ÍNDICE Editorial 2 Pen Pals 3 Os cogomelos 5 Visita Abegondo 6 The Weather 7 Saidas Infantil 10 Santa Semana 11 A familia vampiresa 13 Visita Catedral 14 Un percorrido musical 15 Instrumentos 16 Adiviñar infantil 17 Educación Física 24 Adiviñas 5 anos 25 Visita fraga Cecebre 27 O Blog de Voz Natura 29 Debuxos 3º
30
Xogando coas fotos 33 Samain 34 Saida Instituto Galego de Consumo 36 Pasatempos 38 Refrans, lentas ,adiviñas… dos bosques 40 Letras Galegas 48 Adiviñas 5º 50 Finalistas portada 53
EDITORIAL Aquí vai un ano máis a revista O MIÑATO, como veredes hai un cambio principal que é deixar atrás a etapa en papel e pasar á dixital . O motivo principal é o económicos ,os tempos de recortes afectan tamén ó centro e facíase case imposible ofrecer de balde unha publicación para cada alumno/a con impresión a cor. Pero mirando a parte positiva, que é como temos que pensar, sinalar que é mais ecolóxico xa que non estamos gastando papel e tinta, poderedes copiala cantas veces queirades para repartir a familiares e amigos, ocupa menos espacio…. Esperamos que entendade-lo cambio e disfrutedes se cabe todavía máis con este formato. Este ano os bosques centraron a nosa atención no centro, Aquí en Traba afortunadamente estamos rodeados deles o que nos permite coñecelos mellor. Houbo moitas saidas coma a de Cecebre, Praza de Abastos e Catedral de Santiago, Escola Galega de Consumo… Tampouco faltaron os concursos de “Postais de Nadal”, “As nosas letras” ,”Portada do Miñato”… A biblioteca botou fume este curso, centos de libros prestados e consultados nunha das mellores bibliotecas dos colexios de Galicia, e non o dicimos só nos! As celebracións do Magosto, Nadal , Entroido, Dia da Paz, Letras Galegas, charlas, o traballo “de campo” de Voz Natura, Samaín… fixeron que cada pouco tempo unha nova actividade marcara a semana. Como vedes, un ano de moito traballo e aprendizaxe que veredes reflexado neste número. Notificarvos tamén que comezamos a traballar co alumnado no blog de Voz Natura do centro, non deixedes de visitalo para ver mais fotos e noticias comentadas por eles: http://blogs.voznatura.es/ceippepedexan/
2
Nuestros alumnos de 4º, 5º y 6º han tenido la oportunidad este año de participar en una actividad de intercambio cultural a través de correo postal con un colegio americano situado en Pittsburgh, Pennsylvania. Nuestros alumnos han podido conocer las costumbres y cultura de otro país en primera persona a través de todos los niños que individualmente les han contestado a cada uno de ellos. Our students in the 4th, 5th and 6th grades have had the opportunity this year to participate in an activity of cultural interchange through the postal system with an American school called Aquinas Academy located in Pittsburgh Pennsylvania. Our students have been able to get to know the customs and culture of people from another country firsthand through one on one conversations with these American students.
4
5
6
Read the Weather Forecast and glue the appropriate icons below to the map.
7
8
The Weather Forecast Good Morning ladies and gentlemen. Here is the weather forecast for today in Galicia. It is raining in the north of Galicia in A Coru単a and it is also quite hot. However, in Santiago de Compostela it is cloudly and very cold. In the south of the province of Pontevedra the weather is sunny and hot. In the east of Galicia in Ourense it is also hot and sunny today. In the province of Lugo it is wet, rainy and cold on the border near Asturias. It is also snowing in the city of Lugo. In the west of Galicia on the Costa da Morte, it is sunny and cold today. This was our weather forecast for today, Thank you very much.
9
10
SANTA SEMANA ¡Que bien, llegó Santa Semana! Quiero decir Semana Santa. Es una semana muy especial, porque nuestros padrinos... ¡perdón! , estoy muy nerviosa, lo que quería decir es que se celebra la muerte y resurrección de Jesús Cristo. Pero parece que estos días nadie se acuerda. En mi pueblo todos van a las tiendas a comprar regalos a sus ahijados, pero nadie va a la iglesia, nadie adorna un poco su casa para celebrar la resurrección de Jesús, es como si nadie… nadie… ¡se acordara! -
Hola mamá – le saludé.
-
Hola hija- me saludó toda contenta- hoy puedes dormir todo lo que quieras.
-
¿Pero no vamos a la iglesia? ¿ni a rezar?-pregunté.
-
Pero hija, ¿tú qué dices?
-
Siempre vamos a la iglesia.
Ella se quedó tan sorprendida, que no dijo palabra. Al poco tiempo ya no estaba allí. Yo estaba muy preocupada, pensé que si la gente no se acuerda de lo que eran la iglesia ni la semana santa no existirían las iglesias ni las celebraciones cristianas. Por eso me fui a la iglesia de mi pueblo a ver si aún seguía allí, pero en su lugar había una tienda de suvenires. ¡Hui! ¿Pero esto que es? Os estoy contando la historia sin haberme presentado antes, me llamo… eh… ¡madre mía! Con esto de olvidarse, ¡me olvidé de mi propio nombre! Pero ¿puede ser posible olvidarse uno mismo de su nombre? Bueno voy a seguir con la historia, porque va a resultar que me pueda olvidar también de contarla. Eh, por dónde iba… ¡ah! Si una tienda de suvenires. Y como soy tan curiosa y tan cotilla entré a ver qué había en esa tienda. -
Buenos días- me saludó muy alegre.- y feliz Santa Semana.
-
¿Querrá decir Semana Santa, no?
-
No, lo dije bien- me respondió de una forma muy peculiar.
Con el escalofrío que me dio, salí de la tienda corriendo, y vi como todo el mundo saludaba al revés. ¡Qué raro era eso! ¿Pero como lo iba solucionar yo? una niña de doce años. Este día fue muy complicado así que como estaba tan cansada me fui a cama y me quedé dormida. Al día siguiente me levanté, era viernes santo y como todos los viernes santos, las monjas de mi lugar celebraban una reunión para recordar la muerte de Jesús. Aunque no veía a las monjas desde hacía mucho tiempo. Así que fui y le pregunté a mi padre:
11
-
Papá, ¿dónde están las monjas?
-
¿Quién?
-
Las monjas- le aclaré- las monjas de Bazar.
-
¡Que sé yo hija! – me respondió
Como vi que no me atendía, me tuve que marchar. Estuve pensando un buen rato, y decidí enseñarle la biblia, pero no a mis padres, sino mis abuelos. Y fui. -
Mirad, mirad, os acordáis de la biblia?- les pregunté.
-
Pero niña ¿de dónde sacas esas historias?
Nadie se acordaba de nada. Ni del nuevo ni del viejo testamento, ni de quien era Jesús, ni dios, ni la iglesia, ni el sacerdote, ni de la monja… ¡todo era un completo lío! Pero eso no era lo peor, ahora en vez de religión había una clase llamada “hora de preguntas”. Te preguntaban cualquier cosa de cualquier asignatura. Tampoco había profe de religión, nadie se acordaba de ella ni de la religión. Cuando se hizo de noche y me fui a la cama, quise rezar, pero ya no me acordaba de ninguna oración. De repente, me despierto y me doy cuenta de que todo ha sido un sueño, o una pesadilla, no sé. Pero no fui yo quien me desperté, sino mi madre que me dijo:
-
¡Venga despierta! Que hay que ir a la iglesia que es jueves Santo y hay una especie de celebración que realizan las monjas.
Todo había sido mi imaginación. Un sueño. Fui a la iglesia, el sacerdote leyó la biblia. Las monjas también estaban allí, todos se acordaban de todo y yo estaba contenta porque nada de eso había sido de verdad. Significa que Jesús y dios existen y todo lo que es rezar; y lo que se hace en semana santa. P.D: no es santa semana sino semana santa. P.D2: ¿os ha gustado? FIN Paula Calvo Guillín 6º
12
A FAMILIA VAMPIRESA Había unha vez unha vila chamada “Vila dos Lobos”. Os veciños daquela vila eran moi tranquilos e moi educados. Na vila había unha casa abandonada, pero un día chegou unha familia de Transilvania e instaláronse nela. Eran dous pais e tres fillos. Dicían que marcharan do seu pobo porque xa non tiñan veciños, iso era o que dicían eles. Era unha familia moi rara, porque todos os días de lúa chea, a media noite, naquela casa apagábanse e acendíanse as luces e víanse moitas sombras e cousas raras. Cando empezou o colexio os nenos desa familia tamén empezaron, eles eran normais, só que falaban moi pouco e andaban ao seu. Ao pasar uns meses o fillo pequeno daquela familia ía cumprir seis anos e invitaron aos seus compañeiros e aos seus pais tamén. Todos tiñan ganas de ir para ver a súa casa. O día do seu aniversario, cando chegaron xa viran o menú enriba da mesa: de primeiro, sopa de sangue de morcego, de segundo, rato a grella e, de sobremesa, torta de sangue con tripas de rato. Os convidados quedaron parvos e non eran capaces de probar bocado, pero non lles quedou outra. Eles esperaban unha tortilla, moitas larpeiradas e un gran pastel de chocolate, coma en case todos os aniversarios. Cando probaron o primeiro prato todos acabaron vomitando, todos excepto a nova familia. Ao acabar, a familia fixo un sorteo dicindo que ían sortear algo. Cando dixeron a clave tocoulle ao pai de Pedro, e deixaron a Carlitos ( o neno que estaba de aniversario) para darlle o regalo, cando llo ía a dar, o pai de Pedro preguntoulle que era. Carlitos respondeulle dicindo: -Ímosvos morder a todos os que viñestes ao meu aniversario. Probaremos o voso sangue! Todos comezaron a correr para marchar daquela casa, pero era imposible porque estaba todo pechado. A familia quería conseguir duascentas dezanove almas. Cando as conseguiron, déronse de conta de que xa non quedaba xente e marcharon para Finlandia . Alí volveu a pasar o mesmo e así seguiron por todo o mundo.
Iria Fernández Calvo 5º de E.P.
13
Visita a catedral de santiago de compostela Ó día 15 de decmbro, o alumnado de 3º, 4º, 5º e 6º, fomos de visita a Catredal de Santiago de Compostela, por motivo do seu 800 aniversario. Cando chegamos entramos pola praza do Obradoiro, por unha porta do Pazo de Xelmírez. Durante a visita unhas guías fóronnos explicando causas sobre a Catedral, enseñándonos diversas partes: a sala de armas, a cociña, as cubertas, etc. Cando subíamos as cubertas, íamonos fixando no tipo de arquitetura: a románica, barroca , etc. Xa nos tellados, algúns compañeiros tiñan vértigo entón as profesoras levabannos agarrados. Alí as guías contáronnos a historia de como se fixo a Catedral, como se foron construíndo as casas da zona vella e porque tiñan ese tipo de chimeneas. Dende alí ensináronnos a fonte dos cabalos e a praza das praterías. Tamén vimos a torre do reloxo, a Berenguela a cal estaban reparando. O mirar nunha das ventás da cuberta, quedamos abraiados xa que vimos varios Santos que parecían de ouro. Despois leváronnos para dentro da Catedral e demos un pequeno percorrido polo seu interior, pero xa coas profesoras vimos o Botafumeiro, a tumba do Santiago Apóstolo, unha gran cantidade de confesionarios. Tamén estivemos na Porta Santa que é moi especial, xa que so se abre nos anos Santos, pola cal xa non puidemos pasar. Finalmente vimos o Pórtico da Gloria, donde está o Santo dos Croques, e saimos por esta porta que da acceso a praza do Obradoiro, donde sacamos unha foto para dar fin a nosa visita.
14
UN PERCORRIDO MUSICAL O día 27 de abril, os alumnos de 4º, 5º e 6º, tivemos unha saída ao Auditorio de Santiago de Compostela. Fomos ver una presentación moi interesante sobre a historia do Rock e o nacemento do Pop. Mentras que esperamos a nunha pantalla distintos grupos Elvis Presley, The Beatles, Dylan, e incluso estrelas actualidade como Lady Bieber, todos eles na historia musical de diversos
que empezara puidemos ver de Rock e Pop como: Michael Jackson, Bob do Pop da Gaga ou Justin importantes países.
Fixeron un percorrido pola historia da música, dándonos información sobre os grupos que máis destacaron en cada época. Vimos e escoitamos temas como:”Yellow Submarine”, dos Beatles ou Thriller de Michael Jackson. Nalgunhas ocasións cantamos e houbo nenos e nenas que incluso bailaron no pasillo. Foi moi interesante coñecer tantas cousas do Rock e do Pop. Alumn@s 6º 15
XIPRO
CARRACA
MARACA PITO DE LOUREIRO
DE
OU
NOCES
CANTO DE GALO
Mil grazas pola colaboración.
CARRIZO
Esta é unha pequena mostra. A totalidade recollerase nun libro que se prestará na biblioteca do centro.
FRAUTA CARRIZO DE NOZ
PAUS
ASUBIOTO
AXÓUXER
17
18
19
20
21
22
23
NOVEDADES EN EDUCACIÓN FÍSICA Este ano nas clases de Educación Física tivemos iniciación a tres deportes novos para nós coma foron o Skateboard ,tamén coñecido coma monopatín, Balonmán e Kickball (en sexto coa axuda de Brian, pero non temos fotos de recordo) . Co monopatín aprendimos a ir en equilibrio, impulsarnos, xirar e incluso os máis avanzados tentaron algún truco ou “pirueta” . Houbo algún revolcón pero ninguna caída perigosa xa que sempre nos preocupamos de facer as actividades con axuda dos compañeiros e compañeiras tal coma o profe Javier nos explicaba.. Realmente foi unha das cousas máis divertidas do curso.
Tivemos no cole connosco durante unha semana a Bruno, un experto xogador e entrenador de Balonmán que nos introduciu no deporte con xogos nos que íamos coñecendo as regras básicas do xogo. Unha visita moi agradable que esperamos se repita en vindeiros anos.
24
25
26
VISITA A FRAGA DE CECEBRE O día 8 de novembro fixemos una saída a Cecebre que se atopa dentro dunha zona natural protexida. Visitamos o encoro que foi construído arredor de 1975 para abastecer de auga a cidade da Coruña. Ao encoro chegan as augas dos ríos: Barcés e Mero. Achegámonos ao observatorio de aves á beira do encoro onde vimos o pato cullerete, lavancos, galiñolas negras, corvos mariños, ademais da aguia pescadora. Tivemos que estar moi caladiños para non espantalos, aínda que foi complicado, sabendo como somos todos. Deixáronnos prismáticos e unha guía das aves para non perder detalle.
27
Aínda nos quedou tempo para ver diferentes fungos como a
amanita phalloide, pero, a que máis nos chamou a atención foi o peido de lobo ( lycoperdon nigrescens), xa que ao estoupalo saíanlle as esporas.
Baixo auga do encoro desapareceu parte da Fraga de Cecebre. Tivemos a oportunidade de visitar a casa do escritor Wenceslao Fernández Flórez que na súa obra “O bosque animado”, describe a vida da fraga. Visitamos os xardíns da casa onde vimos carballos, castiñeiros, piñeiros, bidueiros, cans, parrulos,... Alí había de todo!Foi xenial! Pasámolo moi ben!
Alumnos e alumnas de 5º de E.P. 28
O BLOG DE VOZ NATURA
Este ano animámonos cos blogs na clase de informática e aprendemos a manexalos. No blog de Voz Natura do colexio fumos actualizando con entradas nas que explicábamos o noso traballo referente ao proxecto. Sen dúbida unha ferramenta moi últil para que todos saiban o que estamos a facer dun xeito actualizado con fotos e vídeos ilustrativos. Invitámosvos a que o visitedes no seguinte enderezo: http://blogs.voznatura.es/ceippepedexan/
29
30
31
32
MODIFICANDO AS FOTOS CON TERCEIRO Un di acollemos o famoso Photoshop por banda e isto foi o que saiu:
34
35
@S NEN@S DE INFANTIL E 1º CICLO DE PRIMARIA, VISITAMOS O INSTITUTO GALEGO DE CONSUMO EN SANTIAGO. ENSINÁRONNOS A FACER UN XOGUETE CON MATERIAL DE REFUGALLO. NO CASO DE INFANTIL FIXEMOS UNHA PANTASMA QUE NOS GUSTOU MOITO, SE TI TAMÉN QUERES FACER UNHA, AQUÍ VAN OS PASOS A SEGUIR PARA DESEÑALA:
36
37
PASATEMPOS SOPA DE LETRAS Busca nesta sopa de letras o nome de vinte tipos de árbores que se poden atopar nos bosques galego: Abeto, Piñeiro, Ameneiro , Bidueiro, Abeleira, Faia, Carballo, Cerdeira, Acivro, Bieiteiro, Castiñeiro, Aciñeira, Nogueira, Loureiro, Freixo, Oliveira, Álamo, Salgueiro, Olmo, Mimosa.
DABETOMKLPIÑEIROIQHPA OMCERDEI RAFAIAGLF UBW L EA BIDUE I ROBIDROREST I NROTFREI X OTEWSIOLMO VEBR REÑPI BIEITEIROSU Y EI AV VURSICASTIÑEIRO I P I RL I YUCACIÑEIRAVALAMO ROLCWSNOGUEIRAVFREIXO ALOARTSLOUREIROYGCAOI SYJ SALGUEIRONLPASOMIM
38
Busca nesta sopa de letras o nome destes animais
DUIYTF T PEXOANIร AP P I T A D O M O N T E G H DV T I E S T O U U U G F S E R PE U E N Q N D A L O P R R O UR I Z O R T T S W E R I I I M O UC H O LO E P E R D I Z P L O B O P H Y B BG ESQUI OFOMCOELLOLA A R S A E Z L L A X A B A R I NOM S A B E L L A V U D U S A E T I BZ
Alum@s 6ยบ
39
REFRÁNS, LENDAS, CANCIÓNS... QUE EMERXEN DOS BOSQUES LENDAS SANTA COMPAÑA Conta a lenda que nos bosques galegos habita a Santa Compaña, una procesión de almas en pena que se deixan ver en procesión polas noites. Camiñan rezando e tocando una pequena campá. Ao seu paso, paran todos os ruídos dos animais do bosque, os cans ouvean e os galos escapan. UN XOVEN CAZADOR Di a lenda que un día un xoven cazador rompeu o tabú e matou no Bosque Encantado a algún animais para vestirse coa súa pel. Entón a guardiana do pobo Ninga Florhna, chorou esa norte violenta, votando tantas bágoas, que se formou o gran lago azul. Ao mesmo tempo, mandou a dous lobos vixiar a entrada do val. A partir dese momento, ninguén tiña acceso ao Bosque Encantado, excepto tres mulleres para coller plantas medicinais. O GAITEIRO Una noite, despois de acabar a ruada, o gaiteiro marchou para a súa casa a través dos montes polos camiños cheos de lama. De repente, apareceulle o lobo, non sabía onde meterse. Estaba cheo de medo, empezaba a escurecer e non había xente nin casas. Entón ocorréuselle subir a unha árbore e sen querer apertou o a gaita de fol. O lobo escapou correndo. Vaia sorpresa! O gaiteiro baixou e foi tocando a gaita todo o camiño. 40
CANCIÓNS “O carballo da portela
“ Arrimeime a un pino verde
ten a póla revirada,
a ver se me consolaba
que lle revirou o aire
e o pino como era verde
unha noite de xeada,
o verme chorar, choraba”
ai,la, la,la, la,...” ***
***
O CARBALLO
O CASTIÑEIRO
O carballo da portela
Aló enriba na horta
tristeiro está quedando
entre as silvas no valado
o vento lévalle as follas
temos un castaño vello
espido vai quedando.
de ourizos ben cargado,
Os días son máis pequenos
vareouno miña avoa
as noites van enfriando
co mandil foi carrexando
e no medio da lareira
unha cunca tras outra
arden os troncos de carballo.
un peneiro acugulado.
***
“A castaña no ourizo
***
“A perdiz está no monte
quixo rir e rabiou,
e o perdigón no valado
caeu do castaño abaixo
chama por e a perdiz:
e mira que golpe levou.”
¡ven a aquí meu namorado!
*** 41
***
“ Nos bosques eu me meto a botalas miñas penas chorando; e os bosques me contestan o que fixeches estás pagando. E os bosques me contestan o que fixeches estás pagando”.
*** “Carballeira de San Xusto, carballeira de ramada Naquela carballeira perdín a miña navalla (bis) ailalelo, ailalalo. Perdín a miña navalla, máis valera non perdela; fíxenme de alí veciño e casei con Rafaela Ailalelo, ailalalo. Carballeira de Tenorio, heina de mandar cortare Cando vou para Pontevedra, non deixa ve-lo mare. Ailalelo, ailalalo”.
42
POESÍAS “Hai un carballiño torto
Aniñan os paxariños
no arró da túa leira,
cantos novos no peteiro
que xa era bo carballo
teito de noite estrelado
cando eu era unha nena.
con vistas ao agro enteiro.
O deitarme a túa sombra
Ven o outono amosando
despois do sol e do traballo
as portas do vendaval
soñar carballo contigo
quita o carballo a roupa
soñar contigo é doado.
as follas co vento van.
Pecho os ollos e escoito
Quen me dera ser carballo
por entre as pólas o vento,
ben arrigado á terra
rompen as olas ao lonxe
e vestir un traxe novo
dese mar que eu non teño.
cada nova primavera”. ***
“Oliveira ben plantada sempre parece oliveira unha nena ben casada sempre parece solteira”
43
“ O carballo da devesa abanea, mais non cae así fai a boa nena que se guía por seu pai”
CURIOSIDADES As árbores hai que podalas no tempo que mandan porque senón perden a sabia e non medran nin dan froito. Normalmente as plantacións hai que facelas nos meses de inverno e primavera porque e cando máis chove e así as plantas ou árbores non secan. Os viñedos e as parras deben podarse a finais de xaneiro. En febreiro deben podarse arbustos, rosais e frutais. Algunhas árbores son mediciñais: o eucalipto, o loureiro, entre outros. Do salgueiro sacase o ácido acetilsalicílico. O Buxo: coas súa madeira fanse as gaitas e outras cousas delicadas.
44
REFRÁNS
Árbore sen flor, día sen sol. Árbore transplantado, ben regado. Na lúa de xaneiro vese a formiga no carreiro. Ano de neves ano de bens. Xente nova e leña verde todo é lume. A inverno chuvioso verán abondoso. Árbores e amores, mentres teñen raíces teñen flores. Desgraciados dos que sirven e pobres dos que servimos,que, anque moito traballemos, sempre dirán que durmimos. Polo San Vicente, planta os nabos da semente. Mentres auga leva o Miño, no ribeiro non faltará viño. Con chuvia ou vento, nin monte nin río, que pérdelo tempo. Inverno que moito neva, colleita de froito espera. No menguante de xaneiro corta ti o madeiro. É inverno natural dende Santos a Nadal. En xaneiro, xa o merlo vai cantar ao salgueiro. Moito tes que saber para cogomelo comer. No inverno non hai mal can, nin mala pólvora no verán. Arde o lume, segundo é a leña. Cando en xaneiro arden os montes, en San Xoán abren s fontes. Canto máis pequeno é o bosque, máis grande parece a lebre. Quen a boa árbore se arrima , boa sombra o acolle. Fuches a devesa para levar co pau na cabeza. 45
TIPOS DE INXERTOS Inxertos de púa : únese a cortiza dunha árbore cunha rama doutra. Inxertos de xema: enxértase unha xema sobre o patrón. Inxertos de tacón de rama. Inxertos de cuña. Inxerto por aproximación: consiste en soldar dúas ramas.
¿ En que época se debe enxertar? Mazás: deben enxertarse no mes de xaneiro. Peras: deben enxertarse no mes de marzo. Os froitos de pedra deben enxertarse no mes de xaneiro. Kiwi: no mes de xaneiro – febreiro.
TIPOS DE PLANTACIÓNS Segundo o tipo de árbores que se planten, nos nosos bosques atopamos plantacións de : -Eucaliptos. -Pinos. -Carballos. -Castaños. -Chopos. -Abeneiros. 46
Segundo a disposición das plantas: - Marco real. - Calles. - Tresbolillo. - Cinco de ouros.
ESTA É UNHA RECOMPILACIÓN DE LENDAS, CANCIÓNS, POESÍAS , ETC, REFERIDAS AOS BOSQUES GALEGOS; QUE OS ALUMNOS E ALUMNAS DO CENTRO, COA COLABORACIÓN DAS FAMILIAS TROUXERON AO CENTRO. MOITAS GARZAS A TODOS E TODAS. 47
Que aprendemos sobre ĂŠl?
x 48
Falleceu en Vigo en 1987 con 89 anos.
Busca polo menos nove palabras que teñan que ver coa vida de Valentín Paz Andrade que che acabamos de contar. R
E
V
I
S
T
A
S
S
I
Q
A
R
O
A
S
D
L
Ñ
D
V
L
W
V
V
Q
L
D
F
N
P
S
X
M
E
O
P
N
E
B
E
T
U
F
O
B
R
G
P
O
N
T
E
V
E
D
R
A
T
A
M
W
T
T
X
W
S
V
N
V
U
D
U
I
Í
I
E
R
C
N
A
C
I
O
V
I
N
D
U
S
T
R
I
A
O
C
X
H
P
N
W
T
V
O
S
X
P
N
F
G
A
P
E
S
C
A
N
O
V
A
A
Ñ
Z
B
T
H
N
P
I
U
Ñ
B
L
M
A
N
D
R
A
D
E
I
L
E
Escribe algo que aprenderas sobre VALENTÍN PAZ ANDRADE. Para iso, escribe oracións con palabras do encrucillado: _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________
49
50
51
52
Finalistas portada
Sergio 1ยบ
Sheila 6ยบ
Noelia (Infantil)
53
Andrea 4ยบ
Fabio (Infantil)
Noelia 3ยบ