ArtEZ Sports in the City by Future Urban Regions

Sport JULI 2015

ARNHEM

in de

SPORTLANDSCHAP VAN ARNHEM

OLYMPIC CITIES

Stad

MISSING LINKS IN DE STRUCTUURVISIE

Arnhem kent vanwege zijn ligging een

Wat maakt sommige Spelen tot een

Een goed werkend openbaar

uniek landschap dat zich leent voor allerlei

succes, terwijl bij andere steden de

ruimtenetwerk zorgt voor levendigheid en

sporten. Maar hoe gezond is Arnhem?

sportterreinen leeg zijn achter gebleven?

de kans op ontmoetingen op de juiste plek.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 1

2-7-2015 10:54:18

INHOUD 2

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

P3 �� Voorwoord - Ko Jacobs

P4 �� FUR Arnhem - Ady Steketee P6 �� Gezonde Stad - Gezondheid als integratiekader - Leendert van Bree, PBL P8 �� Opgave - Thijs van Spaandonk en Bas Driessen P10 �� Video-opdracht: persoonlijke verkennning van thema Sport P18 �� Arnhem’s sportlandschap (onderzoek) P28 �� Olympic Cities (onderzoek) P30 �� Toolbox (onderzoek) P36 �� Structuurvisie - Missing Links P38 �� Zuidelijke Binnenstad - Bouke Nijland en Niels Leijte P49 �� Klarendal - Teun Leene en Bas Rollerman P56 �� Centrum-Oost - Marcel Plomp en Jan-Laurens van der Horst P66 �� Stadsblokken - Jasper van den Bogaard en Jorik Dijker P79 �� Tot slot nog - Thijs van Spaandonk en Bas Driessen P80 �� Colofon

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 2

2-7-2015 10:54:21

Voorwoord. Ko Jacobs Directeur ArtEZ Academie van Bouwkunst Onderzoek wordt een steeds belangrijker onderwerp binnen het hoger beroepsonderwijs in Nederland. Voor ArtEZ Academie van Bouwkunst komen hier twee ontwikkelingen samen. Vanuit de masteropleidingen wordt de rol van onderzoek steeds meer als een vitaal element binnen het onderwijs onderkend. Tegelijkertijd is de positie van de architect flink in beweging, onder andere ten opzichte van opdrachtgevende partijen en andere betrokkenen. Bij de architectuuropleiding van ArtEZ Academie van Bouwkunst worden die ontwikkelingen vertaald in een “onderzoeksprogramma” voor de masterstudenten in het 3e jaar. Zij krijgen de opdracht om een brede en diepe verkenning te doen naar de problematieken, betrokken partijen en overwegingen die vooraf gaan aan een complexe ruimtelijke ontwerpopgave. De afgelopen jaren is voor de invulling van het onderzoeksprogramma nauw samengewerkt met de Gemeente Arnhem. Verschillende afdelingen hebben bijgedragen aan de opdrachtformulering, of er is een bijdrage geleverd tijdens het onderzoek. Het onderzoek wordt mede ingericht door het netwerklectoraat Future Urban Regions (FUR) van de gezamenlijke Academies van Bouwkunst in Nederland. Ook in studiejaar 2014-15 is er in de driehoek Gemeente, FUR en Academie weer een vruchtbare samenwerking geweest rond het onderwerp “Sport in de Stad”. De resultaten van deze waardevolle samenwerking en het onderzoek van de studenten zijn in dit document samengebracht.

“Onderzoek wordt een steeds belangrijker onderwerp binnen het hoger beroepsonderwijs.” KO JACOBS - DIRECTEUR ARTEZ ACADEMIE VAN BOUWKUNST

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 3

2-7-2015 10:54:23

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

FUR ARNHEM Ady Steketee kenniskringlid lectoraat Future Urban Regions In 2013 is het lectoraat Future Urban Regions (FUR) opgericht als een netwerk lectoraat tussen de zes Nederlandse Academies van Bouwkunst. Het lectoraat is gefinancierd door het Ministerie van I&M en is gebaseerd op drie pijlers: Gezond Urbanisme, Ontwerpend Onderzoek en productieve relaties met regionale overheden en stakeholders. Door ontwerpopgaven te identificeren, onderzoek te doen en het betrekken van regionale partijen in ontwerpstudio’s die binnen de lesprogramma’s van de verschillende academies worden aangeboden ontstaat een lichaam van kennis en visie die bedoeld is om partijen bij elkaar te brengen en nieuwe coalities te smeden om Gezond Urbanisme te agenderen. Het boekwerk dat voor u ligt is tot stand gekomen in het kader van de studio die de ArtEZ Academie van Bouwkunst in 2014-15 heeft geleid. Onder begeleiding van docenten Bas Driessen en Thijs van Spaandonk hebben de studenten onderzoek verricht naar Sport en Beweging in de Openbare Ruimte dat hier gebundeld is. Samen met het promo-filmpje ‘Arnhem Move On’ vormt dit document het resultaat van deze studio.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 4

2-7-2015 10:54:24

â&#x20AC;&#x153;FUR is gebaseerd op drie pijlers: Gezond Urbanisme, Ontwerpend Onderzoek en productieve relaties met regionale overheden en stakeholders.â&#x20AC;?

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 5

2-7-2015 10:54:24

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

GEZONDE S TA D Gezondheid als integratiekader Leendert van Bree Planbureau voor de Leefomgeving

Steden moeten in de toekomst duurzaam zijn. In de eerste plaats als motor voor een vitale circulaire economie. Daarnaast moeten gezondheid en welzijn dé uitgangswaarden voor de leefomgeving zijn. Dit tweede spoor betekent dat duurzame steden in de 21e eeuw een prachtige sociale innovatieopgave hebben voor de verbetering van publieke gezondheid. Een gezonde en duurzame stedelijke ontwikkeling moet leiden tot steden die prettig ogen, uitnodigen tot gezond gedrag, sociale ontmoetingen bevorderen en goed bereikbaar zijn. Hernieuwd gebruik van energie en grondstoffen zorgen voor een gezonde en duurzame basis voor economische, sociaal-maatschappelijke en ecologische ontwikkelingen. Parallel hieraan is het een grote uitdaging om de verdere ontwikkeling van stedelijke regio’s mede vorm te geven vanuit een omgevingsvisie op publieke gezondheid. De vraag is met welke impulsen deze ambitie dichterbij kan worden gebracht. Het klassieke (stedelijke) milieubeleid - primair gericht op gezondheidsbescherming - is weliswaar succesvol geweest, maar langzaamaan worden ook de tekortkomingen zichtbaar. Vaak wordt immers de gezondheid nog onvoldoende beschermd en is er sprake van een weinig efficiënt bestrijdingsbeleid. Bovendien is het halen van een milieunorm

veelal tot een bestuurlijk probleem verworden. Tegelijkertijd spelen er sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen waarbij het gezondheids- en welzijnsbegrip wordt opgevat als publieke gezondheid en duurzame omgevingswaarde. Externe factoren spelen daarbij ook mee, zoals demografische ontwikkelingen, gezond opgroeien, gezond ouder worden, beperking van de zorgkosten en stimulering van groene groei. Daarbij wordt duurzaam omgevingsbeleid mede ingezet vanuit een meer sociaal-maatschappelijk principe, gericht op de bevordering van gezondheid en welzijn. De bewoners van wijken zullen moeten worden verleid tot een gezonde en duurzame leefstijl waardoor ze vitaal blijven en actief deel kunnen nemen aan de buurt, stad en maatschappij. Een gezonde, duurzame wijk biedt een vertrouwde, veilige en groene omgeving, toegankelijke zorg en bruikbaar aanbod van faciliteiten voor sport, wandelen en fietsen. Om te komen tot duurzaam omgevingsbeleid zijn er al enkele beloftevolle initiatieven, zowel in Nederland als elders in de wereld. Zo heeft het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) ‘Gezonde Verstedelijking’ recent gekozen tot één van de duurzaamheidsthema’s. IenM wil graag met alle actoren in de samenleving leefbaarheid, veiligheid en bereikbaarheid koppelen aan duurzaamheid op verschillende ruimtelijke schaalniveaus (wijk, stad en regio). Ook is begin dit jaar de GezondOntwerpWijzer (GOW) ‘live’ gegaan (www.atlasleefomgeving.nl/web/gow/ home). Voor iedereen die de leefomgeving gezond wil inrichten biedt de GOW kennis, praktijkvoorbeelden, instrumenten en financiële stimulansen. Om de ontwikkeling van duurzame wijkente bevorderen, trekken RIVM, ministerie van VWS en andere organisaties al enige tijd gezamenlijk op bij projecten als Handreikingen Gezonde Wijk en Gezonde

Leendert van Bree (leendert.vanbree@pbl.nl) is senior beleidsonderzoeker bij het PBL, universitair hoofddocent bij de Universiteit Utrecht, en bestuurslid van de VVM. De tekst van dit artikel is gebaseerd op een artikel van zijn hand dat mei 2013 Milieu 3 Jaargang 19 is verschenen in Tijdschrift Milieu, het opinieblad van de VVM, Netwerk van milieuprofessionals.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 6

2-7-2015 10:54:25

De bewoners van wijken zullen moeten worden verleid tot een gezonde en duurzame leefstijl waardoor ze vitaal blijven en actief deel kunnen nemen aan de buurt, stad en maatschappij.

Gemeente. Beide handreikingen zijn te vinden bij http://www.loketgezondleven.nl en bieden digitaal informatie, tips en praktijkvoorbeelden voor het opstellen, uitvoeren en evalueren van gemeentelijk gezondheidsbeleid. De komende uitwerking van de recent door het Kabinet vastgestelde agenda van het Nationale Programma Preventie gaat daar nog verder richting aan geven. Verder worden in diverse PBL rapporten (www.pbl.nl), waaronder ‘Duurzame stad’, ‘De energieke samenleving’ en ‘Vormgeven aan de Spontane Stad’, concrete suggesties gedaan. Niet alleen over hoe je met diverse actoren in de samenleving een gezonde, duurzame ontwikkeling van stedelijke gebieden vorm kunt geven, maar óók hoe dat op een meer organische wijze kan plaatsvinden. In Europa en daarbuiten zijn er eveneens dergelijke initiatieven. Interessant is de handreiking van het ‘Liveable Cities’ project voor duurzaam stedelijk management op basis van zeven principes voor beleidsprocessen, partnerships, plannen en programma’s. Het ‘Healthy Cities’-project leert waar men zich op kan richten bij het verkleinen van achterstanden in gezondheid en armoede, bescherming van risicogroepen en participatie door bewoners. Het project ‘Active Design Guidelines’ houdt zich bezig met ruimtelijke ontwerpen voor duurzaam transport en gezond bewegen die bijdragen aan het terugdringen van volksgezondheidsziekten zoals diabetes en obesitas. Bij de Rio+20 conferentie in 2012 hebben lidstaten het WHO voorstel ‘The Future We Want’ geadopteerd om gezond-

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 7

heid en welzijn als uitkomst én als voorwaarde centraal te stellen bij alle beleid gericht op duurzame ontwikkeling, inclusief vitaliteit en vergroening van de economie. Gezondheid en welzijn kunnen dus een belangrijk integratiekader zijn voor de koppeling tussen fysieke en sociale leefomgevingskwaliteit, goede ruimtelijke ordening en duurzame (stedelijke) gebiedsontwikkeling. Hierbij ondergaat het omgevingsbeleid langzaam een sociale verbreding van gezondheidsbescherming naar gezondheidsbevordering. Om daadwerkelijk die stap te maken, moeten steden aan de slag met gebouwen, woningen, openbare ruimte, sociale samenhang, infrastructuur, mobiliteit, klimaatverandering, (culturele) voorzieningen en energie-, voedsel-, water- en grondstoffengebruik. Alles indachtig de grondgedachte achter duurzame stedelijke gebiedsontwikkeling: nieuwe plannen moeten duurzame waarden toevoegen aan de omgeving, óók met betrekking tot gezondheid en welzijn. Duurzaam omgevingsbeleid heeft als doel de volksgezondheid te beschermen én te verbeteren. Ruimtelijke ordening kan voor een dergelijke ontwikkeling voorwaardenscheppend en faciliterend zijn. Wel ligt er nog een behoorlijke uitdaging voor onderzoekers en beleidsmakers om vanuit die visie te werken aan kennis, instrumenten, plannen, nieuwe verdienmodellen, uitvoering, organisatie en bestuur.

2-7-2015 10:54:25

ST U DIO

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

De opgave wordt in samenwerking met de Gemeente Arnhem ontwikkeld en vervolgens ingebracht in het Lab. De studenten werken zo aan een opgave die voor Arnhem relevant is. De wisselwerking tussen de studenten (de Academie) en de stad wordt zo verder ontwikkeld.

Bas Driessen en Thijs van Spaandonk

Opgave. Stedelijk opgaven worden steeds complexer. Het ontwerpen van stedelijke gebieden gaat zelden meer over de stad als object maar meer en meer over verstedelijking als proces. Dit proces gaat naast de morfologie ook over op het eerste gezicht niet-ruimtelijke thema’s als: vergrijzing, mobiliteit, metabolisme, waterhuishouding, ecologie, concurrentiekracht etc. Dit proces speelt op verschillende schaalniveau’s (regio, stad en straat) en vraagt betrokkenheid van diverse partijen; overheden, particuliere organisaties en burgers. Dit proces moet leiden tot ruimtelijke modellen die ingaan op economische, sociaal-culturele en ecologische opgaven. Het ontwikkelen van deze ruimtelijke modellen moet leiden tot Gezonde Verstedelijking. Ontwerpend onderzoek speelt in dit proces een belangrijke rol. Het verschaft nieuwe inzichten, draagt bij aan de aanscherping van de opgave en helpt bij het formuleren van de randvoorwaarden voor de concrete projecten. Ontwerpend onderzoek biedt de verhelderende structuur voor de omgang de toenemende complexiteit van stedelijke ontwikkeling. Ontwerpend onderzoek vraagt om een nieuwe houding en nieuwe competenties van ontwerpers. Binnen het lectoraat Future Urban Regions (FUR), dat door de zes Academies van Bouwkunst in Nederland wordt ingevuld, worden deze competenties benoemd en beschreven zodat ze ook in het onderwijs een structurele positie kunnen krijgen. Daarnaast

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 8

onderzoekt het lectoraat het proces van Gezonde Verstelijking en hoe ontwerpend onderzoek daar aan kan bijdragen. Binnen het lectoraat richt de Academie van Bouwkunst Arnhem zich op het thema Gezond Leven. Een Arnhemse onderzoeker werkt aan verdere verdieping van het thema, gevoed door de oefeningen en de ontwerpstudio’s van de studenten. Tegelijk testen de studenten in hun ontwerpstudio’s bestaande theorieën en referenties in ontwerpvoorstellen voor de regio en stad Arnhem. Wij zien deze ontwerpstudio als het FUR Lab Arnhem. De specifieke opgave wordt in samenwerking met de Gemeente Arnhem ontwikkeld en vervolgens ingebracht in het Lab. De studenten werken zo aan een opgave die voor Arnhem relevant is. De wisselwerking tussen de studenten (de Academie) en de stad wordt zo verder ontwikkeld. Dit jaar is de opgave toegespitst op de rol die sport en beweging spelen met betrekkeing tot het gebruik en de invulling van de openbare ruimte en om te kijken hoe de openbare ruimte zo kan worden ingericht dat het uitnodigt tot sport en beweging. Niet alleen is sport en lichaamsbeweging in de bredere zin een vanzelfsprekend onderdeel van gezonde verstedelijking, ook heeft sport een duidelijke sociale component; sport verbroedert. Het voegt ook activiteit en spektakel toe aan de stad.

2-7-2015 10:54:25

De uiteindelijk ontwerpopgave is een concrete ingreep in het stedelijke weefsel van Arnhem, als een soort prototype of experiment. Sport kent formele plekken als stadions, sporthallen en velden maar ook steeds meer mensen bedrijven sport op een individuele en informele wijze, bijvoorbeeld door hard te lopen, te wielrennen of een bootcamp in het park. Door het gebruik van mobiele data wordt steeds beter zichtbaar welke plekken wel en welke plekken in de stad niet gebruikt worden voor het beoefenen van sport en lichaamsbeweging. Om inzicht te krijgen in het de relatie tussen sport en ruimte starten de studenten met een breed onderzoek naar de combinatie ruimtelijke ontwikkeling en sport. Er zullen referentieprojecten worden geanalyseerd op verschillende schaalniveaus: de inzet van grote sportevenementen om stedelijke ontwikkelingen te initieren (zoals de Olympische Spelen in Barcelona); het ontwerpen aan sportvoorzieningen (de Basketbar op de Uithof) en het informele gebruik van openbare ruimte voor beoefening van sport (tai-chi in Aziatische steden) Ook zullen de stad Arnhem en de recente en toekomstige ontwikkelingen onderworpen worden aan een grondige analyse. Het huidige sportlandschap van Arnhem wordt in kaart worden gebracht (sportvoorzieningen, routes en plekken), maar ook de ruimtelijke agenda van de stad. Deze analyse zal gebeuren door het gebruik van beschikbare geo-data, waarnemingen, onderzoeken, kaarten, databases etc. De analyses dienen als basis voor de ruimtelijke

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 9

modellen die vervolgens voor de verschillende schalen worden ontwikkeld. Tussen deze schalen worden continu verbanden gelegd. De uiteindelijk ontwerpopgave is een concrete ingreep in het stedelijke weefsel van Arnhem, als een soort prototype of experiment. Dit prototype dient het niveau van de plek en het incident te overstijgen. Tijdens het onderzoek en het ontwerp zullen de studenten stakeholders in de stad betrekken om de relevantie en het draagvlak van het ontwerp en het thema te vergroten. Uiteindelijk zullen de resultaten door middel van een film en dit boek worden gepresenteerd aan de Gemeente Arnhem en de stakeholders.

2-7-2015 10:54:25

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

De bijdrage van sport is, is het technieken spo waar normaalsp (virtueel) sportgames, exergam fitnessgames. D beweging/actie iedereen: kinder die het eens w meespelen. Bij v mensen met ee stimuleert de in stichting de Klup -Bas Rollerman

“Iedereen is welkom en iedereen mag meespelen.” Een fascinerend project op het gebied van sport is het project van de Klub Twente. Door met de hedendaagse technieken sport juist aantrekkelijk te maken voor een brede doelgroepwaar normaal sporten niet van zelfsprekend is. Heel kort gezegd, een digitaal (virtueel) sporten healthcentrum. Een accommodatie met interactieve games, exergames geheten, zoals de WII-sport, Kinect, Playstation en andere fitnessgames. Die computerspelprogramma’s verleiden mensen om in beweging/actie te komen. Het FUN-IE-Fitcentrum wordt opengesteld voor iedereen: kinderen uit de wijk, jongelui uit andere delen van de stad, ouderen die het eens willen uitproberen. Iedereen is welkom en iedereen mag meespelen. Bij voorkeur met elkaar, want in het FUN-IE-Fitcentrum kunnen mensen met een beperking sporten met mensen zonder beperkingen. Het stimuleert de integratie en participatie, en dat is ook een belangrijk doel van stichting de Klup Twente. Bas Rollerman

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 10

2-7-2015 10:54:25

In een stad als Shanghai gaat men net iets anders om met sport. Chinezen gaan niet fietsen, hardlopen of naar de sportschool. De mensen zijn gewend om vrije tijd in de openbare ruimte te besteden, zonder dure sportaccomodaties en trainingschema’s. Parken en pleinen worden gebruikt om muziek te maken, te dansen en te bewegen; Gezond, goedkoop en gezellig. Bouke Nijland

“Chinezen gaan niet fietsen, hardlopen of naar de sportschool.”

In een stad als Shanghai gaat men net gaan niet fietsen, hardlopen of naar de De mensen zijn gewend om vrije tijd zonder dure sportaccomodaties en tra Parken en pleinen worden gebruikt o bewegen; Gezond, goedkoop en gezel - Bouke Nijland

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 11

2-7-2015 10:54:25

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Consumenten h het winkelen. W positief ervaren sport. - Jorik Dijker

â&#x20AC;&#x153;Winkelen is een goede vorm van beweging.â&#x20AC;? Consumenten hebben vaak geen idee welke afstanden ze afleggen tijdens het winkelen. Winkelen is een goede vorm van beweging die voor velen als positief ervaren word. Daarnaast profiteren winkeliers ook van deze vorm van sport. Jorik Dijker

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 12

2-7-2015 10:54:25

“Hardlopen is voor mij een sport waarbij ik mijn hoofd leeg kan maken en mijn energie kwijt kan.” Sport betekent voor mij hardlopen in de natuur. Hardlopen is voor mij een sport waarbij ik mijn hoofd leeg kan maken en mijn energie kwijt kan. Ik ga meestal hardlopen in “Het Hurkske” een bos gelegen tussen Erp en Gemert. Het bos is hier uitermate geschikt voor omdat er een tiental routes zijn aangegeven door middel van gekleurde paaltjes. Op deze paaltjes staat een nummer wat staat voor de afstand in kilometers. Je kunt dus vooraf bepalen hoeveel kilometers je wilt gaan sporten. Jasper van den Bogaard

Sport betekent voor mij hardlopen in sport waarbij ik mijn hoofd leeg kan m meestal hardlopen in “Het Hurkske” ee Het bos is hier uitermate geschikt v aangegeven doormiddel van gekleurd nummer wat staat voor de afstand in k hoeveel kilometers je wilt gaan sporte - Jasper van den Bogaard

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 13

2-7-2015 10:54:26

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Bij het video on genomen. In Zw sporten, waarbi Zo zijn er naast d sloepen en City een fragment ge - Teun Leene

â&#x20AC;&#x153;In Zwolle worden verschillende activiteiten georganiseerd rondom sporten.â&#x20AC;? Bij het video onderzoek heb ik de stad waar ik woon, Zwolle, als referentiegenomen. In Zwolle worden verschillende activiteiten georganiseerd rondom sporten, waarbij verschillende lagen van de (beroeps)bevolking deelnemen. Zo zijn er naast de verschillende hardloopwedstrijden ook grachtenraces met sloepen en City Swim evenementen. Aan het einde van de video wordt nog een fragment getoond van mijn eigen favoriete sport: hardlopen. Teun Leene

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 14

2-7-2015 10:54:26

“Het pauzewandelen zou op dit kantorenpark aantrekkelijker gemaakt kunnen worden.” Door middel van film is het pauzewandelen onderzocht. Het merendeel van de beroepen wordt achter een pc uitgevoerd en het wandelen in de pauze biedt juist een afwisseling met het zitten. Voor het onderzoek is vanuit een kantoor gefilmd wat de activiteiten zijn rond de pauze. Tijdens de discussie in de les zijn we tot de volgende conclusie gekomen: Het pauzewandelen zou op dit kantorenpark aantrekkelijker gemaakt kunnen worden om meer mensen deze goede gewoonte aan te leren. Hiervoor zouden er interessantere routes gemaakt kunnen worden (meer dan een stoep langs de weg). Het straatmeubilair kan beter, er zouden meer bankjes en zitgelegenheden gecreëerd kunnen worden. Verder zouden er eetgelegenheden moeten komen, waar mensen hun kantoor voor willen verlaten.

Doormiddel van film is het pauzewan de beroepen word achter een pc uitg bied juist een afwisseling met het zitt kantoor gefilmd wat de activiteiten zi in de les zijn we tot de volgende con zou op dit kantorenpark aantrekkelijk mensen deze goede gewoonte aan te le routes gemaakt kunnen worden (me straatmeubilair kan beter, er zouden gecreëerd kunnen worden. Verder z komen, waar mensen hun kantoor voo - Niels Leijte

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 15

2-7-2015 10:54:26

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Het wonen en w al het verkeer a beweging op, en dat je overal ge ook mooie route - Marcel Plomp

â&#x20AC;&#x153;De vele fietsroutes van Arnhem zorgen dat je overal gemakkelijk kan komen.â&#x20AC;? Het wonen en werken in de stad heeft voor mij een groot voordeel, ik kan al het verkeer af per fiets! Elke dag levert me dit toch al snel 30 minuten beweging op, en dat helemaal gratis! De vele fietsroutes van Arnhem zorgen dat je overal gemakkelijk kan komen. Voor recreatief gebruik biedt Arnhem ook mooie routes door de nabijheid van de groene omgeving. Marcel Plomp

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 16

2-7-2015 10:54:26

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 17

2-7-2015 10:54:26

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Arnhemâ&#x20AC;&#x2122;s

SPORT

LANDS 1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 18

2-7-2015 10:54:26

SCHAP “Het belang van de stad als decor voor de sportruimte is toegenomen.”

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 19

2-7-2015 10:54:27

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Arnhemâ&#x20AC;&#x2122;s

SPORT

LANDSCHAP

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 20

2-7-2015 10:54:27

“Volgens NOC NSF zullen de binnensporten krimpen en de groeiende sporten de buitensporten zijn.”

Arnhem kent vanwege zijn ligging tussen Veluwe en Rivierengebied een uniek landschap dat zich leent voor allerlei buitensporten. Maar hoe is sport georganiseerd in de stad? Als Arnhemmers willen gaan sporten, waar kunnen ze dan terecht? En zijn Arnhemmers gezonder dan gemiddeld? Welke ontwikkelingen zien we bij sportvereningingen? Al decennia lang staat de inzet van vrijwilligers centraal binnen de sportvereningen. In navolging van de bezuinigingen is er meer ondersteuning van de burger. Dit betekent dat maatschappelijke gelden effectiever en efficienter moeten worden ingezet. Mensen benaderen de sport meer als klant en consument en hoeven niet bij voorbaat binnen een verenigingsstructuur te sporten. De sportconsument wil bewegen en sporten in een veilige omgeving en met kwalitatief goede faciliteiten en begeleiding. Deze bevinden zich aan de rand van Arnhem. Ook dagelijkse sporten en bewegen vind plaats in de de stad. Het belang van de stad als decor voor de sportruimte is toegenomen. Sport is onderdeel geworden van een lijfstijl. Door het Centraal Bureau voor de Statistiek is onderzoek gedaan naar de sportbeoefening. Een opvallend verschil is dat vrouwen meer als lid van een vereniging sporten en mannen vaker ongeorganiseerd. Van zowel mannen als vrouwen beoefent ongeveer 60% solosport. Volgens NOC NSF zullen de binnensporten krimpen en de groeiende buitensporten zijn: Voetbal, golf, hockey, paardensport en atletiek en motersport. Zie overzichten sporten en groei percentage. Welke rol spelen openbare voorzieningen? Bij het in kaart brengen van de openbare sportvoorzieningen in Arnhem zijn een aantal dingen naar voren gekomen. Zo zijn drieëntwintig van drieëndertig sportvoorzieningen voetbalveldjes of trapveldjes. De rest is grotendeels

basketbal gevolgd door skateboarding. Dit laat overduiderlijk zien dat veel meer voorzieningen zijn voor voetbal dan voor andere sporten. Door het in kaart brengen vielen een aantal andere dingen op: voorzieningen bevinden zich voornamelijk geclusterd rond scholen; er zijn meer openbare sportvoorzieningen ten zuiden van de rivier; de voorzieningen in het noorden zijn slechter verspreid, vooral rond het centrum. De sportvoorzieningen in de openbare ruimte worden voornamelijk gebruikt door basisschoolkinderen en die van het voortgezet onderwijs. Deze worden dan voornamelijk buiten de schooltijden om gebruikt. Mijn inziens worden deze niet intensief door groepen gebruikt, deze rol is weggelegd voor de verengingen. Skateboarding daarentegen wordt met name door oudere kinderen gebruikt. Ook is er in het bijzonder op ‘’Cruyff Court’’ en ‘‘Richard Krajicek Playground’’ gelet. Vanuit de stichting Cruyff Court zijn er in Arnhem vier gesticht. Deze bevinden zich verspreid over Arnhem. Deze zijn met verschillende doelen neergezet. Zo is er een speciaal gemaakt om het sporten met een handicap te bevorderen. Twee andere zijn in wijken gevestigd die bekend staan als prachtwijken - hier vervullen deze voetbalvoorzieningen meer een gemeenschappelijk bindmiddel. De laatste bevindt zich in Schuytgraaf en is meer een schoolplein dan een voetbalveld. De Richard Krajicek Foundation heeft zes Playground opgericht in Arnhem in samenwerking met de gemeente en ander organisaties. Hiervan bevinden zich vier ten noorden van de rivier. De Playground kunnen verschil-

Mensen benaderen de sport als klant en consument en hoeven niet bij voorbaat binnen een verenigingsstructuur te sporten.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 21

2-7-2015 10:54:27

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

lende functie hebben zoals een verhard multicourt, een kabelbaan, diverse speeltoestellen, baskets, voetbal en ook mogelijkheden voor tennis en een schaatsbaan. Meestal zijn er verschillende functies gecombineerd. Bij sommige is er een beheerder aanwezig Daar kan ook sporten spelmateriaal geleend worden. Welke sportevenementen kent Arnhem? Arnhem is een stad met veel evenementen. Met name de binnenstad van Arnhem heeft een groot aantal kleine culturele evenementen. Bovenstaande zijn de bekendste evenementen. Ook worden er veel activiteiten georgniseerd, met name activiteiten om schoolkinderen te betrekken bij sportverenigingen. Als er echter wordt gekeken naar grote sportevenementen, dan komt Arnhem bedrogen uit. De grote sportevenementen beperken zich tot de Bridgeto-Bridgeloop, 4daagse en Papendal Games. Waarvan de 4daagse een Nijmeegs evenement is, en de Papendal games zijn gestopt. Als Arnhemmers willen gaan sporten, waar kunnen ze dan terecht? Waar is begeleiding, of zijn cursussen beschikbaar? Met de vele hypes op het gebied van bewe-

gen, bijvoorbeeld fitness, hardlopen, bootcamp, etc, is er een grote markt ontstaan voor sportartikelen voor de amateursporter. Ook sportbegeleiding en personal coaches worden steeds vaker ingezet om het bewegen laagdrempelig te houden. In Arnhem zijn tal van dit soort ondernemingen te vinden, de meeste zijn winkels waar de sportartikelen te koop zijn maar er is ook volop aanbod van sportverhuur en trainingslocaties. Daarnaast zien we dat veel sportwinkels ook direct begeleiding en groepslessen/trainingslocaties aanbieden aan de amateurs. Wat opvalt in dit onderzoek is het feit dat steeds multinationals zich gaan focussen op een sport. Dit kan op vele manieren, bijvoorbeeld door middel van sponsoring zoals de Rabobank me de Rabobank ploeg maar ook door zelf een nichemarkt op te zoeken zoals de supermarktketen Jumbo doet met zijn Jumbo Golfwereld. Waar sporten Arnhemmers, welke routes kiezen ze? Wat opvallend is aan eigenlijk alle sporten is dat de routes veel overlap kennen. De loop, hardloop, fiets en wielrenroutes vinden voornamelijk plaats in recreatiegebieden zoals Sonsbeekpark en de uiterwaarde. Het is in deze gebieden, en dan met name de parken, waar ook informeler gebruik gemaakt worde van â&#x20AC;&#x2DC;de stadâ&#x20AC;&#x2122;. Hier worden tai chi en

bron: de arnhemse Accomodatienota d.d. oktober 2013

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 22

2-7-2015 10:54:27

Kindermonitor 2009

GEZONDHEID, WELZIJN EN LEEFSTIJL VAN LEERLINGEN IN

Gezond ouder worden? Resultaten van de 65+ monitor in Arnhem

ARNHEM

Colofon Henny Rexwinkel Angela Vos Josie Dezentjé Augustus 2012 GGD Gelderland-Midden, Arnhem. Auteursrechten voorbehouden, overname van dit rapport (of gedeelten daarvan), is toegestaan mits de bron wordt vermeld.

GEMEENTE ARNHEM

Arnhem

Resultaten van het E-MOVO onderzoek 2011/12 onder leerlingen van de tweede en vierde klas

GEZONDE VOLWASSENEN GEZONDE GEMEENTE Inzicht in de gezondheid en zelfredzaamheid van volwassenen tussen 19 en 65 jaar in de gemeente Arnhem

Deze rapportage is een bijlage bij de rapportage ‘Gezonde volwassenen, gezonde ouderen, gezonde gemeenten in de regio Gelderland-Midden’

De GGD Gelderland-Midden is onderdeel van de Veiligheids- en Gezondheidsregio GelderlandMidden (VGGM) het samenwerkingsverband van de 16 gemeenten in de regio Gelderland Midden.

In Arnhem zijn minder kinderen lichamelijk actief (bewegen meer dan 7 uur per week) dan in de regio.

yoga lessen gegeven, bootcamp gehouden en vogels gespot. Het gebied is hier vooral populair voor door haar gevarieerde opbouw. Grote grasvelden zijn vaak grotendeels afgesloten van de stad door de omsluiting van het bos. In dit bos lopen tal van paden zowel verhard als onverhard. Niet alleen daar vinden we veel sporters, de hoofdwegen richting Arnhem zijn ook zeer populair. Wat mij vooral verbaasde is de vele activiteiten rondom de Velperweg. Een weg die Arnhem met Velp (en het hogeschool gebied) verbindt. Waarom juist deze straat zo populair is kan ik niet verklaren. De overige hoofdwegen zijn waarschijnlijk zo populair omdat er weinig verstoring is door aansluitende zijwegen en stoplichten, ideaal voor wielrenners en hardlopers. Deze fiets en wandelpaden hiervan liggen vaak veilig enkele meters van de 50km/u wegen vandaan. En het karakter van de beboste natuur met de uiterwaarde maken dat ook deze gebieden zeer ontspannen zijn om in te recreëren. Naast deze routes zien we dat ook in de wijken activiteiten zijn. Waarschijnlijk zijn dit meer de afstanden die afgelegd worden om van de woning naar het recreatie gebied te verplaatsen en zijn door het stedelijk karakter wellicht minder interessant om langer in te verblijven. Hoe gezond is Arnhem? Uit de diverse gezondheidsmonitoren van Arnhem zijn de belangrijkste gezondheid onderwerpen op basis van het onderwerp sport gehaald. Dit geeft een dwarsdoornede van de Arnhemse bevolking over alle lagen. Wat voor het onderzoek het meest opmerkelijke is dat uit de gezondheidsmonitoren blijkt dat voor gezinnen met jonge kinderen de omgeving een belangrijke factor is. Het gaat dan om de aanwezigheid van speelplekken, verkeersveiligheid, sociale veiligheid, contact met leeftijdsgenoten en de aanwezigheid van voorzieningen. De belangrijkstebelemmeringen die door de ouders worden benoemd zijn

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 23

teveel verkeer 32%. In stedelijk gebied is dat verkeers(on) veiligheid een nog grotere speelt als het gaat om belemmerende factor bij buiten spelen. In de gemeente Arnhem is 70% van de kinderen van 4 jaar en ouder lichamelijk actief, dat wil zeggen beweegt minimaal 7 uur per week, volgens de ouder(s); in Presikhaaf is dat 62%. Ruim 30% van de kinderen (4 jaar en ouder) gaat niet te voet of zelf fietsend naar school. 23% van de kinderen van 2 jaar en ouder speelt minder dan 1 uur per dag buiten. Daarentegen kijkt 28% meer dan 2 uur per dag naar een beeldscherm (TV/DVD of computer). Naarmate de leeftijd toeneemt en de SES afneemt, neemt het percentage passieve tijdsbesteding toe. Jongens en oudere kinderen bewegen vaker minimaal 7 uur per week dan meisjes en jongere kinderen. In Arnhem zijn minder kinderen lichamelijk actief (bewegen meer dan 7 uur per week) dan in de regio. 65% van de 4 tot 12 jarigen in Arnhem is lid van een sportclub of –vereniging. In de wijk Presikhaaf zijn de cijfers over het algemeen negatiever. Het bovengenoemde percentage dat lichamelijk actief is ligt duidelijk hoger dan de landelijke cijfers van TNO (beweegnorm, fitnorm, combinorm). Dit komt waarschijnlijk grotendeels doordat in deze kindermonitor een kortere vragenset gebruikt is. Zo is de intensiteit waarmee bepaalde activiteiten plaatsvinden niet nagevraagd. Een uur buiten spelen kan heel intensief zijn (bijvoorbeeld voetballen op een veldje) maar het kan ook veel passiever zijn (bijvoorbeeld spelen in de zandbak). Buiten spelen is dus niet automatisch hetzelfde als matig of zwaar intensief bewegen. In de gemeente Arnhem heeft volgens de lengte- en gewichtopgave van de ouders, 10% van de kinderen vanaf twee jaar overgewicht en 3% ernstig overgewicht. In Presikhaaf heeft zelfs17% overgewicht en 9% ernstig overgewicht van de kinderen in de leeftijd van 2 tot 12 jaar. Kinderen met een lage SES hebben vaker (ernstig) overgewicht dan

2-7-2015 10:54:28

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

kinderen met een hogere SES. Daarentegen heeft bijna 20% een gewicht dat aan de lage kant is. Voor gezinnen met jonge kinderen is de omgeving een belangrijke factor. Het gaat dan om de aanwezigheid van speelplekken, verkeersveiligheid, sociale veiligheid, contact met leeftijdsgenoten en de aanwezigheid van voorzieningen. Voor kinderen vanaf vier jaar doen georganiseerde activiteiten steeds meer hun intrede. In dit hoofdstuk wordt de fysieke omgeving en in hoeverre kinderen lid zijn van clubs of verenigingen (zoals sport, muziek, scouting, hobbyclub etc.) beschreven. Als het gaat om buiten spelen wordt regelmatig gedacht dat de aanwezigheid van speelplekken het belangrijkste is. Uit landelijk onderzoek is echter gebleken dat, in ieder geval in stedelijk gebied, verkeers(on)veiligheid een nog grotere speelt als het gaat om belemmerende factor bij buiten spelen. Om die reden hebben we rond het thema woonomgeving ook nadrukkelijk gevraagd naar deze veiligheidsaspecten. Het merendeel van de Arnhemse ouders vindt de buurt waar zij wonen kindvriendelijk (78%).13% van de ouders vindt de buurt niet altijd veilig genoeg om buiten te spelen. De belangrijkste belemmeringen die door de ouders

BIKING

worden benoemd zijn teveel verkeer (32%), de aanwezigheid van water (sloot, vijver etc.) (26%), te weinig speelplekken (21%) en teveel afval op straat (18%).In de wijk Presikhaaf zijn minder ouders tevreden over hun woonbuurt, zo vindt 68% de buurt kindvriendelijk en vindt 21% van de ouders de buurt onveilig voor de kinderen om buiten te spelen. Vier van de tien ouders geeft aan niets te missen in hun buurt. De andere ouders geven een aantal zaken aan die ze missen in hun woonbuurt. Met name een veilige speelplek, activiteiten in de buurt voor de kinderen en sportvoorzieningen voor het kind zijn aspecten die het vaakst genoemd worden. Een belangrijk aspect van de sociale omgeving van kinderen is de mate van contact met leeftijdsgenoten en de culturele en maatschappelijke vorming. Dit kan tot stand komen door o.a. lidmaatschap van verenigingen. Van de Arnhemse respondenten geeft 72% aan dat het kind lid is van ĂŠĂŠn of meerdere vereniging(en), zoals een sportvereniging, muziekvereniging of een vereniging van de kerk, in Presikhaaf geeft 65% dat aan. In de meeste gevallen gaat het om een sportvereniging. Het percentage kinderen dat lid is van een sportvereniging neemt toe met de SES en de leeftijd. In Arnhem wonen meer kinderen in een eenoudergezin en meer kinderen van niet-Nederlandse afkomst.

RUNNING

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 24

2-7-2015 10:54:28

Van de mensen met een laag inkomen heeft 43% niet genoeg geld voor de contributie voor (sport)verenigingen.

[3]

[2]

[4]

Van beide achtergrondkenmerken is bekend dat ze vaak samengaan met (gezondheids)problemen. Het creëren van laagdrempelige (zorg)voorzieningen in de wijken waar deze mensen wonen, kan een bijdrage leveren aan het vroegtijdig opsporen en voorkomen van deze problemen. Verder hebben gezinnen vaker moeite met rondkomen van het inkomen. Door geldgebrek kunnen gezondheidsproblemen ontstaan, wanneer ouders geen goed matras kunnen aanschaffen of geen contributie voor een sportclub kunnen betalen. Arnhem voert het project “Armoede en gezondheid bij kinderen” al uit voor een aantal groepen. Uit de monitor blijkt dat Arnhemse kinderen vaker groenten en fruit eten dan gemiddeld, maar dat ze minder vaak voldoen aan de beweegnorm. De inrichting en de veiligheid van de fysieke en de sociale omgeving, hebben grote invloed op de mate waarin kinderen bewegen. Sportbedrijf Arnhem heeft hier al aandacht voor. De gemeente kan nagaan of deze activiteiten moeten worden uitgebreid of beter op elkaar en de doelgroep moeten worden afgestemd. Gemeente Arnhem heeft specifieke aandacht voor leefstijlthema’s in de krachtwijken, waaronder Presikhaaf. De gemeente zou wellicht nog meer kunnen aansturen op structurele aandacht hiervoor.

[2/3]

Arnhem is 64% van de volwassenen gezond bezig wat betreft bewegen. Zij voldoen of aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen of aan de fitheidsnorm. Dit is vergelijkbaar met het percentage in de regio. Een derde van de respondenten zegt gebruik te maken van sportvoorzieningen in de eigen gemeente. Meer volwassenen met een laag inkomen zeggen deze voorzieningen niet te kennen (17% versus 7 en 9% van de midden – en hoge inkomensgroepen). Van de mensen met een laag inkomen heeft 43% niet genoeg geld voor de contributie voor (sport) verenigingen.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 25

Lichamelijke fitheid heeft een positieve invloed op de zelfredzaamheid van 65-plussers en vermindert de kans op valongelukken. Deelname aan sporten bewegingsactiviteiten buitenshuis vergroot bovendien de maatschappelijke participatie en kan gevoelens van eenzaamheid verminderen. In Arnhem voldoet 59% van de 65-plussers aan de beweegnorm, dit is vergelijkbaar met het percentage van Gelderland-Midden. 71% van de respondenten geeft echter op de vraag naar redenen om niet méér te bewegen aan dat ze al genoeg bewegen. Daarnaast is voor 21% van de 65-plussers een lichamelijke beperking de belangrijkste reden om niet méér te bewegen. Hoe zijn de basisscholen, middelbare scholen, verzorgingshuizen en andere gezondheidsdoelgroepen verspreid? Arnhem kent een grote hoeveelheid scholen in het basisonderwijs. Deze scholen liggen verspreid door heel Arnhem. Alleen in de wijk Arnhemse Broek is het aantal scholen in het basisonderwijs laag. Wellicht dat dit met de transformatie van het voormalige industrieterrein opgelost wordt. De spreiding van scholen in het Middelbaar Beroeps Onderwijs en het Hoger Beroeps Onderwijs vindt met name plaats rond het stadscentrum met een horizontale spreiding. Dit heeft waarschijnlijk te maken met de positionering langs de verschillende ontsluitingswegen. Ten zuiden van de Rijn is het aantal scholen stukken lager. De middelbare scholen in Arnhem liggen met name in het deel ten noorden van de Rijn. De jongere uitbreidingswijken ten zuiden van de Rijn hebben een lagere hoeveelheid middelbare scholen. De huisvesting voor ouderen bevindt zich met name in de groene delen van Arnhem, langs de Rijn en rondom park Angerenstein.

2-7-2015 10:54:28

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Het speciaal onderwijs is met name gesituverdeeld liggen. Een doelgroep voor de verdere uitwerking eerd rond het de groene ‘vingers’ welke Arnhem binnen drinvan deze analyse kan dan ook worden gezocht op de plekSPORT IN DE OPENBARE RUIMTE gen. Dit waarschijnlijk vanwege de rustige omgeving, welke ken waar de concentratie het hoogst is (doelgroep letterlijk deze leerlingen nodig hebben. aanwezig) of op de plekken waar deze concentratie juist niet De samengevoegde kaarten laten zien dat aanwezig is. de verschillende scholen evenwijdig verspreid over Arnhem De sportvoorzieningen worden

voornamelijk gebruikt door basisschoolkinderen en die van het voortgezet onderwijs. Deze worden dan voornamelijk buiten de schooltijden om gebruikt. Mijn inziens worden deze niet intensief door groepen gebruikt, deze rol is weggelegd voor de verengingen. Skateboarding daar in tegen word met name door oudere kinderen gebruikt.

SPORT IN DE OPENBARE RUIMTE

SPORTAANBIEDERS (OVERZICHT)

SPORTEN IN ARNHEM SAquasporten American Badminton Biljart Bootcamp Bridge Dammen Dansen Duiken Fitness Golf Handbal Handboogschieten Honkbal/softbal Klimmen Paardensport Rugby Schaken Scouting Skiën Tafeltennis Triathlon Voetbal/Zaalvoetbal Wandelen Watersport Yoga

Atletiek

De sportvoorzieningen worden voornamelijk gebruikt door Basketbal basisschoolkinderen en die van het Voetbalveltje Boksen voortgezet onderwijs. Deze worden dan cruyff court Bowling richard krajicek playground voornamelijk buiten de schooltijden om Cricketbasketvalveltje gebruikt. Mijn inziens worden deze niet Diversen intensief door groepen gebruikt, deze Skateboarding Dartenhockyveltje rol is weggelegd voor de verengingen. Fietsen Skateboarding daar in tegen word met Frisbee name door oudere kinderen gebruikt. 18 Gymnastiek Hardlopen Hockey Jeu de Boules Korfbal Schaatsen Schermen Skeeleren/Skaten Squash Tennis Vecht-/verdediging Volleybal Waterpolo Wielersport Legenda Zwemmen

Football Legenda

Voetbalveltje

Bron: sportinarnhem.nl

cruyff court richard krajicek playground basketvalveltje Skateboarding hockyveltje

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 26

2-7-2015 10:54:30

-SPORTONDERNEMERSSportondernemers Met de vele hypes op het gebied van bewegen, bijv. Fitness, hardlopen, bootcamp, etc, is er een grote markt ontstaan voor sportartikelen voor de amateursporter. Ook sportbegeleiding en personal coaches worden steeds vaker ingezet om het bewegen laagdrempelig te houden. In Arnhem zijn tal van dit soort ondernemingen te vinden, de meeste zijn SPORTEN IN ARNHEM winkels waar de sportartikelen te koop SAquasporten Atletiek zijn maar er is ook volop aanbod van American Football sportverhuur en trainingslocaties. Basketbal Daarnaast zien we dat veelBadminton sportwinkels Boksen ook direct begeleiding en Biljart groepslessen/ trainingslocaties aanbieden aan de Bootcamp Bowling amateurs. Bridge Cricket

Dammen

Wat opvalt in dit onderzoek is het feit Dansen dat steeds multinationals zich gaan Duiken RZICHT) focussen op een sport. Dit kan op vele Fitness manieren, bijvoorbeeld door middel Golf van sponsoring zoals de Rabobank me de vele hypes op het gebied van Handbal de Rabobank ploeg maar ook door Zelf Handboogschieten egen, bijv.een Fitness, hardlopen, bootnichemarkt op te zoeken zoals de Honkbal/softbal p, etc, is ersupermarktketen een grote markt jumboontstadoet met zijn Klimmen Jumbo Golfwereld. oor sportartikelen voor de ama-

ortondernemers

Paardensport Rugby sporter. Ook sportbegeleidingSchaken en Scouting onal coaches worden steeds vaker SkiĂŤn ezet om het bewegen laagdrempelig Tafeltennis ouden. 2 6 Triathlon rnhem zijn tal van dit soort onderVoetbal/Zaalvoetbal Wandelen mingen te vinden, de meeste zijn kels waar de sportartikelen te Watersport koop Yoga

maar er is ook volop aanbod van tverhuur en trainingslocaties.Bron: sportinarnhem.nl rnaast zien we dat veel sportwinkels direct begeleiding en groepslessen/ ningslocaties aanbieden aan de teurs.

SPORTAANBIEDERS (OVERZICHT)

-SPORTONDERNEMERS-

Diversen Darten Fietsen Frisbee Gymnastiek Hardlopen Hockey Jeu de Boules Korfbal Schaatsen Schermen Skeeleren/Skaten Squash Tennis Vecht-/verdediging Volleybal Waterpolo Wielersport Zwemmen

Legenda Ondernemers

opvalt in dit onderzoek is het feit steeds multinationals zich gaan ssen op een sport. Dit kan op vele nieren, bijvoorbeeld door middel sponsoring zoals de Rabobank me abobank ploeg maar ook door Zelf nichemarkt op te zoeken zoals de ermarktketen jumbo doet met zijn bo Golfwereld.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 27

Legenda

Onde

2-7-2015 10:54:31

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

O LY M P I C

CITIES In het boek ‘Olympic Cities’ onderzoekt bureau het Amsterdamse bureau XML de impact van de Olympische Spelen op de gaststeden. Het organiseren van Olympische Spelen gaat gepaard met enorme investeringen in sportfaciliteiten, infrastructuur en openbare ruimte. Sommige Spelen gelden daarbij als een succes, terwijl bij andere steden de sportterreinen leeg zijn achter gebleven. De aanloop naar de mogelijke organisatie van de Olypische Spelen en de tastbare maatschappelijke en economische spin-off op de lange termijn, moet lijden tot een ‘Heel Nederland op Olympisch niveau’. Die methode wordt vanwege haar degelijke lange termijn aanpak nu al de ‘Dutch Approach’ genoemd. De visie op de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland moet lijden tot een nieuwe ‘Olympische hoofdstructuur’ . Een belangrijk verschil tussen Nederland en de overige steden is het verschil in stedelijkheid. In tegenstelling tot Nederland, zijn steden als Madrid, Duran en Kaapstad coherente stedelijke systemen die relatief autonoom functioneren. Daarbij hebben landen met een democratisch systeem moeite met het vinden draagvlak voor het organiseren, de juridische uitzonderingen en de enorme investeringen. Het bureau XML vergelijkt in hun boek vooral de bids van de spelen in Nederland met die van andere landen en richt zich op drie gebieden als organisatie: Amsterdam, Rotterdam en de Randstad. De rol van Arnhem wordt hierin niet specifiek besproken. Wel blijkt dat er een klein deel van het Olympisch programma buiten Amsterdam, Rotterdam en de Randstad plaatsvindt, maar dit is niet specifiek toe te schrijven aan Arnhem. Ook past Arnhem niet in het plaatje bij een gast stad als Amster-

dam of Rotterdam want volgens de richtlijnen van het Olympisch comité moeten de spellen binnen een straat van 50 km of een uur reizen van het Olympische dorp plaatsvinden, anders is er een tweede dorp nodig.

Bron: schetsboek ruimte voor de Olympische plannen (VROM en NOC*NSF 2006)

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 28

In het ‘Schetsboek ruimte voor de Olympische plannen (VROM en NOC*NSF 2006)’ wordt gekeken waar de Spelen plaats zouden kunnen vinden aan de hand van een aantal scenario’s. In een van deze scenario’s ‘Olympische Stedenring’ wordt Arnhem genoemd en wordt er gesproken over een nieuw Papendal dat op een voormalig industrieterrein aan de oevers van de Rijn ligt (het huidige wordt teruggegeven aan de Veluwse natuur). Bestaande stadions van Arnhem en Nijmegen worden verbonden en ook een nieuw evenemententerrein “De Papenwei” in het Lingeparkgebied waar de groene buitensporten plaatsvinden. Vanwege de Olympische Spelen wordt de nieuwe regiorail Arnhem-Nijmegen versneld aangelegd. Meer details worden er niet benoemd in dit scenario, opmerkelijk is dat het huidige Papendal word teruggegeven aan de natuur en juist niet word gebruikt. Bij de vergelijking van de verschillende scenario’s scoort deze niet erg hoog.

2-7-2015 10:54:31

rid, stedelijke m

3B. ECONOMY, INFRASTRUCTURE & DESIGN In het boek Olympic Cities worden verschillende Ruimtelijk concept; accommoderen koppelen aan andere ruimtelijke ontwikkelingen.

bronnen gebruikt zoals ‘Olympisch Plan 2028’ en ‘Expert rapport (NOC*NSF 2009)’ hierin worden wel 50km radius Olympic Village ambities voor heel Nederland Built-up-Area uitgesproken. Deze spelen zich op Sociaal-maatschappelijk vlak. Waarbij doelen willen werken om meer Nederlanders aan het sporten te. Zo worden er ook doelstellingen gesteld als: Verhoging van de sportparticipatie, van 65%5 in 2008 naar 75% in 2016. Maar er worden geen specifieke toeschrijving en of verwijzing naar Arnhem gemaakt. In het ‘Schetsboek ruimte voor de Olympische plannen (VROM en NOC*NSF 2006)’ word gekeken waar de spelen plaats zouden kunnen vinden aan de hand Stedelijkheid van een aantal scenario’s. In een van deze scenario’s 4. POWER GEOGRAPHIES ‘Olympische Stedenring’ word Arnhem genoemd en Belangrijkste stackeholders ten opzichte van international concurentie. wordt er gesproken over een nieuw Papendal dat Democratische Nadelen Power Geographies op een voormalig industrieterrein aan de oevers van Belangrijkste stackeholders ten opzichte de Rijn licht (het huidige word teruggegeven aan de van internationale concurentie. Veluwse natuur). Bestaande stadions van Arnhem Democratische nadelen Landen met een democratisch systeem en Nijmegen worden verbonden en ook een nieuw hebben moeite met het vinden draagvlak voor het organiseren, de evenemententerrein “De Papenwei” in het Lingeparkjuridische uitzonderingen en de enorme investeringen. gebied waar de groene buitensporten plaatsvinden. Vanwege de Olympische Spelen wordt de nieuwe regiorail Arnhem-Nijmegen versneld aangelegd. (blz. 49). Meer details worden er niet benoemd in dit Organigram inzending Doha Organigram inzending Nederland scenario, opmerkelijk is dat het huidige Papendal word teruggegeven aan de natuur en juist niet word gebruikt. Bij de vergelijking van de verschillende scenario’s scoort Urban deze Olymics niet erg hoog.Netwerk Olymics Region Olympic

Arnhem

City Olympics Atlanta (1996) Barcelona (1992) Athens (2000) Sydney

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 29

Beijing (2008) London (2012)

Nederland 2028

2-7-2015 10:54:32

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

TOOL BOX Het aanbod van sportvoorzieningen is groot en divers. De meeste sportvoorzieningen zoals een voetbalveld, tennisbaan of basketbalveld zijn bij de meeste mensen wel bekend. Vaak worden deze beheerd door een vereniging en ben je verplicht om een lidmaatschap af te sluiten. Maar wat is de trent en wat zijn de nieuwe ontwikkelingen in sporten zonder lidmaatschap, buitenfitness en Bootcamp? Er is een groot aanbod buitensport voorzieningen. Niet alleen voor professioneel gebruik maar ook voor beginners en kinderen. Er zijn een aantal grote voordeel van een buitensport voorziening ten opzichte van een betaalde binnensport voorziening. Een aantal voordelen zijn onder andere de toegankelijkheid, niet tijd gebonden en natuurlijk de kosten, het is gratis. Een nadeel van openbare sportvoorzieningen is de begeleiding en de afhankelijkheid van het weer. Sinds een aantal jaren zie je ook een grote opkomst in personal training en bootcamp. Sporten in een groep is een hype.

Samen vormen ze een toolbox, een ruimtelijk referentiekader waar in de ontwerpfase uit geput kan worden.

De volgende pagina’s zijn een greep uit de voorbeelden, referenties, catalogi en analysetekeningen die tijdens het onderzoek verzameld zijn van alle mogelijke vormen van sport. Daarbij is zoveel mogelijk informatie vergaard over gebruik, beheer, kosten, dimensies en materialen. Samen vormen ze een toolbox, een ruimtelijk referentiekader waar in de ontwerpfase uit geput kan worden. Zo kan een ruimte die zich leent voor een ontwer-

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 30

In de afbeeldingen hierna is een groot aanbod van de verschillende voorzieningen weergegeven. Niet voor alle sportvoorzieningen dient een groot budget beschikbaar te zijn. Een grasveld of betonvloer met een combinatiegoal basket/ voetbal goal voorziet voor een groot gedeelte in de behoefte van de meeste gebruikers. De afmetingen van dergelijke sportveldjes zijn variabel. Dit betekent dat deze nagenoeg overal kunnen worden toegepast. De buitenfitness apparaten hebben wel een stevig prijskaartje. De prijzen van de meeste apparaten liggen tussen de 6.000 en 12.000 euro. De onderzoeksprojecten laten grote verschillen zien in opbouw, oppervlakte en inrichting van de buitenruimte. Dit vindt onder andere zijn oorzaak in een belangrijke beleidswijziging van de overheid. Tot 1997 gaf het ‘Wenkenblad’ van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen uit 1986 een overzicht van de geldendenormen in het basisonderwijs. Aan de afmetingen van de buitenruimte van een school worden tegenwoordig geen andere eisen gesteld dan de minimale norm van 3 vierkante meter per leerling en een totaal minimum van 300 vierkante meter. e pre conscrehem De

poefening snel getoetst worden op programmatische mogelijkheden. Daamee is de haalbaarheid sneller ingeschat en kan gewerkt worden aan draagvlak. De toolbox generaliseert oplossingen en vormt daarmee een plekoverstijgend ontwerpmiddel. Elk ontwerp moet maatwerk zijn, gevormd naar ruimte, gebruik, historie etc. Door ontwerpen te vezamelen in een toolbox kan de ontwerper verbanden leggen en conclusies trekken.

2-7-2015 10:54:32

De Nike Fuelbox is een automatiek waar je gespaarde punten kunt inwisselen voor sportartikelen.

â&#x20AC;&#x153;De onderzoeksprojecten laten grote verschillen zien in opbouw, oppervlakte en inrichting van de buitenruimte.â&#x20AC;?

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 31

2-7-2015 10:54:32

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

TENNISVELD afm. 10.97X23.7M SKATEPARK afm. 17X40M

CRUYFF COURT afm. 28X40M

ZWEMBAD OLYMPISCH afm. 25X50M

HANDBALVELD afm. 20X40M

BASKETBALVELD afm. 14X26M

VOETBALVELD afm. 64X100M

afme

MPISCH

ALVELD 26M

Het aanbod van openbare buitensport voorzieningen is groot. In de afbeeldingen hiernaast is een groot aanbod van de verschillende voorzieningenweergegeven. Niet voor alle sportvoorzieningen dient een groot budget beschikbaar te zijn. Een grasveld of betonvloer met een combinatiegoal basket/voetbal goal voorziet voor een groot gedeelte in de behoefte van de meeste gebruikers. De afmetingen

VOETBALVELD afm. 64X100M

van dergelijke sportveldjes zijn variabel. Dit betekent dat deze nagenoeg overal kunnen worden toegepast. De buitenfitness apparaten hebben wel een stevig prijskaartje. De prijzen van de meeste apparaten liggen tussen de 6.000 en 12.000 euro.

afmetingen sportvoorzieningen CAD

56 1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 32

2-7-2015 10:54:32

rs en

eid

Een Cruijf Court ...

• is 42 x 28 meter • heeft kunstgras • heeft blauw hekwerk, oranje doelen en een geel logo • is een centrale plek in de wijk • ligt naast een school, buurtcentrum of jongerencentrum • is onderdeel van een multifunctionele (sport-)omgeving

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 33

• heeft lokaal draagvlak • is eigendom van de gemeente • wordt lokaal beheerd • wordt mede gefinancierd door gemeenten, corporaties, partners en lokale bijdragen

• wordt als locatie structureel opgenomen in het lokale sportbeleid

• heeft minimaal 6 uur per week aan activiteiten • neemt deel aan Cruyff Courts 6 vs 6 en het Cruyff Foundation Community Program

bron: Johan Ccruijff Foundation

• is een aanwinst voor de buurt! • kosten, tussen de 70.000-100.000 euro

2-7-2015 10:54:32

PROJECTEN 34

CONTEXT Sport in de stad

PROJECTEN

PROJECTEN Nieuwe sportpark is gebouwd op

de nieuwe parkeergarage van de Ikea Utrecht IKEA en voetbalvereniging Faja Lobi Kds

FAJA LOBI KDS

Faja Lobi Kids STREETMEKKA

Oude polaroidfabriek in READY STEADY GO Enschede getransformeerd tot multifunctioneel sport/cultuur verzamelgebouw The Cube Bouldergym, SART (Stichting Art Twekkelo), Pro-F Fysiotherapie, NAXT (New Arts eXperience Twente), De Muziekschool Twente, InnoSportNL, SPASS (Stichting project after-school-service), Skateboard vereniging ‘De FabFUN-IE-FIT riek’, Columbus Indoor Centre

PERFORMANCE FACTORY

Performance Factory THE BASKET, UTRECHT

Door omwonenden geinitieerd project als protest naar aanleiding van de aanleg van de snelweg The Westway Trust (geregistreerd als goed doel)

ArtEZ Academie van Bouwkunst

CONTEXT

ONTWIKKELAAR & B EIGENAAR G ONTWIKKELAAR & EIGENAAR FUNI IKEA en ONTWIKKELAAR & voetbalvereniging Faja sporv EIGENAAR gehu Lobi Kds L

FAJA LOBI KDS Het project is gesitueerd CONTEXT aan het Amsterdam STREETMEKKA Rijnkanaal. Het Oud Streetmekka is een Streetmekka is een afge nieuwe sportpark is v fysie initiatief van GAM3 initiatief van de nongebouwd op de bindi en is gevestigd in een profit organisatie Kunstproject datnieuwe Architect Sandra Janserbijbe parkeergarage van de voormalige fabriek. GAM3 en de gemeente verschillende stratende and Elisabeth Koller uit en ti Ikea Utrecht van gend oppervlakte het Kopenhagen. oosterijk transformeert in een Ensd gebouw is 2200m2 hardlooproute. Graz FUN-IE-FIT is een digitaal sport concept d Oostenrijk gehuisvest in een afgekeurde gymzaal d d Klup Twente, Universiteit Ready. Steady. Go Twente, e-Sportbond g en LKSVDD architecten K

FUN-IE-FIT FUN-IE-FIT Het FUN-IE-FIT is een FUN-IE-FIT is Densport concept wat is ontwikkeld door Klup PERFORMANCE FACTORY gehuisvest in een oude Twente Universiteit Pleis The Cube Bouldergym Kope Oude polaroidfabriek. trans afgekeurde gymzaal met Twente, de e-Sportbond Tijdelijke voet- vervia e a SART, Stichting Art fysieke en sociale een bijbehorende ruimten. en LKSVDD architecten s balveldjes, aan te te b Twekkelo binding met Universiteitscampus De Architect: NL Architects. door vragen via app zichs Pro-F Fysiotherapie en tussen de omligUithof, Utrecht. vane gende wijken. plaats NAXT, New Arts eX-Ho- spor Eigenaar: Brothers Nike Football Spain g perience Twente, De Enschedeaan de centrale Gelegen reca Group Muziekschool Twente as tussen de verschillenInnoSportNL Universide universiteitsgebouOntwikkelaar: SPASS, Stichting project wen. teit Utrecht after-school-service Skateboard vereniging ‘De Fabriek’ CHARLOTTE AMMUNDSENS PLADS Columbus Indoor Centre Kopenhagen Real Het project is gelegen in COPROJECTEN Estate en de gemeente Denemarken, NIKE LASERFIELD b Kopenhagen Kopenhagen en is een Nike Laserfield Pleintjes in woonwijken. Nike Football Spain, o transformatie via app aan tevan vragen/ technologisch ontwikeen onaantrekkelijke te bekijken welke keling tijdelijkeTrust voetbal- WOe Londen, onder de locatie westThe Westway doorgang in een Warmte voor de grootzich snelweg. bevind. Overdracht Omgeving Station) Ovea way veldjes sportsteeg. ste uitbreiding van Utrecht:Zelf Leidsche Rijn project de gv van Madrid. geinitieerd functioneert als klimmuur,als voetbalmuur en aanlei- vano protest naar h baskethole ding van de aanleg van Rijn d Energieproduktiebedrijf UNA N.V. de snelweg. e Bureau Nieuwbouw Centrales g

CHARLOTTE AMMUNDSENS PLADS

NIKE LASERFIELD

WESTWAY, LONDON

Westway London (UK)

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 34

WOS 8, UTRECHT

WOS 8

2-7-2015 10:54:33

WO Ove de g van Rijn

FUN-IE-FIT

PROJECTEN

CONTE

PROJECTEN PROJECTEN Het project is gelegen in

CONTE CONTE -sta Streetme

Kopenhagen Real -de Estate en de gemeente initiatief Denemarken, Voormalige fabriek gebruikt voor verschilKopenhagen en is een en isbed gev Kunstpro lende activiteiten als sport,Kopenhagen dans en evenontm transformatie voormali verschille ementen. van WOS 8i een een onaantrekkelijke oppervla transform Overdrac GAM3 en alle doorgang ingemeente een Kopenhagen gebouw hardloop de groots van sportsteeg. Oostenri van Utre oud Rijn. hier Ready. S de g een geve

Transformatie van een onaantrekkelijke doorgang in een sportsteeg Kopenhagen Real Estate en gemeente Kopenhagen

PROJECTEN CHARLOTTE AMMUNDSENS PLADS

Charlotte Ammundsens Plads (DE)

89 PROJECTEN

Kunstproject dat verschillende straten transformeert in een hardlooproute Architecten Sandra Janser and Elisabeth Koller

CONTEXT STREETMEKKA Streetmekka (DE) CONTEXT

ONTWIKKELAAR & BE EIGENAAR GE Oude po ONTWIKKELAAR & BE fysieke e EIGENAAR GE

READY STEADY GO binding Kunstproject dat Architect Sandra Janser Arcm Universit WOS 8, UTRECHT en tusse verschillende straten andde Elisabeth and U Sportveld en bar gelegen aan centrale Koller uitUithof, WOS 8En gendeoos wi transformeert in een as8tussen verschillendeoosterijk universiteitsgeWOS is eende Warmte Energieproduktiebedrijf Overdrac Ensched hardlooproute. Graz voor bouwen Station) Gelegen Overdracht (energy production com(en de groots Oostenrijk as tusse de grootste uitbreiding pany) UNA N.V. pa van Utre de unive van Utrecht: Leidsche Bureau Nieuwbouw Rijn. Ready. Steady. Go wen. Rijn. Centrales, Utrecht

Eigenaar: Brothers Horeca Group, Ontwikkelaar: UniversiteitUtrechtGroup, Beheerder: The Basket B.V.

PERFORMANCE FACTORY

READY STEADY GO

Ready Steady Go (AU)

WOS 8, UTRECHT Swimming pool in polluted river Spree in Berlin. Open 8AM to 12PM with DJ’s and bar. Initiated as art project (‘Stadtkunstprojekte’) Artist Susanne Lorenz and architects AMP and Gil Wilk

Pleintjes via app a THE BASKET, UTRECHT te bekijk The Basket Architect: NL Architects.Londen, Be Universiteitscampus De zich bev ----B.V Uithof, Utrecht. way snel van Mad Eigenaar: Brothers HoWOS 8 is een Warmte Energieproduktiebedrijf En Ge Gelegen aan de centrale reca Group Overdracht Station) voor (energy production com(en stu as tussen de verschillende grootste uitbreiding pany) UNA N.V. pa ona de universiteitsgebouOntwikkelaar: Universivan Utrecht: Leidsche Voor meer projectenBureau Nieuwbouw wen. teit Utrecht Utrecht Rijn. Centrales, kijk ook op www.sportspace.eu een website van Shift architecture urbanism NIKE LASERFIELD en Creative Industries Fund NL

THE BASKET, UTRECHT

----Badeschiff (DU)

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 35

WESTWAY, LONDON Londen, onder de westway snelweg. -----

The Westway Trust

The

Zelf geinitieerd project als protest naar aanleiding van de aanleg van de snelweg.

Ge doe

2-7-2015 10:54:33

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Openbare ru

MISSING LINKS Structuurvisie Een goed werkend openbaar ruimtenetwerk in een stad, zorgt voor levendigheid en de kans op ontmoetingen op de juiste plek. Dit kan bereikt worden door ontwerp van funktionele, aantrekkelijke en sociaal veilige routes en ruimten in combinatie met positionering van programma’s op de juiste plek in de stad. Niet alleen de openbare, maar ook de semi-openbare ruimten (zoals routes in warenhuizen, ’s avonds afsluitbare onderdelen ed) doen mee in het netwerk. Het belangrijkste (stenige) openbare ruimtenetwerk voor de voetganger wordt in Arnhem gevormd door looproutes en pleinen in het hoofdwinkelcentrum met haar direct omliggende weefsels. Met name de aantakkingen naar station, Rijnbooggebied, kades, en Spijkerkwartier zijn funktioneel gezien belangrijke verbindingen. In de ruimtelijke uitwerking zitten er echter

“Een goed werkend openbaar ruimtenetwerk in een stad, zorgt voor levendigheid en de kans op ontmoetingen op de juiste plek.”

wel de nodige ‘bottle-necks’, zowel in de struktuur en vorm van openbare ruimten als hun materialisering. Vooral het hart van de stad verdient aandacht: bezoekers vinden vaak moeilijk de weg van de ‘bronpunten’ (Arnhem-Centraal, Velperpoort, bushaltes en parkeergarages in en rond de binnenstad) naar de interessante bestemmingen in de binnenstad of net daarbuiten (zoals Steenstraat, Modekwartier, Spijkerkwartier, het toekomstig Oostelijk Centrumgebied). Ook de looproutes tussen binnenstad en omliggende woonwijken zijn niet duidelijk herkenbaar en niet overal aantrekkelijk. Naast versterking van de samenhang gaat het om een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte. Ontbrekende en kwetsbare schakels in het netwerk van voetgangersroutes in het hart van de stad zijn onder meer: de routes Rijnboog-Arnhem-Centraal via Jansstraat en via Rijnstraat/Coehoorn, ‘Strijkijzer-route’ naar Modekwartier Klarendal, Steenstraat en Velperpoort-station, vernieuwing van het rivierfront in noord met een continue kade Coehoorn-Zuid-binnenstad-Oostelijk Centrumgebied.

HET RUIMTELIJK DNA VAN ARNHEM (2010)

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 36

2-7-2015 10:54:33

bare ruimte centrumgebied

Naast versterking van de samenhang gaat het om een kwaliteitsimpuls voor de openbare ruimte.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 37

2-7-2015 10:54:34

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Bouke Nijland en Niels Leijte

ZUIDEL BINNENS De Zuidelijke Binnenstad is vanuit meerdere perspectieven een complex gebied met specifieke vraagstukken. De laatste jaren zijn vele plannen stuk gelopen om dit gebied te verbeteren. Ruimtelijk gezien is het een onsamenhangend gebied tussen het stadcentrum Arnhem en de Rijn. Het gebied wordt door veel gebruikers op verschillende manieren gebruikt. â&#x2122;Ł De Zuiderlijke Binnenstad heeft veel verschillende gebruikers die het gebied allemaal op hun eigen manier gebruiken. Maar er ontbreekt sociale relatie tussen gebruikers op stad- en wijkniveau. Ook is er geen sociale relatie tussen verschillende gebruikers ter plekke onderling. Meer sociale binding kan de leefbaarheid van de Zuidelijke Binnenstad sterk verbeteren. In het kader van het lectoraat is onderzocht hoe sport en beweging ingezet kan worden om Arnhem een impuls te geven. Sport heeft een sociale kwaliteit. Het kan mensen dichter bij elkaar brengen. Bijvoorbeeld teamsport, individuele sporten in groepsverband, vrijwilligerswerk en sporten in wedstrijdverband. Daarnaast is sport en beweging gewoon gezond en leuk. In de analyse van de Zuidelijke Binnenstad is het huidige aanbod aan sport en beweging onderzocht. Er zijn twee fitnesscentra en er is een speeltuin voor kinderen. Teamsport, individuele sporten in groepsverband en andere sportactiviteiten zijn niet aanwezig. Daarnaast is het huidige sportaanbod niet zichtbaar en niet motiverend. Sport en beweging zijn bij uitstek een middelen om mensen sociaal dichter bij elkaar te brengen. De komende jaren kan de Zuidelijke Binnenstad ontwikkelen door sport en beweging te integreren. Dit roept gelijk een aantal ontwerpvragen op; Hoe kan sport en beweging gentegreerd worden in de Zuidelijke Binnenstad? Welke sporten zijn geschikt? En hoe kan sport en beweging dienen als platform voor sociale verbinding? Door het stedenbouwkundige verleden en de toekomstige plannen voor het gebied wordt de Zuidelijke Binnenstad gekenmerkt door veel ongebruikte openbare plekken. Deze ongedefinieĂŤrde plekken bieden de mogelijkheid om sport en activiteiten te organiseren. Het vertalen van de ontwerpopgave Sport in de Zuidelijke Binnenstad is meer dan een letterlijke vertaling van social verbindende sporten in de wijk. De voorstellen moeten passen bij de jonge woon-/ werkenden

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 38

2-7-2015 10:54:34

ELIJKE N S TA D en dagjesmensen. Het aardvarkentje is een goed voorbeeld. Door een vervreemdend element toe te voegen wordt de aandacht getrokken, de omgeving opgefleurd en aangezet to activiteit. De Rijn Beach is een ander goed voorbeeld. Door een vervreemdend element beach toe te voegen wordt de aandacht getrokken, de omgeving opgefleurd en aangezet tot recreatief gebruik van de Rijn en de kade. De events van Roof Garden zijn een derde goed voorbeeld. Door een tijdelijke recreative invulling te gheven, de omgeving opgefleurd en aangezet tot actief gebruik van de ongebruikte daken. De sportvraag in de Zuidelijke Binnenstad beperkt zich niet tot gezondheid en conditie. Sport wordt ingezet om sociale binding te bevorderen. Het soort gebruik van de Zuidelijke Binnenstad vraagt meer om sportactiviteiten met een sociaal karakter.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 39

â&#x20AC;&#x153;De sportvraag in de Zuidelijke Binnenstad beperkt zich niet tot gezondheid.â&#x20AC;?

2-7-2015 10:54:34

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

SCHAAL 1: 30 000

x 1. Dagjesmensen De Rijnkade en het aantrekkelijke stadcentrum worden vaak bezocht door dagjesmensen en Arnhemmers. Ook de vele jaarlijkse evenementen aan de Rijnkade trekken veel bezoekers.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 40

LEGENDA

wonen Retail Horeca

Bibiotheek Hotel

2. Jonge woon-/werkenden Er wonen relatief veel studenten en jonge gezinnen in de Zuidelijke Binnenstad. Ook trek het gebied met haar vele tijdelijk leegstaande gebouwen veel creatieve startende ondernemingen aan.

2-7-2015 10:54:35

klimwand

klimbrug

Rijn beach

klimbos

doolhof

klim kade

rijn golf rooftop

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 41

2-7-2015 10:54:38

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Kansenkaart

voor sportplekken in de Zuidelijke Binnenstad

Bestaand

Klimbos

Rijn Beach

JONGE WOON-/WERKENDEN - startups & creatieve ondernemers - studenten - starters & jonge gezinnen

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 42

DAGJESMENSEN - regionaal tourisme - stadcentrum - evenementen

2-7-2015 10:54:39

Speelplein

Rijn Golf

OVERHEIDSINSTANTIES - sport & fitness - bedrijfsuitjes - informele meetings

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 43

SCHAAL 1: 30 000

2-7-2015 10:54:40

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

GroenewoudGolfPark acob Groenewoudplantsoen

0 Y

0 M

100 100

150 150

200

250

300

100 100SCHAAL 1: 10 000

LEGENDA Golfpark Driving range

150 150

200 200

250

300

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 44

2-7-2015 10:54:46

Horeca

RoermondKlimbos

Roermondplein

Openbare ruimte

Nelson Mandelabrug

Kantoor

Retail

Bewoners

SCHAAL 1: 30 000

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 45

LEGENDA bestaand

Horeca Klimbos Klimopjec-

2-7-2015 10:54:50

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

RijnBeach Rijnkade

Horeca

Openbare ruimte

Retail

Bewoners

SCHAAL 1: 10 000

LEGENDA Horeca bestaand Urban beach

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 46

Beach Beach sports

2-7-2015 10:54:52

Speelplein

Rodenburgstraat Retail (sport)

Openbare ruimte

Bewoners

SCHAAL 1: 30 000

LEGENDA wonen Retail

Verbindend karkater speelplein

Gebruik all age speelplein

outdoor Your Health

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 47

outdoor relax

Bibiotheek Hotel

king size schommels

all age basketball

2-7-2015 10:54:53

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Ondanks dat er wel een aantal sportvoorzieningen in de wijk zijn is er in de openbare ruimte weinig plek om te sporten en bewegen.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 48

2-7-2015 10:54:54

KLAR ENDAL Teun Leene en Bas Rollerman

Veel steden zijn ‘concentrisch’ gegroeid: de oude kern in het midden, daaromheen een negentiende eeuwse ring, dan de uitbreidingen van de jaren ’20 en ’30 etcetera, tot aan de vinexlocaties het verst van het stadscentrum vandaan. Arnhem is daarentegen volgens een ander patroon gegroeid. De uitbreidingen tot de tweede wereldoorlog vormen zich nog min of meer concentrisch in een halve maan vorm rond het centrum. Omdat het stroomgebied van de Rijn en IJssel en het aanliggende polderen broekgebied (wat nu Presikhaaf en Arnhem-Zuid is) om waterstaatkundige redenen niet leende voor bebouwing vinden deze uitbreidingen vooral op de stuwwal plaats. De stad groeit daardoor aanvankelijk vooral in noordelijke en westelijke richting, waarbij grote groene wiggen uitgespaard blijven. In het noorden en westen van Arnhem vormen de vooroorlogse wijken nog steeds de stadsrand, met een directe overgang naar het buitengebied. In Klarendal zijn met name woningen te vinden welke gebouwd zijn tot aan de invoering van de Woningwet (1901). Daarnaast is er in het noorden nog een deel te vinden met vooroorlogse villa-middenstandswijk (1901-1945).

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 49

Klarendal is een compacte vooroorlogse wijk met beperkte openbare ruimte en een zeer diverse bevolking. Ondanks dat er wel een aantal sportvoorzieningen in de wijk zijn is er in de openbare ruimte weinig plek om te sporten en bewegen. De auto neemt veel ruimte in de wijk in. Om de ruimte op straatniveau terug te geven aan beweging en sport is een gecentraliseerde oplossing bedacht voor het parkeren. Succesvolle plekken zijn niet enkel een bestemming, maar ook een onderdeel van een netwerk. De parkeergarage en de daaraan gekoppelde functies zijn daarom gecentraliseerd als hoofdonderdeel van het netwerk, het netwerk van beweging en sport rondom De Leuke Linde. De aan de parkeergarage gekoppelde functies bestaan uit een Pickup Point voor zowel levensmiddelen en pakketten, een punt voor Car Sharing en (stads-) fietsverhuur. In deze ‘Large’ versie is tevens bovenop de parkeergarage een uitgebreid clubhuis gesitueerd voor multifunctioneel gebruik. De buitenmuur is bijvoorbeeld te gebruiken als klimmuur.

2-7-2015 10:54:55

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Analyse Parkeren

Parkeren Agnietenstraat 28 Paardensteeg 19 Landbouwstraat 29 Noord-Peterstraat 22 Akkerstraat 47 Warmoesstraat 20 Oogstraat 13 Veldstraat 21 Hemonylaan 25 Onder de Linden 47 totaal 271

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 50

2-7-2015 10:54:58

Zichtbaarheid en herkenbaarheid aangepast aan de omgeving.

Toolbox

Thema’s en programma’s

Clubgebouw De Leuke Linde Beheer van de bewegings- en sport accommodaties. Sociale veiligheid versterkt. Terrein De Leuke Linde is afsluitbaar

Bewegings- en sport accommodaties openbaar. Ketens van sport, verbonden door hardloopbaan. Toepassing slimme combinaties, zoals klimmuur op clubhuis. Menging van programma´s, zoals Pickup Points en fietsverhuur. Parkeergarage voor buurtbewoners

Hardloopbaan

Skateboarden

Tribune

Urban Fitness

Multifunctionele accomodatie

Basketbal

Fietsen

Wandelen

Clubhuis

LED-muur

Call-a-Ball

Skateboarden

Klimwand

Palenbos

Sport in bouwblok

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 51

2-7-2015 10:55:00

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Strategie Opties

Small

stakeholders Gemeente

De Leuke Linde

Wandelen

Hardloopbaan

Gemeente

De Leuke Linde Woning corporatie

toolbox

Medium

Palenbos

Call-a-Ball

stakeholders Verhuur fiets

toolbox Wandelen

Large

Palenbos

LED-wand

Clubhuis

Hardloopbaan

Call-a-Ball

stakeholders Gemeente

De Leuke Linde Woning corporatie

Verhuur fiets

Pick Up Point

Car Sharing

Multifunctionele accomodatie

Hardloopbaan

Call-a-Ball

Palenbos

toolbox Wandelen

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 52

Urban Fitness

LED-wand

Basketbal

2-7-2015 10:55:06

Profiel

Oogststraat

Oude situatie

Nieuwe situatie

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 53

2-7-2015 10:55:09

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Programma toolbox

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 54

2-7-2015 10:55:11

Profiel

Agnietenstraat Optie Large

Oude situatie

Nieuwe situatie

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 55

2-7-2015 10:55:15

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

CENTRUM OOST Marcel Plomp en Jan-Laurens van der Horst

Op welke manier kan sport en beweging door middel van een meerjarige transformatie strategie zorgen voor meer sociale cohesie en grotere bewonersparticipatie in Centrum-Oost?

coberco 01.

Een zelfvoorziende sportfabriek.

04. DE

KA NT

RO SF

AD ST

03.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 56

02.

Deze is overal toepasbaar daar waar de ruimte voor sport is. Bij transitie van een gebied komt ruimte vrij als lege grond, leegstaande woningen of leegstaanden fabrieken. De sportfabriek verrijkt deze gebieden door sport aan te bieden wat bijdraagt aan de sociale cohesie. Het fungeert als een herkenbaar icoon wat vermarketing middels sociale en lokale media vergemakkelijkt.

2-7-2015 10:55:20

“De Sportfabriek fungeert als een herkenbaar icoon.”

Impressie nieuwe wijken:

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 57

2-7-2015 10:55:25

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Strategie

Mobiele urban sportvoorziening

HIJSPUNTEN/STAPELBAAR

1x 6.0x2.4x2.9 m

buffervat water

zonnepanelen/collectoren

Programma van Eisen opp ca. 14 m2

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 58

- 1x container afmeting (lxbxh) 6.0 x 2.4 x 2.9 m - Bouwenvelop 2x afmeting container(4 varianten) - Indivieel vs samenvoegen - Tijdelijk vs permanente voorziening - Levenduur ca. 10 jaar - Mobiele object per sport - Stoer en industriele uitstraling - hijsbaar aangegeven hijspunten - Stapelbaar aangegeven knooppunten - Zelfvoorzienend

2-7-2015 10:55:26

- TOILET - OPSLAG - EHBO

- RESTAURANT - BAR - UITGIFTE BALIE

- SPEELRUIMTE - LOUNCH

- DOUCHES - VERKLEEDRUIMTE

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 59

2-7-2015 10:55:27

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Fase 1

Tijdelijke voorzieningen

POTENTIËLE STAKEHOLDERS FASE 1:

FINISH

START

WOONWIJK 01

INPUT: REALISEERD (FINANCIEERT) DE SPORTFABRIEKEN

SOCIALE COHESIE POINIERS WOONWIJK RESULTAAT: - NAAMSBEKENDHEID GEBIED TREKT POTENTIËLE KOPERS AAN - OMZET LOKALE ONDERNEMERS

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 60

2-7-2015 10:55:31

Fase 2

Kleinschalige voorzieningen WOONWIJK 01

WOONWIJK 02

POTENTIÃ&#x2039;LE STAKEHOLDERS FASE 2:

INPUT: VERBOUWD (FINANCIEERT) DE SPORTFABRIEKEN

SOCIALE COHESIE BEWONERS RESULTAAT: - VOORKOMT LEEGSTAND - SPORTVOORZIENINGEN OP UNIEKE LOCATIE - PROMOTIE SPORTVERENINGEN

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 61

2-7-2015 10:55:35

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Fase 3

Grootschalige voorzieningen

WOONWIJK 01

WOONWIJK 02 WOONWIJK 03-04

POTENTIÃ&#x2039;LE STAKEHOLDERS FASE 3:

LOKALE ONDERNEMERS +

INPUT: VERBOUWD (FINANCIEERT) DE GROTE FABRIEK

GEZONDE VERSTEDELIJKING RESULTAAT: - COMERCIELE RUIMTE - WERKGELEGENHEID - UNIEKE UITSTRALING VOOR ARNHEM

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 62

2-7-2015 10:55:40

Fase 4

Permanente voorzieningen

POTENTIÃ&#x2039;LE STAKEHOLDERS FASE 4:

INPUT: VERBOUWD (FINANCIEERT) DE PERMANTENT SPORTVOORZIENING

GEZONDE VERSTEDELIJKING RESULTAAT: - ONDERSTEUNING SPORTFABRIEK - VASTE SPORTGELEGENHEID - PROMOTIE SPORTVERENINGEN - TOERISTEN HOT-SPOT

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 63

2-7-2015 10:55:44

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Analyse

Dagbesteding doelgroepen

actief gebruiker

passief toeschouwer

lunchpauze/teambuilding/marketing lunchpauze/vergadering/afspraken werknemers/werkgevers

actief gebruiker

passief toeschouwer

ochtend-avondsport/ vrijetijdsbesteding werkdag/oppassen/ontspannen starters/gezinnen

actief gebruiker

passief toeschouwer

bejaardenfitness/fietsen/wandelen rondvaart/koffiedrinken/bezichtigingen ouderen/senioren

actief gebruiker

passief toeschouwer

tussenuren/schoolactiviteiten/vrijetijdsbesteding ontspannen/bijbaan/studeren scholieren/studenten

actief gebruiker

passief toeschouwer

koffiedrinken/lunchen/avondeten/uitrusten winkelend publiek

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 64

2-7-2015 10:55:45

Strategie

Online Community building

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 65

2-7-2015 10:55:45

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

S TA D S BLOK KEN

Jasper van den Bogaard en Jorik Dijker

“Het introduceren van sport in Meinerswijk kan zeker een goede impuls zijn.” PETER BLANKESTIJN, GAP2

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 66

2-7-2015 10:55:45

ECOLOGIE

JK WI

ME INE R

RS I NE ME

SW IJK

MEINERSWIJK

(TOP-) SPORT

RECREATIE

Arnhem en topsport zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Arnhem en topsport zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De belangrijkste sportfaciliteiten in Arnhem zijn Nationaal Sportcentrum Papendal (het trainingscentrum van NOC-NSF) en het Gelredome (speelstadion van de eredivisie voetbalclub Vitesse. Deze faciliteiten liggen buiten Arnhem in een omsloten gebied, deze gebieden zijn publiekstoegangelijk maar worden niet als zodanig gebruikt. Er zijn geen faciliteiten of bezienswaardigheden voor buitenstaanders en om deze reden blijven recreatieve bezoekers weg. De natuurlijke omgeving van Stadsblokken-Meinerswijk bied enorme kansen om topsport en recreatie te combineren en zo synergie te creëren tussen de amateur- en de professionele sporters. In dit gebied kunnen de bestaande historische elementen ingezet worden als (sport-)faciliteiten voor beide groepen. De vele waterplassen en geulen maken het gebied uniek en inzetbaar voor zowel recreatie als watersporten. Sporten kan gebeuren op verschillende niveaus. De amateurs kunnen door de professionals geïnspireerd worden en recreanten kunnen worden aangezet tot bewegen. Sporten in de natuur is de nieuwe toekomst van Stadsblokken-Meinerswijk.

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 67

Uit de geschiedenis blijkt dat water altijd van grote invloed geweest is op de ontwikkeling en ontginning van het uiterwaardengebied. De vrije loop van de meanderende rivier is ingedamd door dijken, versteende oevers en strekdammen. Toch overstromen de uiterwaarden nog gemiddeld 14 dagen per jaar. De groene rivier loopt eerst vol via een duiker in de gemaalsloot langs de Eldenseweg. Pas bij een waterstand hoger dan 10.90 plus NAP gaat de groene rivier meestromen. Het gebied staat, met uitzondering van de hoogwatervrije delen gemiddeld 3 dagen per jaar volledig onder water. Het aanleggen van een Olympische roeibaan is een uitstekende impuls voor de stad en het sportlandschap. Het gebied Stadsblokken/Meinerswijk wordt een aanvulling op Olympische sportfaciliteiten die Papendal aanbiedt. De bestaande roeivereniging Jason die is gevestigd aan de Westervoortsedijk kan deze officiële roeibaan ook goed gebruiken. De sport roeien kan net als in andere steden een serieuze studentensport worden.

2-7-2015 10:55:47

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Analyse

Verbindingen en Cultuurhistorie

P alleen met de auto toegankelijk auto en fiets toegankelijk STADSBLOKKEN MEINERSWIJK snelle fietsverbinding met malburgen west alleen met de fiets toegankelijk P

fietsers fietsers autoâ&#x20AC;&#x2122;s voetgangers parkeren

snelle verbinding met Elderhof

0-400 meter 0-400 meter

AFSTANDEN NAAR STADSBLOKKEN MEINERSWIJK stadscentrum-> Stadsblokken/MeinersElden-Elderhof-Malburgen west -> wijk Stadsblokken/Meinerswijk vervoer km tijd vervoer km voetganger 1.3 km 17 tijd min. fiets 0.5 km fiets 1.3 km 2 min. 6 min. auto 0.5 km auto 4.6 km 9 min.

Papendal -> Stadsblokken/Meinerswijk vervoer km tijd fiets 9,7 km 34 min. auto 13.3 km 20 min. openbaarvervoer 45 min.

openbaarvervoer 17 min. STEENFABRIEK DIVERSE KAZEMATTEN

SCHIPBRUG

HUIZE MEINERSWIJK ASM WERF STEENFABRIEK ELDEN

DOORLAATBRUG ELDENSEDIJK

EVENEMENTEN TERREIN

CASTELLUM DOORLAATBRUG

bron: Gebeidsvisie stadsblokken-Meinerswijk december 2011

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 68

2-7-2015 10:55:48

Analyse

Waterregime en Ecologie

9.75+NAP

10.90+NAP

12.75+NAP

AN S V rivierkwel LA veluwekwel

P ING

IND

8.75+NAP

VAN PLAS DING IN B VER VERDERE ONTWIKKELING

rivierkwel

‘ECO-RIJK’ rivierkwel

veluwekwel

veluwekwel ‘ECO-RIJK’ rivierkwel VERBETERING FUNCTIONEREN KWEL-PLASSEN DOOR OVERLOOPDREMPELS BEHOUDEN ‘ECO-RIJKE’ GEBIEDEN

rivierkwel

RW AL ECOLOGISCHE VERBINDING MET ME T BAKERSHOF CORRIDOR VOOR DE GRAZERS NIEUWE HOOGWATERGEUL MAAIBEHEER

ONTWIKKELING MOERASOEVERS, ZO MOGELIJK MET AANGEVOERD ZAND rivierkwel

bron: Gebiedsvisie stadsblokken-Meinerswijk december 2011

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 69

meter

500

2-7-2015 10:55:50

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Strategie Papendal aan de Rijn

JASON Roeibaan, Groningen

ARNHEM MEINERSWIJK

De Bosbaan, Amsterdam Willem-Alexanderbaan, Rotterdam

Arnhem

Watersportbaan, Tilburg Wedau, Duisburg Hazewinkel, Willebroek Watersportbaan, Gent

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 70

FÃ¼hlinger See, Keulen

2-7-2015 10:55:51

ROEIEN ALS SPORT IMPULS Het aanleggen van een Olympische roeibaan is een uitstekende impuls voor de stad en het sportlandschap. Het gebeid Stadsblokken/Meinerswijk wordt een aanvulling op Olympische sportfaciliteiten die papendal aanbied. De bestaande roeivereniging Jason die is gevestigd aan de Westervoortsedijk kan deze officiele roeibaan ook goed gebruiken. De sport roeien kan net als in andere steden een serieuze studentensport worden.

Verbinding over roeibaan Bron: Paralympic rowing bridge londen

ulen

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 71

2-7-2015 10:55:52

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Doelgroepen denkbeelden

Recreeren in de natuur!

Roeien & recreeren!

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 72

2-7-2015 10:55:52

Programma

toolbox

ROEIEN

KITESURFEN

DUIKEN

ZWEMMEN

WAKEBOARDEN

SUP BOARDEN

ZEILEN

KANOVAREN

WATERSKIEEN

FLYBOARDEN

WATERFIETSEN

WINDSURFEN

WATER

LAND

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 73

TOPSPORTERS

AMATEURS

RECREANTEN

roeien open water zwemmen

kitesurfen wakeboarden waterskieen duiken windsurfen

zwemmen sup boarden zeilen kanovaren flyboarden waterfietsen

hardlopen wielrennen each volleybal

hardlopen wielrennen

nordic walking wandelen fietsen

2-7-2015 10:55:53

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Gebiedsinvulling Initiële ontwerp

recreëren & watersport

roeibaan

recreëren & watersport P

aanpassing eldensedijk

wakeboarden en waterskieen

fietsers voetgangers

“De uiterwaardevergraving die heeft plaatsgevonden in Stadsblokken is exact berekend op de hoeveel water die erdoor moet stromen, afwijking hiervan betekend een nieuwe investering voor de gemeente en natuurbeheer” “Het evenemententerrein bij de John Frost brug moet behouden blijven en zal in de toekomst meer gebruikt gaan worden, er zijn nu 5 evenementen per jaar. Deze evenementen leveren veel inkomsten voor de gemeente” “Een hotel zal zeker een goede aanwinst voor het gebied zijn, wel moet er nagedacht worden over de capaciteit van dit hotel. Hoeveel kamers zijn er nodig om een reeele bezetting van ongeveer 70% te bereiken?” “Een geweldig plan, nu nog haalbaar maken door bezoekersaantallen te voorspellen en hier een financieel voorstel voor maken”

“Vanuit ecologisch perspectief is het verstandig om de roeibaan in de bestaande plassenstructuur in te passen” “Een hotel bij de roeibaan is geen slecht idee omdat wij ook veel roeiers, en recreanten uit Duitsland op bezoek krijgen die via de Rijn door Nederland trekken. In Duitsland hebben veel verenigingen een eigen hostel bij het clubgebouw” “De plas van Bruil kan goed gebruikt worden voor recreatie zoals nu ook al gebeurd, zo blijft het stiltegebied onaangetast” “Om de recreanten en pleziervaarders te voorzien is een aansluiting op de Rijn belangrijk”

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 74

2-7-2015 10:55:53

Gebiedsinvulling

Uiteindelijke ontwerp

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 75

2-7-2015 10:55:55

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

Roeibaan Ontwerp 2

doorsnede bestaande situatie

Aanzicht bestaande situatie

aanzicht Nieuwe situatie

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 76

doorsnede Nieuwe situatie

2-7-2015 10:56:01

Overloopdrempel

Ontwerp 3

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 77

2-7-2015 10:56:06

Sport in de stad

ArtEZ Academie van Bouwkunst

â&#x20AC;&#x153;Deze plekken zijn specifiek voor Arnhem, maar de typologie van de plek en de vaak karakteristieke problematiek doet zich op meer plekken in Nederland voor..â&#x20AC;?

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 78

2-7-2015 10:56:07

TOT SLOT NOG Terugkijkend op het tweede jaar gezonde verstedelijking in Arnhem binnen het lectoraat Future Urban Regions...

Het afgelopen jaar is er binnen dit onderwijsproject veel kennis opgedaan over de relatie tussen stedelijke ontwikkeling en sport. Op verschillende schalen is deze relatie onderzocht; van het opstellen van een nationale ruimtelijke visie voor het binnenhalen van de Olympische Spelen in 2028 tot aan de catalogus van buitenspeel-toestellen en van formele voorzieningen voor sport tot het gebruik van pleinen en parken voor het beoefenen van ochtendgymnastiek. Welke rol speelt de recente opkomst van meer individueel en informeel te beoefenen sporten. Welke inzichten verschaft de data die sporters met hun smartphone genereren bij het beoefenen van hun sport? Welke nieuwe inzichten hebben deze korte studies ons gebracht? Het ontwerpen aan combinaties van sport en openbare ruimte legde op verschillende karakteristieke plekken in de stad Arnhem ook verschillende opgaven bloot. Door zorgvuldige analyse van de plek, de specifieke problematiek (ruimtelijk, sociaal, economisch, programmatisch) en de gebruikers en actoren van de plek zijn de studenten er in geslaagd voor vier onderling zeer uiteenlo-

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 79

pende locaties ruimtelijke scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s te ontwikkelen die niet alleen op intelligente wijze omgaan met de plek maar ook een rijk spectrum aan mogelijkheden laten zien voor de potentiĂŤle synergie tussen sport en openbare ruimte. Deze plekken zijn specifiek voor Arnhem, maar de typologie van de plek en de vaak karakteristieke problematiek doet zich op meer plekken in Nederland voor. De resultaten van dit onderwijstraject verdienen het dan ook breder gedeeld te worden. Vandaar ook dit document. De opgave die is voorgelegd aan de studenten kwam voort uit gesprekken met verschillende personen actief binnen de Gemeente Arnhem en een rondetafelgesprek in juni 2014, waar Academie, Gemeente, Sportbedrijf, GGD en CASA aan deelnamen. De studenten zijn met hun opgave aan de slag gegaan. Voor de studenten, de ArtEZ Academie voor Bouwkunst en het Lectoraat Future Urban Regions is het dan ook interessant om met deze en andere partijen in Arnhem het thema Sport in de Stad verder te verdiepen en verbreden in volgende onderwijstrajecten.

2-7-2015 10:56:07

SPORT IN DE STAD Het ontwerpen aan combinaties van sport en openbare ruimte legde op verschillende karakteristieke plekken in de stad Arnhem ook verschillende opgaven bloot. Door zorgvuldige analyse van de plek, de specifieke problematiek (ruimtelijk, sociaal, economisch, programmatisch) en de gebruikers en actoren van de plek zijn de studenten er in geslaagd voor vier onderling zeer uiteenlopende locaties ruimtelijke scenario’s te ontwikkelen die niet alleen op intelligente wijze omgaan met de plek maar ook een rijk spectrum aan mogelijkheden laten zien voor de potentiële synergie tussen sport en openbare ruimte.

docenten: Bas Driessen, Thijs van Spaandonk, Gerd-Jan Oud studenten: Jasper van den Bogaard, Jorik Dijker, Jan Laurens van der Horst, Teun Leene, Niels Leijte, Bouke Nijland, Marcel Plomp, Bas Rollerman FUR: Eric Frijters (lector), Ady Steketee (kenniskringlid Arnhem) Met dank aan: Lucas Hullegie (Sportbedrijf), Harry Popken (Gemeente Arnhem), Geert Geurken (Sportbedrijf), Marlies van der Marel, Regina Florisson (Gemeente Arnhem), Noëlle Bus (De Leuke Linde), Peter Blankestijn (Gap2), Brigitte Muller (SC Papendal), Henk van Ramshorst (Volkshuisvesting), Erik Metz (Roeivereniging Jason), Thijs Groenewegen (Studio Halfvol), Yosser Dekker (Roofgarden Arnhem), Kars Deutekom (Rose’s Lounge Bar), Freek Roffel (Stichting Atelierbeheer Slak), Sjaak Aarden (Gemeente Arnhem), Kirsten van Rijen (Gemeente Arnhem), Ko Jacobs (ArtEZ Academie van Bouwkunst)

CONTACT Thijs van Spaandonk thijs@transitionlab.nl +31 6 1811 2681 Bas Driessen bd@fabrications.nl +31 6 4437 2705

foto omslag: Miranda Kamphuis

1419-150701-bd-Sport in de Stad.indd 80

2-7-2015 10:56:07