1
SPIS RZECZY
62
TEMAT NUMERU
16 Kto ma informacje, ten ma władzę Z oceanu informacji to my, dziennikarze, musimy wybrać to, co jest ważne. Są co najmniej dwa stopnie doboru – merytoryczny i wynikają‑ cy z różnych zasad komercyjnych. Z Maciejem Iłowieckim o uczciwym dziennikarstwie rozmawia Tomasz Rowiński
42 Triumf pułkownika Ormankowa Ali Agca pozostał w celi sam na sam z Petkowem. Przebywali ze sobą pół godziny. O czym rozmawiali, nie wiadomo. Wiadomo jednak, że od tej pory turecki zamachowiec zaczął zmieniać swoje zeznania. W śledztwie nastąpił przełom. Aleksander Bocianowski
46 Wolne słowo jako wstęp do tyranii Dziennikarze, dzięki bliskości z władzą, mogą się nobilitować i odróżniać od reszty społeczeństwa. Mogą sami siebie zacząć postrzegać jako formę polityka, wręcz władcy. W tych warunkach ginie „wolność słowa”. Pozostaje co najwyżej „wolne”, nic nieznaczące słowo. Dawid Wildstein
Chyląc czoła, jak mam w zwyczaju, przed autorytetem i tradycją starszych i wierząc ślepo w to, czego nie mogłem wówczas sprawdzić ani rozeznać, jestem mocno przekonany, że urodziłem się 29 maja 1874 roku na Campden Hill, w londyńskiej dzielnicy Kensington, i otrzymałem anglikański chrzest w kościółku świętego Jerzego, naprzeciwko wielkiej wieży ciśnień górującej nad tym wzniesieniem. Nie dopatruję się żadnego związku między tymi budynkami i stanowczo zaprzeczam, jakoby wybrano ten akurat kościół dlatego, że potrzeba było całej wody zachodniego Londynu, by uczynić ze mnie chrześcijanina. G.K. Chesterton, Autobiografia http://www.xlm.pl/autobiografia4
62
SPIS RZECZY TEMAT NUMERU
58 Sztuka (samo)oszukiwania się Przemilczanie pewnych informacji jest nie tylko przypadłością totalitary‑ zmów i reżimów autorytarnych. O przykładach z Polski i ze świata pisze Marek Nowak
66 Sam przeciwko światu Jak to możliwe – zastanawiał się Muggeridge – że ludzie uchodzący za najbystrzejsze i najbardziej przenikliwe umysłowości zachowują się jak kompletni idioci? A czy gdyby – zastanawiała się z kolei ciotka Mugge‑ ridge’a – stosowano „psychoanalizę i wczesne leczenie w przedszkolu oraz szkole”, mogłoby to zapobiec chorobie umysłowej krewniaka? Grzegorz Górny
72 O czym szumią brzozy Rosyjska baśń o brzozie smoleńskiej dla Rosjan jest przekazywaną przez media historią o wymiarze symbolicznym. My, Polacy, potrakto‑ waliśmy ją dosłownie. Roman Misiewicz
*** CYFROWE ARCHIWUM FRONDY *** JUŻ W CAŁOŚCI DOSTĘPNE W INTERNECIE Wszystkie numery kwartalnika Fronda starsze niż 1 rok możesz teraz czytać online:
WWW.PISMOFRONDA.PL Projekt zrealizowany dzięki wsparciu finansowemu prenumeratorów.
SPIS RZECZY
62
TEMAT NUMERU
76 Przenicowany świat Dona Oberdorfera Czy można czarne nazwać białym, ukryć najważniejsze fakty, jednocześnie o nich pisząc, zarazem w podsumowaniu im zaprzeczając – wszystko to zaś zmieścić w jednej książce i zyskać za nią uznanie? Oczywiście, że tak. Przed Państwem: Don Oberdorfer!!! Grzegorz Strzemecki
104 „Ze światem coś jest nie tak” Tak, chcemy go naprawić, zamartwiamy się globalnym ociepleniem, chciwością bankierów, niedolą wietnamskich biedaków, pracujących za dolara dziennie w fabrykach produkujących modne ciuchy. Jak jednak przystąpić do owej naprawy, skoro boimy się jak ognia tego, co znajduje się poza „zewnętrzną powłoką”? Marek Magierowski
112 Halo, halo, jesteśmy w realu Louise Egan, która stwierdziła, że jest lesbijką, poczuła się zrozpaczona tym, że jej koleżanka z klasy odmówiła uprawiania z nią seksu. W związku z tym postanowiła zakończyć swe życie. Amanda Prescott
List Jana Pawła II został przekazany. Niespodziewanie Gorbaczow otwarł go w naszej obecności. Przeczytał od razu. Casaroli z trudem ukrywał zdumienie zachowaniem, które łamało nie tylko protokół dyplomatyczny, ale również zwyczaje, jakie zwykle obowiązywały w takich przypadkach. Poważna twarz Gorbaczowa wyłaniała się zza listu, a jego wzrok, najpierw skoncentrowany, później odprężony, zgubił się przez chwilę, po czym odzyskał jasność. Wszyscy trwali w milczeniu. Na twarzy sekretarza generalnego KC KPZR można było wyczytać, jak wielke wrażenie wywarły na nim słowa papieża. Joaqin Navarro-Valls, Rzecznik http://www.xlm.pl/rzecznik-krok-w-krok-za-janem-pawlem-ii
62
SPIS RZECZY TEMAT NUMERU
118 Demokracja jako psychokracja Środki masowego przekazu neutralizują frustrację społeczną, która jest głównym źródłem przemocy. Moderowanie gniewu ma jednak swoją cenę – jest nią banalizacja konfliktów oraz rozpowszechnienie sceptycyzmu poznawczego i relatywizmu moralnego. Imre Kovács
122 Nieznośna miękkość dyktatury To wstyd mierzyć miękkość bezprawia liczbą ludzi posłanych za kratki. Tylko swojego kata ma prawo człowiek nazwać „miękkim katem” lub „liberalnym katem”. Adama Michnika komentuje ks. Jakow Krotow
126 Od Hypatii do Hypatii Jeszcze kilkadziesiąt lat temu wyobraźnię sztuki kinematograficznej zasilało męczeństwo chrześcijan. Dziś dzięki filmowi Agora nawet dzieci wiedzą, że to chrześcijanie mordowali pogan. Tomasz Rowiński
Przypominam sobie bardzo dobrze, żem przeszedł skraj lasu Auchy. Pierwsze omdlenie musiało mnie chwycić trochę dalej. Miałem wrażenie, że jeszcze usiłuję utrzymać się na nogach, a tymczasem czułem na policzku zimną glinę. Wreszcie podniosłem się. Poszukałem nawet różańca w cierniach. G. Bernanos, Pamiętnik wiejskiego proboszcza http://www.xlm.pl/pamietnik-wiejskiego-proboszcza
SPIS RZECZY
62
146 Odśnieżanie rzeczy ważnych Wielu Islandczyków zaklina się, że spotkało lub regularnie spotyka elfickich gości. Z tego, co czytałem, to nawet drogi na Islandii budowane są tak, by omijać miejsca powszechnie uznawane za tereny elfów. Z ks. Krzysztofem Kościółkiem rozmawia Aleksandra Pachulska
158 Polacy Hobbitami Europy Zygmunt Stary mawiał do posłów zagranicznych, zdziwionych na widok, jak chodził bez straży, że w Rzeczypospolitej nie było ani jednego człowieka, na którego piersiach nie mógłby spokojnie zasnąć. Adam Mickiewicz
166 Mickiewicz prowadzi nas do drzwi Raju Josif Brodski, słaby Żyd, ale wybitny poeta „Bogiem natchniony”, powiedział kiedyś, że człowiek, który zna język polski, ma niezwykłe szczęście, ma bowiem dostęp do najlepszej poezji XX wieku. Z rabinem Sachą Pecariciem rozmawia Tomasz P. Terlikowski
176 Gruzja: strefa zdekomunizowana Choć trudno w to uwierzyć, przeciętny wiek gruzińskiego urzędnika wynosi dziś 29 lat. Dzięki wymianie pokoleniowej dokonała się praktyczna dekomunizacja kraju. Marcin Pawłowski
„Własnej woli nienawidzieć” RB 4,60 Reguła św. Benedykta zawiera szereg wymagań, które bardzo łatwo można źle zrozumieć, ale też i wiele takich, które chętnie rozumiemy w sposób niewłaściwy. Do tych drugich należy bez wątpienia cytowany tu nakaz. Christian Schutz Rekolekcje codzienne według reguły św. Benedykta http://www.xlm.pl/rekolekcje-codzienne-twarda-oprawa
62
SPIS RZECZY
184 Po co komu droga, która nie prowadzi do Kościoła Co to za kraj? – dziwił się Abuładze. – Wyrzuciłem Lenina z grobu, a oni mi dali Nagrodę Leninowską. Wzywałem swój naród do Świątyni, a oni wybrali drogę do bunkra. NN
192 Gra hormonów w religii mormonów Twórca mormonizmu praktykował wielożeństwo od roku 1831, gdy zrozumiał, że jest ono upragnione przez Boga. Ostateczne potwierdzenie tej „prawdy” miało się dokonać jednak dopiero przez objawienie. Tomasz P. Terlikowski
210 Europa czeka na dekolonizację Kultura ludów skolonizowanych charakteryzuje się pęknięciem między kulturą własną, którą uważa się za gorszą, peryferyjną, anachroniczną, zaściankową, a kulturą dominującą, uznawaną za wyższą, bardziej prestiżową, dającą awans towarzyski i społeczny. Grzegorz Górny
218 Katoliku, nie idź drogą sekularyzmu Stan bezradności elit katolickich w Polsce najlepiej widać w przestrzeni intelektualnej. Wystarczy przyjrzeć się katolickiej prasie i publicystyce, by zauważyć, że nie tworzy ona prawie w ogóle odrębnej refleksji o polityce. Tomasz Rowiński
Pierwszy raz mama widziała mnie przyjmującą jałmużnę do miski, kiedy byłam nowicjuszką, i nie potrafiła tego znieść. Dosłownie nie mogła na mnie patrzeć, płakała ze złamanym sercem. Całe nasze jedzenie, cokolwiek to było, takie jak curry, mięso, ziemniaki albo pudding, wrzucaliśmy do jednej miski, jako sposób odmawiania sobie pewnych światowych przyjemności. Mama była przerażona. Co ja robiłam? Co mnie do tego przywiodło? E. Baker, Byłam buddyjską mniszką http://www.xlm.pl/bylam-buddyjska-mniszka
SPIS RZECZY
62
236 Heroizm rozumu i rozum świętości. Alain Badiou i Papież Benedykt XVI Dotychczasowym przykładem praktycznej wykładni filozofii Alaina Badiou jest fakt, że był on jednym z najbardziej znanych zwolenników ludobójczego reżimu Pol Pota i Czerwonych Khmerów w latach 70. XX wieku. Sebastián Montiel Gómez, Artur Mrówczyński-Van Allen
248 Ciąża jest barbarzyńska „Fakt, że kobiety zachodzą w ciążę i rodzą dzieci, by je posiadać, a męż‑ czyźni tego nie robią, jest niesprawiedliwością, która powinna zostać przezwyciężona przez ektogenezę”, uważa dr Anna Smajdor z University of East England. Tomasz P. Terlikowski
264 „Wojna światów” A.D. 1621 U schyłku września Roku Pańskiego 1620 w Rzeczypospolitej zawrzało. Przemysław Mazur
274 Atrapa i prowizorium Recenzja Mapy i terytorium Houellebecq’a. Olga Koehler
280 Gorący dotyk tajemnicy Recenzja Mistyki pustyni Bogusława Chraboty. Michał Buczkowski
284 Duch odwagi, czas świadectwa Recenzja książki Andrzeja Rozpłochowskiego Postawią ci szubienicę... NSZZ „Solidarność” MKZ Katowice 1980-1981. Wspomnienia. Krzysztof Wołodźko
288 Twarzą w twarz z istnieniem Recenzja tomów poezji Bogusława Jasińskiego: Nie napisany wiersz i Po drugiej stronie wiersza. Aleksander Sinkowski
292 Wiersze Marek Czuku
WYSŁUCHAJ WSTRZĄSAJĄCEJ HISTORII BESTSELLEROWA KSIĄŻKA TERAZ W WERSJI AUDIO
A N ĘP .PL T S M DO XL w
62
O AUTORACH
ALEKSANDER BOCIANOWSKI (1972) przewodnik turystyczny. Mieszka pod Krakowem. MICHAŁ BUCZKOWSKI (1986) dziennikarz, autor książki Gorzkie żale. Między rozumem a uczuciem, prowadzi blog „Gorzkie żale” na platformie liturgia.pl; z zainteresowaniem bada literaturę dawną i różne formy pobożności. Mieszka w Rzeszowie. MAREK CZUKU (1960) poeta, krytyk literacki, publicysta, z wykształcenia fizyk i polonista. Autor dziewięciu zbiorów poetyckich: W naszym azylu (1989), Książę Albański (1991), Jak kropla deszczu (1998), Ziemia otwarta do połowy (2000), Przechodzimy do historii. 44 wiersze z lat 1998-1999 (2001), Którego nie napiszę (2003), Ars poetica (2006), Inny wybór wierszy (2007), Forever (2010). Wiersze, małą prozę, szkice i recenzje publikował m.in. na łamach „Frondy”, „Arcanów”, „Więzi”, „Przeglądu Powszechnego”, „Gościa Niedzielnego”, „44/Czterdzieści i Cztery”, „Nowych Książek”, „Odry”, „Kwartalnika Artystycznego”, „Akcentu”, „Toposu”, „Frazy”, „Nowej Okolicy Poetów”, „Kresów”, „Opcji”, „Tygla Kultury”, „Pograniczy”, „Czasu Kultury”, „Tytułu”, „Wyspy”, „Stron”. Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ma stronę internetową: www.czuku.net. Mieszka w Łodzi. GRZEGORZ GÓRNY (1969) redaktor naczelny „Frondy”. Mieszka w Warszawie. OLGA KOEHLER (1989) studentka Uniwersytetu Warszawskiego. Publikowała m.in. w „Arcanach” i „Gazecie Polskiej Codziennie”. Mieszka w Krakowie i Warszawie. IMRE KOVÁCS (1985) węgierski politolog, publicysta, tłumacz. Mieszka w Budapeszcie. KS. JAKOW KROTOW (1957) rosyjski historyk Kościoła, publicysta, kapłan Apostolskiej Cerkwi Prawosławnej, która wywodzi się z nielegalnej w czasach radzieckich Cerkwi katakumbowej. Uczeń i duchowy spadkobierca ojca Aleksandra Mienia – charyzmatycznego duszpasterza, teologa zaangażowanego w dialog ekumeniczny, który został zamordowany przez „nieznanego sprawcę” w roku 1990. Redaktor kwartalnika „Kontinent”. MAREK MAGIEROWSKI (1971) dziennikarz, iberysta, był m.in. szefem działu zagranicznego i ekonomicznego w „Newsweek Polska” oraz zastępcą redaktora naczelnego w tygodniku „Forum” i dzienniku „Rzeczpospolita”. Mieszka pod Warszawą. Humanistycznego” oraz „Focus Historia”. Mieszka w Lublinie.
O AUTORACH
62
PRZEMYSŁAW MAZUR (1979) absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Publikował m.in. na łamach „Przeglądu Humanistycznego” oraz „Focus Historia”. Mieszka w Lublinie. ADAM MICKIEWICZ (1798-1855) polski wieszcz narodowy. ROMAN MISIEWICZ (1964) poeta, redaktor „Nowej Okolicy Poetów”. Wydał tomy wierszy: //pukt/ów/za/cze.pien.ia// (2003), Wieprzowe języki (2005), Cam_era obscura (2009). Laureat Nagrody im. Kazimiery Iłłakowiczówny przyznawanej za najlepszy książkowy debiut roku. Publikuje na portalu „Polis. Miasto Pana Cogito”. Mieszka w Katowicach. SEBASTIÁN MONTIEL GÓMEZ profesor matematyki, wykładowca geometrii i topologii na Uniwersytecie w Granadzie, autor podręczników matematycznych dla szkół wyższych, specjalista w dziedzinie relacji między wiarą a nauką, tłumacz wielu książek z jezyka angielskiego i francuskiego na hiszpański. Mieszka w Granadzie. ARTUR MRÓWCZYŃSKI-VAN ALLEN (1968) pochodzi z Kulic, gmina Pelplin, powiat Tczew, województwo pomorskie, obecnie dyrektor dwóch hiszpańskich wydawnictw książkowych: Nuevo Inicio oraz Levantate, którego jest założycielem, dyrektor Wydziału Słowiańskiego w Międzynarodowym Centrum Studiów nad Chrześcijaństwem Wschodnim (ICSCO) w Granadzie. Wykłada historię filozofii oraz polską tradycję teologii politycznej w Insytucie Filozofii im. Edith Stein w Granadzie. Tłumacz na język hiszpański m.in. prac Sołowjowa, Bierdiajewa, Bułgakowa. Autor książki o Wasiliju Grossmanie. Członek Rady Naukowej Centrum Studiów Wasilija Grossmana w Turynie. Żonaty z Hiszpanką Mercedes Romero, ojciec ośmiorga dzieci. Mieszka w Granadzie. MAREK NOWAK (1982) filolog, bohemista. Mieszka we Wrocławiu. ALEKSANDRA PACHULSKA (1979) absolwentka Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa UKSW w Warszawie. Od 2006 roku mieszka w Wielkiej Brytanii. Wspiera środowiska polonijne w Dorset oraz współpracuje z radiem BBC Solent w Southampton. MARCIN PAWŁOWSKI (1985) absolwent politologii, specjalizuje się w stosunkach międzynarodowych, lubi jeździć na Wschód, zwłaszcza na Kaukaz. Mieszka w Krakowie. AMANDA PRESCOTT (1957) była feministka, obecnie gospodyni domowa. Mieszka w Bostonie.
62
O AUTORACH
TOMASZ ROWIŃSKI (1981) mąż Ewy, tata Marty, historyk idei, redaktor pisma „Christianitas”, sekretarz redakcji kwartalnika „Fronda”, Ostatnio opublikował Czy żyjemy w czasach apokalipsy. Rozmowy z Dariuszem Kowalczykiem SJ. Mieszka w Pruszkowie. ADRIAN SINKOWSKI (1984) poeta, publicysta. Redaktor kwartalnika literackiego „Wyspa”. Publikował w wielu pismach, takich jak „Odra”, „Twórczość”, „Kresy”, „Pogranicza”, „Topos”, „Czas Kultury”, „Akcent”, „Kultura Liberalna”, „Fraza”. Autor tekstów o rynku książki, które ukazują się w „Bibliotece Analiz”. Rzecznik prasowy Centrum Myśli Jana Pawła II. Mieszka w Warszawie. GRZEGORZ STRZEMECKI (1957) magister chemii, nauczyciel języka angielskiego. Mieszka w Warszawie. TOMASZ P. TERLIKOWSKI (1974) filozof, dziennikarz prasowy, radiowy i telewizyjny, publicysta, wykładowca akademicki, tłumacz. Redaktor naczelny portalu Fronda.pl. Autor kilkunastu książek naukowych i publicystycznych, m.in. Robienie dzieci. Terlikowski śmiało o in vitro, Benedykt XVI. Walka o duszę świata, Raport o stanie wiary w Polsce (współautor). Mieszka w Warszawie. DAWID WILDSTEIN (1983) wiceszef działu publicystyki „Gazety Polskiej Codziennie”, szef działu opinii Forum Żydów Polskich, Żydowskiej Ogólnopolskiej Organizacji Młodzieżowej, student Instytutu Filozofii i Socjologii UW. Mieszka w Warszawie. KRZYSZTOF WOŁODŹKO (1977) stały współpracownik „Nowego Obywatela”, publikował m.in. w „Życiu Duchowym”, „Trybunie”, „Rzeczpospolitej”, „Pressjach”, „Rzeczach Wspólnych”, „Znaku”; pisze dla portalu ngo. pl; uczestnik cyklu dokumentalnego „System 09”, „System: rewolucja Solidarności”, bloger salon.24.pl. Mieszka w Krakowie.
Chodź, Albercik. Nikt nas tu już nie ch ce.
kwartalnik, nr 62, 2012 rok ZESPÓŁ:
STALI WSPÓŁPRACOWNICY:
REKLAMA i PROMOCJA: PROJEKT OKŁADKI I ILUSTRACJE: OPRACOWANIE GRAFICZNE, SKŁAD: KOREKTA: ADRES REDAKCJI:
WYDAWCA: KOORDYNATOR PROJEKTU: DRUK:
Grzegorz Górny (redaktor naczelny), Ania Kierzkowska, Piotr Promiński, Tomasz Rowiński (sekretarz redakcji), Małgorzata Terlikowska, Tomasz P. Terlikowski Maciej Bazela (Rzym), o. Paweł Cebula, Orsolya Zsuzsanna Kovacs (Budapeszt), Artur Mrówczyński-Van Allen (Granada). ks. Robert Skrzypczak Ania Kierzkowska, marketing@fronda.pl, Tomasz Rowiński Piotr Promiński Ania Kierzkowska Małgorzata Terlikowska ul. Łopuszańska 32, 02-220 Warszawa tel. (022) 836 54 44, 877 37 35, fax (022) 877 37 34 www.pismofronda.pl facebook.com/pismofronda facebook.com/frondawydawnictwo fronda@fronda.pl Fronda PL Sp. z o.o. Zarząd: Michał Jeżewski Tomasz Rowiński Zakład Graficzny „Colonel” S. A. ul. Dąbrowskiego 16, 30-532 Kraków tel. (012) 423 66 66
PRENUMERATA: Prenumeratorzy otrzymują kwartalnik po preferencyjnej cenie - 25 zł za egz. Wydawnictwo pokrywa koszta wysyłki. Cena rocznej prenumeraty wynosi 100 zł. Kwotę tę prosimy przelać na konto Wydawnictwa 76 1160 2202 0000 0000 3542 8686 podając informację od którego numeru mamy wysyłkę rozpocząć. Kontakt w sprawie prenumeraty a także zakupu numerów archiwalnych: Janina Szajnar: janina@fronda.pl lub: prenumerata@fronda.pl www.pismofronda.pl/prenumerata Sprostowanie: w poprzedniej Frondzie błędnie podaliśmy nazwisko autorki ilustracji na okładce kwartalnika. Ilustrację okładkową numeru 61 wykonała Paulina Marzec. Za pomyłkę przepraszamy.
Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów i zmiany tytułów. Materiałów niezamówionych nie odsyłamy. Redakcja „Frondy” nie ponosi odpowiedzialności za treść i formę reklam. ISSN 1231-6474; Indeks 380202
DOBRA KSIĄŻKA
Fronda 2011 Stron 400 Oprawa miękka EAN 9788362268061 Cena detaliczna 39,90 zł
Pod słońcem szatana Georges Bernanos
Powieść Pod słońcem szatana przyniosła autorowi sławę. Może dlatego, że jej bohater, cichy i udręczony proboszcz z Lumbres, pozwala nam zajrzeć w głąb samych siebie. Pozwala odkryć, że tam gdzieś na dnie duszy obok rozpaczy jest i miłość. Ta miłość, która wszystkiemu wierzy i…wszystkiego się spodziewa. Wobec tej miłości ten niechciany towarzysz naszej codzienności – szatan– czuje się zupełnie bezradny i poniekąd bezrobotny.
Księgarnia Ludzi Myślących XLM www.xlm.pl ::: info@xlm.pl ::: (22) 836 54 45 ZAMÓW JUŻ DZIŚ!
INDEKS 380202 NAKŁAD 6000 egz.
Nowa książka Frondy! Czy głoszone przez Rousseau tezy przyczyniły się do wybuchu rewolucji francuskiej? Dlaczego Lenin cenił Machiavellego? Czy Darwin był "ojcem" eugeniki? W jaki sposób badania Kinseya wpłynęły na rewolucję seksualną w XX wieku? Książka dostępna w dobrych księgarniach oraz przez internet: www.xlm.pl
ISSN 1231-6474
9 771231 647203
03 >