การศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น เรื่อง "ปุ๋ยหมักอินทรีย์ชีวภาพจากราปน"

การศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น

เรื่อง “ปุยหมักอินทรียชีวภาพ จากราปน”

ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรชุมชนที่ ๑๓ สวนจัดการป าชุมชน

สํานั กจัดการทรัพยากรปาไมที่ ๑๓ (สงขลา)

๒๕๕๖

http://issuu.com/frmo13/docs

คํานํา เอกสารเผยแพรการศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น เรื่อง “ปุยหมักอินทรียช ีวภาพจากราปน” ฉบั บ นี้ เป นก ารดํ าเนิ นงานตามกิจ กรรมศึก ษาด านวนศาสต ร ชุ มชน แผนงานอนุ รัก ษ แ ละจั ดการ ทรั พ ยากรธรรมชาติ ผลผลิต ที่ 1 พื้ นที่ ป าไม ไ ดรั บการบริ ห ารจัด การ กิจ กรรมหลั กส ง เสริ ม แล ะ พั ฒ น าการป า ไ ม กิ จ กรรมพั ฒ นาวน ศาส ตรชุ ม ชน ซึ่ งศู น ย ศึ ก ษาและพั ฒ นาวนศาส ตรชุ ม ช น ที่ 13 ไดคัดเลือกภูม ิปญญาทองถิ่น เรื่อง “ปุย หมักอินทรียชีวภาพจากราปน” เป นหั วข อในการศึ กษา ในปงบประมาณ พ.ศ. 2556 ดวยเล็งเห็นวาเปนภูมิปญญาที่เกิดจากการประยุกตใชภูมิปญญาดั้ ง เดิ ม กับความรูใ หม เขากับทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยูใ นทองถิ่นไดอยางเหมาะสม ทั้งนี้ ศูน ยศึกษาและพั ฒ นาวนศาสตร ชุ มชนที่ 13 ได จัด ทํา เอกสารฉบับ นี้เ ผยแพร ในรูปแบบหนังสืออิเล็กทรอนิกส (E-book) ผูส นใจสามารถดาวน โ หลดเอกสารหรืออานเอกสารแบบ ออนไลน ตามลิงค http://issuu.com/frmo13/docs หรือสแกน QR code เพื่อเขาไปยั งชั้น หนั ง สื อออนไลน ของสํานัก จัดการทรัพยากรปาไมที่ 13 (สงขลา) ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตร ชุ มชนที่ 13 (สงขลา) หวั ง เป นอย างยิ่ ง ว า เอกสาร เผยแพรฉบับนี้ จะเปนประโยชนแกผูส นใจ ตามสมควร และหากมีขอผิดพลาดประการใด ขอนอมรับ ไว ปรับปรุงแกไขในโอกาสตอไป

ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรช ุมชนที่ 13 กันยายน 2556

คําขอบคุณ เอกสารเผยแพรการศึกษาภูมิปญญาทองถิ่น เรื่อง “ปุยหมักอินทรียช ีวภาพจากราปน” ฉบับนี้ สําเร็จเป นรู ปเลม ที่ สมบู ร ณไ ด ด วยการสนั บสนุ น และความช ว ยเหลื อจากบุ ค คลหลายทา น ศูน ยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรชุมชนที่ 13 จึงขอขอบพระคุณทานเหลานั้น มา ณ ที่นี้ คุณเจ ะย าหยา สาเบด ผู ใ หญ บา นบุ โ บย หมู ที่ 3 ตํ าบลแหลมสน อํา เภอละงู จั งหวัด สตู ล คุณ ไหมมุ น ะ สาเบด ประธานกลุมสตรีบานบุ โ บย ที่ กรุณ าอํา นวยความสะดวกในการติด ตอ ประสานงานในทุ กกิ จ กรรม ตามนโยบายของกรมปาไมดวยความเต็มใจเปนอยางดียิ่งมาโดยตลอด คุณสะเร็น สันมาแอ ประธาน กลุมผลิตปุยหมักอินทรียชีวภาพจากราปน คุณหารีอะ ตึงสงา และสมาชิ กกลุม ผลิ ตปุ ย หมั กอิ น ทรี ย ชีวภาพจากราปนอีกหลายทานที่ไมอาจกลาวนามในที่นี้ไ ดทั้งหมด ที่ ไ ด กรุ ณาสละเวลาสาธิ ต และให ขอมู ล ที่ เ ป น ประโยช นต  อก ารศึ กษาครั้ง นี้ รวมถึ ง คุ ณ สุไ รยา สามอ แล ะ คุ ณ กูอ านี ซ ะ รงโซ ะ อดีตบัณฑิตอาสามหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ซึ่ ง เป นผู มีส วนสํา คัญ อย างยิ่ ง ในฐานะเป นผู เริ่ มต น ผลั ก ดั น การเ ผยแพร กิ จ กรรมของกลุ ม ผลิต ปุ ย หมั กอิ น ทรี ย ชี วภาพจากราปน ของบ า นบุ โ บย ใหแพรหลายออกไป และยังไดใหความอนุเคราะหภาพถายสําหรับจัดทําเอกสารเผยแพรฉบับนี้ดวย

ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรช ุมชนที่ ๑๓ กันยายน ๒๕๕๖

สารบัญ หัวเรื่อง

หนา

บริบทของพื้นที่และสภาพปญหา

1

ความหมายของ “ราปน”

2

ประโยชนและโทษของราปน

3

แนวความคิดในการทําปุยหมักอินทรียชีวภาพจากราปน

4

ขั้นตอนการผลิตปุยหมักอินทรียชีวภาพจากราปน

5

วิธีใชปุยหมักจากราปน

9

คุณสมบัติเดนของปุยหมักอินทรียชีวภาพจากราปน

9

ตนทุนวัตถุดิบและผลตอบแทนการผลิตปุยอินทรียชีวภาพ (สูตรใชราปน)

10

ผลสําเร็จที่เกิดจากภูมิปญญาทองถิ่น

11

แนวทางการสงเสริมและเผยแพรภูมปิ ญญาทองถิ่น

11

บทสงทาย

12

“ราปน ปุยอินทรีย – ชีวภาพ” บานบุโบย ตําบลแหลมสน อําเภอละงู จังหวัดสตูล

บริบทของพื้นที่และสภาพปญหา บานบุโ บย หมูที่ 3 ตํ าบลแหลมสน อํา เภอละงู จั งหวั ด สตู ล เป น หมู บาน เล็ก ๆ มีเนื้อที่ทั้งหมด 1,210 ไร เปน ปา ชายเลน 430 ไร พื้ นที่ ทํา การเกษตร 398 ไร และพื้น ที่ที่ เ ป นชายหาด ความยาวตลอดแนวช ายฝ งทะเลตะวั นตกประมาณ 4 กิโ ลเมตร ประชากรทั้งหมด 247 ครั วเรือน อาชี พ หลั กของคนในหมู บา น คื อ อาชี พ ประมงพื้ น บ าน รองลงมาคือ การทํา เกษตรกรรม ค าขาย และรั บจ างทั่ วไป พื้ น ที่ส วนใหญ มีส ภาพแหงแลง การทํา การเกษตรอาศั ยน้ํ าฝนเป นหลั ก สภาพดิ น ที่ ใ ช ใ นการเพาะปลูก เป นดิ น ทราย ดิ นขาด ธาตุอาหาร เกษตรกรตองใชส ารเคมีหรือปุยเคมี เพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร เนื่องจากหมูบานอยูติดกับ ทะเล ในช วงเดื อนพฤษภาคมถึ งเดื อนพฤศจิ กายน เปนฤดูมรสุม จึงได รับ อิทธิ พ ลจากลมมรสุม ตะวัน ตกเฉี ย งใต ซึ่ งในช วงดัง กล า วมี ลมพั ดแรง คลื่น ในทะเลก็มีล ักษณะเปนคลื่นลูก ใหญ และจะพัดพาเอาตะกอนใตทองทะเลรวมถึงอินทรีย วั ตถุ ต า งๆ ขึ้น มาทั บถ มกระจั ดกระจายอยู ทั่ วไปตลอดแนวชายฝง มองดู ค ล ายหาดทรายสี ดํ า ซึ่งอินทรียวัตถุเหลานั้น ชาวบานเรียกวา “ราปน”

1 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ความหมายของ “ราปน” คําวา “ราปน” หรือ “ขีร้ าปน” เปนคําภาษาถิ่น ถาออกเสี ย งสํ าเนีย งใต แบบสตูล จะเรี ย กว า “ราปน ” ไมมี ความหมายในพจนานุก รม แต เป น คํา ที่ช าวบ านในแถบบ า นบุ โ บย ใชเ รีย กอิน ทรี ย วั ต ถุ ที่เ กิด จากการย อยสลายของซากพื ช ซากสั ตว ในทะเลและป าชายเลน เปนเศษเล็ก ๆ ถูกกระแสลมและกระแสน้าํ พัด มาทับถมตามแนวชายหาด ปน ๆ รวม ๆ กัน เปนชั้น หนาๆ ประมาณ 10-15 เซนติเมตร (ภาพที่ 4) ความหนามากหรือน อยขึ้ นอยู กั บฤดู ก าล และ มี สี ดํา เข มเหมื อนเชื้ อรา จึ งเปน ที่ มาของคํ าว า “ราปน” จากภาพที่ 1 จะปรากฏรอยเป นริ้ ว ๆ ของแนวคลื่นอยูบนผิวหนาของราปน ที่ ล อยมาติ ดอยู บนชายหาด ซึ่ งเปน แนวที่ ค ลื่น พั ดนํ าเอา ราปนเขาหาฝง และภาพที่ 3 แสดงใหเ ห็นวาราปนมีความโปรง รวนซุย เมื่อเหยีย บลงไปจะพบว า ราปนมีการยุบตัวลง

ภาพที่ 2 บริเวณพื้นที่ที่ราปนทับถมกันอยู ภาพที่ 1 ราปนบริเวณชายหาด

ความหนาของ ชั้นราปน พื้นทราย

ภาพที่ 3 ราปนเปนอินทรียวัตถุที่มี เนื้ อละเอี ย ด ภาพที่ 4 แสดงความหนาของชั้นราปนที่ทับถม โปรง รวนซุย ระบายน้ําไดดี

อยูบนชายหาด 2 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ข อ สั ง เกตอี กประการหนึ่ ง คื อ ราปนจะพบมากเฉพ าะที่บ านบุ โ บยเท านั้ น หมูบานใกลเคียงแมจะพบบาง แตมปี ริมาณนอยมาก ทั้งนี้ เนื่องมาจากสภาพภูมิประเทศบริเ วณ บานบุโ บยเปนรองน้ํา ตะกอนราปนจึงถูก ลมมรสุมพัดพามาทับถมอยูบริ เ วณนี้ม ากที่สุ ด จนอาจ กลาวไดวา “ราปน” เปนทรัพยากรเฉพาะถิ่นของบานบุโ บยก็วาได ประโยชนแ ละโทษของราปน ประโยชน 1. เพิ่ ม อินทรี ย วั ต ถุ ใ นดิ น ทํ า ให ดิ น มีธ าตุ อาหารอุดมสมบูร ณ เ หมาะแก การ เพาะปลูก 2. ชวยลดแรงกระแทกของคลื่น ลดการกัด เซาะหาดทรายบริเวณชายฝงทะเล 3. มีคุณสมบัต ิชวยการระบายน้ําในดิน 4. ราปนที่ทับถมในปริมาณมาก ๆ นานเขา จะเกิดเปนพื้นดินงอกใหม 5. มีปริมาณแคลเซียมสูง โทษ ราปนไม มีป รากฏขอมู ลว ามีโ ทษต อสิ่ง แวดลอ ม แต บริ เวณที่ มีร าปนทั บถมอยู อาจทําใหทัศนียภาพบริเวณชายหาดไมสวยงาม

3 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

แนวความคิ ดในการทําปุยหมักอินทรี ยชีวภาพจากราปน แนวคิดแรกเริ่มในการนําอินทรียวัตถุ “ราปน” มาใชประโยชนดานเกษตรกรรม ในพื้นที่บานบุโ บย มีมานานกวา 50 ปแ ลว โดยเปนภูมิปญญาที่เกิดจากความชางสังเกตของคน สมัยกอน วาแตงโมที่ ปลู กหรือขึน้ อยู บริ เวณใกลช ายหาดที่มี อินทรีย วัต ถุ “ราปน” ทั บถมอยู จะมีลําตนแข็งแรง ใบหนาสี เขี ย วสด เนื้ อกรอบ และรสชาติ หวานเข มอรอยกว าแตงโมที่ป ลูก ในบริเวณอื่น ๆ จึงไดมีความคิดนําภูมิปญญาที่คนพบนี้มาประยุกตใ ชใ นภาคเกษตรกรรม ซึ่ งเปน อาชีพรองในพื้นที่ ในยุคแรก ๆ ของการนําราปนมาใช จะนํามาผสมกับมูลวัว และมูลไก โดยยัง ไมมี การกําหนดอัตราสวนการผสมที่แนนอน เพราะการใสราปนลวน ๆ จะทําใหเ กิด อาการใบเหลือ ง ในพื ชขนาดเล็ก เนื่ องจากราปนมีค วามเค็ม จั ด ต อมาเมื่ อเห็ นว าใช ไ ด ผลดี จึ งนิ ย มกั นอย าง กวางขวาง และนําไปใชกบั พืชชนิดอื่น ๆ ดวย เชน พริก มะเขือ มะพราว และผัก ตาง ๆ รวมทั้ง ในแปลงนาขาวก็มีการนําไปใช การผลิตปุยหมัก อินทรียชีวภาพจากราปน ไดรับการพัฒนาจากการผลิต ในระดับ ครั วเรื อน จนจั ด ตั้ ง เป นกลุ มผลิ ตปุ ย หมั กอิ น ทรีย ชี ว ภาพจากราปน แตใ นระยะแรกของการ ดํ า เนิน งานประส บป ญ หาใ นเรื่ องของการรวมกลุ ม ยั ง ไม เ ข มแ ข็ ง นั ก ขาดผู นํ า รวมถึง ขอมู ล สนับสนุน ในเชิงวิจ ัย กระบวนการในการสงเสริมการผลิตและการใชปุ ย หมั กจากราปนในชุ ม ชน จึงยังไมประสบผลสําเร็จเทาที่ควร แตภายหลังจากที่บัณฑิตอาสา มหาวิทยาลั ยสงขลานคริ นทร วิทยาเขตปตตานี ไดจ ัดทําโครงการศึก ษาดูง านและวิจั ย เกี่ ย วกั บกระบวนการ และขั้น ตอนการ ผลิต ปุยหมักจากราปนเผยแพร ออกไป ซึ่ งนั บเป นจุ ดเริ่ม ตน ของการเผยแพรศั กยภาพความ เข ม แข็ง ขององค ก รชุ มชนบ า นบุ โ บยออกสู ภ ายน อก จนมี ห น วยงาน อื่น ๆ นํ า กิ จกรรมที่ หลากหลาย ทั้งดานเกษตรกรรม ปศุส ัตว ประมง พัฒนาที่ดิน ทรั พ ยากรทางทะเลและชายฝง และปาไม เปนตน เขามาสงเสริมอยางตอเนื่อง เปนการเปดโอกาสใหร าษฎรได รับ การถ ายทอด ความรู รวมถึงการศึกษาดูงานที่เปนประโยชน และนําองคความรูเหลานั้น มาประยุก ตใ ช ใ นการ บริหารจัดการการใชประโยชนทรัพ ยากรที่มีอยูในชุม ชนไดอยางเหมาะสม รวมถึงการพัฒ นาการ หมั กปุ ย อิน ทรี ยชี ว ภาพจากราปนดว ย เป นการสรา งความตระหนั ก ถึ ง ความสํ าคั ญ ของการ อนุรักษแ ละหวงแหนทรัพ ยากรในทองถิ่นของตนเอง

4 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ขั้นตอนการผลิ ตปุยหมั กอินทรียช ี วภาพจากราปน 1. การเก็บวัตถุดิบราปน ดังที่กลาวไวขางตนวา ปริมาณมากนอยของราปน จะผันแปรไปตามป จ จั ยหลั ก คื อ ฤดูก าลที่ลมมรสุมพัดผาน ชวงที่เก็บราปนไดปริมาณมากที่สุด คือ ชวงเดือนพฤษภาคมถึงเดื อน พฤศจิกายน ของทุกป ยกเวนในชวงฤดูแลง ปริมาณราปนจะมีนอ ยมาก จึง ไม มีก ารเก็ บราปน ในชวงเวลาดังกลาว โดยขั้ น แรกจะต องทํา การคั ดแยกเศษวัส ดุข นาดใหญที่ ปะปนอยู ใ นราปน ออกกอน เชน กิ่งไม กระปอง พลาสติก เปลือกหอยขนาดใหญ เป นต น (ภาพที่ 5) จากนั้น ใชแรงคน โกยใสก ระสอบ (ความจุ 50 กิโลกรัม) จํานวน 100 กระสอบ ตอ การหมั ก 1 ครั้ง (1 ป จะทําการหมัก 3 ครั้ง) หรือโกยใส ภ าชนะบรรจุ (ภาพที่ 6-7) นํ าไปกองรวมไวใ นโรง ผสมปุย เพื่อรอผสมกับสวนผสมอื่น ๆ

ภาพที่ 5 ทําการคัดแยกเศษวัสดุขนาดใหญที่ปะปนอยูใ นกองราปนออกเสียกอน

ภาพที่ 6 การโกยราปน สามารถทําไดโดยใช ภาพที่ 7 โกยราปนใสถุงบรรจุ หรื อหากใชใน แรงงานคน ปริมาณมากจะใชกระสอบบรรจุ 5 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

2. การผสมและหมักสวนผสม ปุยอินทรีย-ชีวภาพ (สูตรใชราปน) สําหรับการผลิต 150 กระสอบ วัสดุ/ อุปกรณที่ใช 1. ราปน

จํานวน

100 กระสอบ

2. มูลสัตว

จํานวน

50

กระสอบ

(มูล วัว 20 กระสอบ มูลไก 30 กระสอบ) 3. กากน้ําตาล

จํานวน

20

ลิตร

4. สารเรง พด.1

จํานวน

2

ซอง

5. น้ํา

จํานวน

6. ถังน้ํา

จํานวน

1

ถัง

7. บัวรดน้ํา

จํานวน

2

อัน

8. จอบ

จํานวน

2

ดาม

ภาพที่ 8 กองราปน

ภาพที่ 10 ถังบรรจุกากน้ําตาล

100 ลิตร

ภาพที่ 9 มูลวัวและมูลไก

ภาพที่ 11 ถังสําหรับผสมน้ําหมักชีวภาพ (น้ํา+สารเรง พ.ด.1+กากน้ําตาล) 6 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

วิ ธีทํา 1. นํ า ราปน จํ านวน 10 กระสอบ มากองในโ รงเรื อน เกลี่ ย ให เ สมอกั น (รวม 100 กระสอบ ตอการผลิตปุย 1 ครั้ง) 2. นํามูลสัต ว จํานวน 5 กระสอบ มากองซอนทับบนราปนอีกชั้ น หนึ่ งใช จ อบคลุก เคล า มู ล สั ต ว ใ หเ ขากั บ ราปน แล วเกลี่ ยใ ห เสมอกัน (รวม 50 กระสอบ ต อกา รผลิ ต ปุ ย 1 ครั้ง ) (ภาพที่ 12-13)

ภาพที่ 12 นํามูลสัตวกองทับบนราปน แลวเกลีย่ ใหเสมอกัน เปนชั้น

ภาพที่ 13 คลุกเคลามูลสัตวเขากับราปน

3. ผสมกากน้ําตาล สารเรง พด.1 (ภาพที่ 14) และน้ํา 100 ลิต ร ใสในถัง คนใหเขากัน นําไปรดบนกองปุยดวยบัวรดน้ํา (ภาพที่ 15-17)

ภาพที่ 14 สารเรง พด.1

7 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ภาพที่ 15 เทสารเรง พด.1 ผสมลงในน้ํา 100 ลิตร และกากน้ําตาล

ภาพที่ 17 รดน้ําหมักบนกองปุยใหทั่วถึง

ภาพที่ 16 คนสวนผสม เพื่อใหเขากัน และเปนการ กระตุนใหจลุ ิน ทรีย ตื่นตัว

ภาพที่ 18 เมื่อกองสวนผสมครบ 10 ชั้น แลวใช กระสอบคลุมทับไวบนกองปุย

4. ทําซ้ําขั้นตอนขอ 1-3 จนครบ 10 ครั้ง 5. คลุมกระสอบทับไวบนกองปุย หมัก (ภาพที่ 18) 6. ทําการพลิกกลบทุก ๆ 15 วัน เพื่อระบายความร อนออกจากกองปุ ย และหมั กทิ้ ง ไว 3 เดือน จนปุยเย็นตัวลง (ใชมือสัมผัสในกองปุย) จึงนํามาใชงานได

8 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

วิธีใชปุยหมักจากราปน ปุยหมักอินทรียชีวภาพจากราปนมีความเหมาะสมใชไ ดกับพืชทุก ชนิ ด แต เ ปน

ที่ นิ ยม

สําหรับพืชไร เชน แตงโม พริก มะเขือ ในพืชสวนบางชนิ ด เช น มะพร าว หรือแมแ ต ปาลม น้ํามัน หรือแปลงนาขาว ก็มีการทดลองนําไปใชไ ดผ ลดี พบวาหลังจากบํา รุ ง ดว ยปุ ย หมั กจากรา ปนแลวใหผลผลิต เพิ่มขึ้น และมีคุณภาพดีข้นึ กวาเดิม สําหรับปริมาณการใชข้นึ อยูกับชนิดของพืช ดังนี้ 1. พืช ไร เชน แตงโม พริก ใส 200 กรัมตอตน (ชาวบานจะใชกะลามะพราว ตวงในปริมาณ 1 กะลา ตอตน) 2. พืชสวนหรือไมยืนตน เชน มะพราว ปาลม ใส 1 กิโลกรั ม ต อตน หรื ออาจ ใสราปนลวนก็ได แตหากใชราปนลวน ตองผึ่ง ไวใ ห ผา นแดด ลม ฝน ระยะหนึ่ ง กอ น เพื่ อลด ความเค็ม 3. นาขาว ใชราปนหวานลงในแปลงนาโดยตรงกอนการปกดําขาว

ภาพที่ 19 ไรพริกที่บํารุง รักษาดวยปุย หมัก

ภาพที่ 20 ไรแ ตงโมที่บํารุงรักษาดวยปุยหมัก

อินทรียชีวภาพจากราปน

อินทรียช ีวภาพจากราปน

การใชปุยหมัก อินทรียชีวภาพราปน ขึ้นอยูกับวิธีการของแตล ะคนแตกตางกั นไป เกษตรกรบางรายใช ปุย ราปนควบคู กั บ ปุย เคมี แตบ างรายใชปุ ย หมั กราปนเพีย งอยา งเดี ย ว เนื่องจากมีความปลอดภัย และลดตน ทุนในการทําการเกษตรไดมาก ทําใหมีรายไดเพิ่มขึน้

9 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

คุณสมบัติเดนของปุยหมักอินทรี ยชีวภาพราปน 1. ชวยปรับปรุงบํารุงดิน ทําใหดิน มีความรวนซุย 2. ชวยการระบายน้ําในดิน 3. ตนพืช ที่ไ ดรับการบํารุงดวยปุยหมักอินทรียชีวภาพราปน จะมี ลํ าต นแข็งแรง ใบเขียวสด ผลผลิตมีคุณภาพดี เปนที่ตองการของตลาด 4. มีคุณ สมบัติพิเศษ ชวยยืดระยะเวลาการเก็บเกี่ยวผลผลิต ออกไปได น านกว า การใชปุยเคมี สงผลใหขายผลผลิตไดราคาดีขึ้น ตน ทุนวัตถุดิบและผลตอบแทนการผลิ ตปุยอิน ทรียชี วภาพ (สูตรใชร าปน) ตนทุนวัตถุดิบ จากรายละเอียดในขั้นตอนการหมักปุย จะเห็นไดวาวัตถุดิบที่เปนสวนผสมสําหรับ การผลิ ต ปุ ย หมั กอิ นทรี ย ชี ว ภาพจากราปน สว นใ หญห าได ในท องถิ่ น และไม จํา เป นต องใ ช เครื่องจักรใด ๆ ในการบดสวนผสม เนื่องจากราปนมีคุ ณสมบั ติพ ิเ ศษ คื อ มี ความละเอีย ดและ ถูกยอยโดยกระบวนการตามธรรมชาติแ ลว จึงมีตนทุนวัตถุดิบในการผลิตไมสูงนัก ตนทุนวัตถุดิบ ตอการผลิตปุย 150 กระสอบ รวม 3,320 บาท ประกอบดวย 1. มูลไก 1,000 บาท (ประมาณ 750 กิโลกรัม) 2. มูลวัว 2,000 บาท (ประมาณ 500 กิโ ลกรัม ) 3. กากน้ําตาล 320 บาท (25 ลิต ร) 4. ราปน (ไมมีคาใชจาย) 5. สารเรง พด. (ไมมีคาใชจ าย ไดรับการสนับสนุนจากสํานักงานพัฒนาที่ดิน) ผลตอบแทน ผลิ ต ภั ณ ฑปุ ย อิ นทรี ยช ี ว ภาพจากราปน ของบา น บุ โ บย จะบรรจุ จ ํ าหน า ย เปนกระสอบ ๆ ละ 20 กิโลกรัม จําหนายราคากระสอบละ 120 บาท ได ผลตอบแทนจาก การจําหนายจํานวน 150 กระสอบ (ผลิต 1 ครั้ง) เป น เงิ น 18,000 บาท หัก ค าตน ทุ น วัตถุดิบ 3,320 บาท เหลือกําไร 14,680 บาท ใน 1 ป ผลิตไดประมาณ 450 กระสอบ คิดเปนกําไร 44,040 บาท/ป ซึ่งจะหักไว 5 % เปนเงินกองกลางสําหรั บ สนั บสนุน กิจ กรรม สาธารณประโยชนของหมูบาน เชน การสนับสนุน ของขวัญในกิจกรรมวันเด็ ก เป น ต น ส วนกํ า ไร ที่เหลือเปนคาตอบแทนแรงงานของกลุมสมาชิก 10 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ผลสําเร็จที่ เกิดจากภูมิป ญญาทองถิ่น 1. ราษฎรมีความเปนอยู/ คุณภาพชีวิต ที่ดีขึ้น 2. ลดรายจายเพิ่มรายได โดยมีรายไดเสริมจากการขายปุย การเปนวิทยากร 3. เกิดผลดีต อการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม - ดิน ดีมีสภาพเหมาะสําหรับการเพาะปลูก - น้ํา มีคุณภาพดีขึ้น เนื่องจากประชาชนลดปริมาณการใชสารเคมี - ดานสิ่งแวดลอม ระบบนิเวศนมีความสมดุลมากขึ้น 4. สงเสริมการรวมกลุมทํากิจกรรมในชุมชน สรางความสามัคคี และความ เสียสละตอสวนรวม 5. เกษตรกรมีทัศนคติที่ดีข้นึ ตอการใชปุยที่ผลิตจากวั ตถุ ดิบ ธรรมชาติ ส งผลดี ตอการสงเสริมการทําเกษตรอินทรียอยางยั่งยืน แนวทางการสงเสริ มและเผยแพรภูมิปญญาทองถิ่น 1. การรวมกลุมและจัดตั้งศูนยเรียนรู เผยแพรความรู และถายทอดความรูใ ห กับ เกษต รกรใ นพื้ น ที่ ใ ห เ ห็ น ความสํ าคั ญ ของก ารประยุ ก ต ภู มิ ป ญ ญาใ นการบริ ห ารจั ด การ ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยูใ นทองถิ่น 2. รณรงคใ หเกษตรกร หันมาใชปุยอินทรีย-ชีวภาพ เพื่อลดปริมาณการใชปุยเคมี ซึ่งเปนการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมไดอกี ทางหนึ่ง 3. ขอความร วมมื อหน วยงานที่ เกี่ ย วข องในการวิ เคราะห ป ริม าณธาตุอ าหาร ในผลิ ต ภัณ ฑปุย หมัก อินทรี ย -ชี วภาพจากราปน รวมถึ ง การรับ รองมาตรฐานผลิ ตภั ณฑจ าก หนวยงานที่เชื่อถือได 4. สงเสริมการตลาดใหก วางขวางออกไป เนื่องจากกลุม ยัง สามารถเพิ่ม กํา ลัง การผลิตไดมากกวา 450 กระสอบตอป

11 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

บทสงทาย ปจ จุบันคุณประโยชนของราปนเปนที่รับรูอยางแพรหลาย แนวโนมความตองการ นําราปนไปใชประโยชนมีมากขึ้น ทั้งจากคนในชุมชนเองและคนนอกพื้นที่ ชุมชนบานบุโบย จึงได วางมาตรการในการปองกันการนําราปนไปใชประโยชนใ นประมาณที่ มากเกิ น ขี ด จํา กัด เพื่ อให กระบวนการเกิดทดแทนของทรัพยากรธรรมชาติช นิดนี้เ ป น ไปอย างสมดุ ล และมี ใ ชอ ย างยั่ ง ยื น ตลอดไป

12 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

13 »Ø ÂÍÔ¹·ÃÕ ªÕÇÀÒ¾¨Ò¡ÃÒ»¹

ศูนยศึกษาและพัฒนาวนศาสตรชมุ ชนที่ ๑๓ สวนจัดการปาชุ มชน สํ านั กจัดการทรัพยากรปาไมที่ ๑๓ (สงขลา) ถนนเพชรเกษม (สายเกา) หมูที่ ๑ ตําบลฉลุง อําเภอหาดใหญ จังหวั ดสงขลา ๙๐๑๑๐ โทรศัพท ๐ ๗๔๒๐ ๕๙๗๔ , ๐ ๗๔๒๐ ๕๙๙๐ ตอ ๑๔ โทรสาร ๐ ๗๔๒๐ ๕๙๗๔