4
Nye ord
Nye ord
– norsk for nybyrjarar
– norsk for nybyrjarar Nye ord-serien er bøker som i hovudsak rettar seg mot undervising av elevar som nyleg har komme til landet – elevar i alfabetiserings- og/eller mottaksklassar. Bøkene kan også nyttast i opplæringa av elevar som går i ordinær klasse og kan kommunisere på norsk, men som treng å lære seg dei språklige strukturane og å utvide det norske ordtilfanget sitt.
Nynorsk ISBN: 978-82-492-1793-9
9
788249
217939
www.gan.aschehoug.no forlag@gan.aschehoug.no
L
R
SK
Æ
NO
RING
Nye ord-serien er utarbeidd av lærarar med lang erfaring frå arbeid med minoritetsspråklege elevar.
SO
M A NDRESPRÅK
S Æ R S K I LT
KO NORS
PP
Tekst: Jorid Sørli og Hippas Eriksson Illustrasjonar: Emma Göthner
Kapitteloversikt I alle kapitla er det øvingar som gir trening i å sortere ord, finne synonym og bøye adjektiv.
Kva handlar det om?
Kap. 1, side 2
Skulefotografering i klasse 4b Ein forseinka lærar
Kva lærer ein?
Forklare kvar nokon eller noko er Preposisjonar
Kap. 2, side 6
Skulevegen til barna Nærområdet rundt skulen Trafikk og skilt Kap. 3, side 12
Trafikkord Ord for retning Å følgje instruksjonar Samansette ord
Vekeplanlegging i klassa Om å ta ansvar og hjelpe kvarandre
Vekedagane Bestemt/ubestemt Adjektiv
Kap. 4, side 18
Ei utflukt med klassa til bondegarden
Ord frå bondegarden Kva ein kan gjere på bondegarden Dyrelydar Noko/nokon/nokre
Kap. 5, side 24
Ord for gymklede, utstyr, aktivitetar Samansette ord
I garderoben Ein time i gymsalen
Kap. 6, side 30
En time i symjehallen
© 2015 GAN Aschehoug, H. Aschehoug & Co. (W. Nygaard), Oslo © 2009 Hippas Eriksson og Liber AB, Stockholm Omsett og tilpassa til norsk av Jorid Sørli Omsett til nynorsk av Ole Jan Borgund, Arkitekst AS ISBN 978-82-492-1793-9 Nynorsk 1. utgåva / 1. opplag 2015 Originaltittel: Språkis b Redaktør norsk utgåve: Nora Brox Illustrasjonar: Emma Göthner Grafisk tilrettelegging: Allworthy Design Trykk: Ulma Press, Latvia Alle henvendelser om forlagets utgivelser kan rettes til: GAN Aschehoug Postboks 363 Sentrum 0102 Oslo E-post: forlag@gan.aschehoug.no www.gan.aschehoug.no Materialet i denne publikasjonen er omfattet av åndsverklovens bestemmelser. Uten særskilt avtale med GAN Aschehoug er enhver eksemplarfremstilling og tilgjengeliggjøring bare tillatt i den utstrekning det er hjemlet i lov eller tillatt gjennom avtale med Kopinor, interesseorgan for rettighetshavere til åndsverk. Utnyttelse i strid med lov eller avtale kan medføre erstatningsansvar og inndragning, og kan straffes med bøter eller fengsel.
Ord for badetøy og utstyr Aktivitetar i bassenget Pronomen Bestemt/ubestemt
Kap. 7, side 36
Ein uvanleg matematikktime Tur til eit kjøpesenter
Butikkord Pengar og prisar Halvparten/dobbelt så mykje Adjektiv
Kap. 8, side 42
Eit museumsbesøk med klassa
Ord frå museum Pronomen Verb i preteritum
Kap. 9, side 48
Helsesystera på skulen
Ord for kroppsdelar og sjukdommar Sansane våre Stor bokstav og punktum
Kap. 10, side 54
Ulike tradisjonar og høgtider
Namn på ulike høgtider og tradisjonar Aldri/alltid
Kap. 11, side 60
Ord for kjensler Kva ei etterlysing er Adjektiv/eigenskapar
Ein forsvunnen katt
Kap. 12, side 66
Ein vårdag med klassa i skogen Kva allemannsretten er
Ord for dyr og natur Liten/små
Kapitteloversikt I alle kapitla er det øvingar som gir trening i å sortere ord, finne synonym og bøye adjektiv.
Kva handlar det om?
Kap. 1, side 2
Skulefotografering i klasse 4b Ein forseinka lærar
Kva lærer ein?
Forklare kvar nokon eller noko er Preposisjonar
Kap. 2, side 6
Skulevegen til barna Nærområdet rundt skulen Trafikk og skilt Kap. 3, side 12
Trafikkord Ord for retning Å følgje instruksjonar Samansette ord
Vekeplanlegging i klassa Om å ta ansvar og hjelpe kvarandre
Vekedagane Bestemt/ubestemt Adjektiv
Kap. 4, side 18
Ei utflukt med klassa til bondegarden
Ord frå bondegarden Kva ein kan gjere på bondegarden Dyrelydar Noko/nokon/nokre
Kap. 5, side 24
Ord for gymklede, utstyr, aktivitetar Samansette ord
I garderoben Ein time i gymsalen
Kap. 6, side 30
En time i symjehallen
© 2015 GAN Aschehoug, H. Aschehoug & Co. (W. Nygaard), Oslo © 2009 Hippas Eriksson og Liber AB, Stockholm Omsett og tilpassa til norsk av Jorid Sørli Omsett til nynorsk av Ole Jan Borgund, Arkitekst AS ISBN 978-82-492-1793-9 Nynorsk 1. utgåva / 1. opplag 2015 Originaltittel: Språkis b Redaktør norsk utgåve: Nora Brox Illustrasjonar: Emma Göthner Grafisk tilrettelegging: Allworthy Design Trykk: Ulma Press, Latvia Alle henvendelser om forlagets utgivelser kan rettes til: GAN Aschehoug Postboks 363 Sentrum 0102 Oslo E-post: forlag@gan.aschehoug.no www.gan.aschehoug.no Materialet i denne publikasjonen er omfattet av åndsverklovens bestemmelser. Uten særskilt avtale med GAN Aschehoug er enhver eksemplarfremstilling og tilgjengeliggjøring bare tillatt i den utstrekning det er hjemlet i lov eller tillatt gjennom avtale med Kopinor, interesseorgan for rettighetshavere til åndsverk. Utnyttelse i strid med lov eller avtale kan medføre erstatningsansvar og inndragning, og kan straffes med bøter eller fengsel.
Ord for badetøy og utstyr Aktivitetar i bassenget Pronomen Bestemt/ubestemt
Kap. 7, side 36
Ein uvanleg matematikktime Tur til eit kjøpesenter
Butikkord Pengar og prisar Halvparten/dobbelt så mykje Adjektiv
Kap. 8, side 42
Eit museumsbesøk med klassa
Ord frå museum Pronomen Verb i preteritum
Kap. 9, side 48
Helsesystera på skulen
Ord for kroppsdelar og sjukdommar Sansane våre Stor bokstav og punktum
Kap. 10, side 54
Ulike tradisjonar og høgtider
Namn på ulike høgtider og tradisjonar Aldri/alltid
Kap. 11, side 60
Ord for kjensler Kva ei etterlysing er Adjektiv/eigenskapar
Ein forsvunnen katt
Kap. 12, side 66
Ein vårdag med klassa i skogen Kva allemannsretten er
Ord for dyr og natur Liten/små
pl ar
Innhald 1
Klassebilete og ein forseinka lærar.............
side 2
2
På veg til skulen ......................................................
side
3
Planlegging .................................................................
side 12
4
Besøk på bondegarden ......................................
side 18
5
Idrett og helse ...........................................................
side 24
6
Symjing, i leik og alvor ........................................
side 30
7
Matematikk i butikk .............................................
side 36
8
På museum ..................................................................
side 42
9
Hovud, skulder, kne og tå ................................
side 48
10
Det skal vi feire! ...................................................... side 54
11
Babsen er borte! ......................................................
side 60
12
Vanleg vett og allemannsrett ........................
side
66
Til læraren ...................................................................
side
68
Ordliste ..........................................................................
side 69
em
ek s
Le se NYEORD_4_komplett_siste.indd 1
6
06/07/15 14:47
Klassebilete og ein forseinka lĂŚrar
Le se
ek s
em
pl ar
1
2
NYEORD_4_komplett_siste.indd 2
06/07/15 14:47
Brått høyrer dei noko utanfor gymsalen. Lærar Nina kjem stormande inn gjennom døra. Ho er bustete på håret og raud i ansiktet.
Nokre barn må stå lengst bak på ein benk. Andre sit heilt framme. Resten står i midten.
– Orsak at eg er sein, seier ho. Først forsov eg meg, og så var bussen forseinka.
Alle får kvar sin lapp med namnet sitt på. Dei held lappen opp mot fotografen. Mia held sin lapp over hovudet.
Fotografen treng ikkje be elevane om å sjå glade ut. Alle ler likevel.
em
Kva ser du på biletet?
pl ar
Klasse 4b er samla i gymsalen på skulen. Dei skal fotograferast til skulekatalogen for i år. Fotografen peikar og viser kvar alle skal vere.
Kor mange elevar står lengst bak? Kor mange barn står i midten?
ek s
Kven står mellom Dilba og Jack? Kven står bak Isak?
Kven sit ved sida av Sarita?
Le se
Kva handlar teksten om?
Kvar på skulen tek dei klassebiletet? Kva høyrer dei utanfor gymsalen? Kvifor kjem lærar Nina for seint?
Kvifor ler elevane når fotografen skal ta biletet, trur du?
3
NYEORD_4_komplett_siste.indd 3
06/07/15 14:47
Kva tyder Hva betyr det det same samme som som setninga setningen i den i denruta? blå blå ruten? Orsak atategjeg er er sein Unnskyld sen.
Kvar? Kva for ord kan du bruke når du skal fortelje kvar noko eller nokon er? Set kryss i dei rette rutene.
Unnskyld at eg kjem for seint.
mellom
på
Oi, eg kjem for tidleg.
grøn
i
Jeg Eg er er lei lei for for at at eg jegikkje ikke kjem kommer tidsnok.
ved sida av
kvit
blå
under
Korleis sit de i ditt klasserom?
ek s
Kven sit ved sida av deg?
em
Skal jeg eg komme kommeseinare? senere?
pl ar
Set kryss i den rette ruta.
Kven sit bak deg?
Le se
Kven sit framfor deg?
Sit du på ein stol eller på ein krakk?
Korleis er det på din skule?
Kor mange klasser er det på skulen? Kvar tek de klassebilete på din skule?
4
NYEORD_4_komplett_siste.indd 4
06/07/15 14:47
Kva for ord manglar i teksten? Sjå godt kva som skjer på biletet. Vel blant orda i ruta. Skriv inn rett ord på rett plass.
em
pl ar
E OD RB TE FO A MA ESK Å NN ME
morgonen opnar Menneskeparken. parken går det eit høgt gjerde.
ek s
Omkring
gjerdet er det menneske som sit i bur. parken ventar dei som vil gjeste parken.
Hesten står
Le se
Kua står
Haren står Apen sit
Tigeren lener seg
Katten hoppar
kua.
hesten.
kua og sjiraffen.
på
mot frå
til
mellom
utanfor bak
framfor gjennom
innanfor
sjiraffen.
om
treet. gjerdet
treet. porten.
Snart får tilskodarane gå inn ARB E ID VID ARE
• Kva kan ha skjedd dersom ein kjem for seint til skulen? • Kva kan ein seie når ein kjem for seint?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 5
omkring
• Kvifor fotograferer ein menneske, ting og stader? • Kva eller kven vil du fotografere?
5
06/07/15 14:47
PĂĽ veg til skulen
pl ar
2
eit bilbelte
em
eit fortau ein rutetabell
ein parkeringsplass
ek s
ein busshaldeplass
eit trafikklys
ein skulepatrulje
ein sykkelveg
Le se
eit gangfelt
6
NYEORD_4_komplett_siste.indd 6
ein hjelm
ein sjüfør
eit skilt
eit reisekort
eit torg
06/07/15 14:47
Dei yngste barna går ofte saman med foreldra. Frå tredje klasse kan ein gå åleine.
Kva ser du på biletet?
Tidleg om morgonen kjem skulepatruljen. Det er elevar frå sjette klasse. Dei står ved gangfeltet og viser når ein skal gå eller stoppe. Dei hjelper alle med å komme trygt over gata. Ein ny skuledag kan begynne.
em
Til høgre for skulen er det ein stor parkeringsplass. Der parkerer både syklar og bilar. Til venstre for skulen stoppar skulebussen.
Framfor skuleplassen og parkeringsplassen er det ei gate med mykje trafikk. Over gata går det eit kvitstripa gangfelt.
pl ar
Torp skule er ein populær skule. De fleste barna bur i nærleiken av skulen og kan gå dit. Andre elevar syklar eller køyrer buss. Nokre blir skyssa med bil.
ek s
Kor mange syklar står på parkeringsplassen?
Kva farge er det på skulebussen?
Le se
Kva ser du til venstre for skulen?
Kva handlar teksten om?
Korleis kjem dei fleste seg til skulen?
Kvifor går dei yngre elevane saman med foreldra?
Kvifor er det skulepatrulje ved gangfeltet?
7
NYEORD_4_komplett_siste.indd 7
06/07/15 14:47
Nusrat får skyss av mamma. Ho hoppar inn i bilen og tek på seg bilbeltet. I lyskrysset blir det raudt lys. Dei stoppar ved trafikklyset.
pl ar
Jack tek buss til skulen. Han viser busskortet til sjåføren. Bussen svingar til høgre ved torget. Han stoppar til venstre for skulen.
Man får inte korsa gatan var man vill men på vita strecken får man. Gubben på skylten intill kallas faktiskt Herr Gårman.
Sonny kjem ofte for seint til skulen. Det lysegule huset til Sonny ligg rett ved sida av skulen. Han bur nærmast, men kjem sist.
em
Selma syklar til skulen. Ho ser seg om til høgre og venstre. Ho kikkar framfor og bak seg.
ek s
Kva handlar teksten om?
Kvifor kikkar Selma seg rundt før ho syklar?
Le se
Korleis kjem Nusrat seg til skulen?
Korleis kjem du deg til skulen?
8
NYEORD_4_komplett_siste.indd 8
Du kan ikkje krysse gata som du vil. Det er på kvite strekar du kan. Mannen på skiltet er snill. Han kan kallast for ein gå-mann!
06/07/15 14:47
Kva tyder skilta?
pl ar
Teikn ein strek frå rett skilt til rett forklaring.
Her er det vegarbeid.
Her er det sy k
Her er det gangfelt. Her er det gangveg.
Her må ein stoppe.
s. er det ein badeplas
Kva for ord høyrer saman?
skilt smør rot
ost hjelm syltetøy
ek s
Sorter orda i rett gruppe.
em
Her
I SKOGEN
tre bilbelte fugl
mjølk lauv busk
pølse buss sykkelveg
I KJØLESKAPET
Le se
I TRAFIKKEN
kelveg.
9
NYEORD_4_komplett_siste.indd 9
13/07/15 14:07
Kva for ord tyder det same? sjåfør
populær
ratt
godt likt
trygg
bilførar
vegvisar
musikalsk
elska
pl ar
sykkel
Kva for setningar tyder det same? Kvar er du på veg?
Mamma skyssar meg
I kva retning skal du? Kva tenkjer du på?
Eg køyrer med mamma.
Mamma har bil.
Mamma gir meg eit kyss
Mamma køyrer meg .
ek s
Kvar skal du?
em
Kva for veg bur du i?
Set saman ord
Le se
Set strek mellom dei gule orda som passar saman med dei rosa orda.
Somme gonger kan vi setje to ord saman til eitt ord. Eksempel: klasse og rom, det blir klasserom.
sykkel
trafikk
lys
bil
felt
hjelm
buss
gang
belte
klasse
skule
rom
sjåfør
plass
10
NYEORD_4_komplett_siste.indd 10
13/07/15 13:45
Kvar er du på veg?
ek s
em
pl ar
Følg instruksjonen nøye med blyanten din. Sjå kvar du hamnar. Skriv på linjene det du ser i rutene.
1. Gå to ruter til venstre. Her finn du eit
. .
2. Gå fem ruter opp. Her finn du ein
.
3. Gå fire ruter til venstre. Her ligg ein
Le se
r! Start he
.
4. Gå tre ruter ned. Her finst det eit
.
5. Gå fem ruter til høgre. Her er det eit .
6. Gå fem ruter opp. Her finn du ein 7. Gå sju ruter til venstre. Då hamnar du ved ein .
ved sida av eit hus som er ARB E ID VID ARE
• Korleis kjem du deg til skulen? • Når synest du ein skal kunne gå eller sykle til skulen sjølv? • Kva for trafikkskilt meiner du ein må lære seg? Kvifor det?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 11
11
06/07/15 14:47
TYSDAG: MATTE
REKN TIL OPPGÅVE
53
ONSDAG: LESELEKSE TORSDAG
UTFL UKT!
TA MED MATPAKKE OG DRIKKE
FREDAG:
GYM UTE
- HUGS VARME KLEDE! ANSVARSOMRÅDE: SONNY, NUSRAT:
VATNE BLOMSTRANE
SELIM: TØRKE TAVLA
pl ar
MÅNDAG: NORSK
Planlegging
ein timeplan
MÅNDAG
SAMLING
FRIMINUTT
AT OG LSE
em
3
ETE
TTE
ORSK
ENGELS
MATTE
FRIMINUTT
NORSK
ETE NATURF AG EIGE ARBEID
ONSDAG
NORSK
FRIMINUTT
NORSK
ETE ENGELSK
MUSIKK KLASS ETIM E
TORSDAG
SLØYD
FRIMINUTT
MATTE
ETE
TEMA NORSK
FREDAG
MATTE
FRIMINUTT
GYM
ETE NATUR
FAG
VEKE PLANL SEGGIN G
Le se
ek s
K
TYSDAG
ein planleggingsbok
12
NYEORD_4_komplett_siste.indd 12
06/07/15 14:47
AG
Kva ser du på biletet?
ING
Kva skal klassa gjere på torsdag?
Ein elev har ansvaret for å tørke tavla. To elevar vatnar blomstrane. Alle hjelper til med å ha det ryddig i klasserommet og i garderoben.
– Å hjelpe til er ein måte å ta ansvar på. Ein får meir ansvar dess eldre ein blir.
ek s
Kva har dei i lekse til onsdag?
Elevane følgjer godt med, og legg spesielt merke til kven som har ansvar for ulike oppgåver.
pl ar
UTT
Nina fortel først om neste veke. Ho seier kva som skal skje, og kva ein må hugse. Ho forklarer kva for lekser og ark som skal heim.
Etterpå skriv ho alt på tavla.
em
E
Kvar fredag går lærar Nina gjennom timeplanen for neste veke saman med elevane. Somme gonger kan det vere veldig spennande. Kanskje skal det skje noko dei ikkje veit om enno? – No er det viktig at de følgjer godt med, seier ho.
Kven har ansvaret for å vatne blomstrane?
Le se
Kvifor snur Dilba seg rundt, trur du?
Kva handlar teksten om?
Kvifor må elevane følgje godt med, trur du?
Kva tyder å planleggje, trur du?
Kva for ulike oppgåver har elevane ansvar for?
13
NYEORD_4_komplett_siste.indd 13
06/07/15 14:47
Kvar måndag speler han gitar. Torsdagar hentar han veslebror i barnehagen. Seinare same dag går han på symjing. Mor til Selim har bursdag på onsdag. Han vil kjøpe ei gåve til henne på tysdag. På fredag skal han på kino saman med Arvid.
Kva handlar teksten om?
TYSD AG
Mat og helse: Hugs forkle
Matte: rekn til oppgåve 53
kjøpe gåve
symje
Le se
mamma 32 år
gå på kino
ONSD AG
Leselekse
ek s
MÅND AG
spele gitar
hente veslebror
em
Hjelp Selim med å planleggje. Vel blant orda i ruta. Skriv rett ord på rett plass.
pl ar
Selim lyttar til det lærar Nina fortel om neste veke. Ho deler ut timeplanen til alle på ark. Selim ser godt på timeplanen sin. Han har mykje å gjere. Han må planleggje godt om han skal få tid til både lekser og andre aktivitetar.
TORS DAG
Turdag: Hugs varme klede
FRED AG
Gym: Hugs gymtøy
Lørdag og søndag
Kva bruker du å gjere i helgane? Skriv på linjene.
Kva trur du Selim gjer i helgane? Skriv på linjene.
14
NYEORD_4_komplett_siste.indd 14
06/07/15 14:47
Kva for ord tyder det same? fundere
planleggje lytte
ordne
førebu
gruble
prate
treffe
gjere klart
pl ar
tenkje
Kva for setningar tyder det same? Barna bytter på å lese
Barna les ein om gongen.
Barna liker å lese.
Ein har flaks om ein får lese.
em
Først les den eine, så les den andre. Eg tek ansvar for leksene mine Eg får ofte lekser.
Eg gjer leksene mine. Eg passar på å gjere leksene mine.
ek s
Eg har lekser somme gonger. Planlegg di eiga skuleveke. Kva er det du må hugse på? Skriv korleis veka di ser ut.
TYSD AG
ONSD AG
TORS DAG
FRED AG
Le se
MÅND AG
Klokka tikkar og tida går, i minutt, timar, dagar, veker, månader og år.
NYEORD_4_komplett_siste.indd 15
15
06/07/15 14:47
Bestemt og ubestemt
pl ar
Ulrik Ubestemt og Birgit Bestemt tenkjer på å skaffe seg husdyr. Ulrik kan aldri bestemme seg. Birgit veit alltid kva ho vil. Ulrik Ubestemt
Birgit Bestemt
Skriv i snakkeboblene kva Ulrik seier. Vel blant orda i den blå ruta.
Skriv i snakkeboblene kva Birgit seier. Vel blant orda i den grøne ruta.
ein
eit
ei
nokre
den
løve,
Skal eg skaffe meg geit eller Skal eg kjøpe eller
slange?
søt mus
øgler eller kanskje
Eg veit akkurat kva dyr eg vil ha. Eg vil ha
slangen,
musene
gaupa og så vil eg ha med alle
buret øglene inni.
Le se
ek s
heilt anna dyr?
dei
em
Eg kan ikkje bestemme meg for kva dyr eg vil ha.
det
16
NYEORD_4_komplett_siste.indd 16
06/07/15 14:47
Skrytehjørne lang
lengre
lengst Eg er mykje lengre enn du.
Eg er lengst av oss tre.
em
pl ar
Eg er en lang skrytepave.
ek s
Kva skryter dei av? Bruk orda i ruta. Skriv i snakkeboblene. kort
kortare
kortast
Eg er mykje ________________ enn du
Le se
Eg er ein ________________ skrytepave.
ARB E ID VID ARE
• Korleis tek du ansvar på skulen? • Kva hjelper du til med heime?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 17
Eg er ________________ av oss tre.
• Kva er det bra å planleggje? • Er det noko ein ikkje kan planleggje?
17
06/07/15 14:47
4
Besøk på bondegarden ein åker
kveite rug eit badekar
pl ar
havre
em
korn
ek s
ein inngjerding
ein traktor
høy
ein grisebinge
ein låve
Le se
ein stige
eit hønsehus
18
NYEORD_4_komplett_siste.indd 18
06/07/15 14:47
På garden er det ein låve, ein grisebinge og eit hønsehus. Nokre høner legg egg i hønsehuset.
Kva ser du på biletet? Kor mange kyllingar ser du?
Ein må mjølke kyrne. Ein skal mate alle dyra. Nokre dyr treng høy. Det hentar bonden med ein stige og høygaffel frå låven. No får alle elevane gå rundt på eiga hand. Nokre vil klappe ulla til sauen. Ulla kjennest litt hard og strid.
ek s
Kven klappar sauen?
Alle dyra på garden skal stellast med.
em
Bonden fortel om arbeidet sitt. Med traktor og plog pløyer han åkeren om våren. Der dyrkar han korn, kveite, rug og havre.
Åkeren får vekse til hausten. Då haustar bonden inn det som har vakse.
pl ar
Klassa er på tur til ein bondegard. Nokre av elevane har aldri vore på landet. Derfor er det ekstra spennande.
Kva gjer Mia i stigen?
Le se
Kvifor står det eit badekar i inngjerdinga, trur du?
Kva handlar teksten om?
Kva dyrkar bonden på åkeren? Korleis steller ein med dyra på bondegarden?
Kva får elevane lov til å gjere når bonden er ferdig med å fortelje?
19
NYEORD_4_komplett_siste.indd 19
06/07/15 14:47
em
pl ar
Elevane samlast midt på garden. Bonden ber alle lukke auga og lytte. – Kva høyrer de? spør han. Elevane lyttar og høyrer mange lydar.
Nokon brekar.
Nokon mjauar.
Nokon kneggjar.
Nokon bjeffar.
ek s
Nokon gjel.
Nokon rautar.
Nokon kaklar.
Nokon kvitrar.
Nokon gryntar.
Le se
Kva gjer dyr?
sau
Kva for dyr lagar kva for lyd? Vel blant orda i ruta.
fuglar
Ein
mjauar.
Ei
Ein
brekar.
Ein
Ein
gjel.
Fleire
20
NYEORD_4_komplett_siste.indd 20
kyr
høne katt
kaklar. bjeffar. gryntar.
hund
hestar
hane
griser
Fleire
rautar.
Fleire
kneggjar.
Fleire
kvitrar.
Bonden gjer mykje arbeid på eit år. Han hauster om hausten og sår kvar vår.
06/07/15 14:47
Nokre ord manglar
noko
Vel blant orda i ruta. Du kan bruke kvart ord fleire gonger. I natt drøymde eg
hadde skrive
utanfor døra.
du liker. I den første
rare frukter. Eg hadde aldri sett . Var det
med meg? Då ble eg vekt av at
som tulla
song. Familien min stod ved sida
har visst bursdag!
kneggje
klatre
Le se
ek s
Kva for ord høyrer saman? Vel blant orda i ruta. Set rett ord på rett plass.
PÅ BONDEGARDEN
sånt før.
em
I den andre pakken var det ikkje
av senga mi.
store pakkar på ein lapp: Her får du
forskjellige ting. Håper det er pakken lå det
nokre
pl ar
veldig rart. Eg fann
nokon
hauste
mjølke
I SKULEGARDEN
verpe pløye så
leike springe
bjeffe
huske gjødsle
PÅ ÅKEREN
21
NYEORD_4_komplett_siste.indd 21
06/07/15 14:47
Kva kan du om bondegarden?
1.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Passar på dyra og garden Pløyer ein med Heimen til høna Drikk dyra vatn av Kan ein klatre i Er ein kornsort Dyr som vi får ull av Køyrer bonden med Eit dyr som bjeffar
b
2.
P
o
3.
H
n
B
d
4. 5.
E
S
6.
R
7. 8. 9.
G
S
A
T
R
D
H
em
pl ar
Skriv rett ord i rett rute.
Kva for ord tyder det same?
bygning
ek s
å så å plante
å spire
gard
vindauge
å sove
å pløye
hus
dør
Le se
Kva for setningar tyder det same? Du må passe deg
Vi samlast på garden
Du får ikkje vere med.
Vi har ein gard.
Du er best av alle.
Vi treffest på garden.
Du må sjå opp.
Vi møtest på garden.
Du må vere varsam.
Vi leiker på gården.
22
NYEORD_4_komplett_siste.indd 22
06/07/15 14:47
Kva seier dyra? På norsk seier hunden vof f . På spansk seier hunden g u au .
På norsk seier hesten k n e g g . På engelsk seier hesten n eig h .
Skriv kva dyra seier på norsk. Vel blant dyra i ruta.
bæ
pl ar
Kva skryter dei av? Bruk orda i den blå ruta. Skriv i snakkeboblene. verst
Skriv eigne setningar i snakkeboblene. bra
betre
best
ek s
verre
kvekk
em
Skrytehjørne
dårleg
mø
Eg kjenner meg
.
Le se
Eg har det
enn du.
Eg har det
av oss tre. ARB E ID VID ARE
• Kvifor treng vi bondegardar med dyr og avlingar? • Kva for eit dyr vil du vite meir om?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 23
• Kva for dyr kan ein ha som husdyr? • Kvar vil du dra på tur med klassa? Kvifor det?
23
06/07/15 14:47
5
Idrett og helse
pl ar
strømpebukse
eit handkle
longs
em
ei trøye
ei turndrakt
joggeskor ei truse
ei truse
barbeint
ek s
tights
ein ribbevegg
ei basketkorg
eit gitter
ein bukk
Le se
ein sprangkasse
ei fløyte
ei treningsdrakt
ein rokkering
eit tau
ein tjukkas
24
NYEORD_4_komplett_siste.indd 24
ein shorts
06/07/15 14:47
Først snakkar dei om kva helse er. Det er at kroppen har det bra. Kroppen har det bra når ein rører seg, søv godt og et sunt.
Ute i gymsalen ventar gymlærar Anders. Han sit på ein benk. Elevane set seg i ein ring på tjukkasen. Det er vanskeleg å sitje roleg og vere still.
I dag er det sirkeltrening. Anders finn fram alt av gymutstyr. Det er ikkje stilt lenger. Salen blir fylt av mange lydar. Det er skrik, latter og lyden av skor.
em
Kva ser du på biletet?
pl ar
To gonger i veka har klassa gym. Alle skiftar i garderoben. Timen begynner når alle har skifta til gymtøy.
Kva har gymlæraren rundt halsen?
ek s
Kva for gymutstyr ser du?
Kva trur du Anders seier til Amira?
Le se
Kvifor er det gitter framfor klokka, trur du?
Kva handlar teksten om?
Kor ofte har klasse 4b gym? Når startar gymtimen?
Kvifor er det bra å røre på seg, trur du?
25
NYEORD_4_komplett_siste.indd 25
06/07/15 14:47
I det andre hjørnet skal dei kaste på blink. Henny held ein rokkering framfor seg. Musse vil treffe ringen med ein mjuk ball.
em
Først øver dei på å balansere. Amira balanserer på bommen. Ho vil gjerne halde Simone i handa.
I det fjerde hjørnet ligg det hoppetau. Elevane hoppar så mykje dei rekk. Kvart femte minutt byter dei øving.
ek s
Den tredje øvinga er ved tjukkasen. Her står Anders og hjelper til. Barna øver på høg rulle.
Til slutt blæs han i fløyta. – Bra jobba! seier han. No er det på tide å dusje og skifte.
pl ar
I dag blir det ei øving i kvart hjørne i gymsalen. Anders viser kva elevane skal gjere. Han deler barna inn i grupper.
Kva handlar teksten om?
Le se
Kvifor blæs Anders i fløyta?
Korleis trenar Amira på å balansere?
Kva for øving gjer barna på tjukkasen? Kva trenar elevane på i det fjerde hjørnet?
26
NYEORD_4_komplett_siste.indd 26
Lange og vanskelege ord kan vi somme gonger forkorte. Matematikk blir matte, gymnastikk blir gym, og tjukk matte blir tjukkas.
06/07/15 14:47
Kva for ord passar til bileta? SjĂĽ kva som skjer pĂĽ bileta. Skriv rett ord til rett bilete.
klatre
hoppe kaste
blĂĽse
ek s
em
pl ar
balansere
henge
Le se
Set saman ord Set strek mellom dei gule orda som passar saman med dei rosa orda. bandy
sirkel
trenings
vegg
hoppe
tennis
rokke
ring
kølle
tau ribbe
drakt
racket trening
27
NYEORD_4_komplett_siste.indd 27
06/07/15 14:47
Kva for ord tyder det same? springe
sport
jogge
dusj
trampe
gymnastikk
spurte
trening
trene
pl ar
idrett
Kva for setningar tyder det same?
Bra jobba!
em
Nå har alle skifta
No har alle teke på nye klede.
Dette gjorde du bra!
No tek alle opp kleda sine.
Eg er nøgd med det du gjorde! Hald fram med å jobbe!
ek s
No har alle bytt til andre klede. No har alle kjøpt nye klede.
treningsdrakt
UNDERTØY
jakke
strømpebukse
Le se
Kva for ord høyrer saman?
Det klarte du fint!
turndrakt
vottar
YTTERTØY
trøye
truse skjerf
shorts
hue
longs
joggeskor
GYMTØY
28
NYEORD_4_komplett_siste.indd 28
06/07/15 14:47
Ein leik eller ein sport
Skriv kva du har teikna.
tyngre
tyngst
lett
lettare
lettast
Le se
ek s
tung
em
Skrytehjørne Kva skryter dei av? Bruk orda i den blå ruta. Skriv i snakkeboblene.
pl ar
Vel noko du liker å gjere i gymmen. Teikn korleis det kan sjå ut.
ARB E ID VID ARE
• Kvifor har ein gymnastikk på skulen? • Kvifor er det lurt å skifte klede når ein har gym? • Kva kan ein gjere heime når ein vil røre på seg?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 29
29
13/07/15 14:13
6
Symjing, på leik og alvor
em
HERRAR
pl ar
fliser
eit et stupetårn stupetårn
en ei badedrakt badedrakt
ek s
eit et termometer termometer
Le se
ryggsvømming ryggsymjing
eit et basseng basseng
badebukser
DAMER
en ei badevakt badevakt
eit et stupebrett stupebrett
en ei sklie sklie
eneisvømmeplate symjeplate en ei lengde lengd
en ei badekåpe badekåpe
ein en bikini bikini
30
NYEORD_4_komplett_siste.indd 30
svømmebriller symjebriller
brystsvømming brystsymjing
en ei badehette badehette
Be
rre S-
N SJO G MO MJIN Y S
06/07/15 14:47
pl ar
Kva ser du på biletet?
em
Barna samlast ved stupetårnet. Dei har med seg symjeplatene sine. – Høyr godt etter, seier Anders. Alle snur ansiktet mot han. – I dag skal vi ha symjetrening,
held han fram. Men først skal de svare på eit spørsmål: Kvifor må vi lære å symje? – Det kan redde livet vårt, svarer Selim – Akkurat, nikkar Anders. I dag skal vi øve på tre ting. Vi skal dukke under, flyte og ta ulike symjetak. Vi er i den grunnaste delen av bassenget. Bruk symjeplatene om de vil.
Kva viser termometeret på veggen?
Kva trur du dama i rosa badedrakt ventar på?
ek s
Kva tyder skiltet BERRE MOSJONSSYMJING?
Kvifor har alle i klassa same farge på badehetta, trur du?
Le se
R
Anders blæs i fløyta. Så ropar han at elevane skal samlast ved stupetårnet. Stemma hans kan høyrast i heile symjehallen.
Kva handlar teksten om?
Kvifor snur elevane ansiktet mot Anders?
Kva skal klassa trene på i dag?
Kvifor må ein lære seg å symje?
31
NYEORD_4_komplett_siste.indd 31
06/07/15 14:47
Simone ser under vatn. Det svir litt i auga. Musse og Henny øver på beintak. Dei held seg fast i bassengkanten.
Dilba øver seg på å flyte. Jack held i beina hennar. Etterpå er det hans tur til å prøve. Simone og Rami held seg for nasen og dukkar ned i vatnet.
På slutten er det fri leik. Mia og Arvid køyrer saman i sklia. – Sjå på oss! roper dei.
Kva handlar teksten om?
em
Dilba øver på å flyte. Kva meiner vi med det?
pl ar
Barna legg handkleda på ein benk og går ned i det varme vatnet. Alle kan stå på botnen i den grunne delen.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kva øver ho på?
ek s
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Kva trur du ein får gjere i bassenget når det er fri leik?
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Le se
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Hans eller hennar?
Skriv hans eller hennar i setningane. .
Jack held i beina til Dilba. Han held i beina
tur til å prøve.
Etterpå er det Jacks tur til å prøve. Det er
.
Dilba held i beina til Jack. Ho held i beina Simone ser under vatn. Det svir i auga
.
32
NYEORD_4_komplett_siste.indd 32
06/07/15 14:47
Bestemt og ubestemt Birgit Bestemt og Ulrik Ubestemt lurer på kva dei skal gjere i symjehallen.
den
det
dei
Skriv i snakkeboblene kva Ulrik seier. Vel blant orda i den grøne ruta. ein
pl ar
Skriv i snakkeboblene kva Birgit seier. Vel blant orda i den blå ruta.
eit
fleire
Det finst _____________ stader å
gjere her. Først vil eg symje med
hoppe frå. _____________ stupetårn
________ blå symjeføtene på meg.
er veldig høgt.
Etterpå skal eg hoppe frå _________
___________ stupebrett er òg ganske
bassengkanten der borte. Til slutt skal
høgt. For meg passar det best å hoppe
eg opp og hoppe frå _____________
frå ____________ bassengkant.
Le se
ek s
stupetårnet.
em
_________ er mykje eg har tenkt å
Kva seier Birgit?
Skriv den eller det på linjene. Ulrik seier ein bassengkant. Birgit seier __________ bassengkanten. Ulrik seier eit stupetårn. Birgit seier __________ stupetårnet. 33
NYEORD_4_komplett_siste.indd 33
06/07/15 14:47
Besøket vårt i symjebassenget
hans
Vel blant orda i boksen. Set rett ord på rett stad.
vår
hennar
vårt
våre
sitt
sine
dykk
sin
dykkar
pl ar
I går var klassa __________ i symjehallen. Vi hengde opp kleda __________ på knaggar i skapet. Sarita fekk låne ei badedrakt i resepsjonen. Badedrakta __________ låg igjen heime.
– Ta handkleda __________ med ut i bassenget, sa Anders. – __________ må låse
em
skåpa skikkeleg. Det er __________ eige ansvar.
Alla barna tok med seg handkleet __________ og alle låste skapa __________ . Anders låste òg skapet __________ . Men han gløymde noko! Handkledet __________
ek s
låg igjen i skapet.
Kva tyder orda?
Set strek frå ord til rett forklaring.
Le se
kan du hoppe frå nå r
du skal i vatnet.
ng viser kor fort du spri
eller sym.
Eit basseng
Eit stupebrett
Eit termometer
er fylt med vatn, og du kan bade i det.
har du på deg for ikkje å bli våt i håret.
Ei stoppeklokke
Ei badehette
viser kor varmt det er i vatnet.
Lær deg å symje på mage og rygg, så kan du bade og kjenne deg trygg. 34
NYEORD_4_komplett_siste.indd 34
06/07/15 14:47
Kva for setningar tyder det same? De flyttar seg i same takt
Det er på alvor Det er for alle.
Dei held same tempo.
Det er viktig.
Dei snakkar med kvarandre.
Det er ikkje en leik.
Dei rører på seg.
Det er på spøk.
Kva for ord høyrer saman?
pl ar
Dei flyttar seg ofte.
bake
Sorter rett ord på rett plass.
steikje
skrive
koke
plaske
rekne
dykke
em
lese
symje
PÅ KJØKENET
ek s
I BASSENGET
I KLASSEROMMET
Orda
Det er 9 ord som er gøymde. Alle orda høyrer heime i symjehallen. Set ring rundt orda du finn. Dei går både loddrett og vassrett .
Kva for ord har flest bokstavar?
Le se
Finn dei hemmelege orda
BZ AS DK M E Ä D TS
AB BI SK TI N Q EI
A D M Y KP KC N E M R
ED D G LA I W ZD G M
VV VY IL X D Q C L O
A A N A EL V U XF A M
KK TA K H SE LL ES
TT Y N ZE A J XY Ö T
• Kor ofte sym du? • Veit du ulike måtar å symje på?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 35
Ö
S YH S M JB ET EG
SS TI M U M P EA RO
D
Kor mange bokstavar har det?
O P P
Kva for ord er kortast?
A N
ARB E ID VID ARE
• Kan ein symje andre stader enn i eit basseng? • Kvifor er det viktig å lære seg å symje?
35
06/07/15 14:47
Matematikk i butikk k a ff i te
KJØT
F is k
OPE
ALLE DA G A R
09.00 TIL 19.00
pl ar
7
Frys
evar
er
Meie
ri
KJØ T O I SP BETA L FO EIN! R
ein en kjøledisk kjøledisk
ek s
E B IL L IG KJØP G BRØD O R A BOLL
em
ein en frysedisk frysedisk
ein en ekspeditør ekspeditør
G O D T ER
10 K
FRU KT & GRØNT
RI
Le se
ein en pris pris
M
vekslepengar vekslepenger
ei kassadame
K USI
eit et skilt skilt
R, B Ø KAEP I R R P ENNA OG P
en ei kasse kasse
ei lommebok
en ei handlekorv handlekurv
en ei handlevogn handlevogn
KLEDE JAKKER
36
NYEORD_4_komplett_siste.indd 36
06/07/15 14:47
K
Elevane og Nina har snakka om pengar og prisar på skulen. Summen er det varene kostar til saman. Vekslepengar er pengar som ein får tilbake.
Kva ser du på biletet?
I denne butikken er det også avdelingar med frosen mat, klede, bøker, papir, musikk, godteri, brød, kaffi og te. Derfor blir det vanskeleg å velje. Til slutt er alle i gruppene einige.
em
Klassa er delt i fire grupper. Elevane i kvar gruppe må samarbeide.
Først skal dei velje ei avdeling de vil gå til. Det er mange ulike avdelingar og ulike diskar: Ein fiskedisk, ein kjøtdisk, ei meieriavdeling med mjølk og smør, ei frukt- og grønsaksavdeling.
pl ar
Det er ein annleis skuledag. Klasse 4b er i ein stor matbutikk. –Er de klare? spør lærar Nina. No skal vi ha matematikk i butikk.
Kor mange ulike avdelingar kan du sjå?
ek s
Kva kan ein handle billig i brødavdelinga?
Når opnar butikken på laurdagar?
Le se
Kva handlar teksten om?
US
IKK
Kvifor er klassa på besøk i ein butikk i skuletida?
Kva skal gruppene bli einige om?
På kva måte er dette ein annleis dag?
LEDE KKER
37
NYEORD_4_komplett_siste.indd 37
06/07/15 14:47
100 kr Dei fire gruppene skal låst som dei handlar for hundre kroner. Kor mykje vekslepengar får dei tilbake?
1
Ei gruppe går til brøddisken. Fire bollar og tre brød blir 95 kr. kroner tilbake.
Ei gruppe går til papiravdelinga. Ti viskelêr og to skrivebøker blir 94 kr. Då får dei
kroner tilbake.
em
Då får dei
pl ar
2
3
4
Den siste gruppa vel musikkavdelinga. Der kostar ein dvd 50 kr. Ei fløyte kostar halvparten så mykje. Kor mykje kostar ei fløyte?
Epla og melonane kostar 76 kr.
Ein dvd og ei fløyte kostar 75 kr.
ek s
Nokre vel avdelinga med frukt og grønt. Dei kjøper fire melonar og dobbelt så mange eple. Kor mange eple kjøper dei?
kroner tilbake i
Le se
Då får dei vekslepengar.
Då får dei vekslepengar.
kroner tilbake i
Kor mykje handlar dei ulike gruppene for?
1
2
3
4
Kva for gruppe handlar for den høgaste summen?
38
NYEORD_4_komplett_siste.indd 38
06/07/15 14:47
Dobbelt og halvparten Eg er 80 år.
Eg er 5 år.
Eg er 40 år. Eg er halvparten så gammal som du.
Eg kjøper godteri for 10 kr.
em
Skriv orda dobbelt eller halvparten på rett stad i snakkeboblene.
pl ar
Eg er dobbelt så gammal som du. Eg er 10 år.
Vennen min kjøper godteri for 20 kr. Ho kjøper godteri
Ho er ______________________
for ______________________
så gammal som eg.
så mykje som eg.
ek s
Eg er 12 år og veslesyster mi er 6 år.
Eg har 50 kr i månadspengar.
Bror min har 4 stykke.
Storesyster mi får 100 kr.
Han har ______________________
Ho får ______________________
så mange som eg.
så mykje som eg.
Le se
Eg har 8 kosedyr.
39
NYEORD_4_komplett_siste.indd 39
06/07/15 14:47
KIN
PENNAL
ek s
em
pl ar
Du har hundre kroner å handle for. Sett ring rundt dei varene du vel. Skriv og fortel.
O
Eg handlar
Kva for ord høyrer saman?
Le se
Sorter rett ord på rett plass.
I KASSA
torsk
lommebok
krabbe
myntar
I FISKEDISKEN
basilikum
pepar
salt
reker
timian
kvittering
laks
setel
PÅ KRYDDERHYLLA
40
NYEORD_4_komplett_siste.indd 40
06/07/15 14:47
Kva for ord tyder det same? butikk
å førebu seg å øve
varehus
matematikk
å lese
å trene
forretning
kjøpesenter
Skrytehjørne Kva skryter dei av? Bruk orda i rutene. Skriv i snakkeboblene. dyrare dyrere
dyrast dyrest
billigare
billigast
Le se
ek s
Denne klokka er dyr.
billig
em
dyr
pl ar
å vite
ARB E ID VID ARE
• Kva for ulike butikkar finst det? • Treng barn ha eigne pengar? Kvifor? Kvifor ikkje? • Kva kan ein spare pengar til? I familien? På skulen?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 41
41
06/07/15 14:47
MU S E U
ASS MØTEPL G IN ID U G
På museum INFO RMA SJO N: UTST ILLIN GANE VÅRE
M
NØD UTG ANG
BLOMSTRAR
pl ar
8
OG VEKSTAR
STEIN-
DINOSAURAR
ein plakat
IN
NGANG
em
ein billett
ALDEREN
PRISAR
UTGANG
VAKSEN –7 0kr BARN
0-18 ÅR – GRATIS PENSJONIS T STUDENTA AR og R –50KR
FAMILIE
–130kr
ek s
PA US ER OM
ein spydspiss
Le se
eit spyd
ein monter
ein skjelett
ein guide
ei krukke
ein fiskekrok
ei synål
ein knokkel
ein flintstein
ein kam
smykke
42
NYEORD_4_komplett_siste.indd 42
eit armband
eit halsband
06/07/15 14:47
Kva ser du på biletet?
Guiden kallar tinga på museet for gjenstandar.
Alle et matpakken sin på pauserommet. Etter lunsj får elevane gå rundt og sjå på eiga hand.
em
Ho viser klassa rundt på museet. Det er fleire utstillingar å sjå på. Ei utstilling handlar om urtidsdyra våre.
Dinosaurane levde for fleire tusen år sidan. Ei anna utstilling viser ulike vekstar. I eit rom er det mange ting frå steinalderen. I ein glasmonter er det plassert krukker, skjelett og våpen.
pl ar
Skuledagen tek til på busshaldeplassen. Lærar Nina sjekkar at alle i 4b er der. Bussen kjem klokka halv ni. Dei køyrer med bussen frå skulen til museet. Der møter ei dame dei ved kassa. Ho er guiden deira under besøket. Dama fortel at guide tyder vegvisar.
Kva for ulike utstillingar kan ein gjeste på museet?
ek s
Kor mykje må ein betale i inngang om ein er 9 år?
Når treng ein å bruke nødutgangen på museet?
Le se
Kva handlar teksten om?
Kva gjer ein guide for noko?
Kvifor ligg dei gamle gjenstandane i glasmontrar? Kva trur du?
43
NYEORD_4_komplett_siste.indd 43
06/07/15 14:47
Arvid fortel at han likte blomstrane best. Det var ein plante der som var kjøtetar. Tenk å ha ein slik heime!
Mia likte rommet med dei gamle tinga. – Favorittutstillinga mi var den om steinalderen, seier ho. – Kva er det morsamaste minnet ditt frå i går? spør Nina Musse. – Då vi åt matpakken! svarer Musse. Heile klassa er einige om éin ting. Alle vil tilbake til museet igjen. Det var jo masse å oppdage der!
em
Kva handlar teksten om?
pl ar
Dagen etter vil alle fortelje kva dei har opplevd. Nina lurer på kva elevane hugsar. – Kva såg du på museet i går, Arvid? spør ho. Kva likte du best?
Kva trur du ein kjøtetande plante er for noko?
ek s
Kva for utstilling på museet hadde du likt best? Kvifor det?
Kva for ord tyder det same?
vegvisar
gjenstand gjenstand
ting
Le se
fin
objekt
guide
dame
omvisar
Kva for setningar tyder det same? guidet HoHun guida dei dem.
Vi sest ved inngangen
Ho lærte dei alt.
Vi sest ved porten.
Ho viste dei rundt.
Vi sest ved museet.
Ho viste dei vegen.
Vi møtest ved inngangen.
44
NYEORD_4_komplett_siste.indd 44
06/07/15 14:47
Kor er alle tinga våre?
si
sitt
sine
din
vår
vårt
våre
min
ditt
dine
mitt
mine
pl ar
Skriv rett ord på rett stad. Vel blant orda i boksen.
– Eg mista tinga mine i går. Eg visste ikkje kvar eg hadde sett
sykkelen __________. Eg fann ikkje busskortet __________ eller nøklane __________
em
nokon stad.
Sonny var litt vimsete i går. Alle tinga hans forsvann. Han mista
ek s
hua __________ , eplet __________ og brødskivene __________ .
– Du hugsa heller ikkje kvar tinga __________ var, Dilba.
Le se
Du prøvde å finne eplet __________ , skorne __________ og matpakken __________.
– Vi leitte saman i går. Kvar var matpakkane __________ ,
spelet __________ og læraren __________ .
På eit museum kan du ofte høyre: – Du får gjerne sjå, men ikkje røre!
45
NYEORD_4_komplett_siste.indd 45
06/07/15 14:47
Slik begynte Dilbas dag Kva skjer på bileta? Skriv rett setning til rett bilete. Eg åt ei brødskive og drakk mjølk.
Pappa vekte meg klokka sju.
Klokka halv ni starta skuledagen.
Eg kledde på meg kleda.
Eg pakka skulesekken min.
Le se
ek s
em
pl ar
Etterpå børsta eg tennene.
46
NYEORD_4_komplett_siste.indd 46
06/07/15 14:47
I dag og i går I dag køyrer eg buss.
I går køyrde eg buss.
pl ar
Skriv om setningane.
I dag leiker eg steinaldermenneske. I går ___________ eg dinosaur. I dag les eg i ei avis. I går ___________ eg ei bok.
em
I dag kjem Nusrat heim til Sarita. I går ________ Sarita heim til Nusrat.
I dag et vi mat frå butikken. I steinalderen ___________ dei det dei fann rundt seg. I dag går vi på skulen heile dagen. I går ________ vi berre på skulen til lunsj.
ek s
Akkurat no er eg glad! I går __________ eg lei meg heile dagen.
Den mystiske monteren Teikn og fargelegg det som finst i monteren.
Le se
Teikn: ei steinøks eit halssmykke ein fiskekrok ei leirkrukke
ARB E ID VID ARE
• Kva slags ulike museum finst det? • Kva for museum har du lyst til å gå på? • Kvifor tek ein vare på gamle gjenstandar?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 47
47
06/07/15 14:48
9
Hovud, skulder, kne og tå S KO
OPE:
T
STER
– to r s d a Måndag 6 1 – 9 Kl. USE L U N S J PA Kl.13–14
VARE PÅ TA ENE DINE ENN
ei tann
g
ei panne
en hals ein hals
et kne eit kne
em
HELSESY
TSIRKELEN
pl ar
eit et venterom venterom
ein en olboge albue
Le se
ek s
ein en legg legg
ein en nakke nakke
ei helsesøster helsesyster
en ei hake hake
en ei handflate håndflate
medisin
ei sprøyte
ein en fotsåle fotsole
ein en pasient pasient en ei skulder skulder
ei tå
eit leggbein et leggbein
ein en benk benk
ei vekt
eit et lår lår
48
NYEORD_4_komplett_siste.indd 48
06/07/15 14:48
Kva ser du på biletet? Når et helsesyster Sara lunsj?
Det er nesten alltid kø på venterommet. Pasientane må vente på tur. På døra lyser nokre lampar. Grøn lampe tyder velkommen inn. Raud lampe tyder at ein må vente på tur.
em
Ein gong i året er det helsekontroll.
Då skal ein vege og måle seg. Etterpå sjekkar Sara både syn og høyrsel. På visse årssteg får ein ei sprøyte. Det blir kalla for vaksinering.
pl ar
På Torp skule veit alle kven Sara er. Ho møter både små og store elevar. Sara jobbar som helsesyster. Kontoret hennar ligg midt i skulen. Dit går elevane av ulike grunnar. Iblant skader nokon seg i friminuttet. Nokon slår tærne sine eller skrapar seg på eit kne. Då trøystar Sara og set plaster på såret.
ek s
Korleis kan du sjå at det er formiddag?
Kva kan du sjå i medisinskapet?
Kva handlar teksten om?
Le se
Kvifor veit alle elevane kven Sara er?
Kvifor går elevar til kontoret til Sara?
Kor ofte er det helsekontroll? Kva tyder det når den raude lampen lyser?
49
NYEORD_4_komplett_siste.indd 49
06/07/15 14:48
Nusrat har skrubbsår etter ein fotballkamp. Det blir plaster på knea og olbogen og i handflatene.
ek s
em
Musse har trakka feil med foten i friminuttet. Det er vondt under fotsolen.
pl ar
I dag er det fire pasientar på kontoret til helsesystera. Dei kjem inn i tur og orden. Ein kan lese i eit vekeblad mens ein ventar.
Dilba har diabetes og skal ha ei sprøyte i låret kvar dag. Ho set sprøyta sjølv før lunsj. Helsesyster Sara ser berre på.
Le se
Arvid er forkjølt med feber og hovudverk. Han har vondt i skuldrene, nakken, panna og heile bakhovudet.
Kva handlar teksten om? Kva er eit skrubbsår?
Diabetes blir også kalla sukkersykje. Kva trur du det er?
50
NYEORD_4_komplett_siste.indd 50
Mange kroppsdelar har kroppen – nokre store, nokre små. Vi har hake, hals og hovud. Vi har kneskål, fot og tå.
06/07/15 14:48
Sansane våre
SANSANE VÅRE
Vi har fleire ulike sansar. Skriv rett sans til rett forklaring.
føle
Då bruker eg
mitt.
balanse
sansen min.
Med handa mi kan eg kjenne. Det kan kjennast mjukt eller hardt.
em
Med øyret mitt kan eg høyre. Eg høyrer ulike lydar. mi.
Då bruker eg Med nasen min kan eg lukte. Det kan lukte godt eller vondt.
Då bruker eg
sansen min.
Med heile kroppen min kan eg balansere. Det kan vere litt vanskeleg.
sansen min.
ek s
Då bruker eg
evna mi.
forkjøling helsesyster tå tannlege olboge vasskoppar
Le se
Sorter rett ord på rett plass.
YRKE
smak
Med tunga mi kan eg smake. Det kan smake salt eller søtt.
Då bruker eg
Kva for ord høyrer saman?
lukte
pl ar
høyrsel
Med auget mitt kan eg sjå. Eg ser ulike fargar og former
Då bruker eg
syn
lår diabetes gymlærar magesjuke lege
SJUKDOM
kne
KROPPSDEL
51
NYEORD_4_komplett_siste.indd 51
06/07/15 14:48
Kan du kroppsdelane?
kne olboge
armhole leggbein
handflate lår
fotsole
hake
panne
legg
ek s
em
pl ar
Skriv rett kroppsdel på rett plass. Vel blant orda i ruta.
Kva for ord tyder det same? trøyste
skrape
passe på
rive
skryte
gråte
gjere nokon glad
skrike
skrubbe
Le se
roe ned
Kva for setningar tyder det same? Eg veg meg
Vi måler deg
Eg finn ut kva eg veg.
Vi ser kor høg du er.
Eg sjekkar vekta mi.
Vi matar deg.
Eg eig han.
Vi sjekkar høgda di.
52
NYEORD_4_komplett_siste.indd 52
06/07/15 14:48
Finn sju setningar Det manglar sju store bokstavar og sju punktum i denne teksten. Set ring rundt dei bokstavane som skal vere store. Set punktum på rett stad. Du kan skrive om teksten på eit eige ark.
pl ar
eg ligg i senga og er forkjølt pappa har laga te til meg eg kjenner ikkje smak eller lukt pappa les høgt frå ei bok eg lyttar når han les vi ser saman på bileta eg kjenner meg allereie litt betre
Skrytehjørne
em
Kva skryter dei av? Bruk orda i rutene. Skriv i snakkeboblene.
frisk
friskere friskare
friskest friskast
Le se
ek s
trøtt trøytt trøttere trøyttare trøttest trøyttast
ARB E ID VID ARE
• Kva for kroppsdelar over halsen kan du? • Kvifor går ein til helsekontroll?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 53
• Kva er eit førstehjelpsskrin? • Når bruker vi sansane våre?
53
06/07/15 14:48
10
Det skal vi feire!
pl ar
Jul og advent
Id al-Adha
Hanukka
Lucia
Nyttårsaftan
T
Diwali
FN-dagen
Samefolkets dag
Norooz Holi
Le se
Rosh Hashana Jom Kippur
Kinesisk nyttår
ek s
Halloween
R
RA
em
DISJONA OG HØGTIDER
Allehelgensdag
Påske
Id al-Fitr
Pesach ONDEM ER R STRE ! MEiR
Ramadan
54
NYEORD_4_komplett_siste.indd 54
1. mai
Jonsok 17. mai
Vesak
06/07/15 14:48
Plutseleg høyrer ho lyder utanfor. Det er nokon som fniser. Ho ser ut av vindauget. Der står heile klassa.
Kva ser du på biletet? Kor mykje er klokka? Kva står det på tavla?
Det blir ingen vanleg time. Klassa feirar Nina med saft og kake. Dei snakkar om ulike tradisjonar og høgtider ein feirar gjennom året. Ingen familiar gjer det på same måte. Men likevel finn dei ut at det finst mange likskapar.
em
–Hurra for deg! syng elevane.
Nina raudnar og ler høgt. Dette hadde ho aldri gjetta. Barna hugsa bursdagen hennar.
pl ar
Klokka på veggen er halv ni. Lærar Nina lurer på kva som har hendt. Ingen elevar har komme. Ho forstår ingenting. Er det helg og fri i dag?
Kva handlar teksten om?
Kvifor trur Nina at det er helg?
Kva for lyd høyrer ho utanfor vindauget?
Le se
dag
ek s
Kvifor trur du lærar Nina raudna?
Kvifor blir det ingen vanleg time?
Kvifor feirar vi tradisjonar og høgtider på ulike måtar? Kva trur du?
55
NYEORD_4_komplett_siste.indd 55
06/07/15 14:48
Nusrat elskar festen som bryt fasta ramadan. Den heter Id al-Fitr og blir feira med masse god mat og godteri. Nusrat og syskena hennar plar få gåver òg.
em
Selma fortel om jonsokaftan. Det er morosamt å vere med og byggje eit stort bål som brenn heile kvelden. Det blir ikkje mørkt om natta.
pl ar
– Det finst nesten alltid noko vi kan feire, seier Nina. – Det er morosamt å vere med på ulike høgtider og tradisjonar. Ho ber elevane fortelje kva dei tenkjer og meiner.
Jack og foreldra hans bruker å gå til farfars grav om kvelden på allehelgensdag. Der legg dei ein fin krans og tenner lys. Jack liker å stå der og tenkje på farfar.
ek s
Arvid og familien hans er samar. Dei plar samlast 6. februar og feire samefolkets dag saman. Arvid synest det er hyggeleg å møte tanter og onklar og ete god mat saman. Alle i familien har samiske klede på seg den dagen. Kva handlar teksten om?
Le se
Les setningane. Kryss av for det som er sant. Det finst nesten alltid noko å feire.
Under Id al-Fitr et ein ikkje mat.
Selma snakkar om jonsokfeiring.
Avid feirar samefolkets dag.
Jack liker ikkje å vere ute i mørket.
Kva for ord tyder det same?
tradisjon
høgtid
fest
familie
klokke
helg
gøy
år
arv
vane
56
NYEORD_4_komplett_siste.indd 56
06/07/15 14:48
Løys kryssordet om tradisjonar Skriv rett ord i rett rute.
1. 2.
F
R 3.
A d
4. 5.
H
I S
6.
8.
o n
n
ek s
9.
J
em
7.
pl ar
T
1. Når ein tenner lys før jul 2. Gjer vi ved mange høgtider
Le se
3. Feirar vi knask eller knep 4. Muslimsk fastemånad 5. Eit anna ord for fest eller feiring 6. Brenn ein eit stort bål 7. Etter advent kjem … 8. Hinduisk fest med fargar 9. 17. mai er Noregs …
57
NYEORD_4_komplett_siste.indd 57
06/07/15 14:48
Sindre sutrar Fyll inn orda som manglar i teksten. Bruk orda i ruta.
ikkje
ingen
aldri
ingenting
alltid
pengar.
Eg har
godt å ete.
I kjøleskapet finst det
vere med å leike.
Eg får
pl ar
har det så keisamt som eg.
vere sånn?
em
Skal det
Kva kan Sindre gjere for å bli glad igjen?
ek s
Skriv to forslag.
Skjer det aldri eller alltid?
Skriv orda aldri eller alltid på rett plass. Eg drikk mjølk kvar dag. Det er
mjølk i glaset mitt.
Le se
Mamma og pappa handlar på fredagar. Dei handlar
på nokon andre dagar.
til henne.
Fuat ringjer til mor si heile tida. Han ringjer
vore der.
Eg trur at det er fint i Hellas. Men eg har Vaksne drikk ofte kaffi. Dei skal
ha kaffipause.
Når eg blir stor, skal eg bli bussjåfør. Det har eg
58
NYEORD_4_komplett_siste.indd 58
drøymt om.
ALDRI skjer ikkje nokon gong. ALLTID skjer heile tida.
06/07/15 14:52
Teikn noko du liker å feire
Skrytehjørne
liten
mindre
minste
stor
større
størst
Le se
ek s
Eg har ei lita gåve.
em
Kva skryter dei av? Bruk orda i rutene. Skriv i snakkeboblene.
pl ar
Vel ut ei høgtid eller ein tradisjon du liker. Teikn korleis feiringa kan sjå ut.
ARB E ID VID ARE
• Kva for tradisjon synest du er viktigast? Kvifor det? • Kva et vi ved dei ulike høgtidene våre? Korleis kler vi oss? • Kan du finne på ein ny tradisjon?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 59
59
06/07/15 14:48
11
pl ar
Babsen er borte!
ein inngang
em
redd
ein garasje
einsam
misunneleg
stolt
forelska
sjalu
sjenert
Le se
lykkeleg
ek s
stressa
lei seg
ETTERLYSING
HAR DU SETT BABSEN?
ARFINN LØNN
KATTEN VÅR
ei etterlysing mett
HO ER SVART OG GRÅ MED KVITE LABBAR.
RING: 75231243
60
NYEORD_4_komplett_siste.indd 60
06/07/15 14:48
Kva ser du på biletet? Kva for ulike dyr kan du sjå?
em
På benken sit ein venn som er lei seg. Han har gråte i heile helga. Det er ingen tårer igjen. Han er trøytt og tung i hovudet. Magen verkjer av uro.
– Kva har skjedd? spør vennene uroleg. – Katten min, Babsen, er borte, svarer Isak trist. Ho forsvann for fire dagar sidan. No har vi laga ei etterlysing. Det er ein lapp med både bilete og tekst. I teksten står det korleis Babsen ser ut. Det står òg kva nummer ein skal ringje til. Lappane skal hengjast opp på ulike stader.
pl ar
Nusrat føler seg pigg i heile kroppen. Sola strålar, og fuglane kvitrar. Det gjer henne varm og lykkeleg. Ho hoppar og sprett fram.
ek s
Kvifor er katten i treet redd, trur du?
Kvifor ser læraren på klokka, trur du?
Le se
Kva handlar teksten om? Korleis har Nusrat det?
Kvifor er Isak lei seg og trøytt?
Kva er ei etterlysing?
61
NYEORD_4_komplett_siste.indd 61
06/07/15 14:48
Alle elevane i 4b vil hjelpe til med å leite og hengje opp lappar. I friminuttet planlegg dei kva dei skal gjere. Dei set i gang så fort skuledagen er over.
1
Sonny og Sarita går til oppslagstavla. Det er det fullt av lappar. Dei hengjer opp etterlysinga i det eine hjørnet.
2
pl ar
4
Isak og Abdi går mot garasjane. Brått høyrer dei ein lyd frå ein busk. Det pip og klynkar der innanfrå.
em
5
3
ek s
Henny og Selim går i ulike oppgangar. Dei set opp lappar i kvar trappeoppgang.
Le se
Nusrat går til kiosken, ho får lov til å hengje opp ein lapp der.
Isak kikkar bak busken og ler. Der ligg katten Babsen i fred og ro. Ved sida av henne ligg fem nyfødde kattungar.
Kva handlar teksten om?
På kva for ulike stader set barna opp lappar?
Kvifor har Babsen forsvunne heimanfrå?
62
NYEORD_4_komplett_siste.indd 62
06/07/15 14:48
Kva for ord skildrar? Set ring rundt ord som skildrar noko eller nokon. Set òg ring rundt ord som skildrar korleis nokon føler seg. prikkete
firkanta
sint
blomstrete kvifor
flyge
Kva for ord tyder det same? forsvunne
kort raud
krøllete tromme
springe
bolle
redd fin
kø
fotball
frisk
kiosk
em
mjølk
pølse
pl ar
rund
inngang
nyfødd
ikkje her
port
lås
vekk
borte
dør
etterlysing
ek s
Kva for setningar tyder det same? No set det i gang
Det verkjer i magen
No er det klart.
Det kjennest i magen.
No startar det.
Det gjer vondt i magen.
No set eg meg.
Det er ømt i magen.
No begynner det.
Det finst i magen.
Le se
Er noko borte? Er det nokon du ikkje kan finne? Då kan du søkje, leite, snoke, spørje og sjå.
NYEORD_4_komplett_siste.indd 63
63
06/07/15 14:48
Kva er det som blir skildra? Skriv rett ord på rett stad. Vel blant orda i ruta.
gardinene
appelsinen låsen
spegelen
taket
glaset
dyna
høgblokka
tastaturet
dusjen
Dei er laga av stoff. Du kan dra dei for vindauga.
Ho har mange etasjar. Mange menneske bur i henne.
Du kan bruke det til å skrive med. Det høyrer til datamaskina.
Ho er tjukk og varm. Ho kan varme deg om natta.
Han gjer deg rein og fin. Det strålar vatn frå han.
ek s
Han heng på veggen. Han viser korleis du ser ut.
em
Du har det over deg. Det er høgare oppe enn veggen.
pl ar
Han er rund og oransje. Ein skreller han og et båtane.
Le se
Du drikk av det. Det er gjennomsiktig.
Politiet etterlyser Lollo
Les etterlysinga. Teikn og fargelegg i sirkelen korleis du trur at Lollo ser ut.
Han er ofte laga av metall. For å opne han treng du ein nøkkel.
ET TE RLYS IN G! . Vi leiter etter forsvunne Lollo kort hale. Lollo er gul og oransje og har ar. På kroppen har ho svarte prikk sk på. Ho har to spisse øyre med du hår. Lengst frampå nasen sit det vêr spisse klør. Ho har fire store labbar med ge. Lollo har rømt frå zoologisk ha
64
NYEORD_4_komplett_siste.indd 64
06/07/15 14:48
Kva tyder ordet?
er eit stort papir med tekst og bilete.
Set strek frå rett ord til rett forklaring. er eit hus der ein kan setje bilen
Ein garasje
Ei finnarlønn
er pengar ein får for at ein har funne noko.
pl ar
Ein plakat
Skrytehjørne mange
mykje
meir
Eg har
kuler.
ek s
kuler enn du.
Le se
Eg har
flest
mest
godteri.
em
Eg har
fleire
Eg har
Eg har
Men eg har oss alle.
kuler av oss alle.
godteri av
ARB E ID VID ARE
• Fortel om ein stad du liker og kvifor. • Tenk på noko godt, og fortel korleis det smaker? NYEORD_4_komplett_siste.indd 65
godteri enn du.
• Hald noko bak ryggen og fortel korleis det ser ut. • Kan du skildre ein klassekamerat utan å seie namnet?
65
06/07/15 14:48
12
pl ar
Vanleg vett og allemannsrett eit ekorn
ei ugle
ei maurtue
em
ei krĂĽke
ein bokfink
ek s
ein sommarfugl
Le se
ein veps
ei humle
kvitveis
ei bille
gullstjerne
eit piggsvin
ein huggorm
blĂĽveis ein stĂĽlorm
ei fluge
ei grashoppe ei bie
66
ei marihøne
ein meitemakk
ein maur ein salamander ein frosk
hestehov
NYEORD_4_komplett_siste.indd 66
06/07/15 14:48
pl ar
– Om hausten bruker eg å plukke bær og sopp saman med mamma, fortel Selim. Ho veit kva for sortar ein kan ete. – Er det lov å plukke alle blomstrane? undrar Jack. – Ja, dei fleste, forklarer Henny. Men nokre blomstrar er freda, og nokre bør ein helst ikkje plukke, fordi det er så få av dei. For eksempel blåveisen. Er noko freda, må ein la det stå i fred. – Det finst dyr som er freda òg, seier Nusrat. Alle froskar, salamandrar og ormar i Noreg er freda. Dei må ein vere varsam med. – Så mykje de kan om naturen, seier Nina stolt. Eg lovar å vere varsam med alle ormar eg møter i sommar.
ek s
em
Det er ein herleg dag i skogen. Lærar Nina fortel om dyr og natur. – I Noreg får vi farte fritt omkring i naturen. Vi får plukke blomstrar, bær og sopp. Det har alle menneske rett til. Vi kallar det allemannsretten. – Ein må buke vanleg vett òg, held Nina fram. Alle må bruke hovudet og tenkje lurt. Kven får lov å vere i skogen, og kva må ein tenkje på? – Alle har rett til å vere i skogen, svarer Simone. Men ein må vere varsam. – Vi må respektere alle dyr, held Musse fram. Både små insekt og større dyr. Eit lite dyr er òg viktig. Musse peiker på ein liten sommarfugl. – Ein må ikkje forstyrre og øydeleggje, seier Arvid. Men ein kan plukke greiner som ligg på bakken.
er små kryp, som vepsar og sommarfuglar. Insekt har seks bein, og mange flyg med små vengjer.
Visse vekstar og dyr må ein ikkje skade eller drepe. Då kan dei bli utrydda. Derfor fredar ein dei.
Le se
INSEKT
FREDET
Kva ser du på biletet?
Eg ser ei lita humle og nokre små froskar. Eg ser ein liten
og nokre små
.
Eg ser ein liten
og nokre små
.
Eg ser ein liten
og nokre små
.
ARB E ID VID ARE
• Når er du ute i naturen? • Kva for blomster er den finaste du veit?
NYEORD_4_komplett_siste.indd 67
• Kva er favorittinsektet ditt? • Kvifor har vi allemannsretten?
67
06/07/15 14:48
Til læraren Kva er Nye ord?
Forslag til arbeidsgang
Nye ord 1– 5 er bøker som i hovudsak rettar seg mot undervisning av elevar som nyleg har komme til landet – elevar i alfabetiseringsog/eller mottaksklasser. Bøkene kan også nyttast i opplæringa av elevar som går i ordinær klasse og kan kommunisere på norsk, men som treng å lære seg dei språklege strukturane og utvide det norske ordforrådet sitt.
Det er du som lærar som avgjer kva som passar best for deg og elevane dine: opplegg, organisering, arbeidsmåtar, tid osv. Dette er eit forslag til arbeidsgang som du kan byggje vidare på.
Korleis er boka bygd opp?
Den innleiande teksten Kapittelteksten er skriven på gul bakgrunn. Les teksten høgt saman. Samtal rundt han. Kva handlar teksten om? Kva skjer? Kva for personar handlar det om? Korleis kan tekst og bilete koplast saman?
Kva ser du på biletet? Les gjennom spørsmåla og sjå på biletet samtidig. Kva blir det spurt om? Svar på nokre av spørsmåla saman. La elevane tenkje sjølv og finne eigne svar og løysingar på dei opne spørsmåla.
em
Nye ord 4 inneheld tolv kapittel. Kapitla handlar om ulike situasjonar og hendingar i kvardagen til barna – på skulen, under utflukter og ekskursjonar og i fritida. Kvart kapittel har same struktur. Strukturen er tydeleg og enkel for at elevane i hovudsak skal kunne konsentrere seg om den språklege treninga.
pl ar
Nye ord-serien legg vekt på å utvide ordforrådet til elevane og gi dei eit rikt og funksjonelt språk. I denne boka følgjer vi den fleirkulturelle klassa 4b på Torp skule. Forteljingane er henta frå kvardagen til elevane.
Det innleiande biletet Sjå på biletet saman med elevane. Samtal rundt det. Kva ser vi på biletet? Kvar er vi? Kva skjer på biletet? Kva for ord står skrivne på biletet? Korleis uttaler vi dei? Kva tyder dei? Samanlikn med korleis de har det i klassa.
Eit innleiande bilete Biletet viser tydeleg kva kapittelet handlar om. På biletet er det skrive ein del ord. Desse orda finner ein igjen i ei ordliste lengst bak i boka.
Ein innleiande tekst Teksten handlar om kva som skjer på biletet, og kva for situasjon det er. Ulike ord og uttrykk blir sette inn i ein samanheng.
Ny tekst og leseforståing Les teksten høgt saman. Diskuter ord og uttrykk. Del opp teksten og les ei setning kvar. Dramatiser gjerne teksten. Det passar veldig bra når ein bruker replikkar.
ek s
Kva ser du på biletet? Her handlar det om kva ein ser, og kva som skjer på biletet. Elevane viser kva dei forstår, ved sjølv formulere svar på (direkte) spørsmål.
Kva handlar teksten om? Les spørsmåla saman. Om nødvendig kan de sjå på det store biletet i tillegg til teksten. La elevane tenkje og meine på eiga hand for å finne svar og løysingar på dei opne spørsmåla. Diskuter svara som elevane har komme fram til.
Kva handlar teksten om? Elevane viser leseforståing ved sjølv å formulere svar på spørsmål om innhaldet i teksten. Elevane øver på å uttrykkje seg gjennom å svare på spørsmål som krev at dei tenkjer og har ei meining om det dei har lese.
Le se
Ny tekst og leseforståing Den andre teksten i kapittelet er kortare og eit direkte framhald av den første. Her blir ord og uttrykk sette inn i ein samanheng, slik at elevane får fordjupa og styrkt kunnskapen sin. Forsterkande oppgåver Med utgangspunkt i temaet for kapittelet følgjer her nokre oppgåver der kunnskapen blir endå meir forsterka. Eleven får ofte ta utgangspunkt i seg sjølv, setje seg inn i situasjonar, meine noko, tenkje og øve på å uttrykkje seg på ulike måtar.
Gjennomgåande oppgåver Kvart kapittel inneheld ein del oppgåver som «går igjen», slik som å finne synonym til ord og uttrykk, å bøye adjektiv og å sortere ord etter tema. Snakk saman Kvart kapittel blir avslutta med nokre reflekterande spørsmål. Dei kan opne for at klassa i fellesskap går igjennom kva kapittelet handlar om, og kva dei har lært.
Forsterkande oppgåver Gå gjennom oppgåva saman. Minn elevane på at dei skal ta utgangspunkt i seg sjølv i ein del oppgåver. Øv først munnleg, så skriftleg saman på ord og uttrykk. Kom med forslag til kva ein kan seie, og korleis ein kan skrive. Deretter kan elevane vise kunnskap gjennom sjølv å skrive eller teikne.. Gjennomgåande oppgåver Gjer oppgåvene høgt saman. La elevane lytte til korleis du uttaler ord og uttrykk, og kvar du legg trykket. Snakk om orda og uttrykka i oppgåva. Forstår alle kva dei tyder? Hjelp til med å finne synonym og sortere ord. Kan elevane fleire ord som passar til same tema? Overdriv gjerne i arbeidet med skrytehjørnet. Bruk kroppen og dramatiser orda med utgangspunkt i bileta. Snakk saman Avslutt med å samanfatte kapittelet. Repeter ord og uttrykk. La elevane vise kva dei hugsar og har lært. Du kan med fordel gi spørsmåla som lekse. Då får elevane fundere på eiga hand, før dei deler og diskuterer med dei andre i klassa.
Lykke til! Jorid Sørli Hippas Eriksson
68
NYEORD_4_komplett_siste.indd 68
06/07/15 14:48
Ordliste november
bilbelte
oktober
busshaldeplass
planleggingsbok
busskort
september
fortau
timeplan
pl ar
Kapittel 2
gangfelt
Kapittel 4
parkeringsplass
badekar
rutetabell
grisebinge havre
sjåfør
hønsegard
skilt skulepatrulje
høy
inngjerding
ek s
sykkelveg torg
em
hjelm
trafikklys
korn
kveite rug
låve
april
stige
Le se
Kapittel 3 august
åker
desember februar
Kapittel 5
januar
berrføtt
juli
basketkorg
juni
bukk
mai
fløyte
mars
gitter 69
NYEORD_4_komplett_siste.indd 69
06/07/15 14:48
stupebrett
handklede
stupetårn
ribbevegg
symjebriller
rokkering
symjeplate
shorts
termometer
pl ar
joggeskor
stillongs
Kapittel 7
tau
ekspeditør
tjukkas
frysedisk
treningsdrakt
handlekorg
em
strømpebukse
handlevogn
tights
kassadame
truse
kasse
trøye turndrakt
kjøledisk
ek s
pris
Kapittel 6
skilt
badebukse
vekslepengar
badedrakt
Kapittel 8
badekåpe
armband
Le se
badehette
badevakt
billett
basseng
fiskekrok
bikini
flintstein
brystsymjing
guide
fliser
halssmykke
lengd
inngang
ryggsymjing
kam
sklie
knokkel
70
NYEORD_4_komplett_siste.indd 70
06/07/15 14:48
krukke
venterom
monter
vekt
plakat
smykke spyd spydspiss synål
demonstrere
Id al-Adha Id al-Fitr
FN-dagen
fotsole
Halloween
hake
Hanukka
hals
Holi
Jom Kippur
ek s
handflate helsesyster
leggbein
Le se
lår
Advent
em
benk
legg
1. mai
Diwali
Kapittel 9
kne
Kapittel 10
pl ar
skjelett
medisin nakke
olboge
pasient
skulder sprøyte tann tå
Jonsok Jul
Lucia
nasjonaldag Norooz
Nyttårsaftan Pesach Påske Ramadan Rash Hashana Samefolkets dag Vesak
71
NYEORD_4_komplett_siste.indd 71
06/07/15 14:48
Kapittel 11 kråke
etterlysing
kvitveis
forelska
marihøne
garasje
maur
inngang
maurtue
lei seg
meitemakk
mett
piggsvin
misunneleg
salamander
redd
stålorm
em
pl ar
einsam
sommarfugl
sjalu
ugle
sjenert
veps
stolt
ek s
stressa
Kapittel 12 bie bille blåveis
Le se
bokfink ekorn fluge
frosk
grashoppe
gullstjerne hestehov
hoggorm humle
72
NYEORD_4_komplett_siste.indd 72
06/07/15 14:48
4
Nye ord
Nye ord
– norsk for nybyrjarar
– norsk for nybyrjarar Nye ord-serien er bøker som i hovudsak rettar seg mot undervising av elevar som nyleg har komme til landet – elevar i alfabetiserings- og/eller mottaksklassar. Bøkene kan også nyttast i opplæringa av elevar som går i ordinær klasse og kan kommunisere på norsk, men som treng å lære seg dei språklige strukturane og å utvide det norske ordtilfanget sitt.
Nynorsk ISBN: 978-82-492-1793-9
9
788249
217939
www.gan.aschehoug.no forlag@gan.aschehoug.no
L
R
SK
Æ
NO
RING
Nye ord-serien er utarbeidd av lærarar med lang erfaring frå arbeid med minoritetsspråklege elevar.
SO
M A NDRESPRÅK
S Æ R S K I LT
KO NORS
PP
Tekst: Jorid Sørli og Hippas Eriksson Illustrasjonar: Emma Göthner