Broszura edukacyjna Olimpiady Medialnej by Fundacja Nowe Media

NA START!

Szanowni Państwo - pedagodzy! Zapewne się zgodzicie, że Wasi uczniowie na pytanie o media odpowiedzą bez wahania, że na tym się znają wprost doskonale. Faktem jest, że młodzi ludzie odznaczają się niezwykłą sprawnością w używaniu możliwości technicznych i programistycznych, jakie dają nowe media. Jednak ich poziom rozumienia mediów, umiejętność krytycznego odbioru, twórczego i etycznego współtworzenia, pozostawia wiele do życzenia. Olimpiada Medialna pomoże im poruszać się w dżungli informacji. Ponieważ jest jednak zupełną nowością, pragniemy przed rozpoczęciem pierwszej edycji przedstawić Państwu zestaw scenariuszy zajęć, które pomogą przygotować Państwa uczniów do wzięcia udziału w Olimpiadzie Medialnej. Prezentujemy również kilka testów w formie, z jaką uczniowie będą mogli się spotkać podczas pierwszego i drugiego etapu Olimpiady, co niewątpliwie pomoże im lepiej się przygotować. Nie sposób przedstawić Państwu w tej formie wszystkie dostępne materiały i propozycje zajęć, stąd wybraliśmy naszym zdaniem najciekawsze. Zachęcamy do zaglądania na stronę www.olimpiada-medialna.edu.pl do tzw. boxu edukac y j n e go , gd z i e z n a j d ą Pa ń s t wo d u żo w i ę ce j m a t e r i a ł ów i i n fo r m a c j i , a w przeznaczonym specjalnie dla Państwa Pokoju nauczycielskim jeszcze więcej inspiracji dydaktycznych i scenariuszy zajęć. Zespół Fundacji Nowe Media

Słowo od autora Oto kilka inspiracji dydaktycznych na wspólne zajęcia lekcyjne wraz z propozycjami zadań do realizacji w grupie, lektur i tematów do osobistych poszukiwań. Dobrze, jeśli przygotowania do Olimpiady Medialnej będą miały charakter pasji i fascynacji, a nie bezmyślnego przyswajania wiedzy czy kopiowania i wklejania gotowych myśli, przez kogoś już wyrażonych. Na końcu każdej części umieściliśmy quizy edukacyjno-medialne, który ma nie tylko sprawdzić naszą wiedzę, ale – mam nadzieję – pogłębić zainteresowanie tematem. Dr Piotr Drzewiecki

www.olimpiada-medialna.edu.pl

3 Test I: 1. a. prawda b. prawda c. fałsz – był to Martin Coopeer. 2. 1898 – to nie pomyłka! 3. Każdy z nich wniósł uznawany wkład, choć za pioniera uznano Johna Logie Bairda. 4. Lumier. 5. Heinrich Herzt, Nikola Tesla, Thomas Alva Edison i Michael Faraday. 6. 1 a, 2c, 3b.

Test II: 1. c. 2. Wortale to: Dance.pl, PHX.pl, Histmag.org, FTB.pl, Asimo.pl, Granice.pl. 3. Mark Zuckerberg. 4. 140. 5. a. 6. 1g, 2d, 3f, 4h, 5b, 6i, 7c, 8j, 9e, 10a. 7. Onet.pl – to jedyny portal wśród wymienionych.

Test III: 1. b. 2. C, V, ﬁle as. 3. 1994. 4. c. 5. Creative Commons. 6. a: 1,2,8,9,10; b: 3,5; c: 6,7,4.

Test IV: 1. b. 2. Sitcom: Miodowe lata, Niania, Świat według

Kiepskich; Docusoap: Szpital Dzieciątka Jezus, Kawaleria powietrzna, Zielona karta; Soap opera: Plebania, Samo Życie, Na dobre i na złe. 3. a, b, g, f, e, d, h, i, c, j. 4. 1i, 2c, 3 h, 4a, 5j, 6d, 7e, 8b, 9f, 10g. 5. Wszystkie są prawdziwe. 6. a.

Test V: 1. Metabolizm, amfora. 2. a. 3. a. 4. h, j. 5. A: Plus minus, Sprawa dla reportera, Magazyn Ekspresu reporterów, Warto rozmawiać; b: Młodzież kontra…, Minęła dwudziesta, Wierzę, wątpię, szukam; c: Kawa na ławę, Szkło kontaktowe, Teraz my. 6. 1f, 2g, 3a, 4d, 5c, 6b, 7e. 7. Kisielewski Stefan.

Test VI: 1. b,a,c,e,d. 2. lipiec 2013. 3. 1g, 2e, 3f, 4i, 5h, 6c, 7j, 8b, 9d, 10a. 4. 1i, 2j, 3h, 4f, 5b, 6a, 7c, 8e, 9d, 10g.

Test VII:

1. 1. h. 2. a. 3. b. 4. d. 5. f. 6. j. 7. g. 8. i.;9. c. 10. d. 2. Poćwicz szukanie informacji :)

Odpowiedzi do testów Patroni: Partnerzy strategiczni:

Partnerzy: Patron naukowy:

Główny współorganizator: PARTNERZY

TRANSFORMACJA MEDIÓW

Jak zmieniają się media, jak zmieniliśmy się my? Ostatnie 100 lat w historii mediów to ogromny skok technologiczny i kulturowy. Jeszcze nigdy nie mieliśmy do czynienia z tak gwałtowną zmianą. Kino i radio to odkrycia raptem końca XIX wieku. Telewizja upowszechniła się w drugiej połowie ubiegłego stulecia. Komputer osobisty ma nieco ponad 30 lat. Internet i telefonia komórkowa to dopiero nastoletni towarzysze naszej codzienności. Ledwo masowe media audiowizualne odnalazły swoje stałe miejsce w naszej kulturze, a już mamy do czynienia z kolejną rewolucją – nowymi mediami.

Tak szybkie i ogromne przemiany, przeobrażenia i przekształcenia (łac. transformatio) naszej dotychczasowej kultury to dla nas wyzwanie. Jak sobie z poradzić z tą zmianą? Jak twórczo ją wykorzystać w naszym osobistym życiu? Dopiero zaczynamy przygodę z nowymi mediami. Będziemy zastanawiać się nad tym w pierwszym etapie naszych przygotowań do Olimpiady Medialnej, w module Transformacja medialna. W tej części wiele odniesień do technologicznej historii minionego stulecia i ostatniej dekady. www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 1

Stare/nowe media. Czego uczy nas historia środków społecznego przekazu? Cele i metody lekcji: Świadomość historycznych i technologicznych przemian środków społecznego przekazu w minionym stuleciu. Podstawowa wiedza o historii techniki medialnej. Umiejętność analizy porównawczej. Esej dydaktyczny, praca domowa (do 1200 znaków) – umiejętność pisania do określonej liczby znaków. W ramach zajęć uzupełniających wizyta np. w Muzeum Techniki w Warszawie, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. Pojęcia i główne treści: Nowe media – określenie elektronicznych i cyfrowych środków komunikacji masowej, które powstały pod koniec II poł. XX w., wśród których możemy wymienić: CD-ROM-y, DVD, gry komputerowe, komputery multimedialne, Internet. Opierają się na cyfrowej technice zapisu, dającą możliwość ingerenc j i i m o d y f i kow a n i a p r ze k a zów. Dotychczasowe środki masowego przekazu są określane jako media tradycyjne lub też stare media: prasa oraz media elektroniczne oparte na technice analogowego zapisu (radio, telewizja, magnetofon). Nowe media c h a ra k t e r y z u j e m i n i a t u r y z a c j a urządzeń, łatwiejszy interfejs użytkownika, integracja różnych mediów w jednym urządzeniu – multimedialność. Umożliwiają większą interakcję użytkowników i wspólne tworzenie przekazów w sieci. www.olimpiada-medialna.edu.pl

Pomoce do zajęć: Przygotowanie prezentacji ilustrującej korzystanie z mediów w minionym stuleciu. Wzór pod adresem http://presscafe.eu/?p=2171 Egzemplarze starych czasopism i gazet codziennych, stare telefony komórkowe, zabytkowe odbiorniki radiowe, magnetofony szpulowe i kasetowe, walkmany, telefony z tarczą i inne. Praca w grupach: Klasę dzielimy na dwie grupy. Zadaniem pierwszej będzie analiza przyniesionych egzemplarzy dawnej prasy, drugiej – urządzeń i nośników technologicznych, które nie są już powszechnie używane. Prosimy grupy o ich charakterystykę. Dlaczego w prasie dawniej dominował tekst, a współcześnie zdjęcia? W jaki sposób zmieniły się odtwarzacze muzyki i telefony? Jakie cechy możemy uznać za wspólne? Efekt ich pracy podsumowujemy na tablicy tworząc listę kategorii tj. miniaturyzacja, ikonizacja mediów. Temat eseju: Telewizja, radio, prasa współcześnie i 50 lat temu Lektura uzupełniająca: Z. Bajka, Historia mediów, Kraków 2008. Więcej na temat powstawania poszczególnych mediów w dziale „czy wiesz, że” na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl

TRANSFORMACJA MEDIÓW

TEST I: Stare/nowe media. Czego uczy nas historia środków społecznego przekazu? 1. Odpowiedz, czy poniższe twierdzenia są prawdziwe czy fałszywe: a. Twórcą fonografu (poprzednika gramofonu, w Polsce często mówimy adaptera) był Thomas Alva Edison. PRAWDA CZY FAŁSZ? b. Wynalazek prasy drukowanej przypisujemy Johannesowi (Janowi) Gutenbergowi (1399 -1468), niemieckiemu złotnikowi. PRAWDA CZY FAŁSZ?

4. Kogo historia uznaje za pionierów kinematograﬁi? Wpisz nazwiska : …………………………….................................... 5. Za wynalazcę radia uznajemy Guglielmo Marconiego (1874-1937) – włoskiego ﬁzyka i konstruktora, laureata Nagrody Nobla w 1909 roku, którą otrzymał za swoje dokonania. Którzy z poniższych pracowali również nad tym wynalazkiem?

o Heinrich Herzt o Jorje Osram c. Olaf Nokia (1928 – ) był dyrektorem o Nikola Tesla Motoroli odpowiedzialnym za badania o Thomas Alva Edison i rozwój. To jemu przypisuje się wpro- o Alois Mc Megabit wadzenie na rynek pierwszych prze- o Michael Faraday nośnych telefonów w połowie XX w. PRAWDA CZY FAŁSZ? 6. Komu to zawdzięczamy, z jaką osobą to wiążemy? Połącz cyfry z od2. Uzupełnij rok: powiadającymi im literami. Pierwszy prototyp magnetofonu powstał w ……. roku, skonstruowany przez 1. Internet Valdemara Poulsena (1869-1942), duń- 2. Telefon skiego technika. 3. Komputer osobisty 3. Która z poniższych osób nie przysłużyła się powstaniu telewizji?

o Paul Nipkow – niemiecki inżynier o Vladimir Zworykin – amerykański elektronik rosyjskiego pochodzenia o John Logie Baird o Jan Szczepanik - zwany polskim Edisonem o Każdy z nich wniósł uznawany wkład

a. Tim Berners-Lee. b. Jacek Karpiński, Steve Jobs, Bill Gates c. Alexander Graham Bell. 1. ... 2. ... 3. ... Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz na początku tej książki oraz na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 2 Cele i metody lekcji: Znajomość gatunków dziennikarskich i umiejętność ich rozpoznawania w mediach. Rozróżnianie informacji od komentarza. Umiejętność pracy zespołowej w grupach, pisanie eseju Pojęcia i główne treści: Podstawowy podział na dziennikarskie teksty informacyjne (opisujące fakty, w sposób możliwie obiektywny) i publicystyczne (wyjaśniające i ułatwiające zrozumienie faktów, subiektywne opinie, komentarze). Definicje gatunków dziennikarskich tj. informacja (news) dziennikarski, artykuł publicystyczny, reportaż, felieton, wywiad dziennikarski. Specyfika i podobieństwo do gatunków telewizyjnych i radiowych. Fenomen reportażu i wywiadu jako gatunków z pogranicza informacji i publicystyki. Etyczna zasada oddzielania informacji od komentarza. Odbiorca w roli dziennikarza. Dziennikarstwo obywatelskie. Pomoce do zajęć: Egzemplarze polskich tygodników opiniotwórczych np. Polityki, UważamRze, Newsweeka, Wprost. Przygotowujemy prezentację z definicjami gatunków dziennikarskich. Wzór takiej prezentacji można znaleźć na stronie Otwartej Akademia Umiejętności, w dziale czytelnia: akademiaumiejetnosci.com (Korzystanie z materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła i autora materiału.) Praca w grupach: Dzielimy uczniów na grupy i rozdajemy egzemplarze tygodników. Prosimy uczniów, aby wyszukali poszczególne gatunki dziennikarskie w czasopiśmie. Jedna grupa poszukuje www.olimpiada-medialna.edu.pl

Informacja czy publicystyka? O gatunkach dziennikarskich i ich rozróżnianiu.

tekstów informacyjnych, druga publicystycznych np. felietonów, trzecia – reportaży i wywiadów. Jak je rozpoznać? Czym się charakteryzują? Gdzie zwyczajowo znajdują się w danym czasopiśmie? W podsumowaniu zauważamy podobieństwa do elektronicznych gatunków dziennikarskich, także tych internetowych. W jakim stopniu wpis na forum czy na mikrologu może być formą dziennikarską. Czy my możemy również stawać się dziennikarzami? Zastanawiamy się jak zmienia się forma gatunkowa środków przekazu i dlaczego powinniśmy utrzymać ten podstawowy podział na informację i publicystykę. Temat eseju: Ja, dziennikarz obywatelski. O czym chciałbym napisać artykuł? Lektury uzupełniające: Z. Bauer, E. Chudziński, Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków 2008. L. Olszański, Dziennikarstwo internetowe, Warszawa 2006. D. Gillmor, My, media, http://media.wikidot.com/

TRANSFORMACJA MEDIÓW

Od dot.com do Web 2.0. Jak społeczność tworzy nowe media? Cele i metody lekcji: Rozumienie specyﬁki mediów społecznościowych. Kształcenie postawy aktywnego uczestnictwa w sieci i zasad etykiety internetowej. Umiejętność pracy zespołowej, wspólne redagowanie dokumentu

lektywna inteligencja – sieciowe tworzenie zasobów. Filozofia i technologia web 2.0 przyczyniła się do upowszechnienia serwisów społecznościowych i narodzin społeczeństwa sieci (określenie Manuela Castellsa). Netykieta – od ang. sieć i fr. etiquette, zbiór zasad przyzwoitego zachowania w Internecie. Pojęcia i główne treści: Ma na celu przeciwdziałanie nieetyczEpoka dot.com – od popularnych nym formom komunikacji sieciowej tj. domen komercyjnych .com, (pierwsza trolling - obrażanie i ośmieszanie użytw 1985 r., obecnie ok. 80 mln zareje- kowników np. forum, czy też flame strowanych domen). Określenie wczes- wars - sieciowych „wojen na obelgi”. n e go o k re s u roz wo j u i n t e r n e t u , Pomoce do zajęć: Kartki papieru, długotworzenia witryn firmowych i repre- pisy, flamastry. Materiały dostępne na zentacji elektronicznych prasowych stronie akcji społecznej Internet bez wydań czasopism i dzienników. Pod ko- chamstwa, http://internetbezchamniec XX w. powstał efekt tzw. bańki in- stwa.pl/ t e r n e t owe j . W iele firm tworzyło i chciało czerpać korzyści z internetu, Praca w grupach: ale ten zapożyczony z mediów trady- Zadaniem uczniów (praca w grupach) cyjnych model (utrzymanie redakcji będzie opracowanie współczesnego portalu) dla wielu okazał się zbyt kosz- kodeksu internauty. Jedna grupa pisze towny. Web 2.0 – określenie (Tima kodeks dla forum internetowego, druga O'Reilly) serwisów internetowych, po- np. dla czatu internetowego, trzecia – wstałych w XXI w., w których działaniu dla portalu społecznościowego np. Fapodstawową rolę odgrywa treść gene- cebooka. Dlaczego taki kodeks jest rowana przez użytkowników danego nam potrzebny? Co jest głównym grzeserwisu. Witryny web 2.0 charaktery- chem współczesnej komunikacji interzuje m.in. wykorzystanie mechaniz- netowej? Wspólnie wypisujemy na mów wiki, blogów, RSS, generowanie tablicy i omawiamy wybrane kategorie: treści przez użytkowników (user-gene- wulgarność, pisanie dużymi literami rated content), tworzenie się wokół (tzw. krzyczenie) itp. Analiza kodeksu serwisów rozbudowanych społecz- internauty opracowanego w ramach ności, rozwój otwartych licencji jak akcji Internet bez chamstwa. Creative Commons czy GNU GFDL, ko-

www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 3

Praca domowa: Wspólne redagowanie kodeksów internauty wypracowanych w grupie – praca on line lub „w realu”.

Powyżej screeny serwisów społecznościowych Facebook i Google+. Oba doskonale prezentują zasadę działania WEB 2.0

Lektura uzupełniająca: Więcej informacji na: M. Castells, Społeczeństwo sieci, przeł. www.olimpiada-medialna.edu.pl M. Marody, Warszawa: PWN 2007. Zapraszamy! www.olimpiada-medialna.edu.pl

TRANSFORMACJA MEDIÓW

TEST II: Transformacja mediów

1. W którym roku powstał pierwszy polski portal internetowy Wirtualna Polska? a. 1991 b. 1993 c. 1995 d. 1997

ków na całym świecie. W 2010 r. powstał ﬁlm o twórcy Facebooka The Social Network w reżyserii Davida Finchera.

4. Twett to krótka, nieprzekraczająca …….. znaków wiadomość tekstowa wyświetlana na stronie użytkownika serwisu mikroblogowego oraz dostar2. Pogrupuj poniższe elementy na czana pozostałym użytkownikom. portale i wortale: 5. Vlog to rodzaj bloga internetowego, 1. Dance.pl, którego zasadniczą treść stanowią 2. PHX.pl, pliki: 3. Wp.pl, 4. Histmag.org, a. Filmowe 5. Onet.pl, b. Linki do blogu autora 6. Interia.pl, c. Na określony temat, publikowane 7. FTB.pl, przez autora w kolejności chronolo8. Asimo.pl, gicznej 9. Granice.pl 6. Po prawej stronie znajduje się lista Portale: kilku popularnych polskich i zagra........................................................... nicznych mediów społecznościoWortale: w y c h . Przyporządkuj osoby ich ............................................................ twórców oraz daty powstania z prawej kolumny. Z początkami wielu z nich 3. Człowiek roku 2010 według „Time”, wiążą się już anegdoty. Najciekawsze to …………………………. najmłodszy mi- znajdziesz na stronie: liarder na świecie (ur. 1984 r.), którego www.olimpiada-medialna.edu.pl serwis ma ponad 0,5 mld użytkowni-

www.olimpiada-medialna.edu.pl

TEST II

1. Facebook 2. Wikipedia 3. Blip 4. MySpace 5. You Tube 6. Nk.pl (Nasza klasa) 7. Grono.net 8. Fotka.pl 9. Salon24 10. Radio Wnet

a. Krzysztof Skowroński, Grzegorz Wa sowski i inni – 2009 r. b. Chad Hurley, Steve Chen, Jawed Karim – 2005 r. c. Piotr Bronowicz, Tomasz Lis, Wojciech Sobczuk – 2004 r. d. Jimmy Wales – 2001 r. e. Bogna i Igor Janke – 2006 r. f. Marcin Jagodziński, Zbigniew Sobiecki – 2009 r. g. Mark Zuckerberg – 2004 r. h. Tom Andersen, Chris DeWolfe – 2003 r. i. Maciej Popowicz i in.– 2006 r. j. Rafał Agnieszczak, Andrzej Ciesielski – 2001 r.

1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... 6. ... 7. ...

7. Który z poniższych elementów nie pasuje do pozostałych? 1. Dance.pl 2. PHX.pl 3. VmC.org.pl 4. Mediarun.pl 5. Maritime.com.pl, 6. IPIS.pl, 7. Onet.pl, 8. Histmag.org, 9. FTB.pl, 10. Asimo.pl, 11. Granice.pl

www.olimpiada-medialna.edu.pl

Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz na początku tej książki oraz na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl

SZTUKA INFORMACJI

fot. CrazySphinx (CC BY-SA 2.0)

Jak być krytycznym odbiorcą mediów?

Nadmiar informacji i przekazów medialnych. Nadmiar atrakcyjnej oferty ﬁlmów, programów telewizyjnych, stron internetowych. Jak to wszystko przejrzeć i przeczytać? Jak nie utonąć w tym „oceanie informacji”? To jeden z głównych problemów współczesnej kultury medialnej i społeczeństwa informacyjnego, efekt postępowi technologii środków przekazu.

formacji. Powinniśmy uczyć się jak z nich korzystać w sposób świadomy (poznawać technologię i gatunki medialne, źródła informacji, krytyczny) umieć ocenić, co jest dla nas wartościowe, a co nie i selektywny – dokonyw a ć w y b o rów. To u m i e j ę t n o ś c i praktyczne, których kształtowaniem powinna zajmować się szkolna edukacja medialna.

Żeby sobie poradzić potrzebujemy kształcenia szczególnego rodzaju kompetencji, które możemy określić jako kompetencje informacyjne i medialne. W jezyku angielskim używa się terminu information literacy i media literacy. Termin literacy oznacza umiejętność pisania i czytania (piśmienność), w szerszym z n a c ze n i u k u l t u ra l n ą e r u d yc j ę . Współcześnie ten termin nabrał nowego znaczenia. Poszerzają się rodzaje mediów i zakres źródeł in-

W tej części przygotowań do Olimpiady medialnej uczniowie poznają kilka pojęć ze świata reklamy, analizy źródeł informacji i krytycznego odbioru mediów. Poznają również zagadnienia związane z prawem autorskim i problemami manipulacji w mediach. Zamiast esejów i lektur (oprócz niezbędnych odsyłaczy i propozycji książek do własnego studium), więcej tematów do osobistego p rzemyślenia i pracy w grupach. www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 4

Analiza przekazu

Cele i metody lekcji: Umiejętność porównywania różnych sposób prezentowania faktów przez określone media, rozpoznawanie linii programowej pisma, stacji telewizyjnej, umiejętność odróżniania faktów od komentarzy, praktyka przeglądu prasy. Pojęcia i główne treści: Przegląd prasy – praktyka dziennnikarska porównywania zawartości różnych dzienników i czasopism. Analiza (łac. analysis, rozdzielić) – podstawowa metoda badania naukowego, tu w odniesieniu do przekazów medialnych: przyswajania informacji medialnych, polegająca na rozbiorze danego zagadnienia na mniejsze składniki, w celu ich rozpoznania, zbadania i późniejszej synt ezy – zrozumienia , u ł oże n i a w c a ł o ś ć . I d e o l o g i a – uporządkowany zbiór poglądów religijnych, politycznych itp. służący ludziom o tożsamych poglądach do objaśniania otaczającego ich świata, wyraz poszukiwania prawdy o świecie i pragnienie jego zrozumienia. Światopogląd – względnie stały zespół sądów (często wartościujących), przekonań i opinii na temat otaczającego świata czerpanych z rozmaitych dziedzin kultury, głównie z nauki, sztuki, religii i mediów. Pomoce do zajęć: Prosimy uczniów o kupno różnych dzienników, danego dnia, w którym ma www.olimpiada-medialna.edu.pl

odbyć się lekcja: „Gazety Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, „Super Expressu”, „Naszego Dziennika”, „Gazety Prawnej”. Praca w grupach: Porównywanie różnych tytułów prasowych uczy otwartości na odmienne poglądy i punkty widzenia. Z prasy wybieramy najbardziej interesujący uczniów temat, dostosowany do możliwości intelektualnych klasy. Najlepiej, jeśli jest to temat kontrowersyjny. W jaki sposób dana sprawa jest opisana w różnych dziennikach? Jak przekazywane są informacje, jakie komentarze redakcyjne im towarzyszą? Możemy na tablicy przygotować trzy kolumny z nagłówkami: opinie negatywne, neutralne i pozytywne. Następnie w każdej kolumnie zaznaczyć jak dane wydarzenie komentują autorzy piszący w poszc ze gó l n yc h d z i e n n i k a c h . Ta k a praktyka sprzyja również kształtowaniu własnej wizji świata. Pomyśl w wolnym czasie: Jak byś podzielił ideologicznie różne tytuły prasowe, stacje telewizyjne? Czym różnią się ich przekazy w przedstawianiu wydarzeń? Postaraj się opracować listę najważniejszych poglądów i idei, które reprezentują określone media (prawicowe, lewicowe, liberalne, katolickie).

SZTUKA INFORMACJI

Prawda i obiektywizm w mediach Cele i metody lekcji: Kształtowanie umiejętności dziennikarskich – wyszukiwania i weryﬁkacji informacji na dany temat, świadomość znaczenia wartości prawdy w przekazach medialnych, zadanie domowe i inscenizacja dydaktyczna. Pojęcia i główne treści: Prawda – tu w odniesieniu do mediów: zgodność opisu faktów z ich stanem rzeczywistym, podstawowa wartość w przekazach medialnych. Weryﬁkacja informacji – praktyka sprawdzania informacji w przynajmniej dwu niezależnych źródłach, jedna z podstawowych zasad pracy dziennikarza i zalecana praktyka odbiorcza. Rzetelność dziennikarska – wymóg starannego gromadzenia i sprawdzania informacji przed ich podaniem do wiadomości publicznej przez dziennikarzy. Obiektywizm medialny – dążenie do podania jak najpełniejszego przekazu faktów zgodnych z rzeczywistością, przy unikaniu odautorskiego komentarza tych wydarzeń, zasada i graniczny cel dążeń twórców przekazów informacyjnych.

Każdy uczeń dostaje jedną kategorię, w której ma przedstawić najważniejsze wydarzenia np. informacje z kraju, ze świata, wydarzenia kulturalne, sportowe. Można przygotować kamerę wideo do rejestracji wystąpień i odpowiednie tło (np. z rzutnika). W klasie ustawiamy krzesła dla naszych panelistów. Inscenizacja dydaktyczna: Na lekcji będziemy prezentować zebrane wydarzenia w formie naszego własnego dziennika telewizyjnego. Uczniowie mogą również wzbogacić je swoim autorskim komentarzem, ale po zakończeniu części informacyjnej, w której przedstawiają najważniejsze wydarzenia mijającego tygodnia. Nauczyciel pełni rolę gospodarza programu. Całość warto zarejestrować kamerą wideo, a salę lekcyjną odpowiednio przygotować, tak jakbyśmy byli w studio telewizyjnym lub na ważnej konferencji.

Pomyśl w wolnym czasie: Czy obiektywizm mediów jest do końca możliwy? Dlaczego tak bardzo różnimy się w opisywaniu danej rzeczywistości Przygotowanie zajęć: Uczniowie mają za zadanie uważnie (politycznej, społecznej, religijnej)? Co obserwować wydarzenia danego tygo- nas jednak łączy? Co możemy zrobić, dnia pomiędzy kolejnymi zajęciami. żeby łączyło nas jeszcze więcej?

www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 6

Krytyczny odbiór mediów Cele i metody lekcji: Kształtowanie świadomej, krytycznej i selektywnej postawy wobec środków społecznego przekazu, budowanie własnego systemu wartości w odniesieniu do przekazów medialnych, dyskusja w grupach. Pojęcia i główne treści: Krytyczny odbiór mediów – umiejętność dokonywania ocen przekazów medialnych i informacyjnych względem przyjętego systemu wartości. Wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty lub idee, którym przypisujemy ważną rolę w życiu. System wartości to zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności. Antywartości – przeciwieństwo wartości, zwykle o charakterze zagrożeniowym. Pomoce do zajęć: Nauczyciel przygotowuje karteczki z wypisanymi na nich wartościami ważnymi w życiu człowieka (miłość, pokój, zdrowie, bogactwo, autorytet, wolność, przyjemność, ochrona środowiska).

z przekazami medialnymi, ﬁlmami, programami telewizyjnymi, piosenkami. Zastanawiają się również nad tym, w jaki sposób dane wartości są dzisiaj prezentowane w mediach. A co jest ich zagrożeniem, antywartością, i jak są one obecne w przekazach? Wspólnie można też podyskutować o hierarchii wartości we współczesnych mediach.

Pomyśl w wolnym czasie: W wolnej chwili usiądź z notesem. Zapisz 5 swoich ulubionych ﬁlmów, zespołów muzycznych, książek, programów telewizyjnych. To Twój osobisty ranking, lista przebojów. Dlaczego podobają Ci się te, a nie Praca w grupach: inne? Dlaczego ten ﬁlm, książkę, muUczniowie podzieleni na grupy otrzy- zykę uważasz za ważną w swoim życiu? mują wylosowaną kartkę z hasłem. Jak Co Cię w niej pociąga? Jakie wartości odnoszą się do danej wartości? Ich za- artystyczne i inne ze sobą niesie? Spródaniem jest wypisanie skojarzeń buj się nad tym zastanowić i to opisać. www.olimpiada-medialna.edu.pl

SZTUKA INFORMACJI

Pokolenie „Ctrl C – Ctrl V” Cele i metody lekcji: kształtowanie twórczej postawy wobec mediów, rozumienie znaczenia praw autorskich, świadomość problemu plagiatu jako kradzieży dóbr niematerialnych, umiejętność analizy tekstu. Pojęcia i główne treści: Twórczość – Postawa odtwórcza – Własność intelektualna – zbiorcze określenie chronionych prawem dóbr niematerialnych tj. prawa autorskie, patenty i znaki towarowe. Prawa autorskie – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Utwór – każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Autor – posiadający niezbywalne prawa osobiste (w odróżnieniu od majątkowych, które można przekazać) twórca danego utworu. Plagiat – kopiowanie cudzej pracy lub pomysłu i przedstawienie pod własnym nazwiskiem. Pomoce do zajęć: tekst Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. 2006.90.631 z późn. zm., najlepiej z komentarzem prawniczym. Ilustracja ze znakiem praw autorskich tzw. Copyright to © i znak Creative Commons.

Praca w grupach: sąd na prawami autorskimi. Połowa klasy będzie adwokatem praw autorskich w klasycznym rozumieniu, druga połowa praw Creative Commons, liberalizujących korzystanie z zasobów. Pracując w grupach zastanówcie się, jakie racje stoją za każdym z tych rozwiązań. Jak znaleźć konieczny kompromis pomiędzy prawami i dobrem majątkowym autorów, a odbiorcami i użytkownikami, którzy chcą mieć łatwiejszy dostęp do ich twórczości. Pomyśl w wolnym czasie: Jak często ściągasz muzykę, kopiujesz materiały do nauki z serwisów typu sciaga.pl, chomikuj.pl, wymieniasz pliki za pomocą programów p2p. Czy zawsze to co robisz jest zgodne z prawem? Ale przecież potrzebujesz, chcesz tych materiałów? Jak rozwiązać ten problem? Jak unikać łamania prawa i mieć spokojne sumienie? Jak często zdarza Ci się kopiować bezmyślnie treści dostępne w Internecie? W jaki sposób metodę kopiuj – wklej, „Crtl C – Crtl V” chciałbyś zastąpić metodą „New ﬁle – Save as”? Stać się bardziej twórcą zasobów Internetu niż ich kopistą? www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 8

Cele i metody lekcji świadomość zjawiska manipulacji w przekazach medialnych, znajomość niektórych technik manipulacyjnych, rozróżnianie pomiędzy informacją, komentarzem, perswazją a manipulacją, praca w grupach Pojęcia i główne treści: Informacja – w miarę obiektywny przekaz wiadomości o danym fakcie, zjawisku, problemie, przedmiocie czy osobie. Komentarz do informacji – subiektywna opinia o danym fakcie itd. Komunikat perswazyjny – informacja, której celem jest nakłanianie kogoś do swoich racji. Manipulacja informacyjna – komunikat perswazyjny, którego nie jest świadomy odbiorca aktu komunikacji, ukryty, podświadomy, odwracający uwagę od istotnych elementów przekazu, podstępny. Pomoce do zajęć: przeczytaj uważnie fragment książki Jarosława Rudniańskiego, Homo cogitans, Warszawa: Wiedza Powszechna 1981, s. 122-136, dostępny też na stronieinternetowej, www.kns.gower.pl/ filozofia/metody.htm Autor opisuje w nim 13 metod ograniczania swobodnego myślenia stosowanych w środkach masowego przekazu. Po dokładnej analizie przygotuj 13 fiszek (lub mniej zależnie od liczebności klasu) opisujących daną metodę np. Metoda zdania większości – propagowanie poglądu, że wszyscy tak myślą. Metoda autorytatywnego świadectwa – operowanie twierdzeniami osób, które w danym środowisku uważane są za autorytet. Metoda pozornego wyboru – przedstawia się kilka różnych punktów widzenia www.olimpiada-medialna.edu.pl

Manipulacja w przekazach medialnych danego problemu, lecz w taki sposób, iż nieco bardziej pozytywnie przedstawia się ten punkt widzenia, o jaki chodzi oddziałującemu. Metoda stereotypów – operowanie określonym schematem, obrazem danej osoby lub grupy osób czy też idei w stosunku do których pragnie się wzbudzić i utrwalić postawę negatywną lub pozytywną. Metoda powtarzania sloganów – powtarzanie krótkich haseł, które mają oddziaływać na odbiorcę, budzić określone uczucia i prowadzić do pożądanych zachowań.Itd. Praca w grupach: zadaniem uczniów (grupy 2-3 osobowe) jest dopasowanie odpowiednich przykładów do podanych metod manipulacji medialnej, z życia codziennego, zakupów sklepowych, reklamy, przekazów medialnych, debaty polityków. Wspólnie postarajcie się podyskutować na temat problemu manipulacji jako przekroczenia zasad etycznych i skutecznych metod obrony przed stosowaniem tych technik. Pomyśl w wolnym czasie: jak bronić się przed technikami manipulacji np. kiedy spotykamy sprzedawcę w sklepie, który promuje dany towar albo kiedy otrzymaliśmy kolejną „bardzo atrakcyjną” ofertę? Jakie informacje są przed nami ukrywane? W jaki sposób możemy rozwijać krytyczne myślenie w tym zakresie, żeby ustrzec się przed technikami manipulacji? Czy do końca możemy jest to jednak możliwe?

SZTUKA INFORMACJI

TEST III: Sztuka informacji

1. Co to jest „dom mediowy?” a. Firma działająca w sektorze mediów wydająca różne tytuły prasowe, prowadząca różne portale lub produkująca różne audycje b. ﬁrma marketingowa, która zajmuje się planowaniem i zakupami czasu antenowego na kampanię reklamowe w mass mediach c. Siedziba KRRiT 2. Uzupełnij: Ctrl …. i Ctrl …. ……… - Save …..

5. Co oznacza skrót „cc” ? …………………………………………………………… 6. Niektórych produktów i usług nie wolno reklamować w mediach. Inne obowiązują pewne ograniczenia. Postaraj się je pogrupować zgodnie z kategoriami.

a. Bez ograniczeń b. Dozwolone pod pewnymi zastrzeżeniami nie równa się New c. Zupełnie zakazane

1. Napoje energetyczne 3. W którym roku powstała obecnie 2. Fastfood obowiązująca w Polsce Ustawa o pra3. Piwo wie autorskim i prawach pokrewnych? 4. Papierosy ………………………………………………….. 5. Lekarstwa 6. Wódka 4. Które elementy nie stanowią me7. Hazard tody manipulacji odbiorcami me8. Prezerwatywy diów: 9. Gry komputerowe a) Metoda zdania większości 10. Zabawki dla dzieci b) Metoda plagiatu c) Metoda cenzury a. ............ b. ............ c. ............ d) Metoda autorytatywnego świadectwa e) Metoda pozornego wyboru Scenariusze zajęć i materiały nt. ref) Metoda stereotypów klamy na olimpiada-medialna.edu.pl g) Metoda powtarzania sloganów

www.olimpiada-medialna.edu.pl

ODBIÓR I TWORZENIE PRZEKAZÓW MEDIALNYCH

Proﬁlowanie mediów i odbiorców

Cele i metody lekcji: samoświadomość własnych potrzeb medialnych, budzenie aktywnej postawy wobec mediów, rozumienie zjawiska formatowania, profilowania mediów, świadomość potrzeby ochrony własnego profilu w serwisach społecznościowych. Pojęcia i główne treści: Profil medialny – w tradycyjnym znaczeniu profil to wizerunek twarzy widzianej z boku; w serwisach społecznościowych opis informacji o użytkowniku; w odniesieniu do mediów w ogólności: kierowanie przekazu do określonej grupy odbiorców, synonim formatowania. Format radiowy, telewizyjny – rodzaj programu nadawanego w danej stacji radiowej/telewizyjnej, skierowany do określonej grupy docelowej odbiorców. Grupa docelowa – audytorium definiowane m.in. poprzez wiek, płeć, miejsce zamieszkania, do którego kierowany jest komunikat medialny. Pomoce do zajęć: wydrukowane loga stacji radiowych tj. Radio Zet, RMF FM, Eska, Tok FM. Zapoznanie się z podziałem formatów medialnych tj. AC, CHR, Oldies, radia typu talk. Możesz posłużyć się prezentacją ze strony Państwowej Wyższej Szkoły

Zawodowej w Krośnie: www.pwsz.krosno.pl/download/gfx/pw szkrosno/pl/defaultaktualnosci/133/9 /1/radiowe_formaty.pdf Praca w grupach: na tablicy tworzymy mapę formatów radiowych. Dzielimy je na formaty muzyczne i formaty słowne (typu talk). Omawiamy specyﬁkę gatunkową AC i CHR. Wspólnie staramy się przyporządkować właściwe stacje do formatów. Ilustracje dokumentujące jedną z takich lekcji. Pomyśl w wolnym czasie: jak stacje telewizyjne i radiowe deﬁniują mnie jako widza, słuchacza? Na co zwracają uwagę? Do czego chcą mnie przekonać w reklamie? Dlaczego formaty CHR są tak popularne? Jaki jest mój gust muzyczny, czego poszukuję? www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 10 Cele i metody lekcji: kształtowanie aktywnej (twórczej) p o s t aw y o d bi orcze j, rozumienie współczesnych przemian integrujących odbiór i tworzenie mediów, praca w grupach. Pojęcia i główne treści: Odbiorca mediów – w klasycznym rozumieniu aktu komunikacji osoba, która przyjmuje lub może odrzucić komunikat medialny. Użytkownik mediów – (ang. user) osoba, która używa mediów. Pojęcie w odniesieniu do nowych mediów poszerzające zakres korzystania z komunikatu odbiorczego w stronę zachowań interaktywnych. Interaktywność medialna – (łac. interactus – czyn wzajemny) zdolność do wzajemnego oddziaływania na siebie w katach komunikacji, jednoczesne odbieranie informacji i możliwość reakcji na przekaz. Feedback – ang. sprzężenie zwrotne, pojęcie z teorii informacji i komunikacji. W odniesieniu do mediów reakcja odbiorcy na dany komunikat formułowana poprzez komunikat zwrotny np. potwierdzający rozumienie danego przekazu. Content – ang. treść danego przekazu w akcie komunikacji głównie medialnej.

Twórca/odbiorca przekazów medialnych

Pomoce do zajęć: kartki A4, długopisy, ﬂamastry.

mediów, wzmacnia poczucie świadomości swoich potrzeb medialnych i zamieniać się z biernego odbiorcy mediów w aktywnego ich uczestnika. Ilustracja – przykład programy stacji stworzonej przez gimnazjalistów na warsztatach z edukacji medialnej.

Praca w grupach: zadaniem uczniów będzie wymyślenie własnej stacji telewizyjnej. Mają nie tylko stworzyć program, który będzie odpowiadał na ich potrzeby odbiorcze, zawierał programy, które ich interesują, miał atrakcyjna formę. Ćwiczenie pomaga stać się aktywnymi odbiorcami

Pomyśl w wolnym czasie: jestem odbiorcą czy twórcą mediów? Co mogę zrobić, żeby stać się bardziej aktywnym? Czego lubię słuchać? Jakich stacji TV oglądać? Jakie strony www czytać? A może nie odnajduję w nich siebie? Może czas stworzyć coś własnego?

www.olimpiada-medialna.edu.pl

ODBIÓR I TWORZENIE PRZEKAZÓW MEDIALNYCH

Codzienne wiadomości – podręcznik historii najnowszej Cele i metody lekcji: Rozumienie informacyjnych przekazów telewizyjnych. Umiejętność uważnego oglądania wiadomości i selekcji najważniejszych, opowiadania przekazów, rozumienie potrzeby prezentacji najbardziej aktualnych, dramatycznych i ważnych dla naszego społeczeństwa wydarzeń. Krytyczna ocena zjawiska infotainment.

rozrywkowej formie, głównie mający na celu zwiększenie popularności danego programu. Pomoce do zajęć: nagrania wideo wiadomości telewizyjnych z dnia poprzedniego.

Praca w grupach: na poprzednich zajęciach dzielimy uczniów na grupy. W dniu poprzedzającym lekcję ich zadaniem będzie Pojęcia i główne treści: Program informacyjny – gatunek pro- uważne oglądanie wiadomości telewigramu telewizyjnego, w głównym wy- zyjnych np. w TVP, Polsat i TVN. Prosimy daniu emitowany zazwyczaj wieczo- ich o zanotowanie kolejności prezentorem, przedstawiający bieżące wydarze- wanych wydarzeń, a na lekcji prosimy nia polityczne, społeczne, kulturalne o przedstawienie i krótkie opowiedzei sportowe, zarówno fakty jak i komen- nie wyemitowanych newsów. Czym tarze ilustrowane materiałem audiowi- różnią się te przekazy i kolejność ich zualnym. Obok programów telewi- emisji? Jakie oryginalne wiadomości zyjnych mamy również działające zaprezentowała każda stacja? Dlaczego całodobowo informacyjne stacje tele- wszystkie wybrały te, a nie inne? Z jawizyjne. Agenda setting – jedna z teorii kich powodów? W jaki sposób zostały komunikowania masowego, według zaprezentowane? której media ustalają porządek zagadnień, którymi zajmuje się w określo- Temat eseju: nym czasie dane społeczeństwo Sensacja czy informacja? Twoja ocena (najważniejsze wydarzenia, problemy zjawiska infotainment w sposobie prespołeczne). Media bias – (ang. stronni- zentowania wiadomości telewizyjnych. czość mediów) prezentowanie i omaw i a n i e w yd a r ze ń z o k re ś l o n yc h Lektura uzupełniająca: ideologicznie punktów widzenia m.in. N. Postman, Zabawić się na śmierć. przez programy informacyjne. Infotain- Dyskurs publiczny w epoce show-busiment – ang. information i entertain- nessu, przeł. L. Niedzielski, Warszawa ment (rozrywka) – sposób prezento- 2002. wania informacji w przystępnej często

www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 12

Specyfika gatunków medialnych Cele i metody lekcji: znajomość gatunków filmowych i telewizyjnych, umiejętność ich rozpoznawania i klasyfikacji, odczytywania konwencji przyjętych w danym przekazie medialnym, ćwiczenie kreatywności, praca w grupach. Pojęcia i główne treści: Gatunek medialny – filmowy, telewizyjny i in. specyficzny sposób tworzenia przekazu medialnego, charakterystyczny pod względem treści i formy, dający się sklasyfikować w określony sposób. Audiowizualność – cecha współczesnej kultury medialnej, w której dominującą rolę odgrywają przekazy wizualne i dźwiękowe. Konwencja medialna – łac. convenire zgadzać się, pojęcie z języka literatury, oznaczające przyjęty zespół norm, zwyczajów i sposobów formatowania przekazu zgodnie z zamierzonym pomysłem artystycznym, tutaj w odniesieniu do mediów. Miks mediów – ang. mieszanka, mieszanie, połączenie w jeden dwóch lub kilku gatunków medialnych, zwykle filmowych. Pomoce do zajęć: kartki A4, długopisy flamastry. www.olimpiada-medialna.edu.pl

Praca w grupach: potrafimy wymienić popularne gatunki filmowe: dokument, horror, western, thriller, melodramat, dramat, komedia, komedia romantyczna, film sensacyjny, film kostiumowy, film animowany, film science fiction. Możemy poprosić uczniów o wspólną charakterystykę tych gatunków. Możemy też pójść o krok dalej, proponując zabawę w miksowanie filmów i wymyślanie nowych podgatunków tak, jak ma to miejsce we współczesnej muzyce. Co powstanie, kiedy połączymy horror i komedię romantyczną albo dokument i film animowany? Jakie pomysły na dzieła filmowe przychodzą nam do głowy? Czy są reżyserzy, którzy w ten właśnie sposób proponują nowe zjawiska filmowe? Pomyśl w wolnym czasie: co najbardziej lubisz oglądać w kinie, telewizji? W jakich gatunkach gustujesz? Czego w nich poszukujesz? A może chciałbyś takiego połączenia gatunkowego, którego nikt jeszcze nie wymyślił? Spróbuj takie połączenie zaproponować.

ODBIÓR I TWORZENIE PRZEKAZÓW MEDIALNYCH

Test IV: Odbiór i tworzenie przekazów medialnych

1. Co oznacza pojęcie „media bias’?

3. Oto kilka wybranych wydarzeń w najnowszej historii Polski i świata. Uszereguje je chronologicznie, rozpoczynając od najstarszych. Dopisz daty, jak najdokładniej potraﬁsz. Na stronie www.olimpiada-medialna.edu.pl w dziale „Czy wiesz,że” dowiesz się, jaką rolę odegrały mass media i nowe media w ich relacjonowaniu i dokumentowaniu.

a. prezentowanie i omawianie wydarzeń z różnych ideologicznie punktów widzenia m.in. przez programy informacyjne b. prezentowanie i omawianie wydarzeń z określonych ideologicznie punktów widzenia m.in. przez programy informacyjne c. prezentowanie i omawianie wydarzeń z obojętnych ideologicznie punk- a. Zamach na World Trade Center tów widzenia m.in. przez programy b. Afera Rywina informacyjne c. Katastrofa samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem 2. Pogrupuj poniższe na 3 kategorie: d. Śmierć i pogrzeb Jana Pawła II e. Atak terrorystyczny na szkołę Niania, Na dobre i na złe, Szpital Dzie- w Biesłanie ciątka Jezus, Miodowe lata, Samo Życie, f. Polska członkiem Unii Europejskiej Kawaleria powietrzna, Zielona karta, g. II wojna w Zatoce Perskiej i stabilizaPlebania, Świat według Kiepskich cja Iraku h. Zaprzysiężenie Baracka Obamy Soap opera:................................................. na Prezydenta USA Docusoap.................................................... i. Śmierć Michaela Jacksona Sitcom.......................................................... j. Afera podsłuchowa

www.olimpiada-medialna.edu.pl

TEST IV 4. W czym specjalizują się te kanały? Oto lista kilku popularnych stacji telewizyjnych, dostępnych m.in. w telewizjach kablowych i na platformach cyfrowych. Przyporządkuj właściwe opisy nazwom z lewej kolumny. 1. TVP Historia 2. MTV 3. National Geographic 4. Mango 24 5. HBO 6. Discovery 7. Planete 8. Cartoon Network 9. BBC Knowledge 10. TVN Style 1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... 6. ... 7. ... 8. ... 9. ... 10. ...

5. Oznacz prawdziwe definicje. Profil to: a. w tradycyjnym znaczeniu profil to wizerunek twarzy widzianej z boku; PRAWDA / FAŁSZ b. w serwisach społecznościowych opis informacji o użytkowniku; PRAWDA / FAŁSZ c. w odniesieniu do mediów w ogólności: kierowanie przekazu do określonej grupy odbiorców, synonim formatowania PRAWDA / FAŁSZ

www.olimpiada-medialna.edu.pl

a. całodobowa telezakupowa stacja telewizyjna, powstała w 2002 roku. b. stacja telewizyjna dla dzieci, jej polska wersja rozpoczęła działalność w 1998 r. c . m u z yc z n a s t a c j a t e l ew i z y j n a , w wersji polskojęzycznej działająca od 2000 r. d. popularny edukacyjny kanał telewizyjny, założony w 1985 r. przez J. S. Henricksa w Stanach Zjednoczonych. e. powstały we Francji, w 1996 r. kanał tematyczny, nadający głównie filmy dokumentalne i reportaże. f. brytyjski kanał naukowy, powstały w 2007 r. g. kanał telewizyjny przeznaczony głównie dla kobiet. h. edukacyjny kanał telewizyjny założony w l. 90. przez towarzystwo geograficzne powstałe w 1888 r. w Stanach Zjednoczonych, obecnie grupa kanałów tematycznych. i. polski kanał o tematyce historycznej, nadający program od 2007 r. j. komercyjna, płatna, amerykańska stacja telewizyjna nadająca głównie filmy największych wytwórni filmowych z Hollywood oraz produkująca własne seriale telewizyjne 6. infotainment to połączenie: a. informacji i rozrywki b. informacji i opinii c. informacji z różnych źródeł

fot. Aloizio Mercadante (CC BY-SA 2.0)

SZTUKA PREZENTACJI I DEBATY

W Polsce często narzekamy na niską jakość debaty publicznej. Ale co to oznacza, dlaczego tak się dzieje i najważniejsze: jak to zmienić? Temu będą służyły m.in. praktyczne zadania i wiedza zdobyta w tym module przygotowań do Olimpiady medialnej.

tacji. Będą również odwołania do historii, przykłady ważnych przemówień w dziejach świata.

W dalszej części więcej na temat polskiej publicystyki, zwłaszcza felietonistów, telewizyjnych programów publicystycznych. Warto czytać polskich Uczniowie poznają w nim znaczenie mistrzów kultury słowa zanim zacznie tzw. mowy ciała – podstawy języka ko- się prowadzić własnego bloga, wypomunikacji niewerbalnej, pojęcia zwią- wiadać swoje myśli na forum internezane z retoryką – sztuką wystąpień towym czy też prowadzić spory na publicznych, zasady prowadzenia czacie. debat publicznych, zasady autoprezen-

www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 13

Konferencja prasowa Cele i metody lekcji: świadomość potrzeby dbania o politykę informacyjną, rozumienie pracy rzecznika prasowego, celu organizacji konferencji prasowych polityków z dziennikarzami, umiejętność stawiania dociekliwych pytań, umiejętność dyplomatycznych odpowiedzi, inscenizacja dydaktyczna. Materiał: z ważnymi informacjami na ten temat, znajduje się na wortalu założonym przez Instytut Monitorowania Mediów np.: http://www.proto.pl/PR/Pdf/jak_zorganizowac_konferencje_prasowa.pdf

Pomoce do zajęć: przygotowanie stołu konferencyjnego, na poprzedniej lekcji wybór tematu i podział uczniów na role: dziennikarze, politycy. Praca w grupach: inscenizacja dydaktyczna, w której część uczniów jest poproszona o odegranie roli będących u władzy polityków, druga – dociekliwych dziennikarzy. Możemy wybrać jakiś kontrowersyjny dla uczniów temat. Może być związany z naszą szkoły np. problem czystości w toaletach. Zadaniem polityków będzie przekonywanie, że wszystko „idzie w dobrym kierunku”, że „podejm owane są d ziałania”, składanie obietnic i przedstawianie strategii na przyszłość. Zadaniem dziennikarzy jest dociekliwe wypytywanie o szczegóły, terminy, podawanie negatywnych stron problemu. Politycy uspokajają, odpowiadają wymijająco. Dziennikarze nie dają za wygraną. Inscenizacja inspirowana codzienną rzeczywistością medialną.

Pojęcia i główne treści: Konferencja prasowa – wydarzenie medialne, w którym osoby chcące przekazać mediom pewne informacje zapraszają dziennikarzy do ich wysłuchania z możliwością zadawania pytań. Rzecznik prasowy – osoba odpowiedzialna za kontakty z mediami w danej instytucji lub organizacji. Polityka informacyjna – przyjęta strategia komunikowania się danej instytucji z mediami, szerzej: opi- Więcej na: nią publiczną. www.olimpiada-medialna.edu.pl www.olimpiada-medialna.edu.pl

fot. Valerie Everett (CC BY-SA 2.0)

SCENARIUSZ LEKCJI 14

Fot. Nagłówek francuskiego dziennnika „Journal des Débats”, który ukazywał się w latach 1789 – 1944. To w nim publikowano pierwsze felietony.

Zostań felietonistą Cele i metody lekcji zasady tworzenia tekstów publicystycznych, umiejętność pisania felietonów, praca w grupach. Pojęcia i główne treści: powtórzenie wiadomości z modułu 1. na temat gatunków dziennikarskich. Felieton – fr. feuilleton, zeszycik, odcinek powieści, krótki utwór dziennikarski w osobistym tonie, lekki w formie, wyrażający – często skrajnie złośliwie – osobisty punkt widzenia autora. Pierwsze felietony drukowano w XIX w. na łamach francuskiego „Journal des Débats”. Felieton jest zwykle umieszczany na stałej kolumnie (tzn. stronie gazety lub czasopisma – po ang. stały felietonista to columnist), zwanej kolumną felietonową. Do felietonów zaliczane są również rysunki satyryczne, tzw. felietony rysunkowe. Cechy felietonu: wyolbrzymienie danego zjawiska, www.olimpiada-medialna.edu.pl

przewrotny sposób jego opisu, złośliwość, humor. Pomoce do zajęć: kartki papieru, flamastry, długopisy. Praca w grupach: zadaniem uczniów będzie przygotowanie specyficznego – bo pisanego wspólnie – felietonu na tematy szkolne. Tematem jest to, czego najbardziej nie lubią w szkole (w zachowaniu uczniów, w niedogodnościach lokalowych, w sprawdzianach szkolnych itp.), następnie próbują w przewrotny i pomysłowy sposób wskazać na pozytywne strony tego stanu rzeczy. Wspólnie redagują w zespołach mowy felietonowe, które wygłasza wybrana osoba. Całość można zilustrować satyryczna grafiką, o ile w zespole mamy osobę o takim talencie.

SZTUKA PREZENTACJI I DEBATY

Test V Sztuka prezentacji i debaty

1. Który z poniżej wymienionych elementów nie stanowi ﬁgury retorycznej? a. Ironia b. Eufemizm c. Metabolizm d. Aluzja e. Aporia f. Anafora g. Metafora h. Amfora i. Emfaza j. Peryfraza k. Hiperbola l. Personiﬁkacja 2. Co to jest aporia? a. powątpiewanie, w formie pytania (retorycznego) wyraża wahania, wątpliwości, niedowierzanie, sprzeczne uczucia. Ma przykuć uwagę słuchacza. b. przenośnia, łączy ze sobą wyrazy znaczeniowo od siebie odległe, podkreśla niedosłowny sens wyrazów, umożliwia przedstawianie nowych punktów widzenia, dokonywanie oryginalnych porównań c. zestawianie przeciwieństw w wypo-

wiedzi, dosłownych i ukrytych znaczeń słowa, służy rozbawieniu słuchacza, ma budować dystans do przedmiotu, charakterystyczna też dla wypowiedzi złośliwych i kpiących. 3. Którego roku pojawił się na antenie program „Szkło kontaktowe?” a. 2005 b. 2000 c. 1999 d. 2003 4. Które z poniższych programów publistycznych nie są obecnie emitowane? a. Młodzież kontra... czyli pod ostrzałem b. Plus minus c. Sprawa dla reportera d. Magazyn Ekspresu Reporterów e. Minęła dwudziesta f. Wierzę, wątpię, szukam g. Kawa na ławę h. Warto rozmawiać i. Szkło kontaktowe j. Teraz my! www.olimpiada-medialna.edu.pl

TEST V 5. Podziel programy wymienione w pkt. wg. stacji w której były lub/i są nadawane: a. TVP1,2, TVP ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... b. TVP INFO ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... c. TVN, TVN24 ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... 6. Połącz programy publicystyczne z ich gospodarzami. 1. Plus minus 2. Sprawa dla reportera 3. Magazyn Ekspresu Reporterów 4. Wierzę, wątpię, szukam 5. Kawa na ławę 6. Warto rozmawiać 7. Teraz my!

a. Michał Olszański b. Jan Pospieszalski c. Bogdana Rymanowskiego d. Wiesław Niewęgłowski e. Tomasz Sekielski i Andrzej Morozowski f. Tadeusz Mosz g. Elżbieta Jaworowicz.

7. O którego z polskich publicystów chodzi? Felietonista i prozaik, żył w l. 1911 – 1991, publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, tworzył w okresie PRL krytycznie wypowiadając się o systemie, ale w żartobliwy sposób. Tygodnik „Wprost” przyznaje nagrodę dziennikarską jego imienia. …………………………………… www.olimpiada-medialna.edu.pl

CYFRYZACJA

Cyfryzacja naziemnej telewizji w Polsce to najważniejsza zmiana, jaka dokonuje się we współczesnej historii mediów w naszym kraju. To także główne temat, tegorocznej, pierwszej edycji Olimpiady medialnej. Dlatego ważne, żeby poświęcić mu dostatecznie dużo czasu.

Uczniów czeka wiele pracy, ale warto zostać ekspertem w tej dziedzinie. Będą moglo również dzielić się swoją wiedzą z członkami rodziny i wyjaśniać wątpliwości wszystkim, którzy będą mieli problem z technicznymi aspektami cyfryzacji. www.olimpiada-medialna.edu.pl

SCENARIUSZ LEKCJI 15

Cyfryzacja, czyli jak zmieni się nasze korzystanie z telewizji?

Cele i metody lekcji: Swiadomość technologicznych i kulturowych przemian związanych z cyfryzacją telewizji w Polsce, umiejętność krytycznej oceny tych przemian i dostrzegania korzyści dla użytkowników, kształtowanie postawy krytycznej i selektywnej w wyborze programów. Pojęcia i główne treści: Telewizja naziemna – telewizja wykorzystująca do emisji nadajniki na powierzchni Ziemi, umieszczone najczęściej na wzniesieniach lub wysokich budynkach dla zapewnienia pokrycia sygnałem możliwie dużego obszaru. Telewizja satelitarna – telewizja wykorzystująca nadajniki (tzw. transpondery) umieszczone na sztucznych satelitach Ziemi. PAL – standard nadawania koloru w sygnale telewizyjnym, używany w telewizji kolorowej, ang. Phase Alternating Line. Naziemna telewizja cyfrowa w Polsce – system nadaw a n i a c y f rowe go s y g n a ł u t e l e wizyjnego na terenie Polski, zgodnego z międzynarodowym standardem DVBT. DVB-T – ang. Digital Video Broadcasting Terrestrial, standard telewizji www.olimpiada-medialna.edu.pl

cyfrowej nadawanej naziemnie. HDTV – ang. High Definition Television, telewizja wysokiej rozdzielczości, ogólne określenie sygnału telewizyjnego o rozdzielczości większej niż standardowa PAL lub NTSC. VoD – wideo na żądanie, życzenie, ang. Video on Demand, usługa pozwalająca użytkownikowi na oglądanie filmów i programów telewizyjnych w czasie innym niż zaplanowano ich emisję. Pomoce do zajęć: Kartki A4, flamastry, długopisy. Praca w grupach: Telewizja HDTV a tradycyjna telewizja kolorowa PAL. Jak zmieni się nasze korzystanie z tego medium? Jaki podstawowe różnice możesz wskazać (większa liczba programów, lepsza jakość obrazu i dźwięku)? Jakie korzyści przynosi technologia VoD? W jaki sposób ułatwi to planowanie i wybór programów telewizyjnych dla odbiorcy? Pracę w grupach podsumowujemy wspólnie, na tablicy, dokonując analizy porównawczej „starej” i nowe telewizji.

Dekoder STB ﬁrmy Nokia fot. Väsk (CC BY-SA 3.0)

SCENARIUSZ LEKCJI 16

Cyfryzacja telewizji. Wymagania techniczne

Cele i metody lekcji: Zapoznanie się z technicznymi specyﬁkacjami odbioru telewizji cyfrowej, technologiczna edukacja medialna, umiejętność wyszukiwania informacji na dany temat w internecie. Pojęcia i główne treści: Techniczne pojęcia z zakresu cyfryzacji np. STB – ang. set-top box, rodzaj dekodera podłączanego do telewizora. Umożliwia odtwarzanie video, dźwięku, przeglądanie stron internetowych, granie w gry komputerowe itp. MPEG-4 – standard kodowania audio i wideo przyjęty m.in. w naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce. Zob. Test IV: Cyfryzacja. Pomoce do zajęć: Zajęcia w pracowni komputerowej lub

www.olimpiada-medialna.edu.pl

z użyciem rzutnika multimedialnego, laptopa z dostępem do internetu. Wyjątkowo może to być zadanie domowe do indywidualnej realizacji. Wyszukaj w internecie/praca w grupach: Przygotuj pytania poszukiwawcze dla młodzieży dotyczące technicznych specyﬁkacji korzystania z telewizji cyfrowej: co to jest set-top-box, DVB-T, mpeg4. Ich zadaniem będzie dowiedzenie się jak najwięcej na temat danego urządzenia i przedstawienie swoich wyników poszukiwań w klasie. Wspólnie opracujcie możliwe porady dot. cyfryzacji. Jakie sprzęt należy kupić, ile on kosztuje, gdzie szukać pomocy, jak będzie można odbierać telewizję cyfrową?

CYFRYZACJA

Test VI Cyfryzacja 1. Kontrola rodzicielska 2. Telewizja mobilna 3. DVL a. Uruchomienie pierwszych nadajni- 4. PVR 5. VoD ków naziemnej telewizji cyfrowej b. Opublikowanie harmonogramu cyf- 6. Teleedukacja 7. Pay-per-view ryzacji Polski c. Ogłoszenie ustawy o wdrożeniu na- 8. Telebanking 9. Vodcasting ziemnej telewizji cyfrowej d. Wyłączenie analogowej transmisji 10. EPG telewizyjnej w całej Polsce e. Planowane zaprzestanie emisji tele- a. przewodnik telewizyjny nadawany w formie tekstu, dostępny dla odbiorwizji w całej Europie ców sygnału telewizji cyfrowej, ang. Electronic Program Guide. 1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... b. forma usługi oferowanej przez banki, umożliwiająca dostęp do rachunku za 2. Kiedy nastąpi wyłączenie analogowej transmisji telewizyjnej w Polsce? pomocą telewizji cyfrowej. c. proces nauczania na odległość – a więc w warunkach, gdy nauczyciel Miesiąc …… rok …… . i uczniowie oddaleni są od siebie w przestrzeni – realizowany z zastoso3. Telewizja, którą do tej pory znaliśmy przechodzi do historii. To wciąż waniem telewizji. Zyskuje nowe znanajbardziej popularne z mediów au- czenie dzięki rozwojowi telewizji diowizualnych, coraz częściej zinte- cyfrowej. growane z komunikacją internetową. d. technologia transmisji nagrań wideo Nowa telewizja oferuje wiele niezna- w postaci plików dostępnych w Internych dotąd możliwości i usług. Oto necie i katalogowanych w technologii lista kilku z nich. Przyporządkuj im RSS. Forma telewizji internetowej, analogiczna do podcastów będących rowłaściwe opisy. dzajem transmisji audycji radiowych. 1. Ułóż wg. kolejności od najstarszej następujące wydarzenia:

www.olimpiada-medialna.edu.pl

TEST VI e. usługa operatorów telefonii komórkowej umożliwiająca oglądanie telewizji cyfrowej za pomocą telefonu komórkowego trzeciej generacji z funkcją UMTS lub palmtopu za pomocą systemu DVB-H. f. cyfrowa biblioteka wideo, ang. Digital Video Library, multimedialna baza danych umożliwiających wybór ﬁlmu. Może z niej korzystać wielu klientów jednocześnie. g. usługa telewizji cyfrowej, dzięki którym można wyłączać dostęp do niektórych treści i kanałów. Pomocna np. rodzicom w wychowaniu do mediów. h. wideo na żądanie, życzenie, ang. Video on Demand, usługa pozwalająca użytkownikowi na oglądanie ﬁlmów i programów telewizyjnych w czasie innym niż zaplanowano ich emisję. i. urządzenie służące do nagrywania programów telewizyjnych na dysk twardy w formacie cyfrowym, ang. Personal Video Recorder. Współcześnie zastąpił powszechne jeszcze kilka lat temu stosowanie magnetowidów. j. płatna usługa oglądania treści multimedialnych dostarczanych najczęściej za pośrednictwem cyfrowej telewizji, ang. płać by oglądać.

5. Dolby Digital – ... 6. DVB-T – ... 7. TV SAT – ... 8. MPEG-4 – ... 9. CATV – ... 10. IPTV – ...

a. standard telewizji cyfrowej nadawanej naziemnie, ang. Digital Video Broadcasting – Terrestrial. b. inna nazwa to A/52, standard kodowania dźwięku używany m.in. przy nagrywaniu płyt DVD i w telewizji cyfrowej. c. akronim używany zamiast określenia telewizja satelitarna, wykorzystująca nadajniki umieszczone na sztucznych satelitach Ziemi. d. akronim używany zamiast określenia telewizja kablowa. e. standard kodowania audio i wideo przyjęty m.in. w naziemnej telewizji cyfrowej w Polsce. f. telewizja wysokiej rozdzielczości, ogólne określenie sygnału telewizyjnego o rozdzielczości większej niż standardowa PAL lub NTSC. g. technologia umożliwiająca przesyłanie sygnału telewizyjnego w internetowych sieciach szerokopasmowych, ang. Internet Protocol Television. 4. Oto kilka najważniejszych pojęć h. standard nadawania koloru w sygzwiązanych z technologią telewizji nale telewizyjnym, używany w telecyfrowej. Niektóre z nich poznałeś na wizji kolorowej, ang. Phase Alternating lekcji edukacji medialnej. Sprawdź Line. swoją wiedzę. Przyporządkuj właś- i. termin informatyczny, opisuje zmianę ciwe opisy akronimom (skrótom nazw sposobu zapisu informacji umożliwiająca zmniejszenie objętości np. – przyp. aut.). pliku. j. ang. set-top box, rodzaj dekodera 1. Kompresja – ... podłączanego do telewizora. Umożli2. STB – ... wia odtwarzanie video, dźwięku, prze3. PAL – ... glądanie stron internetowych, granie 4. HDTV – ... w gry komputerowe itp.

www.olimpiada-medialna.edu.pl

FILM

Języki mediów Cele i metody lekcji: Świadomość językowej struktury przekazów medialnych, wzorowanej na przekazach słownych, znajomość pojęcia kadrowania w języku filmu, praca w grupach. Pojęcia i główne treści: Język mediów – sposób przekazywania informacji w mediach, budowania narracji słownej i towarzyszącym temu obrazom. Gramatyka (język) filmu – pojęcie zapożyczone z literatury na określenie technik montażu, tworzenia kadrów i ujęć filmowych, jak również budowania narracji audiowizualnej. Język nowych mediów – zaproponowane przez Lva Manovicha określenie opisujące specyfikę tworzenia mediów cyfrowych, zbudowanych wokół pojęc i a b a z y d a n yc h i u ż y t kow n i k a mającego do niej dostęp w sposób nielinearny, specyficzny sposób konstruowania przekazów, w której dużą rolę odgrywa użytkownik – współtwórca komunikatu cyfrowego. Nowe media cechuje zdolność do swobodnego kopiowania i modyfikacji przekazów. Kadr – najmniejsza jednostka przekazu filmowego, sposób przedstawienia danej sceny, obrazu za pomocą odpowiedniego ustawienia kamery filmowej. Adaptacja – artystyczne i kreatywne dostosowanie narracji literackiej do potrzeb przekazu filmowego. Ekranizacja – w miarę wierne przedstawienie narracji literackiej w filmie. Pomoce do zajęć:

Kartki A4, długopisy, flamastry. Praca w grupach: Fabułę dobrej powieści można streścić w kilku zdaniach mówiących o pytaniu fabularnym i udzielonej odpowiedzi. W niemal każdej powieści występuje konflikt protagonisty i antagonisty, bohatera pozytywnego i jego przeciwnika lub przeciwieństw losu. Autor składa na początku „obietnicę”, zachęca do czytania całości, a potem wiedzie czytelnika przez całość aż do kulminacji. Pisanie krótkich streszczeń powieści to częsta praktyka stosowana przy składaniu propozycji adaptacji i ekranizacji książek. Uczniowie mają za zadanie streścić swoją ulubioną lekturę. Zastanawiają się jak brzmi główne pytanie postawione w powieści? Kto jest protagonistą, a kto jego przeciwnikiem? Jak ułożony jest przyczynowo-skutkowy plan wydarzeń? Redagują list do producenta filmowego, w którym proponują mu ekranizację książki, przekonują, zachęcają, wyjaśniają, do kogo może być skierowana polecana produkcja. Pomyśl w wolnym czasie: Postaraj się streścić w kilku zdaniach Twoje ulubione filmy. Dokonać analizy, kto w nich jest postacią negatywną, a kto pozytywną, na czym zasadza się dramat, jaka jest kulminacja perypetii bohaterów. Lektura uzupełniająca: Język w mediach masowych, J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Warszawa 2000. L. Manovich, Język nowych mediów, przeł. P. Cypryański, Warszawa 2006. www.olimpiada-medialna.edu.pl

TEST VII

Test VII Film 1. Miks gatunków filmowych. Oto kilka gatunków filmowych (także telewizyjnych i literackich). Zobacz jak wiele z nich powstało przez kreatywne połączenie dotychczas znanych form twórczości filmowej i literackiej. Przyporządkuj właściwe opisy z prawej kolumny definicjom z lewej strony. Jakie filmy, pasujące do poszczególnych gatunków możesz wymienić? 1. Czarna komedia 2. Melodramat 3. Film science fiction 4. Thriller 5. Gore 6. Horror 7. Komedia kryminalna 8. Film drogi 9. Film płaszcza i szpady 10. Film muzyczny a. gatunek o sensacyjnej i zwykle miłosnej fabule. b. gatunek, którego fabuła koncentruje się wokół hipotetycznych osiągnięć nauki i techniki. c. określenie gatunku filmowego, którego akcja toczy się w czasach historycznych. d. filmowa odmiana musicalu, gatunek rozpowszechniony w kinie amerykańskim. e. dreszczowiec, rodzaj utworu sensacyjnego, powieści, filmu lub serialu telewizyjnego, mającego wywołać www.olimpiada-medialna.edu.pl

u czytelnika bądź widza silne emocje. f. rodzaj dreszczowca lub horroru filmowego, charakteryzujący się dużą ilością brutalności, w tym scen z krwią i eksponowania wnętrzności. g. gatunek łączący fabułę dotyczącą zbrodni z elementami komizmu. h. odmiana komedii, w której przedmiotem żartu są sprawy zwykle traktowane poważnie, np. śmierć lub choroba. i. rodzaj filmu, w którym akcja toczy się na drodze podczas podróży, ucieczki lub wyścigu bohaterów. j. odmiana fantastyki, rodzaj twórczości literackiej i filmowej mającej wprowadzić odbiorcę w uczucie strachu, przerażenia, niepokoju. Często eksponuje zjawiska trudne do wyjaśnienia w racjonalnych kategoriach. 1. ... 2. ... 3. ... 4. ... 5. ... 6. ... 7. ... 8. ... 9. ... 10. ... 2. Wyjaśnij pojęcia: 1. Adaptacja 2. Kadr 3. Ekranizacja 4. Ujęcie 5. Ścieżka dźwiękowa, ang. soundtrack 6. Akcja 7. Plan pełny 8. Detal 9. Statysta 10. Plan amerykański.