ostati razočarani. Singlovi “Thinking Bout You” (sa prepoznatljivim falsetom u refrenu) i poslednji “Lost”, svakako će zadovoljiti sve poštovaoce moderne R’n’B muzike. Sa 5 skitova koji čine prelaze i uvode u numere, album je zaokružen u celinu. Sa semplom Mary J. Blidge “Real love“, u pesmi „Super Rich Kids“, korišćenjem delova zvukova iz filmova „Fear and Loathing in Las Vegas“ (u pesmi „Lost“) i „The Last Dragon“ (u pesmi „Pink Matter“) i saradnjom sa izvođačima kao što su Earl Sweatshirt, John Mayer i Andre 3000, on već prvim albumom nalazi svoje mesto u savremenoj muzici. Poslednjih godina muški r’n’b izvođači bili su usmereni na pravljenje muzike koja je bila namenjena klupskoj publici, a bavila se temama potvrđivanja njihove muškosti kroz priče o zabavama uz puno alkohola i lepih devojaka. Međutim, ovaj album pravi totalni preokret i uvodi nas u novu eru urbanog zvuka, koji se dublje bavi problemima savremene egzistencije u svetu koji nemilosrdno insistira na moći, novcu i lepoti, kao idealima kojima smo primorani da težimo. Ovaj album sastoji se iz himni

#MusicLoop o emotivnom sazrevanju u jednom svetu izvrnutih vrednosti i, u najmanju ruku, čudnih životnih situacija. Teme variraju, a kao što i sam Frank navodi, trudi se da svojim tekstovima i muzikom ispriča priču. Za sebe kaže da je, kada stvara muziku, više naklonjen vizualizaciji, koju kasnije pokušava da „naslika“ pesmom. Iako se u suštini bavi sličnim temama kao The Weeknd, Frank daleko detaljnije i slikovitije dočarava svoje priče, dok The Weeknd ponekada ostaje nedorečen i apstraktan. Narandžasti album je ušao na velika vrata na urbanu R’n’B scenu, najavljujući oporavak od eksperimentisanja sa house, elektro i pop muzikom, kojoj su, kao rezultat manjka ideja i kreativnosti, gotovo svi izvođači pribegavali u poslednjih par godina. Naravno, rezultat ovoga je prodor ovih izvođača na mainstream scenu i rast prodaje albuma, uz evidentan gubitak kvaliteta same muzike. Međutim, Frank Ocean je uspeo da nas uveri da će kvalitetna muzika uvek uspeti da pronađe put do onih kojima je namenjena. Uz veoma veliki odjek pozitivnih kritika na račun albuma, Frank Ocean dodatno utvrđuje svoje mesto na urbanoj muzičkoj sceni. Spin magazin album “channel ORANGE” proglašava najboljim albumom u 2012. godini, stavljajući ga na vrh liste sa čak 50 naslova. Na ovoj listi Ocean-ov album je ostavio iza sebe kritički priznat “good kid, m.A.A.d. city” Kendrick Lamara i po senzibilitetu sličan Miguelov “Kaleidoscope Dream”. Ova tri albuma, uz novi EP Solange Knowles “True”, koji je takođe izašao u 2012. godini, najavljuju revoluciju u R’n’B muzici. Na nama ostaje da vidimo da li će ova revolucija biti propraćena od strane drugih izvođača i slušalaca.

Autor: Nemanja Milisavljević

#SportySpark

Sećate se kako su vas kad ste bili mali učili da ljudi ne mogu da lete? E pa, nisu bili u pravu. Postoji mnogo različitih načina za letenje ali ni jedan nije tako maštovit kao sport kojim se ovi momci bave. Sigurno ste čuli za njih – momke koji skaču sa litica i lete. Bave se BASE jumpingom i wingsuit letenjem i deo su male zajednice ljudi koja pomera granice ljudskih mogućnosti i usput se neverovatno dobro zabavlja. Jedan od ovih neverovatnih momaka i jedan od najboljih u ovom sportu je ljubazno pristao na intervju sa Frenzy Spark Magazinom. On je mlada osoba koja veoma brzo gradi svoje ime u BASE jumping zajednici. Njegova jedina letilica je njegovo telo i wigsuit koji nosi, njegove komande su pokreti njegovih ruku i nogu. Istraživanje mogućnosti ljudskog letenja je njegov posao i isti radi itekako dobro. Upoznajte Alexandra Pollija. Frenzy Spark: Da li bismo za početak mogli da te predstavimo našim čitaocima? Alexander Polli: Zovem se Alexander. Rođen sam u Norveškoj, majka mi je Norvežanka a otac Italijan. Živeo sam u Italiji do svoje jedanaeste godine a onda nastavio po internatima do svoje osamnaeste. Od dvanaeste godine sam počeo profesionalno da se bavim snowboardingom i ovo je trajalo do moje neke šesnaeste ili sedamnaeste godine. Trebalo je da učestvujem na Zimskoj Olimpijadi 2006 kad predstavnik Italije u disciplini snowboarding halfpipe, ali sam slomio kičmu. Dok sam bio klinac, uvek sam bio strastven prema sportovima koji su vezani za prirodu. Bavio sam se podvodnim ribolovom, skijanjem i motocikliz-

mom, u stvari motokrosom kroz šume i preko planina – uvek je u pitanju bilo nešto što je za mene lično bilo izazov.

ma. Takođe uživam i u podvodnom ribolovu, snowboardingu i motociklizmu.

FS: Reci mi kako je sve počelo? Da li je u pitanju onaj standardni san iz detinjstva o letenju? AP: Mislim da je sve proisteklo iz sveg onog skakanja dok sam bio klinac, bilo da je u pitanju skakanje po trampolini, skijanje, snowboarding ili skateboarding. Uvek sam uživao u onih nekoliko sekundi koje bih proveo u vazduhu, slobodan i u okretu. Padobranstvo i BASE jumping su se činili kao normalan progres – bilo mi je potpuno normalno da nastavim u tom pravcu.

FS: Pretpostavljam da ti je winguit letenje ipak omiljeni deo svega? AP: Da, wingsuit letenje je definitvno na vrhu moje liste.

FS: Prvo si se bavio padobranstvom, zar ne? Šta je usledilo? AP: Naravno, imao sam oko 1500 skokova sa padobranom pre nego što sam počeo da se bavim BASE jumpingom. FS: Osim wingsuit letenjaa, čime se još danas bavis? Letiš i speed glidere, zar ne? Još nešto? AP: Da, uživam u letenju speed glideri-

FS: Reci nam nešto više o samom sportu. Koliko je tačno „opasan“? AP: Mislim da je sport opasan onoliko koliko ga ti sam činiš opasnim, baš kao i bilo koji drugi sport. Možeš ga učiniti vrlo vrlo opasnim, a možeš ga učiniti i bezbednim koliko god je moguće, relativno. To je na tebi samom. FS: Dakle, da li je onda opasniji od skijanja ili snowboardinga na primer ili sve to samo zavisi od tebe samog? AP: Verujem da u najvećoj meri zavisi od tebe. Naravno, bavljenje BASE jumpingom podrazumeva slobodan pad nakon skoka sa planine, i padobran vam nije otvoren dok ga ne otvorite sami, tako da je svakako visoko rizična aktivnost ako niste dobro pripremljeni za ono što radite. Svakako, što više trenirate to ste bezbedniji. Takođe smatram da do određene mere sve to ima

#SportySpark veze i sa time kakva ste generalno osoba, kako reagujete na strah i momenat panike. U ovakvom sportu ta reakcija može da vam spasi ili okonča život. FS: Izraz kojim vas najčešće opisuju je „daredevils“ i ljudi misle da ste ludaci. Da li je to

zaista tako ili svakom skoku prethodi mnogo razmišljanja i planiranja? AP: Nikada nisam voleo izraz „daredevil“. Što se mene tiče, sve ovo – snowboarding, skateboarding ili BASE jumping pokreće strast, ljubav i stvaranje jedne realnosti kada sam zaista slobodan i kada mogu da ispoljim svoju ličnost. Ovo nije samo sport, ovo je izvestan oblik umetnosti. Isto je i sa snowboardingom i skateboardingom. Sve je to za mene više umetnost nego samo sport. To je način na koji izražavate sebe – ako ovo ima nekog smisla. FS: Meni ima savršenog smisla. Dakle, ipak pažljivo planiraš svaki skok? AP: Ima jako mnogo planiranja pre svakog skoka. Pre nego što me vidite

da letim po određenoj putanji na nekom video klipu, uradim više skokova na tom istom mestu, kako bih mogao lagano da letim sve niže i niže i niže. Kada bilo koga od nas vidite da leti, to nije prvi put da smo na tom mestu, znate. Proučavali smo ga i leteli tu mnogo puta pre toga. FS: Kako izgleda potpuna priprema za skok? A P : P a , većina toga se odnosi na proučavanje terena. Morate upoznati mesto na kome ćete leteti – koliko je strmo, koliko je ravno, kad nailazi drveće, kad morate da počnete da se udaljavate od planine da biste imali dovoljno vremena da otvorite padobran – sve ove male stvari postanu jako bitne. A da ne pominjem vetar i generalno vremenske uslove. Takođe, pre tehnički zahtevnijih skokova, radim rigoroznije istezanje noć pre skoka i ujutru radim jogu i opet istezanje. Moram da pripremim telo pre nego što odem i uradim skok. FS: Da li se po tvom mišljenu sport reklamira na pravi način? Da li bi svako od vas mogao da učini nešto po pitanju toga kako vas ljudi vide? Da li uopste želite da promenite sliku koju ljudi imaju o vama? AP: Ja pokušavam da to uradim kroz moje najnovije video klipove. Pokušavam da promenim sliku koju su nam nametnuli drugi, o tome da smo ludaci, zbog toga što neki drugi ljudi koji predvode ovaj sport pokazuju pogrešnu sliku o njemu. Zapravo se cela priča razvija u jednu veoma profesionalnu disciplinu sa neverovatnim ljudima koji se njome bave. A govorimo o sportu, koji pokreću ljudi koji osećaju strast i

If you want to read this interview in English hit the number 78 for the jump.

#SportySpark

ljubav prema onome što rade, baš kao i u planinarenju ili bilo kom drugom ekstremnom sportu. Bez rizika nema ni dobitka, zar ne? (smeh) FS: Kako se po tvom mišljenu sport promenio od početaka do danas? AP: Mislim da su mogućnosti u sportu znatno napredovale. Ono što je moguće danas, u poređenju sa onim što je bilo moguće pre 5 godina – pa čini se kao da je to bilo pre 50 godina. Pre 5 godina je ono što radimo danas delovalo nemoguće, ili je delovalo kao nešto što biste mogli da uradite samo jednom, a rizikovali biste previše. Sa nivoom veštine koji ljudi danas mogu da razviju i sa količinom treniranja koja vam je dosupna – očigledno je moguće da budete dovoljno vešti da letite na određen način dosledno. FS: Znači moglo bi da se kaže da je danas manje rizično? AP: Uvek je rizično onoliko koliko ga vi učinite rizičnim. Mislim da je oprema svakako sada bolja i da će u budućnosti nastaviti da napreduje. Ono što ipak neće napredovati je mogućnost ljudske greške. A ovaj sport vam ne dozvoljava previše grešaka. FS: U kom pravcu sport ide, po tvom mišljenju? Misliš li da će postati više main-

stream kao možda paragliding ili hang gliding? AP: Prvestveno zaslugom YouTubea, mislim da bi padobranstvo moglo da postane više mainstream. Ali mislim da ovde, zbog svih opasnosti koje sport nosi i činjenice da je potrebno mnogo vežbanja... Lako je da sedite ispred monitora i kažete „ja ovo hocu da probam“, ali kada stanete na ivicu provalije i treba da se bacite nap-

red – mislim da bi većina ljudi u tom trenutku skontala da to bas i nije za njih. FS: Misliš li da bi sport uopšte trebalo da postane mainstream? Svakako, bilo bi više ljudi koji bi se njime bavili, ali da li bi to moglo biti dobra ili loša stvar? AP: Mislim da dokle god se sport predstavlja kao ono što može da bude i kao ono što jeste – dakle, ekstremno opasan

#SportySpark

ako se ne trenira dobro i dovoljno, mislim da u tom smislu možda nikad neće postati mainstream. Previše je to ekstreman sport. It’s too extreme to be mainstream. (smeh) FS: Kako wigsuit flying zajednica izgleda? Da li se svi međusobno poznajete, s obzirom da vas nema baš mnogo? AP: Zajednica je svakako jako mala a ljudi su neki od najboljih ljudi koje sam

u svom životu upoznao. Zapravo, verovatno i skačem toliko koliko skačem zbog ljudi koliko i zbog samog skakanja. Ljudi mi podjednako mnogo znače. Oni su deo sporta. FS: Pitala sam nekoliko kolega sa posla, koji nemaju nikakve veze sa bilo kakvim letenjem, šta bi želeli da znaju o wingsuit letenju? Prvo pitanje koje se pojavilo bilo je koju brzinu dostižeš.

AP: Mislim da letim brzinom od nekih 250km/h. FS: Da li govoriš o maksimalnoj ili o prosečnoj brzini? AP: Manje – više o prosečnoj. Dosta toga zavisi i od osobe koja leti i od stila. Wingsuit možete leteti jako sporo ili jako brzo. Što brže letite, sam wigsuit je „nervozniji“, pa je samim tim i netsabilniji, ali ako vam je potrebna reakcija – što brže letite to ste bezbedniji, jer imate više vetra o koji možede da se „odgurnete“. Ako ovo ima smisla. Generalno, što sporije letite to ste stabilniji, ali niste bezbedniji ako letite blizu terena. FS: Imaš li uopšte vremena da uživaš u pogledu, s obzirom na brzinu kojom letiš? AP: Da, svakako! Vreme se prilično uspori. (smeh) FS: Da li učestvuješ u Svetskoj Wingsuit Ligi? Šta misliš generalno o celom takmičenju? AP: Mislim da bi celo takmičenje bilo mnogo bolje da su pozvali najbolje na svetu, a ne samo najpopularnije. Dobio sam poziv da učestvujem, juče zapravo, ali sam odbio. FS: Misliš li da će komercijalizacija sporta na ovakav način da donese neke promene? Kakve bi bile posledice ovoga?

#SportySpark

AP: Wingsuit Liga je samo jedno od tri takmičenja koja će se održati sledeće godine. Najveće je Red Bull Top Gun. To je takmičenje koje će svi želeti da isprate. Ovde će se takmičiti najbolji ljudi i biće to takmičenje broj jedan.

Felixa nisam imao prilike da upoznam, ali bih voleo da je onaj balon bio napravljen kao dvosed, da bih ja mogao da budem u sedištu broj 2. Tako se on ne bi osećao onako usamljeno dok se balon peo, mogao sam da mu pravim društvo. (smeh)

FS: Kada i gde se održava? AP: Održaće se sledeće godine, u toku leta, ali još uvek ne znam tačan datum. Red Bull Top Gun će biti nešto kao Formula 1 u wingsuit trkama. Wingsuit Liga je više show nego što je do toga da se pozovu najbolji.

FS: Ja sam lično bila impresionirana činjenicom da je Garry sleteo u gomilu kartonskih kutija. Nije bilo u pitanju ništa nenormalno skupo ili komplikovano i uspelo je. AP: Da, svima nam je pokazao kako se to radi. Pravi profesionalac koji je tačno znao šta radi.

FS: Ovu godinu ćemo pamtiti po dva istorijska događaja za avijaciju. Garry Connery je sleteo samo sa wingsut-om 23. maja, a Felix Baumgartner skočio sa ivice svemira 14. oktobra. Kakvo je tvoje mišljenje o ovome? AP: Obožavam Gerry-ja Connery-ja. Imao sam prilike da ga upoznam ovog leta u Švajcarskoj. Imao sam velika očekivanja od ovog čoveka, i on je jednostavno jedan divan, prizeman i skroman gospodin. Bio sam potpuno impresioniran čovekom.

FS: Misliš li da će biti nekih novih pokušaja da se uradi nešto slično ili čak izazovnije? Pomeranje novih granica? AP: Naravno. Mislim da mnogo wingsuitera, uključujući i mene, teži tome da leti nove putanje i nađe nove načine letenja i načine da se izrazimo. Neki to rade na direktiniji način, dok neki biraju kreativniji način. Zaista šaljem pozitivne vibracije svima koji pokušavaju ovako nešto, zato što su ove stvari jako opasne. Svako ko

pomera granice u sportu ima moje pozitivne misli i vibracije. FS: Da li se ti možda pripremaš za obaranje rekorda ili ulazak u istoriju? AP: Tačno tako. Uradicu ono što mi moja strast i moje srce kažu. FS: Reci nam nešto više o wingsuit slalomu. O čemu se zapravo radi? AP: Wingsuit slalom, wow! Mislim da ljudi ne razumeju koliko je ovo teško, naročito kada se radi iznad zemlje. Letenje iznad terena u pravoj liniji može biti lako. Letenje iznad i pored terena kada skrećete traži mnogo više proračunavanja i preciznosti. Kada skrećete imate tendencije da gubite visinu, i ako ovo ne proračunate kako treba – pa, ne možete ga preračunati pogrešno mnogo puta. FS: Videla sam video klip koji si sherovao na svom Facebook profilu kada si zapravo rukom pogodio onaj žuti deo motke. Koliko je to bilo teško? AP: O, to nije bilo ništa. (smeh) Ono što ljudi ne razumeju u tom video klipu je, u poređenju sa na primer putanjom koju leti Jebb Corliss – on uleće u procep u pravoj

#SportySpark

putanji, dok ja ulećem u velikom zaokretu. Ako pogledate moj zaokret od početka do kraja, videćete da je to skoro punih 180 stepeni. U pitanju je zaokret od 150 stepeni, a to je veoma veliki zaokret iznad ravne površine. FS: To je zapravo baš bitna stvar, zar ne? AP: Da, rekao bih da je to baš velika stvar. Apsolutno. FS: Gde na planeti ti je omiljeno mesto za wingsuit letenje? AP: Moje omiljeno mesto na zemlji za wingsuit letenje je tamo gde su moji omiljeni ljudi koji se bave wingsuit letenjem. FS: Kako je kod kuće u Norveškoj? AP: Norveška je magična! Ali su isto tako Alpi i Dolomiti. Planine su magične!

FS: Da li postoji mesto na kome još uvek nisi leteo a voleo bi? AP: Da, Južna Afrika, Table Mountain. Tamo bih zaista voleo da letim. Takođe Anđeoski vodopad u Venecueli. FS: Šta bi poručio ljudima koji bi želeli da se bave wingsuit letenjem? AP: Budite sigurni da počinjete iz pravih razloga. Budite sigurni da počinjete da letite zato što je to vaša unutrašnja strast, unutrašnja želja. To nije nešto što radite za nekog drugog ili zbog priznanja ili da biste bili hard core. To je nešto što radite iz ljubavi. Budite sigurni da to radite za sebe a ne za nekog drugog.

nešto možda kao moj moto – „ako je vaša religija vredna ubijanja, molim vas počnite od sebe.“ Alexandru hvala najlepše za intervju, bila nam je čast i privilegija da ga uradimo. Svi naši dragi čitaoci koji bi želeli da saznaju nešto više o Alexandru Polliju, mogu da posete sledeće stranice:

• Official page • Facebook page • Official YouTube Channel • Twitter

FS: Da li bi želeo da dodaš nešto na kraju? AP: Želeo bih da podelim citat koji će se naći na kraju mog sledećeg video klipa,

PHOTO CREDIT: MEDILIN

#FrenSci Spark

kodnevnom a sv u o n že e vr u to je o k li o i fragilna k a k rh k e st je a žd o m i nadmoći i st o st o sn n b se Tele o p e n je n u n ra b d ustaju u o ji o k vi so a gl i su li nade a a , m ru a k vo ri go b fa m li a m , a m ti u d njihovim a o a č ri p je vo O i. n e ruge. zv d e u tr o ju k ra zi o jedna rf o m ta e m je o k matičnim ćelijama,

Strpljenje je bilo od najnužnije neophodnosti svima prisutnima koji su bili egzaltirani novim konceptom rođenim tog dana 1908. godine, u Berlinu. Jer čak pet decenija, i više, moralo je proći od tog događaja da bi se on srodio sa prihvaćenom stvarnošću. Tada, u zoru veka koji će se pokazati tako mahnitim, histolog Aleksandar Maksimov, nadahnut stabljikama koje rađaju raznolike grane, pribegao je analogiji sa još jednom, relativno novom naučnom familijarnošću. U to vreme je na naučnim mapama već bilo ucrtano znanje o ćelijama u organizmima koje se, poput grana, diferenciraju u druge ćelije i osposbljavaju za nove funkcije. Maksimov je, premda još uvek nejasno, naslutio potencijal ovih “ćelijskih stabljika” i darivao im danas proslavljeno ime. Matične (stem) ćelije su stigle, maglovitim putem od opskurne teorije do, moguće, najuzbudljivijeg potencijala

sadašnjosti. Džejms Til (James Till) i Ernest Mekaloh (Ernest McCulloh), kanadski dvojac sa Univerziteta u Torontu, 1963. ustanovili su postojanje samoobnavljajućih ćelija u koštanoj srži miševa, stavljajući tačku na skepsu i otvarajući prve pasuse eksperimentacije i umešne ambicije. Do 1998. godine, kada su premijerno identifikovane i stavljene u upotrebu prve linije ljudskih embrionalnih stem ćelija (Džejms Tompson i saradnici, Univerzitet Viskonsin), naučna javnost je spoznala i prvu transplantaciju koštane srži kod dvoje dece sa ozbiljnom imunodeficijencijom (1968), otkriće stem ćelija u krvi pupčanika (1978), “žetve” mišjih emrionalnih stem ćelija (1981) i kultivacije neuralnih stem ćelija (1992).

Važnost i suština Raspoložive sposobnosti matičnih ćelija, inherentnih svim višećelijskim organizmi-

ma, gotovo spadaju u domen biohemijske magije i o mogućnostima spasenja koje nude ne može se dovoljno pričati. Već i sama odlika samo-reparacije, usled koje su povređena tkiva odraslih osoba daleko od trajnosti oštećenja, ispunjava uslov da budemo zahvalni na postojanju stem ćelija, ali one se ne zaustavljaju “samo” na tome. Šta je to što ih izdvaja od svega znanog na ćelijskom nivou? Ističu se dva svojstva: replikacija i obnovljivost; i diferencijacija i specijalizacija. Stem ćelije imaju ključnu odliku da se, za razliku od krvnih ćelija, na primer, samoobnavljaju (vrše proliferaciju) mnogo puta i u toku dugog vremenskog perioda. U laboratorijskim uslovima (o čijim će postupcima uzgajanja stem ćelija biti podrobnijih reči kasnije u članku), rezultirajuće ćelije mogu se ispostaviti nespecijalizovanim - odnosno, onim koje se kasnije ne diferenciraju u ćelije određenog tkiva

#FrenSci Spark

ili organa. Regulatorni mehanizmi proliferacije matičnih ćelija u organizmu još uvek nisu potpuno rasvetljenji, na čemu se radi sa velikom prilježnošću - jer kada budu rastumačeni, navedeni mehanizmi će nas postaviti znantno bliže odgovorima na pitanja poput neregulisanog rasta i deobe ćelija kao uzroka kancera. Već po tome da li poseduju sposobnost diferencijacije u jednu, nekoliko ili sve zamislive vrste ćelija, stem ćelije se grupišu i po potentnosti, i to na unipotentne (one koje proizvode samo vlastitu vrstu ćelija), oligopotentne (nekoliko ćelija), multipotentne (diferencijacija u mnoge vrste, ali samo u one u bliskom histološkom srodstvu), pluripotentne i totipotentne - one koje se specijalizuju u gotovo sve, odnosno sve embrionske i ekstraembrionske ćelije. Poreklo stem ćelija može biti trojako, a u zavisnosti od vrste, podstiče raznovrsna pitanja mogućnosti i etičnosti procesa iz kojih potiču. Tip embrionskih matičnih ćelija, jasno, izveden je iz emrbiona, ali je neophodno naglasiti nekoliko činjenica: posredi su embrioni u fazi razvoja nakon 4 ili 5 dana od začeća (etapa blastocita), pri čemu su, u najvećem broju slučajeva, posredi embrioni začeti in vitro (veštačka oplodnja kombinovanjem sperme i jajašca u laboratorijskim uslovima) i donirani u istraživačke svrhe sa pristankom donora. Embrionske stem ćelije su one na koje i laici i naučnici pomisle kada se govori o pluripotentnosti, jer baš su one te koje se

mogu transformisati u sve zamislive specijalizovane ćelije i zamenjivati obolele. Adultne (somatske) matične ćelije su drastično ograničenijeg dometa od embrionskih, već po tome što su nediferencirane (i sa slabim kapacitetom za to) i limitirane obnovljivosti, uglavnom na vrstu ćelija organa sa kojeg su poreklom. Doprinose obnavljanju i regeneraciji oštećenih tkiva i organa kod odraslih sisara, ali za razliku od embrionskih, ne mogu da se proliferiraju bez diferenciranja u laboratorijama. Postupak dolaženja do adultnih stem ćeija, punkcijom koštane srži, komplikovan je i još uvek daleko skuplji nego upotreba embrionskih. Najisplativiji i najbezbedniji način prikupljanja matičniih ćelija je iz krvi pupčane vrpce i placente, odmah po porođaju. Zbog svoje vitalnosti, svežine, brže deobe od aldultnih i “svestrane” diferencijacije u bilo koju od 200 vrsta ćelija u organizmu, ćelije dobijene ovom metodom imaju sve osetnij prednost u kliničkim primenama u svetu poslednjih godina. Pogodne su kriogenizaciju i skladištenje u bankama ćelija u slučaju nužnosti oporavka oštećenja novorođenčadi, ali i tretiranja kancera, multiple skleroze, povreda i hipertenzije. I u Srbiji, u Kragujevcu, će uskoro biti otvoren Centar za matične ćelije, pridružen globalnim naporima u tretiranju humanih oboljenja, u čijoj banci je moguće i usladištiti stem ćelije.

Uspesi tretmana Slučaj samo jednog zabeleženog uspeha kojim se opravdano diče, istraživači sa UCLA postigli su 2011. godine. Retinalne ćelije, dobijene embrionalnim ćelijama, ubrizgane su u oči dvoje pacijenata sa progresivnim slepilom. Ono što se zatim dogodilo nije samo da je napredak slepila zaustavljen, već su pacijenti prijavili i primetan boljitak vida, što je bio nagoveštaj mogućeg nazadovanja bolesti usled tretmana matičnim ćelijama. 2012. godine, zabeležena su još dva značajna koraka u dobrom pravcu: najpre su naučnici u Haifi, Izraelu, od ćelija kože dva starija srčana bolesnika stvorili reprogramiranjem matične ćelije koje su se razvile u zdrav srčani mišić (posebno pogodan mehanizam jer je reč o ćelijama samog subjekta od kojih su uzete, što odbacuje mogućnost negativnog imunološlog odgovora). Na drugom kraju globusa, u Japanu, u laboratoriji su proizvedena mišja jajašca iz stem ćelija. Zdravo potomstvo koje se razvilo iz takvih jajašaca daje nadu da će i ljudska neplodnost i druge reproduktivne smetnje jednog dana biti samo ružna uspomena.

#FrenSci Spark Personalizovano lečenje i starenje na uzdama Stem ćelije menjaju način na koji razmišljamo o bolestima, u vrlo doslovniom smislu. One će nam omogućiti na samo da ublažavamo simptome oboljenja, već i da ih u potpunosti držimo pod kontrolom uklanjajući njihove moguće uzroke. U članku “10 ideas that will change the world” magazina “Time”, pomalo euforičnim tonom se slavi budućnost formiranja čitavih tkiva i organa – srca, jetre, nerava… - od bezgranične količine uzgoja laboratorijskih matičnih ćelija. Ključ je, doduše, u sledećem: i razvoj patologije se može uzgajati i posmatrati u Petri posudama. Takav je slučaj bio sa otkrićem uzroka jedne nervne degenerativne bolesti koja je uočena nakon opažene anomalije tokom razvoja motoričkih neurona nastalih od ćelija kože. Tačno utvrđeni uzroci, koje je ponekad teško odrediti zbog svoje nedokučivosti na molekularnom nivou, vode ka poboljšanju postojećih terapija (dijabetičari bi, na primer, u budućnosti mogli da u svojim organizmima uzgajaju ćelije-generatore insulina umesto da primaju injekcije, baš kao što bi regeneracija umirućih moždanih ćelija mogla biti spasonosna za obolele od Alchajmerove bolesti).

Novo parče istorije ispisano je 2001. godine, unutar zidova instituta Advanced Cell Technology. Tamo su uspešno klonirani ljudski embrioni u stadijumu od 4 do 6 ćelija, čije su se ćelije mogle upotrebiti za klinčke svrhe. Pet godina kasnije na severu Engleske, u Njukaslu, kreirana je prva veštačka jetra utilizacijom stem ćelija iz krvi placente, dok su japanski naučnici, 2007. godine, transformisali ćelije ljudske kože u ćelije sa svojstvima vrlo bliskim embrionalnim matičnim ćelijama čija upotrebna validost, međutim, još uvek nije bezuslovno dokazana. Budući da se istraživanje ljudskih embrionalnih stem ćelija sve prisnije oslanja na genetiku ljudskog genoma (o kojem je pisano u šestom broju Frenzy Sparka), polažu se nade u buduće prilagođavanje medicinskih tretmana specifičnim “prohtevima” genetike pojedinca. Terapeutskim kloniranjem bi se kreirala tkiva koja pacijentov organizam ne bi odbacivao, tj. ne bi postojao rizik od organske i imunološke nekompatibilnosti. Ovo se postiže posebnim procesom nuklearnog transfera somatskih ćelija, te rezultatom u formi ćelija identičnih pacijentovim. U vrlo dalekosežnom smislu, stem ćelije bi se mogle ispostaviti jedinim putem ka, uslovno rečeno, besmrtnosti. To je krajnji san običnih entuzijasta i profesionalnih istraživača sa najitenzivnijom verom u bolje sutra koje matične ćelije, svi su

izgledi, drže u sebi zapečaćenu i pod vrlo enigmatičnim genskim ključem. Pošto je vrlo diskutabilno da li bismo uopšte trebali da priželjkujemo večan život (pomislite samo koje druge nemoguće probleme ovakav scenario iziskuje), možda je realnije nadati se makar prolongiranoj egzistenciji – i to daleko boljeg kvaliteta, što je još bitnije. Transplantacijom koštane srži se već danas leči leukemija, a to je postupak u potpunosti zavistan od značaja stem ćelija. Humanim pluripotentnim stem ćelijama se mogu bezbedno testirati novi lekovi, kao što se već čini u slučaju kancernih ćelija kojima se nadgledaju potencijalni lekovi protiv tumora.

Pitanje etike Postupak koji uključuje uništavanje embriona u svrhu dobijanja embrionskih stem ćelija je suočen sa vrlo fanatičnom opozicijom koju poglavice sačinjavaju jake konzervativne struje u središtu istraživanja stem ćelija, SAD, ali i na drugim meridijanima. Iako je moralna dilema destrukcije embriona gravitaciona tačka ključale javne diskusije, zapravo je kolekcija potpitanja među kojima su da li postoji etička razlika između kreiranja embriona za potrebe istraživanja i potrebe za reprodukcijom; dozvoljenosti da se ljudski embrioni kloniraju za cilj prikupljanja embrionalnih matičnih ćelija; kao i moralnog sta-

#FrenSci Spark Link PinBoard TED Talk: Susan Solomon - The promise of research with stem cells:

Early Success in a Human Embryonic Stem Cell Trial to Treat Blindness Kolonija matičnih ćelija tusa embriona, uz metodološki definisanu odredbu kada embrion zapravo postaje ljudsko biće. Stenfordova enciklopedija filozofije ispravno tvrdi da, “sa čisto konsekvencijalističkog gledišta, potencijalna korist istraživanja embrionalnih ćelija ubedljivo odnosi prevagu nad gubitkom embriona u tom procesu.” Ipak, oponenti istraživanja na embrione primenjuju matricu ljudskih prava i vrednosti za koje veruju da su skrešni već u začetku, lišavanjem živućeg bića prava na život, na čijem putu ne sme stajati ni krajnji društveni utilitarizam. Od ove premise ljudskog bića nastupa odgovor u vidu revizije tog pojma. Setimo se da je reč o žetvi 200-300 ćelija blastocista (strukture

tankog zida sa grozdom ćelija iz kojih nastaje embrion) koji je tek u petom danu razvoja nakon začeća. Definicija ljudskog bića koja se gradi odatle zvuči drugačije u zavisnosti od toga koga pitate za mišljenje. Oponenti embrionalnih stem ćelija tvrde da čovek nastaje jednoćelijskim zigotom (spojem dva gameta, tj. polne ćelije) pri oplodnji. Već odatle, oslobođen mu je put “ka članstvu u vrsti homo sapiens, sa svom slobodom rasta i samorazvoja koji vode ka uspostavljanju neugroženog identiteta”. Biološki gledano, ovu tvrdnju je relativno lako opovrgnuti - donekle. Jednostavnim proučavanjem uviđa se da ćelijski sistem zigota nema koordinaciju i mehanizam neophodan za regulaciju života i da, stoga, nema govora o ljudskom organizmu u vrlo određenom smislu – do koordinacije ćelija

Susan Solomon - “Stem ćelije su naša oprema prve pomoći” Osnivačica njujorške Fondacije za stem ćelije, Suzan Solomon, je izvanredan primer preduzimljive individue (ona je advokat) koja je ispravno opazila esenciju matičnih ćelija, ali i fakat da medicinski razvoj zastajkuje i neopravdano kasni. U svom TED izlaganju, Suzan obelodanjuje napore svog tima da ubrza napredak na polju matičnih ćelija, kao i kakve konkretne rezultate će to doneti: osnaženje individualističkog pristupa lečenju, nove tehnologije, revoluciju medikamenata i ciljanje na eradikaciju najtežih bolesti današnjice.

neophodno za to dolazi tek nakon više od dve nedelje od oplodnje. Međutim, neke interakcije ćelija ipak mora biti kako bi se embrion razvio – konkretno, podela ćelija na dve vrste masa. Da li je ovo dovoljno da se petodnevni embrion ipak proglasi za ljudsko biće, više je dilema na području filozofije nego nauke. Bioetika i razvojna biologija su za debatnim okruglim stolom na kojem će u XXI veku carevati redukcionističke tekovine prethodnog – “napretci kroz studije biohemijskih mehanizama van njihovog mesta u organizmima” (Hurlbut WB., Department of Neurology and Neurological Sciences, Stanford University Medical Center - pod novim svetlom sekvenciranog ljudskog genoma. Da li će se postići konsenus koji će zadovoljiti masovne društvene nazore i obezbediti miran naučni progres – ili je konsenzus, kao i moralna i svaka druga pobeda već na strani istraživanja embrionskih ćelija?

Autor: Andrej Vidović

#ArtsySpark

Nekonvencionalni manifest, bes, poruga i preosetljivost, prenaglašen bunt, misterija, očaj, izopačena žudnja za slobodom, šok i talenat – to su samo neki od izraza kojima se objašnjava kompleksnost onog što smo skloni da nazivamo delom genija. I dok je mnoge pojedince obdarene umetničkim genijem karakterisala autodestruktivnost, antisocijalno povlačenje od svega ljudskog, neurotska i potpuna samoća na koju su toliko naviknuti da im čak prija, drugi, oni ređi, su svoju umetničku snagu izrazili i održali isključivo prkosom. Inat društvenim normama, ruku pod ruku sa životnom strašću jarkih boja, jeste glavna odrednica stvaralačkog i životnog puta francuskog slikara Pola Gogena (Paul Gauguin). Ežen Anri Pol Gogen (Eugène Henri Paul

Gauguin) rođen je 1848. godine u Parizu i provodi uobičajeno, mirno detinjstvo i školovanje u Francuskoj. Međutim, odmah nakon školovanja počinje da oseća „zov divljine“ koji je za života sublimirao kroz slike i izražavao kroz strast i koji ga do kraja nije napuštao. Tokom mladosti provodi šest godina ploveći svetom u trgovačkoj i francuskoj mornarici, a godine 1870. vraća se u Francusku naizgled smirenog duha i počinje da živi tih i konvencionalan život poslovnog čoveka. Naročito iznenađuje činjenica da je ovaj slikarski genije, i pored živog i prkosnog duha koji je kuljao u njemu, godinama bio uspešan berzanski broker! Budući da je bio ekonomski i intelektualno nadaren, svakako da bi Gogen čitavog života bio finansijski uspešan i ugledan građanin, može se reći čak i miran i srećan čovek koji bi ugodnost svog života platio večitim žalom za egzotičnim slobodama. Osim cilindra i monokla verovatno ne bi ostavio nikakav posthumni pečat. Međutim, divlji duh ga je odveo sasvim drugim putem. Isprva je danju radio kao broker, a slobodnim danima slikao sa Polom Sezanom. Međutim, slikanje mu sve više oduzima energiju i odvlači ga od bavljenja biznisom. Unutarnji konflikt između želje da udovolji sredini i unutrašnje strasti koje sve više bukte i uzimaju maha kulminira njegovim venčanjem sa Met Sofi Gad. Pol i Met Sofi imaju čak petoro dece, što dodatno komplikuje Gogenov duševni sukob gde težnja za večnim, mističnim i divljim sputava njegovu finansijsku i moralnu odgovornost prema porodici. Hteo je da bude baš onaj čovek kakav je potrebno biti i kakav se očekuje, biti ni manje ni više nego ono što čitav svet želi od

njega da bude, ali se to kosilo sa duševnim dubinama koje su činile samu srž njegovog istinskog bića. Naizgled, svet je od njega tražio previše. Zapravo, svet je od njega tražio premalo. Ubrzo, kroz pokušaje da uklopi biznis i slikarstvo, ljubav i neophodnost, duh i um, zapada u depresiju i pokušava sebi da oduzme život. Sve više se razočarava površnošću, konvencionalnošću i malograđanštinom francuskog društva. Stavlja suštinu iznad forme, strast iznad usiljenih normi, iskrenost iznad prilagođavanja sredini, te se odvaja od impresionizma i počinje da ga prezire. Budući da je impresionizam bio priznat slikarski pravac, Gogenovi

postimpresionistički ispadi nisu naišli na odobravanje kritike, već na porugu. Kao i sve što je novo, drugačije i samim tim šokantno, Gogenova egzotika individualnog ne prolazi nimalo dobro u svetu kolektivizma i masa. U potrazi za utehom, Gogen se potpuno odriče društvenog ugleda i počinje da slika sa Vinsentom Van Gogom sa kojim razvija i intenzivno prijateljstvo. Stanovali su zajedno u Arlu i tu stvorili neka od najvrednijih dela današnjice. Što zbog njihovih burnih karaktera, što zbog oskudice, ovo kratko prijateljstvo biva urušeno brojnim svađama. Vinsent Van Gog ne uspeva za života da proda ni jednu jedinu svoju sliku, te jednu poklanja vlasniku birca u Arlu kom se slika ni malo ne dopada, ali je zadržava i kači na zid birca iz čištog sažaljenja. Izlišno

#ArtsySpark je govoriti u kolikoj meri je ovo sažaljenje pola veka kasnije postalo isplativo. Ni Gogenova karijera ne obećava da će uskoro krenuti uzlaznom putanjom. Očajan i duboko razočaran Francuskom, on napušta i porodicu i svog prijatelja Vinsenta iako dobro zna da su jedan drugog doživljavali kao poslednju nadu i utehu. Nakon napuštanja, Van Gog pod dejstvom neurotoksina (pretpostavlja se usled konzumacije čuvenog apsintha) odseca sebi uvo i završava u duševnoj bolnici, nakon čega oduzima sebi život. Psihički skrhan, Gogen 1891. prvi put odlazi na Tahiti. Fasciniran umetnošću divljih i nesputanih kultura, on doživljava preporod i pronalazi muzu u egzotičnoj i iskrenoj lepoti apsolutne prirode, prirode ženskog tela, prirode bujnosti, živog rastinja i jarkih boja. Daleko od standarda impresionizma, on razvija jedinstveni stil teških crnih kontura. Suština njegove tahićanske ere

su strasti - evoluiranja fantazije o čistoći i iskrenosti u toj strasti tako suprotnoj evropskoj ljubavničkoj kulturi koja se svodi na miraz i kult kupovine i prodaje. Osim toga, Gogenove slike daju i jednu drugu perspektivu: manifesto, ozbiljan i srčan inat prema jednoj kulturi koja sebe naziva civilizovanom, a koja teži da potčini i eksploatiše zemlje i narode koje naziva necivilizovanima, i shodno tome, nižima. Potčinjavanje kao dvostruki motiv - ženski i urođenički - daje slikama posebnu dimenziju konfliktnog, sukobljavajući ono strastveno, dobrovoljno i pozitivno potčinjavanje žene muškarcu sa negativnim i nasilnim potčinjavanjem urođenika okrutnim pravilima civilizacije. Očaran tahićanskim duhom kao opijumom, pun života i optimizma, vraća se u Pariz i organizuje veliku izložbu. „Zaboga, narandžansti pas!“, bile su reči ugledne francuske dame koja se kikotala sa prijateljicom upirući prstom na detalj izložene slike

„Arearea“ (1892.) Čitava izložba koju je Gogen sa toliko entuzijazma okarakterisao kao svoj veliki povratak, dolazak kući po priznanje i klicanje, pretvorila se u fijasko koji ga duševno slama. Posle nekoliko godina pokušaja da se izgradi u francuskom društvu i niza neuspeha i poruge, 1895. godine ponovo odlazi u tahićanski „divlji raj“ i tamo ostaje do smrti. Umire 1903. godine u Francuskoj Polineziji, do samog kraja nepriznat i duboko setan. U najpoznatija dela Pola Gogena ubrajaju se „Žuti hrist“ (1889.), „Mana’o Tupapa’u“ (1892.) i „Odakle dolazimo? Ko smo? Gde idemo?“ (1898.), a poseban pečat njegovoj karijeri dao je upravo tahićanski period. Iako obnažene lepotice više nisu šokantne, a njihov konfliktni psihološki simbolizam malo ko primećuje, ove slike i dalje izazivaju snažne i pomešane doživljaje. U aprilu prošle godine u Nacionalnoj Galeriji u Vašingtonu pedesettrogodišnja Suzan Barns nasrnula je na sliku „Dve Tahićanke“ u pokušaju da je uništi, vičući pri tom: „Ovo je zlo!“. Čini se da mnogi umetnici ostaju neshvaćeni i vekovima posle smrti, a da Pol Gogen prednjači u tome noseći za sobom i u sebi - slavno prokletstvo genija.

Autor: Sonja Nikolić

#MusicLoop

RATM ODLAZI U ISTORIJU? Do nedavno su na pitanja o novom albumu i dugoročnim planovima odgovarali neodređenom mimikom i sleganjem ramenima, što nam je ulivalo nadu da se možda radi samo o (zasluženoj) pauzi. Međutim em nažalost, Tom Morelo je početkom decembra, u intervjuu za magazin Rollingstone, vrlo jasno stavio u izgled povlačenje benda sa muzičke scene. Naime, posle punih 12 godina, bend je u novembru izbacio box set “XX” koji obuhvata njihov prerađeni debi album iz 1992. godine i originalne demo snimke, kao omaž dvadesetogodišnjoj karijeri, a momci u ovom trenutku zasigurno znaju jedino to da su zahvalni za svu muziku koju su već napravili. - Bojim se da nema puno pravaca u kojima bi RATM mogao da ide. Takođe za sada nemamo ni planove ni jasne odrednice šta ćemo raditi dalje, tako da pretpostavljam da će naši fanovi morati da se zadovolje ovim jubilarnim setom – iskren je Tom.

Priredila: Beksi Lejdi NICK HODGSON NAPUSTIO KAISER CHIEFS Vest o definitivnom razilaženju sa bendom u kojem je bio nadležan za bubnjeve od samog osnivanja i imao status stalnog koautora svih njihovih pesama, objavio je 4. decembra na Tviteru, nekoliko dana pre nego što je to potvrdio i ostatak benda. Na Nikovu želju engleskim rokerima da nastave sa radom onako kako su to činili i prethodnih 15 spektakularnih godina, pevač Riki Vilson odgovorio je “Na vratima će biti spuštena reza ali ključ ti je ispod otirača”. Basista Sajmon Rik bio je podjednako šarmantan kada je na to dodao da garantuje da će nastaviti saradnju sa Nikom i nakon njegovog odlaska i to – na ispijanju litara piva. Nik, sve najbolje indeed!

DŽONI DEP U ULOZI GITARISTE MICK JAGGER I KEITH RICHARDS – ALISA KUPERA BRAĆA ILI BRAČNI PAR? Ako bih bila primorana da na sceni zamišljam nekog glumca rame uz rame sa Alisom Kuperom, to bi svakako bio Džoni Dep. Međutim, publika u “Orfijum” pozorištu u Los Anđelesu, nije morala da zamišlja ovakav prizor, budući da je istom pre nekoliko večeri imala čast i priliku da uživo prisustvuje. Slutnju njegovih ljubitelja da ne postoji roker koji je proživeo više divlje zabave u mraku, potvrdila je i pozornica na kojoj je Kuper nastupao i to obiljem horor rekvizita koji su je krasili. Uz prve taktove pesme “Break on through”, jedne od prvih obrada rok klasika, na istu je stupio i gospodin Dep, koji je do kraja ovog originalnog performansa, stajao između nadgrobnih spomenika Džimija Hendriksa, Kit Muna, Džima Morisona i Džona Lenona. Sve u svemu – nezaboravno iskustvo za legiju Kuperovih fanova kojih je bilo od veterana pa do onih koji su po prvi put zaista shvatili ko je ovaj čovek.

PHOTO CREDIT: TOD NAKAMINE

Govoreći o burnim odnosima unutar benda, koji funkcionišu iza paravana ove muzičke institucije, Kit Ričards je nedavno otkrio da su on i Džeger nešto između braće i bračnog para. - Prošli smo kroz sve i svašta i ipak uspeli da savladamo sve prepreke. Čas ga prezirem, čas ga volim, Mik mi je kao brat kojeg nikada nisam imao – objašnjava Kit. S druge strane, Kitovom bratu/suprugu, se ova potonja ideja nešto manje dopada: - Ljudi govore izuzetno glupe stvari a ovo je jedna od besmislenijih. Biti u braku i raditi sa nekim su dve totalno različite stvari. Bilo kako bilo, Kit svoj život ne može da zamisli bez Stonsa i Džegera. U intervjuu za američki muški magazin “Esquire”, dodaje da mu bend znači koliko i vazduh i hrana konstatujući da ovaj svet ne bi bio potpun bez Rolingstonsa. Istini za volju, i ne bi.

#MusicLoop

Priredila: Beksi Lejdi

ko su Bonobo, Quantic Soul Orchestra, Morcheeba i Emiliana Torrini mislili da su Hardkandy sjajni, nema razloga da njihov stav ne zauzmete i vi i to na prvo slušanje. Bend koji ne može da se odluči da li stvara bolji downtempo, electronicu, jazz ili chillout, pa zato posvećuje podjednaku pažnju svim ovim žanrovima, formirali su u Brajtonu Simon Little i Tim Bidwell. Ovi momci 2002. godine izdali su svoj debi album How Do You Do Nothing? a četiri godine kasnije i podjednako sjajan Last to Leave. Ipak, ono od čega će najnestrpljiviji početi sa preslušavanjem ove izuzetne elektronske poslastice (a neće pogrešiti) jeste njihov poslednji materijal Second To None, od 12 numera u kojima su vrlo rado i nesebično gostovali neki od najboljih soul i bluz vokala, poput onih koje imaju Martin Harley, Laura Vane, Sean Clarke i Fink. Dakle, odmah – sada – odmah.

a proleće 2003. godine u Rumuniji se dogodilo nešto specifično, a što je još bolje od toga, događa se i dalje: dva muzičara, jedna reč: Urma. Akustični rok kojem osim saksofona i flauta ništa što može da se podvede pod mistično i opijajuće nije strano, u međuvremenu su počela da sviraju njih četvorica, kanališući sve to u tri albuma: Nomad Rhymes iz 2004. Anger as a gift iz 2005. i Trend off iz 2007. na kojem je radilo čak 11 muzičara, od kojih se svaki čuje u svakom taktu. Posle kraće pauze, vratili su se na scenu 2009. godine sa obećanjem da možda njihova muzika nema jasne okvire, niti njihov bend konačan broj članova, ali da će ono što su započeli, nastaviti da rade, a svoje obećanje su 2011. počeli da ispunjavaju efektnom najavom četvrtog albuma Lost And Found, tačnije singlovima Terminus i All Wrong.

#FilmsySpark

Roman koji o avanturama Bilba Baginsa pripoveda, samo je dečija knjižica, daleko od detaljnosti i epske postavke sveta koji se sa “LOTR” potpuno otvorio, i u kome se ona realno još uvek jedva nazirala. Zbog toga, tolkinovski puristi, za razliku od prvog puta, kada su nesnosno zanovetali (nema Bombadila, nema Glorfindela, nema visoravni Mogila, nema ovoga, nema onoga… ) sada će, moguće je, biti zadovoljni Džeksonovim upinjanjem da bukvalno svaki zarez prenese na ekran i začini priču detaljima poznatim samo posvećenim čitačima svih objavljenih Tolkinovih spisa. Umerenijoj većini (mnogima čak i od nas dobronamernih), ta priča delovaće zamorno, razvučeno, kao premalo putera na previše hleba - prekomerno kalemljena i ustavljena van svog prirodnog toka, kako bi se veštački formirao osnov za trilogiju i stvorio utisak monumentalnosti komplementarne Gospodaru prstenova.

ada se pre dve godine pročula vest da se iz ruku Giljerma del Tora Hobit ponovo vraća pod rediteljsku palicu Pitera Džeksona, izgled filma, kakav smo napokon dočekali da vidimo u bioskopima ovog decembra, mogao se već naslutiti. Neinicirani u Džeksonovu viziju Tolkinovog sveta, kao i oni koji su se potajno nadali da će ih Hobit odvesti nekuda gde nikada pre nisu bili, odnosno da će im pružiti neslućene užitke, šokove, uzbuđenja, suze, verovatno bi trebalo da novac za svoju kartu utroše na nešto pametniji način. Oni pak, koji očekuju da ih vizuelno oduva nova 3D tehnologija od 48 frejmova u sekundi, morali bi da

sreću potraže negde po Zapadnoj Evropi, SAD, ili na Novom Zelandu, gde se film (uz nešto skuplju kartu) može adekvatno ispratiti. Ograničeni uslovi Koloseja, Takvuda, zamašćene naočare čije baterije naprasno mogu otkazati tokom projekcije u standardnoj 24fps varijanti, sve je što vam Beograd u ovom trenutku može ponuditi. Za nas, koji bezuslovno volimo prvobitnu trilogiju, možda bi i nekoliko sati panoramskih prizora tog nepreglednog monumentalnog sveta patuljačkih dveri, Maglenih planina i drevnih senovitih šuma kojima hodi Gandalf Sivi, i bez nekog naročito smislenog narativa, odnosno podrške neke superiorne vizuelne

tehnologije, bile sasvim dovoljne. Šetnja ovom stazom sećanja, nešto je za šta ćemo mi uvek biti spremni da damo novac. Piter Džekson zna da je upravo takvih i najviše, te je nas radi (a ne srebroljublja kako tvrde zlobnici) odlučio da umesto na dva, sve rastegne na cela tri filma. Pa opet, kada svu šalu i dobre namere stavimo na stranu, valja promisliti koliko je ova nova Džeksonova ekranizacija, u okvirima svedenih očekivanja, zaista uspešna? Koliko je, i da li je moglo drugačije i bolje? Roman koji o avanturama Bilba Baginsa pripoveda, samo je dečija knjižica, daleko od detaljnosti i epske postavke sveta koji se sa “LOTR” potpuno otvorio, i u kome se

#FilmsySpark

ona realno još uvek jedva nazirala. Zbog toga, tolkinovski puristi, za razliku od prvog puta, kada su nesnosno zanovetali (nema Bombadila, nema Glorfindela, nema visoravni Mogila, nema ovoga, nema onoga… ) sada će, moguće je, biti zadovoljni Džeksonovim upinjanjem da bukvalno svaki zarez prenese na ekran i začini priču detaljima poznatim samo posvećenim čitačima svih objavljenih Tolkinovih spisa. Umerenijoj većini (mnogima čak i od nas dobronamernih), ta priča delovaće zamorno, razvučeno, kao premalo putera na previše hleba - prekomerno kalemljena i ustavljena van svog prirodnog toka, kako bi se veštački formirao osnov za trilogiju i stvorio utisak monumentalnosti komplementarne Gospodaru prstenova. Povrh toga, uopšten je utisak da, podjednako u rediteljskom smislu, na nivou naracije, kao i tretmana likova, Džekson igra prilično ziherački i ponavlja matrice iz “Družine”, pre nego što svoju viziju uspeva da obogati nečim naročito smelim, novim i memorabilnim. Za one malobrojne neupućene, Hobit nas iz perspektive ONOG slavljeničkog dana iz prvog filma vraća 60 godina u prošlost i trenutak kada se gospodin Bagins iz Bagremove ulice prvi put susreo sa Gandalfom Sivim. Naizgled greškom, družina od trinaest patuljaka, na čelu sa princom izgubljenog kraljevstva Erebora,

Torinom Hrastoštitom, dolazi nepozvana u njegov dom. Njihova misija je da pronađu put do Samotne planine, nekada velikog patuljačkog grada, a sada doma zmaja Šmauga, koji je ove dveri spalio, poharao i pretvorio u svoju jazbinu. Ova mala ekipa fanatika bi da Šmauga ubije i povrati oteto blago, kao i čast svom rodu. Ono što im je od roda hobita potrebno, jeste usluga obijača - šunjala, osobe dovoljno male, lukave i podesne da se u Šmaugovo leglo neprimetno uvuče jer - zmaju je miris hobita nepoznat. Gandalf naravno veruje kako je Bilbo pravi čovek za posao, te zato patuljke upućuje na njegovu adresu. Simpatičnom hobitu se ideja i ne sviđa previše, a pustolovina na koju će ipak pristati da pođe, promeniće zauvek sliku sveta - biće to pohod na kome će, kao usputni i naizgled nebitni događaj, biti otkriven Prsten moći. Fokus na rasi patuljaka, nešto je što Hobita ponajviše čini drugačijim u odnosu na prvobitnu trilogiju, jer, osim Gimlijevog lika i nekoliko referenci u dijalogu (“mnogi misle da ženepatuljci ne postoje, već da se mi prosto rađamo iz zemlje”), mi

nismo videli mnogo od njih. Ovoga puta, tu je grandiozna uvodna sekvenca koja, makar u ovom filmu, predstavlja možda i najfascinantniji i najuspešniji Džeksonov aneks prikazu Tolkinovog univerzuma, a govori o usponu i padu kraljevstva Erebo-

#FilmsySpark ra, posrnuću kralja Trora i apokaliptičnom napadu zmaja Šmauga. Svakako, Džekson vešto izbegava da nam Šmauga u potpunosti pokaže, čuvajući kadar krupnog plana svoje “ajkule” kao adut za naredne delove. Akcenat na patuljcima - njihove pesme, ponašanje, odežde, razlike u fizionomijama i godištu, čine da Gimli više ne bude jedini reper po kome ćemo ih fizički određivati, ali lik koji je stvorio Džon RajsDejvis (makar iz perspektive autora teksta) i dalje u konačnom utisku, vredi više nego bukvalno svi novi (kako patuljci tako i ostali), koji su se u ovom filmu pojavili. Uopšteno, poređena sa legendarnih devet saputnika iz prvog filma, nova družina izgleda monotono; čak i u Gandalfovom polu-senilnom ponavljanju njihovih luckastih imena (Kili, Fili, Oin, Gloin, Balin, Dvalin…) ima nešto od samoironičnosti i glavobolje scenarista da nekako istaknu pojedinačne osobenosti njihovih karaktera, učine ih individuama za koje ćemo se vezati, strepeti, voleti ih i zbog njih žudno iščekivati naredni deo. Razumljivo, prvog puta, družina je bila manja, sastavljena od pripadnika različitih rasa i građena je postepeno, kroz ceo film, međutim, više od jednog sata Hobita utrošeno je na uvodne pripreme za ovo putovanje i čitavim njegovim trajanjem, mi se, bez previše paralelnih tokova naracije, uglavnom držimo centralne grupe aktera. Pa opet, dok su na kraju Družine Prstena neinicirani gledaoci već imali jasnu sliku o svakom njenom pojedinačnom članu, na kraju Hobita, ostaje utisak da se, uz svo utrošeno vreme, niko iz te čupave, brkate, podrigujuće mase neodređenih faca nije bilo čime izdvojio, ni kao lik, ni kao glumac. Svakako, to se ne može reći za Torina Hrastoštita u tumačenju Ričarda Armitaža, koji je praktično jedina njena svetla tačka i dostojan takmac Gimliju. Torin je, ipak, po karakteru daleko od sirovog režećeg patuljka ponosnog na svoju bradu i sekiru, i pre bi ga valjalo uporediti sa Aragornom. Kao i Aragorn, on je neosporni autoritet, vođa pohoda, plemić lišen svog nasledstva i krvlju vezan za kralja koji je posrnuo pred sopstvenim slabostima. Njegov put je put pročišćenja, prepun starih demona, a na njegovom će se kraju Torin, ili okruniti i povratiti čast, ili herojski poginuti pokušavajući to da uradi. Ono što ga od Aragorna razlikuje je daleko veća surovost i gordost. Vigo Mortensen je unosio gotovo monašku skromnosti u svoju izvedbu, stvarajući jednog ratnika asketu, ispunjenog boli zbog propasti svoje loze i sumnjama u varljivost sopstvene krvi, ali istovremeno, i urođenim plemićkim držanjem i dubokim poštovanjem čak i za najslabija bića oko sebe. Ričard Armitaž

nam maestralno predstavlja ratnika ispunjenog drugačijom vrstom patnje, možda bliže onoj koja je na kraju sagorela Boromira; Torin kipti od žudnje za osvetom i nema sumnje da mu ona pripada. Svoju plemićku poziciju potvrđuje na daleko direktniji način od Aragorna - drži se po strani od ostatka ekipe, a prema sirotom hobitu iskazuje samo podsmeh, surovost, pa čak i otvoreni prezir, kakav se Strajderu ni u jednom trenutku nije omakao. Martin Frimanov Bilbo, sa druge strane, uspešna je izvedba mlađe verzije Ijana Holma, savršeni kontrast Torinu i istovremeno sublimacija hobitskog arhetipa viđenog u prvim filmovima. On objedinjuje pojedinačne karakteristike svakog od članova velike četvorke - Semovu ljubav prema malim i jednostavnim stvarima, nestašnost i budalastost Peregrina Tuka, snalažljivost Merjadoka Brendibaka, Frodovu požrtvovanost i odvažnost, što samo

potvrđuje Frimanovo neosporno glumačko umeće i čini njegovog lika glavnim junakom vrednim pažnje. Ipak, osim Torina i mladog Bilba, ostali novi likovi teško da mogu ispuniti cipele u kojima su hodali junaci prethodne trilogije. Radagast Mrki, šumski čarobnjak (Silvester Mek Koj), jedan od velike petorice Gandalfovog reda, dobio je značajnu minutažu, jer je njegov pohod otkrio da se u napuštenom utvrđenju Dol Guldur pojavilo neko neimenovano zlo ali, ovaj hipi šumski deka u kočiji koju vuku zečevi, pre je osrednji “comic relief”, nego punokrvni i pažnje vredni karakter. Sa druge strane, s obzirom da Šmaug i Nekromanser u priču ulaze tek kasnije, a da Saruman još uvek nije postao izdajnik, žudnju prvog filma za adekvatnim antagonistom nadomešćuje prostor koji Džekson daje Azogu, velikom bledom Orku, (u Džeksonovom univerzumu još uvek živ, za razliku od Tolkinovog

#FilmsySpark

gde je već poginuo u bitci kod Nanduhiriona), koji je obezglavio Torinovog dedu i koji u Torinu produbljuje i konkretizuje osvetničku motivaciju. Velika je šteta što su Azog, kao i kralj Goblina, drugi značajni antagonista, kompjuterski generisani likovi, i što glumcima Manu Benetu i Beriju Hamfrizu nije pružena šansa da, makar pod maskama, prikažu svoje umeće i načine nešto konkretnije i telesnije stvorove. Kroz CGI matricu to im nije naročito uspelo,a na strogo estetskom nivou, ovi negativci takođe nisu ništa posebno i upečatljivo, te makar što se likova tiče, svoje puno zadovoljenje moramo potražiti u već proverenim izvedbama koje ponavljaju ser Ijan Mekelen, Hjugo Viving, Kejt Blančet, Kristofer Li i, naravno, Endi Serkis kao Golum. Kao što smo već naglasili, Džeksonov povratak u svet Srednje zemlje, bio je ug-

lavnom hod po već utabanim stazama. Uz evidentan tehnološki napredak, vidljiv naročito u detaljnije režiranim akcionim sekvencama, pokazao je delimični uspeh, kako u prikazivanju poznatih mesta iz drugačije perspektive, tako i u otvaranju novih lokacija i set-pisova, koji bi po ugođaju parirali onima iz “Gospodara”. Povratak u Rivendal, uveo nas je u niz novih odaja Elrondovog staništa i dozvolio da uživamo u zasedanju dela Belog saveta (četvoro fascinantnih glumaca u istom kadru), uz kratak osvrt na muzičku veštinu vilenjaka, na kojoj je Tolkin u opisima Rivendala ipak više insistirao, a koje se Hobit, kao i Gospodar prstenova tek ovlaš dotakao. Napuštena tvrđava Dol Guldur koju pohodi Radagast, njegov susret sa jednom utvarom i kratak pogled na sen Nekromansera tj Volšebnika, ne uspevaju da pruže osećanje jeze i užasa kakvo smo ranije imali pri svakoj sceni Barad-dura, pojavi Crnih jahača, ili kada se Frodo omamljen teturao pred avetinjskim svetlima Minas Morgula. Klimaks filma put kroz goblinske tunele unutar Maglenih planina, pre je sirotinjska verzija antologijskog puta kroz Moriju, i u trenutcima kada bi film trebalo da pumpa u petoj brzini, sve se čini konfuznim i dosadnim, a patuljci (uz savršenu svesnost da se radi o filmu fantazije) svojim padovima, treskanjem, survavanjem niz oštre zidove provalija, poput junaka iz crtanog filma prkose zakonima fizike, ponekada čak i do granice apsurda. Ključni susret Bilba i Goluma u tim trenutcima, kao i čuvene “zagonetke u tami”, bez obzira na gunđanje purista o eventualnim propustima, izdvajaju se kao dinamičniji deo ovog poglavlja i, svakako, uz pomenutu povest o prošlosti Erebora, jedan su od upečatljivijih trenutaka u filmu. Što se famozne 48fps tehnologije tiče, kritičari u nekim srećnijim zemljama slažu se da je to dalo Hobitu previše oštar izgled, čineći da nalikuje TV izveštajima, tačnije, da se iz želje za postizanjem veće realnosti, od Srednje zemlje oduzela njena magija i isključila mobilizacija gledalačke mašte, koja je u neka starija (i srećnija) vremena bezuslovnom verom ispunjavala očigledne nedostatke na scenografijama i specijalnim efektima fantastičnih svetova. Utisak Srednje zemlje viđene u beogradskim 3D uslovima, definitivno ostavlja slabiji utisak od Kameronove Pandore, ili čak Ridlijevog nesretnog Prometeja, pa opet, kao što na početku već rekosmo, nama, koji Džeksonovu viziju volimo, možda bi i slajd šou praćen Mekelanovom naracijom bio sasvim dovoljan. Na kraju, povrh izrečenih zamerki, možemo zaključiti da je Hobit ipak jedna prilično koncizna i gledljiva celina, spe-

ktakl, u kome se itekako može uživati (obavezno na velikom platnu), a njegovi pomenuti nedosatci, uglavnom su rezultat Džeksonove samonametnute ambicije da se priča previše razdrobi i rastegne u trilogiju. Možda i najdirektnija posledica ovakve odluke, leži u činjenici da kraj ovog prvog poglavlja nikako ne nosi emotivnu i dramsku težinu svog uzora od pre 10 godina. Tada, Gandalf je nestao u mraku pod Kazad dumom, Boromir je ležao izrešetan strelama, a Meri i Pipin bejahu zarobljeni i odvedeni u nepoznato. Publika je grizla nokte i žudela da godina proleti što pre, čekajući da napokon vidi Rohan, full frontal Goluma, Jovajnu, i bitku za Helmov ponor…dok, ovoga puta, nismo sigurni šta je to što čekamo. Nostalgija za starim prijateljima i mestima znanim dobrim delom je podmirena, novim prijateljima nismo zapamtili imena, ili će pre biti - ne umemo

da ih povežemo sa njihovim licima, Šmaug je otvorio oko, najavljujući svoje veliko pojavljivanje, međutim…većina nas već zna kako bi jedan zmaj trebalo da izgleda. Pa opet, čini se da ćemo čim se senke ponovo izduže, a tama uvuče u šume sveta, ponovo biti veoma uzbuđeni i ponovo osetiti potrebu da se Srednjoj zemlji vratimo. Sledećeg decembra, kao i ovog, bićemo sigurno opet poput one zablesavljene dečice okupljene oko Bilba na dugo očekivanoj zabavi, i pored svih zamerki, kritika, gunđanja, koje sada izrekosmo, želećemo da po ko zna koji put čujemo tu istu priču. Srećom po nas, neko će, (vođen dobrotom dostojnom jednog hobita, nikako pohlepom i gramzivošću kakva krasi Goluma) biti spreman da nam je ispriča.

Autor: Andrija Maslać

#FilmsySpark

priredio: Slobodan Vučković

avršetak godine u filmskom svetu uvek povlači i pravljenje TOP 10 lista. Kako bi i Frenzy Spark bio deo sveta, evo i naše, mada prvenstveno moje liste za 2012 godinu (pošto su svi ovde scifi freakovi pretpostavka je da se ova lista i ne razlikuje previše među FS ekipom). Pravljenje ove liste neće biti baš najpreciznije zato što se filmska godina završava sa najkvalitetnijim naslovima i velikim bangom u americkom decembru (ovi filmovi se

uobicajeno prikazuju na beogradskom Festu) ali ipak poslužiće kao neka vrsta rekapitulacije filmske kalendarske godine u Srbiji. Samo da spomenem neke naslove koji uskoro treba da počnu sa prikazivanjem i skoro je sigurno da bi trebalo da se nađu na ovoj listi: Zero Dark Thirty Kathryn Bigelow o lovu na Osamu Bin Ladena koji je počeo da osvaja sve američke filmske nagrade udruženja kritičara, Spielbergova biografija Lincoln (ne, ovaj ne

ubija vampire), Master PT Andersona sa, moje mišljenje, najboljim glumcem današnjice Phillip Seymour Hoffmanom ili pak mjuzikl Le Miserables sa fantastičnom glumačkom ekipom. Svaki od ovih filmova može da se nađe na mojoj završnoj listi, ali konacan izgled liste znace se negde u februaru kada svi ovi filmovi nađu put do naših bioskopa, divxa ili kako god već.

ajbolji film ove godine po mom sudu, koji će se teško izmeniti i kada pogledam ostale filmove, je film u režiji Bena Afflecka, film Argo. Ko bi rekao da će tako prosečan glumac postati tako dobar režiser. Argo je savršeno režiran istorijski triler o izvlačenju šest zatočenih američkih diplomata u Iranu za vreme održavanja iranskog revolucionarnog pokreta 1979 godine. Akcija spasavanja je bila više nego kreativna i zahtevala je angažovanje filmskog studija i holivudske mašinerije. Iako svi već znamo kraj (na osnovu istinitog dogadjaja) Argo je neverovatno režiran sa sjajnim tempom koji na moment ostavlja bez daha. Ben Affleck je pokazao kako jednostavna priča u rukama kreativnog režisera može biti savršena.

Originalni scenario koji je CIA koristila za “snimanje” filma Argo (onog pravog 1979.) zasnovan je na filmu “Lord of Light” koji nikada nije ni snimljen, po romanu koji je napisao Roger Zelazny. Argo je možda film koji nema revolucionarne ideje, jaku socio političku pozadinu ali teško da bilo koji film moze da bude filmičniji od ovog.

ilm koji ima najoprečnija mišljenja ove godine. Times ga je proglasio najgorim filmom ove godine, a njegov evropski distributer je izjavio da ga to uopšte i ne čudi jer je film previše pametan za američku publiku. Sa druge strane mnogi ga smatraju najboljim filmom ove godine. Ja bi sebe svrstao u ovu drugu grupu.

Za postojanje ovog filma možemo zahvaliti i Natalie Portman. Na snimanju filma “V for Vendetta” 2005., Lana Wachowski je dobila jedan primerak knjige “Cloud Atlas” od Natalie, a godinu dana kasnije sa bratom napisala prvi draft scenarija. Cloud Atlas je sa stanovišta vizuelne percepcije i količine ideja koje jedan film može da pruži pravo remek delo. Ok, složiću se da možda film kao celina i nije najbolje uklopljen sa aspekta filmske dinamike i strukture, ali ukoliko pogledate film sigurno je da nećete ostati ravnodušni. Brat i sestra Wachowski zajedno sa Tom Tykwerom pružili su nam jedan vanvremenski film za sva vremena. Love or Hate movie of the year!

ng Lee je jedan od najboljih svetskih rezisera, a priliku da se u to uverite pogledajte u filmu Life of Pi. Maestralna upotreba 3D efekata, fotografija koja ce vas ostaviti bez daha i kompleksna prica koja je ispricana na jednostavan i poetican nacin. Film koji morate pogledati u bioskopu jer je stvoren za veliki ekran.

Pi, koga igra Suraj Sharma, zapravo nikada nije bio na čamcu sa živim tigrom. Tigar je u većem delu filma jedna veoma kompleksna CGI tvorevina, dok je scena u kojoj tigar pliva bila ona sa pravim tigrom. Suraj Sharma, nije ni planirao da dođe na audiciju za ulogu Pija, ali je odabran za tu ulogu tako što je došao sa svojim bratom koji se već bio prijavio na tu audiciju. Među 3000 mogućih kandidata, koliko ih se prijavilo za tu ulogu, tim Anga Lija je izabrao upravo njega.

#FilmsySpark

koliko ste gledali neke filmove Wesa Andersona znate šta vas čeka. Uvrnuti likovi, interesantne scenografije i uvek pomerena priča. Radnja filma je smeštena u 1965 godinu , idilično ostrvo koja nosi naziv New Penzance.

Delovi ostrva Prudence, kao i Rhode Island, samo su neke od lokacija na kojima je sniman film, ali je mapa ostrva New Penzance zasnovana na mapi ostrva Fisher’s Island, (New York). Moonrise Kingdom je priča o 12 godišnjem dečaku i devojčici koji odlučuju da pobegnu od realnosti kako bi ostvarili svoju ljubav i stvorili svoje kraljestvo. Nevina i poetična ljubavna priča smeštena u paralelni svet Wesa Andersona sigurno će vas dodirnuti i naterati da realnost oko sebe ponekad pogledate drugim pogledom.

deja da spojite grupu superheroja i napravite film koji funkcioniše uvek je graničila sa ludilom. Ali srećom Hollywood je shvatio da su današnje TV serije postale kvalitetnije nego što su to današnji filmovi. I na scenu stupa Joss Whedon, tvorac serija Firefly I Buffy, koji uspeva da relativizuje egoističke tripove superheroja i glumaca koji se ponekad poistovete sa njima i uklopi ih u funkcionalnu filmsku celinu. Aleluja! Long live Joss Whedon! Željno iščekujemo Avengers 2, a do tada svaki superheroj može da se izduva u sopstvenom filmu.

oš jedan žanrovski horror koji će svi ljubitelji sci fi horora staviti na svoju listu. Ubacite elemente horora, sci fia, komedije, reality programa i sve to smešajte i dobićete jedan od najboljih filmova ove godine. Ako ste jedan od onih koji uvek kažu ma znam JA šta će se desiti – Koliba u šumi će vas ostaviti bez teksta.

ritanski najbolji proizvod ove godine je James Bond u kombinaciji sa Adele. Agent 007 u filmu Skyfall ima dostojnog protivnika i više problema nego što može da zamisli. Bond Daniela Craiga nije svačiji cup of tea, on je veoma blizak realnosti i podseća na ljudsko biće. Meni se ovaj Bond više sviđa od onog gde Bond poubija loše momkei osvoji devojku. Novi surovi Bond za novi surovi svet.Savršeni spoj!

ije više s a m o P i x a r pretplaćen da pravi kvalitetne crtane filmove. Od studija Laika koji nam je već podario jedno malo remek delo filmom Coraline, stiže nam ParaNorman film koji se na jedan mračan I duhovit način bavi zombijima, duhovima i pitanjima smrti. ParaNorman je film kojeg će se deca pomalo i plašiti ali to će ga učiniti nezaboravnim.

ilm od kojeg sam ocekivao samo obican blockbuster prijatno me je iznenadio. Robert Zemeckis se vratio zanru ozbiljnijih filmova I uspesno preneo na veliko platno pricu o pilotu koji ima problema sa alkoholizmom. Denzel Washington je fantastican u ovoj ulozi, ako mogu pribliznije docarati nesto slicno Nicolasu Cagu u Leaving Las Vegas.

Film je zasnovan na priči iz stvarnog života, kada je 2001. kanadski kapetan Robert Piche vešto uspeo da prizemlji Airbus 330 koji je ostao bez goriva, spasiviši tako život 306 putnika od sigurne pogibije. Postavši heroj preko noći, ubrzo je saznao kako izgleda i druga strana medalje, kada je jedan od novinara izneo u javnost njegovu davno zaboravljenu kriminalnu prošlost i privatni život. Što se aviona tiče, samo je u filmu leteo okrenut naopako.

k, sada sam već ukapirao da na mene veliki uticaj ima sci fi. Looper nas odvodi u svet profesionalnih ubica koji putuju kroz vreme. Putovanje kroz vreme je jedna od mojih omiljenih sci fi tema tako da ne treba da čudi moja pasioniranost sa ovim filmom. Kada dodate da se u glavnoj ulozi pojavljuje i jedan od mojih najdražih glumaca - Joseph Gordon-Levitt sasvim je normalno da će ovaj film da se nađe na mojoj top 10 listi. Treba napomenuti i odličnu režiju Riana Johnsona na koga treba da obratite paznju (obavezno štivo Brick i Brothers Bloom)

#StopLook&Listen

Težnja ka savršenstvu. Težnja ka ispunjenju. Umetnost ima tu tendenciju da nas goni ka toj zamišljenoj tački u prostoru i vremenu čije je dosezanje krajnje diskutabilno. Ipak, na njenim krilima svakako uspevamo da se odlepimo i vinemo ka određenim visinama koje vrlo lako znaju da opiju duh. Vibracije nota i melodija svakako poseduju taj dionizijski aspekt u svom delovanju na čoveka. A ponajviše čistota ljudskog glasa. Tako se oduvek pažnja usmeravala na pojedince koji su svojim glasom uspevali da opiju masu. Ali i pored njihove uzvišene pojave, koja ih je krasila, postojala je i ona druga strana medalje – žrtvena. Žrtva koju je bilo potrebno prineti ne bi li stvorili savršen, anđeoski ton. Dobrodošli u svet kastrata. Reč kastrat dolazi od italijanske reči castrati i odnosi se na muški sopran ili mecosopran, a produkovan kastracijom pevača pre ulaska u pubertet i dosezanja polne zrelosti. Ipak, pre uvođenja ove prakse u sferu muzike i umetnosti, kastracija je bila uobičajan metod kažnjavanja i pokoravanja hiljadama godina unazad kroz istoriju, javljajući se tako u različitim kulturama i tradicijama. Najraniji zapisi datiraju iz Sumera i XX veka pre nove ere. U toj daljoj prošlosti, kastrirani muškarci zvani su evnusima i služili su za obavljanje specifičnih dužnosti u društvu. Naziv evnuh potiče od dveju grčkih reči – eune (postelja) i ekhein (čuvati), te bukvalno prevedeno znači - čuvari postelje. Takav naziv jasno vam govori da se često radilo o čuvarima i slugama po haremova Dalekog i Srednjeg istoka. Osim za ljude specifične društvene namene, evnusi su označavali i ljude u celibatu ali i impotentne muškarce. Kasnije sa usponom Rimskog carstva, a potom i Vizantije, evnusi zauzimaju visoke položaje predstavljajući uticajne ljude na dvorovima, kojima su se poveravale državne tajne i poslovi. Bili su mudri savetodavci, te si ih Rimski carevi, poput Nerona i Tita, koristili su ih kao lične savetnike.

Kada govorimo o kastriranim pevačima, pouzdano se zna da su postojali još od ranih perioda Vizantije, odomaćivši se u crkvenim horovima. Do IX veka nove ere već je bilo i poznatih imena u tom domenu, a Aja Sofija (Hagia Sophia) u tadašnjem Konstantinopolju, a današnjem Istanbulu, posebno se isticala kao jedan od centara horskog pevanja. Zdanje koje svoj život započelo kao crkva, zatim po naletom Turaka pretvoreno u džamiju, da bi na kraju po odluci Ataturka 1935. godine Aja Sofija dobila status muzeja. Tako je bilo sve do XIII veka i Četvrtog krstaškog rata i sloma Konstantinopolja. Tada dolazi do zatišja. U tom periodu nedostaje dokaza o sudbini evnuha, sve do XVI veka i njihovog ponovnog pojavljivanja na području Italije, nekih 300 godina kasnije. Tada ponovo dolazi do interesovanja za horskim angažovanjem kastrata za crkvene potrebe. Papskom bulom iz 1589. godine, papa Sikst V (Pope Sixtus V) ponovo uspostavlja hor Svetog Petra, isključivo okrenut angažovanju kastrata. Glavna razlika između kastrata i evnuha je u tome što su prvi kastrirani pre puberteta i isključivo za potrebe očuvanja boje glasa, dok je kod evnuha kastracija uglavnom izvršavana

kao kazna, i to uglavnom u kasnijoj dobi, te nije moglo doći do uticaja na razvoj glasovnih i drugih fizičkih karakteristika. Pev kastrata za crkvene starešine predstavljao je oličenje blaženstva. Materijalizaciju anđeoskih osobina u čoveku. Iako se crkva javno gnušala svih fizičkih modifikacija, i izvršioce istih javno osuđivala, s druge strane obimno je koristila usluge kastrata za crkveno horsko pevanje. Ipak, pored angažovanja u crkvenim horovima, kastrati su svoj umetnički vrhunac dostižu boraveći na prestižnim operskim scenama tog vremena. Prvenstveno na Apeninskom poluostrvu, ali i širom Evrope. Tako početkom XVII veka u Italiji počinje da cveta ta nova muzička forma – opera. Ona je kastratima pružala jedinstvenu mogućnost za izlazak u prvi plan iz jednog jednostavnog razloga - opera je predstavljala pokušaj ponovnoh oživljavanja stare grčke tragedije u kojoj, po predanju, žene nisu smele da učestvuju. Publika antičke Grčke je ličnosti prepoznavala ne po glasovima, već po maskama koje su glumci nosili. Sličan običaj nalazimo i u Engleskoj u doba Šekspira, gde su sve uloge tumačili mučkarci. Od kada je 1637. godine u Veneciji otvoreno prvo jav-

#StopLook&Listen

no pozorište, kastrati su, pored crkvene, preuzeli i dominaciju u operi, te su tako ostali nezamenljivi sve do polovine XVIII veka. Za njih se tvrdi da su bili istinske zvezde tog vremena. Fama koja ih je krasila je nešto što do tada nije bilo zabeleženo u muzici i umetnosti. Smatrani su besmrtnicima. Kastrati su bili prve internacionalne muzičke zvezde. Kraljevi operske scene. Ipak, veoma mali broj njih, koji se upustio u avanturu uspona na operskim daskama, je zaista i dostigao taj kultni status. Siromašne porodice bile su u takvim situacijama da su često pristajale da jedno od svoje dece pošalju na kastraciju, u nadi da će im se to isplatiti. Na žalost, postoje zabeleženi slučajevi da porodice slale i svu svoju mušku decu, pet, šest njih, na kastraciju u nadi da će bar neko uspeti da se probije i obogati i time, ujedno, pomogne porodici. Jednostavno su prodavali decu kastratskim agentima, koji su bili preteča lovaca na talente, obilazeći zemlju u potrazi za mladim talentovanim glasovima. Čitava mašinerija kastracije bila je toliko rasprostranjena da je često bio vidljiv natpis na izlozima berbernica kako kastriraju po povoljnim cenama.

Kastrirana deca su dobijala izuzetno kvalitetno obrazovanje, a ukoliko bi i njihov napredak bio vidljiv, materijalno su bila u potpunosti obezbeđivana i sva moguća pažnja je na njih usmeravana. Na dalje usavršavanje. Postojao je čitav sistem posebnog obrazovanja i obuke, koji je bio na ceni. Školovanje kastrata trajalo je šest do osam godina, po brojnim pevačkim školama koje su nicale po čitavoj Italiji i koje su dovele umetnost belkanta do vrhunca. Takođe se zna da se prema kastratima u školama postupalo mnogo bolje nego prema običnim učenicima. Posvećivano im je mnogo više pažnje, dobijali su bolje jelo, topliju odeću i čistije sobe. Pored pevačkih škola postojali su i privatni pedagozi, od kojih je najpoznatiji bio Nikola Porpora. Čitava ideja iza kastriranja ležala je u tome da ukoliko bi se muzički nadareno dete kastriralo pre puberteta i polnog sazervanja, time bi se očuvao kvalitet njegovog glasa. Glas ne bi mutirao, već bi zadržao dečiju krepkost i vitalnost. Poenta kastracije bila je u očuvanju veličine glasnih žica, odnosno u spečavanju punog razvoja istih, usled uskrćivanja testosterona. S druge strane plućni kapacitet se nesmetano razvijao. Grkljan je kod kastrata

zadržavao mekoću i pokretljivost, glasne žice su ostajale kraće i tanje, a grudni koš, organi za disanje i rezonatorski prostori su bili normalnih dimenzija. Tako je u kombinaciji sa manjom površinom glasnih žica rezultat bio očaravajuć za slušaoca. Za konfiguraciju njihovog glasa tvrdilo se da nije posedovao niti muška niti ženska obeležja, kako su ga mnogi neuko opisivali, ali nije bio ni dečiji, već ga je krasila neka vrsta posebne čistote koja je teško bila uporediva sa bilo čime. Glas izuzetno fleksibilne prirode. S druge strane, kasteriranje pre puberteta dovodilo je do niza posledica u psihofizičkom razvoju deteta. Osim što polno nikada nisu sazrevali, nedostatak testosterona dovodio je do toga da im glas nikada ne mutira, te i do potpunog izostanka maljavosti. Usled istih nedostataka kosti im nisu na vreme očvrsnule, te su uglavnom kastrati bili izrazito visoki ljudi, dugih udova. Krasila ih je i izrazito bela put, jer testosteron dodatno stimuliše i koštanu srž u proizvodnji krvnih zrnaca. Takođe, bila je prisutna i slaba muskulaturna struktura. Samo tokom XVII veka kastrirano više od sto hiljada mladih dečaka, ne bi li se radilo na njihovim glasovima. Takođe, za vreme

#StopLook&Listen

kastracije koristili su se teški i sirovi opijati, pa je tako i veliki broj dece umirao i od prekomerne doze medikamenata. Nikada se ne probuduvši. Od tog velikog broja kastrirane dece, samo mali broj njih bi uspevao da se zaista proslavi u operi i izgradi sebi ime. Dok bi veliki broj njih završavao po crkvenim horovima koji uopšte nisu mogli biti upoređivani s uspehom na daskama. Mnoge velike opere tog vremena isključivo su bile pisane za kastrate. Mnogi poznati kompozitori, kao Mocart i Rosini, nastavili su da pišu uloge za njih i tokom XIX veka, ali zbog Napoleonovih ratova i smanjivanja papine moći, praksa kastriranja je smatrana surovom i nehumanom. Kao što je već rečeno, svoj vrhunac, kastrati, dostizali su u operi. Uglavnom su u najprestižnijim operama tumačili glavne uloge. Bili su zvezde scene. U vreme kada je kastracija dostigla najviši nivo tabua, istovremeno su se pojavila u najveća imena u muzici. Oni su bili upravo kastrati. U tadašnjoj fabrici snova, bogatim i raskošnim pozornicama, predstavljali su sam vrhunac tog doba, tog bogatstva. Bili su najvredniji element celokupnog pristupa umetnosti te epohe. Često se tvrdilo da su bili i vrsni ljubavnici. Čak seksualni objekti, privlačivši oba pola. Boravili su na dvorovima širom Evrope, krećući se u krugovima najvišeg plemstva. Pretpostavlja se da su seksualno bili zanemoćali, zbog same činjenice nedvoljno razvijenih polnih karakteristika, te se najverovatnije samo radilo o prestižu njihove pojave na osnovu koje su i mnoge legende o njima

ispredane. Evropski dvorovi prosto su se otimali u dovođenju čuvenih kastrata. Bila je to stvar prestiža. Među najveća imena svakako spada veliki Karlo Broski (Carlo Broschi, 1705. – 1782.), poznatiji pod umetničkim imenom Farineli (Farinelli). Najpoznatiji Italijanski sopran kastrat XVIII veka. Rođen u plemićkoj porodici, kod koga je još u najranijoj mladosti zapažen poseban talenat i kvalitet glasa, te je rano kastriran ne bi li se što bolje sačuvao takav glas i u kasnijim godinama. Obrazovan i obučavan je na najprestižnijim konzervatorijumima, svoje umetničko ime uzima ubrzo po završetku obrazovanja. Postaje poznat kao il ragazzo (dečak), zbog svoje izuzetno mladolike pojave i lepih crta lica. Prošao je sve Evropske centre kulture poput Beča, Venecije, Napulja i Londona, pevajući aristokratiji na brojnim dvorovima. Nakon Engleske, odlazi u Španiju gde ostaje 25 godina. Tu je uposlen od strane same kraljice, te postaje i direktor ondašnje opere u Madridu. Farinelli je imao snažan, svetao i ujednačen glas sa rasponom preko tri oktave. Intonacija mu je bila čista, triler divan, a dužina daha nezapamćena. Sa velikom lakoćom je pevao najteže pasaže i velike skokove. U ukrašavanju je bio umešan, a posedovao je i snažan temperament. Jedino se moze reći da nije bio naročiti glumac. Ostalo je negde zabeleženo – Jedan je Bog i jedan je Farineli. Ekshumacija tela Farinelija obavljena je 2006. godine od strane osnivača Farinelijevog obrazovnog centra, s ciljem da se sazna što više detalja o kastratima, njihovoj konstituciji i fizionomiji. Pored Farinelija, vredi pomenuti i plemeniti glas Senesina (Francesco Bernardi) kao i Kafarelija (Gaetano Maiorano), koji je posle Farinelija važio za najboljeg. Kastrati su bili apsolutni gospodari na pozornici, njima

je bilo sve dopušteno i potčinjeno. Nazivali su ih jednostavno - Primo uomo (prvi čovek). Bili su po pravilu veoma kapriciozni i arogantni, a dobijali su ogromne honorare. Na binu su dolazili u raskošnim kostimima, bez obzira na to kakvu su ulogu tumačili i u kom vremenu se dešava radnja. S druge strane, u privatnom životu kastrati su bili diskriminisani i isključeni iz životne svakodnevice, te se sasvim sigurno može reći da nisu bili zaista srećni. Takođe im je brak bio nedopustiv, kao i život sa ženom u istoj kući. Neki od kastrata javno su se obraćali papi s objašnjenjem da je kod njih kastracija loše urađena, čime su se pozivali na prava svih ostalih građana. U takvim situacijama papa bi jednostavno odgovarao sa:’’Kastrirajte se onda bolje.’’ Ostao je zabeležen samo jedan slučaj, u Hamburgu, kada je bilo dozvoljeno kastratu da se oženi. Kraj XVIII veka označava i kraj ere kastrata, ali se tada uporedo ukida i vekovna zabrana nastupanja ženama. Već od 1860. godine, i ujedinjenja Italije, kastracija u muzičke svrhe postaje ilegalna. Sve postaje zvanično kada papa Lav XIII (Pope Leo XIII) zabranjuje kastraciju. Tih godina u horovima širom Italije ostaje još svega nekoliko aktivnh kastriranih pevača. Uglavnom u Rimu. U toj grupi ostaje i poslednji horski kastrat, čiji zvučni zapisi predstavljaju jedinu živu sponu koja je ostala s tim vremenom i njenim glavnim akterima. Radi se o Alesandru Moreskiju (Alessandro Moreschi). Snimci nastali 3. i 5. aprila 1902. godine, ali zbog loših uslova i tehnike, ne uspevaju da nam dočaraju pun kolorit glasovnih mogućnosti, ali nam bar daju obrise tih maglovitih epoha za nama. Posle njiho-

#StopLook&Listen

vog zvaničnog nestanka sa operske scene, kastrati ostaju još neko vreme prisutni pri crkvenim horovima. Ipak pevanje u crkvenim horovima nikada nije moglo da se meri sa uspehom nastupanja na raskošnoj operskoj sceni. Pored drastičnih mera pri stvaranju jednog kastrata, postoje i prirodni slučajevi, odnosno endokrinološki kastrati. Pod tim nazivom pre svega se misli na osobe

sa hormonskom anomalijom, medicinski poznatom kao Kalmanov sindrom, stanje nedovoljne razvijenosti polnih žlezda. Sindrom je uzrokovan nedostatkom gonadotropin-oslobađajućeg hormona koji se sintetiše u hipotalamusu. Javlja se šest puta češće kod dečaka nego kod devojčica. U slučaju ovog poremećaja nedostaju primarne i sekundarne polne karakteristike, odnosno nedovoljno su razvijene. Maljavost i mišićna masa takođe su redukovani, libido umanjen, a ekstremiteti duži nego što je to uobičajeno. Savremenim hormonskim terapijama uklanjaju znaci tzv. evnuhoidizma. Danas u muzici imamo dvojicu muzičara/pevača sa ovim tipom poremećaja. To su Džimi Skot (Jimmy Scott), poznati Američki džež muzičar i Radu Marian, Rumunski soprano. Pretpostavlja se da njihove vokalne karakteristike veoma podsećaju na slučajeve kastrata, ali nastale samo usled prirodnih hormonskih poremećaja. S današnje tačke gledišta, najpribližnija tehnika pevanja, koja donekle može da dočara čaroliju kastrata, jeste kontratenorsko pevanje. Oni se služe posebnom tehnikom pri pevanju, poznatom kao falseto (falsetto). Kontratenorsko pevanje je veoma dugo poznata praksa, koja se naročito razvijala do kraja XVI veka. Pri pevanju u falsetu glas zvuči otprilike za okta-

vu više i pri tom vibriraju samo rubovi glasnih zica. Treba naglasiti da je termin falseto pogrešan, jer se radi samo o iscrpnoj tehnici pevanja, a ne o bilo kakvom varanju, kako sam naziv tehnike zna da sugeriše. Danas se pri izvođenju muzike ranijih epoha, kao i opera pisanih isključivo za kastrate, često primenjuje ova tehnika pevanja, čime se ostvaruje autentičan zvuk. Prvi veliki kontratenor našeg doba bio je Alfred Deler (Alfred Deller). Alfred pripadao je takozvanoj engleskoj školi pevanja, koja je poznata po korišćenju zvučne rezonance glave, za razliku od kontinentalne škole koja uključuje i rezonancu grudi. Na žalost, u velikom broju slučajeva kada muškarac danas zapeva u falsetu izaziva reakcije zaprepašćenja i podsmeha, dok su nekada kastrati svojim pevanjem izazivali oduševljenje i divljenje. Kontrolom, lepotom i moći svoga glasa. Upravo onako kako se o ovoj temi govorilo nekoliko vekova ranije, kada se umetnost pevanja nalazila u svom zenitu i vrhuncu. Makar samo iz tog razloga o tome treba govoriti bez distance. Jer takav stav direktno je proistekao iz nepoznavanja istorijskih činjenica i puke konzervativnosti prema umetnosti koja je retko merljiva sa današnjim standardom iste.

Autor: Dražen Pekušić

#GamesPeoplePlay

Ako ste se ikad pitali kako bi to izgledalo ako bi uspeli da uskočite u Skyrim, WoW, ili Call of Duty, možda su upravo za vas “pervazivne igre” ili drugim rečima “live games”. Na čemu je zasnovana ovakva vrsta igre i koliko se kao takva razlikuje od LARP (Live Action Role Play) načina igranja, saznaćemo u ovom razgovoru sa Mirkom Stojkovićem, dramaturgom, scenaristom, kopirajterom i kreatorom video igara, koji uz sve to na FDU predaje tri vrlo zanimljiva predmeta: Dramaturgiju video igara, Kopirajting i FTV dramaturgiju. Frenzy Spark: Mnogima bavljenje video igrama u Srbiji zvuci jednako neverovatno kao izgradnja svemirskog broda. Otkud Vi u tome? Mirko Stojković: Industrija video igara je po zaradi prošle godine konačno prestigla filmsku industriju i ostale industrije zabave, tako da je ipak za očekivati da od nje živi i određeni broj ljudi čak i u ovoj našoj provincijskoj Srbiji, pre svih prodavci softvera i hardvera, vlasnici i zaposleni u igraonicama, serviseri konzola i kompjutera, novinari koji pišu o igrama... Uz njih sve je više ljudi koji učestvuju u stvaranju igara, bilo samostalno, bilo kao saradnici velikih svetskih studija. Oni koji su draftovani nakon objavljivanja svojih radova na raznim forumima su potpisali non disclosure agreement koji ih sprečavaju da podele svoja iskustva, ali se svejedno zna da u Srbiji ima ljudi koji rade i za Blizzard ili EA, manje kompanije da i ne spominjem. Postoji i određeni broj domaćih studija koji prave video igre: studio Metamorf je napravio Genesis Raising, Gameyus Interactiva ima iza sebe već nekoliko igara, Eipix je napravio odlično ocenjeni Pyroblazer, tu je i Digital Arrow sa zanimljivom igrom InMomentum kao i RPG-om Dilogus... Ima i nekoliko studija koji rade Hidden Object avanture, pre svih GameHouse koji je ostvario veliki uspeh sa Mortimer Beckett serijalom, onda Mad Head Games i o2d, sa kojima ja sarađujem. Nabrajanje svih koji rade casual igre bi potrajalo, a ja ću da spomenem samo Nordeus pošto njihov fudbalski menadžer Top 11 u ovom trenutku igra više od 5 miliona ljudi.

Što se građenja svemirskog broda tiče, ako je i u toj oblasti prisutna energija i entuzijazam kakve već godinama pokazuju srpski gejmeri, ne bih se začudio da za mesec-dva saznamo da postoji kosmodrom na Rudniku. FS: Za početak bi bilo dobro da čitaocima kažemo i da se bavite ne samo video igrama, već i nekim drugim igrama. Kako su one nastale i šta zapravo predstavljaju? MS: To su igre koje se služe dramaturgijom video igara, ali imaju žive glumce i odigravaju se u svakodnevnom okruženju. Zamislite da video igra oživi i da uskočite u nju, možda je tako najbolje objasniti. Razlika između ovih igara i LARP (live action role play) je što ove igre brišu razliku između stvarnosti i sveta mašte, dok larpovci pokušavaju da u stvarnosti naprave ostrva mašte u kojima se ponašaju kao... pa, kao larpovci. Te igre su relativno nova pojava, pa još uvek traje spor oko toga kako se zovu: dugo je upotrebljavan termin „pervazivne igre“, po engleskom „pervasive“, što bi se prilično slobodno moglo prevesti sa „prožimajuće“. Time su autori izraza pokušali da ukažu na suštinsku promenu i nas i načina na koji doživljavamo okruženje kada igramo takav tip igara. Meni je termin „pervasive gaming“ uvek bio malo rogobatan i mistifikatorski, pa sam se obradovao kada je uveden termin „live games“. Mislim da će on postati zvaničan naziv pošto je dovoljno jednostavan, a vidim i da je tekst o live games bio na naslovnoj Gardijana pre nekoliko dana,

Mirko Stojković što je za ovaj tip igara do sada najveća medijska eksponiranost. Ulazak u mejnstrim medije je na određeni način i povratak kući, pošto je nastanak ili bar popularizacija ovakvih igara delimično povezana sa Finčerovim filmom „The Game“. Mnogo zanimljivije od imena igara je šta se u njima radi. Bogdan Španjević, moj kolega i prijatelj koji me je i uveo u svet ovih igara, i ja smo pre skoro tri godine u Brajtonu napravili igru The Feed u kojoj je igrač postajao britanski tajni agent koji mora da pronađe komunističku terorističku ćeliju i zaustavi je pre nego što krene u destabilizaciju kraljevstva. Jedan od igrača je bio krajnje introvertan momak koji je u trenutku kada je počela igra postao Džejms Bond lično: prilazio je nepoznatim ljudima i ispitivao ih, trčao kao sumanut kroz grupe turista, preskakao ograde, prisluškivao

#GamesPeoplePlay

razgovore u autobusu... Posle mi je objasnio da je sve to mogao da radi pošto tih dva sata nije bio on, već neko drugi. Na isti način se promenila i njegova okolina: on ju je doživeo kao poprište obračuna sa teroristima, a kada je takva pretnja u vazduhu svaki čovek u autobusu gradskog saobraćaja postaje potencijalni atentator, što sigurno menja doživljaj vožnje tim autobusom. FS: Možete li nam nešto reći o igrama vrlo karakterističnih imena Hajduks i Serb.I.Am? Koliko je ljudima u Londonu i Bristolu bilo zanimljiva ta autentičnost i kako su prihvaćene igre?

EU - dobiju zadatak koji posle moraju da ispune bez obzira koliko je glup i nepotreban. Miloševićeva Srbija je predstavljena odbranom mostova. Bilo je vrlo zabavno gledati velike grupe Britanaca koji sa šajkačama na glavama stoje i pevaju nasred londonskog Waterloo mosta. Da naša igra dobro prolazi smo shvatili kada nam je organizator dao dodatne termine zbog velikog broja zainteresovanih. Mislim i da smo uspeli da im objasnimo kako je to biti Srbin, pošto nam je jedan od igrača rekao „znate, sve što smo radili je bilo jako zabavno i nama je bilo lepo i na početku bi nas svi ljudi u okolini gle-

dali zainteresovano, ali svaki put po obavljenom zadatku bi bio krug od 20 metara oko nas jer bi svi pobegli ne želeći da budu sa nama“. Shvatio čovek. Hajduks je rađen za Igfest u Bristolu, a naručena nam je nakon što je nekoliko važnih ljudi povezanih sa tim festivalom odigralo Serb.I.Am. Pošto smo opet dobili zadatak da se bavimo Srbijom želeli smo da promenimo bar podžanr, pa su kao uzor poslužile arkadne igre. Hajduks igraju dva tima po 5 igrača: jedni su hajduci, drugi Turci. Onda se jure zbog tovara blaga, a Turke brani Musa Kesedžija. I tu su reakcije bile odlične, ali je igra nekoliko puta prekidana

MS: Obe igre su Bogdanu i meni bile naručene za festivale igara u Engleskoj i kroz brif nam je sugerisano da se bavimo nečim što je autentično srpsko. Serb.I.Am je rađena za program The Hide and Seek Weekender u okviru London International Festival of Theatre. Bogdan i ja smo želeli da ljudima koji o Srbiji zapravo ne znaju ništa objasnimo kako je to biti Srbin. Pošli smo od toga da je Beograd tokom poslednjih 20 godina bio glavni grad četiri različite države i da smo mi živeli u četiri različita sistema. Smislili smo četiri situacije koje su najkarakterstičnije za nas kao društvo u svakom od tih perioda i dali igračima zadatak da to prožive. Ova današnja faza srpskog društva je predstavljena kroz obavezu igrača da zaustave prolaznika na šetalištu kraj Temze, ispred Nacionalnog pozorišta gde se festival odigravao, i da od njega – ako je građanin

#GamesPeoplePlay zadatak ćopavog Betmena drži okrenutog ka Alfredu i da zajedno sa njim slinavi na nekim stepenicama pet punih minuta. FS: Da li ste imali finansijsku podršku još nekih fondova, sponzora, ministarstva i kako su ljudi reagovali na ideju pravljenja igre?

pošto su se igrači sa lažnim brkovima jurili kroz tržni centar vitlajući sabljama, pa je obezbeđenje moralo da interveniše. Najveći kompliment za igru je došao od grupe turista koji su se toliko glasno smejali gledajući gejmplej da sam pomislio da su iz Srbije. Ispostavilo se da su Turci. Toliko o značaju gejmbalansa. Radili smo i igru Zmajev trag na Beogradskoj tvrđavi, ali o tome je već pisano po novinama. FS: Koliko se razlikuje pisanje scenarija za video igre od pisanja za film? MS: Pisanje za film i pisanje za video igru se razlikuje koliko i gledanje filma i igranje video igre. Igre nude mogućnost izbora, a svaki novi izbor račva osnovnu liniju priče i omogućava različite prolaske kroz svet koji igra pravi, dok film vodi gledaoca za ruku. Scenaristi igre to značajno otežava posao pošto mora da razvija digresije koje većina igrača nikada neće ni otkriti, a scenaristi filma je to prednost pošto može da zna šta gledalac oseća u svakom trenutku filma i da na osnovu toga povuče svoj sledeći potez. Igre uvode igrača u spektakl i daju mu glavnu ulogu u njemu, a filmovi gledaocu nude da bude svedok spektakla. Samim tim, scenarista filma je ograničen na par hiljada godina star sistem zasnovan na fizički potpuno pasivnoj identifikaciji gledaoca sa glavni junakom filma (ranije drame ili mita). Sa druge strane, scenarista igre ima obavezu da igraču ponudi sve ono što se nudi i gledaocu filma, a uz to i brojne zadatke čije rešenje zahteva fizičke radnje, bile one pomeranje miša, pritiskanje tast-

era, mahanje Wii kontrolerom, skakanje pred Kinektom ili najekstremnije i zato meni najzanimljivije – ulične sukobe u pervazivnim igrama Filmadžije su svesne da je taj nedostatak fizičke involviranosti jedan od razloga zašto polako gube rat sa video igrama i zato su i uveli 3D bioskope. Ja sam nesrećni Kameronov „Avatar“ gledao u IMAX bioskopu u Londonu, gde je iluzija trodimenzionalnosti pojačana do maksimuma veličinom platna i oblikom gledališta, i bio sam potpuno šokiran načinom na koji su efekti uticali na držanje jednog starijeg gospodina koji je sedeo ispred mene: on je morao da se sa obe ruke grčevito drži za naslone sedišta i sasvim sigurno bi nekoliko puta tokom filma pao na pod da nije udario o ljude koji su sedeli kraj njega. Bio je poput marionete. Moram da priznam da je meni ostao vrlo neprijatan utisak od takve vrste posednutosti iako je sam nisam osetio u tolikoj meri. Mislim da se igre danas kreću ka većoj slobodi za igrače, dok filmovi gledaoce odvode u suprotnom pravcu. Potpuno apsurdno, scenaristi igara imaju sve manju slobodu a scenaristi filmova sve veću. Igre su sve duže, gejmplej od desetak sati se sada smatra kratkim, a tolerancija grešaka je iz tehničkih razloga praktično nepostojeća jer svaka ozbiljnija greška onemogućava završavanje igre. U filmovima, pak, kao da je zavladao princip „Carevog novog odela“: svako može da se radi šta god hoće. Dalje od Nolanovog Betmena ne moramo da idemo: od super heroja je napravio lakovernog, plačljivog i nesposobnog agorafobičara a ljudi i dalje misle da ti njegovi filmovi imaju nekog smisla. Pa zamislite igru u kojoj bi igraču

MS: Država Srbija do sada nije pomogla. Jedina finansijska pomoć koju sam dobio je došla od European Cultural Fondation. Oni su preko rhiz.eu, odnosno grantova predviđenih za saradnju umetnika iz EU i nas koji nismo u EU, nadoknadili deo troškova odlaska u Brajton. U Brajtonu smo Bogdan i ja proveli mesec dana kao artists in residence u Blast Theory, jednoj od najuspešnijih svetskih umetničkih trupa koje se bave pervazivnim igrama. Međutim, JAT je uspešno poništio taj grant jer su nam još u odlasku izgubili stvari, pa smo morali da kupujemo kompletnu odeću za prvih desetak dana, a pošto je JAT državna kompanija, rekao bih da nam je Srbija malo i odmogla. Ali, nema veze, volimo je mi svejedno. Što se reakcija na Ljudi su različiti, pa različito i reaguju. Nekima je smešno što se igre zovu „pervazivne“, pa se samo kikoću i govore „te tvoje perverzne igre“. Neki kapiraju koliko da je to prethodnica Internet-of-Things fenomena, o kome ćemo svi itekako slušati sledećih godina, pa su veoma zainteresovani. FS: Kako ste došli na ideju da predložite uvođenje predmeta video igre? Kako izgledaju predavanja? MS: Video igrama se kao predavač bavim od 1997. godine, kada sam počeo da radim na fakultetu. U početku su razgovori vođeni tokom vežbi na predmetu Filmski i TV scenario bili sporadični i ograničeni na analizu neuspešnih ekranizacija poznatih igara. Kako je uticaj i kvalitet igara rastao, tako se povećavao i broj razloga da o njima pričamo. U trenutku kada je krenula nesrećna bolonjska reforma obrazovanja, pružila se prilika da napravim poseban predmet koji bi se bavio samo igrama. Podrška kolega sa Dramaturgije, kao i Dekana i većine profesora sa drugih katedri je bila zaista velika i bez nje sasvim sigurno ne bih uspeo da pokrenem Dramaturgiju video igara. Pošto ovakve reči često zazvuče kao fraza, ja moram da naglasim da su mi svi oni zaista pomogli: pre 5-6 godina ideja bavljenja video igrama na visokoškolskoj ustanovi u Srbiji kod mnogih je izazivala prezir i gnušanje i

#GamesPeoplePlay tu prepreku sigurno ne bih savladao da nije bilo pomoći većine kolega. Oni su rizikovali svoj renome jer su verovali da znam šta radim i na tome im hvala. Danas je Dramaturgija video igara jedan od četiri glavna predmeta na Dramaturgiji, a slušaju ga i studenti Katedre za snimanje i dizajn zvuka i Katedre za produkciju, a predajem i na Fakultetu informativnih tehnologija i trudim se da spojim studente sa oba fakulteta u timove koji će praviti samostalne projekte, van svojih škola. Na predavanjima se bavimo istorijatom video igara, žanrovima, analizom igara, ali i meni mnogo važnijim praktičnim radom: ispit se polaže mašinimom u prvom semestru, a video igrom u drugom semestru. Studenti koriste programe kao što su Adventure Maker ili RPG Maker, a ima mnogo onih koji angažuju kolege sa drugih fakulteta i prave produkcijski daleko zahtevnije igre. Predavanja su otvorena za javnost, pod uslovom da se najavi dolazak, a po završetku oktobarskog ispitnog roka ću aploudovati walkthrough igara urađenih ove godine na jutjub kanal Dramaturgija. FS: Imaju li šanse kreatori van velikih studija? MS: Vil Rajt (Will Wright), autor „Simova“ koji su do sada zaradili nekoliko milijardi dolara, je pre tri godine napustio Electronic Arts uz obrazloženje da će mu biti lakše da van velikog studija prati i reaguje na brze promene u razvoju video igara. Pre

nekoliko meseci je isto uradio i Piter Molino (Peter Molyneux), autor Dandžn Kipera (Dungeon Keeper) i serijala Fejbl (Fable), koji je napustio poziciju glavnog kreativca u evropskom delu Majkrosofta. U pitanju su ljudi koji imaju dovoljno iskustva i dovoljno znanja da procene šta je najbolje za njih i za igre koje prave i njih zaista niko ne može da optuži da je njihov kritičan stav prema radu u velikim studijima u stvari priča o kiselom grožđu. Pravljenje igara za veliki studio je najsličnije radu u fabrici automobila: od svakoga se očekuje da bez ikakve improvizacije zavrće šrafove koji dolaze do njega, a zauzvrat će dobiti redovnu platu i priliku da uživa u zavisti svojih prijatelja što ima dobar posao. Meni se na osnovu mog malog iskustva rada za velike studije činilo da je taj osećaj rada za beskrajnom trakom rezultat toga što sam nisko u produkcionoj piramidi, pa moram da pišem kako mi se kaže. Međutim, posle Rajtovog i Molinoovog postupka promenio sam mišljenje i mislim da je stvar malo ozbijnija od uobičajene „gnjavi me šef“ situacije. Ako neko uloži 100 miliona dolara u igru, logično je da očekuje neku vrstu garancije da će bar povratiti uloženo. Takva logika odmah povlači i igranje na sigurno – otud toliko sikvela igara. To znači da je ogroman uspeh video igara na određeni način vezao ruke kreativnosti, bar u velikim studijima. Srećom, tu je i nezavisna scena koja, logično, poslednjih godina zaista cveta. Braid, Journey, Minecraft i mnoge druge igre su dokazi koliko je sloboda važna za kreativnost. Što, naravno, ne znači da jedna zaista kvalitetna igra neće oživeti celu industriju na način na koji su to svojevremeno učinili Half-Life, WoW ili GTA. Ipak, bar do pojave Bioshock Infinite mogu slobodno da kažem: ne da kreatori imaju šanse van velikih studija, već im činjenica da su van velikih studija daje šansu da budu kreatori. FS: Umesto standradnog pitanja-saveta za kraj, pošto se bavite i kopirajtingom... Kako biste ministarstvu objasnili značaj video igara, zatražili sredstva ili čak organ-

izovane konkurse i fondove kao što se izdvajaju za film, pozoriste, muziku...Ili kako biste poučili mlade da to urade. MS: Svaka vlast u Srbiji već 65 godina nudi samo hleba i igara. Mislim da nam to znatno olakšava posao: dovoljno je da vlastima objasnimo da su se igre u međuvremenu malo promenile. 10 OMILJENIH IGARA 1. Yoshi’s Island (kao predstavnik svih ostalih igara koje je napravio Šigeru Mijamoto, a sve dele prvo mesto) 2. Doom (svemirski marinac, sam na straži u okolini Marsa, zaustavlja invaziju demona a onda prelazi u kontranapad i okupira Pakao. Meni dovoljno.) 3. Championship Manager 3 (kao predstavnik ondašnjeg CM i današnjeg FM) 4. Batman: Arkham Asylum (zato što je sto puta bolji od svih novih Nolanovih Betmena zajedno) 5. GTA IV (Srbija je jako pogrešila što Nikolu Belića nije proglasila za virtuelnog ambasadora u SAD) 6. Age of Conan (u WoW se i posle više godina osećam kao doseljenik, a u АоС od starta kao urođenik) 7. 2.4 Hours Later (Sajmon Džonson je napravio live game koja je portal za ulazak u Romerove filmove) 8. Bulletstorm (čist žanr) 9. Civilization II (najbolja strategija ikada) 10. Saints Row The Third (najnepretencioznija zabava u poslednjih nekoliko godina) Igre za koje nemam opravdanje zašto nisu na listi: Planescape Torment, Baldur’s Gate, System Shock, Half-Life, Diablo, Starcraft, Fallout…

Autor: Maja Todorović

#filmcorner #BeyondTheMilkyWay

Bez obzira na to što je svu svoju pažnju fokusirala na Mars, čemu u prilog govori i činjenica da su na putu još dva rovera koja bi trebalo da posete crvenu planetu u narednih desetak godina, NASA je i dalje intrigirana čudesnim gasnim džinovima. Njihov predvodnik, Jupiter, najveća planeta sunčevog sistema, sa svojih 67 satelita, ne prestaje da predstavlja veliki izazov za naučnike.

Astronomi su uspeli da opaze sedam galaksija koje su nastale svega nekoliko stotina miliona godina nakon rođenja univerzuma. Jedna od njih je i potencijalni nosilac titule najudaljenije poznate galaksije, sa kataloškom oznakom UDFj-39546284, i astronomi misle da je formirana kada je svemir bio star samo 380 miliona godina. Preostalih šest galaksija su nastale oko 600 miliona godina nakon Big Benga, trenutka u kom je senzacionalnom eksplozijom nastao svemir čiji smo i mi deo, a što se desilo pre nekih 13,7 milijardi godina.

Jedan od četiri čuvena Galilejeva meseca, Evropa, karakterističan je po impozantnim slojevima leda koji se nalaze na njegovoj površini. Astronomi imaju razloga da veruju kako se ispod ovog drevnog leda kriju okeani slane vode i da ova činjenica sobom nosi i verovatnoću o postojanju života. Upravo bi postojanje ovakvih okeana, čiju vodu greje i održava tečnom temperatura jezgra Evrope, objasnilo i magnetno polje a i uniformnu površinu meseca, tek izbrazdanu pukotinama u ledu.

Jedno od mogućih rešenja za bolje ispitivanje Evrope bilo bi slanje sonde koja bi napravila nekoliko preleta pored samog meseca i načinila dovoljno snimaka i analiza iz kojih bi se mogli izvući potrebni podaci. Misija bi koštala oko dve milijarde dolara a mogla bi biti spremna do 2021. godine.

Istraživački tim je do ovog otkrića došao kroz još jednu Hubble Deep Field fotografiju, kojom prilikom je svemirski teleskop Hubble fotografisao jedan delić neba ekspozicijom od nekoliko sati, ne bi li uhvatio što udaljeniju svetlost. Korišćeni su specijalni filteri kako bi se izmerio crveni pomak galaksija, što čini pouzdan metod za određivanje njihove starosti. Astronomi smatraju da je Hubble ovom prilikom dosegao sopstvene limite i da nije moguće da sagleda dalje u prošlost. Njegovim putem će nastaviti James Webb, novi svemirski teleskop čije se lansiranje očekuje u 2018. godini.

#filmcorner

Poslednji izveštaji koje je NASA podnela govore o tome da postoje posredni dokazi o postojanju ogromne količine zaleđene vode na Merkuru i to uronjene u nešto što bi moglo biti organska materija. Dok su sve oči bile uprte u najmlađeg člana Marsove porodice, ljupkog rovera Curiosity, i dok je javnost napeto iščekivala da NASA argumentuje sve one aluzije da je rover na tragu nečega epohalnog, poput kakvog neočekivanog asteroida nas je pogodila vest da su na Merkuru pronađeni organska materija i led. Merkur je najmanja planeta sunčevog sistema, a tu titulu ponela je nakon što je Astronomska Unija 2006. godine odlučila da Plutonu oduzme zvanje planete. Osim što je najmanja, ona je i najbliža Suncu od svih ostalih planeta i od njega je udaljena tek pedesetak miliona kilometara, što čini svega jednu trećinu Zemljine udaljenosti od naše matične zvezde. Zbog svoje blizine Suncu, površinska temperatura Merkura dostiže i 500 stepeni. Imajući u vidu da nema ni atmosferu koja bi sprečila vodu da ne ispari, ne ostaje puno prostora za pretpostavku da bi negde na Merkuru mogla postojati voda u tečnom stanju. NASA-ina letelica Messenger, koja je u orbitu Merkura stigla prošle godine i od tada nam šalje informacije koje je prikupila, promenila je do sada opšte mišljenje na temu vode na ovoj maloj i vreloj planeti. Poslednji izveštaji koje je NASA podnela govore o tome da postoje posredni dokazi o postojanju ogromne količine zaleđene vode na Merkuru i to uronjene u nešto što bi moglo biti organska materija. Kako je ovako nešto moguće na planeti na kojoj je površinska temperatura 500 stepeni? Odgovor leži negde u osi rotacije Merkura. Merkur rotira takoreći uspravno u odnosu na ekliptiku, ravan po kojoj se planete kreću oko Sunca. Upravo zbog toga njegovi polovi nikada ne bivaju obasjani Sunčevom svetlošću. U veoma dubokim kraterima, koji su smešteni upravo na polovima planete, temperatura je drastično različita u odnosu na površinsku, i dovoljno je niska da bi se u njima zadržala voda u čvrstom stanju. Što se tiče organske materije u koju su zaronjena ledena mora, ona bi mogla biti zasejana kometama i asteroidima koji su nekada u prošlosti bombardovali Merkur. Messenger je saznao da je ova materija izuzetno tamna, što može biti posledica vekova radijacije pri nedostatku atmosfere da istu isfiltrira. Zemljin najmanji rođak nas je veoma iznenadio poslednjeg meseca 2012. godine. Ostaje da vidimo kakva će nam iznenađenja doneti univerzum u narednoj.

#FilmsySpark

PHOTO CREDIT: THETIMES.COM

drugi deo feljtona

Scena iz filma Jules et JIm

ko su Godarovi filmovi bili kritički eseji o ideologiji, Reneovi su bili uvijek filozofska istraživanja o funkcionisanju ljudske misli,a to ga je dovelo do gubitka široke publike koju je privukao filmom „Hirošima,ljubavi moja“. Iako kasnije prihvaćeni i cijenjeni reditelji, dok su radili kao kritičari njihov rad je često bio osuđivan i odbacivan. Najbolji primjer za to je bio i sam Trifo. Zbog kritike „Određene tendencije u francuskom filmu“ Trifou je bio zabranjen pristup Filmskom festivalu u Kanu da bi, na istom 1959. dobio nagradu za najbolju režiju za „400 udaraca“. Osim toga dobio je i njujoršku Nagradu kritike za najbolji film na stranom jeziku. Vinsent Kanabi iz Njujork tajmsa je pisao kako je taj film promijenio način na koji su ljudi do tada posmatrali film. Jednim dijelom to je bilo i zahvaljujući sinemaskopu koji se tada pojavio. Trifo je dokazao da je taj „luksuz“ bio neophodan pošto su dekori bili minimalni i loši, pa mu je stilizacija bila očajnički potrebna da bi istakao realizam scene i ono što je on nazivao „bolji smisao za realnost“. Te iste godine Zlatna palma je dodijeljena djelu, jednog neiskusnog i nekonvencionalniog francuskog reditelja, Marsela Kamija za film „Crni Orfej“. Kada je riječ o dodjeli Oskara, može se reći da je to bila godina „Ben Hura“ koji je osvojio 11 Oskara od ukupnih 12 nominacija i ujedno postao prvi film sa najviše osvojenih nagrada čiji broj do danas nijedan film nije prešao. U kategoriji filmova na stranom jeziku „400 udaraca“ je bio nominovan samo za najbolji scenario uz Bergmanov „Divlje jagode“ i nagrađeni „Pillow Talk“ Majkla Gordona. Nagrada za najbolji film na stranom jeziku je pripala „Crnom Orfeju“. „400 udaraca“je postao i veliki komercijalni hit koji je privukao više od 250,000 gledalaca u bioskope tokom prvih prikazivanja. Trifo će dijelom zahvaljujući tom filmu koji mu je pružio mogućnost da nastavi sa radom ostati komercijalno najuspješniji stvaralac Novog talasa. Uspio je da ostane nezavisan tako što je osnovao sopstvenu produkcijsku kompaniju, Les Films du Carrosse(1961), koja je nazvana tako u znak sjećanja na Renoarov film „Zlatna kočija“ iz 1952. Najveći uticaj na Trifoa su imali američki B-filmovi, Film noar i djela Alfreda Hičkoka i Žana Renoara. Trifo je nastavio liniju započetu filmom „400 udaraca“ „učtivom počašću američkom B-filmu“, djelom „Pucajte na pijanistu“ (Tirez su lke pianiste, 1960), kako je sam govorio, rađenom po motivima američkog gangsterskog trilera „Tamo dole“ (Down There)Dejvida Gudsa. Po prikazivanju, ovaj film je kritikovan zbog radikalnih promjena raspoloženja i žanra, iz komedije u melodramu, pa u tragediju, kao i zbog manipulativnosti nepovezanog narativnog stila. Ipak, ovaj film je bio isto što i Godaraovo djelo „Do poslednjeg daha“- u suštini film Novog talasa, prepun vizuelnih dosjetki, aluzija na druge filmove, mješavine ili „eksplozije“ žanrova i svih samorefleksivnih konvencija ovog pokreta. Trifoov treći igrani film, „Žil i Žim“(Jules et JIm,1961), pohvala je uticaju Renoara i francuske lirske tradicije. Na ovaj fim je uticao takođe i B-vestern Edgara Dž. ulmera „Gola zora“ (The Naked Dawn ,1956) u kom je takođe riječ o psihološkim i emocionalnim zastranjivanjima u ljubavnom trouglu. „Žil i Žim“ je adaptacija romana Anrija – Pjera Rošea i predstavlja lijepu i nježnu priču uz izvanrednu glumu i zapanjujuće tehnike snimanja. Pošto je režirao film „Antoan i Koleta“, za antologijski omnibus film „Ljubav u dvadesetoj“ (1962), Trifo je producirao – uzdržanu i saosjećajnu studiju sredovječog doba - „Nežna koža“ (La Peau douce 1964), okončanu potpuno melodramski. Njegova adaptacija djela „Farenhajt 451“ (Fahrenheit 451, 1966) bio je i njegov prvi film na engleskom jeziku. Opšte mišljenje je bilo da film nije uspio zato što je pratio tradicionalne teme naučne fantastike. Trifo je 1967 godine objavio intervju, obima knjige, sa Alfredom Hičkokom, u kome je pokazao divljenje prema američkom reditelju i uporedio ga ne samo sa Grifitom, Hoksom i Fordom, nego i sa Kafkom, Dostojevskim i Poom. Naravno, Trifoova dva naredna filma

PHOTO CREDIT: EXPLORE.BFI.ORG.UK

#FilmsySpark

Scena iz filma Jules et JIm

zamišljena su kao neposredni izraz poštovanja prema Hičkokovom trileru. „Mlada je bila u crnini“ (La Mariee etait en noir,1967) je adaptacija romana Vilijema Ajriša – autora djela po kome je snimljen film „Prozor u dvorište“ (Rear Window, A.Hičkok, 1954). Film „Sirena sa Misisipija“ (La Sirene du Mississippi, 1969), takođe je adaptacija romana Vilijama Ajriša, posvećena Žanu Renoaru i sadrži mnoge aluzije na njegove filmove, naročito na „Veliku iluziju“ (1937). Između filmova „Mlada je bila u crnini“ i „Sirena sa Misisipija“ Trifo je snimio drugi igrani film o Antoanu Doanelu, „Ukradeni poljupci“ (Beisers voles, 1968). To je nježan film, pun ljubavi u kom je prikazano Antoanovo odrastanje u nizu ljubavnih veza. Sledeći njegov film je „Divlji dečak“ (L’Enfant sauvage, 1969) u kom Trifo nastavlja da istražuje temu odnosa ograničenja i slobode, uslova života u društvu i prirode, koje je prvi put pokrenuo u filmu ,,400 udaraca“. „Bračno gnezdo“ (Domicile conjugal, 1970) treći je film serije o Doanelu, o njegovim prvim godinama braka i poteškoćama na koje nailazi. Film „Američka noć“ (L nuit americaine, 1973), krajnji je domet samorefleksivnog filma. Uzevši za naslov tehnički termin koji se odnosi na snimanje noćnih scena na dnevnom svijetlu kroz filter, Trifo je imao namjeru da podsjeti na čitav niz kinematografskih trikova, od kojih je ovaj tipičan. Posvećen Doroti i Lilijan Giš, velikim Grifitovim glumicama. Čitav film se plete oko filmske iluzije i u tom pogledu podsjeća na Felinijev „Osam i po“ (1963) i Bergmanov film „Persona“ (1966). Ovaj film je po mnogo čemu vrhunsko Trifoovo dostignuće. U njemu je kombinovan stilski uticaj američkog realizma s francuskim poetskim realizmom, u spoju autorove opsesije autobiografijom i psihologijiom, u pohvalnoj himni filmu-umjetničkoj formi kojoj je on strasno bio odan čitavog života. Trifoov sledeći projekat je bio film „Priča o Adeli H.“ ,rađen po motivima dnevnika najmlađe kćeri Viktora Igoa. U ovom filmu on je pokazao potpuno majstorstvo u vladanju novim kinematografskim jezikom čijem je razvitku i sam mnogo doprineo. U njegove filmove iz kasnih sedamdesetih spadaju komedije: Džeparac (1976), Čovjek koji je voleo žene (1977), Zelena soba (1978) i Posednji metro (1980). Ovi filmovi su ostvarili najveći uspijeh na blagajnama bioskopa od svih njegovih filmova. Trifo je završio seriju o Doanelu filmom „Ljubav u bekstvu“ (L’Amor en fuite,1979), koji počinje njegovim razvodom, a završava se susretom sa ličnostima iz njegove prošlosti. Upravo ovaj ciklus filmova o Doanelu mnogi smatraju autobiografskim, pogotovo početak ovog ciklusa tj. film ,,400 udaraca“. Neki smatraju da je on namjerno pravljen autobiografski jer je Trifo želio na doslovan način da prikaže svoju ,,autorsku politiku“ po kojoj film treba da oslikava ličnost svog stavaraoca. Međutim, Trifo je isticao da u filmu nije sve autobiografsko iako je sve istinito. Smatrao je da nije bitno da li su se te stvari dešavale njemu ili nekom drugom, već je važno da su se one stvarno desile.

I zaista glavni junak filma „400 udaraca“, Antoin je po mnogočemu sličan Trifou. Antoin je 13-ogodišnji dječak koji živi sa majkom i očuhom u Parizu, u malom stanu. Priča prati njegov svakodnevni život u školi i kod kuće, zabavu i igru, ali i nevolje i probleme. Kao i Antoin i Trifo je imao očuha Rolanda i majku Žanin koja ga je rodila sa 19 godina. Pošto su njeni roditelji bili ugledni ljudi, a neudata majka je za njih bila ogromna sramota, dijete je dato dojkinji koja ga je čuvala 18 mjeseci. Tada se Žanin udaje za Rolanda koji je prihvatio dječaka i dao mu svoje prezime. Roland je bio zainteresovan za planinarenje, a Ženin za knjige, pozorište i bioskop. Fransoi nije bilo dozvoljeno da im smeta u njihovim obavezama, pa je on većinu vremena provodio sa bakom. Po njenoj smrti Roland je tražio i borio se da se Fransoa vrati kući. Fransoa je bio opčinjen ljepotom i nemirnim duhom svoje majke, ali je konstanto osjećao da joj je smetnja. Često je slušao roditelje kako se pitaju šta da rade sa njim, a potom bi ga ostavili samog kod kuće cijelog vikenda, kad god bi išli na proslave i putovanja, pa čak i za Božić. Jedinu utjehu Trifo promalazi u svom prijateklju Robertu. U filmu vidimo da majka na očigledan način pokazuje da joj je Antoin samo prepreka u životu i da je bijesna što je morala da rodi dijete koje nije željela. Antoinov očuh, na početku filma ima topliji odnos sa njim od majke: priča sa njim fino i šali se za razliku od majke koja je uglavnom nervozna, viče i kritikuje ga. I Antoin je poput Trifoa bio opčinjen majčinom ljepotom, zanosom i ona je za njega bila poput boginje koju je obožavao iako mu ta ljubav nije bila uzvraćena. Njegova vizija majčine ljepote i čistote se ruši kada je vidi u zagrljaju sa ljubavnikom. Razočaran majkom,školom i uopšte svijetom odraslih, jedinu utjehu Antoin pronalazi u svom prijatelju Reneu koji je ustvari slika Roberta, Trifoovog prijatelja iz djetinjstva. Ovo proučavanje muškog prijateljstva će postati važan dio drugih Trifoovih filmova.

Scena iz filma 400 udaraca

Uskoro nastavak na sajtu.

Autor: Maja Todorović

#filmcorner

#MusicLoop

A onda je na scenu stupila ona, Uma Thurman i na bini su se pojavila četiri momka naoružana gitarama i bubnjem. Pored ovako zvučnog imena, zvučni su i oni, a posao koji rade ne ostavlja slušaoce ravnodušnim. Što se žanra tiče sebe definišu kao stoner/desert/hard rock - metal, ali može se tu primetiti i funk i niz drugih muzičkih uticaja. Svakako vredi napomenuti da se radi o instrumental bendu, a to što nemaju vokala, možda je upravo njihov plus i ono što ih izdvaja od većine drugih rock bendova sa ovih prostora. Frenzy Spark: Otkud to ime i kada je nastao vaš bend? Uma Thurman: Ime je zapravo nastalo spontano. Veliki smo fanovi radova Quentina Tarantina, prema tome i veliki fanovi kultnog fima “Pulp Fiction” te njegove muze gospođe Thurman. Nismo previše razmišljali o imenu, a pošto bendovi i slušatelji samog žanra vole čudna imena i nama se svima svidjelo to je bio pun pogodak. FS: U kojim bendovima ste ranije svirali? Kako ste se upoznali i pokrenuli Umu? UT: Neki od članova poznati su iz benda SSFE Zombie Strippers, a neki su svirali u manje poznatim bendovima. Bend je sastavio bassist kao zamisao nekog novog zanimljivog zvuka koji nije još toliko čuven u ovim krajevima. Prvobitna postava brojala je tri člana, a onda nam se pridružio još jedan mozak. FS: Koliko vas ima u bendu i koje instrumente svirate?

UT: Trenutna postava: Ivan Čuka - gitara Vinko Golembiowski - bubanj Dejan Homolja - bass Nenad Stošić - gitara FS: Kom žanru pripada muzika koju svirate? Koje muzičke žanrove inače slušate? UT: Koji žanr... pa ako bi to definirali onda se radi o “stoner/ desert/hard rock - metalu”. Teško je definirati jer svatko doprinosi svoj dio, a glazbeni utjecaji su stvarno različiti što je još jedna zanimljiva stvar. FS: Isključivo svirate instrumentalnu muziku. Kako je došlo do toga da nemate pevača/ pevačicu? Je li to od samog početka bio plan, ili se desilo sasvim slučajno da Uma danas zvuči tako kako zvuči? UT: Pa krenuli smo manje više u tom smjeru. Bilo je nekih pokušaja, no na kraju i sami smo zaključili da je bolje da se skoncentriramo na sviranje i stvaranje što je bilo puno bitnije za bend.

FS: Koliko često održavate probe? UT: Hahahaha ovisi koliko smo mamurni... FS: Odakle inspiracija? Kako kod vas ide taj proces komponovanja? UT: I to je također jedna spontana stvar neke stvari nastanu na licu mjesta, recimo na probama, a neke netko smisli, pokaže ostatku pa vidimo šta se od toga da napravit. FS: Koliko se vaša muzika promenila/(nije promenila) sada na drugom albumu, u odnosu na onaj prethodni? UT: Žanrovski se nije puno promjenila. Ekstra mozak u bendu donio nam je neke nove mogućnosti i rekao da bi rado apgrejdao našu priču. Skuhali smo svašta zanimljivo neki su imali priliku čut to uživo, a ostatak će još malo pričekat. Trenutno smo završili sa materijalom za album, čeka nas uvježbavanje i snimanje.

FS: Moram priznati da me je privukao vaš video za numeru Stoner Ride. Ko stoji iza njega? Najavili ste još neke video spotove? UT: Video spot za Stoner Ride napravio je naš bubnjar Vinko. Novi spotovi za sad su drugi dio priče, ima vremena, naziru seneke suradnje, a za vizualni identitet brine se bend sam i nas dragi suradnik gospon Kristijan Vučković (Mekanotehnik) FS: Šta biste poručili mladim bendovima koji se tek pokreću? UT: Rad, trud, organizacija i druženje, ako ne napraviš nešto sam za sebe, tko će umjesto tebe...vrlo jednostavno ;) Ovim putem se zahvajujemo Frenzy Spark magazinu na zainteresiranosti za suradnju i za ovaj interviju.

Razgovor vodio: David Darko

#StopLook&Listen

Jedan od osnovnih elemenata takvog jednog sistema čini sloboda jedinke, garantovana svima i u jednakoj meri. Taj društveno-socijalni ideal u današnjoj civilizaciji, u kojoj svetske trendove diktira sistem globalnog kapitalizma, teško je ostvariv u potpunosti. Ipak, uprkos dobro organizovanim sistemima kotrole, moguće su egzotičnije varijacije društvenog ustrojstva mimo globalne mašinerije i tržišta. Upravo takav jedan projekat, mini utopističke komune, odvija se na severu Evrope, u Danskoj. Centar zbivanja je Kristijanija (Fristaden Christiania, Freetown Christiania), mesto poznato kao – slobodni grad. Kada se govori o ideji utopije uglavnom se misli na neki od mitova koje različite kulture imaju u svojoj bogatoj tradiciji, a koji su se očuvali do današnjih dana. Ti koncepti se, uglavnom, vezuju za utopizam duha i predstavljaju ideal kakav se dostiže na kraju dugog puta razvoja celokupnog društva ili civilizacije. Jedan od osnovnih elemenata takvog jednog sistema čini sloboda jedinke, garantovana svima i u jednakoj meri. Taj društvenosocijalni ideal u današnjoj civilizaciji, u kojoj svetske trendove diktira sistem globalnog kapitalizma, teško je ostvariv u potpunosti. Ipak, uprkos dobro organizovanim sistemima kotrole, moguće su egzotičnije varijacije društvenog ustrojstva mimo globalne mašinerije i tržišta. Upravo takav jedan projekat, mini utopističke komune, odvija se na severu Evrope, u Danskoj. Centar zbivanja je Kristijanija (Fristaden Christiania, Freetown Christiania), mesto poznato kao – slobodni grad. Područje današnje Kristijanije po prvi put biva naseljeno 1617. godine, pod vladavinom kralja Kristijana IV, postavši poseban grad poznat pod imenom Christianshavn. U narednom periodu, u vreme vladavine kralja Kristijana V, zbog brojnih vojnih okršaja i ratova bedemi grada su ojačani, da bi tokom XIX veka bili srušeni. Sam grad ostao je sačuvan i smatra se jednim od najbolje očuvanih lokaliteta iz perioda XVII veka. Današnja Kristijanija nastaje 1971. godine, kada napuštene vojne barake i bazu, na svega pet minuta vožnje brodom od centra grada, zauzimaju hipici. Mesto im je

postalo zgodno za masovno useljavanje jer je vojska napustila te objekte, područje je bilo slabo čuvano, a dalja namena zemljišta još uvek nije bila definisana. Prazni stanovi prvo su zauzimani sporadično, u više navrata, da bi 4. septembra 1971. godine stanovnici obližnjih delova grada srušili zaštitnu ogradu i preuzeli ceo kompleks. Tog istog meseca, 26. septembra, Jakob Ludvigsen (Jacob Ludvigsen), novinar i istaknuti član kontrakulturološkog pokreta Provo (tzv. Provosi), proglašava Kristijaniju otvorenom. Zastava grada su tri žuta kruga na crvenoj pozadini, koji predstavljaju tri tačke na tri slova „i“ u nazivu grada. Provosi su bili holandski kontrakulturni pokret šeztdesetih, koji je nenasilnim taktikama provocirao nasilne reakcijevlasti. Naziv “provo” dolazi od reči provokacija, a dobila ga je grupa mladih ljudi zbog njihovih manifestacije i slogana protiv neslobodarskog karaktera društva. Njihova strategija za postizanje društvenih promena bila je kombinacija nenasilja i apsurdnog humora. Na provose su uticali dada, anarhizam, hipici, situacionisti i mnogi drugi. Kada su hipici zauzeli pomenuti deo današnjeg Kopenhagena, površine oko 35 hektara, proglasili su ga slobodnim gradom i alternativnim društvom, nezavisnim od ostatka glavnog grada Danske. Tokom narednih godina vlasti su više puta pokušavale da isele tzv. Skvotere. Na kraju su ipak odustali, pristavši da Kristijanija ima ulogu društvenog eksperimenta u kome bi se posmatrao razvoj društva pod krajnje drugačijim okolnostima.

Skvotiranje predstavlja zauzimanje određenog dela zemljišta, bez dozvole vlasnika, odnosno bespravno naseljavanje praznh i zapuštenh objekata u javnom vlasništvu. Ubrzo po osnivanju 1971. godine Kristijanija postaje potpuno nezavisan entitet od vlade Danske. Komuna razvija sopstvena društvena pravila i norme, u skladu s duhom slobodnog grada. S obzirom na to da nema organizovane policije ili drugih organa reda, propisane su opšteprihvaćene zabrane koje se odnose na krađu, posedovanje oružja i upotrebu droga. Svega nekoliko osnovnih pravila čine nepisani zakon: zabrana nošenje i korišćenja oružja, zabrana teških droga, zabrana nasilja bilo koje vrste, zabrana obeležja bandi, nema upotrebe automobila, zabrana nošenja pancira, zabrana prodaje vatrometa. Takodje, zabranjeno je i fotografisanjE objekata. Tako, na primer, u Proglasu Kristijanije piše: Cilj Kristijanije je da stvori samoupravno društvo u kome će svaka individua sebe smatrati odgovornom za dobrobit čitave zajednice. Naša zajednica je stvorena da bude ekonomski samoodrživa i naše namere su da istrajemo u našem ubeđenju da psihička i fizička beda mogu biti izbegnute. Nedostatak organa reda nikako ne znači da bezbednost nije zagarantovana. Najbolji primer je već druga generacija stanovnika koja se rodila i odrasla u tom gradu, bez ikakvih problema u tom smislu. U ovom društvu ne postoje vlasnička, već samo korisnička prava. Novi stanovnik Kristijanije može se doseliti tek ako se neko ise-

#StopLook&Listen

li, a osoba koja napušta objekat ostavlja ga u potpunosti sredjenog novim stanarima. Građani Kristijanije imaju i posebnu novčanu jedinicu, loen, čija je vrednost oko 8 evra. Kao što je već rečeno, zabranjena je upotreba automobila, a jedino prevozno sredstvo je bicikl. I pored zatvorenog karaktera, u sklopu Kopenhagena, Kristijanija je postala glavna tusitička atrakcija za ljude iz čitave Evrope. Beleži se i do milion posetilaca na godišnjem nivou, a priliv novih ljudi u komunu stalno raste, izmedju ostalog i zbog visokih cena nekretnina u već prenaseljenom Kopenhagenu.

Glavni argument protivnika Kristijanije jeste to što je dozvoljena upotreba, posedovanja i prodaja hašiša i kanabisa, klasifikovanih kao lakše droge. Prodavani su javno, duž čitave glavne ulice, a s obzirom na odsustvo organa reda bilo je i zloupotreba te povlastice. Na posebno lošem glasu bila je ulica Pusher street, u kojoj se najviše trgovalo drogom. Zbog toga su često sprovođene racije, a gradjani reagovali masovnim negodovanjem i demonstracijama. Štandovi hašiša su rušeni, pa je jedan čak završio u Danskom narodnom muzeju, kao deo stalne postavke. Medjutim, 2005. došlo je do obračuna bandi oko prodaje droge i dogodilo se ubistvo, prvo i jedino za 35 godina postojanja Kristijanije. Nakon toga doneta je uredba koja trgovinu hašišom uvodi u odredjene zakonske okvire. Drugi argument danskih vlasti za uvođenje civilnih zakona u Kristijaniju je to što je ona deo

ekskluzivnog građevinskog zemljišta, pa država na svaki način želi da naplati boravak velikog broja ljudi na tom prostoru. Pre šest godina vlada Danske predložila je da Kristijanija postane legalna opština i da se izgradi još 400 novih stanova. Obrazloženje je bilo da postojeći objekti ubrzano propadaju usled nepropisnog održavanja i nedostatka tehničkih sredstava. Stanovnicima, koji sada plaćaju 250 DKK (oko 40 dolara) mesečno za zakup stana, bilo bi dozvoljeno da u njima ostanu, ali da plaćaju „normalne“, mnogo više rente. Kristijanija je taj scenario odbila, ne želeći da se slobodni grad pretvori u još jedno kopehagensko predgrađe. Svakodnevnica stanovnika Kristijanije umnogome je drugačija od uobičajenog života evropskih ljudi. Materijalni aspekti skoro da ne igraju nikakvu ulogu. Meditacije i joga svakodnevno se javno praktikuju, ritam građana Kristijanije mnogo je sporiji, bez stresova i gužvi. Imajući u vidu da je Ludviksen uspostavio običaj primanja i pomoći ljudima koji imaju različite probleme, a što se održalo do današnjih dana, Kristijanija ima imidž uspešnog društvenog eksperimenta. Jer, tu svako može pronaći utočište. Samohrane majke, imigranti, manjine kojima su uskraćena prava. Skoro da nema potrebe dodati da su polna jednakost i sloboda seksualnog opredeljenja takođe osnovna načela Kristijanije, na način kakav se nigde drugde u

#StopLook&Listen

današnjem svetu ne može naći, a na kojima ova komuna počiva. Još od 1971. godine tamo postoji Bøssehuset, centar gej aktivizma koji se putem posebnih manifestacija i radionica bori za prava homoseksualnih osoba, u i van Kristijanije. Iako ovaj grad nema zvanično tržište, ipak poseduje svoje lokalne brendove, kako u proizvodnji i trgovini, tako i u kulturi. Pored tv i radio stanice, tu su muzički klubovi, bi-

oskopi, trgovine organske hrane. Nedelja je dan javnih filmskih projekcija, neka vrsta nedeljnog festivala na koji su svi građani Kristijanije pozvani. Rade i mnoge prodavnice suvenira, pa čak i ženska kovačka radnja. Svi potrebni proizvodi na licu mesta se prave i dopremaju do građana, bez potrebe da se bilo šta uvozi i plaća. Postoji i nekoliko manjih fabrika, usko profilisanih za određeni tip proizvodnje za potrebe loka-

lnog stanovništva. Svako u gradu zadužen je za obavljanje nekog posla od društvenog značaja i koristi, što Kristijaniju čini vrlo homogenom zajednicom koja kontrira globalnom kapitalističkim sistemu. Uz to, ekološka odgovornost vrlo je visoka, a svoj uticaj širi i van zidina grada. Odluke koje se tiču uređenja i razvoja grada donose se kolektivno, za vreme javnih okupljanja gde svako može da predloži temu o kojoj bi se raspravljalo. Na taj način, kroz horizontalnu hijerarhiju, svi su jednako zastupljeni, svi imaju jednaka prava i mogućnosti. Danas Kristijanija predstavlja svojevrsni danski brend, koji promoviše slobodu i jednakost. Nešto slično nigde drugde u svetu nije se održalo, a ostaje da se vidi koliko će dugo trajati Slobodni grad. LINKOVI: • • •

ZVANIČNI SAJT KRISTIJANIJE VODIČ KROZ KRISTIJANIJU SLOBODNI GRAD KRISTIJANIJA

Autor: Dražen Pekušić

#FilmsySpark

Nakon više nastavaka, jednog veoma uspešnog reboota Marcusa Nispela 2003 sa Jessicom Biel (možda i najbolji horor reboot ever) dolazi nam novi početak za teksaški masakr motornom testerom. Još jednom da se uverimo da u Teksasu žive retardi. Ako se pitate gde se nova priča uklapa u svet ove horor franšize, ona je najbliže rečeno nastavak originalne priče iz 1974 godine. Da se podsetimo, nakon što je mlada devojka izbegla smrtonosnu sudbinu u kući porodice Sawyer i sudbinu

svojih nesrećnih prijatelja, besno lokalno stanovništvo uzelo je stvari u svoje ruke, pobilo sve članove ove monstruozne porodice i spalilo kuću…ili je bar tako javnost mislila… Nekoliko decenija i stotine kilometara udaljeno od zloglasnog masakra upoznajemo Heather, mladu devojku koja nasleđjuje misteriozno privatno imanje u Teksasu od babe za koju nikad nije ni čula. Kako bi upoznala svoje korene i videla novostečeno bogatstvo odlučuje se za zabavni road trip sa grupom svojih pri-

jatelja. Međutim, njeno bogatstvo dolazi sa cenom koju mora da plati i hororom zvanim Leatherface koji je čeka u podrumu kuće… Očekivanja: Nakon dosta turbulencija oko prava na ovu priču, kompanija Twisted Pictures (Saw) konačno se izborila i odlučila da započne jos jednu horor franšizu. Teško da kvalitetom može da se priblizi rebootovanoj verziji Marcusa Nispela iz 2003 godine, ali opet ne treba zanemariti horror iskustvo koje ekipa iz Twisted Picturesa donosi sa sobom.

#filmcorner

#MusicLoop

ELECTRONIC/DUB/AMBIENTAL/REGGAE Povlačenje sa scene nakon nedvosmislenog aminovanja njenog debi albuma “Santogold”od strane publike i kritike, samo je jedan od neuobičajenih poteza Santi White, kako po linijskom sistemu, tako i inače. Šarmantno lutanje žanrovima koje ova američka pevačica spontano yet sigurno izvodi, četiri godine nakon gorepomenutog prvenca, još jednom joj je donelo titulu talentovanog dub izvođača, čije su namere da u 21. vek vrati pop ’80. u malo ambijentalnijoj varijanti, neodljivo očigledne. To da joj je Areta Frenklin oduvek bila uzor je podjednako jasno, ali će ostati misterija kako tačno nagli melodijski prelazi nijednog trenutka ne uspevaju da zasene njen ubedljivi vokal koji zvučnike ispunjava harmonijom.

Na izmaku godine obično svako od nas napravi spisak onog najboljeg što mu se dešavalo prethodnih 12 meseci. Ovako je Frenzy Spark video 2012. u muzičkoj dimenziji, i pred vama je naših TOP 10 albuma objavljenih u godini za nama, čija vrednost teško može iščileti, a slušanje istih na repeat se podrazumeva.

AMBIENT, POST-ROCK

DOWNTEMPO, EXPERIMENTAL, CONTEMPORARY JAZZ

Celestijalno, krhko, nostalgično, melanholično, misaono - to je standardan repertoar epiteta kojima nešvilski post-rock duo Hammock biva pravedno čašćavan po izdanju svakog svog albuma. Na njihovom najambicioznijem do sada, postavljeni su novi standardi lepote čiste melodije i inteligentne strukture. Departure Songs je tematski, kinematičan spoj emotivnih dvojakosti i nemih priča o odlascima (svake vrste); muzički – neiscrpni začarani ćup briljantnih orkestracija, orkanskih ambijenata i setnih gitarskih ehoa – uz iznenađujući momenat ili dva neobuzdane katarze. Osobene arome u odnosu na prethodnike, progresivnije vizure i sve opsežnije palete tonova. Njihov novi plato sa kojeg se odlazi – sebi.

Ako je prvi album edinburškog kvarteta Hidden Orchestra Night Walks predstavljao besanu noć ispunjenu mislima i mesečarenjem, onda je Archipelago zvuk zore posle takve noći. Kao i do sada, Joe Acheson (the man in the band) pokriva jazz kičmu (koju daju dva sjajna bubnjara) svojim basom i elektronskim beatovima. Na sve to dodajte violine, harfe, saksofone, zvukove mora, ptica, vetra, ljudskog govora i dobićete atmosferu koja i opušta i zateže živce. Ovaj album je organski i elektronski. Klasičan i savremen. Raznovrstan i konzistentan. Suptilna, ali i živahna ploča sa pravim dozama melanholije i introspekcije koja nimalo nije komercijalna, niti je pravljena za kolektivno žvakanje.

ELECTRONICA /SWING/JAZZ Sva je prilika da bi se ljubitelji kombinacije soula, popa, džeza i svinga sa modernim bitovima, složili da je u toj sferi Parov Stelar apsolutno bez premca. Muzička scena kojom je fantomski ovladao za samo par godina, u aprilu protekle godine postala je bogatija za set numera sa njegovog poslednjeg albuma koji je potvrdio da ovaj sofisticirani Austrijanac nema nameru da uskoro prestane sa kreiranjem prepoznatljivog zvuka kojim uspeva da objedini andergraund i mejnstrim. Muzika sa živih nastupa, nove stvari i vinil izdanja pretočena u 2 cd-a, ubedljivo će vam dočarati čudesni svet ‘30. i ‘40. godina, kada čista energija svinga nije ukrštana sa elektronikom samo zato što u to vreme Parov Stelar nije bio u mogućnosti da svetu pokaže kako se to radi.

SOUL/R’N’B Mnogi bi rekli da je ovoj devojci pre mesto na top listi najboljih pevačica minule godine, ali imajući u vidu stepen savršenstva njenog debi albuma, mislimo da joj odlično pristaje i ova pozicija. Emelina verzija R’n’B-a nije od onih koje pozitivno šokiraju svojom inventivnošću, ali nije ni neoriginalna već klasična: Emeli nije išla na sigurno i prosečno već provereno. Kada se tome pridoda njena fascinantna sposobnost emotivnog nijansiranja pesama kojom raspolaže i njen nepogrešiv glas koji će moći da podrži i sve ono što u budućnosti bude osmislila, dolazimo do zacementirane činjenice da je ova Zambijka iz Škotske premijerno pogodila suštinu i rečima i notama.

#MusicLoop ALTERNATIVE ROCK

Priredili: Beksi Lejdi, Ga Damn i Andrej Vidović

Da je 21. decembra zaista došlo do Smaka Sveta, na nekoj novoj Nojevoj barci slušao bi se deveti studijski album Pampkinsa, da ne kažemo Billy Corganov – ovaj svet možda može da propadne, ali njegova želja da The Smashing Pupkins nastave da sviraju je ono što bi odgovaralo terminu “neuništivo”. Iako u novom sastavu osim njega, nema nikoga od ljudi koji su 1988. oformili ovaj alternativni rok bend, Okeanija zvuči kao da se tu malo šta promenilo. Najkompleksnije umetničko delo Pampkinsa u minimum poslednjih deset godina, njegova perfektno skladna slojevitost koja zrači Bilijevim najiskrenijim emocijama, čini smernicom za sve ostale rokere i inspiracijom za one koji će to tek postati.

FUNK / SOUL

R&B / NU-SOUL

Naslovna numera sa drugog albuma soulfunk kolektiva Menahan Street Band, po rečima gitariste Tomasa Breneka predstavlja soundtrack za neobjavljeni film Sergia Leonea u kome glumi Wu Tang ekipa. Kao i na prethodnom albumu, i na Crossingu, Menahani se kreću tamnijom stranom soula. Svaki ton na ploči odsviran je savršeno. Nećete čuti nijedan instrument da se odmetnuo i da bravurozno solira. Ne postoji truba, ne postoji saksofon. Postoji duvačka sekcija koja će vas svojom jakom jednoglasnošću oduvati i naježiti. Gitara je precizna, bas je jak, a perkusije oštre. Banda je znala kakav album želi da napravi i to su i uradili. Sve zvuči kao da je odsvirano iz prve u jednom session-u (a zapravo je proces trajao oko 2 godine).

Miles Bonny je, što bi rekla omladina, freestyle pevač. Kada mu se svidi beat, on uzme mikrofon i od tog beata načini pesmu. Brenk Sinatra je, kažu neki, jedan od najboljih producenata/beatmakera u Evropi. Njegovi beatovi su oštri, sveži i veoma moderni. I onda, nađu se Amer i Austrijanac i nazovu album Supa Soul Shit. Meni je to bilo dovoljno da ga preslušam. Brenk je bacio gomilu sjajnih beatova i zabavnih semplova, a Miles je na sve to bacio svoj vokal i tekst koji ni u jednom trenu nije ni bljutav ni patetičan. Tekstovi su sirovi, životni. Bez kosmičkih tema. Ovaj album svakako nije revolucionaran, ali je autentičan i podseća šta je true soul & rnb sound.

EXPERIMENTAL, POST-ROCK, POST-PUNK Kada se povratite iz podužeg sna, niko od vas ne postavlja visoka očekivanja u smislu narednog dela, o čemu god da je reč. U očima neuprtim u njih, poput predatora neprimetno prilazeći sa margine kolektivnog pamćenja, Swans su ugledali i iskoristili šansu za bombastičan povratak svog brenda mračnog post-punk-a. Katkad impulsivan i nasilan, povremeno rudimentaran i ogoljen - neprestano polarizujuć i intenzivan. Naznačen tribalnom ritmikom povrh rafiniranog poja gostujuće princeze tame, intrigantne Jarboe ili instrumentalne kanonade Gira-e i ostatka personela. To je The Seer, dvočasovna blagodet primalnih kontrasta i eksperimentalne igre koja je sama sebi cilj, pravilo i nagrada.

AMBIENT / IDM Madriđanin Santi Lizon je godinama unazad bivao pravim muzičkim dobrotvorom, gotovo zadužbinarom digitalnog doba: pod umetničkim pseudonimom Crisopa, potpuno je besplatno podario tuce EP-eva direktno iz svoje kuhinje medikamentne, melodične elektronske muzike, koju sam deklariše kao „terapeutska putovanja ka nemogućim pejzažima, sistem pozitivnih osećanja koje produbljuju samosvest“. Njegov premijerni full-length, Biodance, uspešna je fuzija oprobanog smirujućeg zvučnog dizajna i vrlih izleta u domene trip-hopa, shoegaze-a i dream pop-a, prožetih atmosferskim varijabilama od SF-a preko plesnog undergrounda do tihe osame. Muzika može i mora biti lek za moderno doba – i to baš ovakva.

#FilmsySpark

#filmcorner

ovo ostvarenje Riana Džonsona, neverovatno talentovanog režisera, zaista se trudi protrese staru priču o vremenskim putnicima. A upotrebljava najlakši mogući način za to - ignoriše većinu problematičnih tačaka.

Tokom poslednjih deset godina gledao sam zaista mnogo odličnih filmova. Međutim, kada me neko pita za preporuku, odmah mi padne na pamet ostvarenje po imenu “Brick”, film koji je Džonson napravio uz veoma mali budžet, a koje istinski verujem da bi trebalo da pogleda svako ko voli Sedmu umetnost (uz trud da pronađe što bolji prevod, jer je zaista neophodan, osim ukoliko vam engleski nije blizak maternjem). U njemu, ovaj čovek je prikazao da je prosto genije za vizuelno pričanje priča, a za film “Looper”, on je dobio i poverenje velikih producenata, kao i novac da ostvari svoje zamisli. Priča filma prati mladića po imenu Džo, sredinom 21. veka. Džo je specijalizovan ubica, čovek koji sačekuje kidnapovane ljude iz još dalje budućnosti, gde je nemoguće sakriti tela. Njegov zadatak je da te bezlične pakete ubije čim se pojave pred njim, a zatim se reši leševa. Sasvim očekivano, ovaj uvrnut posao ima svoj minus, koji se ogleda u situaciji kada se ispred Džoa jedan dan pojavi on sam, ali trideset godina stariji. Nekoliko niti priče se preklapa u ovom zaista inovativnom ostvarenju, koje me je po bogatstvu glavnih tema podsetilo na poznati roman “Hiperion”. Džonson elegantno predstavlja putovanje kroz vreme kao činjenicu, izbegava paradokse tako što ih ne spominje, i gura likove iz akcije/trilera (prva polovina filma) u dramu o odrastanju i posledicama koje to odrastanje ostavlja na ostatak sveta. Za mene, njegova lepota i najveća privlačnost leži u detaljima na obodu, sitnim pričama koje se provlače - fascinirao me je neobjašnjeni svet bliske budućnosti, gde vlada distropija ispunjena sveopšte naoružanim građanima, i nejasnoća daleke budućnost, gde se stariji Džo zatiče u problemu. Kao i ranije, oduševljen sam Džonsonovim talentom da standardnom režijom i pametnim sečenjem u montaži prikaže nesvakidašnje stvari, poput telesnih promena koji lik iz budućnosti dobija dok njegovo sadašnje ja prolazi kroz sakaćenja. Na žalost, sa druge strane, “Looper” povlači mnogo gluposti koje nemaju šta da traže u njemu - leteći motori (kao izašli iz “Moćnih Rejndžera”) su potpuna katastrofa u svakoj sceni gde se koriste, a kompjuterski obrađeno lice Džozefa Gordona Luita, promenjeno da više podseća na lice Brusa Vilisa koji tumači stariju verziju Džoa deluje kao nešto što su producenti na silu ubacili samo da bi to moglo da se koristi kao alat u promotivnoj kampanji filma pre nego što je počeo da se prikazuje; takve stvari ne služe da se radnja produbi ili učini zanimljivim, već samo kvare doživljaj veoma ozbiljnog i ambicioznog filma. U celosti, ne može se reći da se Džonson nije izborio sa ovako masivnom produkcijom, jer “Looper” nije zaboravljiv film, posebno u žanru naučne fantastike gde su ovakva ostvarenja retka - u odnosu na, na primer, “Prometeja” koji je totalni kolaps ideje smislenog scenarija, Džonsonov film pobeđuje u svim kategorijama koje određuju dobro napisano ostvarenje. Uprkos tome, za mene su detalji ono što najviše iskače u pozitivnom, i najviše štrči u negativnom smislu. Uz malo više kontrole spoljnih faktora koji traže nebuloze poput letećih motora i nepotrebnih kompjuterski generisanih lica, Džonson bi zaista mogao da napravi genijalna i mnogo kompletnija dela u budućnosti.

Autor: Ivica Milarić

#FrenzyCraft

Ovaj hobi većini posmatrača izgleda prilično zanimljivo, onima sa manjkom strpljenja i samopouzdanja previše zahtevno, dok ljubiteljima i pravim majstorima maketarstva pruža jedinstvenu mogućnost da dok grade svoje makete aviona, nauče dosta o njima i njihovoj ulozi u svetskoj istoriji, od braće Rajt pa na ovamo. A raditi na jednoj maketi ume da bude prilično naporno, posebno ako vam nedostaju neki delovi, onda na svetlost dana dolazi najpre snalažljivost, pa spretnost da nešto sami stvorite i na taj način sklopite sve deliće u jednu impresivnu celinu. U razgovoru sa Goranom Marinkovićem saznali smo nešto više o ovom hobiju, koliko je zastupljen u našoj zemlji, pričali smo o tome kako je izgledalo baviti se ovim hobijem ranije, pričali smo o takmičenjima maketara i još mnogo čemu. Frenzy Spark: Sećaš li se svoje prve makete aviona? Goran Marinković: Zapravo prva maketa mi je bila diorama “Battle on Hoth“ iz serijala „Star Wars“ koji se sredinom 80-tih prodavao u Jugoslaviji. Sećam se da mi je ćale nju kupio u robnoj kući „Beograd“ i da sam skakao od sreće :). Serijal je radila američka firma „Ertl“ i bili su pravi ‘bum’ u našoj zemlji. Njihove makete su bile lake za sastavljanje, po ‘snap’ sistemu tj. delovi su se sastavljali bez lepka. Tako da je to za desetogodišnjeg klinca bilo pravo uživanje. Prva prava maketa aviona je došla par godina kasnije, krajem 80-tih, kada su stigle makete italijanske firme „Esci“ i to je bila maketa britanskog lovca sa vertikalnim poletanjem i sletanjem „Harrier“. Nažalost, sve te makete više nemam, jer su završile ili u igrarijama ili kao pokloni. FS: Kako je sve to krenulo sa maketarstvom? Otkud ljubav prema avionima? GM: ‘Zaslugu’ za moju ljubav prema maketama imaju moja rođena braća Bojan i Dejan i braća od strica Miloš i Milan iz Beo-

grada. Sećam se da su oni kupovali makete što su se nekad prodavale na našim kioscima ruskih i poljskih firmi, a takođe su dobijali makete iz V. Britanije od naših rođaka. Pošto ni najmlađi brat (ja) nije želeo da bude van ‘fazona’, počeo je da se interesuje šta to starija braća rade i krenula je priča... Kasnije su oni odustali od toga, a samo smo ja i Milan nastavili i do dan-danas se bavimo ovim hobijem. Takođe, to je pokrenulo i ljubav prema avionima, pa su se paralelno sa maketarenjem kupovale knjige i časopisi o avijaciji. FS: Kada si odlučio, tj. kada si shvatio da će maketarstvo postati tvoj hobi? GM: Ne znam, mislim da je to od početka bilo odlučeno. Bavio sam se još nekim drugim hobijima, ali je ovaj hobi ostao i ‘pustio korenje’. Od skoro se bavim i fotografijom, ali mislim da će mi maketarstvo ostati životni hobi. Nije lak ovaj hobi i za njega baš mora postojati odlučnost, strpljenje, a naročito ljubav prema tematici i vrsti maketarstva. Mnogi su i odustali, misleći da će to biti laka za-

bava. Drago mi je da je ovo hobi stvarno ‘od 7 do 77’, jer mnogi maketari i u poznim godinama sastavljaju makete i mislim da će i u mom slučaju tako biti. FS: Izgleda da su makete aviona omiljene „igračke“ dečaka, ali pored tog nekog ličnog zadovoljstva, verujem da se usput nauči mnogo toga o istoriji ovih letelica. Koliko je predznanja potrebno za bavljenjem maketarstvom, a koliko se toga dodatno nauči? GM: Jako puno, ali to samo od sebe dolazi. Predznanje je osnova ovog hobija. Mislim da većina maketara krene da se bavi ovim hobijem nakon što se ‘zaljubi’ u avijaciju, vozila ili brodove. Tako da neko predznanje već postoji, a ono se širi i oplemenjuje tokom godina rada. Pravi maketar, tako da kažem, jer su po meni svi ‘pravi’ maketari, ne želi da mu maketa izgleda kao igračka, već umanjeni ‘original’ koji sastavlja. To iziskuje dosta predznanja iz različitih nauka - istorije, fizike, hemije, pa čak i biologije i anatomije, jer mnogo faktora utiče na ‘original’ - vremenske prilike, trenutak istorije u kome se maketa

#FrenzyCraft

nalazi, oštećenja ako ih ima, itd. Iskustva se stiču razmenom sa drugim maketarima, iz medija, ali najviše se nauči tokom samog rada. Svo ‘knjižno’ znanje je uzaludno ako se ne primeni na maketi i stvori ta naša ‘magija’. Naglašavam samo da, bez obzira koliko to znanje imao i koliko uspešno ga primenio, ako sastaviš maketu koja će se TEBI dopasti, da je to ono najvažnije! Treba raditi makete, što bi se reklo, ‘za svoju dušu’. FS: Strpljenje je verovatno jedna od najvažnijih karakteristika svakog ko se bavi ovim hobijem. Koliko je to precizan posao i koliko je vremena potrebno za sklapanje jedne standardne makete aviona? GM: Jeste, karakteristika koju je potrebno imati u ovom hobiju, pored ljubavi, je strpljenje. Kao što sam i naveo ranije, mnogi odustanu od ovog hobija kad vide da treba imati veliko strpljenje pri radu. To je žalost, jer mnogi bi možda bili jako dobri maketari samo da su nastavili. U rad se mora ući rasterećen, bez nervoze i ‘loših dana’. I ja imam takvih dana i kad osetim to, prekidam sa radom i nastavljam neki drugi

dan ili nekom drugom nedeljom. Ali, maketarstvo čak i pomaže da se nervoza ponekad otkloni, jer kad se uđe u ‘zen’ fazu tokom rada, ništa oko tebe nije više važno :). U zavisnosti od veličine makete koja ponekad može imati i do 300-400 delova, zahtevnosti pri izradi, načina izrade i slobodnog vremena, period za izradu makete se može kretati od nekoliko nedelja do čak godinu dana. Prosečan period je oko mesec dana. Nama ‘starijim’ maketarima je potrebno više vremena zbog ličnih obaveza (posao, kuća, porodica), a mlađim mnogo manje, pa tako na takmičenjima vidimo više radova naših juniora i kadeta i ‘mlađih’ seniora. Maketu koju sad radim, radim već godinu i po dana, ali sve zbog toga što nemam inspiracije ili vremena da sednem. Inače je teška za rad, pa je i to doprinelo mom (ne)radu. Šalimo se mi “stariji” maketari da trebamo raditi sad “penzionerske” makete - što manje delova i potrebne dorade :). FS: Šta koristiš od pribora pri sastavljanju aviona, tj. koje alate koristiš? GM: Gotovo sve što nam dospe do ruku.

(smeh) Ranije, u ‘80/’90-tim, kada nije bilo maketarskog alata i boja, dovijali smo se na razne načine, pa tako smo koristili i mašinski alat, kuhinjski pribor i nešto što bi sami napravili. Kada bi neko doneo nešto iz inostranstva bio bi ravan Bogu :). Sada, zadnjih desetak godina, situacija se mnogo promenila i imamo široku lepezu maketarskog pribora i boja, zahvaljujući maketarskim radnjama, lakšim odlaskom u inostranstvo, a najviše zbog mogućstva narudžbina preko interneta. Ja sam imao sreću sto sam imao rodbinu u inostranstvu, pa sam dosta toga nabavljao preko njih. Sada i ja naručujem preko neta ili po maketarskim radnjama. Ipak, i pored svog tog dijapazona alatki, raznih džidža-bidža i sl., kad se sve svede opet koristimo najviše osnovni maketarski pribor - lepak u tubi, tečni lepak, pincete, čačkalice, štapiće za uši, skalpele, šmirgle, četkice i moj omiljeni - WC papir! FS: Koji su materijali pretežno zastupljeni i gde nabavljaš setove? Da li neke delove praviš sam? GM: Većina maketa je od plastike. Proizvode se i makete od rezina (vrsta smole)

#FrenzyCraft

ili stirena (plastika slična plastici od čaša za jogurt) koje zahtevaju posebnu pažnju i rad na njima. Sada su i zastupljene makete u kojima se nalaze delovi od ova dva ili tri materijala, tzv. ‘multimedijalne’ makete. Svaki od ovih materijala ima svoj razlog zašto se proizvodi (npr. rezin zbog preciznije i detaljnije izrade sitnijih delova), ali najlakši rad je na plastici. Takođe pri nekim maketama (sve više u posledenje vreme) se daju i metalni delovi od kalaja ili mesinga. Delovi od kalaja se daju da bi neke teške makete imale jaču konstrukciju ili izdržale ‘teret’ makete koju plastični delovi ne bi mogli. Mesingani ili delovi od bakra (‘eceraj’) su tanke pločice na kojima su pomoću kiselina urađeni delovi, pretežno sitni, i koji se takođe prave da bi bili detaljniji. Takođe se prodaju ovakvi delovi zasebno, da bi se neke makete koje nemaju ovu ‘mediju’ oplemenile boljim delovima i zamenili već postojeće. Naravno, ove makete su i time skuplje u prodaji i vreme za sastavljanje je duže, pa mnogi i izbegavaju da kupuju ove posebne delove. Isto se sav ovaj materijal može naći u maketarskim radnjama ili na netu odakle i ja nabavljam. Vrlo retko pravim sam delove (tzv. ‘scrachbuild’). Najčešće kad želim da za-

menim neki fabrički loše urađen deo ili kad neki deo fali. Tada koristim delove koji su ostali kao višak od prethodno urađenih maketa; koristim i stare ramove od plastike na kome su bili delovi koji se mogu zagrejati, pa razvući u tanke žice i tako napraviti antene, cevi i sl. Takođe i stare ‘Halo’ kartice, CD futrole i medicinske igle koristim za izradu nekih delova. Vrhunac maketarstva je uraditi celu maketu baš od ovakvih delova i da to ispadne dobro. FS: Iz koje epohe imaš najviše modela aviona u svojoj kolekciji, i koja epoha je tebi najprivlačnija? GM: U početku sam sastavljao modernu avijaciju, pa čak i brodove, a tokom vremena polako prelazio na avione iz I i II svetskog rata i zaustavio se na avionima Sila Osovine (Nemci, Italijani i Japanci) iz II svetskog rata. Najveći razlog je taj sto su mi oni nekako najšareniji i najmanje uniformisaniji od ostalih avijacija sveta. Takođe i omiljeni period istorije mi je II svetski rat. Da li će se nešto promeniti sumnjam, jer me čeka skoro 150 maketa ovih aviona da sastavim! (smeh) FS: Koliko je maketarstvo zastupljeno u našoj zemlji?

GM: Maketarstvo u Srbiji je dosta zastupljeno. Prema nekoj proceni ima nas oko 300 aktivnih maketara. Pod tim podrazumevam maketare koji dolaze na takmičenja, članovi su gradskih ili republičkih klubova i prikazuju svoje radove po medijima. Postoji sigurno još znatan broj maketara koji nisu aktivni i bave se ovim hobijem samo interno ili nemaju prilika i mogućnosti da se uključe aktivno. Prvenstveno mislim na ljude iz manjih gradova. Većom dostupnošću interneta taj broj se smanjuje, što je super. FS: Da li postoji udruženje maketara, neka vrsta organizacije, gde se okupljate? GM: Da, postoje. U skoro svim većim gradovima postoji barem jedan klub. U Nišu je to klub „narednik Mihajlo Petrović“, čiji sam član, koji postoji već 20ak godina i organizuje takmičenja jednom godišnje. Takođe i jednom sedmično se okupljamo u jednom niškom kafiću i ‘razmenjujemo’ iskustva. Ponekad više razmenjujemo viceve i dogodovštine, ali i to je u sklopu ovog hobija :). Klubovi takođe postoje u Beogradu (2-3 kluba), Novom Sadu, Kraljevu, Senti, Kragujevcu, Pančevu, Čačku, Zren-

#FrenzyCraft janinu,... i svi se poznajemo i družimo na takmičenjima, a većina nas i privatno. Od prošle godine imamo i organizaciju IPMS Srbija koji je deo svetskog IPMS-a (International Plastic Modellers’ Society). U njemu su okupljeni naši maketari iz nekoliko klubova iz zemlje i prvenstveno nam je cilj da prezentujemo makete aviona, vozila i brodova koji su bili ili se nalaze u službi Srbije. Verujem da ćemo uz naše znanje, iskustvo i ogromnu energiju uspeti da proširimo i napravimo stabilnu organizaciju koja će svim zainteresovanim ljubiteljima ovog lepog i veoma korisnog hobija omogućiti lepši i ugodniji rad. FS: Organizujete li izložbe, takmičenja (gde i kada, ukoliko je odgovor potvrdan)? GM: Naravno, svaki klub ima jednom godišnje svoju izložbu i takmičenje. Pravilnikom su određeni datumi kada se koje takmičenje organizuje, ali su oni klizni u zavisnosti od praznika, vremenskih prilika i dr. Na kraju godine imamo veliku Novogodišnju izložbu i takmičenje na koje se i najviše okupimo i uvek se odlično provedemo. Ove godine nisam bio, ali znam da je bilo fenomenalno i da je Deda Mraz nagradio mnoge medaljama i poklonima ;) Takođe, skoro svako takmičenje je medijski propraćeno, u zavisnosti od organizacije i tehničkih mogućnosti, pa i na takmičenjima imamo puno posetilaca sto je i cilj - da približimo drugima ovaj hobi. Ranije smo se kao mlađi ‘ložili’ na takmičenja, a sad više zbog druženja i poseta drugim gradovima. Klincima prepuštamo radosti takmičarstva.

Takođe se takmičimo i u inostranstvu poslednjih desetak godina. Bili smo zapaženi u Mađarskoj, Bugarskoj, Grčkoj, Makedoniji, a prošle godine i u V. Britaniji. FS: Koliko ukupno modela aviona imaš u svojoj kolekciji? GM: Sada ih imam devetnaest i dvadeseta mi je u izradi. Ranije sam imao i do 60, ali sam ih ili pobacao ili poklonio drugima. Razlog tome je nedostatak prostora ili ranija ‘dečija’ izrada. Ovo što mi je ostalo su malo ‘ozbiljnije’ makete koje sam radio zadnjih 10ak godina. Sada mi je žao sto sam neke pobacao, jer je i to neki trud i rad. FS: Da li si nekad leteo u pravom avionu, odnosno upravljao njime?

Leteo jesam u putničkim kao i većina nas, ali u borbenim nisam. Samo u simulacijama :). Na avio-mitinzima sam jedino imao prilika da uđem u kabine “pravih” aviona. FS: Postoji li maketa nekog aviona iz tvoje kolekcije koja je bila najteža za sklapanje? GM: Svaka maketa ima svoju težinu, ali se uvek najčešće sećaš najteže sastavljenih. U mom slučaju je to bila maketa nemačkog mlaznog lovca Heinkel He 162 kineske firme “Dragon“. Većina maketa ove firme ima svoju neku začkoljicu i aviomaketari dobro znaju o čemu pričam. Sadašnja maketa koju radim se opasno približila da ‘preuzme tron’ . Videćemo kad je završim. FS: Koji model aviona ti je najomiljeniji i zašto? GM: Najomiljeniji mi je model nemačkog bombardera Arado Ar E 555, nemačke firme „Revell“, koji je postojao samo na papiru. Ovaj pomalo SF-rad mi je prijao, jer sam ga radio po principu ‘what-if’ tj. ‘šta bi bilo kad bi bilo’, jer pravi avion nikad nije postojao, već samo kao plan, pa sam mogao da se razmahnem u mašti i napravim je kako želim. Ja sam se odlučio na varijantu koja je kao bila u Meksiku 1948. u sklopu jedinica Luftwaffe pri osvajanju severnoameričkog kontinenta. Čak sam i prigodnu pričicu napisao. :)

Razgovor vodio: David Darko

#FilmsySpark

Na samom početku filma završava se predstava „Julije Cezar“ i glumci su nagrađeni gromoglasnim aplauzom. Svetla se gase; glumci odlaze sa scene i vraćaju se u svoje ćelije. Svi su oni zatvorenici u jednom rimskom zatvoru. Zatim se vraćamo nekoliko meseci u nazad, na trenutak kada Fabio Kavali pozorišni reditelj, dolazi u zatvor i počinje pripreme sa zatvorenicima. Braća Tavijani proveli su šest meseci u zatvoru “Rebibbia”, prateći probe i razvoj predstave kompletno realizovane od strane zatvorenika, nekih i sa veoma dugim vremenskim kaznama. Kao rezultat je nastao film “Cezar mora da umre” - hibridna forma dokumantarnog i igranog filma. Dobitnik Zlatnog medveda na ovogodišnjem Filmskom festival u Berlinu pokazuje kako to izgleda kada zatvorenici u italijanskom zatvoru maksimalnog obezbeđenja - igraju Šekspira. Na samom početku filma završava se predstava „Julije Cezar“ i glumci su nagrađeni gromoglasnim aplauzom. Svetla se gase; glumci odlaze sa scene i vraćaju se u svoje ćelije. Svi su oni zatvorenici u jednom rimskom zatvoru. Zatim se vraćamo nekoliko meseci u nazad, na trenutak kada Fabio Kavali pozorišni reditelj, dolazi u zatvor i počinje pripreme sa zatvorenicima. Sledi najzabavniji deo filma. Audicija- gde se od zatvorenika traži da svoje podatke- ime, prezime, mesto rođenja i sl.- izgovore na dva načina. Prvi put kroz suze dok odlaze i opraštaju se sa ženom, a drugi put ljutito i besno, kao da ih teraju da izgovore te reči. Natpisi nam otkrivaju za šta i na koliko su tačno osuđeni ( rangirajući ih od trgovine drogom, do povezanosti sa mafijom) i to u trenutku dok reditelj Fabio izgovara imena njihovih uloga. Probe počinju. Fabio im dopušta da igraju na svom dijalektu i tumači im delo. I već od prvih proba, svaki od njih nas oduševljava glumačkim sposobnostima, te se prosto nameće da nije samo šala da se Italijani “rađaju” sa talentom za glumu, imitiranje i da zaista postoji nešto teatarsko u njihovom načinu govora, gestikulacije i mimike. Zanimljivo je da su čak svi

uverljiviji u ulogama koje tumače u predstavi “Julije Cezar” nego kad igraju sebe (ili scenarističku verziju sebe). Čitajući Šekspira zatvorenici polako otkrivaju lepotu i veličinu Šekspirovog dela, potpuno se posvećuju kreacijama svojih likova, vežbajući čak i kad nisu na probama I dok su sami u ćelijama. Za njih predstava postaje mnogo više od puke zabave koja će im skratiti sate u zatvoru. Kroz priču oni zaboravljaju na svoje međusobne sukobe i postaju neobičan glumački ansambl koji zaista želi da predstava uspe. Nakon premijere, i gromoglasnog alauza, Cezar, Brut i svi ostali ostaju iza zatvorenih vrata. Svi oni ponosni su i na čudan način dirnuti, kao da je predstava otkrila dubine njihove prošlosti. Ovo je zaista jedinstvena studija odnosa pozorišta i realnosti, što je jasno naznačeno i u samom postupku snimanja - ceo deo priprema predstave je sniman u crno beloj tehnici, dok je početak tj kraj (u pitanju je kružna struktura priče gde film počinje I završava istim trenutkom- predstavom) sniman u koloru. Kao takav je svakako zanimljiviji rediteljski nego scenaristički s obzirom da dijalozi koji nisu iz drame, deluju pomalo neuverljivo ili ilustrativno podvlače ono što bi trebalo da shvatimo iz drame. Očigledno je da je drama „Julije Cezar“ izabrana kako bi istakla istoriju i tradiciju i možda kod zatvorenika probudila određen osećaj povezivanja sa njom, ali i zbog aktuelnih motiva kao što su spletke, korupcija, prevare, uticaj moći i ambicije. Svi oni reaguju i povezuju se sa Šekspirovim temama - života i smrti, rivalstva i mržnje, odanosti i izdaje, prirode kriminala i kodeksima časti koje oblikuju svet muškaraca. To je naravno dobro sve dok se

CESARE DEVE MORIRE Režija: Paolo i Vitorio Tavijani Scenario: C. Rega, C. Striano, Zemlja porekla: Italija Nagrade - Festivali: Berlin 2012 – Zlatni medved, Nagrada ekumenskog žirija Karlove Vari, Njujork, AFI FEST, Sidnej zahvljujući scenarističkoj intervenciji plakatski i veštački izgovori i podvuče u pojedinim trenucima. Na primer, nakon što se cela predstava završi zatvorenik Rega, koji je tu već 20 godina i trebada služi doživotnu kaznu izgovara repliku: „Tek kad sam upoznao umetnost, ova ćelija mi je postala zatvor.“ To je bilo savršeno jasno i mnogo poetičnije vidljivo i u nekoliko kadrova pre gde svi oni, nakon što su skinuli kostima i obukli opet svoje zatvorske uniforme, ulaze u male ćelije i čuju kako se ključ u bravi okreće ostavljajući ih sa svim mislima u ta mala četri zida. Bez obzira na sve film poseduje jednu specifičnu snagu i lepotu, budi emocije kod nas dok gledamo sve njih koliko se trude i uživaju u radu, izbegavši zatvorske klišee. Mada rediteljima očigledno i nije bila namera da se bave odnosima među zatvorenicima ili njihovom psihologijom već kako jedno umetničko delo deluje čak i na one na koje bi se ( makar po svim predrasudama), namanje nadali. Na kraju ovo je jedno lepo podsećanje za sve nas zašto je umetnost bitna i da njena snaga ipak nije iščezla.

Autor: Maja Todorović

#filmcorner

#MusicLoop

ada vam Alice Glass kaže da je izgubila veru u čovečanstvo i da je njena razočaranost u ljude dostigla svoj maksimum, sa kakvim onda mislima dočekujete novi album sastava Crystal Castles? Kako je sama izjavila, njena energija je takva da joj vrlo malo nedostaje da postane osvetnik. Ukoliko neko stvara album pod uticajem ovakvih emocija, to u startu može puno da obećava. Ukoliko je taj “neko” Crystal Castles, onda obećava još više. Muzika je njihovo oružije i moram priznati da sam sa nestrpljenjem čekala da čujem ovu “osvetu”. Treći album sastava koji je svojim pojavljivanjem podigao veliku prašinu, prašinu koja je uticala na to da muzički časopis NME uvrsti njihov debitantski album u 100 najboljih albuma decenije, je jednostavno, bez mnogo mašte ( kao što je bio slučaj i sa prethodnim albumom), nazvan “III”. Dobar početak za jedan ovakav sastav, morate priznati. Da ne idealizujem, dizali su oni prašinu i na neke druge načine, kao što je „slučajno pozajmljivanje“ muzike nekih manje poznatih kolega, što je istim tim kolegama potpuno odgovaralo da otkriju tek kada su Crystal Castles već postali poznati.

Već su sa prethodnim albumom “smekšali” i mnoge odbili pokušajem pravljenja dopadljivog hita “Baptism”, pa bi možda ovaj album bio savršena prilika da se ta borba završi u koristi upravo takvih pesama. No, to se na sreću (ili žalost) mnogih, ipak nije desilo. Bar, ne u potpunosti…

Ovaj album je zaista bio odličan momenat da bend neosetno sklizne u mejstrim.

Onaj osećaj da, uslovno rečeno, pesme možemo podeliti u dve grupe, na

Preslušavajući ovaj album, primetila sam nekoliko stvari. Muzički napredak -muzički stoje na jednom stepeniku iznad. Da li je na to uticalo i pravilo Ethana Katha - “bez kompjutera”? Ipak, mislim da to treba uzeti vrlo rezervisano. Zatim, sazrevanje i kontrolisana energija. Iako ste možda po najavi koju je Glass dala očekivali najagresivniji album do sada, na ovom izdanju nećete čuti pesme poput “Alice Practice” i “Doe Deer”. Čini se kao da je njihova energija drugačije usmerena, što zaista odlično zvuči. Naravno, ipak ne potpuno drugačije. Iako je većina pesama mnogo melodičnija, sve one nose onu dark notu po kojoj znamo da je to Crystal Castles. Ta tamna obojenost najviše dolazi upravo od glasa Alice Glass, ali i od samih naziva pesama.

“melodične, lepe, zarazne” i na “agresivne” ne napušta nas ni na ovom albumu. Ovih prvih, ima više. To su pesme “Kerosene”, “Violent Youth”, ali i “Sad Eyes”, koja nam može čak zazvučati kao da dopire iz veselijih decenija naše civilizacije. Međutim, pesme “Insulin”, “Warth of God”, ”Child I Will Hurt You” kao i najavni singl “Plague” ipak pokazuju onu prepoznatljivu stranu Crystal Castlesa, i donose tu “osvetu” koju je Alice Glass tako razočaravajuće najavljivala. Ove pesme prenose vreme sukoba, agresije i beznađa, vreme koje nam pokazuje i omot albuma, a takvo vreme Crstal Castles osećaju mnogo jače od drugih i to još uvek mnogo dobro znaju da prenesu. Crystal Castles još uvek stoje rastrzani između dve strane, što može biti velika mana ovog albuma, ali može biti i njegova prednost, jer uvek možete da pronađete svoje mesto u ovom albumu. Album (III) je dostupan digitalno u Srbiji na dobrestvari.rs i na Deezer-u. www.universalmusic.rs

Autor: Mirela Kuč

#StopLook&Listen

Priredio Dražen Pekušić

Od pronalaska mehanike, i njene primene, čovek je u večitoj trci s vremenom da ga oponaša, predstavi i primeni na najrazličitije načine. Ovde želim da vam predstavim dva posebna mehanička projekta, čija svrha i ciljevi sežu u daleku budućnost i čija je kulturološka vrednost nemerljiva. S pravom ih možemo nazvati aktivnim vremenskim kapsulama, budućim spomenicima protoka vremena. Aktivnim, jer žive uporedo sa nama.

reme je relativan pojam i pre svega zavisi od samog posmatača. A ljudski život, kako god na njega gledali, predstavlja tek sićišnu iskru u koordinatnom vremenskom sistemu kosmičkih razmera, a umetnošću smo oduvek pokušavali da se pripojimo večnosti za života. Umetnošću dosežemo van vremenskih okvira. Ona svog tvorca održava u životu, stotinama pa i hiljadama godina, mimo materijalnih barijera. Tako od pronalaska mehanike, i njene primene, čovek je u večitoj trci s vremenom da ga

oponaša, predstavi i primeni na najrazličitije načine. Ovde želim da vam predstavim dva posebna mehanička projekta, čija svrha i ciljevi sežu u daleku budućnost i čija je kulturološka vrednost nemerljiva. S pravom ih možemo nazvati aktivnim vremenskim kapsulama, budućim spomenicima protoka vremena. Aktivnim, jer žive uporedo sa nama. Kako nas to mehanizam orgulja i sata povezuju sa višemilenijskom budućnošću? Halberštat (Halberstadt), Nemačka. Ovo malo i mirno mesto poprište je jednog od najzanimljivijih muzičkih performansa ikada osmišljenih i izvedenih. Uostalom, performans uveliko traje. Radi se o posebnoj viziji muzičke kutije, muzičke vremenske kapsule, koja će svojim sporim izvođenjem, iz generacije u generaciju, svedočiti o prošlim vremenima, umetnosti i životu, ukazujući na veličanstvenu snagu muzike u odnosu na krhki ljudski vek. Muzičko delo o kome je reč napisao je Džon Kejdž (John Milton Cage, 1912. – 1992.), pod nazivom Organ²/As SLow

aS Possible, koje, kako i sam naziv govori, karakteriše veoma sporo izvođenje na orguljama. Kejdž je čuveni američki kompozitor, pionir elektronske muzike i nekonvencionalnog korišćenja instrumenata u muzici. Takođe se smatra jednim od najvećih američkih kompozitora XX veka, a svoj uticaj počeo je da razvija u krugovima posleratne muzičke avantgarde. Delo ASLSP napisao je 1987. godine i namenio orguljama i izvođenju u trajanju do 70 minuta. Komad je naručio institut The Friends of the Maryland Summer Institute, za kreativne i scenske umetnosti (Creative and Performing Arts), za potrebe nad-

metanja muzičara. Ipak, autor nigde nije jasno naznačio kojim tempom bi izvođenje trebalo da se odvija, osim da treba što duže da traje. Time je želeo da odstupi od monotonosti dela savremenika, ali i da obezbedi veću kreativnost u izvođenju, želeći da ona varira u zavisnosti od samih izvođača. Do sada je više muzičara postavljalo svojevrsne rekorde u dužini izvođenja ovog dela. Izvesna Diane Luchese je 5. februara 2009. godine skoro punih 15 sati bez prestanka svirala na orguljama, dok je dvadesetčetvoročasovnu sesiju ASLSP-a izveo Joe Drew, 2008. godine. On planira i četrdesetosmočasovnu izvedbu.

#StopLook&Listen

Sad, vratimo se na početak i grad Halberštat, jer se upravo tamo dešava najzanimljiviji deo priče, koji ujedno i privlači najviše pažnje svetske javnosti.

Ideja o performansu koji bi trajao dugi niz godina rodila se još 1997. za vreme konferencije muzičara i filozofa, koji su, između ostalog, raspravljali i o delu Džona Kejdža i o tome koliko bi ono dugo moglo da se izvodi bez prekida. Znanje o tome da je umetnik namenski komponovao delo za što duže

izvođenje raspalilo je maštu učesnika konferencije. Došlo se na ideju da čitav projekat traje, ni manje ni više nego, 639. godina, gotovo šest i po vekova. Taj broj nije slučajno odabran, već simbolično. Prema dokumentima koje su imali na raspolaganju, saznalo se da prve instalirane orgulje u Halberštatu datiraju iz 1361. godine. Samim tim, upravo 639 godine je proteklo od montiranja prvih orgulja pa do inicijative za ovakav performans. Konstruisane su posebne, modifikovane, orgulje prilagođene ekstremno sporom izvođenju, ton po ton, u razmacima od po više godina. Ideja šest vekova dugog projekta je i to da se ljudima skrene pažnja na nastojanje modernog čoveka da živi što brže, zaboravljajući na bitne sitnice. Dajući slušaocu muzičko delo dugo više vekova, ukazuje se na gubljenje smisla u prebrzom tempu modernog čoveka. Tempu u kome danas ne postoji, već samo sutra. Tako je 5. septembra 2001.

godine, na 89. godišnjicu rođenja Džona Kejdža, započelo izvođenje njegovog dela, najduže u istoriji muzike, koje je već ušlo u legendu. Ona će se pred budućim generacijama odvijati punih 639 godina, do 2640. godine. Muzičko čudo izvodi se u crkvi St. Burchardi u Halberštatu, na automatizovanim, posebno dizajniranom orguljama. Već samim ulaskom u hol crkve posetilac trenutno biva zaokupljen, kao hipnotisan, jednoličnim tonom koji odzvanja duž čitavog hola građevine. Tonom koji nikada ne jenjava i koji se

širi ka dalekoj budućnosti. Jednolični zvuk orgulja zaštitni je znak Halberštata. Himna Halberštata. Redovno i stručno održavanje orgulja garantuje gotovo neograničeni rok trajanja, čineći ih tako idealnim oruđem za viševekovni projekat. Posebno su konstruisane i duvalice koje cevima orgulja obezbeđuju neprekidno snabdevanje vazduhom. Ceo instrument kopletiran je u potpunosti gotovo osam godina od puštanja u funkciju i početka performansa, tek 2009. godine. A s obzirom na to da je zvuk u katedrali konstantan, konstuisane su i posebne komore od akrilnog stakla, da bi se ublažila buka i sprečilo rasipanje zvuka po okolnim prostorijama. Izvođenje dela odvija se parcijalno, akordima raspoređenim u višegodišnje intervale. Prvi akord oglasio se 5. septembra 2001. i trajao je do 5. jula 2005. godine. Sledeći se začuo 5. jula ’05, do 5. jula ’08. godine. Za to vreme radilo se i na usavršavanju orgulja, dodavane su cevi da bi se dobio bolji i kompleksniji zvuk. U terminima smene akorda, na svakih nekoliko godina, u gradu je prava mala svetkovina koja privlači veliki broj turista i posetilaca iz čitavog sveta. Katedrala tada postaje srce grada. Poslednja smena zvuka bila je 5. jula ’12. godine i trajaće do 5. oktobra ’13. godine, kada će orgulje ponovo promeniti boju tona. NASTAVAK TEKSTA NA SLEDEĆOJ STRANI

LINKOVI: • • • • •

Organ2/ASLSP (video) John Cage - Organ2/ASLSP (As Slow As Possible) - Christoph Bossert - Orgel (video) John Cage Organ2/ASLSP - Klangwechsel 5.7.2008 Halberstadt (video) http://aslsp.com/ John Cage / ASLSP Organ 2 / Halberstadt

#StopLook&Listen

ličan poduhvat hvatanja u koštac s vremenskom omčom predstavlja i ideja o konstruisanju mehaničkog sata, za praćenje protoka vremena od, ni manje ni više, 10.000 godina. Odluka da se pre konstruiše mehanički nego digitalni sat doneta je iz jednostavnog razloga, jer elektronika ne bi izdržala tako dug vremenski period, deset milenijuma. Mehanika pak predstavlja idealno rešenje, s minimumom održavanja. Kao i kod najsporijeg izvođenja jednog muzičkog dela, tako se i ovde radi o satu s najsporijim vremenskim taktom. Originalni naziv projekta je The Clock of the Long Now, a kumovao mu je poznati muzičar i kompozitor Brajan Eno (Brian Eno). Idejni tvorac je Vilijam Hilis (William Daniel Hillis), američki inženjer, pronalazač, naučnik, pisac i osnivač mnogobrojnih tehnoloških kompanija. Na Tehnološkom institutu u Masačusetsu (MIT) dao je i veliki doprinos razvoju veštačke inteligencije i tehnika tzv. paralelne obrade na super kompjuterima. Hilis je učestvovao 1996. godine u konstruisanju tada najbržeg kompjutera, dok sada želi da se oproba na dijemetralno suprotnom polju, izgradnji najsporijeg mehaničkog kompjutera u istoriji. Ideja o višemilenijumskom satu rodila se 1986, a ‘99. i ’07. godine nastala su dva prototipa dugokucajućeg sata, doduše manjih dimenzija. Oba se danas čuvaju u

tehnološkim muzejima u Londonu i San Francisku, tiho koračajući ka svom višemilenijumskom cilju u dalekoj budućnosti. Planirani kompleks finalne verzije velikog sata trebao bi da bude instaliran u Nevadi, u Sjedinjenim Državama, u blizini nacionalnog parka Great Basin, na području s idealnim klimatskim uslovima za taj poduhvat. Naime, potreban je nizak nivo vlage, koji godi mehanizmu sata, ali je važna i fizička udaljenost od većih naselja, zbog bezbednosti i preko potrebnog mira. Lokacija kompleksa je od prvog većeg grada udaljena više od 250 kilometara, pored tzv. „najusamljenijeg autoputa“ (U.S.50 highway). Za smeštanje mehanizma poslužiće unutrašnjost planinskog masiva, kao idealni zaštitni omotač od vremenskih uslova. Lepa je simbolika to što su u okolini mesta izgradnje pronađena stabla drveća za koja se procenjuje da su stara više od 7.000 godina. Za to testiranje donacijama je do sada prikupljeno preko 40 miliona dolara, a jedan od glavnih donatora je Džef Bezos (Jeff Bezos), osnivač sajta Amazon, inače i vlasnik zemljišta na kome se sve odvija. Pre finalnog, radi se na test projektu, radi prikupljanja što verodostojnih podataka i parameter i otkrivanja potencijalnih poteškoća. Sat slične namene gradi se od 2009. godine na području Teksasa, a što se više informacija

i iskustava tu bude dobilo, to će kasniji projekat u Nevadi učiniti kvalitetnijim. Istraživaće se i varijante dizajna, jer se želi da posetioci mogu fizički da iskuse savršen višemilenijumski mehanizam, tako što će moći da udju u za to posebno projektovan deo sata, razgledaju i slušaju predavanja. I tako, dok satovi na koje smo navikli ukazuju na minute i sate u toku jednog dana, ovaj desetomilenijumski mehanizam usredsređen je na vekove i milenijume. Sat bi, simbolično, na svakih 365 dana otkucavao jedan sekund, vekovna kazaljka bi se pomerala na svakih sto godina, a oglašavao bi se svake hiljadite godine. Narednih 10.000 godina. Sat će svoju tačnost usklađivati po položaju Sunca, vidljivog unutar planinskog kompleksa, oslanjajući se pre svega na kosmičku mehaniku. O koliko savršenom planu je reč govori i podatak da bi sat i posle zacrtnaog vremenskog raspona od deset hiljada godina mogao da bude u upotrebi. To će biti postignuto korišćenjem materijala izuzetnog kvaliteta i dugovečnosti. U pitanju su plemeniti metali i drago kamenje, kao i kod najkvalitetnijih ručnih satova. Mehanizam mora da bude i lako popravljiv i podložan usavršavanjima tokom svog dugog radnog veka, u zavisnosti od znanja i umeća budućih generacija koje će za njega biti zadužene. Zbog svega, potrebno je uraditi više prototipa i mnoga testiranja pre poćetka konstruisanja originalnog mehanizma. Zanimljivo je da su za pokretanje sata otpale nuklearna i solarna energija, a da je odluka pala na ručno navijanje s vremena na vreme. Dakle, teži se tome da višemilenijumsko funkcionisanje bude

#StopLook&Listen moguće uz minimalnu ljudsku intervenciju. The Clock of the Long Now glavnu podršu dobija od fondacije Long Now Foundation, koja uporedo radi na više dugoročno orjenstisanih projekata. Fondacija je nastala 1996. godine kao neprofitna organizacija sa sedištem u San Francisku. Svojim projektima vrlo brzo je stekla kultni status dugoročne kulturološke institucije. Projekati ove fondacije koje takođe valja pomenuti su Rosetta Project, za očuvanje oko 500 aktivnih svetskih jezika, kao i Long Bet Project, za podršku i praćenje brojnih diskusija o naučnim predviđanjima budućih tehnologija i njihovoj primeni na društvo. U tim diskusijama do sada su razmatrane komercijalne bespilotne letelice, dosezanje maksimuma iskorišćavanja resursa goriva na planeti, razvoj kvantnih kompjutera. Kada se radi o dugoročnim planovima, starosedeoci Severno-američkog kontinenta imaju izreku koja glasi ’’Pin peya obe’’ - dobrodošli na planinu. Tako i ovi projekti, simbolizuju istrajnost i dalekosežnost ljudskog uma, vraćaju nas na jedno od osnovnih načela cele prirode čoveka u njoj, na spori ritam evolucije i promena kojih smo svi deo. LINKOVI: Stewart Brand on the Long Now

The Clock of the Long Now (video)

#filmcorner

Ovo je knjiga o kultnom stripu Alan Ford i kulturološkom značenju njegove popularnosti u bivšoj SFRJ. Neizostavno štivo generacija koje su odrastale sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, Alan Ford je sa svojim junacima i farsičnim zapletima umeo da nasmeje do suza, ali je zahvaljujući originalnom i prepoznatljivom likovnom izražaju i dijalozima uvek bio mnogo više od “običnog” stripa. Lazar Džamić je u Cvjećarnici u kući cveća pokušao da odgovori na nekoliko važnih pitanja. Najveće od njih glasi: zbog čega je Alan Ford ogromnu popularnost, osim u Italiji, zemlji svog nastanka, zabeležio još jedino u SFRJ i nigde više u svetu? Ne manje značajno pitanje tiče se prevoda: zašto istinski poznavaoci i ljubitelji Alana Forda u Srbiji priznaju samo briljantni hrvatski prevod Nenada Brixyja? Lazar Džamić je majstorski ukazao na duboke i prepletene veze ovog stripa i života u bivšoj domovini, ali i podsetio da Alan Ford i dalje živi, jer uprkos tome što ovaj deo sveta proizvodi više istorije nego što može da podnese, naravi i način razmišljanja na Balkanu postojano odolevaju zubu vremena, a matrica zbivanja proteže se i na naredne generacije. Cvjećarnica u kući cveća ilustrovana je brojnim prizorima iz stripa, maštovito napisana i kreativno dizajnirana. To je knjiga koja će čak i onima koji nikada nisu čitali Alana Forda pružiti uvid u fenomen jednog doba, jedne zemlje, nedovršene prošlosti. To je i priča u kojoj će svako od nas pronaći i deo sebe.

U ovom uzbudljivom putovanju kroz misterija kosmosa, poznati fizičar i autor bestselera kakvi su „Fizika nemogućeg“ i „Ajnštajnov kosmos“, vešto vodi nas u svet crnih rupa i vremeplova, višedimenzionalnih prostora i zajedno s nama istražuje primamljivu mogućnost postojanja paralelnih univerzuma. Kaku nas upoznaje s najnovijim inovacijama u teoriji struna i njenom poslednjem ovaploćenju, Mteoriji, koja kaže da je naš svemir možda samo jedan od mnogih u beskonačnom multiverzumu, tek jedan mehur koji pluta u moru beskrajnog mnoštva mehurastih svemira. Ako se dokaže da je M-teorija tačna, možda ćemo napokon naći odgovor na pitanje: “Šta se desilo pre Velikog praska?” Ovo je uzbudljiv i nezaboravan uvod u nove, najnaprednije teorije fizike i kosmologije od jednog od najcenjenijih glasova iz ove oblasti fizike.

Web lokacija: www.heliks.rs

Kontakt: knjige@heliks.rs

IZDANJA IZ OBLASTI POPULARNE NAUKE

#filmcorner

#FilmsySpark

ven though the Texan filmmaker Wes Anderson apparently hasn’t booked Johnny Depp into his Hungary-set period piece The Grand Budapest Hotel, Anderson still hasn’t much problem lining-up impressive ensembles for his next movie. In a recent interview with THR, the director confirmed that Willem Dafoe, Owen Wilson, Adrien Brody and Edward Norton are part of the cast. Bill Murray, Jeff Goldblum, Saoirse Ronan, Ralph Fiennes, Jude

Author: Nick Martin Law and Jason Schwartzman have previously been confirmed with Fiennes and Ronan as the leads. However, the movie will also include Moonrise Kingdom players Tilda Swinton and Harvey Keitel as well as F. Murray Abraham (Amadeus) and Mathieu Amalric (Quantum of Solace). I think it’s safe to say now that Anderson has reached the point where almost every actor in Hollywood dies to work with him.

The movie is reportedly in the vein of the films of Billy Wilder (The Apartment) and Ernest Lubitsch (The Shop Around the Corner) and will chronicle the troubles and tribulations of Mr. Gustave (Fiennes), who serves as the hotel’s perfectly composed concierge, 85 years ago. Grand Budapest Hote,l which production kicks off in January for a likely late 2013 release or sometime in 2014, will be Anderson’s first solo screenwriting credit.

#SportySpark

Remember how when you were a kid they taught you that people can’t fly? Well, they were wrong. There are many ways of flying, but none as imaginative as the thing these guys are doing. You must have heard of them – the guys that jump of cliffs and fly away. They are called BASE jumpers and wingsuit flyers and they are a part of a small community of people that push boundaries of human possibilities and have a lot of fun while doing it.

ne of these amazing guys and one of the best athletes in the sport has kindly agreed to an interview with Frenzy Spark Magazine. He is a young man who is very fast building his name in the BASE jumping community. His only aircraft is his own body and the wingsuit he wears, his commands are the movements of his arms and legs. Exploring the possibility of human flight is his daily job and he’s doing it pretty well. Meet Alexander Polli. Frenzy Spark: Can we begin by introducing you to our readers? Alexander Polli: My name is Alexander. My mother is Norwegian, I was born in Norway. My father is Italian. I lived in Italy until I was 11. I had gone to boarding schools until I was 18. I was snowboarding professionally from the age of 12 until I was 16-17. I was supposed to be in The Winter Olympics in 2006 representing Italy in snowboarding halfpipe, but I broke my back. In my younger years I’ve always had passion for sports surrounded by nature. There’s been spear fishing, skiing or motorcycling you know, motocross in the forest or up in the hills – always something to do with challenging myself.

FS: Tell me how did it all start? Was it a common childhood dream of flying?:) AP: I think it all comes from all the jumping I did when I was a kid, from the trampoline jumping to skiing, snowboarding and skateboarding. I always enjoyed those seconds I was in the air, free and spinning around. Skydiving and BASE jumping just seemed like a normal progression – it was something absolutely normal to me. FS: You took skydiving first, right? What followed next? AP: Yes, I did about 1500 skydives before I even started BASE jumping. FS: And what do you do today except from wingsuit flying? You also fly speedgliders? Anything else? AP: Yes, I enjoy speedflying. I also enjoy spear fishing very much, also snowboarding and motorcycles. FS: But I’m guessing the wingsuit flying is your favorite part? AP: Yes, winguits are definitely up there in the top. FS: Tell us something more about the sport itself. Exactly how “dangerous” it is?

AP: I think the sport is as dangerous as you make it, like any other sport. You can make it very very dangerous and you can make it as safe as it can be, relatively. So, that’s up to the individual. FS: So is it any more dangerous than skiing or snowboarding for example or is it just depending on you yourself? AP: I do believe that it is always mostly depending on the individual. Of course, with BASE jumping you are in free fall off the mountain and you do not have an open parachute until you open it yourself, so it is a high risk activity if you’re not very ready and prepared for what you’re doing. The more training obviously, the more safer you are. I also think that to some extent it has something to do with your personality, the type of a person you are, how you react towards fear and how you react in the moment of panic. In a sport like this that could save your life or finish it. FS: You’re most often being called “daredevils” and people call you crazy. Are you really a daredevil or is there careful planning and a lot of thinking before every jump? AP: I never really liked the word “daredevil”. For me everything – snowboarding,

#SportySpark skateboarding or BASE jumping is driven by passion, love and creating reality for me when I am truly free and I’m able to express myself. More than just a sport, I would see it as an art form. This goes the same for my snowboarding and skateboarding. I would

see it as an art form more than just a simple sport. It’s a form of a self expression – if that makes sense. FS: Yeah, it makes perfect sense to me. So, you do plan very carefully before every jump? AP: There’s a lot of planning before every jump and before you see me fly certain lines, like you can see in a video, we do multiple jumps in the same places to be able to gradually fly lower and lower and lower. When you see us fly it’s not the first time we’ve flown that spot, you know, we’ve been studying it and flying it over and over again. FS: How does full preparation for your jump look like? AP: Well, most of it is definitely t h e

studying of the terrain. You have to meet the place you’re flying – how steep it is, how flat it is, when the trees are coming, when you need to start flying away from the mountain so you can give yourself enough time to open the parachute – all these little things become important. Not to mention wind and weather generally. Also, before more technical jumps I have a more rigid routine of stretching the night before the jump and waking up in the morning and doing some yoga and stretching. I need to prepare my body before I go and perform the way I do. FS: In your opinion, is the sport advertised properly? Is there something each of you could do in order to change the way the world sees you? How do you want that picture to change? AP: I am trying to do that in my latest videos. I am trying to change that picture from this daredevil/lunatic perspective that has been given to us by others, because some of the others that lead the sport show a very wrong sight to it. It’s actually developing into a very professional discipline with amazing athletes. And it’s a sport, fueled by people who have passion and love for what they are doing, the same way as mountaineering or any other extreme sport came to be. No risk no game, right? (laughs) FS: How do you think the sport has changed over the years, from the very beginning to nowadays? AP: I think the sport has progressed immensely with the possibilities. What is actually possible now compared to what w a s

#SportySpark

possible five years ago – it seems like 50 years ago. 5 years ago what we’re doing now seemed impossible and seemed like something you could only do once, and you’d be risking too much. With the skill level that people can adapt these days and with the amount of training somebody can have - it’s obvious that it is possible to gather enough skill to be able to fly a certain way consistently. FS: So you could say it’s less risky now? AP: It’s always as risky as the athlete makes it. I think the equipment for sure has gotten better and improved and it will keep on improving. One thing that will never improve is human error. And this is the sport that does not allow too many errors. FS: Where do you think the sport is going? Do you think it will become more mainstream, like paragliding or hang gliding for example? AP: Mainly because of YouTube I think that skydiving could become more mainstream. But I think because of the dangers involved and the fact that it takes a lot of training… It’s easy for a person to sit behind a computer screen and say yes I want to do this, but when they stand at the edge of a cliff and they should throw themselves

of – I think that most people would realize that this is not something for them. FS: Do you think it even should go mainstream? I mean, there will be a lot more people taking part, but could the whole thing be a good or a bad thing? AP: I think as long as the sport is represented for what it can be and for what it is – you know, extremely dangerous, if not taken the proper training, I think to some

extent it will never go mainstream. It’s too extreme of a sport. It’s too extreme to be mainstream. (laughs) FS: How does the wingsuit flying community look like? Do you guys all know each other considering there’s not many of you? AP: The community is obviously very small and the people are some of the

#SportySpark

greatest people I’ve ever met in my life. As a matter of fact, I probably keep on jumping as much as I jump, just as much for the people as it is for the jumping. The people mean just as much to me. They are part of the sport. FS: I asked a couple of colleagues from work who have nothing to do with any type of flying whatsoever, what they would like

to know about wingsuit flying. The first question that arose was what speed do you reach? AP: I believe I fly something around 250km/h. FS: Is that your maximum speed or the average speed? AP: That’s more or less average. It also depends on the person flying and the style. A person can fly a wingsuit very slow and

a person can fly a wingsuit very fast. The faster you fly it, the more twitchy it is, so it’s more unstable, but when you need reaction – the faster you’re flying the safer it is, because you have more wind to push off. If that makes sense. Basically the slower you’re flying, the more stable it is, but it’s not safer if you’re flying close. FS: So, do you have the time to enjoy the view, considering the speeds you reach? AP: Yeah! I do! Time slows down very much. (laughs) FS: Are you taking part in the World Wingsuit League? What do you think about the whole event? AP: I think it would be a better event if they’ve invited the best in the world and not only the most popular ones. I’ve been asked to participate, yesterday as a matter of fact, but I said no. FS: Do you think that the commercialization of the sport in this way is generally going to change the sport? What would be the consequences in your opinion? AP: The Wingsuit League is only one out of the three competitions that will be on during the following year. The biggest one is the Red Bull Top Gun. That’s the one everybody wants to be watching, that’s where the best people will be invited and that would be the number one competition.

#SportySpark

FS: When and where? AP: This will be next year, during next summer, but I still don’t know the exact date. But Red Bull Top Gun will be like the Formula One of the wingsuit races. The World Wingsuit League as it is now is more of a show than inviting the best.

FS: I myself was very impressed because Garry landed in a bunch of cardboard boxes. It was nothing super expensive or complicated and he made it. AP: He showed everybody how it’s done. He’s a top professional who knew exactly what he was doing.

FS: This year will be remembered by two historical events for aviation. Gary Connery landed a wingsuit on 23rd of May and Felix Baumgartner jumped from space on 14th of October. What do you think about that?

FS: Do you think there will be new attempts of doing something similar or even more daring? Breaking the new boundaries?

AP: I love Gary Connery. I was able to meet him earlier this summer in Switzerland. I had many expectations from the guy and he was just a super, down to earth, humble gentleman. I was so impressed by the man. And Felix, I’ve never had a chance to meet him, but I wish that they would have made that balloon a two seater, so I could be in the seat two. So that he wouldn’t have to feel so alone on the way up, I could have kept him some company. (laughs)

AP: Sure, I think a lot of different wingsuiters, including myself, are striving to fly new lines and find new ways of flying and expressing ourselves. Some people are doing it in more straightforward ways and some people are going to be doing it in more creative ways. I really wish good vibes everybody that is doing this sort of things, because this stuff is very dangerous. So anybody that is pushing and breaking the new boundaries in the sport has all my thoughts and good vibes going towards them.

FS: Are you maybe preparing for a record breaking or entering the history? AP: Just right. I will go where ever my passion and my heart push me. FS: Tell us more about the wingsuit slalom. What is it all about? AP: The wingsuit slalom, wow! I don’t think that most people understand the difficulty of this, especially when the wingsuit slalom is done over a hard ground. To fly next to a terrain straight can be easy. To fly on top of a terrain and next to a terrain when you are turning takes a lot more calculation and precision. When you are turning you do tend to lose altitude and if you don’t calculate this stuff correctly – well you don’t get to calculate it wrong a lot of times. FS: I saw the video that you shared on your Facebook when you actually hit that yellow part of the pole with your hand. How hard was that hit? AP: Oh that was nothing. (laughs) What people don’t understand in that video is,

#SportySpark

compared to for example Jeb Corliss’s line is that Jeb Corliss flies a straight line into the Crack and I’m coming into the Crack nearly doing a U-turn. If I look at my turn from the beginning to the end, it’s nearly a full 180. It’s a 150 degrees turn, it’s a really big turn over flat surface. FS: So, it’s quite a big deal, right? AP: Yes, I would say it’s a big deal. Absolutely. FS: Where is your favorite place on Earth for wingsuit flying? AP: My favorite place on Earth for wingsuit flying is wherever my favorite people on Earth are wingsuit flying. FS: How’s home in Norway? AP: Norway is magic! But so are the Alps and the Dolomites. The mountains are magic. FS: Is there a place you still haven’t flown from, but you’d like to?

AP: Yes, South Africa, Table Mountain. That is a place I would really like to fly. Also, Angel Falls in Venezuela. FS: What would you say to people who would like to start wingsuit flying? AP: Make sure you’re starting it for the right reasons. Make sure you’re starting to fly because it’s an inner passion, an inner wish. It’s not something that you’re doing for somebody else or for recognition or to be hard core. It’s something that you’re doing out of love. Make sure it’s something that you’re doing for yourself and not for anybody else.

ligion is worth killing for, you should please start with yourself.” Thank you so much for the interview Alexander, it’s been a privilege and a pleasure doing it. To all of our dear readers, if you would like to know more about Alexander Polli, visit the following pages:

• Official page • Facebook page • Official YouTube Channel • Twitter

FS: Would you like to add something in the end? AP: I’d just like to share something that will be the quote in the end of my next video, add it as my motto maybe – “If your re-

#FilmsySpark

And then there’s The Last Supper. The story follows Liu Bang (played by Liu Ye), the first emperor of China’s Han Dynasty. It’s a typical story of how an uncultured, uneducated brute grabs power, basks in its excess, grows paranoid and starts destroying anyone who looks like a threat (like general Han Xin, played by Chang Chen).

hinese director Lu Chuan presented his first film at Venice, received the top prize at Taiwan’s Golden Horses with his second, and won the Golden Shell award at San Sebastian with his third film. With such start, I’d say he can only ascend further, and the films are quite a proof of his boldness when choosing theme and setting for them – as he goes from an urban thriller (The Missing Gun, 2002) to a thriller set among hunters on the Tibetan plateau (Kekexili: Mountain Patrol, 2004) to a black-and-white feature about the Japanese army’s massacre of Chinese civilians in Nanjing during the Second World War (City of Life and Death, 2009). And then there’s The Last Supper. The story follows Liu Bang (played by Liu Ye), the first emperor of China’s Han Dynasty.

It’s a typical story of how an uncultured, uneducated brute grabs power, basks in its excess, grows paranoid and starts destroying anyone who looks like a threat (like general Han Xin, played by Chang Chen). The film was supposed to be released way back in July, but it got censored for what Lu and his producers described as “noncommercial reasons” (well, you know how things in China are); a while later, the director talked about how officials thought The Last Supper is actually a ‘poorly-concealed metaphor’ of the excesses of Mao Zedong, who had his deal of purging during his long rule, in order to consolidate his control of the country. The film premiered at Toronto in September, and was finally released in China at the end of November. While the film received warm reviews at festivals, local

audiences were less appproving: “Oh, I was called a traitor and all sorts, yes. A lot of people who were ranting against me actually hadn’t seen the film – they were just incited by others to come out and give me a hard time. I haven’t changed the way I approach history in my films – you can just have a look at The Last Supper and you will know.” “It was a tiring end to a patience-testing project – but a mission that needs to be done to illustrate the roots of traditional power relationships in China”, told Lu to The Hollywood Reporter in Hong Kong, prior to the film’s release in the city on January 3rd, 2013. If you wish, you can read the rest of the interview here.

Author: Vesna Sunrider

#filmcorner

#FrenSci Spark

t may not seem logical that numbers and numerical systems could be susceptible to the same kind of transformation as any other cultural phenomena. When one contemplates the concept of number, he or she must be aware that they have always been dependent on religious, social and even natural conditions of the civilization they were born in. This is a tale of how significance of one such number has been persistently neglected, even forbidden - and how it has, when finally accepted and applied, made mathematics’ stunning growth a whole lot easier. A sole fact that zero was included into Europe’s official decimal system as late as XIII century, speaks volumes of the turbulent past of the cipher whose ambiguity and symbolism failed to be understood by older cultures. The duality I will write about weaves an entangled web of zero’s history as a symbol of nothing and zero as a number with its own mathematical properties. The first, symbolical value of zero has one important characteristic of a number as a placeholder. This is implying the significance of zero’s physical place within out positional numeric system which determines the value of number (eg., in case of number 2012, the role of zero is pivotal, concerning our decimal system - if it wasn’t for its ambiguous presence, we would mistake 2012 for 212. The presence of 2 signifies the number 2, as well as 2000). It may sound full of common sense today, but it wasn’t always that way. We shall now take a small historical tour of “numerical museums” that helped shape the stories of science, economy, engineering... Our starting destination is Babylon, 3rd century BC, where the first signs of zero’s usage were traced. It wouldn’t even happen if it wasn’t due to some anomaly or simple mistake that sexagesimal numerical system (with the base 60) was joined by a third symbol, beside existing two. Know is a good moment to get to know this system that only utilized two symbols for depicting numbers. Ever since 1800. BC, on territories of Mespotamia, symbols of crescent and wedge formed numbers from 1 do 59 by

different types of grouping. By this were calculated periods of years transitions. For instance, number 124 is formed by engraving two wedges (two 60s) and and four wedges (four 1s). But how to indicate, for example, number 3604 - that is, that there is nothing on a certain place within number. At first, the enforced solution was to leave empty space, but from case to case it was hard to establish if there was some space left or not. Therefore, someone quite cunning - probably an astronomer - created a symbol that serves as a separator and looked like a double, slanting wedge. This was a proto-zero, although still far from today’s sense and meaning. Many thousands of kilometers and centuries later, isolated and unknown to the rest of the globe, Mayan civilization, prospered while being undisturbed in alienated landscapes of today’s Central America. As excellent astronomers, architects and artists, Mayans manifested an enormous lack of sense for practicality. Although their development was largely halted by not having any knowledge of tool building (which was the seed of their demise), they had very complex calendars. For the second invention of zero, the crucial was the so called “Long calendar”, that measured time since the beginning of Mayan realm, 3113. year BC, until 21.12.2012.

Mayan numerical system was vigesimal (with base 20) and quite complicated in formal use, with a rigid set of rules when shown graphically. Zero was a visible carrier of position system, but wasn’t used in mathematical operations. Meanwhile, what went on in the allimportant Greece? Surely enough, mathematically advanced culture such as greek had to use all the advantages of positional numerical system? Not exactly. Hellenic maths was founded on geometry and numbers were merely the way to symbolize the length of lines, which explains Greek’s antagonism towards zero . which geometric shape could correspond to something that isn’t there? Cosmology of the time wasn’t inclined towards absence of things and godless emptiness. Greek mathematicians did, however, keep record of astronomical data and some of them did use the symbol 0 as a notation for zero. One theory claims it was derived from the word “ouden”, meaning “nothing”. East-wise, it was India’s presence that turned out to be decisive for the growth of western mathematics and everything we find familiar today. There is a certain romanticism and mystery in the fact that we owe all of our todays scientific knowledge to India’s spiritual notions of cyclical being. Indians had no trouble with there be-

Table showing the numerical symbols of Babylon

IMAGE: MEDIATINKER

#FrenSci Spark

ing nothing, unlike Greeks and their linear space. In India, numbers were but a pure abstraction, which in a way was a first huge shift away from the previous paradigm by which numbers were a true reflection of physical reality. Bramagupta, 7th century astronomer and mathematician, is the man behind this numerical reformation, although it is thought that the concept of

zero was at home in India tens of thousands year prior that. Behind his novelties is an interesting memory skill - math problems were noted in the form of verses so they could be more easily memorized. For example, the words of verse “viya dambar akasasa sunya yama rama veda” have their meaning, but also a number - sky (0) atmosphere (0) space (0) emptiness (0) primordial couple (2) Rama (3) Veda (4). “Sunya” from the aforementioned verse is exactly what signalized this nothingness. This was the final independent invention of zero that, through Cambodia, China and Arabs, reached Europe (the etymology of word “zero” iz derived from Italian “zefiro”, founded in arabic “saphira” and “sifr” - nothing, which again was the translation of Sanskrit “sunya” - emptiness). The 9th century saw the birth of dynamic numerical canon which will be the cornerstone of all generations to come - the positional system of numbers 0 to 9. It was the birth of algebra. Abstract hindu mind was pregnant with another seed about to sprout - the idea of negative numbers. By glancing behind zero, suddenly there was a vast line sweeping in both directions, positive and negative, with zero as a starting point. The road from there was winding but

unstoppable. From Fibonnaci’s 1202. book “Liber Abaci”, made on basis of his travels throughout southern shores of Mediterranean in which he writes with great exaltation about arabic way of counting, through florentine merchants and bankers, benumbed by instrumentality of eastern principles to outrage of Firenze’s officials who gave their all to banish zero outside the boundaries of law because of, as they interpreted, countless liabilities to counterfeiting and scams by adding a cipher that inflates the value of number. Decart’s coordinate systems from 17th century, the most harmonious marriage of geometry and arithmetics, marked the final triumph of this peculiar number, towards which humanity held a particular grudge in a span across the centuries. Now, it became essential: a tool without witch geometry itself was unrealizable, even the abstract understanding of cosmic origin - zero, once the outsider, has ever since been the mover the primary state from which all began.

Based on Constance Reid’s “From Zero to Infinity”

Author: Andrej Vidović

#FilmsySpark

by Barry El Beardo

ng Lee’s new film Life of Pi is definitely a contender for one of the best films of the year, and what a time to watch it than at the end of 2012. There’s something about the film and its source material that even before watching, you know it’s going to be good. It sets up a level of expectations and I honestly think it surpasses them in every way. It’s a simple story set in India about a boy who lives in a zoo and when his family decide to up and leave to Canada, they decide to move the zoo with them. But when on board a huge freighter, a storm hits the boat sinking it and all of its passengers including Pi’s family. Managing to escape onto a life boat with a handful of animals, Pi realizes he is far from safe as he has to fight for survival with a Bengal Tiger. Obviously the main attraction of the film is the section in which Pi is stranded on a lifeboat with a Tiger. I think for those who haven’t read the book, there will be a debate about how long it could possibly be drawn out when such a simple idea. Too long would be too boring and lose its charm but too short and then the expectations would not be met. Also how long into the film would this take place? Many comparisons are drawn to Cast Away here… very similar on paper but completely different in practicality but with benefits for both. The setup is lovely, the plot points are hit and made without being rammed down your throat while delving into religion and finding out that Pi practices many different religions and for well thought out reasons. Watching Pi grow up really emphasizes how tragic it is when the freighter is sunk during a thunder storm. Pi’s survival instinct kicks in straight away and he tries to make it to his family to get them all to safety but when he realizes this isn’t possible, he knows that he has to save himself and get away. There is a shot seen in the trailer (underwater where we see the ship sinking) that really hit home for me about what has just happened and really connected with me emotionally. Pi is a clever boy, he knows what he should do in the situation he has found himself in but when he realizes he is on board a survival boat with a Bengal Tiger, he really has to push his survival instinct. Ang Lee’s direction is perfection. He doesn’t over complicate the story and go into unnecessary detail to explain what is or has just happened. We watch it happen and either piece parts of our own knowledge into the story or we buy into the story we are given and just understand that some things just happen. The cinematography is beautiful adding so many difference colours and depths to the image that many shots look like paintings. Speaking of depth, I really have to add in here how beautiful the 3D was. Adding layers to the water, the animals, showing us the real size of the life boat, the 3D really emphasizes and adds to the imagery rather than being distracting. There’s one scene featuring 3D urine which really made me laugh and a scene of flying fish that really shows off how 3D should be used. The performances of the actors are very good and grounded in reality instead of based in the surreal settings that may occur. This then brings me onto the animals. Even with small screen time (apart from the Tiger) each animal seems to have its own personality and story of its own rather than being fodder to make the disaster more tragic. The practical and CGI elements are seamless and you will have real difficulty trying to separate the two. This adds to the impact and danger that Pi is in when trying to survive alongside such a primal animal. While their relationship isn’t the same as Tom Hanks and Wilson in Cast Away, it is still one that is built on understanding and really helps the film ground its story. The ending will divide audiences, as I believe it is lead to. It questions how you have perceived the story and really makes you think about the choices you make in your own life. Are you the master of your own destiny?

#FilmsySpark

t is that time of the year when we all stop to glance backwards and count our ups and downs, hits and misses, glass-half-full and glass-half-empty moments. This, for most rather depressing activity, is somewhat sweetened by the same general tendency all around us. Both those who have something to say and know how to do it and our aunt´s neighbours’ dog-hairdresser, who for some unknown reason think we ought to know his position on modern Korean horror films, will humour us with their “best-of” lists. So, following the old folk wisdom “If you can´t beat ´em, join ´em” and relying solely on my more than imperfect memory, I came up with my very own “best of 2012” list.

Author: Nina Dusper

But no worries, I won´t bore you with profanities such as “best full frontal movie moment” and “best orchestrated action sequence”. Nah, I decided to go all classy and classic on such nice folk as yourselves, so you get to read about best movie, best trailer and best movie poster. Being objective and non-judgmental, I hereby solemnly declare that all those whose opinions do not correspond to mine, prove themselves not to have any taste what so ever. ;)

BEST MOVIE WE NEED TO TALK ABOUT KEVIN I decided to go all classy and classic on such nice folk as yourselves, so you get to read about best movie, best trailer and best movie poster. Being objective and non-judgmental, I hereby solemnly declare that all those whose opinions do not correspond to mine, prove themselves not to have any taste what so ever.

e were blessed by a very strong year both in terms of quantity (which is not a rarity) and quality (which is, unfortunately, as scarce as pink diamonds). Since, due to my overall high-maintenance demeanor and demanding personality, I refuse to watch any torrents, many certain Oscar contenders have yet to be seen by yours truly. This being said, a lot has been seen, and among them all, the one that shines the brightest is Lynne Ramsey´s “We need to talk about Kevin”, a provocative and unsettling character study that aims to present the unspeakable by concentrating on an unthinkable. This is an extreme movie about extreme people in highly extreme situations, yet highly relatable, Zeitgeist appropriate and immensely deep. On the surface it is a story about a cold, reserved mother raising a future highschool mass-murderer, but in its core it is a story about every and any mother-child relationship gone awry. Who is to blame that the son became a murderer, killing not only his schoolmates, but his own father and sister as well? The usual answer would be that the parents are to blame, and this is exactly where this film crosses the line and goes beyond expected. Consciously not giving any explanations (the path more conventional plot lines would take – case in point is Lars Von Trier´s Elephant), the film instead questions the unconditional character of motherly love. Ramsey´s focusing her attention on Eve, the mother, played subtly yet masterfully by Tilda Swinton. Mosaic-like narrative prevents us, the spectators, from acting too judgmental, and finally, helps us realize that evil needs no reason, and that no reason can explain it.

#FilmsySpark

BEST TRAILER LES MISÉRABLES Long time ago, in a far away land, there existed the art of making trailers and it was good. It did good, both to the movies it wanted to present and to the all too eager audience it wanted to awe. But, somewhere, along the way, it became an art form overlooked and a skill no longer held high, and it was a pity, and a shame, but none seemed wiser, and money kept rolling, so it was no big deal. Now days, trailers are all pace and action, in a chronological sequence, spiced up by the obligatory naked chest, both male and/or female, to appease all appetites. All is bared, mystery forged, and in most cases you can save your buck, because it´s all there: “plot”, twist and denouement. That´s why the good ones hit you hard. You can´t stop thinking about them, you press ´replay´ over and over again because you want to recreate the initial feeling. And then, there is music. Very rarely it ends up being in the film, but in a trailer, when used correctly, it makes so much of a difference. The very best one this year, with bar held way up high, is the trailer for Tom Hooper´s epic ´Les Misérables . By no stretch am I Anne Hathaway´s

fan, but, if for nothing else, she deserves all awards for her performance of “I dreamed a dream”. Superposed and heartfelt, she sings in a voice-over, while epic pictures role one after another, yet we see them only partly, because it´s not only what we see. From the first chord we are there, body and soul, we feel with her and suffer for her. This is an exquisite and, as far as I can tell, unparalleled use of single voice in the art of trailer making. Just brilliant!

Director: Tom Hooper Writers: Claude-Michel Schönberg (book), Alain Boublil Stars: Hugh Jackman, Russell Crowe and Anne Hathaway

BEST MOVIE POSTER THE MASTER This was a tough call. Strangely enough, good movie posters are no rarity these days. Sure, there are some less inspired ones, we have all seen them. But, mostly, the movie posters convey what they ought to while simultaneously making us crave more. To quote Leonardo DiCaprio´s charming yet disgusting Calvin Candle of “Django unchained“ fame: “Gentlemen, you had my curiosity, but now you have my attention.” You see, that´s the trick. In order to obtain audience´s attention, you have to confuse them, to make them think they got it all wrong, to make them ask questions. Not an easy task to complete with a single image, you will agree. The added difficulty is the needed suggestivity, because the poster must use its symbolic power to communicate a message to its audience. Rumor has it that Paul Thomas Anderson co-created now cult Rorschach Poster. Following the old idea that we project our own emotions and fears to everything that does not resemble already known patterns, Anderson plays with our perception, all the while evoking split personalities of his main characters. Their eyes blend together, we no longer know who is who – who is the master and who is the disciple. That´s where he wanted us, and the film does nothing to show us the way out of this labyrinth. We are there, lost, projecting our own issues, in the very same place poster pushed us toward. It is a masterful example of the coordination between suggested interpretation and the actual message of the movie.

#FilmsySpark

lf too se it s ke ta r ve ne it t bu lf se it al Pitch Perfect is far from origin e funth of e on y el it in ef D . hs ug la e th seriously and knows how to play 2012. of ie ov m n fu t os m e th ly ib ss niest and po

’m a BIG sucker for girly teen comedies and I’m not afraid to admit it! Teen Comedies appeal to girl’s majority of the time but they have to be truly terrible for me not to at least enjoy watching one. Mean Girls really revitalised the teen comedy genre back in 2004 and once again recently with Easy A in 2010. With the success of the TV show Glee, it was only a matter of time before the idea was capitalised and brought to the big screen. And although it may be predictable, it sure as hell wasn’t a let-down! Beca (Anna Kendrick) has just started as a freshman at Barden University and is persuaded to join the all-female a cappella group to give it an injection of life and originality after its failed attempts at the previous year’s national competitions. It’s a simple set up, similar to 2000’s Bring It On and one thing that Pitch Perfect doesn’t have is originality. So when all bases have been covered in other films, how do you make your story stand out from the rest? You make it funny as hell!

Anna Kendrick does a great job as the girl next door loner; she doesn’t expect anything from anyone else as she knows what a let-down that can be. But Rebel Wilson steals almost every scene she is in as Fat Amy, whether she is showing off her mermaid dancing or expecting back up dancers when she sings. Rebel’s style of comedy really gives a bit for everyone to enjoy. Also stealing quite a few laughs is the almost mute Lily who you will possibly be quoting for weeks to come. All the girls play off each other well but you can tell sometimes that when Rebel Wilson improvises, the others are speechless and don’t know how to carry it on. This is fine as sometimes in other comedies, when the improve goes on, it is dragged out and becomes unfunny. The music is toe-tappingly catchy with some great mash ups that will have you searching for the downloads. The a cappella singing is pretty fantastic also as they constantly remind you they are singing

without any band and creating all sounds with only their voices. Each scene where they perform whether it’s the auditions, the riff off or at one of the various stages of the competition, really shows how well all the a cappella groups work together and how outstanding the music can be. Beca has a nice love interest in Jesse, a singer in the rival a cappella group which never feels forced due to Jesse being a generally nice guy and very charming. The main focus is the competition and how Beca tries to change things up and put originality into the performances but the scenes with Jesse really do add a nice touch and help move the story along. And as I’ve mentioned, Pitch Perfect is far from original itself but it never takes itself too seriously and knows how to play the laughs. Definitely one of the funniest and possibly the most fun movie of 2012, what a way to end the year! Aca-awesome! 4/5

by Barry El Beardo

#FilmsySpark

ow I can freely say, Kevin Smith‘s Clerks is getting a third sequel! The director has stated that it would also be his final theatrical effort. And now he has an idea of when he’d like to have it in theaters for fans to see. In an interview with Good Day L.A., a local Los Angeles morning program, Smith opened up about his successful podcast network, his plans to do the hockey drama Hit Somebody as a mini-series, and his hope to have Clerks 3 released by 2014…

to neatly coincide with the 20th anniversary of the original Clerks (which came out in 1994… Man, has it really been THAT long?!). Here, listen to him talk: There is a good deal of symmetry to Smith ending his film career (as reported) with a third Clerks movie, ending as he began with Dante (Brian O’Halloran) and Randal (Jeff Anderson) behind the counter of the re-opened Quick Stop grocery store. While teasing the work he wants to do on the third and final Clerks, Smith leaked

that he’ll have an announcement about where he’ll be doing the six-part Hit Somebody mini-series, which – at one point – was possibly going to star Nicholas Braun. No word yet on whether Smith’s casting deals stay in place with this switch. But there’s a lot of movement on Smith’s front. So what do you think about all this? Will Clerks 3 be a good idea? Is he really done?

Author: Vesna Sunrider

#FilmsySpark

The report comes from the team at The Wrap, who called the film “another blow to a company that has struggled to find its footing on Wall Street and may expose cracks in film schedules that are overly reliant on animated fare.” A simple tweet expressing my love for Rise of the Guardians was a pretty good indicator the film was going to struggle. I loved the film, likening its action-packed team up idea to The Avengers, but the backlash against the movie was immediate. Critics, for the most part, liked the movie — it sports a solid 74% on Rotten Tomatoes — but with strong competition at the box office for all quadrants, and no real word of mouth, the film flopped. The animated film, produced by Guillermo Del Toro with a reported budget of $145 million, opened at number four with just under $24 million. For most movies, that would be great, but not so much for a 3D family-oriented animated film. Early reports now state DreamWorks Animation is braced to lose a massive $50 million on the film, putting their upcoming slate in hot water. Is this a sign of things to come? Read more after the jump. The report comes from the team at The Wrap, who called the film “another blow to a company that has struggled to find its footing on Wall Street and may expose cracks in film schedules that are overly reliant on animated fare.” No one at DreamWorks would comment on the possible $50 million loss, but promi-

nent financial analyst Ben Mogil released a statement: What we take from this ‘Guardians’ experience is that where once there was an implied domestic box-office floor on a movie from the company, particularly in the 3D era, of $150 million, that is no longer the case. Also clearly no longer the case is the mantra that the lack of competing animated titles will automatically grant a movie clear box office sailing. Really, that’s the most interesting part of this huge conversation. While there are certainly animated films that flop, most of them don’t. There’s a built-in demand for animated fare, especially around the holidays, which is why movies like Alvin and the Chipmunks make hundreds of millions of dollars. Rise of the Guardians looks like an anomaly. Can its failure be credited to competition at the box office, the marketing, or maybe just the holiday season having an effect on the economy? All are probably valid in some way. One thought not brought up in The Wrap piece (which is worth reading for its more clinical analysis of this situation, including the possibility that Guardians could do better moving ahead with so few kids films being released in the coming weeks)

is that the film hinges on an innocence that doesn’t seem to be as prevalent as it once was. Many of my friends are parents and they raise their kids to believe in the film’s characters like the Tooth Fairy, Santa Claus and Easter Bunny. But at what age do those kids stop believing and those icons to be stupid? I’d bet it’s earlier than it once was, with information so much easier to access than in decades past. (Just type “Is Santa Claus” into Google.) Does this film’s core audience, kids between the ages of 8-12, who may have a particular notion about Santa, really want to see him beat up some bad guys? Maybe not. DreamWorks has three films scheduled for release in 2013: The Croods (opening March 22, 2013), Turbo (July 19, 2013) and Mr. Peabody & Sherman (Nov. 1, 2013). And while that seemed like a solid slate of sure-fire hits, maybe now it isn’t. What are your thoughts on this? Why did Rise of the Guardians bomb? Will it rebound? Does this mark the beginning of the end of 3D animation or is Guardians just the wrong sort of flash in the pan?

Author: Germain Lussier

#filmcorner

#MusicLoop

The reason I bring this up is because it is once again “list season” and, for the first time in several years, I find myself firmly entrenched on the sidelines.The biggest reason why I’ve been uninvolved is because I don’t feel like I’ve spent enough time digesting the year’s new releases to form a well-conceived opinion about them. On a road trip to Atlantic City back in June, a friend of mine — the driver — switched musical gears from whateverthe-hell-it-was to a song by Skrillex. It was, if I’m remembering correctly, the very first time I’d ever actually heard a song by Skrillex. I knew who he was and had a general idea of what kind of music he made, but I certainly wasn’t in any position to have an opinion about it. Yet, oddly enough, I did. It wasn’t a strong or even well-defined opinion, but was instead a kind of instinctual compulsion that whatever I was about to hear was going to be really, really bad. But it wasn’t. It was hardly the best thing I’d ever laid ears on and wasn’t something I’d revisit on a routine basis, but I was with two fun-loving friends 20 minutes or so outside of Atlantic City ahead of a weekend-long bachelor party. It fit the circumstances perfectly. But I couldn’t help myself. As someone that’s invested so much time — especially over the past three or four years — discovering new music, developing coherent opinions of it, and then trying to justify those opinions to other people, I had to poke and prod just a little. As casually as I could so as to not deconstruct the excitement of that stage of our trip, I asked my friend if he was aware of the musician’s rather unbecoming critical reputation. And

his answer was one that I absolutely loved and, at the time, felt a bit foreign to: “I don’t know,” he said, “if I don’t like something, I just don’t listen to it.” Think about that response for a second. Is that not the most perfect, genuine response to such a silly inquiry? And is it not completely obvious? If you hear a song by a band and don’t like it, don’t listen to it again. If you go to a restaurant and have a horrible meal, go someplace else next time. In a year where I was already making a more conscious effort to separate myself from a critic’s mindset, the premise of his response could not have been more reassuring. “If I don’t like something, I just don’t listen to it.” The reason I bring this up is because it is once again “list season” and, for the first time in several years, I find myself firmly entrenched on the sidelines. I barely contributed to the lists that we published here at Beats Per Minute (I wrote just one blurb for our list of EPs, but that came after the lists had already been compiled), nor have I skimmed over any of the lists that have been published elsewhere. The biggest reason why I’ve been uninvolved is because I don’t feel like I’ve spent enough time digesting the year’s new releases to form a well-conceived opinion about

them. I loved The Antlers’ Undersea, Spiritualized’s Sweet Heart, Sweet Light, and I thought Kendrick Lamar brought a fresh, much needed energy back to hip-hop. But I didn’t cull over my favorites like I have in years past. I didn’t keep any running lists and I wrote just four whole album reviews all year, none of which came after the month of March. To be clear, there’s nothing wrong with publications and individuals churning out year-end lists. It’s a great way to reflect back on the year that was musically and, as music always manages to intertwine itself with real life, personally. The debates among friends about why one person’s favorite album is better than another’s makes for great conversation. In general, talking about music is a good thing and there’s not anything particularly negative about setting time aside once a year to do just that. Even if you have qualms with the processes by which lists are determined or the impact certain omissions can have on an artist, year-end lists pretty much universally originate from good intentions and intend to serve as a means of introducing music connoisseurs to artists and albums they may not have previously discovered. But I feel fortunate to have been deliberately disconnected this past year. Instead of spending time and energy nitpicking

#MusicLoop

(and, worse yet, quantifying subjective specifics) either in a review or just in casual chat why I never really got into Animal Collective’s Centipede Hz or defending myself against folks who felt unjustly embittered that Frank Ocean’s Channel Orange just didn’t impress that much, I spent that time and energy with artists and albums that I do enjoy. I fell back in love with The Hold Steady to the point that Heaven is Whenever finally hit home for me. I pored through the Beastie Boys’ discography for a couple weeks after Adam “MCA” Yauch’s untimely passing. I listened to a ton of Modest Mouse and Wilco, continued my love affair with Feist’s Metals, rekindled what will assuredly be a lifelong bond with Bob Dylan and Josh Ritter, and at least once spent a solid week enjoying nothing but Neutral Milk Hotel. I listened to “Call Me Maybe” and “We Are Never Ever Getting Back Together,” both of which I hated at first brush, guilt-free a bunch of times. I even started collecting vinyl. For me, the best part of detaching myself from my usual cycle of ranking and rating (either internally or in shared writing) — which I’d always enjoyed in the past, mind you — was freeing myself of the need to think critically. When you write reviews or do something as seemingly innocent as publish a list of what releases you liked

most over the course of the last 12 months, there’s a good chance someone is going to challenge you on your opinion. And that’s the part I’ve never particularly cared for, because often I find that my opinions on music are based on intangibles, blind subjectivity, or experiences like road trips with friends. Either I like something or I don’t. Worse still, I’ve always felt as though indifference is nearly impossible to successfully convey because apathy is almost always perceived as a negative. I didn’t dislike Centipede Hz or Channel Orange. I thought they were okay. But really, there are just so many other albums — some released this year, others released several decades ago — that I’d rather listen to. It’s like that scene in Donnie Darko where Jake Gyllenhaal’s character tries to explain to his teacher that there is middle ground between love and fear. It isn’t logical to force everything into just those two categories, just as listeners shouldn’t feel compelled to choose a side on every new record or make razor thin distinctions between two beloved records for the sake of numbers on a list. The point here isn’t that there’s not enough time in the day to juggle every new release and the music you already love (though really, there isn’t) or that we should all mute our opinions. The point

is that music fans, as they meticulously bump Bat for Lashes’ The Haunted Man down two spots on their list so that Grizzly Bear’s Shields may sneak into their coveted top-20, should maybe take a moment to step out of the process of giving everything a score (what exactly is the difference between an 8.3 and an 8.4, anyway?) and numbered designation. It can be a fun exercise, no doubt about it. But that isn’t what being a music lover is supposed to be about. From product reviews to services like Yelp, we live in a fortunate age where it is possible for most everyone’s opinion to be heard in some form or fashion. It should go without saying that this is a good thing. But let’s not forget what really matters. There’s comfort in conceding that not everything requires a firm, lucid opinion. This is a great time to remind ourselves that it is far better to spend time enjoying the things we like than it is to spend time justifying those things to other people. Throw all the lists, rankings, and vindications that come with them out the window. If you like something, keep on listening to it. And if you don’t, well, don’t.

Author: Andrew Bailey

#filmcorner

Agencija za prevode, dobarprevod.com, dobarprevod@gmail.com

#filmcorner

We warmly invite you to stay with us at Time Hostel in the CITY'S ABSOLUTE CENTER, where we aim to make YOUR BELGRADE ADVENTURE equally exciting and comfortable.

We offer you beautiful, spacious rooms; a fully equipped kitchen; two big bathrooms; a cozy common area; as well as a nice, open terraceâ&#x20AC;Ś

Phone Email Website

011 3285160

hello@time-hostels.com

http://time-hostels.com/in-belgrade/

Facebook https://www.facebook.com/timehostel

100

Twitter

http://twitter.com/timehostel Skype

time-hostels