VO-content jaarverslag 2012-2013

JAARVERSLAG 2012-2013

2

inhoudsopgave Voorwoord 4 1 Stichting VO-content 7 1.1 Waarom bestaan wij? 7 1.2 Ambities en doelen 7 1.3 Organisatie 8 1.4 Deelnemers 8 1.5 De relaties van VO-content 9 2 Activiteiten 2012-2013 11 2.1 Inleiding 11 2.2 Contentontwikkeling 11 2.3 Ondersteuning 15 2.4 Kwaliteitszorg 16 2.5 Communicatie 17 3 Activiteiten in 2013-2014 18 3.1 Content 18 3.2 Ondersteuning 18 3.3 Kwaliteitszorg 2013-2014: ‘Kwaliteit boven kwantiteit’

18

3.4 Communicatiedoelen 2013-2014 19 4

Financiële verantwoording 21

4.1 Inleiding 21 4.2 Verantwoording inkomsten en uitgaven

21

4.3 Businessmodel VO-content 21

3

4

voorwoord Differentiatie, eigentijds onderwijs, opbrengstgericht werken en passend onderwijs vragen om leren op maat voor iedere individuele leerling. Vormen van onderwijs die beter mogelijk zijn met behulp van ict en digitaal leermateriaal. Het gebruik van digitaal leermateriaal groeit dan ook gestaag, van 26% in 2011 tot 44% in 2013 (Leermiddelenmonitor SLO). Ict in het voortgezet onderwijs krijgt terecht veel belangstelling en wordt steeds meer toegepast. VO-content draagt bij aan deze ontwikkelingen met kwalitatief open digitaal leermateriaal.

2012-2013 was voor VO-content het jaar van ‘implemen-

eerste gebruikersenquête, systematische reflecties

tatie en groei’. Voor het eerst konden scholen de Stercol-

en de eerste gebruikersdag. Door deze expertise kan

lecties echt gebruiken. Scholen deden ervaring op met de

VO-content makelen en een verbindende rol spelen in

Stercollecties of bereidden zich voor op de inzet van di-

innovatief leermiddelengebruik voor de hele sector.

gitaal leermateriaal. Deelnemers konden gebruik maken van Eindexamensite.nl en van de 2 rekenprogramma’s

2013-2014 wordt het jaar van versterking en ver-

(StudioRekenen en Count on Me) die exclusief beschik-

dieping. Verdieping van de bestaande Stercollecties

baar zijn voor VO-content scholen. Scholen die nog niet

met extra materiaal voor Nederlands en biologie.

deelnemen, kunnen de volledige Stercollecties verken-

Versterking in de zin van focus op samenwerken: er

nen en zo de voordelen van deelname aan VO-content

is veel vraag naar ondersteuning. Daarom organise-

ervaren. Tijdens tal van bijeenkomsten, trainingen op

ren we ook dit jaar weer Docentendagen én voor het

scholen en bij het gebruik van digitale hulpmiddelen

eerst gebruikersdagen voor álle vakken. Nieuw zijn

zijn docenten, schoolleiders en andere geïnteresseerden

de Managementdagen, het Receptenboek over de

meegenomen in de ontwikkeling die wij doormaken.

implementatie van Stercollecties en de Handleiding Stercollecties over de (technische) gebruikersaspecten

VO-content sluit haar tweede jaar af met maar liefst

van de Stercollecties. Georganiseerd en gemaakt in

47 Stercollecties van hoogwaardig, actueel en flexibel

samenwerking met deelnemende scholen. Want dat

inzetbaar digitaal leermateriaal. Daarbij is de reken-

is onze voorwaarde voor succes: samenwerken aan

game Count on Me gelanceerd als extra collectie voor

maatwerk!

deelnemende scholen. Ook deze extra collectie heeft een interactief leerlingvolgsysteem. In 2012-2013 sloten weer 40 nieuwe scholen zich aan, wat neerkomt op een vertegenwoordiging van ongeveer eenderde van het voscholenveld.

Veel ervaringen zijn opgedaan met ingebruikname van de digitale leerlijnen in een innovatieve leermiddelenmix, met deskundigheidsbevordering en school-

Sophie de Boer

ontwikkeling in dat verband. Tegelijkertijd konden we

Voorzitter

de kwaliteit van het leermateriaal versterken, door de

Stichting VO-content

5

6

1 Stichting VO-content 1.1 Waarom bestaan wij?

In februari 2009 richtte de VO-raad het Innovatieplatform-VO op. Voornaamste doel: kwaliteitsverbetering van het onderwijs. Het Innovatieplatform-VO heeft sindsdien adviezen uitgebracht op het gebied van leermiddelenbeleid, stimulering van de ontwikkeling van open digitaal leermateriaal, professionalisering van docenten en inrichting van schoolorganisaties.

Begin 2011 adviseerde het platform aan het bestuur van de VO-raad om een eigen organisatie op te richten, met als taak het beschikbaar maken van open digitaal leermateriaal ‘van en voor de scholen’. Op 30 september 2011 was de Stichting VO-content een feit. Sindsdien speelt de sector zelfstandig een actieve rol bij de ontwikkeling van open digitaal leermateriaal.

1.2 Ambities en doelen Talentontwikkeling van alle leerlingen is een essentiële onderwijsambitie. Voor de leerlingen, voor de samenleving. Het vergt optimaal effectieve inzet van alle docenten en van de schoolleiding om deze ambitie te realiseren. De beschikbaarheid van open digitaal leermateriaal kan daaraan een belangrijke bijdrage leveren: voor docenten vergroot dat hun mogelijkheden om leermateriaal te (re)arrangeren

VO-content realiseert haar ambities op verschillende

en op maat te maken voor individuele leerlingen en

manieren:

groepen.

•

met het faciliteren van open digitaal leermateriaal voor alle leerlingen in het voortgezet onderwijs;

Stichting VO-content heeft de ambitie om het onderwijsrendement te verhogen en de kosten van

•

in samenwerking met de aanbieders van

leermaterialen beheersbaar te houden. Daarom

open leermateriaal, uitgevers van gesloten

stimuleert VO-content het ontwikkelen, beschikbaar

leermateriaal, distributeurs, elo-leveranciers

maken en gebruiken van open digitaal materiaal.

en relevante ondersteuningsinstellingen en marktpartijen;

VO-content positioneert haar digitaal leermateriaal als ‘Stercollecties’ – in Wikiwijs te herkennen aan het

•

door professionele ontwikkeling van docenten te stimuleren ten behoeve van wendbaar gebruik

Stercollectie-keurmerk.

van open interactief digitaal leermateriaal; De Stichting draagt zorg voor de toegankelijkheid

•

door op scholen de implementatie van integraal

van de Stercollecties en maakt met aanbieders

leermiddelenbeleid te stimuleren, ten behoeve

afspraken over beschikbaarheid, onderhoud en

van gebruiksmogelijkheden van open interactief

doorontwikkeling.

digitaal leermateriaal.

7

1.3 Organisatie

van de scholen die participeren in VO-content.

Het bestuur van de Stichting doet aan de Raad

Stichting VO-content is verankerd in het veld.

van Advies ten minste jaarlijks verslag van

De organisatie staat op afstand van, maar is wel

het gevoerde beleid. De Raad van Advies stelt

verbonden met de VO-raad. Voor huisvesting en

jaarlijks vóór 1 april het conceptactiviteitenplan

andere ondersteunende (huishoudelijke) diensten

voor het volgend schooljaar op en legt dit

heeft de Stichting een overeenkomst met de VO-

ter vaststelling voor aan het bestuur van de

raad. De activiteiten van de Stichting worden per

Stichting. De leden van de Raad van Advies

schooljaar vastgelegd en gestructureerd in een

hebben tevens de rol van ambassadeur van VO-

jaarplan. Voor de uitvoering werkt VO-content op

content aangenomen.

verschillende manieren samen met en voor het voveld (zie hoofdstuk 2: Activiteiten 2012-2013).

Contentorganisatie Voor de ontwikkeling van de Stercollecties in 2012–

Bureau

2013 had VO-content overeenkomsten met twee

VO-content werkt met een klein en effectief bureau

partijen: StudioVO en MathUnited. Dit partnerschap

dat bemiddelt, verbindt en regisseert. Het team is

bestaat uit meer dan een rolverdeling opdrachtgever-

samengesteld uit:

opdrachtnemer:

•

directeur (0,6 fte)

•

•

adjunct-directeur (1,0 fte)

gespecialiseerd in digitaal leermateriaal. In

•

3 coördinatoren (2,7 fte)

schooljaar 2012-2013 ontwikkelde, onderhield

Educatieve uitgeverij StudioVO is al jaren

en actualiseerde StudioVO Stercollecties Bestuur

voor de vakken Nederlands, Engels, wiskunde

De samenstelling, taken en bevoegdheden van het

vmbo, Duits, biologie, scheikunde, mens &

bestuur worden beschreven in de akte van oprichting

maatschappij, aardrijkskunde en geschiedenis.

van Stichting VO-content.

Daarnaast is StudioVO verantwoordelijk voor de extra collecties Count on Me, StudioRekenen en

De samenstelling van het bestuur:

Eindexamensite. StudioVO is ook betrokken bij

•

het ondersteunen van scholen in het gebruik van

Sophie de Boer (voorzitter), lid college van bestuur Dunamare Onderwijsgroep

•

Ad van der Wiel (penningmeester en

Stercollecties.

•

Stichting MathUnited bundelt twee

secretaris), koepeldirecteur Verenigde Scholen

initiatieven, Math4all en de Wageningse

J.A. Alberdingk Thijm

Methode. Gezamenlijk werkten zij in

Flip Boer (bestuurslid), algemeen directeur

schooljaar 2012-2013 aan de ontwikkeling

Oranje Nassau College

van Stercollecties voor wiskunde havo/

•

Dave Drossaert (bestuurslid), rector UniC

vwo. Ook gaf MathUnited invulling aan

•

René van der Kraats (bestuurslid), voorzitter

een deel van de activiteiten van VO-

Platform VVVO

content, zoals ondersteuning van scholen

•

bij het gebruiken van de Stercollecties.

Dagelijkse leiding

Per 1 augustus 2013 gaat de Wageningse

Tot 1 augustus 2013 was de dagelijkse leiding in

Methode alleen verder met het ontwikkelen

handen van directeur Hans Reiber. Het bestuur

van de Stercollecties wiskunde bovenbouw

heeft Ron Zuijlen per 1 augustus 2013 benoemd

havo/vwo.

tot zijn opvolger. De directeur voert de dagelijkse leiding over de Stichting aan de hand van een

1.4 Deelnemers

jaarplan per schooljaar en daaraan gekoppelde activiteitenplannen.

Aan het eind van vorig verslagjaar vertegenwoordigen de deelnemende scholen aan VO-content

Raad van Advies

138.000 leerlingen. Dit aantal is in schooljaar 2012-

De Raad van Advies is ingesteld in september

2013 behoorlijk toegenomen ten opzichte van voor-

2012 en bestaat uit 21 vertegenwoordigers

gaande jaren.

8

Jaar

Prognose (1 mei)

Vastgesteld (1 okt)

VO-content en Wikiwijs elkaar zoveel mogelijk.

2011-2012

180.000

138.000

beschikbaar via Wikiwijs. Inmiddels is Wikiwijs

2012-2013

230.000

191.300

2013-2014

280.000

Zo stelt VO-content al haar Stercollecties samengevoegd met het leermiddelenplein van SLO in wikiwijsleermiddelenplein.nl.

Kennisnet

Het aantal leerlingen waarvoor in het schooljaar

Kennisnet, de publieke ict-partner voor het onderwijs,

2012-2013 werkelijk een bijdrage is ontvangen, is

brengt primair, voortgezet en middelbaar onderwijs

lager dan de prognose aan het eind van schooljaar

met expertise, voorzieningen en innovatie in positie

2011-2012 op basis van het aantal deelnemende

om maximale kracht uit ict te halen. VO-content

scholen.

werkt nauw samen met en ontvangt veel steun van Kennisnet. Kennisnet is daarbij verantwoordelijk voor

1.5 De relaties van VO-content

het technisch platform dat het bewaren, doorzoeken, arrangeren en ontsluiten van de leermaterialen van

VO-raad

VO-content mogelijk maakt.

VO-content is een organisatie van en voor leden van de VO-raad:

Schoolinfo

•

De Stichting richt zich op open digitaal

Schoolinfo en Stichting VO-content voeren overleg

leermateriaal voor vo-scholen.

ten behoeve van diverse ambities:

Leden van de VO-raad zijn actief in bestuur en

•

•

Raad van Advies van VO-content.

•

Deelnemers aan VO-content zijn lid van de VO-

tussen instellingen op ict-thema’s.

•

raad.

•

De voorzitter van VO-content is lid van de

Stimuleren en faciliteren van samenwerking Stimuleren van kennisdeling en innovatie met betrekking tot informatievoorziening en ict.

•

Adviescommissie Leermiddelen van de VO-

Initiëren en uitvoeren van sectorbrede projecten op basis van ict-vragen.

raad. In deze commissie zijn ook bestuurders/ schoolleiders vertegenwoordigd die deelnemen

SLO

aan VO-content.

SLO heeft in 2010 samen met VO-content een kwaliteitszorgsysteem voor de Stercollecties

Formeel zijn VO-raad en VO-content momenteel

ontwikkeld, dat gebaseerd is op de oorsprong, het

alleen statutair met elkaar verbonden. Bij ingrijpende

gebruik en de correctheid van het materiaal. De

koerswijzigingen van VO-content is toestemming

organisatie werkt in het project Linked Data 2.0

van de VO-raad vereist. Verder is de VO-raad niet

samen met Kennisnet, Cito, scholen en uitgevers aan

betrokken bij het bestuur of de uitvoerende taken van

het verbinden van het kernprogramma havo biologie,

VO-content.

scheikunde, eindexamenopgaven, oefenresultaten en leermateriaal ten behoeve van gepersonaliseerd

In 2013-2014 zullen de VO-raad en VO-content

leren.

nauwer gaan samenwerken en elkaars doelstellingen versterken. Thema’s: leermiddelenbeleid en

Commerciële organisaties

gepersonaliseerd leren.

VO-content werkt samen met commerciële organisaties daar waar het relevant en opportuun

Wikiwijs

is voor scholen en leerlingen in het voortgezet

Wikiwijs is door Kennisnet en de Open Universiteit

onderwijs. Voorbeelden:

gerealiseerd in opdracht van het ministerie van OCW. Dit om het gebruik en de ontwikkeling van

•

Met diverse leveranciers van leerplatformen

open leermiddelen in het onderwijs te stimuleren

worden pilots uitgevoerd ten behoeve van meer

en te vergemakkelijken. De uitgangspunten en

gepersonaliseerd gebruik van de Stercollecties.

ambities van Wikiwijs komen grotendeels overeen met die van VO-content. Daarom versterken

•

De stichting werkt samen met Apple rond het uitbrengen van Stercollecties als iBooks.

9

10

2 Activiteiten 2012-2013 2.1 Inleiding De activiteiten die VO-content in samenwerking met haar relaties ontplooit, bestrijken de gehele educatieve contentketen (ECK). Deze keten omvat het ontwikkelen, ontsluiten, arrangeren en gebruiken van (digitaal) leermateriaal, alsmede de terugkoppeling vanuit het gebruik om ontwikkeld materiaal verder te verbeteren. De activiteiten van VO-content zijn geordend in vier activiteitenplannen: 1) Contentontwikkeling, 2) Ondersteuning, 3) Kwaliteitszorg, 4) Communicatie.

Hierna wordt per activiteitengebied beschreven welke onderdelen van de ECK aan bod komen.

EB

G 5.

RU

N IKE

1.

Arrangeren

ON

TW

IK

De digitale leermaterialen beschikbaar stellen in

KE

LE

eenvoudig arrangeerbare leerlijnen in Wikiwijs

N

RA 4. AR

NGE

. BES C H I STEL KBAAR LEN

2

REN

gebaseerd op de kernprogramma’s ontwikkeld door SLO. 02) Ondersteuning Gebruiken Scholen en docenten stimuleren en ondersteunen in het

3. VINDEN

gebruik van de Stercollecties.

01) Contentontwikkeling 03) Kwaliteitszorg Ontwikkelen Samenhangende collecties leermateriaal die voldoen aan

Terugkoppelen

de eisen van VO-content – de Stercollecties – opzetten

Reflectiegegevens over de kwaliteit en bruikbaarheid

en opleveren. Dit houdt ook in dat deze collecties:

van Stercollecties verzamelen ten behoeve van de

•

kwalitatieve verbetering van het leermateriaal.

voortdurend worden geactualiseerd, onderhouden en beheerd,

•

verder worden doorontwikkeld tot alle leerjaren,

•

verbreed worden naar alle niveaus en naar de

•

04) Communicatie

gangbare schoolvakken,

Over alle bovenstaande activiteiten communiceert VO-

interactief, multimediaal en adaptief zijn of worden.

content met vo-scholen en haar partners.

Beschikbaar stellen

2.2 Contentontwikkeling

De Stercollecties open ter beschikking stellen aan het vo-veld. Deelnemende scholen laagdrempelig toegang

Voor 2012-2013 waren de volgende eigenschappen

verlenen tot extra collecties.

leidend voor de ontwikkeling van de Stercollecties: •

Dekkend voor een jaarprogramma.

Vindbaar maken

•

Leer- en werkboekvervangend.

Zorgdragen voor adequate metadata en voor ontsluiting

•

In hoge mate interactief.

van content via het zoekportaal Wikiwijs, zodat gebruikers

•

Beschikbaar op computer/tablet.

en automatische zoekmachines dit materiaal kunnen

•

Voorzien van een docentenhandleiding en extra

vinden.

Docentenmateriaal.

11

Op 1 augustus 2013 zijn 21 nieuwe Stercollecties

Extra collecties

opgeleverd, in toevoeging op de eerste 26

Om voor alle vakken en voor alle leerjaren Stercollecties

Stercollecties die sinds 1 augustus 2012 beschikbaar

te ontwikkelen is het noodzakelijk dat meer scholen

zijn.

aan de Stichting deelnemen. Daarom heeft VO-content in 2012-2013 ook extra collecties laten ontwikkelen,

Onderhoud

exclusief voor deelnemende scholen: zoals de

De bestaande 26 Stercollecties zijn onderhouden,

rekengame Count on Me en de Eindexamensite. Dit

geactualiseerd en beheerd. Zo worden bijvoorbeeld

exclusieve aanbod werkt drieledig: het beloont scholen

teksten en/of opdrachten verbeterd op basis van

die deelnemen, het motiveert scholen om te blijven

reflecties. Meer informatie hierover vindt u in § 2.3

deelnemen en het geeft niet-deelnemende scholen een

Kwaliteitszorg. (Voor tabel, zie volgende pagina)

reden om deel te gaan nemen.

Verbreding naar volgende leerjaren

Count on Me (‘Reken jezelf naar nieuwe

VO-content houdt er rekening mee dat docenten die nu

hoogtes’)

aan de slag gaan met, bijvoorbeeld leermateriaal voor

Stichting VO-content heeft speciaal voor haar

Engels vmbo leerjaar 2, in schooljaar 2013-2014 verder

deelnemende scholen de rekengame Count on Me laten

willen met het materiaal voor leerjaar 3. Daarom ontwikkelt

ontwikkelen. Kenmerken van deze game:

VO-content een Stercollectie elk jaar door naar het

•

Gevarieerd interactief oefenmateriaal

volgende leerjaar. Zo bestrijken de Stercollecties uiteindelijk

•

Referentieniveaus F1, F2 en F3

doorlopende leerlijnen tot en met het examenjaar.

•

Instaptoets / diagnostische toetsen

•

Zelfstandig aan de slag

•

Effectief volgsysteem

Verbreding naar andere niveaus en schoolvakken De Stichting streeft ernaar in de toekomst voor alle

Het spelelement van Count on Me houdt in dat

vakken en niveaus kerndoel- en eindtermendekkend

leerlingen een flat bouwen door de problemen van de

open materiaal te bieden. Op weg naar dat doel werkt

bewoners op te lossen. Iedere bewoner staat voor een

VO-content ook in schooljaar 2013-2014 aan uitbreiding

categorie opgaven, zoals gehele getallen, procenten,

van de verzameling Stercollecties naar andere niveaus

breuken of meten en maten. Een voltooide opgave

(vmbo, havo/vwo) en schoolvakken.

levert leerlingen per verdieping punten en geld op. Als

Einddoelen

Activiteiten 2012-2013

De Stercollecties worden doorontwikkeld tot alle leerjaren zijn afgedekt.

• • • • • • • • • • • • •

M&M 2 vmbo Aardrijkskunde 2 havo/vwo Geschiedenis 2 havo/vwo Biologie 4 (thema’s 5 t/m 8) + 5 havo (thema’s 1 t/m 4) Biologie 4 (thema’s 5 t/m 8) + 5 vwo (thema’s 1 t/m 4) Rekenen: Rekengame (1 t/m 3 F) Wiskunde Wageningse Methode 3 havo Wiskunde Wageningse Methode 3 vwo Wiskunde Math4all 3 havo Wiskunde Math4all 3 vwo Eindexamensite vmbo 3-4 Eindexamensite havo 4-5 Eindexamensite vwo 5-6

• • • • • • • • • •

Engels 1 havo/vwo Engels 2 havo/vwo Biologie 1 vmbo-b Biologie 1 vmbo-b Biologie 1 havo/vwo Biologie 2 havo/vwo Scheikunde 2e fase 4 havo Scheikunde 2e fase 4 vwo Duits 1 of 2 vmbo-b Duits 1 of 2 vmbo-kgt

De Stercollecties zijn verbreed naar alle niveaus en naar de gangbare schoolvakken.

Stercollecties voor nieuwe niveaus en schoolvakken:

12

Opgeleverde Stercollecties per 1 augustus 2012:

De opgeleverde Stercollecties worden voortdurend geactualiseerd, onderhouden en beheerd.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Nederlands 1 vmbo-b Nederlands 2 vmbo-b Nederlands 1 vmbo-kgt Nederlands 2 vmbo-kgt Nederlands 1 havo/vwo Nederlands 2 havo/vwo Engels 1 vmbo-b Engels 2 vmbo-b Engels 1 vmbo-kgt Engels 2 vmbo-kgt Biologie 1 vmbo-kgt Biologie 2 vmbo-kgt Biologie 4 havo (thema 1 t/m 4) Biologie 4 vwo (thema 1 t/m 4) M&M 1 vmbo Aardrijkskunde 1 havo/vwo Geschiedenis 1 havo/vwo Wiskunde 1 vmbo-kgt Wiskunde 2 vmbo-kgt Wiskunde 1 vmbo-b Wiskunde 2 vmbo-b Wiskunde Wageningse Methode 1 havo/vwo Wiskunde Wageningse Methode 2 havo Wiskunde Wageningse Methode 2 vwo Wiskunde Math4all 1 havo/vwo Wiskunde Math4all 2 havo Wiskunde Math4all 2 vwo StudioRekenen – onderbouw vmbo Eindexamensite vmbo 3-4 Eindexamensite havo 4-5 Eindexamensite vwo 5-6

een leerling op een verdieping voldoende punten heeft

Combinatie met StudioRekenen

gehaald, kan hij/zij een verdieping aan de flat toevoegen.

In Count on Me vinden leerlingen veel verschillende

Met het geld dat deze leerling verdient, kan hij/zij de

oefeningen. Voor extra oefeningen (en afwisseling) kunnen

flat ‘pimpen’. De flat kan uiteindelijk maximaal 12

leerlingen in de onderbouw van het vmbo StudioRekenen

verdiepingen hoog worden.

gebruiken. Ook met het oefenmateriaal van dit interactieve rekenprogramma kunnen leerlingen zelfstandig aan de slag.

Eindexamensite Met ingang van 14 januari 2013 is Eindexamensite, behoudens het vak Nederlands, exclusief toegankelijk voor deelnemende scholen. De site biedt duidelijk meerwaarde ten opzichte van alleen examens oefenen.

Eindexamensite: •

slaat gegevens van geoefende examens op;

•

maakt een persoonlijke analyse;

•

verwijst naar uitleg van onderdelen waarop de leerling onvoldoende scoort;

Volgsysteem In Count on Me is een overzichtelijk en effectief

•

ontwikkelt voortdurend door, zowel technologisch als inhoudelijk.

volgsysteem geïntegreerd. Daarmee zien leerlingen en docenten in één oogopslag welk deel van de oefeningen

Projecten

is afgerond en welk deel nog niet.

VO-content heeft in de schooljaren 2011-2012 en 2012-2013

13

ECK2

Stercollec-

Distributie

Stercol-

Linked Data

proeftuin

ties in elo’s

stercollec-

lecties in

2.0 en 3.0

ties

PulseON

(SLO/Kennisnet)

arrangeren

Selectieve toegang voor docent en leerling Leren op maat: interactiviteit/ resultaten

x

x

x

Leren op maat: adaptief leren Inrichten leermiddelenmix

x

x

Rearrangeerbaar materiaal

x

x

Bruikbaar op alle platforms

x

Proeftuin DTDL (implementatie webshop)

x

x x

x

x

x

x

x

Figuur 1: overzicht projecten meegewerkt aan een aantal projecten van verschillende

schooljaar 2012-2013, experimenteren docenten met het

ketenpartners. Deze projecten hebben betrekking op het

in Wikiwijs zoeken van leermateriaal dat is gebaseerd op

verbeteren van bruikbaarheid en vindbaarheid van de

de tussendoelen en past bij een Stercollectie.

Stercollecties. In 2013-2014 doorloopt VO-content met verschillende ketenpartners pilottrajecten om het gebruiken

Stercollecties in elo’s

van open content verder te verbeteren en maatwerk en

Scholen die een elektronische leeromgeving (elo)

gepersonaliseerd leren beter mogelijk te maken. Figuur 1

gebruiken, zullen de toegang tot de Stercollecties in

geeft een overzicht van deze projecten. De linkerkolom bevat

het algemeen via die elo willen regelen. Op die manier

de beoogde resultaten, de bovenste rij de partners. Onder de

kunnen docenten immers voor iedere leerling het

tabel wordt elk pilottraject beknopt toegelicht:

specifiek voor hem of haar bedoelde leermateriaal klaarzetten. In de pilot met itslearning (juni 2012) zijn

Toelichting projecten:

de links naar het leermateriaal van de Stercollecties van VO-content al geordend en in itslearning klaargezet. De

ECK2: proeftuin arrangeren

docent hoeft al het Stercollectiemateriaal dan niet meer

Stercollecties zijn zo opgezet dat docenten een leerlijn

zelf in de elo te plaatsen, maar kan dat voor de leerling

naar eigen behoefte kunnen vormgeven en aanpassen.

direct verder arrangeren. In 2012-2013 zijn de links naar

Docenten die besluiten een Stercollectie te gebruiken, zijn

de Stercollecties op vergelijkbare wijze ook in andere elo’s

dus niet verplicht deze leerlijn in haar geheel te gebruiken

(Teletop, Moodle, SOMtoday, Magister ELO e.d.) klaargezet.

en hoeven zich evenmin te houden aan de voorgestelde volgorde van het leermateriaal. VO-content wil dat ook

VO-content in PulseON

het zoeken en vinden van geschikt bijpassend materiaal

De Stercollecties wiskunde h/v-1, Nederlands h/v-1

zo eenvoudig mogelijk verloopt en heeft daarom

en Engels h/v-1 worden geplaatst in de ‘persoonlijke

meegewerkt aan het project ‘Proeftuin arrangeren’ van

leeromgeving’ PulseOn. Deze leeromgeving wordt

ECK2. Dat is een gezamenlijk initiatief van Kennisnet,

ontwikkeld op initiatief van o.a. het Hondsrug College in

de GEU en SLO. Middels een proeftraject, gestart in

Emmen. In een pilot is onderzocht hoe de Stercollecties

14

in dit platform toegankelijk gemaakt kunnen worden.

voor alle Stercollecties. Tijdens andere trainingen

Ook is onderzocht hoe volgens open standaarden

hebben individuele secties onder begeleiding van een

interactie van leerlingresultaten kan plaatsvinden met

ontwikkelaar van de Stercollecties concreet afspraken

de content in het leerplatform.

gemaakt over het gebruik van het leermateriaal. Uit reflecties van deelnemers blijkt dat dergelijke trainingen

Proeftuin Linked data 2.0 en 3.0

beter worden gewaardeerd, naarmate ze meer op de

Deze proeftuin geeft docenten een kijkje onder de

(behoeften van de) doelgroep zijn toegesneden. Dit geldt

motorkap van gepersonaliseerd leren en geeft een

vooral voor de vaksectietrainingen. Bij de organisatie van

eerste (gevalideerde) aanzet tot adaptiviteit. Het

de trainingen in schooljaar 2013-2014 nemen we deze

examentrainingsprogramma Eindexamensite heeft

kennis vanzelfsprekend mee, onder meer door vooraf een

in deze proeftuin een cruciale plek. VO-content stelt

goede intake te verzorgen en te zorgen voor een goede

het programma in dit project beschikbaar aan het

match tussen trainer en school.

gehele scholenveld. De Stercollecties scheikunde en biologie zijn gekoppeld aan het kernprogramma (SLO).

Docentendagen

Zo krijgen leerlingen, docenten, contentaanbieders en

De behoefte aan maatwerk kwam ook als belangrijkste

platformaanbieders gevalideerde data ter verbetering

reflectie uit de bus na de Docentendagen in

van resultaten.

januari, februari en maart 2013. Bezoekers van de Docentendagen gingen als beginnende gebruiker aan

Proeftuin Distributie

de slag met Stercollecties en Wikiwijs of volgden een

Met een pilot van Scholen aan Zee is een nieuwe

workshop over de keuze voor een device per leerling

manier van aanbieden van leermateriaal getest.

en het gebruik van de elektronische leeromgeving.

Deze manier sluit zoveel mogelijk aan bij de ECK-

Inhoudelijk werd dit programma goed gewaardeerd:

standaarden Distributie en Toegang van leermiddelen.

bezoekers gaven de bijeenkomsten gemiddeld een 7.

Met de inrichting van een webshop op basis van

Tegelijk gaven zij aan dat zij graag een programma

deze standaarden, worden alle folioproducten van

willen volgen dat past bij hun niveau, behoefte en de

het studieboekverzendhuis direct geleverd als (open)

mate van ervaring in het gebruik van ict en Stercollecties.

digitale content. Dit bespaart de medewerkers van

Tijdens de Docentendagen in 2013-2014 houdt de

Scholen aan Zee veel tijd, doordat alle leermiddelen

organisatie daar rekening mee bij de samenstelling van

in de bestelomgeving klaar staan. Vanaf de eerste

het programma.

schooldag staat al het leermateriaal klaar voor de leerling: om overal bij te kunnen, hoeft hij of zij slechts in

Gebruikersdag

te loggen in de elo. Dit geldt ook voor de (open) digitale

De eerste gebruikersdag die VO-content heeft

content afkomstig van andere organisaties, zoals de

georganiseerd, voor het vak biologie, vond plaats in mei

Stercollecties van VO-content.

2013. Doelgroep: docenten die een Stercollectie biologie aanvullend of vervangend gebruiken. Deelnemers

2.3 Ondersteuning

wisselden ervaringen, kennis en materiaal uit. Verder gaven ze rechtstreeks feedback aan de ontwikkelaars

VO-content heeft in 2012-2013 verschillende

van het leermateriaal. De deelnemers waardeerden de

ondersteuningsactiviteiten georganiseerd, voornamelijk

bijeenkomst goed en ook docenten die nog gaan starten

om de doelen te bereiken die worden beschreven in

met Stercollecties vonden de gebruikersdag nuttig.

het activiteitenplan ondersteuning 2012-2013: het

Reden waarom VO-content in 2013-2014 voor ieder vak

creëren van draagvlak voor het gebruik van Stercollecties

een gebruikersdag organiseert.

en daadwerkelijk stimuleren van dat gebruik door de doelgroep.

Helpdesk De klantenservice van VO-content is effectiever en

Trainingen

efficiënter geworden door automatisering van de

Op verschillende scholen zijn groepen docenten onder

Helpdesk. Met een ticketsysteem worden ingezonden

begeleiding van trainers aan de slag gegaan met de

vragen/problemen nu direct gekoppeld aan het crm-

Stercollecties. Bij deze trainingen waren verschillende

systeem en worden acties uitgezet naar de relevante

vakdocenten aanwezig en was er dan ook aandacht

medewerker.

15

Online trainingen

•

Docenten kunnen nu ook online – in eigen tijd en tempo

pijler 5: het materiaal dekt de eindtermen en kerndoelen

– kennismaken en leren werken met Stercollecties.

Daarvoor zijn twee online trainingen ontwikkeld: een

Reflectie

algemene module (Werken met Stercollecties) en een

Voor de kwalitatieve verbetering van het leermateriaal

vakspecifieke module (Lesgeven met de Stercollectie

verzamelt VO-content reflectiegegevens over

Nederlands). Als onderdeel van de specifieke module

de kwaliteit en bruikbaarheid van Stercollecties.

vertellen docenten hoe zij de Stercollecties Nederlands

Afgelopen jaar hebben meer dan 50 docenten op een

didactisch inzetten en laten zij zien hoe Stercollecties

of meer thema’s van 36 Stercollecties uitgebreid en

zowel klassikaal als projectmatig gebruikt kunnen

gedetailleerd gereflecteerd. De reflectanten doorlopen

worden. Ook verwerkingsvormen en het organiseren van

de Stercollecties op spelling, inhoud, sturing leerproces,

lesmateriaal komen aan de orde.

taalgebruik, werkvormen, correctheid en volledigheid.

Ook beoordelen reflectanten de Stercollecties op

Vakcommunities

ordening.

Dit verslagjaar is VO-content gestart met de voorbereiding voor het organiseren van vakcommunities in een

Gebruikersenquête

afgeschermde omgeving. In die omgeving bevindt

In maart 2013 heeft VO-content een gebruikers-

zich het online docentenmateriaal, wisselen docenten

enquête verstuurd. Enerzijds om de verbeterpunten in

ervaringen en tips uit en kunnen zij elkaar vragen stellen.

kaart te brengen, anderzijds om een beeld te krijgen van

Bij de selectie van de tool stond gebruiksgemak voorop.

welke Stercollecties hoe gebruikt worden, en op welke

Zo kunnen vakdocenten inloggen via Entree.

school. 400 docenten namen aan deze enquête deel, waarvan 133 gebruikers en 267 niet-gebruikers. Voor

Online docentenmateriaal

onderhoud en doorontwikkeling van de Stercollecties

Dit jaar is voor het eerst het online docentenmateriaal

leverde dit een schat aan informatie en bruikbare

gebruikt. Het betreft handleidingen en pdf- of Word-

feedback op.

versies van toetsen en opdrachten. Voor sommige vakken bevat het docentenmateriaal extra stof. Volgens de

Onderhoud en actualisatie

gebruikersenquête zijn de meeste docenten tevreden

VO-content heeft de Stercollecties bijgewerkt en onder-

(55%) of gedeeltelijk tevreden (36%) over het materiaal.

houden op basis van de reflecties en reacties van gebruikers. De voornaamste ontwikkelingen op dat gebied:

Entree: verschillende collecties, één inlogcode

•

Om het gebruikersgemak van de extra collecties

typ- of taalfout, onvolledig antwoord) zijn direct

te vergroten, heeft VO-content de verschillende inloggegevens voor Eindexamensite, StudioRekenen en

Fouten in de eerste categorie (niet werkende link, verbeterd en online doorgevoerd.

•

Count on Me vervangen voor één inlogcode via Entree of

Extra oefenmateriaal voor wiskunde en mens & maatschappij (m&m).

het schoolaccount.

•

2.4 Kwaliteitszorg

•

Herziene versies van de docentenhandleiding van m&m, geschiedenis en aardrijkskunde.

Gestart met schrijven toetsmateriaal voor Nederlands, wiskunde en m&m. Per 1

VO-content heeft samen met SLO een

augustus 2013 zijn deze extra materialen bij de

kwaliteitszorgsysteem ontwikkeld voor de Stercollecties.

Dit systeem bestaat uit drie onderdelen: 1) oorsprong,

docentenmaterialen beschikbaar.

•

Gestart met omzetting Kennisbank

2) gebruik en 3) correctheid van het materiaal. Ieder

(theoriegedeelte van de Stercollecties) naar HTML5.

onderdeel kent 2 of 3 pijlers.

Door de omzetting kunnen de Kennisbanken in elk platform en op elk device gebruikt worden.

In 2012-2013 is aandacht besteed aan de realisatie van

Daarnaast zijn er van Stercollecties iBooks

de volgende pijlers: • •

16

pijler 3: kwalitatieve waardering en omvang van het

ontwikkeld.

•

De verbetersuggesties en verzoeken om uitbreiding

gebruik

worden geëvalueerd. De ontwikkelaars van

pijler 4: inzetbaar in de context van de school

de Stercollecties besluiten welke punten het

belangrijkst zijn. Deze verbeteringen worden

maken bij de doelen van de Stichting.

in schooljaar 2013-2014 doorgevoerd. Om docenten op de hoogte te houden en brengen

2. Toename waardering VO-content en de (Ster)collecties.

van de aanpassingen, ontvangen gebruikers een

Voor het stimuleren van de waardering voor de

vakspecifieke nieuwsbrief.

Stichting en het materiaal heeft VO-content ingezet op het genereren van informatie-uitwisseling op drie

2.5 Communicatie

activiteitengebieden: •

Content: aanbod en ontwikkelagenda van de

VO-content had voor schooljaar 2012-2013 twee

collecties enerzijds, eigenschappen van en

belangrijke communicatiedoelen:

ervaringen met het materiaal anderzijds.

•

Kwaliteitszorg: versterken van de kwaliteit door

1. Toename van de naamsbekendheid van zowel VO-

invulling van het kwaliteitszorgsysteem, in dit

content als de (Ster)collecties.

verslagjaar door oproep voor reflecties en de

•

gebruikersenquête.

Om de naamsbekendheid te stimuleren, heeft de Stichting in de communicatie aandacht

•

•

Ondersteuning: over vorm en vindbaarheid van het

besteed aan de vraag wat VO-content is, wat

aanbod op effectieve wijze communiceren zodat

VO-content doet en wat de meerwaarde van

gebruik gestimuleerd wordt.

de Stichting is voor scholen in het vo. Om de

•

bekendheid van de Stercollecties te stimuleren,

Effectiviteit

is in de communicatie aandacht besteedt aan de

Een indruk van het effect van de communicatie-

gebruiksmogelijkheden en gebruikerservaringen.

activiteiten is weergegeven in onderstaande tabel, aan

In het tweede deel van het jaar heeft de Stichting

de hand van een aantal indicatoren voor bekendheid

een nieuwe huisstijl voorbereid. Enerzijds om de

en waardering. Van een aantal indicatoren zijn dit

herkenbaarheid te vergroten, anderzijds om de

verslagjaar voor het eerst de gegevens bekend en is

beeldmerken, kleuren en boodschap passend te

daarom pas volgend verslagjaar een vergelijking mogelijk.

2011-2012

2012-2013

Communicatiemiddelen Website: aantal unieke bezoekers

9731

Website: aantal inlogaccounts Nieuwsbrief: aantal abonnees

965 1500 à 1700

3925

Twitter: aantal volgers

475

Twitter: mentions gem. per maand

52

Contentgebruik Downloads Stercollecties in Wikiwijs

8 arrangementen in de top 10

Gebruik Stercollecties aanvullend

53%

61%

Gebruik Stercollecties vervangend

19%

21%

Accounts Eindexamensite

168.425

225.704

Accounts StudioRekenen en Count on Me

63.406

Ondersteuningsaanbod Bezoek Docentendagen

3 x 80 deelnemers

Bezoek ondersteuningsaanbod op website (gem. per maand)

425

Aantal gebruikers e-learning module (totaal)

417

Aantal trainingen op schoollocatie

69

Kwaliteitszorg Respons gebruikersenquête Respons managementenquête

400 62

118

Aantal Stercollecties gereflecteerd

36

Aantal reflectanten

50

17

3 Activiteiten 2013-2014 In schooljaar 2013-2014 ligt bij de organisatie van de activiteiten de nadruk op versterking en ondersteuning. Dat betekent dat de Stichting extra investeert in versterking van de bestaande Stercollecties en geen Stercollecties ontwikkelt voor nieuwe vakken. De ondersteuningsmogelijkheden zullen worden uitgebreid op basis van contacten met schoolleiders en docenten.

•

•

Ledengroei en -behoud: VO-content wil komend jaar groeien naar 300.000 leerlingen

Managementdagen over de implementatie van ict en Stercollecties

Speerpunten van de Stichting in komend jaar: •

Een receptenboek over implementatie

•

Een ict-handboek ‘Stercollecties op je school in 3 stappen’

•

Ondersteuning

•

Kwaliteitszorg

•

Digitale toetsvragen

kunnen arrangeren, volgens de eisen en opbouw

•

Gepersonaliseerd leren in een adaptieve

van het Stercollectie-keurmerk

•

Vakcommunities

•

Cursusmateriaal waarmee docenten zelf materiaal

omgeving Begeleiding In 2013-2014 biedt VO-content scholen ondersteuning 3.1 Content

op maat. Een klein aantal scholen heeft in 20112012 al begeleiding gehad bij de implementatie van

Het ontwikkelschema van content voor de collecties

Stercollecties (en ict). Startplaats was daarbij altijd de

blijft hetzelfde: elk jaar wordt het volgende leerjaar van

visie van de school op leren en onderwijzen. Aandacht

een bestaande Stercollectie ontwikkeld. Dat betekent

voor de keuze van leermiddelen, ict-infrastructuur,

dat er komend jaar 25 Stercollecties bijkomen.

professionalisering van medewerkers en financiën zijn ook onderdeel van deze begeleiding op maat,

De ontwikkelaars streven er naar om het materiaal

evenals de samenhang tussen deze thema’s. Een deel

rearrangeerbaar te maken op het niveau van

van de scholen heeft in 2011-2012 gewerkt aan een

leerobjecten. Hierbij zal Wikiwijs Maken intensief

invoeringsplan op één specifiek thema. In schooljaar

worden ingezet en de samenwerking met Kennisnet

2013-2014 stelt VO-content een netwerk van ervaren

worden geïntensiveerd.

begeleiders beschikbaar om scholen met deze thema’s op maat te helpen.

Qua onderhoud geeft de Stichting in schooljaar 2013-2014 prioriteit aan de Stercollecties Nederlands

3.3 Kwaliteitszorg 2013-2014: ‘Kwaliteit

en biologie onderbouw en StudioRekenen. De

boven kwantiteit’

gebruikersenquête van maart 2013 (zie § 2.4) liet zien dat deze (Ster)collecties het meest gebruikt gaan

Verbeteren van de kwaliteit, versterken van het inzicht

worden. Daarnaast wordt Eindexamensite.nl verder

in de waardering én in de mate van gebruik van de

uitgebreid en versterkt.

Stercollecties zijn komend jaar prioriteiten voor het activiteitenplan Kwaliteitszorg. Het verwerven van

3.2 Ondersteuning

reflecties van docenten die de Stercollecties gebruiken, blijft dan ook een belangrijk aandachtspunt.

Naast het nieuwe ondersteuningsaanbod van online modules, trainingen en Docentendagen staan er nog een

Gebruikersenquête per vak

aantal nieuwe hulpmiddelen op stapel:

Dit jaar zal VO-content voor het eerst per vak een

18

gebruikersenquête houden. Aan de hand van de

Stimuleren deelname en gebruik

uitkomsten per vak kan de kwaliteit van de Stercollecties

Het faciliteren van netwerken en uitwisselen van

verder en specifieker versterkt worden.

ervaringen zal deelname aan VO-content en het gebruik van Stercollecties stimuleren. Praktijkvoorbeelden van

Leerlingpanel

implementatietrajecten, rekenvoorbeelden/business

Nieuw dit jaar is het leerlingpanel. Via dit panel kunnen

cases en gebruikersvoorbeelden van Stercollecties door

leerlingen zelf vertellen wat ze van de Stercollecties

docenten worden verzameld en aan scholen beschikbaar

vinden.

gesteld. Bovendien worden de contacten met scholen vastgelegd in het crm-systeem om deelnemers zoveel

Gebruikersdagen

mogelijk op maat te kunnen ondersteunen. VO-content

In navolging van de gebruikersdag biologie zal de

zal het gebruik van Stercollecties verder stimuleren met

Stichting dit jaar voor alle Stercollectievakken een

online handleidingen en voorbeelden. Ook door contact

gebruikersdag organiseren. Tijdens deze dag kunnen

met ouder- en leerlingorganisaties worden scholen

docenten materiaal en ervaringen uitwisselen en in

gestimuleerd om na te denken over het gebruik van

gesprek gaan met de ontwikkelaar van de Stercollectie.

Stercollecties.

3.4 Communicatiedoelen 2013-2014

Tot slot In schooljaar 2013-2014 zullen VO-content en de VO-

De primaire communicatiedoelen sluiten nauw aan bij

raad zich nader tot elkaar positioneren. Dit komt tot

de speerpunten van Stichting VO-content:

uiting in de volgende operationele doelstellingen:

Juist beeld

•

Zowel op het niveau van de directeuren als de

Ondanks de toename van het aantal deelnemers

beleidsmedewerkers vindt structurele afstemming

wisselt de samenstelling sterk. De belangrijkste reden

plaats over de (beleids-)ontwikkeling op het gebied

voor opzegging van deelname is het ontbreken van de juiste randvoorwaarden of een verkeerd beeld van

van leermiddelen, ICT en onderwijs.

•

Daar waar relevant stelt de VO-raad zijn commu-

•

Bij ontwikkelingen en projecten op het gebied van

het Stercollectiemateriaal. In de communicatie, het leggen van nieuwe en het intensiveren van bestaande

nicatiemiddelen beschikbaar voor VO-content.

contacten ligt daarom de nadruk op het juiste beeld van

gepersonaliseerd leren attendeert de VO-raad op

zowel de Stichting als van de Stercollecties.

VO-content als preferred supplier.

19

20

4 Financiële verantwoording 4.1 Inleiding Stichting VO-content is opgericht per 30 september 2011. Onderstaand overzicht geeft de staat van baten en lasten voor de periode 1 augustus 2012 tot en met 31 juli 2013.

4.2 Verantwoording inkomsten en uitgaven 2012-2013

De jaarrekening 2012-2013 is op 5 november 2013 door Glissenaar Accountants te Vleuten voorzien van een samenstellingstellingsverklaring en op 26 november

Baten

door het bestuur vastgesteld. Een jaarrekening bevat Inkomsten scholen

1.339.021

Inkomsten uit trainingen

65.687

Overige inkomsten

46.796 1.451.504

Lasten t.b.v. doelstelling

de balans, de staat van baten en lasten alsmede de grondslagen en een toelichting op de posten in de balans en staat van baten en lasten. De jaarrekening ligt voor deelnemende scholen ter inzage ten kantore van de Stichting VO-content.

4.3 Businessmodel VO-content

Contentontwikkeling

964.439

Medio 2010 heeft het Innovatieplatform VO

Ondersteuning

127.357

een adviesrapport ‘business modellen (digitaal)

Communicatie

128.469

leermateriaal VO’ laten opstellen. Voor Stichting VO-

Kwaliteitszorg

68.297 1.288.562

Kosten beheer en administratie

content is het daarin beschreven communitymodel (nog steeds) het uitgangspunt. Volgens dit model maakt VO-content met collectieaanbieders afspraken over het beschikbaar maken en houden van hun digitale leermaterialen in het open domein,

Bureaukosten

83701

Diverse kosten

67.812 151.513

ondersteunt VO-content de collectieaanbieders bij het ontsluiten en met de uitvoering van een kwaliteitstoets, en ontvangen de eigenaren een vergoeding voor beheer, onderhoud, actualisatie en verbetering.

Saldo

11.429

Verantwoording baten en lasten 2012-2013 (in €)

VO-content werkt nauw samen met de educatieve uitgeverij StudioVO. De Stercollecties zijn voorzien van een Creative Commons licentie en worden onder die licentie online gepubliceerd in Wikiwijs. Voor het schooljaar 2013-2014 hebben vo-scholen met in totaal circa 280.000 leerlingen aangegeven € 7,- per leerling te

Het aantal leerlingen waarvoor in het schooljaar 2012-2013 werkelijk een

willen bijdragen. Dat betekent dat de Stichting in 2013-

bijdrage is ontvangen, is lager dan was geprognotiseerd op basis van het

2014 een budget van € 1.960.000,- beschikbaar heeft

aantal deelnemende scholen. Zie pagina 9.

voor realisatie van haar doelstellingen.

1

21

OVERZICHT STERCOLLECTIES VAK

NIVEAU

LEERJAAR

NIEUW NIEUW NIEUW NIEUW PER PER PER PER 11 AUG AUG AUG AUG 2014 2014 20142014

Aardrijkskunde Aardrijkskunde

h/v h/v

11 ++ 22

33

vmbo-kgt vmbo-kgt Biologie Biologie

Duits Duits

Economie Economie

Engels Engels

Geschiedenis Geschiedenis

33

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

33

vmbo-b vmbo-b

11 ++ 22

33

havo havo

14 ++ 25 + 4

5

vwo vwo

14 ++ 25 + 4

56

vmbo-b vmbo-b

11 ++ 22

33

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

33

h/v h/v

22

vmbo-b vmbo-b

33

vmbo-kgt vmbo-kgt

33

vmbo-b vmbo-b

11 ++ 22

33

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

33

h/v h/v

11 ++ 22

h/v h/v

11 ++ 22

vmbo-kgt vmbo-kgt

33 33

Mens Mens & & Maatschappij Maatschappij

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

Nederlands Nederlands

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

33

vmbo-b vmbo-b

11 ++ 22

33

h/v h/v

11 ++ 22

33

havo havo

44

55

vwo vwo

44

55

vmbo-b vmbo-b

11 ++ 22

33

vmbo-kgt vmbo-kgt

11 ++ 22

33

h/v h/v

11

havo havo

22 ++ 33

vwo vwo

22 ++ 33

h/v h/v

11

havo havo

22 ++ 33

vwo vwo

22 ++ 33

Scheikunde Scheikunde

Wiskunde Wiskunde

Wiskunde Wiskunde Math4all Math4all

Wiskunde Wiskunde WM WM

havo havo aa

44

vwo vwo aa

44

vwo vwo cc

44

DOE MEE! Kijk op onze website welke scholen meedoen met Stichting VO-content en meld uw school aan. www.vo-content.nl T 030 232 4800 E info@vo-content.nl @VOcontent