Runar Ragnarson Brataas
– oppdagande lese- og skriveopplæring Magi legg vekt på at læraren er ein
Magi gjev dykk: Ei fleirgongsbok med opne oppgåver, munnlege aktivitetar, introduksjon av ulike omgrep, lydar og strukturar i språket, grunnleggjande lese- og skriveøvingar, inspirerande skriverammer, leseteater, fysiske aktivitetar og spel. Undervegs dukkar det opp opne opplegg. Her får elevane arbeide i djupna med ulike lese- og skriveaktivitetar og påverke og skape sine eigne læringsprosessar – med læraren som regissør.
Oppdagande lese- og skriveopplæring
prosessrettleiar, og at lese- og skriveopplæringa i størst mogleg grad skal dra nytte av samarbeidslæring og læringsdialog. Det er desse elementa som dannar grunnlag for det individuelle arbeidet til elevane.
Magi
Magi
Runar Ragnarson Brataas
Oppdagande leseog skriveopplæring
C
9 788249 221844
Magi C Nynorsk ISBN 978-82-492-2184-4
GAN Aschehoug
gan.aschehoug.no forlag@gan.aschehoug.no
GAN Aschehoug
Magi har ALT du treng for det vidare arbeidet med lesing, skriving, ord og omgrep!
Hei på deg! No har vi komme til C! No har du lært deg bokstavar og ord. Du kan lese og skrive setningar, og du kan lese ei lita bok heilt åleine.
fo rla
ge t
Du har vel ikkje gløymt Pelle og Paulina, Lunde, Grynte og edderkoppen Eddy? Dei og mange andre vil du møte i Magi C, og dei vil vere med deg på reisa gjennom skuleåret.
bi t
frå
Saman med læraren og klassen skal du enno få lese, teikne, skrive, spele, leike og ha det moro. Det einaste som skil denne boka frå dei andre, er at du ikkje lenger skal skrive i ho. No er du klar for å skrive i ei eiga bok! Kanskje bruker de læringsbrett eller datamaskin iblant? Det fungerer veldig fint, det også!
Sm
ak e
Somme sider vil du komme tilbake til fleire gonger i løpet av året. Her skal du arbeide med ord og skrive eller lese ulike tekstar. Eg håper at du vil dele det du kan, det du tenkjer på, og fantasien din, med dei andre i klassen. På den måten kan de lære av kvarandre og bli endå betre kjende. Meir lesetrening og arbeid til oppslaga i Magi C finn læraren i Lundes leseforståing og Magi C Ressursbok. Har du lyst til å lese småbøker i mange ulike sjangrar åleine, med læringspartnaren eller saman i klassen? Då bør du sjekke ut småbøkene i BOKBUSSEN! Eg heiar på deg og ønskjer deg lykke til! Helsing Runar
Sm
ak e
bi t
frå
fo rla
Parutfordringa .........................................................4 Skrivehimmelen .......................................................5 Rolfs ordleikar .........................................................8 Samansette ord .....................................................12 Diftongane .............................................................16 Lesevegen .............................................................. 20 Vi speler leseteater ..............................................21 Ord med nk- eller ng-lyd ................................... 22 Dobbel konsonant .............................................. 26 Kva ser du for deg? ............................................ 30 Strekk på setningane .......................................... 32 E eller æ? .............................................................. 34 O for å ................................................................... 38 Dikt som gir liv ..................................................... 42 Lesevegen .............................................................. 44 Vi speler leseteater ............................................. 45 Ord med kj-lyd ..................................................... 46 Spør i veg! ............................................................. 50 Ord med sj-lyd ..................................................... 52 Lesebingo .............................................................. 56 Presenter! .............................................................. 58 Snellas lesesirklar ................................................ 60 Sokketeater ........................................................... 62
ge t
Innhald
Samansette ord 1 Oppdag saman Pelle og Paulina er tilbake på stranda. Paulina har mista baderingen sin igjen! Mens ho leiter etter han, blir Pelle lei av å byggje sandslott, og begynner å teikne.
fo rla
ge t
Då Paulina kjem tilbake med symjebrillene på hovudet og baderingen rundt magen, oppdagar ho at alle teikningane til Pelle viser samansette ord.
ak e
bi t
frå
Kva trur du at Pelle har teikna i boka si?
Sm
Samansette ord er sette saman av to eller fleire ord. Dei kan vere substantiv: • ull og genser blir ullgenser • fot, ball og sko blir fotballsko Dei kan vere verb: • køyre og tøy blir køyretøy • symje og tøy blir symjetøy
2 Oppdag i par el åtte av orda som de fann i V Oppdag saman. Skriv orda i skriveboka eller på læringsbrettet. L es orda høgt for kvarandre. Spør kvarandre etter tur om å stave ordet. Skriv orda i alfabetisk rekkjefølgje. el tre av orda. Lag ei setning til kvart V ord. el ei setning som de skal illustrere for V kvarandre.
12
3 Lundes reiseord L æraren deler dykk i par og bestemmer kva for eit ord de skal begynne med.
l e i ke b ut i kk
år læraren seier «Start!», skal de lese N ordet høgt og skrive det første de tenkjer på. Det kan vere ord som høyrer til, ei forklaring til ordet, setningar, ord som liknar, rimord eller ord som betyr det motsette.
b o n d e g ar d
f ug l e kas s e g y m s al
år tida er ute, byter de og går til N neste ord.
ge t
b ade h an d kl e
fo rla
solbriller
frå
4 Eddys ordkart
bi t
L ag eit felles ordkart i par eller i full klasse.
Kvar kan vi finne ut meir om ordet? Kva eigenskapar har ordet?
Sm
ak e
regnboge
Kva veit de om ordet?
5 Snellas snakkis Læraren deler dykk inn i grupper og les oppgåva. Lytt og svar etter tur. E tter den første runden er ordet fritt, og «snakkisen» er i gang! Om du var ein trollmann eller ei trollkvinne, kva trylleformularar ville du ha brukt?
13
Sokketeater 1 Oppdag saman – Kva skal du med dei sure sokkane der? spør Lunde når Pelle kjem berande på ein haug med sokkar. Etter eit par timar med prøving og feiling med nål, tråd og lim har både Lunde, Pelle og Paulina laga ferdig sokkedokkene sine.
Sm
fo rla
ak e
bi t
frå
Har du prøvd å spele sokketeater? Kva trur du førestillinga til Lunde, Pelle og Paulina handlar om?
Sokketeater er ein gammal tradisjon som vi finn att i mange ulike kulturar. Spør du dei heime eller besteforeldra dine, har dei garantert både høyrt om og prøvd ut sokkedokker som handdokker i dokketeater. Det beste av alt – du kan spele fleire roller på ein gong!
62
ge t
– Men kva skal vi gjere no? spør Lunde og ser forundra på Pelle og Paulina. – No skal vi spele sokketeater – og du skal spele hovudrolla! seier Paulina og spring for å hente sokketeaterscenen.
2 Sokker i par Ta fram utstyret de treng: Sokkar, garn, augo, bomullsdottar, fjører, nåler, lim eller limpistol – her er det berre fantasien som set grenser. La læraren forklare eller vise korleis de skal lage dokkene, og bruk gjerne instruksjonsfilmar på internett for å få fleire idear. Teikn ei skisse av korleis dokka di skal sjå ut, avhengig av materiala de har tilgjengelege. Finn eit passande namn til dokka, bestem kor gammal ho skal vere, kven dokka bur saman med, og kva ho liker å gjere. Presenter skissa og opplysningane om dokka til ein læringspartnar. Lag dokkene og prøv dei ut ved at dokka til læringspartnaren og di dokke fører ein samtale.
3 Kva skal de spele? Vel ein av situasjonane under og skriv først manus til sokketeaterførestillinga. Manuset bør ikkje vere for langt. Merk av replikkane deira.
frå
fo rla ge t
• Dokkene er på leit etter ein tjuv som har stole noko. Kva er blitt stole? Korleis går dei fram for å løyse mysteriet? Kven er tjuven? • Dokkene møtest for første gong på ein benk. Kva er grunnen til at begge sit på same benk? Korleis blir dei kjende med kvarandre, og kva snakkar dei om? Møtest dei igjen? • Dokkene øver inn ein dans. Plutseleg snublar den eine sokken og må dra til sjukehuset for å få gips. Kva skjer vidare, og korleis blir det med dansen? • Dokkene går seg vill på tur i skogen. Plutseleg finn ein av sokkane eit spor. Kva møter dei på vegen? Kjem dei seg heim igjen? • Dokkene lagar trylleshow, men alt går ikkje som det skal. Kva for triks viser dei fram, og kva skjer når publikum buar?
bi t
4 Øv, førebu og framfør
Sm
ak e
Øv på replikkane i manuset de har skrive. • Har dokkene har ein annan dialekt enn de sjølve har? • Korleis oppfører dei seg? • Har dei noko spesielt som berre dei gjer – for eksempel blir lett flaue, er litt ekstra sjenerte, pratar veldig høgt eller dansar og syng når dei skal fortelje noko? Tenk gjennom om de treng å lage nokre små rekvisittar eller bakgrunnar til å ha på scenen. Øv gjennom sokketeaterstykket med eit anna læringspar før de framfører for klassen. Lag program som fortel litt om sokketeaterstykka, og inviter andre elevar til å komme på besøk. Etter førestillinga er det på tide med ein skikkeleg premierefest! 63