Cursus onthaal in de kleuterklas

PEDAGOGIEK I

Professionele Bachelor in het onderwijs: kleuteronderwijs Modeltraject 1

Academiejaar 2011-2012

Lien Coppens Helena Vanhuysse Carmen Van Steenkiste

HoGent- Campus Ledeganck, K.L. Ledeganckstraat 8, Gent

www.hogent.be/fmw

Hoofdstuk 8: Activiteiten in de kleuterklas 1. Het Onthaal Een dag in de kleuterklas start met een verwelkoming, een onthaal van de kleuters. Dit is de eerste gezamenlijke activiteit van de dag.

Afhankelijk van de situationele omstandigheden van de school gebeurt het onthaal onmiddellijk bij het binnenkomen in de klas, of wordt er nog eventjes gewacht tot zowat alle kleuters aanwezig zijn.

Het onthaal bestaat uit 2 delen:

Het vertrouwelijk gesprek – ook wel kringgesprek genoemd De kalenders

De volgorde is onbelangrijk en is afhankelijk van de plaatselijke gebruiken.

1.1 De onthaalhoek Bij punt Hoofdstuk 7 punt 3 Keuzeactiviteiten vind je hierover meer uitleg.

In de onthaalhoek dient ook een geschikte plaats voorzien te worden voor de kalenders (zie 1.3) die op ooghoogte van de kleuters worden opgehangen.

Het ligt voor de hand dat de kussentjes (stoeltjes) in een halve kring of U-vorm geschikt worden zodat alle kleuters de juf en de kalenders kunnen zien, zonder elkaar te storen.

1.2. Het vertrouwelijk gesprek of kringgesprek Tijdens het onthaal wordt gebruik gemaakt van het vertrouwelijk gesprek of kringgesprek.

Voor een kringgesprek is het belangrijk dat er wel degelijk een kring is zodat kleuters elkaar goed zien en je als leerkracht ook deel uitmaakt van de kring.

Het gesprek kan starten met spontane mededelingen van de kleuters. De kleuterleid(st)er hoeft zelf geen onderwerpen aan te brengen.

Wanneer het gesprek moeilijk op gang komt, kan de kleuterleid(st)er zelf een aantal vragen formuleren vb. naar de voorbije gebeurtenissen.

Enkele vuistregels voor een goede vraagstelling tijdens het kringgesprek:

vragen stellen over precieze, concrete dingen, gebeurtenissen maar één vraag ineens stellen indien nodig de vraag opnieuw stellen de vraag ondersteunen met lichaamstaal (bv. bij anderstalige kleuters) voldoende tijd laten om te antwoorden open vragen stellen, vragen vermijden die een ja-neen antwoord uitlokken (Om een verscheidenheid aan reacties te bekomen, hanteert de kleuterleid(st)er vooral een open vraagstelling. Open vragen doen een beroep op de inventiviteit en de fantasie van de kleuters. Ze stimuleren het creatieve denken: de kleuters kunnen originele antwoorden geven.)

De kleuterleid(st)er start het gesprek, maar houdt zich verder zoveel mogelijk op de achtergrond: het zijn immers de kleuters die aan het woord dienen te komen. De kleuterleid(st)der heeft vooral een begeleidende functie.

Enkele belangrijke kenmerken van de begeleidende houding:

echte luisterbereidheid: de kleuters krijgen de tijd zich te uiten, en de kleuterleid(st)er toont zowel verbaal als non-verbaal oprechte belangstelling zich inleven: geen enthousiasme veinzen. De kleuters voelen zeer snel of de kleuterleid(st)er met hen begaan is of hij/zij de praatronde als een te klaren klus beschouwt.

Wanneer het gesprek stil valt of ontspoort neemt de kleuterleid(st)er op een rustige manier de leiding (vb. afremmen van kls. die zich verbaal opdringen, aanmoedigen van geremde kleuters).

Het onthaal mag niet te lang duren, zeker niet alle kinderen moeten of kunnen aan bod komen.

Het kringgesprek is niet alleen leuk en leerzaam voor de kleuter die aan het woord is, maar ook de andere kinderen oefenen ondertussen sociale vaardigheden als naar elkaar luisteren en hun beurt kunnen afwachten.

De duur van het gesprek is afhankelijk van de leeftijd van de kleuters (hou jonger, hoe minder lang zij zich kunnen concentreren) en van situationele omstandigheden (de kleuters zijn zeer opgewonden omdat het begint te sneeuwen).

Eén gouden regel : merk je dat de aandacht bij de kleuters zoek is, stop dan het gesprek en schakel over naar een volgende activiteit. Enige zelfreflectie is hierbij wel nuttig.

Het kringgesprek veronderstelt een vertrouwensrelatie tussen de kleuterleid(st)er en de kleuters en tussen de kleuters onderling. Als kleuterleid(st)er moet jij de basis voor dit vertrouwen creëren.

Verder veronderstelt het kringgesprek ervaring met een praatcultuur. Sommige kinderen hebben tijd nodig om hun mening te durven uiten. Houd hier rekening mee.

Hoe jonger en minder geoefend de kleuters zijn, des te duidelijker treedt de kleuterleid(st)er op als technisch gespreksleider. Hij moet er over waken: dat hij/zij de kleuters aan de praat krijgt; dat de kleuters naar elkaar luisteren; dat iedereen de kans krijgt om iets te zeggen; dat kleuters niet tegelijk aan het woord zijn;

-

-

-

dat ze bij het gekozen onderwerp blijven; (wanneer dit vast ligt) dat de inbreng van ieder kind gewaardeerd wordt: elke eerlijke inbreng wordt aanvaard, niemand in de kring is de beoordelaar van de anderen; dat er af en toe eens samengevat wordt, hetzij door de kleuters, hetzij door de kleuterleid(st)er zelf dat het gesprek niet ‘verwatert’; dat het gesprek tijdig afgerond wordt.

1.2.1. De praatpop Vaak laat de leid(st)er zich tijdens het kringgesprek assisteren door de praatpop of –knuffel (zeker bij jonge kleuters) of een ander voorwerp(vb. stok bij oudere kinderen) Deze pop is een goed hulpmiddel om de afspraken m.b.t. spreken en zwijgen na te leven: enkel het kindje dat de pop vastheeft mag iets vertellen. De pop kan een uitstekend hulpmiddel zijn om de spreekangst bij de kleuters te overwinnen.

1.2.2. Doelstellingen Het kringgesprek is bij uitstek geschikt om te werken naar een harmonische persoonlijkheid Zowel cognitieve, emotionele als sociale aspecten komen aan bod .

Cognitieve doelstellingen: Kleuters verwoorden op een correcte wijze hun gedachten en gevoelens.

Kleuters vertellen een voorbije gebeurtenis aan anderen Sociale doelstellingen: Kleuters nemen een luisterende houding aan.

Kleuters kunnen hun beurt afwachten vooraleer aan het woord te komen Affectieve doelstellingen: Kleuters zijn niet geremd bij het spreken Kleuters ervaren dat andere kinderen ook bang kunnen zijn.

1.3. Daglijn, kalenders en borden Na (of voor) het vertrouwelijk gesprek worden de verschillende kalenders afgewerkt.

Vaak voorkomende kalenders zijn: • daglijn • aanwezigheidskalender • weekkalender • weerkalender • seizoenkalender • takenbord • verjaardagskalender Deze leermiddelen zijn opgebouwd a.d.h.v. pictogrammen.

De pictogrammen zijn in de handel te bekomen, maar kunnen ook door de kleuterleid(st)er en/of kleuters gemaakt worden.

Pictogrammen zijn visuele, symbolische en beeldrijke voorstellingen van één of meer situaties, gebeurtenissen of handelingen. Zij vormen een soort internationale taal in de vorm van beelden. De verkeerstekens vormen hiervan een goed voorbeeld.

Met betrekking tot de kleuterschool kan het begrip pictogram zowel slaan op één symbolische voorstelling (de kleuter weet dat zijn pictogram een katje is), als op de samenvoeging van meerdere pictogrammen (een getekend recept, de daglijn).

Op de kalenders die het meest aan bod komen wordt nu dieper ingegaan.

1.3.1. De daglijn In een dagkalender worden de vaste dagmomenten en de activiteiten van de schooldag d.m.v. pictogrammen (tekeningen, foto’s…prenten) voorgesteld op een tijdlijn (vandaar de term daglijn) De pictogrammen worden, horizontaal en van links naar rechts aangebracht. De keuzeactiviteiten kunnen vertikaal onder elkaar gehangen worden. Door middel van een aanduiding (vb. een wasspeld, figuurtje, pijl…) kunnen de kleuters zien welke activiteiten voorbij zijn, en welke nog moeten komen. ‘s Avonds kunnen de pictogrammen gebruikt worden om de dag nog eens te overlopen.

De daglijn die in de meeste scholen van het gemeenschapsonderwijs terug te vinden is, en in de handel verkrijgbaar, is samengesteld door de inspectrice Rita Van Walleghem, grafisch verzorgd door Baert Roger, leraar plastische opvoeding, en uitgegeven bij Die Keure. Het pakket bevat in totaal 40 pictogrammen die 31 verschillende activiteiten of gebeurtenissen voorstellen.

Naargelang de plaats waar de activiteit plaatsvindt , is het pictogram met een andere kleur omrand – vb. activiteiten die plaatsgrijpen binnen de klas hebben een okerkleurige rand, activiteiten buiten het schoolgebouw een blauwe rand…

Het spreekt vanzelf dat de kleuterleid(st)er al of niet samen met de kleuters zelf de pictogrammen kan maken. Bij zeer jonge kleuters kan het interessant zijn te werken met echte foto’s van de activiteiten.

Doelstellingen Dat de daglijn één van de belangrijkste kalenders is die tijdens het onthaal aan bod komt zal blijken uit de waaier en diversiteit van doelstellingen die de leid(st)er hiermee kan nastreven.

Cognitieve doelstellingen

Kleuters ontwikkelen een groeiend tijdsbesef

Kleuters kunnen zich een periode tussen nu en een komende of voorbije gebeurtenis voorstellen Kleuters oefenen tijdsbepalende begrippen in als : nu, straks, voormiddag, namiddag Kleuters worden vertrouwd met de leesrichting

Sociale doelstellingen

De kleuters bepalen samen de activiteiten van de dag (3K).

Affectieve doelstellingen

Kleuters verwerven een gevoel van veiligheid door de steeds terugkerende vaste componenten Kleuters leren keuzes maken Kleuters verwerven grotere zelfredzaamheid

Werken met de daglijn Uit bovenstaande doelstellingen kunnen wij afleiden dat het gebruik van de daglijn zich niet beperkt tot het onthaal, maar dat het meer dan zinvol is om regelmatig, gedurende het verloop van de dag naar deze kalender terug te grijpen.

Bij een eerste toepassing is het noodzakelijk om alle stappen met de kleuters te doorlopen, ongeacht hun leeftijd. Eens de kleuters met de werkwijze vertrouwd zijn kunnen variaties ingebouwd worden, rekening houdend met de mogelijkheden van de kinderen.

Bij toepassing bij 3-jarigen zal de leid(st)er de begrippen voor en na de pauze, voor of na middag zelf gebruiken, hij/zij zal zelf de wasspeld op de juiste activiteit plaatsen, een mooi moment om eens te overlopen wat al voorbij is en wat nog moet komen.

Bij 4-jarigen kunnen de kleuters reeds helpen bij het samenstellen van de daglijn. Zij kunnen ook zelf de wasknijper op de juiste activiteit plaatsen, en verwoorden wat voorbij is en wat nog moet komen.

Vijfjarigen zijn in staat de daglijn volledig zelfstandig op te bouwen, waarbij zij ook suggesties kunnen doen voor mogelijke activiteiten.

1.3.2. De aanwezigheidskalender Iedere kleuter heeft een kenteken dat aangebracht is op de kapstok, werkjes, toiletgerief….

Dit kenteken (in 3K in combinatie met hun naam) zal ook gebruikt worden als ‘naamkaartje’ bij de aanwezigheidskalender.

Zo een aanwezigheidsbord kan vele vormen aannemen (huis, boom, rups, trein….). Het aanwezigheidskaartje heeft aan de ene kant het kenteken/naam van het kind, aan de andere zijde een foto. ‘s Morgens en ‘s avonds draaien de aanwezige kleuters hun kaartje om, of verhangen het.

Doelstellingen

De kleuters stellen vast wie er al dan niet afwezig is .

Kleuters tellen aan de hand van de kaartjes hoeveel kleuters aan- en afwezig zijn.

Kleuters gaan na of er meer/minder jongens dan meisjes afwezig zijn.

Kleuters oefenen plaatsbepalende begrippen als naast, tussen, onder, boven, in…

1.3.3. De weekkalender Elke dag van de week wordt voorgesteld door een pictogram (foto, tekening, kleur…. ) dat verwijst naar een kenmerkende gebeurtenis.

Kleuters kunnen het begrip ‘tijd’ en het begrip ‘week’ enkel ervaren door te steunen op concrete ervaringen. De weekkalender wordt dus best zo geconstrueerd dat iedere dag iets opgehangen wordt dat verwijst naar de belangrijkste activiteit.

Doelstellingen

Kleuters verwerven tijdsbepalende begrippen als vandaag, morgen, overmorgen, eergisteren.

Kleuters kunnen de 7 dagen van de week in de juiste volgorde opsommen.

Kleuters leggen verbanden als nog 3 keer slapen en dan…

1.3.4. De weerkalender Bij de weerkalender wordt het weer steunend op de waarneming iedere dag aangeduid.

Bij oudere kleuters is het interessant de gegevens over een langere periode (een week, een maand) samen te houden om tot een weerevolutie te komen.

Er zijn verschillende mogelijkheden om het weer aan te duiden:

De weerelementen worden via een aantal door de kleuters gekende symbolen weergegeven. Zij liggen dus vast in een aantal kaarten waaruit de kleuter kan kiezen.

Het weer wordt samengesteld door het combineren van losse kaartjes op een magneetof viltbord (vb. er ligt sneeuw en toch schijnt de zon en zijn er enkele wolkjes).

Doelstellingen

Kleuters kunnen het weer gericht waarnemen.

Kleuters verwoorden hun waarneming van het weer.

Kleuters kunnen a.d.h.v. de pictogrammen het weer van de voorbije week beschrijven.