ปลูกให้เป็นป่ากับหลินและทราย (Grow a forest )

ปลูกใหเปนปา กัภาพโดยบหลิเคท นดาวนและทราย สรางจากการทํางานจริง ของหนวยวิจัยการฟนฟูปา ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม

เกี่ยวกับผูเขียน เคท ดาวน เปนนักเขียนอิสระทีอ่ าศัยและทํางาน อยูในกรุงลอนดอน เธอเปนผูที่วาดการตูนฉบับนี้ใหกับทาง หนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมในขณะที่เธอ เขารวมโครงการ Art Relief International ในชวงตนป พ.ศ.

2556 เธอไดอา นบันทึกประชุม ระดมความคิดรวมกันระหวาง หนวยงานทั้งสองคือหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัย เชียงใหมและ Art Relief International และในการระดมความ คิดครั้งนั้นไดมีการเสนอเรื่องการทําการตูนที่สงเสริมการ ฟน ฟูปา สําหรับเด็กซึง่ เคท ก็ตดั สินใจทีจ่ ะทําการตนู ฉบับนี้ ขึน้ เพราะการฟน ฟูปา เปนสิง่ ทีเ่ ธอรักและการตนู ฉบับนีก้ เ็ ปน สิ่งที่เธอสามารถทําไดเพื่อชวยเหลืองานของหนวยวิจัยการ ฟน ฟูปา ในการทํางานรวมกับเด็กไดเปนอยางดี เนือ้ หาสวนใหญของการตนู ฉบับนีอ้ า งอิงจากหนังสือ “ปลูกใหเปนปา” ของหนวยวิจัยการฟนฟูปา มหาวิทยาลัย เชียงใหม และไดรบั ขอมูลเพิม่ เติมจากเจาหนาทีข่ องหนวย วิจัยทุกทานที่ไดชวยเหลือในดานขอมูลและสถานที่ฟนฟูที่ นํามาใชเปนแหลงอางอิงในหนังสือเลมนี้ peppermint.illustration@gmail.com

ปูจะเจอเราที่ไหน? ไปอีกหนอย ทางนี้แหละ

แตเธอกินเปนชั่วโมงเลยนะ ก็ฉันหิวอะ

ดูนั่น! ปูอยูนั่น หรือเธอมีอะไรใหกิน

รีบหนอยดีไหม เริ่มรอนแลว หรอ ความผิดใครหละ?

หลิน! ทราย!

ปู!!

1

ปูคิดวาพวกเธอจะมาถึงเร็วกวานี้นะ ก็ทรายมัวแตกินอยูคะ

ใช! เดินไกลหนอยนะ

หลินอยากใหมันใกลกวานี้ เดินแตในรมไดไหมครับ

ปูกําลังจะพาพวกเราไปดูปา ใชไหมครับ?

สมัยทีป่ เู ปนเด็ก ยังมีตน ไม เยอะกวานีอ้ กี

ประเทศไทยถูกปกคลุมดวยผืนปาแบบนี้ มีพชื และสัตวทหี่ ลากหลายแตกตางกัน แตตอนนีม้ นั หายไปกวาครึง่ หนึง่ แลว 2

มากกวาครึ่งเหรอครับ

ปาจํานวน 2 ใน 3 ของประเทศไทย หายไปตัง้ แตป 1961

มันก็ไมเลวนะ ป 1961 มันนานมาแลว

ปูแกกวา นั้นอีก

ปาสวนใหญถกู ทําลายเมือ่ ไม นานมานีเ้ อง

สมัยกอนเวลาถาจะตัดไมแตละครั้ง เขาตัดเพียงเล็กนอยตามความจําเปน เชน เอาไปทําฟารม หรือทําเครื่องมือเครื่องใช มันจะตองใชเวลานานมากเลยนะ กวาจะตัดตนไมดวยขวานนั่น

แตดวยการเจริญเติบโตของประชากร เทคโนโลยีสมัยใหมก็ทําใหเราสามารถตัดตนไมไดทีละมากๆ

การตัดตนไม ทําลายปา กลายเปนปญหาระดับชาติ

ใชเวลาแคแปบเดียว 3

แตถาพวกเราจําเปนตองเอามาทําฟารม มันก็ไมไดเลวรายใชไหมครับ? แนนอน! ไมเลย

เชน เพื่อนักลาที่กําจัดศัตรูพืช ที่ทําลายผลผลิตของเรา

แตเราก็ควรจะพยายาม รักษาปาเอาไวดวย ทําไมละครับ

เพือ่ อาหารทีห่ ลากหลาย เชน เห็ด หนอไม และนํา้ ผึง้ ผมชอบนํ้าผึ้งครับ

วาว !!

4

นอกจากนี้ก็ยังมีสัตวอีกมากที่ตองการอาศัยอยูในปาใหญ ปาเองก็ตองการสัตวและนกที่จะชวยหวานเมล็ดพืชเพื่อตนไมจะไดเติบใหญ เมื่อสมัยปูยังเด็ก เราเคยมีชางดวย

ตนไมมีหนาที่สําคัญอื่นๆ คือ รากไม จะชวยพยุงดินและนํ้า เมื่อเวลาฝนตก ซึ่งชวยปองกันการถลมและนํ้าทวม

ผมรูแลวครับ ตนไมก็จะกักเก็บนํ้า ไวใชในเดือนที่ฝนไมตก

ดังนั้นถาปราศจากตนไม... เราก็จะประสบภัยแลง ในชวงหนาแลง

และเกิดนํ้าทวมเวลาที่ฝนตก เฮอ !!

5

ไมมีใครคิดถึงปญหาเหลานี้ จนกระทั่งสายไป

มันนากลัวมาก

แลวเราสามารถทําอะไรไดบางคะ?

แลวพวกเราคิดวาจะทําอะไรไดบางหละ? เราควรหยุดตัดตนไม เพื่อปาจะไดกลับ มาเติบใหญอีกครั้งคะ

แตถาปราศจากสัตวและนก

ใช..เมล็ดพันธุก็จะไมถูกหวานนะสิ แตจําเอาไว...

ปาไมถกู สรางขึน้ มาจาก พรรณไมหลายสายพันธุท ี่ เจริญเติบโตและทํางานรวมกัน ทีเ่ รียกวา... "ความหลากหลายทางชีวภาพ"

แตเราสามารถปลูกตนไมทดแทนได แตเราจะสามารถทําสิ่งทดแทน ที่มากมายแบบนั้นไดยังไง

ไมหมดหวังหรอก เราแคตองรูวา เราควรเริ่มจากตรงไหนเทานั้นเอง

หมดหวังแลว 6

ดูสิ! นี่ก็เปนอีกดานหนึ่งของปาที่โดนตัดไปแลว ตอไมพวกนั้นก็ตายไปดวย นาเศราจัง

มันไมไดตายทั้งหมดหรอก ดูนี่สิ! มันยังมีชีวิตอยู

ใช! มันกําลังแตกใบออกมาอีกครั้ง เธอเห็นไหม ปาตองการที่จะเติบโตเสมอ

ดูนี่สิ! ตนออนงอกออกมาแลว

วาว! ดีจังเลย ผมจะชวยกําจัดวัชพืชครับ

เมือ่ เราชวยใหปา ไม กลับมาเติบโตอีกครัง้ พวกเรา เรียกวา "การฟน ฟูดว ยการชวยธรรมชาติ ANR" 7

เราควรทําแบบนัน้ ทีไ่ หนก็ตาม เราจะตองหาที่ที่เหมาะสมที่สุด ทีเ่ ราสามารถทําได

ดานนีใ้ กลกบั ปา ดังนัน้ นกและสัตวจะ ชวยหวานเมล็ดพืชใหกบั เราได

และกลองคางคาว หรือสรางที่เกาะใหนก แนนอน! ไดสิ แลวหนูสามารถปลูกตนไม แลวปูจ ะสอนวาทํายังไง ดวยตัวเองไดหรือเปลาคะ

เมือ่ เมล็ดพืชถูดหยอดไป เราก็กลบหลุมดวยดิน

8

เราสามารถใชทอ นไมเพือ่ ทําหลุม เพือ่ แสดงวาไดกาํ จัดวัชพืชตรงนีแ้ ลว

เรามาถูกทางแลว

แลวมีอะไรอีกไหมคะ? ที่เราทําได การปลูกปาไงละ เปนสิง่ ทีส่ าํ คัญมากในการฟน ฟูปา เลยนะ

เธอเห็นหรือเปลา? เราไมสามารถฟน ฟูไดทกุ อยาง แตถา เราเริม่ ตน จากตนไมนนั่ คือ การเริม่ ตนทีด่ ที สี่ ดุ

แลวนั่นพวกเขากําลังทําอะไรกันอยูคะ? พวกเขากําลังเก็บรวบรวมเมล็ดจากตนไม

แลวตนไมเหลานัน้ แหละจะมาสรางกลไกการ ทํางานเพือ่ การฟน ฟูปา ไม ดังนัน้ เราเรียกพวก นัน้ วา "พรรณไมโครงสราง"

9

เริม่ ตนเลยนะ พรรณไมโครงสรางจะตองขึน้ และเติบโตไดในพืน้ ทีเ่ สือ่ มโทรม แลวพรรณไมโครงสรางเปนยังไงคะ?

จะตองโตใหเร็ว มีการแพกระจายของใบออนอยางหนาแนน เปนรมเงาของวัชพืช ตองมีดอกและผลในระยะเวลาทีไ่ มนาน เพือ่ จะไดดงึ ดูด สัตวและนกมากระจายเมล็ดพืช

10

อะ... เมล็ดที่เก็บมาได

ถาตนไมถงึ เวลาทีจ่ ะเก็บเกีย่ วได เราจะเก็บเมล็ดมันมา ขอบคุณคะ

มันเหมือนผลไมเลย ไมใชละ!! เมล็ดจะ อยูข า งในผลนะ

ดูสิ! ผลมีตั้งหลายชนิดแนะ หลายแบบเลย เราจะปลูกตนไม ใชไหมครับ?

ใช! แตเรายังไมเอามันลงดิน เมล็ดเหลานัน้ จะตองเอาไปเพาะกอน

จะพาพวกเราไปไหนคะ?

ที่ที่เราจะสามารถดูแลตนไมได

11

เรือนเพาะชํา

หลิน ทราย คนนี่ชื่อ พี่มะลิ พวกเธออยากจะเขาไปใน เรือนเพาะชําไหม? ไปคะ

ทีน่ เี่ ราจะเอาเมล็ดมาเพาะทีน่ กี่ อ น แลวก็ดแู ลจนกวาจะเติบโตเปนตนกลา ผมขอกินขาวกอน ไดไหมครับ?

12

ตนไมในถาดนี้ มันเริม่ โตแลวนะ

เราเพาะเมล็ดเหลานี้ในถาด

พอตนกลาเหลานีเ้ ริม่ โตพอ ก็จะเอาไปใสถงุ ดํา พวกเธออยากลองไหม

เราใชดินในปาผสมกับเปลือกถั่วและแกลบ

เราใชดินชนิดไหนในการปลูกครับ? อะ.. นี่จะ

ผมชอบทั้งแกลบและขุยมะพราว

ผมชอบถั่ว

เราสามารถใชแกลบ หรือขุยมะพราวก็ได ทราย..เธออยาไปกินดินนะ

13

ใสดินที่ผสมเขาไปในถุง

หลังจากนัน้ เราก็กระแทกถุงลงพืน้ อยาทํามันแรงนะ

อยาทําแบบนั้น ตองทําใหแนใจนะวามีพนื้ ทีพ่ อ สําหรับรากตนไม

หลังจากนัน้ ก็เติมเขาไปอีกรอบ ทํารูไวใสตน ไม

ถูกตองจะ เบาๆ

ระวังนะ มันชิดเกินไป

อุบส เอามันปลูกอีกครั้ง

เอาตนกลาออกมา โดยใชชอ นตักออก ดีมากเลยไมแนนหรือหลวมเกินไป ตนกลาถูกวางไวดี

เยี่ยมมาก! ขอทําอีกไดไหมคะ

14

ตองระมัดระวังชวงเวลานี้

ไปปลูกตนไมมา เปนไงบาง?

ตอนนี้เราก็ตองรดนํ้าและใหปุยตนกลาเหลานี้

พวกเราทําได ดีมากเลยครับ

พวกเราตองปกปองตนกลาเหลานี้ จากโรคและแมลงทีจ่ ะมารบกวน

อี๋!!

และแนนอนเราก็ตองระมัดระวังสัตวตางๆดวย

และพวกเราก็ตอ งคอยกําจัดวัชพืชที่ มันจะทําใหตน ไมดๆี ของเราตาย

อีกไมนานเราก็จะไดตนกลาไวสําหรับปลูก

15

แลวเมือ่ ไหรเราถึงจะเอาตนไม เหลานัน้ มาปลูกไดคะ ?

การขออนุญาติใชพนื้ ที่ เราตอง วางแผนลวงหนาอยางนอย 1 ป ทั้งปเลย เหรอคะ?

ชาวบานตองทํางานรวมกับภาครัฐ ในพืน้ ทีข่ องกรมปาไม ผมขอกินขนมระหวางรอไดไหมครับ? เราไปดูพนื้ ทีท่ เี่ รากําลังจะเอาไว ปลูกปากันไหม? ไปคะ/ครับ

จริงๆแลวมันเปนโครงการทีใ่ หญและสําคัญ เพราะพืน้ ทีป่ า สําคัญมาก เราตองวางแผนทุกอยางกอน 16

ตรงนี้เปนพื้นที่ที่ดีมาก พวกเขากําลังเก็บขอมูลบันทึกตําแหนงดวย GPS

พืน้ ทีท่ เี่ หมาะสมกับการปลูกปา เปนอยางไรคับ?

จริงๆแลวมันควรจะใกลกบั ปาธรรมชาติ เวลาทีต่ น ไมโต มันจะไดอยูด ว ยกัน มันจะทําใหปา ดูกวางใหญ

ปูพูดเสมอวาตนไมชวยปองกันการกัดเซาะได เราคุยกันแลวเกีย่ วกับความสัมพันธ ระหวางตนไมและนํา้ ดังนั้นเราจึงมองหาพื้นที่ที่มีนํ้าดวย ใชแลว! เพราะฉะนัน้ เราตองไปหาพืน้ ที่ ทีเ่ สีย่ งจะมีการกัดเซาะของดิน

17

ผมสนใจที่จะปลูกปาแลวครับ

เราตองเตรียมตัวใหพรอม เราเกือบพรอมแลว

เราจะเริ่มปลูกไดเมื่อไหรคะ? แตตองกําจัดวัชพืชกอน

จากนัน้ ก็หาอาสาสมัคร ตองแนใจวาพวกเขา มีอปุ กรณปลูกและรถขนยายตนกลา

18

จากนั้นก็ทําเครื่องหมายปกไวที่ตนไม

และนําตนกลาออกมาจากเรือนเพาะชํา ตองขับรถดวยความระมัดระวัง

เธอ 2 คน พรอมทีจ่ ะไปปลูกตนไมแลวใชไหม?

พวกเขาวัดพื้นที่ที่เราจะขุดดินเรียบรอยแลว ดูนั่นสิ! นั่นไงพี่มะลิ

สวัสดี!

ใชครับ! ผมขอเก็บหมวกใบนีไ้ วไดไหมครับ พวกเราตองไปกับทีมที่ตองไปปลูกทางดานนูน ตัดถุงแลวเราก็วาง ตนไมลงไปในหลุม

ปูแ นใจแลวเหรอคะ? ทีจ่ ะปลอยใหทรายถือมีดไวในมือ แนใจ เขาไมเปนไรหรอก

19

ตอนนี้เราใสปุย เปนอาหารใหแกตนไม เราสามารถเอามากินไดไหมครับ?

กระดาษแข็งวงกลมมีไวทําอะไรคะ? เคาเรียกวา Mulch Mat ไวคลุมปองกันวัชพืชที่ อยูร อบๆตนกลาไมใหวชั พืชเจริญเติบโต เราปลูกตนกลาทั้งหมดเทาไหรคะ?

3,000ตนตอเฮกแตร

เราปลูกกลาไมแลวตนไมก็จะบังไมใหวัชพืชขึ้น พอตนไมโตมันก็จะกลายเปนปา

ฟงดูแลวมันเยอะมาก

20

มันแค 500 ตนตอไรเอง

ตรวจดูความเรียบรอยของตนไมจะ

พวกเราจะตองทําอะไรบางคะ?

พวกเขากําลังทําอะไรกันคะ ของผมปลูกไดอยางยอดเยี่ยมมาก

พวกเราจะตองดูแลตนไม จนกวามันจะโต

พวกเราจะตองใสปยุ เรือ่ ยๆ ในชวงฤดูฝน 2 ปแรก

และจะตองคอยมากําจัดวัชพืช ในชวงฤดูฝนของ 3 ปแรก

ระหวางนัน้ พวกเราจะตองคอยมาวัดตนไม วาโตเทาไหร และจะตองจดบันทึกดวย

พวกเราจะตองจับตาดูนก และสัตวทงั้ หลายดวยนะ

21

ปูๆ รอกอน นั่นอะไรครับ?

เกิดอะไรขึ้น?

ดูนั่นสิ ไฟไหม โอ.. ไม

ไมตองกังวลหรอก มันไกลจากที่นี่

แตมันก็จะลามเขามาเรื่อยๆนะ แลวตนไมที่เราปลูกหละ?

นั่นแหละคือปญหา

แตเรามีขนั้ ตอนในการปองกันรักษาปาของเรา โดยเริม่ จากพวกเรามีทมี เฝาระวัง ถามีอะไรเกิดขึน้ จะมาแจงใหพวกเราทราบ

ถาไฟมาชาเปนวงแคบ เราก็สามารถดับ โดยใชอปุ กรณดบั ไฟแบบงายๆ ถาไฟไหมเปนวงกวาง เราสามารถโทรแจง ไปทีห่ นวยดับเพลิงใหชว ยเราได โอววว 22

พวกเราสามารถทีจ่ ะปองกันทีด่ นิ ตรงนี้ ไดดว ยแนวปองกันไฟ

แนวปองกันไฟ?

คืออะไรคะ?

เดี๋ยวปูจะพาไปดู

พวกเราตัดวัชพืชเปนแนวยาวๆ 2 แนวและเผาตรงกลาง การทําอยางนีก้ เ็ หมือนทําแนวกันไฟกอนทีไ่ ฟปามันจะลามมาถึง และจะปองกันที่ดินตรงนี้จากไฟที่ลามมาได

ไมตองกังวลมากนักหรอก โลงอกไปที

23

พวกเราทุกคนทํางานดวยกันจึงมารวมฉลองดวยกัน

ในที่สุดเราก็ไดกินอาหารนะคะ เราแสดงความเคารพตอสิง่ ศักดิส์ ทิ ธิ์ และขอบคุณ เจาปาเจาเขาหลังจากฤดูทไี่ มมกี ารเผาปาหรือไฟปา

เมื่อไหรตนไมจะกลายเปนปา เร็วๆนี้ใชไหม? มันใชเวลานาน ตนไมตองใชเวลาหลายสิบป กวาจะโต

24

ใช แตมนั จะโตเร็วไดกต็ อ งดูแลอยางพิเศษ ฉันคิดวาเราจะเห็นผลลัพธในเร็วๆนีแ้ นนอน

สัตวทงั้ หลายไมวา จะเปนนก หรือสัตวอนื่ ๆรวมถึงพรรณไมตา งๆ จะกลับคืนสูป า

ปาจะเปนจุดเริม่ ตน ของกระบวนการฟน ฟูปา ฉันจะรอ ถึงแมนาน ฉันก็จะรอ

25

พวกเธอจะทําอะไรหลังจากนี้ หนูอยากเรียนรูค วามแตกตางของตนไม และวิธกี ารเจริญเติบโตของมันคะ

สิง่ ทีส่ าํ คัญคือตองมัน่ ใจวาทุกคนไดเรียนรู เกีย่ วกับปาเหมือนทีพ่ วกเธอ 2 คนไดเรียนรูน ะ

สวนผมอยากตั้งชมรมดูนกครับ

แลวพวกคุณละ จะทําอะไร?

26

หนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม (FORRU-CMU) ทีม FORRU-CMU เปนทีมของ นักนิเวศวิทยาและนักศึกษาที่ทําวิจัยของ คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ซึง่ ไดรวมกันพัฒนาวิธีการฟนฟูระบบนิเวศปาเขต รอนเพือ่ การอนุรกั ษความหลากหลายของสิง่ มีชวี ติ และปกปองสิง่ แวดลอมตามธรรมชาติ ภายในหนวยวิจยั เรามีทีมเผยแพรการศึกษาที่สามารถจัดโครงการฝกอบรมให กับองคกรตางๆ หรือผูท สี่ นใจไดอยางเหมาะสม หนวยวิจัยของเรานั้นมีผลงานวิจัยหลากหลายเชนงานวิจัยพรรณไมทองถิ่นที่ใชใน การฟน ฟูระบบนิเวศ การดูแลตนกลาในเรือนเพาะชํารวมไปถึงการทําการทดลองภาคสนามเพือ่ ทดสอบประสิทธิภาพในการฟน ฟูปา ของพืชแตละชนิด ทดลองวัดการฟน ฟูของปาดวยการเฝา สังเกตความหลากหลายของสิง่ มีชวี ติ รวมถึงการสะสมตัวของกาซคารบอนในพืน้ ทีฟ่ น ฟู FORRU-CMU นัน้ ไดทาํ งานรวมกับคนทองถิน่ เพือ่ ทีจ่ ะทําการฟน ฟูปา ไดอยางเหมาะสมกับ ความตองการของชุมชนทองถิน่ มากทีส่ ดุ ซึง่ ถาหากชาวบานไดรบั การสนับสนุนวิธใี นการฟน ฟู ปาไดอยางเหมาะสมตัง้ แตแรกเริม่ ก็จะทําใหชาวบานรูส กึ ถึงความมีสว นรวมในการฟน ฟูปา และ สามารถลดการทําลายปาในอนาคตไดอกี ดวย ทีมงานของเราไดจดั ตัง้ ทีมฟน ฟูปา ขึน้ ในหลายๆ ทองทีเ่ ชนทีจ่ งั หวัดกาญจนบุรแี ละ จังหวัดกระบี่ สวนในตางประเทศนัน้ เราไดทาํ งานรวมกับองคกรทองถิน่ ทีเ่ กีย่ วของกับการฟน ฟู ปาเชน ลาว จีน ฟลปิ ปนส อินโดนีเซีย และกัมพูชา เปนตน เพือ่ พัฒนาวิธที เี่ หมาะสมกับสภาวะ แวดลอมที่แตกตางกันไปในแตละพื้นที่และเหมาะสมกับสังคมและการเมืองของภายในประ เทศนัน้ ๆ เรายังทํางานรวมกับกลุม ตางๆ โรงเรียน กลุม อนุรกั ษสากล หนวยงานรัฐบาลและภาค เอกชนดวย FORRU-CMU ไดรบั การสนับสนุนสถานทีต่ งั้ สํานักงาน การเดินทางและเงินสนับสนุน บางสวน จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม แตเงินทุนสวนใหญทเี่ ราใชมกั เปนงบประมาณจากงานวิจยั และเงินบริจาคเทานัน้ 27

บานแมสาใหม ตัวละครทีม่ ใี นหนังสือการตนู ฉบับนีส้ รางจากชีวติ จริงของชาวบานทีอ่ าศัยอยูท หี่ มูบ า นมงแมสาใหม หางจากตัวเมืองไปทางดานทิศเหนือของตัวเมืองประมาณ 30 กม.และเปนสถาน ทีท่ ี่ FORRU-CMU ไดทาํ การทดลองการฟน ฟูปา ตามวิธที ไี่ ดพฒ ั นาอยางเหมาะสมกับทองทีน่ ี้ หมูบ า นมงแมสาใหมเปนหมูบ า นมงทีม่ ขี นาดใหญทสี่ ดุ ของประเทศไทย มีบา นประมาณ 190 หลังคาเรือนและประชากรมากกวา 1800 คน หมูบ า นนีเ้ ดิมตัง้ อยูส งู จากระดับนํา้ ทะเลประมาณ 1300 เมตรแตในภายหลังไดยา ยหมูบ า นลงมาเพราะการตัดไมทาํ ลายปาของชาวบานทําให แหลงนํา้ ของหมูบ า นนัน้ หมดลง เหตุการณตอ งยายหมูบ า นในครัง้ นัน้ ทําใหชาวบานตระหนักถึง ความสัมพันธระหวางการทําลายปาลายปาและการขาดแคลนแหลงนํา้ ในธรรมชาติ ในป พ.ศ.2524 พืน้ ทีท่ งั้ หมดของหมูบ า นแหงนีถ้ กู ประกาศใหเปนสวนหนึง่ ของอุทยาน แหงชาติดอยสุเทพ-ปุย ซึง่ ทําใหชาวบานทัง้ หมดกลายเปนผูบ กุ รุกปาอุทยานแหงชาติในทันที และ เพือ่ ทีช่ าวบานจะสามารถใชพนื้ ทีน่ เี้ พือ่ การอาศัยอยูต อ ไปได ชาวบานก็จาํ เปนตองแสดงใหกรม จึงไดมกี ารจัดตัง้ อุทยานแหงชาติเห็นวาพวกชาวบานเองสามารถทีจ่ ะอนุรกั ษปา แหงนีไ้ วได ชมรมอนุรกั ษสงิ่ แวดลอมแหงบานแมสาใหมขนึ้ และขอความรวมมือคนในหมูบ า นใหฟน ฟูไรทถี่ กู ทิง้ รางใหกลับมาเปนปาดังเดิม ในขณะนัน้ FORRU-CMU ก็ไดเขาพบกับสวนของอุทยานเพือ่ ทีจ่ ะหาพืน้ ทีท่ เี่ หมาะสม ที่สุดในการทดลองวิธีการฟนฟูปาดวยวิธีพรรณไมโครงสราง ซึ่งกรมอุทยานแหงชาติไดแนะนํา พืน้ ทีป่ า ตนนํา้ เหนือหมูบ า นแมสาใหมและชาวบานได ตกลงที่จะรวมมือในการทดสอบครั้งนี้เพื่อ ที่จะไดเรียนรูกระบวนการฟนฟูปาที่ เหมาะสมมากขึ้น การรวมมือกัน ครัง้ นีท้ าํ ให FORRU-CMU ไดรบั ความรูภ มู ปิ ญ  ญาทองถิน่ เพิม่ เติมมากมายและไดมีโอกาส ทดสอบผลของการวิจัยและ ไดแรงงานทองถิ่นเพื่อชวยใน การปลูกปาและการเก็บขอมูล ดวย

28

FORRU-CMU ไดใหงบประมาณหมูบ า นในการจัดตัง้ เรือนเพาะชําชุมชนและไดฝก อบรมคนในหมูบ า นบางสวนถึงวิธกี ารดูแลตนกลาทีเ่ หมาะสม ทางหนวยวิจยั ยังไดจา งครอบครัว หนึง่ ในหมูบ า นเพือ่ ทีจ่ ะเก็บเมล็ดและเพาะเมล็ดไมดว ย เรือนเพาะชําชุมชนแหงนีม้ ศี กั ยภาพ ในการผลิตตนกลาปละ 25,000 ตน ซึง่ สวนใหญแลวตนกลาทีเ่ พาะทีน่ ไี่ ดนาํ ไปปลูกในพืน้ ทีป่ า ตนนํา้ เหนือหมูบ า นในชวงกลางเดือนมิถนุ ายนของทุกปตงั้ แตป พ.ศ.2539 เปนตนมา คณะกรรมการหมูบานไดตกลงรวมกันที่จะทําการปองกันไฟดวยการสรางแนว กันไฟในชวงกลางเดือนมกราคมของทุกปรวมถึงการตั้งกลุมเผาระวังไฟจนถึงฝนแรกในชวง เดือนเมษายน ชาวบานจะทําพิธบี วงสรวงกอนฤดูแลงทุกปเพือ่ ขอพรใหไมเกิดไฟปาขึน้ ซึง่ ทาง FORRU-CMU ไดสนับสนุนทัง้ คาแรงในการทําแนวกันไฟและคาอาหารสําหรับยามเฝาระวังไฟ นอกจากนั้นแลวทางหนวยวิจัยยังจางชาวบานใหชวยดูแลตนกลาดวยการกําจัดวัชพืชและใส ปุย ใหตน กลาดวยซึง่ การจางงานรวมกับการทํางานแบบอาสาสมัครของชาวบานทัง้ สองอยางนี้ จะชวยใหชาวบานเกิดความรูส กึ ตองการอนุรกั ษปา ขึน้ และเพิม่ ความรูส กึ ตองการสนับสนุนการ ทํางานในการฟน ฟูปา อยางคอยเปนคอยไป ในปจจุบนั นีป้ า ตนนํา้ ของชาวบานแมสาใหมทเี่ มือ่ กอนเปนพืน้ ทีโ่ ลงทีไ่ ดกลายมาเปน พืน้ ทีฟ่ น ฟูปา ราว 17 ปทแี่ ลวก็กลายเปนแหลงตนนํา้ สําคัญใหกบั หมูบ า น แหลงผลิตภัณฑจาก ปาและชาวบานก็มชี อื่ เสียงในแงของชุมชนทีส่ ามารถอนุรกั ษสงิ่ แวดลอมไดอยางดีเยีย่ มในพืน้ ที่ อุทยานแหงชาติดว ย

29

งานบริการ ดานการศึกษา งานวิจยั ทัง้ หมดจะไมมคี วามหมายหากขอมูล และความรูที่ไดมาจากการวิจัยทั้งหมดตองจบลงแคการตี พิมพในวารสารหรือปลอยใหฝนุ จับอยูใ นหองสมุด ดังนัน้ ทีมงาน ของเราจึงไดทาํ โครงการบริการการศึกษาเพือ่ ใหทกุ คนทีเ่ กีย่ วของกับการ ฟน ฟูปา สามารถเขาถึงขอมูลและความรูข องงานวิจยั เราได และหนังสือการตนู ฉบับนีก้ เ็ ปนสวนหนึง่ ของงานบริการดานการศึกษานัน่ เอง บริการการศึกษาสําหรับโรงเรียน ทีมงานวิจยั ของ FORRU-CMU ได สรางโครงการอบรมใหกบั โรงเรียนทัง้ ของไทยและตางชาติ ในบางครัง้ ทีมงานของเรา ไดไปจัดโครงการใหตามโรงเรียนแตสว นใหญแลวจะเปนการรับนักเรียนเขามาอบรมทีเ่ รือนเพาะ ชําของหนวยวิจยั บนดอยสุเทพหรือพืน้ ทีท่ ดลองการฟน ฟูปา กิจกรรมในเรือนเพาะชําไดแกการ เรียนรูเ กีย่ วกับผลและเมล็ด การเตรียมเมล็ดกอนการเพาะ การยายกลาและเรียนรูว ธิ กี ารดูแล ตนกลาในเรือนเพาะชําใกลกบั วัดพระธาตุดอยสุเทพ รวมถึงมีการเดินเสนทางศึกษาธรรมชาติ ในบริเวณใกลเคียงเพือ่ ศึกษาเกีย่ วกับระบบนิเวศของปาและเยีย่ มสนตนไมทใี่ หญทสี่ ดุ บนดอยสุ เทพ งานบริการการศึกษาของเราสามารถรองรับไดทกุ กลุม อายุทงั้ ภาษาไทยและอังกฤษ

30

บริการดานการศึกษาสําหรับผูเ ชีย่ วชาญ ทีมหนวยวิจยั ของเรายังสามารถจัดการอบรม 1 ถึง 5 วันใหกบั เจาหนาที่ หนวยงาน NGO องคกรระหวาง ชาติ รวมถึงนักศึกษาจากตางประเทศ ในโครงการอบรม มาตรฐานของหนวยวิจยั แบบ 3 วันนัน้ จะมีวนั หนึง่ ทีเ่ รียน แนวคิด ทฤษฎีและการคัดเลือกพันธุพ ชื โครงสรางทัง้ หมด ในหองเรียน วันทีส่ องเดินทางไปทีบ่ า นแมสาใหมเพือ่ พูด คุยรวมกับชาวบานและศึกษาในพื้นที่การฟนฟูปาในแง ของการเลือกพื้นที่หรือการสังเกตการฟนตัว ของความหลากหลายในระบบนิเวศ ทีมงาน ดานการศึกษาของ FORRU-CMU สามารถ ปรับเปลี่ยนโครงการอบรมใหเหมาะสมกับ ความตองการของแตละองคกร และถาหาก ทานสนใจเขารวมโครงการอบรมกรุณาติดตอ golf.forru@gmail.com

“แนวทางปฏิบตั ใิ นการฟน ฟู ปาเขตรอน” โดย สตีเฟน เอลเลียต เดวิด เบลคสลีย และเคท ฮารดวิค จากโรงพิมพ KEW ใหคํานิยมโดย เจาชายแหงเวลส

ทีมงานวิจยั ของเราไดตพี มิ พหนังสือฉบับลาสุด “การฟน ฟูปา เขตรอน” ซึง่ รวบรวม ขอมูลทัง้ หมดไวทงั้ ดานศิลปะและวิทยาศาสตรการฟน ฟูปา หนังสือฉบับนีจ้ ะอธิบายการฟน ฟู พื้นที่เสื่อมโทรมอยางเปนขั้นตอนชัดเจนซึ่งอางอิงมาจากแนวคิดและวิธีที่พัฒนาขึ้นจากหนวย วิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหมตงั้ แตป พ.ศ.2537 เปนตนมา ครอบคลุมเนือ้ หาทัง้ หมด ของการฟน ฟูปา ตัง้ แตการเลือกพืน้ ทีก่ ารฟน ฟู การดําเนินการรวมกับชุมชน การปลูกตนกลา กระบวนการเฝาสังเกตรวมถึงอธิบายวิธกี ารทําการวิจยั เพือ่ พัฒนาวิธกี ารฟน ฟูปา และปรับใหเห มะสมกับระบบนิเวศ เศรษฐกิจและสังคมของแตละพืน้ ทีด่ ว ย หนังสือเลมนี้จะเปนประโยชนอยางยิ่งสําหรับผูที่สนใจทําการฟนฟูพื้นที่ปาเขตรอน ตัง้ แตระดับผูป ฏิบตั งิ าน นักวิจยั นักเรียน ผูอ อกกฎหมายและผูส นใจทีจ่ ะทําเรือ่ งการปลูกปาเพือ่ ดูดซับกาซคารบอน ทานสามารถสัง่ หนังสือเลมนีผ้ า นทางเวบไซทของ KEW ที่ www.kewbooks. com/asps/ShowDetails.asp?id=1035 หรืออานในรูปแบบออนไลนผา นทางเวบไซทของหนวย วิจยั การฟน ฟูปา ของเรา www.forru.org/en/content.php?mid=78

31

ขอมูลการติดตอหนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม สํานักงานของหนวยวิจัยการฟนฟูปา ตัง้ อยูใ นอาคารหอพรรณไมในภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม

ทีอ่ ยูส าํ หรับไปรษณีย ดร.สตีเฟน เอลเลียต หนวยวิจยั การฟน ฟูปา ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ถ.หวยแกว เมืองเชียงใหม ประเทศไทย 50200 อีเมล

stephen_elliott1@yahoo.com (สําหรับขอมูลเพิม่ เติมภาษาอังกฤษ) s.suwann@gmail.com (สําหรับขอมูลเพิม่ เติมภาษาไทย) golf.forru@gmail.com (สําหรับบริการดานการศึกษา) ท า นสามารถหาข อ มู ล เพิ่ ม เติ ม ได จ ากเวบไซท ข อง หนวยวิจยั ที่ www.forru.org ติดตามขาวสารตางๆ ไดที่ www.facebook.com/forestrestorationresearchun วิดโี อตางๆ ของหนวยวิจยั ที่ www.youtube.com/user/FORRUCMU

32

เปาหมายของ Art Relief International คือตองการกระตุน ใหเกิดการตืน่ ตัวและ สรางปจจัยในการเปลีย่ นแปลงทางสังคมดวยวิธที สี่ รางสรรค ซึง่ ทีม ARI ไดมกี จิ กรรมทีส่ ราง บรรยากาศของการยอมรับ เปดใจและบําบัดทัง้ เปนกลุม และเฉพาะตัวบุคคลซึง่ ไมไดจาํ กัด แคเพียงทางการถายทอดออกมาเปนชิน้ งานศิลปะเทานัน้ แตยงั สามารถนําไปประยุกตใชใน การรับมือกับปญหาทีพ่ บไดในชีวติ ประจําวันอีกดวย ทีม ARI ใชศลิ ปะทุกแขนงไมวา จะเปนการวาดภาพ ระบายสีจนกระทั่งการแสดงและการเตนรําดวยซึ่งเปนการ สงเสริมใหทุกคนคนหาวิธีของตัวเองในการฟนฟูสภาพ จิตใจ รางกายและจิตวิญญาณของตนเอง งานกิจกรรมตางๆ ของ ARI ตัง้ แตการวางแผนจนถึง กระบวนการนําไปใชจริง ดําเนินการดวยอาสาสมัครทีม่ ี จิตอาสาทีเ่ ดินทางมาจากทัว่ ทุกมุมโลกทีไ่ ดมาอาศัย และทํางานทีจ่ งั หวัดเชียงใหมในประเทศไทยแหงนี้ เชิญชมบล็อกของเราที่ art-relief.blogspot.com เพือ่ ติดตามขาวสารกิจกรรมตางๆ และแรงบันดาลใจ เพือ่ นําไปสูก ารสรางสรรค หรือทางเฟซบุค ที่ www. facebook.com/artreliefinternational สําหรับขอมูลเพิ่มเติมและรายละเอียด ในการเขามาเปนสวนหนึ่งของทีมงาน อาสาสมัครของเรา

จากผูส นับสนุนการจัดพิมพหนังสือ ในเวลาทีแ่ สงแดดของชวงกลางวันแผดเผา ลงมาที่เรา ทุกคนคงอยากไปนั่งหลบแดดใตตนไม และผอนคลายอารมณเพือ่ หนีจากอากาศทีร่ อ นจัด ตนไมสามารถใหรม เงากับเราไดและสีสนั ของใบไม ทีต่ ดั กับสีนาํ้ เงินเขมของทองฟาก็ดสู วยงาม ตนไมมี ความสําคัญอยางมากกับเราไมเพียงแตเปนรมเงา ใหเราเทานั้นยังสามารถเปนเชื้อเพลิงใหเราหุงหา อาหาร เปนเครือ่ งมือเครือ่ งใชภายในบาน และยัง สามารถชวยยึดเกาะดินเพื่อไมใหถลมลงมาเวลา ฝนตกหนักไดอกี ดวย ประโยชนของตนไมอีกดานหนึ่งไดแก การผลิตกาซออกซิเจนเพือ่ ตอลมหายใจใหกบั มวลมนุษยและสัตวตา งๆ ดูดซับกาซ คารบอนไดออกไซดที่นักวิทยาศาสตรสวนใหญเชื่อวาเปนสาเหตุหลักที่ทําใหเกิดการ เปลีย่ นแปลงสภาพอากาศโลกหรือทีเ่ รียกกันวาโลกรอนนัน่ เอง ในชวงชีวติ ของผมนัน้ มนุษยเราไดทาํ ลายตนไมจาํ นวนมหาศาลและทําใหปา ไมสามารถดูดซับกาซคารบอนไดออกไซดที่เราปลอยออกมาไดทันดังนั้นเราควรจะ ตองพยายามฟน ฟูปา ทีม่ นุษยเราไดทาํ ลายลงไปเพือ่ ใหปา ไมสามารถทีจ่ ะทําหนาทีไ่ ด อยางสมบูรณ แตการปลูกตนไมอยางเดียวอาจไมเพียงพอเพราะวาปาประกอบไปดวย สิง่ มีชวี ติ หลายชนิด ไมวา จะเปนตนไม พืชตางๆ แมลง เชือ้ รา หรือแมแตนก ทัง้ หมดนี้ มีความสัมพันธตอ กันซึง่ เราเรียกความสัมพันธนวี้ า ความหลากหลายทางชีวภาพ ยก ตัวอยางเชนสัตวไดบริโภคเมล็ดของตนพืชเปนอาหารและนําเมล็ดไมไปทิง้ ลงทีห่ า งไกล จากตนแมเปนการตอบแทน ดร.สตีเฟน เอลเลียตและทีมงานหนวยวิจยั การฟน ฟูปา มหาวิทยาลัยเชียงใหม ไดคดิ คนและหาวิธที จี่ ะฟน ฟูปา อยางมีประสิทธิภาพและยัง่ ยืนไมวา จะเปนดานความ หลากหลายทางชีวภาพหรือสัตวตา งๆ ทีเ่ ปนสวนประกอบหนึง่ ของปา และจากการ ทํางานนี้ เคท ดาวน อาสาสมัครแหงองคกร “ Art Relief International ” ไดถา ยทอด งานชิน้ นีอ้ อกมาในรูปแบบการตนู ซึง่ อธิบายหลักการฟน ฟูปา ใหกลับเปนปาตามเดิมได อยางนาสนใจและสวยงามซึง่ ผมมีความยินดีเปนอยางยิง่ ทีเ่ ปนผูส นับสนุนการจัดพิมพ หนังสือการตนู ฉบับนี้ ผมหวังเปนอยางยิ่งวาผูอานทุกทานจะไดรับความสนุกสนานและเกิดแรง บันดาลใจใหทกุ คนเห็นคุณคาของปาไมและเขาใจถึงหลักการในการฟน ฟูปา เพือ่ ทุกคน จะไดมโี อกาสนัง่ หลบรอนอยูใ ตตน ไมและสูดเอากาศบริสทุ ธิท์ ตี่ น ไมผลิตใหกบั เรา