Arboretum Wirty - Cyprysowate by Fundacja OKO-LICE KULTURY

CYPRYSOWATE Rodzina: Cyprysowate (Cupressaceae) Rodzaj: Cyprysik (Chamaecyparis) Mikrobiota (Microbiota) Żywotnik (Thuja) Żywotnikowiec (Thujopsis)

Kolekcja cyprysowate

Rodzina Cyprysowate (Cupressaceae)jest w Arboretum Wirty reprezentowana przez gatunki z rodzaju cyprysik (Chamaecyparis), żywotnik (Thuja)i jedynego przedstawiciela rodzaju żywotnikowiec (Thujopsis). Gatunki te, spośród drzew obcego pochodzenia, były tutaj sadzone jako pierwsze i dały początek kolekcji dendrologicznej Arboretum Wirty. Do rodziny cyprysowatych należy około 150 gatunków drzew i krzewów, podzielonych na trzydzieści rodzajów. Do rodzaju cyprysik (Chamaecyparis)zalicza się tylko sześć gatunków, z których wyselekcjonowano jednak bardzo liczne odmiany. Rodzaj żywotnik (Thuja)także liczy sześć gatunków, z których dwa, żywotnik zachodni (Thuja occidentalisL.)i żywotnik olbrzymi (T. plicataonn ex D. Don), pochodzą z Ameryki Północnej, a pozostałe z Azji Wschodniej (Korei, Chin i Japonii). Do rodzaju żywotnikowiec (Thujopsis,)zaliczany jest natomiast tylko jeden gatunek, żywotnikowiec japoński (Thujopsis dolabrataL. f.). W Wirtach rośnie największy okaz żywotnikowca w Polsce, który wytwarza dojrzałe, zdolne do wschodów i uzyskania siewek, nasiona. Na siedliskach naturalnych dorasta on do wysokości 35 m, u nas sadzony jest w parkach i ogrodach. Nie jest drzewem całkowicie mrozoodpornym. Żywotnikowiec został sprowadzony do Europy w 1853 roku. Drewno cyprysowatych używane jest w stolarstwie i meblarstwie. W XIX wieku, kiedy to czyniono próby wprowadzania do europejskich lasów gatunków północnoamerykańskich, w Nadleśnictwie Wirty założono szereg powierzchni doświadczalnych z ich udziałem. Dzisiaj, po ponad stu latach od ich założenia, można powiedzieć, że w warunkach polskich częściowo sprawdził się tylko jeden gatunek z tej rodziny, Ż. olbrzymi (T. plicata). Nie osiąga on jednak wielkości znanych z miejsca pochodzenia i jest bardzo wrażliwy na infekcję korzeniowcem wieloletnim (Heterobasidion annosum (Fr.) Bref.), który powoduje uszkodzenie korzeni i rozkład drewna wewnątrz pnia. Żywotniki, cyprysiki i ich odmiany są chętnie sadzone w parkach i ogrodach. Drzewa te wydzielają przyjemny żywiczny zapach. W Arboretum Wirty rośnie wiele ciekawych gatunków i odmian z rodziny cyprysowatych: Cyprysik groszkowy (Ch. pisiferaEndl.), to gatunek pochodzący z gór Japonii, gdzie rośnie z żywotnikowcem japońskim. W Polsce znany jest z powierzchni doświadczalnych w lasach, w tym również w Arboretum Wirty. Jego charakterystyczne cechy to: łuszcząca się cienkimi, długimi pasemkami kora oraz małe, ”grochowate” szyszki. Jest odporny na niskie temperatury i może być sadzony na żywopłoty, gdyż dobrze

CYPRYSIK LAWSONA, Chamaecyparis lawsoniana Parl.

znosi przycinanie. W naszej kolekcji rosną stare egzemplarze odmiany: ‘Filifera’, ‘Plumosa’, ‘Plumosa Argentea’, ‘Plumosa Aurea’, ‘Squarrosa’, oraz młode: ‘Bouleward’. Cyprysik Lawsona (Ch. lawsoniana Parl.) jest drzewem o wąskiej koronie z silnie przegiętym i zwisającym wierzchołkiem. Na stanowiskach naturalnych rośnie w wąskim pasie wybrzeża Pacyfiku, gdzie tworzy lasy z innymi gatunkami iglastymi. W naszym kraju w końcu XIX wieku zakładane były powierzchnie doświadczalne tego gatunku, między innymi w Arboretum Wirty. Należy do najczęściej uprawianych cyprysików i ma bardzo wiele odmian ozdobnych. W kolekcji Arboretum Wirty rosną stare egzemplarze odmiany: glauca i ‘Lutea’, oraz młode: ‘Columnaris’, ‘Golden Wonder’, ‘Kelleriis’, ‘Kelleriis Gold’, ‘Pembury Blue’, ‘Rijnhof ’, ‘White Spot’. Cyprysik nutkajski (Ch. nootkatesis Sudw.), to drzewo o koronie wąskostożkowej z rozgałęzieniami zwisającymi pionowo. Zawiązuje szyszki z rogowatymi wyrostkami, które dojrzewają dopiero na wiosnę następnego roku. Ten gatunek został odkryty na wyspie Vancouver w 1793 roku. W Polsce jest rzadko spotykany i oferowany w szkółkach, ze względu na trudności w rozmnażaniu. Tymczasem, cyprysik ten, jest dobrze przystosowany do naszego klimatu. Jego pokrój jest efektowny, ale dopiero u starszych, kilkunastoletnich egzemplarzy. W naszej kolekcji rośnie stary egzemplarz odmiany: ‘Pendula’. Kolekcję cyprysików uzupełnia odmiana cyprysika japońskiego (Ch. obtusa ‘Drath’).

CYPRYSIK LAWSONA odm. Kelleris Gold, Ch. l. ‘Kelleris Gold’

Żywotnik zachodni (T. occidentalis L.) jest bardzo popularnym gatunkiem iglastym i często spotykanym w wielu kolekcjach, ogrodach botanicznych i parkach, ale zazwyczaj nie jest to typ, lecz liczne jego odmiany ozdobne (ok. 120). Jest gatunkiem wytrzymałym na mrozy, ale mniej wytrzymałym na suszę ponieważ ma płytki i zwięzły system korzeniowy, sprzyjający za to przesadzaniu, lecz w związku z takim systemem korzeniowym starsze egzemplarze Ż. zachodniego są często wywracane przez wiatry. Jest to gatunek krótkowieczny w uprawie, którego igły, jesienią, w różnym stopniu brunatnieją. Świetnie znosi przycinanie i w związku z tym, doskonale nadaje się na żywopłoty i osłony. Wymaga jednak wtedy dużej dyscypliny, żeby nie dopuścić do powstania dziur. W kolekcji Arboretum Wirty rosną liczne odmiany żywotnika zachodniego: ‘Aurescens’, ‘Columna’, ‘Danica’, ‘Ellwangeriana’, ‘Ellwangeriana Aurea’, ‘Erecta’, ‘Ericoides’, ‘Globosa’, ‘Hoseri’, ‘Hoveyi’, ‘Kórnik Selekt’, ‘Lutea’, ‘Malonyana’, ‘Recurva Nana’, ‘Spiralis’, ‘Smaragd’, ‘Umbraculifera’. CYPRYSIK LAWSONA odm. Pembury Blue, Ch. l. ‘Pembury Blue’

CYPRYSIK LAWSONA odm. Golden Wonder, Ch. l. ‘Golden Wonder’

CYPRYSIK LAWSONA odm. sina, Ch. l. ‘Glauca’

CYPRYSIK LAWSONA odm. Rijnhof, Ch. l. ‘Rijnhof’

CYPRYSIK LAWSONA odm. żółta, Ch. l. ‘Lutea’

Żywotnik olbrzymi (T. plicata D. Don)to drzewo dorastające do wysokości 60 m i pochodzące z zachodnich stanów Ameryki Północnej, gdzie rośnie na wilgotnych glebach, głównie wzdłuż rzek. Najokazalszy egzemplarz w naszej kolekcji ma 7 odnóg o wysokości 30 m i 450 cm obwodu. Stare pnie Ż. olbrzymiego są mocno rozszerzone u nasady, tworząc silne nabiegi korzeniowe. Jest to jeden z najważniejszych gatunków leśnych obcego pochodzenia w naszych lasach. Kolekcję żywotników uzupełnia jego odmiana o wyraźnie paskowanych igłach (T. plicata ‘Zebrina’). Na uwagę w Wirtach zasługuje jeszcze jeden przedstawqiciel rodziny cyprysowatych, jest nim Mikrobiota syberyjska (Microbiota decussata Komar). Zimozielony, niski i rozpostarty krzew; młode okazy płaskie, stare do ok. 1 m wysokości. Jesienią i zimą mocno brązowieje, rudzieje. Gatunek dwupienny, oddzielnie okazy męskie lub żeńskie, szyszki małe z jednym nasionem. Odkryta w 1921r. przez Szyszkina w górach wschodniej Syberii. Odporna na mrozy i niewymagająca co do gleby, światłożądna. CYPRYSIK LAWSONA odm. Columnaris, Ch. l. ‘Columnaris’

CYPRYSIK GROSZKOWY., Chamaecyparis pisifera Endl.

CYPRYSIK LAWSONA odm. White Spot, Ch. l. ‘White Spot’

CYPRYSIK GROSZKOWY odm. szpilkowata, Ch. p. ‘Squarrosa’

CYPRYSIK GROSZKOWY odm. nitkowata, Ch. p. ‘Filifera’

CYPRYSIK GROSZKOWY odm. Boulevard, Ch. p. ‘Boulevard’

ARBORETUM WIRTY

CYPRYSIK GROSZKOWY odm. pierzasta złocista, Ch. p. ‘Plumosa Aurea’

CYPRYSIK GROSZKOWY odm. pierzasta, Ch. p. ‘Plumosa’

CYPRYSIK NUTKAJSKI., Chamaecyparis nootkatensis Sudw.

ŻYWOTNIK ZACHODNI, Thuja occidentalis L.

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Danica, Th. o. ‘Danica’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Ellwangera, Th. o. ‘Ellwangeriana’

ŻYW. ZACH. odm. Ellwangera złocista, Th. o. ‘Ellwangeriana aurea’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. karłowa, Th. o. ‘Recurva Nana’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Hosera, Th. o. ‘Hoseri’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. karłowa, Th. o. ‘Recurva Nana’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Hosera, Th. o. ‘Hoseri’

ARBORETUM WIRTY

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. spiralna, Th. o. ‘Spiralis’

ŻYW. ZACH. odm. szmaragd, Th. o. ‘Smaragd’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. karłowa, Th. o. ‘Recurva Nana’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Hosera, Th. o. ‘Hoseri’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. spłaszczona, Th. o. ‘Umbraculifera’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. wrzosowata, Th. o. ‘Ericoides’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. złocista, Th. o. ‘Aurescens’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. żółta, Th. o. ‘Lutea’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Kórnik Selekt, Th. o. ‘Kórnik Selekt’

ŻYWOTNIK ZACH. odm. Kórnik Selekt, Th. o. ‘Kórnik Selekt’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. Malonyana, Th. o. ‘Malonyana’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. kolumnowa, Th. o. ‘Columna’

ŻYWOTNIK ZACHODNI odm. wyprostowana, Th. o. ‘Erecta’

ŻYWOTNIK OLBRZYMI, Thuja plicata D. Don

ŻYWOTNIK OLBRZYMI odm. paskowana, Th. p. ‘Zebrina’

MIKROBIOTA SYBERYJSKA, Microbiota decussata Komar.

ŻYWOTNIKOWIEC JAPOŃSKI, Thujopsis dolabrata Sieb. et Zucc.

ŻYWOTNIKOWIEC JAPOŃSKI odm. pstra, Th. d. ‘Variegata’

ARBORETUM WIRTY

ARBORETUM WIRTY - KOLEKCJA: CYPRYSOWATE Teksty - Krzysztof Frydel, Włodzimierz Wałaszewski Fotografie - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Projekt - Lech J. Zdrojewski Redakcja - Krzysztof Frydel, Lech J. Zdrojewski Skład - Katarzyna Stosik, Wanda Krzywicka Wydanie elektroniczne Zrealizowano na zlecenie Nadleśnictwa Kaliska