COLOFON
Aan deze Rond de Bron hebben meegewerkt:
Geja Lahpor (hoofdredacteur)
Daniël Smits (redactie-assistent)
Gerrie Oosterhagen (redactie-assistent)
Opperrabbij n B. Jacobs (eindredactie)
Rabbij n M. Evers
Rabbij n S. Shusterman
Stichting Joodse
Kindergemeenschap Cheider Postbus 7828
1008 AA AMSTERDAM
Tel. 020-646 55 64
ISSN: 1570-4041
IBAN: NL74INGB0000223922
BIC: INGBNL2A
Opmerkingen, suggesties of vragen over Rond de Bron kunt u mailen naar redactie@cheider.nl
Machtiging Incasso voor een eenmalige gift
Ondergetekende verleent hierbij een machtiging aan: St. Maatschappelijke Zorg Cheider Postbus 7828, 1008 AA Amsterdam ING rekening 223922 IBAN: NL 74INGB0000223922
Om een eenmalig bedrag van ....................... van zijn/haar bankrekening af te schrijven ten gunste van het Cheider.
Bankrekening: ....................................................................................
Naam en voorletters: ........................................................................
Plaats: ....................................................................................................
Handtekening:
Datum:
Binnen 56 dagen kan de ondergetekende zijn/haar eigen bank opdracht geven het bedrag te storneren. Wij zijn ANBI gecertificeerd.
Voor meer informatie kunt u op onze website terecht: www.cheider.nl
Uw giften zij n welkom op rekening NL74INGB0000223922
t.n.v. Stichting Zorg Cheider. Dank u wel.
INTERVIEW MET JAEL WEISSMAN
WAT IS JOUW TAAK BIJ HET CHEIDER?
“Als hoofd van het managementteam bij het Cheider ben ik verantwoordelijk voor uiteenlopende werkzaamheden: Mijn taken variëren van het strikken van veters van kleuters tot het afstemmen met collega’s over thema’s als burgerschap, het aansturen van het managementteam en overleg met onze samenwerkingspartners.”
HOE IS HET MET DE VEILIGHEID OP SCHOOL?
“De veiligheidssituatie op het Cheider is aanzienlijk aangescherpt sinds november 2023, toen het dreigingsniveau in Nederland werd verhoogd naar niveau 4. De school wordt permanent bewaakt door zowel de Koninklijke Marechaussee als een eigen beveiligingsteam. Leerlingen worden constant beschermd, ook tijdens schooluitjes, waarbij beveiliging altijd aanwezig is. Sinds 7 oktober 2023 worden er meer antisemitische incidenten in de stad Amsterdam gemeld, daarom zijn het beveiligingsteam en de Koninklijke Marechaussee gelukkig altijd in de buurt om direct in te grijpen. Toch kan
je niet altijd alles voor zijn. Tijdens een schoolbezoek aan het Scheepvaartmuseum werden jonge leerlingen van onze basisschool helaas geconfronteerd met het brengen van Hitlergroeten en kreten als ‘Free Palestine’. De beveiligers grepen onmiddellijk in. Dit soort gebeurtenissen hebben alles te maken met de toename van antisemitisme in Nederland”.
HOE ERVAREN DE KINDEREN DIT?
“Op school proberen we de leerlingen zo goed mogelijk te beschermen en hen een leerzame en gezellige schooltijd te bieden. Ondanks onze inspanningen merken we dat sommige kinderen het moeilijk hebben door de zorgen die zij ervaren. We ondersteunen hen waar mogelijk en blijven ons als Joodse school inzetten voor onze waarden. Dit uit zich onder andere door gebed, goede daden (mitswes) doen, en het geven van giften aan goede doelen (tzedakah). Samen dragen we de verantwoordelijkheid om een veilige en respectvolle samenleving te creëren voor iedereen.”
ACHAREE MOT (LEVITICUS 16:1-18:30)
n door RABBIJN SHNEUR SHUSTERMAN
Na de dood van Aaron's zonen, Nadav en Avihoe, als gevolg van ongeoorloofde offers, draagt G-D Mozes op om Aaron specifieke richtlijnen te geven met betrekking tot het betreden van het allerheiligste. Alleen de 'Kohen Gadol' (Hogepriester) mag deze heilige ruimte betreden, en slechts één keer per jaar op Jom Kippoer, om de heilige 'ketoret' (reukoffer) aan G-D te offeren. Dit onderstreept de heiligheid van de G'ddelijke dienst en de noodzaak van het naleven van G-D's geboden.
FAMILIE- EN GEMEENSCHAPSLEVEN
De parsja introduceert ook het unieke ritueel van de Jom Kippoer-dienst (Grote Verzoendag) met twee geiten: één bestemd voor G-D en de andere, bekend als de "zondebok", die naar de woestijn wordt gestuurd met de zonden van Israël. Deze ceremonie benadrukt thema's als verzoening en spirituele zuivering. Verder waarschuwt de Tora tegen het offeren van offers buiten de aangewezen heilige ruimte en verbiedt het ten strengste de consumptie van bloed. Het bakent verboden relaties af en benadrukt het belang van het handhaven van de heiligheid van het familie- en gemeenschapsleven.
LESSEN VAN ACHAREE MOT
1. Heiligheid benaderen met eerbied: Het tragische lot van Nadav en Avihoe leert het belang van het benaderen van heilige plichten met nederigheid en strikte naleving van G'ddelijke instructies. Hun ongeoorloofde acties, hoewel mogelijk goed bedoeld, leidden tot hun ondergang, wat het principe benadrukt dat spiritueel enthousiasme in evenwicht moet zijn met gehoorzaamheid.
2. Het dualisme van verzoening: De Jom Kippoer-rituelen, vooral de zondebok-ceremonie, illustreren de dubbele aspecten van verzoening: het zoeken naar vergeving van G-D en het actief verwijderen van zonde uit de gemeenschap. Dit leert ons dat wanneer berouw zowel als G'ddelijke smeekbeden tastbare acties inhouden, verkeerde daden recht worden gezet.
KEDOSJIEM (LEVITICUS 19:1-20:27)
Dit gedeelte begint met de opdracht: "Gij zult heilig zijn, want Ik, uw G-D, ben heilig." Het somt talrijke mitzvot (geboden) op die een ethisch en heilig leven leiden, waaronder:
- Het respecteren van ouders en het in acht nemen van de sabbat.
- Een verbod op afgoderij, diefstal, bedrog en valse eden.
- Het verplichten van tijdige betaling van arbeiders en zorg voor de kwetsbaren, zoals doven en blinden.
- Het handhaven van rechtvaardigheid, het vermijden van roddel en het verwerpen van haat.
- Het beroemde gebod: "Heb uw naaste lief als uzelf."
Deze geboden omvatten relationele ethiek, rituele zuiverheid en maatschappelijke rechtvaardigheid, en vormen een uitgebreide blauwdruk voor een geheiligd leven.
LESSEN VAN KEDOSJIEM:
1. Heiligheid in dagelijks gedrag: heiligheid is niet beperkt tot rituele praktijken, maar wordt bereikt door ethisch gedrag in alledaagse interacties. Door eerlijk zaken te doen, vriendelijkheid te tonen en rechtvaardig te handelen, evenaren individuen G'ddelijke heiligheid.
2. Universele liefde en respect: Het gebod "Heb uw naaste lief als uzelf" onderstreept het belang van empathie en respect bij het opbouwen van een harmonieuze gemeenschap. Dit principe dient als basis voor ethisch gedrag en maatschappelijke cohesie.
3. Rituelen en ethiek in evenwicht brengen: Hoewel het naleven van rituelen van vitaal belang is, legt de Torah evenveel nadruk op ethisch gedrag. Ware heiligheid integreert beide aspecten, en leidt individuen om levens te leiden die spiritueel en moreel voorbeeldig zijn.
In essentie biedt Parshat Acharee Mot-Kedosjiem een holistische gids om een leven van heiligheid te leiden, door rituele toewijding te verweven met ethische uitmuntendheid, en door tijdloze lessen te bieden over het benaderen van het G'ddelijke, en het benaderen van medemensen met eerbied en liefde.
JOODSE WIJSHEDEN
(Joodse wijsheden van onbekende schrijvers)
JE LEVEN
IS WAT JE
GEDACHTEN
ERVAN
MAKEN
Wees buigzaam als een riet; niet stram als een ceder
Wie niet boos kan zijn is een dwaas; wie niet boos wil zijn is een wijze
Houd niets voor onmogelijk voordat het onmogelijke is gebleken
GELOOF IS EEN MOREEL KOMPAS
WITZEN EN RAADSEL
Sam en Moos lopen in het voorjaar in het bos.
Terwijl Sam naar een boom wijst zegt hij: Kijk daar, dat is een mooi en groot nest!
Moos: Ja, dat is een verwend nest.
Waar kun je altij d op rekenen?
OP DE REKENMACHINE
Moos tegen Sam: Ken jij de mop van de timmerman?
Sam:
Ja, maar die slaat nergens op!
Er is een feest in het dorp en Moos ziet daar een clown.
Hij zegt tegen Sam: Zie je dat?
De clown heeft een lolbroek en een grapjas aan!
Moeder van Moos: Waar was je tussen 3 en 4?
Moos: Dat weet u toch nog wel; op de kleuterschool natuurlijk!
SJOESJAN POERIM 2025: EEN UNIEKE VIERING
n door RABBIJN MENACHEM EVERS
Dit jaar valt Sjoesjan Poeriem op een bijzondere dag, namelijk op Sjabbat. Dit maakt de viering extra speciaal en vraagt om enkele aanpassingen in de gebruikelijke tradities en rituelen in Jeruzalem.
WAT IS SJOESJAN POERIEM?
Sjoesjan Poeriem wordt gevierd op de 15e dag van de maand Adar, een dag na het reguliere Poeriem. De naam komt van de stad Sjoesjan, waar de gebeurtenissen uit het boek Esther plaatsvonden. In ommuurde steden zoals Jeruzalem wordt Poeriem op deze dag gevierd, terwijl de rest van de wereld dat een dag eerder viert. Dit onderscheid is gebaseerd op het feit dat de gevechten tegen de vijanden van de Joden in Sjoesjan een extra dag duurden. Wij vieren geen vreugde op een dag van oorlog; pas op de dag van rust na de strijd komt de echte vreugde. Dit zie je bijvoorbeeld ook met Chanoeka.
DE UNIEKE VIERING DIT JAAR
Omdat Sjoesjan Poeriem dit jaar op Sjabbat valt, worden in Jeruzalem enkele rituelen aangepast. Normaal gesproken vindt de lezing van de Megillat Esther plaats op Sjoesjan Poeriem zelf, maar omdat het niet toegestaan is om de Megilla op Sjabbat te lezen, wordt dit verplaatst naar de voorgaande vrijdag. Zo blijft de heiligheid van Sjabbat behouden terwijl de mitswa toch wordt vervuld.
POERIEM TRADITIES EN RITUELEN
De viering van Poeriem omvat vier verschillende mitswot (geboden):
-Lezen van de Megillat Esther: Het verhaal van Esther wordt dit jaar wereldwijd op donderdagavond en vrijdag voorgelezen en men maakt lawaai met ratels bij het noemen van de naam van Haman.
-Misjloach Manot: Het geven van geschenken in de vorm van etenswaren en liefdadigheid naar familie en vrienden. Dit symboliseert de eenheid en vreugde van de Joodse gemeenschap.
- Matanot La’evyonim: Het geven van giften aan de armen benadrukt het belang van liefdadigheid en zorg voor de minderbedeelden.
-Feestelijke Maaltijd: Op Poeriem wordt een feestelijke maaltijd gehouden, vaak met traditionele gerechten zoals Haman-taschen (driehoekige koekjes).
SJABBAT EN DE DRIEDAAGSE POERIEM Wanneer 15 Adar op Sjabbat valt, zoals dit jaar, wordt Poeriem in Jeruzalem verspreid over drie dagen gevierd. Omdat bepaalde mitswot niet op Sjabbat kunnen worden uitgevoerd, worden de vieringen als volgt verspreid:
Vrijdag (14 Adar): De Megilla wordt gelezen en giften aan de armen worden gegeven. Dit voorkomt het overtreden van Sjabbatregels. Sjabbat (15 Adar): Speciale Poeriem-gebeden worden toegevoegd in de Amida en het dankgebed na de maaltijd. Daarnaast wordt een extra Toralezing gehouden over de strijd tegen Amalek, de voorouder van Haman. De feestelijke maaltijd en het sturen van geschenken worden echter uitgesteld.
Zondag (16 Adar): Op deze dag worden de resterende mitswot vervuld, zoals het uitwisselen van voedselgeschenken en het houden van de feestmaaltijd.
EEN LES VAN POERIEM
Poeriem herinnert ons aan de redding van het Joodse volk uit de handen van de slechte Haman, zoals beschreven in het boek Esther. Het verhaal benadrukt de kracht van moed, geloof en eenheid. Ondanks de dreiging van vernietiging, slaagde koningin Esther erin om haar volk te redden door haar vastberadenheid en vertrouwen in G-d.
SOLIDAIR MET JERUZALEM
De Lubavitcher Rebbe moedigde Joden wereldwijd aan om zich op deze dag extra te verbinden met Jeruzalem. Dit kan door het leren van Torah, het brengen van vreugde aan anderen en, indien mogelijk, door het sturen van misjloach manot of het geven van matanot la’evyonim. Jeruzalem is en blijft het hart van het Joodse volk, en deze verbondenheid wordt dagelijks benadrukt in onze gebeden.
WEETJES Wist je dat...
Na de vrij lating van de gij zelaars op 30 januari citeerde Netanyahu
Amos 9 vers 14, waar staat:
“En Ik zal de gevangenschap van Mij n volk Israël keren.”
Bij een bezoek aan Netanyahu in Israël zei de Minister Buitenlandse Zaken van de VS onlangs het volgende: "Ik wil tegen de mensen van dit geweldige land (Israël) zeggen: Voor alles wat jullie hebben meegemaakt en zullen meemaken: jullie zijn een buitengewoon land. Jullie zijn herrezen uit de as van een historisch dieptepunt in de mensheid, jullie worden aan alle kanten bedreigd, maar jullie zijn een voorbeeld voor de hele wereld. Als er meer Israël in het Midden-Oosten was, zou het vrediger en rustiger zijn".
240.000 OVERLEVENDEN
Er zij n nog 240.000 overlevenden van de Shoa, waarvan 147.000 in Israël wonen.
In 2024 hebben 31.000 Joden aliyah gemaakt, ondanks de oorlog
Eind december werd er op de Olij fberg een 1700 jaar oude olielamp gevonden,versierd met de menora, een wierookschepje, gebruikt door priesters voor offers, en een loelav, een palmtak.
Rabbij n Jonathan Sacks (ZL) zei ‘om een land te verdedigen is een leger nodig; om een beschaving te verdedigen is educatie nodig!’
vervolg van pagina 1
alle gebruiken en symbolen die we vermelden en naleven, zijn tools die het ons mogelijk maken om onszelf uit onze eigen individuele slavernij te bevrijden.
De eerst plaag was dat het koude water van de Nijl veranderde in warm bloed. Om onszelf als individu te kunnen verbeteren moet eerst de koudheid en laksheid uit onszelf worden verdreven. Zolang ik koud ben, ongeïnteresseerd, is mezelf verbeteren niet aan de orde. God is volmaakt, en gezien IK mijn god is, blijf ik in de slavernij van het materialisme en egoïsme.
VERBETEREN
Beste lezer. We hebben honderden en honderden Rond de Bronnen nodig om een beetje de Hagada te kunnen begrijpen. Maar samenvattend, binnen een A-viertje, is de boodschap van de Hagada: grenzen. Egypte heet in het Hebreeuws Mitsrajim. En de
VAN DE REDACTIE
n door GEJA LAHPOR
Nadat de gekidnapte soldaat Agam Berger op 30 januari vrijgelaten werd na een gijzeling van 482 dagen vertelde zij, terug in Israël, dat ze een Sidoer (gebedenboek) had ontdekt in Gaza, wat haar geestelijke houvast werd. In plaats van in de koran te lezen,waartoe ze gedwongen werd, las ze in de Sidoer. Deze in Gaza gevonden Sidoer was onbedoeld achtergelaten door IDFsoldaten die in dat gebied aanwezig waren. Agam haalde er kracht uit. De dolgelukkige familie zei na haar terugkeer: “We willen de veiligheidstroepen en het hele volk Israël bedanken voor alle steun en gebeden!”.
WONDEREN
Ben Gurion zei al ‘Wie niet in wonderen gelooft is geen realist’. De jonge Rabbijn Shmulik Amar die een half jaar geleden vanuit Israël tijdelijk naar Nederland kwam, zei op de vraag of er nog wonderen in Israël gebeuren: ‘Elke dag is een wonder voor ons. Als je ziet dat het grote Iran het kleine Israël van de wereldkaart wil verwijderen, maar dat het niet lukt omdat dit niet G’ds wil en plan is, en Israël nog steeds bestaat, is dat een groot wonder.
Ook persoonlijk ervaar ik wonderen. Toen ik een half jaar geleden in Ashdod aan het werk was, ging het alarm af. Maar toen ik net uit de schuilkelder was, vielen een aantal raketten een halve meter naast mij op de grond. HaShem heeft mij bewaard, dat ervaarde ik als een geweldig wonder’, vertelt hij niet zonder emotie.
Ook in de Tenach staat (Psalm 72 vers 18): “Geloofd zij de G’d van Israël, Hij doet wonderen, Hij alleen”.
vertaling van Mitsrajim is: grenzen. We moeten bereid zijn om onze grenzen te doorbreken, onszelf te verbeteren.
Het klopt dat er in onze brede mondiale samenleving van alles misgaat. Behalve het antisemitisme en antizionisme dat ongekende vormen heeft aangenomen, worden dagelijks in vele verweg landen duizenden en duizenden mensen vermoord en als slaaf misbruikt. Maar tijdens de Sederavond hebben we het even niet over de hele wereld, maar over onszelf als mens en soms misschien wel als een onmens. Dat onmenselijke gedrag dat we af en toe als we een beetje versuft zijn, vertonen, moet eruit en kan eruit. En dat is de betekenis voor mij van Pesach. Hoe luidt de spreuk ook alweer?
Verbeter de wereld, maar begin bij jezelf. Maar om dat te kunnen mag er geen kruimeltje gerezen in ons zitten...
RonddeBron
Thema: Hoopdoor wonderen
Kwartaalnieuws van de Stichting Joodse Kindergemeenschap Cheider Adar 5785/Maart 2025, nr. 99
Acharee Mot (de grote Verzoendag)
5
Joodse wijsheden, witzen en raadsel
Sjoesjan Poerim 2025
SEDER-AVOND
n door opperrabbijn BINYOMIN JACOBS
Overal ter wereld zit het Joodse volk weer aan de Seder-tafel. Het is Pesach en de Uittocht uit Egypte wordt gevierd. De matzes liggen voor ons op tafel ter herinnering aan onze voorouders die geen tijd hadden om het deeg te laten rijzen omdat ze halsoverkop de slavernij moesten ontvluchten. Het bittere kruid, ter herinnering aan de zware en bittere tijden. En zo zit de avond vol herinnering en symboliek, het verleden wordt als het ware herleefd. We lezen uit de Hagada de hele geschiedenis van toen.
Helemaal aan het begin van de Hagada zeggen we luid: “Dit is het brood, de matze dus, dat onze voorouders in Egypte hebben gegeten.” Een mooie gedachte! Maar klopt de gedachte? Hebben onze voorouders dit brood, deze matze, daadwerkelijk gegeten? Of lijkt deze matze op die matze van toen…? Uiteraard lijkt de matze van nu op die van toen. Maar waarom dan zo expliciet doen alsof de matze van nu van toen is? En waarom ieder jaar weer, en in onze gebeden dagelijks de Uittocht uit Egypte vermelden, een stuk geschiedenis, interessant, maar niet meer dan dat?!
EEUWIGHEIDSWAARDE
Iedere geschiedenis, vertelling, woord en zelfs iedere letter had zijn betekenis in het verleden, maar zeker ook in het nu en morgen. De Thora en de aan de Thora gekoppelde Geschriften en verklaringen hebben eeuwigheidswaarde en gelden voor ieder van ons. Ga heen en vermenigvuldig u, heeft ook zijn betekenis. Het gebod om te vermenigvuldigen, heeft absoluut niet alleen een fysieke betekenis. Met de kinderen die het resultaat zijn van voortplanting worden ook onze goede daden bedoeld die we produceren. En Egypte staat symbool voor slavernij, onderworpen zijn aan derden, jezelf begrenzen, blindelings de verkeerde volgen. En de geschiedenis van de Uittocht uit Egypte, met al zijn details, is een soort cursus hoe weg te trekken uit de beperkingen die ons als mens omgeven, gevangenhouden.
TOOLS
Laat ik het even vertalen naar het heden. Ieder mens heeft zijn of haar grenzen, zit in een slavernij, een bubbel, waaruit het lastig weg te komen is. Hij aanbidt afgoden, is verslaafd aan televisie en dient de afgod “IK”. Hoe komen we daaruit? Kunnen we die slavernij achter ons laten? Zijn we daartoe instaat? En zo ja, hoe doen we dat dan?
En precies daarover gaat het op de Sederavond. De Hagada en vervolg op pagina 2