Genre - Literary Folio 2013 (Kalye Trese)

Panimulang Kalatas

Sa lawak ng ating mundong ginagalawan, Bawat-isa raw satin, guhit na ang kapalaran Ngunit maliban pala sa tinatawag nating kalawakan, Marami pang tulad nito na hindi pa natin natutuklasan.

Sa pagdaan ng mga oras, araw at buwan, Landas ng ating kapalara’y mistulang hahagkan Kaya’t kung ano man ang sa iyo’y itinadhanang kasarimlan, Tiyak na mahihirapan ka, malamang pa’y hindi mo‘to matakasan.

Halos lahat sa atin, pagdaloy ng buhay, atin lamang sinusundan Marami rin namang nais nila itong lamangan.

Naranasan mo na bang imuni-muni ang mga kaganapan At isiping ika’y isang bida sa pook na iyong kinabibilangan?

Ito’y naganap na sa sariling buhay, lahat tinanong, lahat pinagdudahan Sa tahanan, lugar-panalanginan, lalo’t higit dito sa unibersidad na inaaralan.

May buhay man o wala, hindi nakikita’t nahahawakan Lahat ng nandirito sa ating kapaligiran, ating pagmasdan, lahat ’yan may ...PINAGMULAN… Sa ating paglalakbay dito sa tampukan, Lahat ng mga manunulat, atin silang sinubukan Kung gaano kalawak ang kanilang kakayahan Sa paggawa ng mga kwentong kapupulutan ng kaalaman.

Mga kwentong magpapabatid tungkol sa ugat o pinagmulan, Langit, lupa, tubig, hangin, impyerno’t kalikasan Lahat ng iyan ay ating mararanasan, ating pupuntahan Sa pamamagitan ng kanya-kanya nilang kaparaanan.

Sa kakaibang kalyeng ito na ating itutungo, Mga kwento’y hihimayin, ayon sa iba’t-ibang kanto, Labintatlong kalye, pugad ng payat na diwa ng mga anino, Halika’t sabay nating lakarin ang sikot ng daan sa kalyeng ito.

Kalye kung saan namin natagpuan, ang isang kakaibang folio, Na ngayon ay hawak-hawak at binabasa mo, Ngunit bago mo ito ipagpatuloy, mata’y i-akma at ibukas ang sintido Upang sa iyong pagbabasa’y makuha mo ang layon ng bawat kwento. …labintatlong kalye, alamat ng impyerno, (novelette) ang siyang tampok sa librong ito… …mga tulang may kanya-kanyang karanasan sa insenso… …mga sanaysay na maghahatid ng realidad sa inyo… …tara’t simulan na nating lakarin, halika, tuloy po kayo…

LEXTER G. CLEMENTE Literary-Editor

kalye trese

Metaphors

Pampanitikang aklat ng Genré; Ang sentral na pahayagan ng mga mag-aaral ng Wesleyan University - Philippines Cushman campus

Genré

labintatlong istorya, sa iisang kalye.

Central Student Publication office located at 1st floor, Computer Science Bldg., Wesleyan University - Philippines Cabanatuan City 3100, Philippines e-mail: genrewup@yahoo.com facebook.com/genrewup Disenyo/konseptong pabalat at pangkalahatang paglalapat ni: Kevin Rey P. Sagun irey21.deviantart.com Inilimbag sa Cabanatuan City ng Diego Printing Press Co. Anumang bahagi ng aklat na ito ay hindi maaaring gamitin, muling ilimbag, kopyahin sa anumang anyo at isalin sa kahit anong paraan ng walang pahintulot ng mga may akda, patnugot at ng patnugutan.

Reserbado ang lahat ng karapatan. ©Taong 2013

talahanayan ng tnilalaman Maikling kwento Kalye Trese Pahina 7-112

Mga Tula

Pahina 118-141

Mga Sanaysay Pahina 144-163

Mga Dibuho

Pahina 166-173

Mga Larawan Pahina 176-185

kabanata

xiii

Nehemiah

indi ko sinasadya

na mangyari iyon.

Patawad. Kalimutan mo na ako. Salamat sa oras na kasama kita, kahit kailan hindi pwedeng magsama tayong dalawa. Salamat na lang sa pagmamahal ngunit hindi ko iyon kayang suklian.

-Rosa

sa panulat ni Ronnel Simbulan

M

abilis ang aking pagtakbo, hindi alintana ang lamig ng bawat patak ng ulan sa aking balat na animo’y asidong nanunuot sa bawat himaymay ng aking kalamnan. Pihadong galit na galit na naman si inay sapagkat hindi nanaman kami magkakasabay sa hapunan. Habang tumatakbo, natanaw ko ang lumang waiting shed sa may bukana ng kalye trese, kaya nagpasya akong tumigil muna doon upang magpatila.

Sa aking pagsilong napansin ko ang isang babae na nakayuko. Dala ng kuryosidad, nagpasintabi ako sakanya.

“Miss makikisilong lang din ako ha.” Sabi ko habang nakatingin sa kanya.

Unti-unti nag-angat siya ng paningin at nakita ko ang kanyang mukha sa tulong ng liwanag ng buwan.

Tila ako’y nababatu-balani sa kanyang kagandahan.

Hindi pamilyar ang kanyang mukha, marahil ay isang dayo sa aming bayan. Sabagay, matagal din kaming nawala dito mula ng maganap ang trahedyang iyon na ayaw ng alalahanin nino man kaya marahil hindi siya pamilyar. Noon ko lang siya napansing umiiyak.

“Miss taga-rito kaba, bakit ka umiiyak?”

Ngunit iling lang ang naging sagot niya. Hindi ko alam kung saan niya sagot iyon kung sa una o sa pangalawa kong tanong. Ngunit sa dahilang nabighani ako sa kanyang ganda, pilit ko paring kinuha ang kanyang atensyon.

“Ako nga pala si Ben, taga diyan sa may looban. Ikaw taga saan ka? Ano pangalan mo?”

Muli siyang tumingin sa akin, marahil inaarok niya ang aking mga mata; marahil tinitiyak kung masama akong tao. Ngunit siguro dala ng maamo kong mukha ay nabatid niya na hindi ako masama, saka pa lamang siya nagsalita.

“Rosa ang aking pangalan.”

Maikli ngunit tila musika sa aking pandinig. Kasabay niyon ay tumila ang ulan tila ba talagang sinadya ng panahon na makilala ko siya sa pamamagitan ng pag-ulan.

Nagpalitan pa kami ng ilang usapan bago siya nagpasyang magpaalam.

“Mauna na ako masyado nang gabi.”

ye 8 katlrese

Kabanata xiii | Maikling Kwento “Ganoon ba, saan kaba nakatira at ng maihatid na kita.”

Tiningnan na naman niya ako ng tulad ng kanina, mapang-arok. Nagbaba siya ng paningin.

“Hindi mo ako maaaring ihatid eh, pasensya na. Sige, mauna na ako. ” “Teka kung ayaw mong magpahatid sabihin mo na lang kung saan ka nakatira?”

“Pasensya na hindi ko maaaring sabihin basta diyan lang sa malapit pero kung gusto mo kong makausap madalas ako doon sa may puno ng mangga doon sa bakanteng lote sa dulo nitong kalye.”

Tumayo na siya ngunit hindi pa siya nakakalayo ay muli siyang humarap, nakangiti.

“Ano mang oras ay nandoon ako.”

At nagpatuloy siyang naglakad hanggang siya ay maglaho.

“Ano kaya iyon, ang labo naman ng sagot niya.” isipisip ko.

Nagpalipas pa ako ng ilang oras ng magpasyang umuwi na. Pagdating ko sa bahay at katakot-takot na sermon ang inabot ko kay inay. Ngunit para parin akong nababato-balani habang naglalaro sa aking isipan ang magandang mukha ni Rosa. Hindi pa ma’y parang nananabik na akong makita siyang muli.

“Hoy! Benedicto napapano kaba? Sermon ako ng sermon ngunit para kang namatanda diyan, ngiti ka ng ngiti. Hala! Tumungo kan a sa kwarto mo at magpalit ka na ng damit at baka magkasakit ka pa. Kumain ka na din sa kusina pagkabihis mo.”

Kinabukasan pinuntahan ko si Rosa sa lugar na kanyang sinasabi. Nakita ko siya sa gitna ng bakanteng lote nakaupo sa ilalim ng kaisa-isahang puno ng mangga sa loteng iyon. Maaliwalas ang lugar ngunit parang napakatahimik, napakalungkot. Dahan-dahan akong lumapit sa kanya ng hindi niya namamalayan.

“Bulaga!”

Ngunit hindi siya nagulat. Ni hindi man lang lumingon.

“Dumating ka, kala ko hindi ka pupunta.”

“Pwede ba iyon? mula ng makilala kita kagabi hindi kana nawala sa isip ko. Alam ko mabilis at hindi ka

Nehemiah | Ordnilis

maniniwala pero parang umiibig na yata ako sayo.”

“Ganoon? Mabilis nga, Kamusta ka naman, Nakatulog ka ba ng maayos?”

“Oo naman, ikaw ba?”

“Hindi ako natutulog.”

“May tao bang hindi natutulog” sabi ko.

Bigla siyang ngumiti at hinawakan ako sa aking mga

kamay.

“Biro lang. Hindi, madami kasi kong iniisip kaya hindi ako nakatulog.”

Natapos ang aming araw sa kwentuhan. Mula ng ngumiti siya naging masaya na ang aming maghapon.

Masaya siyang kasama, makulit at madaldal.

Mula noon wala ng araw na hindi kami

kalye trese 9

Kabanata xiii | Maikling Kwento magkasama, pinuno namin ng pangarap ang aming kwentuhan pero sa tuwina, ‘pag napapapunta sa usaping pag-ibig ang aming usapa’y lagi na lamang siyang umiiwas.

“Hay kay tagal ko na din nanunuyo sa iyo Rosa, pero hanggang ngayo’y hindi ko pa rin alam kung ano’ng lagay ko diyan sa puso mo,” may-hinampo kong sabi sa kanya.

“Ben alam mo naman kung bakit, hindi ba? Ayaw kong pumasok sa isang sitwasyon na higit tayong mahihirapan.”

“Ano ba kasi ang tunay na dahilan bakit ayaw mong sabihin, hindi ko talaga makuha ang nais mong ipabatid.”

“Hay nako ang kulit mo talaga basta kumplikado mahirap ipaliwanag. Makuntento na lang tayo sa ganito. Masaya naman tayo ‘di ba?”

“Oo pero...”

“Wala ng pero-pero, ok?”

“Hay, sige na nga kung hindi lang talaga kita mahal eh.”

Mula ng pag-uusap na iyon, hindi ko na muling binuksan ang usaping iyon. Marahil hindi ako handa na muli niyang tanggihan, sa ngayon nakuntento na lang ako sa kung ano ang meron kami.

Dumaaan ang mga linggo mas lalong lumalim ang aming samahan, walang araw na hindi kami naging maligaya.

Madalas din niya akong tugtugan ng paborito niyang silindro. Sa tuwing ako’y malungkot tinutugtugan niya ako ng silindro sa saliw ng kanyang tinig. Kaylamyos ng kanyang musika. Sa tuwina’y para itong balsamo sa aking kalungkutan.

“Tara.”

“Saan?”

“Sa amin, kaytagal na kitang inaaya ngunit palagi mo akong tinatanggihan.”

“Ngunit Ben…” “Sige na kaarawan ko naman kaya pagbigyan mo na ako” “Kaarawan mo ngayon?”

“Oo kaya nga sana naman kahit ito lang

ye 10 katlrese

mapagbigyan mo ako.”

“Sige na nga.”

“Talaga, pumapayag ka! Napakasaya ko!”

Habang naglalakad kami papunta sa amin, naging kapansin-pansin sa akin ang mga tingin sa akin ng mga tao sa daan. Hindi ko alam ngunit parang may kakaiba sa kanilang tingin.

“Napapansin mo ba yong mga tingin ng mga nakakasalubong natin parang kakaiba?” tanong ko kay Rosa na noon ay nakakapit sa akin.

“Hindi, baka guni-guni mo lang iyon.”

“Marahil nga, oh nandito napala tayo.Tara, pasok.”

“Inay, inay!, nasan ba ang matandang iyon bakit wala.”

“Marahil ay namalengke ng iyong panghanda.”

“Marahil nga, sandalilang at magbibihis ako.”

“Sige.”

Habang nagbibihis sobrang saya ng aking pakiramdam. Napakasaya ko. Hindi pa nagtatagal ay nakarinig ako ng biglang pagbukas ng pinto, si inay siguro.

“Rosa dumating na ba si ....”

“Oh Ben nandiyan ka na pala, hala tulungan mo nga ako sa akin pinamili.”

“Nay kayo pala, nakita niyo ba si Rosa?”

“Rosa? Aba’y narito ba si Rosa iyong madalas mong ikwento sa akin? Aba’y wala akong naabutan ah wala namang tao nang ako’y pumasok, nagtataka nga ako kanina at bukas ang pinto ng ako’y dumating.”

“Nga pala, mamaya nga’y bumili ka ng kwadro at nasanggi nanaman ata ni muning yang larawan ng kuya mo.”

“Sige ho, sigurado ba kayo inay na wala kayong nakitang babae dito kaninang dumating kayo?”

“Aba’y wala nga napakakulit mo talaga Benedicto.”

Umalis ako ng bahay upang hanapin si Rosa. Gaya ng inaasahan nandoon nanaman siya sa may puno sa bakanteng lote.

“Sinasabi ko na nga ba’t nandito ka eh, bakit ka umalis sa bahay?”

Noo’y nakayuko siya at ng tumingin ng siya’y nakita ko ang mga luha sa kanyang mga mata.

“Ben.”

Nehemiah | Ordnilis Tangi niyang sabi sabay yakap sa akin, iyon ang unang beses niya pag-akap sa’kin. Tila bigla akong gininaw parang lumamig ang paligid. Dala marahil ng kanyang kalagayan, nawala na lahat ng aking tampo sa kanya.

Nagpatuloy ang aming pagkakaibigan para na nga kaming magkasintahan. Mabilis na tumakbo ang mga oras. At halong mag-iisang taon na din ang lumipas at patuloy na tumatatag angaming samahan.

“Bukas isang taon na mula ng tayo’y magkakilala gusto ko bukas pumunta tayo sa bahay. Kay tagal na ding inuungot ni inay na ika’y makilala, noong kaarawan ko’y hindi ka naman niya nakita sapagkat umalis ka.”

Noong una’y hindi siya umimik, parang nag iisip kung tatangi ba o hindi.

“Magtatampo na talaga ako pag hindi ka pumunta.”

“Ngunit Ben hindi pa ako handa, masaya naman tayo sa ganito hindi ba? Tama na muna tayo sa ganito saka alam mo naman hindi ba, matagal ko ng sinabi sayo na hanggang pagkakaibigan lang ang pwede sa atin.

Gustuhin ko mang humigit pa doon ay hindi maaari.”

“Ngunit, bakit? Ilang beses ko ng tinatanong sa’yo kung bakit ayaw mo. Kung bakit hindi pwede. Ni ayaw mong lumabas, sa tuwina’y tinatanggihan mo ako. Sa tuwina’y dito na lang tayo lagi nagkikita sa loteng ito.”

“Ngunit Ben hindi nga maari baka, baka pag nalaman mo ang totoo’y iwan mo ako.”

“Malaman ang ano?”

“Ah basta hindi maari.”

“Pwede ba namang hindi maari napakalabo ng sagot mo.”

“Ah basta, hay nako. Bahala ka nga napakakulit mo nakakainis ka. Hindi na ko magpapakita sayo.”

Bigla siyang tumayo at tumakbo paalis.

“Rosa anong totoo?” sigaw ko.

Sinundan ko siya ngunit parang bula siyang naglaho hindi ko alam kung saan siya nagsusuot. Napakahusay talagang magtago ng babaeng iyon. Nagpasya akong umuwi ng hindi siya nagpakita, marahil ay nagtatampo pa din siya.

Kinabukasan ay muli akong bumalik doon upang masinsinan siyang kausapin. Hindi pwedeng ganito

na lang kami habang panahon. Kagabi tinanong ako ni inay kung makakapunta siya ngunit hindi ko masabing ayaw niya.

Matagal kong hinintay si Rosa ngunit tila desidido na siyang hindi magpakita, siguro nga ay lubusan na siyang nagtampo.

“Ben… Ben… Ben…” tila isang musika ang aking narinig. Tila tumatawag, ito’y nagpabalik sa aking ulirat.

Parang narinig ko ang boses ni Rosa, nakatulog pala ako ngunit sa aking paglingon wala namang tao.

Magtatakip-silim na, kaya nagpasya akong umalis; malamang ay hindi na siya darating. At sa aking pagtalikod, may napansin akong kumikisap sa may bandang paanan ng puno parang inaakit ako na ito’y lapitan.

Nagpasya akong tingnan iyon. Hindi ko noon ito napagtutuunan ng pansin dahil medyo madamo. Isa pa, lagi akong abala sa aming kwentuhan ni Rosa.

At sa aking paglapit sa gawing iyon nakita kong parang may nakalubog na kung ano sa damuhan kung saan nagmumula ang kislap na pumukaw ng aking atensyon.

Naghanap ako ng sanga para ipanghukay. Habang ako’y naghuhukay, umihip ang hangin na nagdala ng kilabot sa aking katawan.Animo’y niyakap ako ng malamig na simoy. Nagpatuloy ako sa aking pagdutdot sa bagay na nakabaon doon at sa aking pagkagulat iyon ang silindro na madalas tugtugin sa akin ni Rosa.

Nagtaka ako kung bakit nandoon iyon marahil ibinaon niya dahil sa tampo sa akin. Ngunit ako’y may napansin,nang aking angatin ang silindro upang lubusan ko tong makita,h indi ako makakilos sa aking natuklasan at dala ng aking pang-gigilalas, nagmadali akong umalis sa lugar na iyon siguro dahil narin sa palubog na ang araw.

Malayo-layo na rin ako sa lugar na iyon ng ako’y huminto para ito’y muling lingunin. Hanggang sa oras na iyon ay hindi pa din ako makapaniwala sa aking natuklasan. Kaya pala bigla na lang siyang nawala noong kaarawan ko, kaya pala nabasag ang kwadro ni kuya. Kaya pala, kaya pala hindi na siya nagpakita ng araw na iyon. Kaya pala sa eksaktong araw na ito ko siya nakilala sa waiting shed. Kaya pala

kalye trese 11

Kabanata xiii | Maikling Kwento siya umiiyak nang araw na nakilala ko siya. Kaya pala hindi niya masabi ang dahilan ng kanyang pag iyak.

Sa realisasyong iyon alam ko na kung saan ko siya matatagpuan. Matulin kong tinalunton ang naisip kong lugar. Habang ako’y lumalapit, biglang bumuhos ang ulan. Muli, tila asidong nanunuot sa bawat himaymay ng aking kalamnan. Gaya ng inaasahan nakita ko siyang umiiyak sa sulok ng waiting shed na iyon.

Ngunit pinipigil ako ng aking mga paa na lumapit dala ng matinding kabog sa aking dibdib, nahahati ang aking puso sa galit, takot at pagmamahal ngunit dala ng kuryosidad nakuha kong lumapit sa kanya upang sagutin ang maraming katanungang unti-unting dumadagsa sa aking isipan.

Marahil nadama niya na may tao sa paligid unti-unti niyang inaangat ang kanyang ulo. Tila nagulat siya na makita ako.

“Bakit nandito ka, paano mo nalaman na nandito ako?”

Ngunit imbis na tumugon, umupo ako sa balkonahe ng waiting shed.

“Alam ko na lahat. Lahat tungkol sa iyong pagkatao, nakita ko ang iyong silindro sa puno. Siguro naman maari ko ng malaman kung ano ang nangyari nang araw na ito.”

Kitang-kita ko ang pagkagulat sa kanyang mga mata habang nakatingin sa akin tila inaarok ang aking nadarama sa aking natuklasan.

“Alam mo na pala, bakit nandito ka hindi ka ba natatakot sa akin?”

Nais ko siyang sigawan, pagpaliwanagin kung bakit, bakit nagawa niya iyon at bakit nakuha niyang ilihim ang kanyang pagkatao ngunit mas pinili kong manahimik.

“Hindi, bakit naman ako matatakot. Ang nais ko lang ay ang katotohanan, nais ko lang malaman ang totoo.

Ano ang tunay na nangyari nang araw na ito.”

Hindi siya umimik inabot na kami ng gabi pero hindi siya umimik parang may hinihintay siya. Bandang alasais na noon ng magsalita siya.

“Mga ganitong oras ng mangyari iyon. Pauwi na ako galing sa trabaho at nasa bukana na

ye 12 katlrese

ako ng biglang may humarang sa aking isang lalaki, lasing siya at susuray-suray sa daan. Palagpas na ako sa kanya ng bigla niya kong hablutin. Nagulat ako at pinilit kong lumaban. Ngunit sadya siyang malakas.

Nang makaipon ako ng lakas ay bigla ko siyang tinuhod at nakawala ako. Mabilis akong tumakbo, halos magkadapa-dapa para lang hindi niya maabutan. Ngunit mabilis din siyang tumakbo, malapit na ako sa waiting shed ng… ng…”

Muli siyang umiyak, hindi na marahil kayang isipin pa at ikwento ang pangyayaring iyon. Umiyak siya ng umiyak ng bigla siyang tumakbo. Hindi pa siya gaanong nakakalayo ng muli siyang bumaling sa akin at sumigaw.

“Hindi ko sinasadya na mangyari iyon. Patawad. Kalimutan mo na ako. Salamat sa oras na kasama kita, kahit kailan hindi pwedeng magsama tayong dalawa.

Salamat na lang sa pagmamahal ngunit hindi ko iyon kayang suklian.”

Muli tumakbo siya ng tumakbo hanggang sa siya’y naglaho sa aking paningin.

Matagal na oras din bago ko lisanin ko ang lugar na iyon. Tumila na ang ulan. At muli ng sumisilip ang liwanag ng buwan. Nahawi na ang madilim na ulap. Marahil nga, tama siya. Hindi kami pwede. Kahit kaylan, hindi maaring maging kami.

Malapit na ako sa aming tahanan. Muli nilingon ko ang bakanteng lote kung saan nakatayo ang punong iyon kahit malayo-layo na ito. Sa puno kung saan nakahimlay ang isang basag na bote na nakabalot sa isang lumang damit na kilalang kilala ko. Ang damit na iyon ang tanging ebidensya na makapagtuturo kung sino ang salarin sa isang trahedyang matagal ng nilimot ng aking pamilya, ang dahilan ng aming pag-alis - sampung taon na ang nakararaan. Ang damit na iyon ay ang mismong suot ni Ricardo De Guzman ng gabing siya ay pinatay noong ika- 13 ng Enero taong dalawang libo at tatlo.

Ang aking kuya. Kalye Trese

kabanata

xii Ezra

gunit kung tutuusin, ano ang masama sa paglilihim at ano sa pagsisinungaling?

Ang lahat ng lihim ay totoo. At sa likod ng bawat kasinungalingan ay ang katotohanang nakatanikala sa mga makasariling dahilan.

Kabanata xii | Maikling Kwento

sa panulat ni Kevin Frany Ito ang alaala.

akhan ko ay isang kasinungalingan. Hindi pala ako

Ang sumpa ng tapat na pag-ibig.

ang Ezra na nakilala ko nang labimpitong taon. Hindi

Ang lason ng dilim sa pagkakaroon ng panahong

ko alam kung saan mag-uumpisa o kung paano mag-

isipin gabi-gabi.

Ang kumikitil sa oras na nalalabi.

Ang hinding hindi na maibabalik pang muli.

Gunita.

sisimula. Pero higit sa lahat, hindi ko alam kung paano maniniwala.

Nag-umpisa lahat kahapon. Huwebes.

Nagduduwelo ang paglubog ng araw at pagkagat ng dilim. Naglalagablab ang mga napapawing ulap sa

December 6, 2004

may kabundukan, hilaga ng maliit na bayan ng Cordon.

Hindi ako makatulog. Hindi dahil nagtatalik ang la-

Kaalinsabay ng pagtila ng ulan ay ang pagtatapos ng

mig at dilim. Hindi dahil walang musika na humahalik

huling klase ng lahat, may ilang minuto na rin ang na-

sa akin patungong panaginip. Kasabay ng pagbigat ng

kalipas. Bago pa man lumalim ang gabi ay madaling

hamog na dala ng simoy dali-daling lumalabas ang

nabakante ang mga silid ng St. John Berchmans Mon-

buwan, buo at naglalagablab, hinahawi ang mabigat

tessori for Boys. Kaytahimik na ng paligid. At tanging

na kurtina ng nadaang ulan. Ang katahimikan ng palig-

ako na lang yata ang nasa loob.

id ay paminsan-minsang inaawitan ng mga patak ng

Mula sa aking pagkakaupo sa paarkong pasilyo

gripo na sumasabay sa pintig ng dibdib. Pero hindi ako

na tanging ilaw lang ng kumbento ang tumatanglaw,

dinadalaw ng antok. Alam mo kung bakit. Alam kong

pumupunit sa kapayapaan ang tunog ng cellphone na

alam mo.

tanging ako lang may alam kung ano ang ibig sabihin.

Bilog na naman ang buwan - hindi ako mapayapa

Sa pagkakabukas ng backpack ay tumapon ang liwa-

ng gabi. Paubos na ang nalalabing lakas ng aking ani-

nag sa mukha ko at sa ngayo’y madilim nang pasilyo,

no. Ilang oras na lang at sasabog nang muli ang liwa-

tumatagos sa inaayos kong salamin. Pagkabasa ay

nag sa silangan.

isinilid agad sa loob ng bag kasama ang dulot na li-

Hindi ako mapayapa ng dilim - patuloy akong

wanag at Lipunan sa Rebolusyong Pilipino ni Guerrera.

naghihintay para sa pagtakas ng mga nalalabing san-

Halos kakulay ko na rin ang polo na may logo ng

daling anino ang bumabalut sa hating mundo. Walang

paaralan – anghel na banat ang mga pakpak at nakat-

tunog na umiindayog pataas ang usok ng katol sa

ingala sa sinag ng araw sa taas ng kinaloobang hugis

kwarto, humahalo sa hanging nakulob na nilalanghap

kalasag - sa kaliwang dibdib na kung hindi dahil dito

natin. Habang naghahanap ang aking mga bisig ng init

ay tiyak na mapagkakamalan akong ligaw na kaluluwa

sa pinagsasaluhan nating kumot ay pilit kong niyaya-

sa paglalakad. Para mas mapadali ay tinahak ko ang

pos ang iyong halimuyak, nagbabaka-sakaling bigyan

shortcut. Payapa ang loob ng simbahan na hindi pa

ako ng kapanatagan ng loob upang antukin.

nasisindihan ng mga ilaw at tanging kalatok ng sap-

Hindi ako makatulog. Ngunit batid mo ang dahilan.

atos sa marmol na sahig ang maririnig.

Bilog na naman ang buwan ngayong gabi. Dini-

Lumapit ako sa altar at nag-krus ng sarili. Hinagod

dilaan ng liwanag ang lahat ng nasa ilalim ng gayuma

ko ng tingin ang ‘di mabilang na mga upuang kahoy ng

ng walang ulap na kalangitan ng Disyembre. Sa pag-

simbahan. Makikita sa kumpisalan si Father Ben, tan-

bato ng bawat hininga, nagmumula sa naghihingalong

glaw ng incandescent mula sa loob. Sa kabilang panig

damdamin, bumabalik ang lahat, ang mga bangungot

ay isang pamilyar na nilalang at kapansin-pansing lu-

ng nakaraan. Naaalala mo pa ba?

tang na lutang ang maputla nitong kutis – halos ka-

*** November 9, 2003 Hindi ako si Ezra. Ang lahat ng kinal-

ye 14 katlrese

kulay na rin ng kamisetang suot ni Mayor Santibañez.

Pilit pinalilipad ang mga paa upang hindi maka-abala, dahan-dahan kong tinungo ang malaking lagusan

Ezra | Onina ng simbahan kung saan masisilip sa labas ang dala-

ang sabi nila. Ang bawat nilalang ay may natatagong

wang nakaparadang Hilux – isang silver at isang itim.

lihim. Ang lahat ng ito, sa takdang panahon, ay

Taimtim na nagtatapat ng mga kasalanan si Mayor,

mabubunyag. Tumakbo ang sasakyan kasabay ng

nasa late-thirties na.

pag-andar ng isip ko.

Hindi tulad ng ibang lider, si Mayor Santibañez ay

Isang buong pagkatao sa likod ng isang buong li-

isang huwaran na pinuno. May katangkaran at hindi

him. Hindi. Isang buong pagkatao sa isang buong

malaki ang tiyan. Larawan (at manipestasyon) siya ng

kasinungalingan. Ngunit ano ba ang kaibahan ng

pinunong may malasakit sa mamamayan, matapang,

dalawa? Hindi ba’t parehas lang nitong itinatago ang

at higit sa lahat ay matapat. At least, yun ang pagka-

katotohanan, kinukubli ang realidad? Naglilihim tayo

kilala ko sa kaniya. Kilala ko siya.

pagka’t ayaw nating makasugat at masugat sa totoo.

Ilang hakbang na lang sana ay hahalik na ang sapatos ko sa kabilang panig ng lagusan. Ngunit sa di

Nagsisinungaling tayo pagka’t ipinagkakait natin ang totoo. Ano ang kaibahan?

inaasahang pagkakataon ay naulinigan ko ang mga

Isang buong lihim na nagbunga ng isang buong

di inaasahang kataga. Mga katagang babangungot

kasinungalingan. Isang buong kasinungalingan na

sakin sa mga susunod na oras.

ibinahagi sa buong mundo. Ngunit kung tutuusin, ano

Hindi pagtatapat ng pagkakasala ang idinulog ni

ang masama sa paglilihim at ano sa pagsisinungal-

Mayor Santibañez sa pari. Pero tama, pagtatapat ito

ing? Ang lahat ng lihim ay totoo. At sa likod ng bawat

ng isang kasinungalingan. Mali, isa itong lihim na

kasinungalingan ay ang katotohanang nakatanikala

idinulog niya kay Father Ben, isang lihim na kanilang

sa mga makasariling dahilan.

pinagsaluhan sa mahabang panahon.

Tama nga sila. Ang lahat ay mabubunyag sa ta-

Hindi malinaw ang lahat. Pero sa tono ng pabulong

mang panahon. At masisiwalat din ang mga kasinun-

niyang boses ay naintindihan ko ang kahulugan ng ka-

galingan at mga lihim. Masisiwalat din ang totoo.

tanungan ni Mayor.

Kadalasan ay may kaakibat na hapdi.

“Ginigipit po ako ng rason at konsensiya, malaki na

Alas-otso pasado na at pinatay ko na ang tv. Patay

siya at hindi ko naman balak itago habambuhay ang

na ang ilaw sa sala, na ngayo’y bahagyang naiilawan

pagkatao niya. Father, napapanahon na bang mala-

ng kusina. Walang anu-ano’y huminto ang isang pam-

man ng anak ko kung paano siya natagpuan?”

ilyar na sasakyan sa bakuran. Nakaramdam ako ng

Tila nabuhusan ako ng malamig na tubig. Kilala

pangamba. Bumaba sa sasakyan si Mayor Santibañez

ko ang anak ni Mayor. Kilala ko siya. Nalihis ang at-

at dali-dali akong umatras sa bintana, nagtungo sa

ensyon ng pari mula sa alkalde na nalingon na rin sa

maliwanag at malawak na kusina. Gusto kong magta-

kinatatayuan ko. Si Father ang bumasag sa nabuong

go, gusto kong umiwas. Nag-init ang buong katawan

katahimikan.

ko.

“Oo, Emmanuel. Napapanahon na.”

Hindi kumatok na pumasok ang alkalde sa bahay

Nahihiya akong yumukod at nagtungo sa itim na

namin, dahan-dahang naglakad sa kung saan ako

Hilux, ‘di alintana ang ambon na tumatama sa batok

naroroon. Hawak ng kaliwa kong kamay ang gilid ng

kong nag-iinit. Natagpuan ko na lamang ang saril-

lamesa sa kusina, nanginginig ang kutsarang umiikot

ing nakatulala sa durungawan ng sasakyan, madilim,

sa pagtitimpla ko ng gatas – halos kakulay ko na rin.

ginuguhitan ng maninipis at puting patak ng tubig.

Humigpit ang panga ko nang maramdamang nasa ku-

“Okey ka lang Ezra? Sino na naman ba bumasted sa’yo?” usig ng driver.

sina na rin siya. Tumalikod ako.

“Pa, kumain na po kayo?”

“Ayos lang po ako Mang Pado. Umuwi na po tayo.”

“Oo, anak.”

Pero sa kalooban ko ay hindi ako ayos. Tama nga

Patlang ang namagitan sa’min. Ilang

kalye trese 15

Kabanata xii | Maikling Kwento sandali ring nanatiling nakasandal lang siya sa pader malapit sa lagusan ng kusina, suot pa rin ang kamisetang puti na halos kakulay na niya.

abot niya sa’kin ang salamin ko.

“Kamusta ka na?” bati ni Father Ben na may kasamang ngiti.

Hindi ko pa yata kayang harapin si Papa tungkol

Kahit na nasa “golden years” na si father ay hindi

sa’kin, pero isa itong bagay na gusto kong malaman.

pa rin nawawala ang kabataan niya sa diwa. Matamis

Sa nanghihinang balikat ay inangat ko ang baso para

ngumiti, magiliw makisama, at palatawa.

tumikim, anurin ang nakabukol sa lalamunan. Isang

Natingin ako sa kisame at napabuntung-hininga. As

walang lasang likido lang ang gumuhit sa aking dila.

usual wala si Papa sa tabi ko. Nasa opisina na yun. Isa

Nanginginig ang mga kalamnan ko kaya mariin akong

pang buntong hininga. And as usual si Father Ben pa

pumikit at kinagat ang labi para pigilin ang sariling

rin ang kasama ko. Si Father Ben na nag-alaga sa’kin

sumabog. Hindi ako dapat sumabog. Masasayang

sa loob ng apat na taon habang nag-aaral si Papa sa

lang ang lahat ng panahon na ginugol sa hypnother-

ibang bansa. Si Father Ben na nagpalaki sa’kin sa loob

apy.

ng kumbento. Si Father Ben na itinuturing ko nang ma-

“Ezra galit ka ba?”

gulang. Kaya naman sunusuklian ko ngayon, kahit sa

Umiling ako at nagtangkang magkaila. Pero alam

mga simpleng bagay lang.

ko na ang kasagutan kanina pa. Hindi na makapag-

Madidiskubre kong si Father Ben din ang nakapulot

sisinungaling ang kaliwang kamay ko na nalabas ang

sa’kin sa may talahiban malapit sa simbahan pasado

litid sa humigpit na hawak sa basong lumiligwak ng

hating-gabi ng Abril 1986. Nilalanggam ako, at ang

gatas. Kumibot ang labi ko, nanginig at sa basag na

mga mata, nang matagpuan niya ako, hindi pa putol

boses ay buong panghihimagsik na humarap sa kan-

ang pusod, iniihit sa iyak, namumutla, at gutom na gu-

ya. Sumigaw ako sa kanya, nagprotesta, subalit isang

tom.

taghoy na hindi ko marinig, ni hindi ko maintindihan.

Dinala niya ako sa loob ng kumbento habang si

Lalong nanlalabo ang mga mata kong hinuhugasan ng

Eleanor Roman-Santibañez, tubong Ilocos at nag-

tubig-alat, hindi ito maitatago ng salamin ko.

babalik-bakasyon mula Kalinga (noong mga pana-

Maiintindihan mong sa lahat ng bagay na ginagawa

hon na yon ay isang taon nang kasal kay Emmanuel

ng isang magulang sa kanyang anak ay may pag-ibig.

na anak ng isang hasendero sa Cordon, may lahing

Kahit ang poot. Napopoot siya pagkat nagmamahal.

Kastila-Hapon) sa kawalan ng mahanap ng mapa-

Ngunit nagagalit ako nang walang pag-ibig, tanging

painom na formula milk sa akin ay siyang nagpasuso

mga katanungan lamang ang laman ng nagpupuyos

nang buong pagmamahal ng isang ina kahit hindi siya

kong dibdib. Nakaramdam ako ng hapdi sa kaliwang

maaaring mabuntis. Dun niya napagpasyahang ang-

braso, isang hapdi na tinangka kong silipin sa kabila

kinin ang kawawang sanggol na iniwan sa talahiban.

ng matubig na paningin.

Bininyagan ako sa ngalang hinango mula sa ngalan

Bubog.

ni Papa. Si Mama naman ang nagsingit ng ngalang

Gatas.

ipantatawag sa’kin sa susunod na labimpitong taon.

Dugo.

Ezra Emmanuel Roman Santibañez.

Dilim.

Itinago nila ang aking pagkakakilanlan hindi lang sa

Wala na akong maalala pagkatapos. Kinaumagah-

mura kong isipan kundi pati na rin sa lipunang naka-

an ay natagpuan ko ang sariling nakahimlay sa isang

kakilala. Upang maitago ang lihim ay humabi sila, si

clinic, may benda ang kaliwang braso. Anxiety attack.

Mama, si Papa, si Lola, pati na rin si Father Ben, ng

Inatake na naman ako. Isang pamilyar na boses ang

isang magarbong istorya para ikubli ang lahat. Isang

bumati sa akin, lalaki. Hindi ko matukoy kung sino,

istoryang ayoko nang alamin.

malabo ang paningin ko hanggang sa ini-

ye 16 katlrese

Pero maiintindihan kong ang lahat ay nangyari at

Ezra | Onina

ginawa dahil sa pag-ibig. Maiintindihan kong sa kabi-

pagkatao ko.

la ng lahat ay anak pa rin ang turing sa’kin ni Papa.

Ezra Emmanuel Roman Santibañez. Napulot sa

Pinag-aaral. Pinapakain. Minamahal. Siguro’y dahil

kung saan mang talahiban. Inampon ng alkalde ng

magkasing-kutis kami. O di kaya’y may konti kam-

Cordon. Anak ni Emmanuel Santibañez.

ing hawig. Maiintindihan kong ako pa rin ang anak ni Emmanuel na may pananagutan sa magulang niya.

At siya pa rin ang nagpalaki sa’kin, however briefly, at nonetheless ang aking ama.

*** July 14, 2003 Anino. Yan ang tawag ko sa’yo. Kung sino ka man sa hinaharap. Anino ang gusto kong bansag sa’yo da-

Dinaanan kami ni Mang Pado sa ospital at kasama

hil tulad ng anino ko, hindi kita iiwan sa kung paanong

ko pa rin si Father Ben pauwi ng bahay. Bago pa man

paraan na hindi mo rin ako iiwan. Anino. Yan ang ipa-

mag-alas siete ng gabi dumating na si Papa. Mula sa

palayaw ko sa’yo, ang taong mamahalin ko.

kusina habang nagtitimpla ng gatas ay nakita kong

Sinusulat ko ito para sa’yo sa hinaharap. Dito ko

nag-uusap sila ni Father. Pagka-alis ng pari ay tinabi-

ibubuhos ang lahat ng saloobin at naiisip ko upang

han ako ni Papa sa lamesa, yumukod ako. Nahihiya.

mabasa mo sa darating na panahon. Sinusulat ko ito

“Sorry po”.

para sa’yo Anino, upang balikan ang nakalipas, idug-

Tinapik lang niya ako sa balikat at pumanhik na sa

tong ang nakaraan sa kasalukuyan, namnamin ang

kuwarto niya. Alam kong ayos na ang lahat sa kanya.

Gusto kong maiyak pero pinigilan kong tumulo ang

lahat ng alaala matamis man o mahapdi.

Susulat ako sa’yo tuwing kabilugan ng buwan.

luha. Natingin ako sa benda sa kaliwang kamay. Da-

Ako nga pala si Ezra Emmanuel R. Santibañez.

hil sa nalaman ko ay nasugatan ako at ramdam kong

Kasalukuyang nasa huling taon ng hayskul sa St. John

mas sa puso kaysa sa balat ng braso. Isang sugat na

Berchmans Montessori for Boys. Kung taga-rito ka sa

magiging pilat ng nakaraan, magpapaalala sa’kin ng

amin, oo, medyo pamilyar yata ang apelyido. Pero hu-

mga nangyari gabi ng Nobyembre at higit sa lahat ang

wag na muna nating pansinin yun.

kalye trese 17

Kabanata xii | Maikling Kwento May pagka-adik sa pag-aaral si Papa – unico hijo

namin. Singtunog nang kung paano nakilala ang mga

at tanging eredero ng mamanahing lupain sa Cordon

kanunu-nunuan ko ay siya mo ring maririnig mula sa

na pagmamay-ari ng kilalang angkan ng mga San-

taumbayan ang “Santibañez!” sa tuwing nakikita ang

tibañez. Matangkad at walang tiyan at may Span-

binatang maputla ang kutis at nakasuot ng anteohos.

ish-Japanese ancestry kaya napakaputi (sa kanya

Bata pa lang ako nakasalamin na ako. Hindi, hindi

siguro ako nagmana ng kutis). Minsan kapag lumal-

ito nagmula sa pagkalulong sa family computer, hindi

abas kami ng kuwarto tuwing gabi napagkakamalan

rin sa pagkagumon sa telebisyon, at ironically lalong

kaming mga multo ng mga soltera’t katulong. Masi-

hindi sa sobrang pagbabasa. Pinanganak akong

pag. Matulungin. Iginagalang. Oo, si Mayor Emmanuel

gasgas ang cornea, kaya nagkaroon ng permanent

Santibañez nga. Tatay ko.

damage. At dahil din do’n hindi ako masyadong in sa

Si Mama, kung nasaan man siya ngayon, ay tubong

sports. Ang pinakamadugo kong laro – chess o kaya

Ilocos, may lahing Amerikano. Anim na taon palang

scrabble, basta board games. Hindi ako pang-out-

ako nang iwan kami ni Eleanor. Pero sa pagkaka-alala

doors. Okay na ako sa pagbabasa ng libro sa mini li-

ko, tuwing nagpapakarga at tuwing matutulog kami ay

brary ni Papa na malapit ko nang matapos. Mini lang

lagi kong niyayapos ang mabango at mahaba niyang

naman, kaya sinimulan ko nang magbasa pagtungtu-

buhok na laging nakabagsak. Bahagyang may kapa-

ong ko ng highschool.

yatan si Eleanor Roman, pero maganda. Kitang-kita

Open ako sa maraming tao. Self-diagnosed na bi-

naman sa mga litrato niya. No wonder niligawan ni

polar – masayahin akong tao sa harap ng maraming

Papa. Kung paano sila nagligawan ay huwag na nating

kaibigan, pero when two limbic functions oppose each

alamin.

other and consequently dominate the other, parang ‘di

Ngunit ito ang alam ko. Sa unang anim na taon,

mo ako makikilala sa pagkaseryoso, seriously. Dom-

lumaki ako sa isang tahanan na puno ng pagmama-

inante ang sober na bahagi ng personality ko. Kaya

hal. At habang tumatanda ako ay lumalaki rin ang

madalas na mag-isa at nagse-senti. Pero hindi ibig

pangangailangan ng mga mag-aalaga. Dumami ang

sabihin no’n ay anti-social ako. Tulad nga ng sabi ko,

housemaids sa dalawang-palapag na bahay. Si Papa

masayahin akong tao. Tulad na lang ngayon habang

ay walang humpay na nag-aral. Hanggang sa umabot

sunusulat ko to, obviously nasa good side tayo ng per-

sa puntong napabayaan niya ang kaniyang asawa.

sonality ko bilang Ezra. Kapag madaldal okay pa. Pero

Setyembre 1992 nang atakihin si Mama ng pulmonya. Upang hindi mahawa ay dinala muna ako kay

once natahimik na ako for more than ten minutes, daig ko pa nagluluksa.

Father Ben, kapanalig ng pamilya. Wala na si Mama

Nagkakaroon ako ng anxiety attacks. Reasonable

nang umuwi si Papa mula Maynila. Kasama ang

naman kasi nagpa-panic ako kapag may fear (for ex-

buong Cordon ay nagluksa kaming lahat. Pero pinaka-

ample gagamba), o kaya kapag may stimulus na mag-

matagal yata si Papa. Sa loob ng halos tatlong taon ay

ti-trigger sa subconscious ko na sumabog. Pero don’t

nagluluksa siya sa pagkawala ni Mama. Hanggang sa

you worry, halos dalawang taong hypnotherapy lang

nag-aral ulit siya, this time sa ibang bansa.

ang tumuldok sa lahat. Tapos na ang violence. Payapa

Trese anyos na ako nang bumalik siya, at makalipas ang halos dalawang taon, tumakbo at nanalong al-

ang isip ko na patuloy na humahanap ng channels of expression.

kalde ng Cordon. Interesado ako sa sistema ng pulitika

Masugid na tagatangkilik ng sining, naniniwala

ng bansa pero hindi ako interesadong tumakbo bilang

akong ito ang kaluluwa ng lahat ng nakikita at nar-

pulitiko balang araw. Kahit na marami na ring nakaki-

aramdaman natin: agham, relihiyon, pag-ibig, ang

kilala sa akin sa bayan namin, lubos ko itong ikinaiinis.

buong universe. Lahat ay may sining. Lahat ay may

Siguro dulot na rin ng kasaysayan ng lahi

natatanging kariktan na nababatay lamang sa estetiko

ye 18 katlrese

Ezra | Onina at pasakali na pananaw ng lipunan, nakabatay sa hus-

hat – kasabay nito ang pagpait ng bawat latay sa mga

ga at hatol ng tao.

mata niya.

Tunay ngang hindi natin hawak ang ating kapalaran

Sa kaparehong araw ng pagpanaw ni Mama taong

ngunit hawak pa rin natin ang panulat para itakda ang

1995 ay gumising akong may liham sa tabi. Nadurog

hinaharap. Hindi man natin mababawi ang mga bakas

ang puso ko sa bawat titik na sinulat mismo ng aking

ng nagdaang panahon, tayo ang guguhit ng ating hi-

ama na nagtungo na ng Amerika upang “hanapin ang

naharap katuwang ang Panginoon bilang may akda ng

sariling nawala”.

sarili nating buhay.

Hindi naman nabigo si Papa na umuwi ng Pilipi-

Nasasabik na akong makita ka Anino. Hihintayin ko ang pagdating mo sa mundo ko. ***

nas at least dalawang beses sa isang taon. Hindi rin naman siya nabigo na tumawag at mangamusta nang madalas. Sa katunayan ay mahina kung nakakatat-

October 10, 2003

long tig-kalahating oras na pagtawag siya araw-araw.

Oo, nga pala. May isang bahagi pa pala ng buhay

Gigisingin ako ni Manang Ebeng tatlong oras lipas

ko na hindi ko nasusulat. Ang bahagi kung saan ang

ng hatinggabi para makausap si Papa sa telepono

simbahan ang kumupkop sa akin.

(hindi magtatagal ang ganitong sistema) o ‘di kaya’y

Tatlong taon makalipas ang pagpanaw ni Mama

mage-excuse si Yaya Menchie sa teacher ko nung

ay napasa ang application of scholarship ni Papa sa

Grade 3 upang iabot ang malablokeng cellular phone

Harvard School of Business. Siyam na taon lang ako

na halos si Yaya na rin ang umangkin.

no’n, at mag-isa akong maiiwan sa bahay kung tutu-

Gayunpaman, higit sa garalgal na boses na nais

loy siya. Pakiramdam ko inabandona na ako ng lahat.

marinig nananatili pa rin ang paghahanap ng mga

Sa mura ngunit lumalawak kong pag-iisip, sa kabila

pamilyar na halimuyak na gusto kong mayapos, mga

ng katotohanang nariyan ang mga nagmamahal na

pamilyar na bisig na gusto kong maakap.

tao sa loob nito, ay nakita kong tila walang laman ang

Ibinilin ako ni Papa sa padre paroko ng Basilica

tahanang kinalakhan at pinagluksaan naming lahat sa

San Ildefonso. Hindi napagod na pumaroo’t parito si

mahabang panahon.

Father Benjamin Vallejo sa tahanan na pakiramdam

Hindi mapapantayan ng materyal na bagay ang ka-

ko’y tanging ako na lamang ang nakatira. Dadalaw

hit na anumang hatid ng mga bagay na totoo ngunit

siya Lunes hanggang Sabado at matatagpuan na lang

hindi kongkreto. Samakatuwid, hindi mapapalitan ng

niya akong nakasalampak sa balkon – tulalang dinad-

kahit na anong bagay na ialay ng daigidg ang anu-

ama ang hangin ng nagdaang panahon, o kaya nama’y

mang ihatid ng pagkakataon: damdamin, hustisya,

mag-isa sa kusina – nililimi ang lahat ng mga alaala, o

pati ang alaala.

di kaya’y nakahiga sa mismong kuwarto nila Mama at

Pakiramdam ko ay mababakante ang tahanan na nagbuhos sa’kin ng pagmamahal. Tuluyan nang aalis

Papa – nakapinid ang mga mata at pinipilit magising mula sa isang mahabang panaginip.

ang huling haligi ng pagmamahal na bumuo sa tah-

Para sa akin ay normal ang ganoong reaksiyon ng

anan na minahal ko. Siguro’y self-pity, napakasaklap

isang bata na ulila sa ina, ngunit para kay Father Ben,

pala ang isolation na alam kong kahit kailan ay hindi

hindi niya kayang pagmasdan lumaki ang siyam na ta-

ko hiniling.

ong paslit na ulila sa pagmamahal.

Gusto kong tanungin si Papa. Pigilan siya na

Minsan ay hinanap ako nila Father Ben at ng mga

magtungo ng Amerika. Pero wala akong sapat na lak-

kasambahay kung saan ako nagtago, o nagtungo.

as ng loob para gawin yon. Wala na rin kasi ang Papa

Lumipas ang mahabang oras ay matatagpuan nila

na nakilala ko, tuluyan nang tumabang ang mapag-

akong nakalubog sa bathtub sa kwarto ko (no’ng mga

panggap na mga ngiti na pilit niyang pinakikita sa la-

panahon na yo’n ay marunong na akong

kalye trese 19

Kabanata xii | Maikling Kwento lumangoy). Tarantang iniahon niya ako. Nilinaw kong wala silang dapat ipag-alala. Wala naman kasing nag-aalala.

pagmamay-ari ng Basilica San Ildefonso Pangalawang taon ko na sa pagsa-sakristan ngayon. Kahit sa maliliit na bagay man lang maibalik ko ang

Mula noon ay nagdesiyon si Father na sa kumbento

pananagutan ko. Malaki ang utang na loob ko kay Fa-

muna ako manatili since pumanaw na ang Lola. Hindi

ther Ben. Kaya sa abot ng aking kakayahan ay tumutu-

naman ito tinanggihan ni Papa upon knowing my con-

long ako sa kanya sa kumbento na naging tahanan ko

dition.

na simula noong nag-Amerika si Papa. Tutal siya rin

Sa loob ng apat na taon ay si Father Ben ang nag-

naman ang nagpakilalasa akin sa Panginoon, kusang

silbi kong magulang sa kawalan nila. Tinuruan niya

loob akong magsisilbi sa tahanan Niya na kumupkop

akong manampalataya. Tinuruan niya akong maging

sa akin.

independent. Tinuruan niya ako ng mga gawaing ba-

Bilang sakristan ay kami na rin ang nagtuturo

hay. Pero higit sa lahat ay tinuruan niya akong pansa-

sa mga bata ng mga gawain at tungkulin ng isang

mantalang makalimot sa mga kirot ng naging kapalar-

sakristan – katuwang ko dito si Nero, classmate ko

an. Pinalaki niya akong may takot sa Diyos at may

at kasabayan ko rin mag-sakristan. Mayo 2001 nang

malasakit sa kapwa. Pinaunawa din niya sa’kin ang

maglipat bayan ang pamilya niya dito sa Cordon.

pagbibigay nang walang hinihintay na kapalit. Lumago

Bagama’t moreno ay galing si Nero sa isang may

ang bahagi kong moral bilang isang tao, salamat kay

kayang pamilya. Matipuno pero makulit, suki si Adria-

Father Ben.

tico, Aristotle Nero C. sa guidance office sa nakaraang

Walang ibang bata sa loob ng kumbento. Tanging

dalawang taon niya sa Monte pero higit sa lahat, si

ako lang ang bata doon. Para hindi mainip ay naging

Nero ay mapagmahal sa pamilya. Anak ng dating sun-

mapag-usisa ako sa mga kabagayan sa loob ng sim-

dalo, masasabing isa siya sa mga anak na submissive

bahan. Although paminsan-minsan kaming dumada-

sa magulang – isang bagay na hinding hindi ko pa rin

law ni Father sa bahay namin na pawang mga kasam-

maunawaan.

bahay ang nakatira, naging mas panatag ako sa loob

Kahit retirado na si Tito Aris ay may negosyo

ng mga moog ng kumbento. Ang kumbentong kahit

namang pinangangasiwaan. Hindi ko na maalala kung

kailan ay hindi nagka-appeal sa bata kong pag-iisip

paano ako naging malapit sa kanya. Palaisipan din

pero nevertheless tinuring kong pangalawang tahan-

kung paano nakitungo si Nero kay Papa nang walang,

an.

well, kahihiyan. Si Nero ang tanging kaibigan ko na

Sa paglaki ko ay unti-unti akong nagkaroon ng pan-

nilalabasan ko ng hinanakit, sama ng loob, at kung

ibagong perspektibo na hindi angkop sa isang bata.

anu-ano pa. Hanggang sa pananginip yata nagka-

Hanggang sa natuto na rin akong makisalamuha sa

ka-alaman kami. Si Nero na kapatid ang turing.

mga classmates, magkaroon ng kaibigan, at tumawa.

Palangiti si Nero, gwapo, kaya maraming kadal-

Pero sa kabila ng lahat ay hindi sapat ang mga lente

agahan sa Cordon ang nahuhumaling sa kanya. Sa

para ipagtanggol ang mga mata ko laban sa lumbay

kanyang mga ngiti siya naging isang celebrity sa amin.

na paminsan-minsang umaatake. Pinalulungkot tayo

Aaminin ko, insecure ako sa kanya nung una. Aba!

ng pag-iisa. Isang katotohanang mapupulot sa’kin ni

Katawan lang naman lamang niya sa’kin, mas lamang

Father Ben.

pa rin ako sa balat at sa utak, paniniwala ko. Minsan ay

Grade 4 palang ay aktibo na ako sa simbahan. Nag-

buong pagtatakang hinanap ni Papa ang buong hanay

ing altar boy ako bago ako tumungtong ng Grade 6 at

ng encyclopedia sa aklatan niya, dinala ko kasi ang set

nang mag-first year na ako ay sumali sa youth orga-

ng Brittanica sa kuwarto ko at yun, improvised dumb

nization ng simbahan. Kasalukuyan akong fourth year

bells. Naging gym ang kwarto ko.

sa St. John Berchmans Montessori na

ye 20 katlrese

Pumasok ako kinabukasan na lungayngay ang da-

Ezra | Onina lawa kong kamay. Inulit ko, no pain no gain ika nga.

Dumating ako sa kumbento kinabukasan na naka-arm

Nangingiting umiiling-iling si Nero.

Bahagya ding nagkakulay ang mga pisngi ko.

sling ang kanan. Pinagsamang pangangalay at pilay,

“Okey lang yan. Normal naman sa tao ang gano’n.

nakaumbok ang mga braso dahil sa pamamaga. Mga

That makes us human enough to be worthy of human-

ngiti ni Nero ang sumalubong sa’kin sa simbahan. Lalo

ity.”

akong nainis.

Natingin ako sa kanya. Paghanga. Wow, English.

Hindi ako kaliwete kaya naging comedy para kay

Natingin siya sa’kin. Ngumiti.

Nero ang pag-aayos namin ng altar para sa misa kina-

Naalala ko in-underestimate ko siya in terms of,

bukasan. Kahit na hindi ko pinaalam na insecure ako

well, talino. Bantulot na inabot ko ang bulaklak na gin-

sa kanya, buong giting niya akong pinagkatuwaan sa

amit nong midweek service. Makirot. Pero nasalo ko

harap ng rebulto ng Diyos. Pakiramdam ko’y pinaparu-

bago pa man malaglag. Masakit sa kalamnan. Napa-

sahan ako ng langit dahil sa pagkainggit ko.

kunot ako ng noo.

“Alam mo hindi mo naman kailangan ng workout para lumaki katawan mo. Dalawang bagay lang naman: good genes at tamang pagkain”.

“Wala na rin akong nanay”, sabi niya na may kasamang ngiti.

Pero sa likod ng mga ngiti niya ay isang trahedya

Natingin ako sa kanya. Pagkamuhi.

na pilit niyang dinadala at ‘di sinasadyang binaba-

Saglit kaming hindi nagkibuan. Napabuntong-hin-

lik-balikan. Nakuwento na sa’kin ni Father Ben ang

inga siya at binasag ang katahimikan sa simbahan.

tungkol sa nakaraan niya (at obviously kinuwento na

“Alam mo hindi ka naman mahirap pakibagayan.

rin ni Father sa kanya ang tungkol sa’kin). Malalaman

Kasi hindi ka nahihirapang pakisamahan ang mga

kong iniwan silang mag-ama ng ina niya apat na taon

classmates natin. Hindi ka din naman anti-social. Pero

lang siya noon at humahangos na hinabol niya ang

lagi mong pinipili ang isolation.

nanay niya sa kalsada.

“Gusto mo ng trivia? Kapag hostile sa’yo ang isang

Ang mga huling memorya niya sa nanay niya: isang

estranghero, it’s either insecure yung hostile individual

mestisang babae na nag-aapurang maglakad, may

sa kasama niya o may namumuong sexual tension sa

nakasakbat na bag sa kaliwang balikat, nakaharap

kanila”.

sa lumulubog na araw, habang pinipigil ng amang ku-

Bahagya akong napanganga. Bigla kong naisip nasa loob kami ng banal na lugar at bawal ang ganitong dayalog pero nasagi din sa isip ko na may kalayaan pa rin ang tao maski hindi absolute. Pero nagpatuloy

lay-magsasaka ang bata niyang mga balikat.

Pero wala na. Wala na ang mga alaalang yo’n. Pinilit na niyang mabura lahat. Kailangan wala na.

“Kaya palagay ko magiging magkaibigan tayo.”

pa rin siyang nag-blurt out ng mga trivia tungkol sa

Hindi naman siya propeta at wala din namang lah-

human behavior at kung anu-ano pang psychological

ing manghuhula. Pero naging malapit na magkaibigan

facts habang nag-aayos ng altar. Then came the tests.

nga kami – gatas at kape, liwanag at dilim, order and

Sunud-sunod niya akong binato ng mga simpleng

chaos. Himala.

tanong na siya ko namang sinagot nang may kumpi-

Gayunpaman, wala nang dapat patunayan pa

yansa. Hindi ko alam ay binubungkal na niya ang sub-

si Nero sa pagkakaibigan namin. Tulad nang kung

conscious mind ko.

paanong wala nang dapat patunayan pa ang simbah-

Nandun

yung

imagine-nasa-forest-ka-mag-isa

psychological test na ang ibig sabihin pala ng body

an sa tiwala at pagmamahal ko sa mga tao nito, isang bagay na hindi ko na dapat ipaliwanag pa.

of water ay suppressed sexual desire (depende pa

***

yun kung gaano kalaki ang anyong tubig at kung ano

Ang lahat ng nasulat dito ay ang lahat ng napag-

ang gagawin mo dito). Sagot ko? Dive into the ocean.

daanan ko bilang isang anak, bilang isang

kalye trese 21

Kabanata xii | Maikling Kwento mangingibig, bilang isang tao.

Lahat ng mga pangyayari ay sinulat ko para sa’yo, sa atin, sa alaala ng mga nagdaang buwan. Kung bakit may alaala ay dahil sa pag-ibig at pag-ibig ang nag-uugnay sa atin sa nakaraan – alaala. Hindi lumilipas, sadyang nakahuhumaling.

Hindi nawawawasak ang alaala. Bagama’t kaya na-

ako ng kape. Nagtagpo ang ating mga mata, gumuhit ang ngiti sa mga mukha natin. Alam ko na, Anino.

Alam ko na.

“Bilog na naman ang buwan Ang iisang buwan na nakasaksi sa lahat ng mga alaala Ang iisang buwan na iniiyakan ko noon

tin itong itago, pansamantalang kalimutan, darating

Ay ang iisang buwan na nagbibigay ng ngiti sa akin

ang panahon na ang lahat ng alaala ay babangungot

Ngayon

muli. Ang alaala ang pinakamabisang literatura ng tao.

Walang subersibo dito. Bakit magiging subersibo ang katotohanan?

Sa unang pagkakataong ikaw ang nagiging batayan upang makaramdam Nakakalimutan kong masyadong mapanghusga

*** February 6, 2004 Halos dalawang buwan na lang at magtatapos na

ang lipunang kinalakhan Nahumaling na akong lubos sa kaisipang ikaw ang buwan na iikot sa mundo ko

tayo, Anino. Dalawang buwan na lang at haharapin na

Wala na akong ibang kayang makita

natin ang mundo. Naalala mo pa ba?

Tinatangay ako ng pananabik

Naging mailap ka sakin matapos ang insidente sa kiosk. Tatlong linggo mo yata akong iniiwasan. Hindi rin tayo nagkikibuan. Pero nagpatuloy tayo sa ating sariling mga buhay kahit na may paninimdim na pas-

Sa pagkupas ng lamig ng buwan ay ang pagsibol natin Singrupok man ng buwan na mawawala rin at tumatakas kung umaga Tayo’y mananatiling magkasama

an.

Nadadalas din ang pagdalaw ni Papa sa kumbento,

Ito ang sumpa ng

at ni Father sa bahay. Kung anumang dahilan ay mar-

Puso kong sinanay nang mabigo ng dilim

ahil, all about business o di kaya ay tungkol sa’kin. Mas

Ikaw ang aking lunduyan

mabuti siguro na huwag nang malaman ng iba, kahit

Salamat, Anino.”

may basbas pa ng Seal of Confession.

Mas mabuti nga siguro kung mananahimik tayo. Sa abot ng aking makakaya, mananahimik ako.

Naiintindihan kong kailangan mong tumahimik hindi dahil hindi ka marunong magsalita kundi dahil nag-

*** January 7, 2004 Maraming nangyari sa mga nakalipas na araw. Mga pangyayaring hindi ko pa rin maunawaan.

Sinalubong ng ulan ang unang Linggo ng taon.

tatanong ka rin at nangangapa ng sasabihin. Tulad ng

Sa mga ganitong panahon ay tradisyon na ng li-

kung paano ako nag-iipon ng lakas, naghahanap ng

punan na balikan ang nakaraang taon, balikan ang

mga salita na sasabihin sa’yo.

naging buhay, at i-assess kung ano ang naging kahi-

Hanggang sa nakaipon ako ng sapat na kumpiyan-

naan na dapat baguhin at alisin. Bakas sa mga mukha

sa upang harapin ka isang Sabado. Pero nauna kang

ng mga mamamayan ng Cordon ang pagkawili at

humingi ng paumanhin dahil sa nangyari at dahil din

paglilimi ng sarili habang nakikinig sa sermon ni Fa-

sa pagiging hostile mo. Naningkit muna ang mga mata

ther Ben na tungkol sa New Year’s resolutions.

ko bago naintindihan ang lahat.

Isang taon na naman ang nakalagpas sa buhay

Gusto kong ipaintindi sa iyo ang nararamdaman ko.

ko. Isang taon na puno ng mga desisyon na nagbun-

Pagkatapos ng misa kinabukasan ay lumapit ka sa

ga ng mga kaganapan at pangyayari na naghatid ng

akin, sa kusina sa kumbento. Inabutan mo

mga mumunting galak at pighati. Ngunit hinding hindi

ye 22 katlrese

Ezra | Onina ko yata malilimutan ang nangyari nitong nakaraang

ng ulan. Pinalalamlam ng mga ilaw sa altar ang ka-

Nobyembre at maski pano’y sumasagi sa isip ko ang

buuan ng simbahan, ngunit tila kaluluwa pa rin akong

tungkol sa’king sarili.

nakaupo sa unang hanay ng mga upuan – nakaharap

Ngunit hindi ito ang oras para sa mga kalungkutan at katanungan. Maiintindihan nating ang mga katanungan ang nagbibigay sa atin ng mga agam-agam at walang kasiguruhan ang mga maaring maidulot ng

sa rebulto ng Dakilang Tagapagligtas. Nagulat na lamang ako nang may tumambad na tasa sa harap ko.

“Tara magkape”, alok ni Nero na may nakabihis na pekeng ngiti. Kilala ko siya.

mga kasagutan. Ngunit ang walang humpay na pa-

“Bawal dito.”

ghahanap ng mga sagot ang nagbibigay kabuluhan sa

“Tara sa kiosk”.

paghahanap natin ng katotohanan, kahulugan, at pagibig, nagbibigay kabuluhan sa buhay natin.

Nagtungo kami sa kiosk malapit sa mismong simbahan at mula sa loob ay makikita ang mga halaman

Natapos ang misa na bumabagsak pa rin ang mga

na tinatamaan ng mga patak ng ulan. Naupo ako kung

bala ng tubig. Matagal bago naubos ang mga mama-

saan pinakamalapit ang kiosk sa mga halaman, tum-

mayan, hinihintay na mapawi o humina man lang ang

abi si Nero. Sumandal ako sa pundasyon na mala-

alitan ng langit at lupa at maubos ang sandatang ulan.

mig para harapin ang kaibigan. Nakataas ang mga

Walang abiso na pumapasok ang mabigat na hangin

binti ko na nakapatong sa inuupuan, nakadikit ang

sa loob ng simbahan, hanggang sa kumbento. Malay-

mga braso sa mainit na katawan, magkadikit ang labi

ang umaagos ang tubig ng kalangitan papunta sa mga

namin habang dahan-dahang sinisipsip ang mainit at

kanal, estero, naghahanap ng mga kakalingang bisig

makremang katas na malayang binibigay ng tasa ng

na tatangay sa kanila sa agos ng tadhana, magkasa-

kape.

ma.

Isang salo-salo ang inihanda ng Basilica San Il-

“Buti naman okay ka na”, usisa niya.

“Oo, naman.” Katahimikan.

defonso para sa pagdidiwang ng bagong taon. Sa-

Kailangan okay na. Wala namang mangyayari ka-

ma-sama sa kumbento, si Father Ben, ang mga madre,

pag inisip ko pa yo’n. Napikit ako at ipiniksi ang ulo.

mga kasambahay, pati kaming mga sakristan, at ilang

Dumilat upang makita ang mga mata ni Nero na pa-

mga panauhin na kilala sa aming bayan, pati si Papa

rang nagmamakaawa. Walang emosyon ang mga

ay nagkakaisang nagdasal para sa isang maganda at

labi niyang nawalan na ng ngiti. Pinapawisang naka-

payapa at masaganang bagong taon. Isang taon ng

harap sa’kin ang mukha niya, hindi pa nangalahati ang

kaligtasan at ng masaganang kalusugan. Isang taon

kapeng iniinom. Pilit kong hinanap ang gustong usalin

para sa pagbabagong buhay ng sanlibutang nagka-

ng mga labi niya. Ibinaba ang tasa.

kasala. Amen.

“Ezra”. Nagtaas ako ng kilay.

Pero sa loob ko ay kagustuhan pa rin ng Diyos ang

Tinawid ni Nero ang distansyang nakapagitan sa

magaganap. O di kaya’y ang mga mangyayari mata-

amin. Hinablot ako. Hinagkan. At doon nangyari ang

pos gawin ang mga desiyon at aksyon na hahantong

hindi ko pinantasya kahit kalian. Dumikit ang labi ni

sa hinaharap. Walang nakaka-alam kung hanggang

Nero sa akin, at natigilan ang buo kong diwa. Nang-

saan aabot ang mga alon ng pasya. Nakaplano ang

inginig ang mga kamay ko na hinawakan ang mukha

lahat ayon sa kagagawan ng tadhana sa kagustuhan

niya upang kumalas. Pero hinigop lang ako ng malak-

ng Ama na nagtakda.

as na pwersa. Parang tumigil ang pag-inog ng oras.

Alas singko pasado na at kapayapaan ang bumaba-

Nakikiramdam ang mga halaman, nakikinig ang ulan,

lot sa simbahan – sa loob nito ay malayang lumilipad

nagpo-protesta ang mga ibon, saksi ang tahanan ng

at humuhuni ang mga ibon na sumilong sa tahanan ng

Panginoon.

Maykapal, sa labas ay ang walang humpay na tikatik

Tumayo si Nero at dali-daling umalis.

kalye trese 23

Kabanata xii | Maikling Kwento Hindi ako makapagsalita. Binabagabag ako ng kon-

kailan pa naging kasalanan ang mabuhay bilang isang

sensiya sa kasalanang naganap.

karaniwang taong may mga pangangailangang dapat

Umuwi ako nang may agam-agam. Pangatlong gabi na itong wala akong tulog.

Ngayong gabi ay naisip ko… at naramdaman. Anino, salamat at nakilala na kita.

matugunan, may mga kahinaang hindi kayang tanggihan?

Guilt devoured me in every way possible. Ngunit nalilimutan ko ang lahat sa bawat panakaw na sulyap

***

sa bahay, sa bawat padaplis na hawak na mga kamay

April 5, 2004

sa gitara, sa bawat patagong mga ngiti sa paaralan, sa

Wala si Papa kagabi. At siya mo rin namang pag-

bawat wisik ng bendidatong tubig.

dating , may gitarang nakasukbit. Sabi mo ay dito ka sa bahay matutulog, tayong dalawa magkatabi. Pinay-

Ayoko silang paniwalaan, dahil hindi kasalanan ang umibig.

agan tayo ng mga magulang natin. Alam mo ito, Anino.

Sa loob ng kuwarto ay nagsimula kang tumugtog

*** May 5, 2004

ng iyong instrumento – nagsasayaw ang iyong mga

Anino, limang kabilugan ng buwan na ang nagdaan

daliri sa mga kuwerdas, hinihigop ako ng bawat akyat

sa lihim nating relasyon at pansin kong naging mas

at baba ng mga nota.

“mabait” tayo. Hindi lang sa mga personal at priba-

Hindi ko alam ang nangyari. Ang huling alaalang

dong bagay, kundi naging mas malapit tayo sa mga

nakikita ko kagabi bago inilatag ang dilim ay sigawan.

taong malapit sa atin. Bagama’t may kaayusan ang

Hindi, luha, pero hindi yata. Iyon ang una nating pag-

relasyon natin, sinusubok pa rin tayo ng mga pagka-

aaway kung saan nagtagpo ang mga mata kong puno

kataon sa personal at pribado nating buhay.

ng poot at ang iyong puno ng pag-unawa.

Kung ano ang dahilan ay hindi ko pa maalala. Paumanhin aking Anino, alalahanin ko pa.

Wala na akong maalala liban sa iyong mga braso na nakapit sa aking katawan na pilit humahagilap ng hangin. Wala na akong maalala bukod sa atin – tayong dalawa, iisa.

Iba ang relasyong mag-ama sa relasyong magkasintahan. Hindi lang sa iisang paraan nakikitungo ang tao sa kapwa niya. Nakataya pa rin ito sa relasyon ng tao sa mga nakapaligid sa kanya at sa pagkakaiba ng mga pangangailangan niya sa iba’t ibang tao.

Mahirap maging magulang. Kaakibat nito ang mga pighati oras na dumating ang panahong may sariling

Maanghang ang papag kinagabihan. Ngunit ang gabing nilaan ay mabilis ding tumakas, humaplos mang muli ang hubad na init ng umaga, natikman nating parehas ang dilim.

buhay at isip na ang anak. Ngunit tao din sila na nakakaramdam at paminsan-minsang nagkakamali.

At naglilihim.

Bilang isang pulitiko, maraming mga kritiko si Papa.

“Hilahin mo ako palapit sa iyong mga

Pilit siyang hinahanapan ng baho, pilit hinahanapan ng

bukal ng buhay at kanlungan ng ligaya.

butas, lalo na ngayong nalalapit na halalan. Pero hu-

Ilayo mo ako sa kadilimang sa aki’y gumugupo.

warang pinuno si Mayor Santibañez. Hindi ko pinang-

Tangayin mo ako sa lantay mong paraiso.

hihimasukan ang buhay-alkalde ni Papa, in fact, open

Iligtas mo ang aking puso mula sa kalungkutan

pa nga siya dito. Kilala ko lang talaga siya – at hindi

at ang aking kalamnnan mula sa lamig ng pag-iisa.

siya tulad ng iba na inaral mabuti ng sining ng kati-

Aking daramhin ang bukana ng langit,

walian.

kasabay ng langitngit ng kamang siyang nagdadala sa bigat ng ating kapusukan.”

Limang araw na lang at halalan na muli.

Tahimik ang pangangampanya ni Papa. Bakit? Dahil

Sa unang pagkakataon, sa ganoong paraan, ay

wala siyang kalaban. Nakakatuwang isipin na panatag

nagkasala tayo. Alam kong mali, ngunit

ang lipunan, kasama ang mga elitista na may alam sa

ye 24 katlrese

Ezra | Onina pulitika, sa sistema ng pamumuno niya bilang alkalde

Pero kahit kailan ay hindi sumagi sa aking isipan si

ng Cordon sa kabila ng mga panunuligsa. Biyaya sabi

Father Ben sa ganon. Lalong lalo na si Papa. Anong

niya.

ibig sabihin nito? Paano ang relasyon nila ni Mama

Ang isa ko namang magulang, si Father Ben, ay larawan ng kabanalan at kabutihan. Mapagmalasakit siya sa mga mamamayan, katunayan nong humagupit ang bagyong Harurot ay ginamit niya ang kumbento upang pansamantalang tirahan ng mga nasalanta. Siyempre kaakibat si Papa sa pagbibigay ng tulong.

Matagal nang magkaibigan si Mayor at si Father.

Kung tutuusin ay napaka-ironic ng dating. Gobyerno at Simbahan. Gayunpaman ay hindi alintana ang

noon? Umandar muli ang isip ko at nagbuga ng litanya ng mga katanungan.

Tinitimbang ko ang mga sitwasyon. At di sinasadyang naikukumpara sa relasyon natin, Anino.

Ilang gabi akong nililigalig ng alaala. At ngayon ko lang ito masusulat at maikukuwento sa’yo. Mananatili akong tahimik sa abot ng aking makakaya.

Gusto ko na ring magising mula sa bangungot na ito, hinihiling na sana hindi totoo ang nakita ko.

mga pagkakaiba ng linya, parehas naman nilang nais maglingkod sa bayan.

*** Hindi kailangang madaliin ang lahat. At lalong hindi

Ngunit nong nakaraang lingo, pauwi ako mula sa li-

dapat ipagpilitan ang inakalang dapat. Maiintindihan

him nating pagkikita, ay natagpuan ko ang lumang sa-

nating hindi na mababago ang itinakda ng tadhana,

sakyan ni Father sa bakuran namin. Alas dos ng hapon

ngunit mababago pa ang itinakda ng tao.

non at tinutupok ng araw ang lahat ng madapuan ng

Walang nagmamay-ari ng panahon. Hindi ikaw, hin-

init nito. Ang paalam ko kay Papa ay dun muna ako

di siya, hindi ako. Hindi sa atin umiikot ang mundo at

kila Nero makikituloy nang isang linggo. Pero may mga

ang mundo ng ibang tao. Ito ang unibersal na batas

pagkakataong nababago ang desisyon.

ng pag-ibig – sakripisyo. Dahil ang pag-ibig ay hindi

Mga desisyong magbibigay sa’yo ng isang libong posibilidad sa hinaharap.

makasarili, hindi naiinggit. Ito ay nagtitiwala, puno ng pag-asa, nagtitiyaga hanggang wakas.

Tahimik ang bahay no’ng dumating ako.Halos

Pagkakataon. Wala nang iba pa kundi pagkakata-

walang tao.Siguro’y namalengke sila Manang Ebeng.

on. Mga pagkakataong tayo mismo ang humahabi

Pumanhik ako at magtutungo sana sa kwarto, pero

para mailatag ang ating kuwento. Sabi nga ni Elsa,

bahagyang nakabukas ang kwarto ni Papa. Tumam-

walang himala. Wala naman talaga. Ang meron lang

bad sa’kin ang nakayayanig na tanawin.

– kawalan. Kawalan ng kasiguruhan kung ano ang

Maiintindihan natin ang homosexuality ay isang normal na variant ng kasarian. Pero hindi normal na makita si Papa at si Father Ben nang ganito.

mangyayari kinabukasan.

Kinabukasan na hindi ko rin alam kung mayroon pa nga ba tayo. Hindi ko akalaing dito matatapos ang la-

Teka muna, hindi ba’t ako mismong anak nila ay

hat. Nagkasala tayo dahil umibig tayo. Ito ang tanging

nagkasala na rin. Pero bakit may gustong magprotes-

iniisip ng ibang tao, ayaw nilang unawain ang iba, pat-

ta sa loob ko, gustong ipagbawal sa kanila ang lahat?

uloy na pinupuna ang mga bagay na ayaw nila ngunit

Nanginginig akong bumaba at umalis ng bahay.

hindi mabatid ang sariling dungis.

Hindi ko lubos maisip kung bakit. Si Papa na isang

Ang pinakamalagim na sulok ng impyerno ay na-

ulirang lider. Si Father Ben na tagapangasiwa ng pa-

kalaan para sa mga nilalang na patuloy na nanuligsa

nanampalataya. Of course malaki ang pagkakaiba ng

ngunit nanatiling walang ginagawa sa kabila ng mga

Simbahan at ng mga tao sa likod nito. Kung dudulog

mapapait na katotohanan ng buhay.

tayo sa kasaysayan ng pananampalataya ay mapa-

Masama? Depende lang yan kung kanino o saan

patunayang may mga kaso ng ganitong insidente na

kampi ang tao, kung ano ang pinaniniwalaan niya.

nakapatong sa mga katiwala ng pananampalataya.

Bawat isa sa dalawang magkalabang pw-

kalye trese 25

Kabanata xii | Maikling Kwento ersa ay naniniwala lang na yung layunin niya ang tama.

na walang tunog. Mga bibig na kumikilos sa sarili.

Kung hindi ay hindi siya run susunod. Ayaw ng taong

Bumalik na lamang ang pandinig ko nang madama

patali sa mga batas at limitasyon. Gusto niyang mag-

ang hapdi sa pisngi ko. Gumihit ang luha.

ing malaya: malayang kumilos, malayang magsalita, at malayang mag-isip.

Nasaktan ako pero mas masakit sa loob.

“Yong mga paniniwala nyo ngayon, aba’y baka hindi

Tulad ng kung paanong lumayas tayo sa bayan natin at nakatagpo ng kapayapaan dito sa Kalye Trese.

Ang lugar kung saan natuto tayong mamuhay nang magkasama sa kabila ng samu’t saring tukso. ***

nyo na paniniwala bukas!”

Tagisan kami ng mata. May nakasungaw na galit sa mga mata niya, may galit sa mga mata ko.

Kahit sa malabong liwanag ng silid, nasilip ko ang pagtutol sa mukha ni Papa. Ang pagpapaunawa na

June 3, 2004

malalim dumama ang isang ama. At dahil do’n ay tu-

Sinisisi ko ang sarili ko kung bakit tayo naririto

mututol siya sa ganoong sitwasyon, tutumututol siya

ngayon sa sitwasyong ito, Anino. Hindi ko sinasadya.

Pasensya ka na.

Hindi ko alam kung sadyang matunog ang mga tao sa paligid at nagpasalin-salin ang mga kuwento tungkol sa ating dalawa. Kung anu-anong kuwentong may bahid ng kasinungalingan, pagmamanipula ng katotohanan, at pagdagdag ng mga elementong hindi naman totoo. Kailan kaya mababago ang sangkatauhan? Kailan kaya magiging mapag-unawa sa halip na mapanghusga? Mapagmahal kaysa mapanakal?

Isang litanya ng mga kuwento tungkol sa anak ni Mayor na sakristan na may kasintahang kapwa lalaki.

Kumalat ito sa buong Cordon. Singtunog nang kung paano nakilala ang mga kanunu-nunuan ko ay siya mo

sa atin, Anino.

Humigpit ang mga kamao ko. Yumukod at sa mababang boses ay buong panghihimagsik na tinanong siya.

“Bakit? Bakit kayo ni Father Ben?” Napangiwi si Papa. Humigpit ang panga. Nag-isip ako. Mali pero huli na ang lahat.

“Hindi porke’t may kapangyarihan kayo sa mga kamay nyo ay kaya nyo nang manipulahin ang tao!”

Tatlong gabi akong nagkulong sa kuwarto. Pero this time, wala si Papa. Hindi niya ako nilapitan o kinausap.

Alam niyang alam ko. At alam niyang tayo, Anino.

Matunog at klaro ang mensahe niya. Kalimutan na daw kita. Dungis yun sa imahe niya.

ring maririnig mula sa taumbayan ang “Santibañez!”

Ngayong gabi ay walang kasiguruhan ang lahat.

sa tuwing nakikita ang binatang maputla ang kutis

Pero hindi ba ito ang katotohanan? Ang ating natural

at nakasuot ng anteohos. Makasalanan. Abnormal.

na kalagayan? Na wala tayong alam sa kung anong

Madumi.

maaring mangyari. Dahil hindi sigurado ang lahat.

Hanggang sa nakarating ang lahat kay Papa. Katapusan ng Mayo nang harapin ako ni Papa. Malalim na ang gabi no’n.

“Totoo ba?”

Papa, Your innocent son is long forgotten, he is no longer with us.

I’d rather have a miserable yet liberating life with the

Don ko nalaman ang pagkakaiba ng lihim at

one I love than a whole lie for the whole world to share.

kasinungalingan. Ang lihim ay katotohanang tinago at

I’d rather immerse myself in the dark reality even if the

ipinagkait sa kamalayan ng tao. Ang kasinungalingan

truth makes everything else seem like a lie. After what-

ay baluktot na bersyon ng katotohanan para ibahagi

ever torture, fury, and concoct, you shall never be my

sa tao.

father again, you never were.

Sa pagkakataon na yon ay lumabas muli ang

Those events we both know have, might as well,

mandirigma mula sa loob ko. Often, passion and emo-

expanded my mind. I shall never vow to spare him for

tion clouded logic and reason. Mga sigaw

your reasons. Not that I know your schemes, but my

ye 26 katlrese

Ezra | Onina world in the balance as you bargain for your child, I

lang sa atin. Nakapag-enroll din ako sa may malapit

tend not to be weak with that.

na kolehiyo dito.

It’s a shame that it has to end this way. It’s a shame it has to end.

Hindi ka na ba kasi mapipilit mag-kolehiyo? Sana maniwala ka na sapat ang nasa bangko para sa’tin at

Pasensya, nasaktan ka sa kamay ng ama mo. Pero

sa muli nating pagbabalik ng Cordon. Huwag sanang

sa unang pagkakataon ay sumalungat ka sa utos ni

tumigas ang loob mo sa bayan, nagkataon lang na

Tito Aris.

may mga taong sadyang makitid ang isip at infected

Kumapit kung kailangang kumapit, bumitaw kung walang nang dahilan upang manatili pa. Ngayong gabi ay tuluyan na nating lilisanin ang Cordon, iiwan ang mga alaala na dito ay hinabi natin.

ng kababawan. Pero huwag kang mag-alala, magiging mahusay na psychologist ka din. Tiwala lang.

Sa mundong ibabaw, nabubuhay tayo kung saan ang malalakas ay kumakain ng mahihina, nilalamon

Ang pagpapasyang ito ay may kaakibat na re-

sila nang buhay at walang kalaban-laban. Ngunit ito

sponsibilidad. Hindi magaan kundi batbat ng kontra-

ang tanging alam ko: mahina o malakas man, ang

diksyon.

parehas na uri ng tao ay likha sa laman, sa dugo, sa

Natatakot akong umalis, natatakot akong pumunta

pag-ibig. Walang malakas. Lahat ay mahina.

sa kung saan man, pero isang bagay yon na gus-

At heto tayo ngayon, pilit pinalalayas ang mga bakal

to kong gawin – matapos ang lahat ng nangyari. Sa

na demonyo at halimaw na dala ng mga kahinaan na-

isang pagkakataon habang pinagpapasiyahan ko ang

tin. Pero may nadiskubre ako. Hindi man natin makon-

bagay na ito ay ibig kong sabihin kay Papa, mahal na

trol ang kagipitan dulot ng tadhana, mayroon tayong

mahal kita, kahit sa huling pagkakataon.

wala ito: ang isa’t isa.

Pero kapalit non ang kalayaan.

Para sa pag-ibig Anino.

“Ang inyong anak ay hindi n’yo anak, Sila’y mga anak na lalaki’t babae ng buhay, Nagdaan sila sa inyo ngunit hindi inyo At bagama’t pinalaki n’yo, sila’y walang pananagutan sa inyo”…

*** November 27, 2004 Sa karimlan iniiwan tayo ng ating anino. Pero ang Anino ko hindi ako kailanman iniwan hanggang isang gabing hindi siya umuwi.

Gibran Khalil Gibran

Naulit ang mga ganoong pangyayari. Malulungkot ***

na lang ako kapag nabasa ang text mo na hindi ka

August 30, 2004

makakuwi. Si Jemimah lang naman ang kasama mo.

Madaling araw na naman nang magising ako mula

Binagabag ako ng maraming kaisipan. Baka naman

sa panaginip na hindi ko na maalala. Ilang araw na rin

nagbebenta sila ng droga (na hinala ko noon pa)?

akong ganito. Siguro’y namamahay pa ako sa inuupa-

Kinilabutan ako sa posibilidad. Di na’ko pinatulog ng

han natin. Pero hindi alintana yun, at least magkasama

pag-aalala.

tayo, Anino.

Oktubre nang malaman ko ang totoo.

Magdadalawang buwan na rin mula nang mapad-

“Sa kinagabihan sa aking higaan, ay hinahanap ko

pad tayo dito. Wala mang nakakakilala sa’tin dito sa

siya na sinisinta ng aking kaluluwa: aking hinanap

Kalye Trese ay payapa naman tayong nabubuhay na

siya, nguni’t hindi ko siya nasumpungan. Aking sinabi,

walang lumiligalig sa atin na taumbayan.

ako’y babangon at liligid sa bayan, sa mga lansangan

Kung totoo nga na God is Love ay hindi niya tayo pinabayaan.

Sa kaunting halaga na laman ng ATM card ko ay nakakuha tayo ng paupahan, maliit lang pero sakto

at sa mga maluwang na daan, aking hahanapin siya na sinisinta ng aking kaluluwa: aking hinanap siya, nguni’t hindi ko siya nasumpungan. Ang mga bantay na nagsisilibot sa bayan ay nasumpungan

kalye trese 27

Kabanata xii | Maikling Kwento ako: na siya kong pinagsabihan, nakita baga ninyo

mga mata kong puno ng poot. Ang mga mata mong

siya na sinisinta ng aking kaluluwa? Kaunti lamang

puno ng pag-unawa. Pag-ibig pa rin ang namagitan

ang inilagpas ko sa kanila. Nang masumpungan ko

sa atin kinagabihan, sa ibabaw ng kamang nakasaksi

siya na sinisinta ng aking kaluluwa: pinigilan ko siya,

sa ating kapusukan. Humiling ako sa’yo na itigil mo na.

at hindi ko binayaang umalis, hanggang sa siya’y

Nangako ka.

aking nadala sa bahay ng aking ina, at sa silid niya na naglihi sa akin.” - Awit ni Solomon 3:1-4

Ngunit sadyang hindi ka na yata bibitawan ni Jemimah. Nagmamakaawa ako Anino, itigil mo na.

Hindi mo kailangang gawin ito Anino.

Hindi mo ba pansing paikot-ikot na lang tayo? Pin-

*** September 28, 2004

ilit kong labanan ang lungkot, ang pangungulila, pero

Sa paanong paraan ba dapat sinasalubong ang

nagagawa mo pa ring makipaglaro. Hindi ka ba na-

umaga? Gagamit ako ng titik para batiin ka ng ma-

papagod sa siklo na nagkukulong sa atin hanggang

gandang umaga at sabihing ingat ka. Pero higit sa titik

ngayon? Isang siklo ng mga lihim, kasinungalingan,

puso ko ang lagi’t laging nagsasabi. Salamat at kahit

katotohanan, at pighati.

sa pamamagitan ng titik, nasolo ko ang mga mata mo.

Sa mga pagkakataong halos hatinggabi ka na umu-

Ganito pala sa lungsod. Anino, nagpapasalamat ako

wi, kung uuwi ka man, ay nandun ka sa lansangan at

pero higit na nag-aalala. Hindi mo naman kailangang

nag-aabang ng bibili sa’yo. Kung sinu-sino. Para sa

magtrabaho pero pinilit mo pa rin para may panggas-

gastusin sa bahay sabi mo, para sa akin. Pero kung

tos tayo, ka’mo. Gigising ako sa maliit na tahanan at

pera ang itataya ay pipiliin ko na lamang na maghirap

tatambad sa akin ang Anino ko na hinihintay akong

nang may dignidad.

magising, may nakabihis na ngiti sa mga labi niya at

At sa umaga, tuwing pumapasok ako, ay nandun

hapit ang suot na sando.

ka kila Jemimah, nanlumo ako sa mga nalaman ko.

Kanina ay maaga akong umalis at hindi na kita

Gaano katagal mo na ba ginagawa ito? Simula nang

nahintay pa mula sa pamamalengke. Kaya nag-iwan

mapadpad tayo dito? Hindi mo ito kailangang gawin,

na lang ako ng note sa tabi ng almusal mo bago pu-

Anino.

masok.

Hinarap kita minsan tungkol dito. Mahal kita Anino,

Unti-unti na tayong nasasanay sa ganitong pamu-

pero hindi mo kailangang ibenta ang katawan mo para

muhay. Sa umaga ay papasok tayo sa kani-kaniya

may gamitin ako sa semester na ito. Ayaw mong ma-

nating gawain. Sa gabi ay mauuna akong umuwi upa-

hinto ako ka’mo. Gusto mong tapusin ko ang Political

ng maghanda ng hapunan na pagsasaluhan natin.

Science kaya lahat gagawin mo para sa akin.

Mahirap ang buhay magkasama. Pero pag mahal mo,

Hindi naman tumitigil umibig ang tao. Humihinto lang siya dahil alam niyang magagawa niyang umibig sa ibang paraan. Huminto ka na kasing umibig.

paninindigan mo. Paninindigan mo yung buhay n’yo magkasama.

Things have gotten more mature, Anino. Sa gan-

Pero higit sa perang gagamitin ay ang kalusugan

itong sitwasyon natin ay may pagkakataon tayong

mo. Magkakasakit ka niyan. Higit sa pera ay ang Anino

patunayan sa ating mga sarili na sa kabila ng lahat ay

na mahal ko, na hindi ako iiwan kahit kailan. Nangako

kaya na nating mabuhay sa sarili.

ka.

Pero higit sa lahat ay nilalasap natin ang kabataan

Hindi mo kailangang gawin yan, Anino. Dahil may

natin. Nandiyang habulin mo ang nagtitinda ng balot

perang nakalaan para sa pag-aaral. Dumaan ang

at pagsasaluhan natin ito sa kabila ng iyong pawisang

sigwa, iyon na yata ang pinakamabalasik nating pag-

mukha. Nandiyang humiga tayo sa gitna ng kalsada

aaway. Nagduwelo ng katwiran, ng kaisipan.

alas tres ng madaling araw, pinagmamasdan ang ga-

Nagtagpo ang mga mata natin. Ang

ye 28 katlrese

bing kalangitan, sa ilalim ng buwan ay hahagkan natin

Ezra | Onina ang labi ng isa’t isa. Pero higit sa lahat, nandiyang wala

ng pahaba niyang mukha na pinuno ng make-up, at ng

tayong gagawin sa harap ng bahay. Uupo lang at tit-

mga kamay niyang humahaplos sa iyong mga bisig,

ingala sa ulap, walang usapan, mga mata lang natin

umaandar ang isip ko para bigyan ako ng insight.

ang gumagawa ng sarili nilang dayalog kasama ang kapeng pagsasaluhan natin sa iisang labi ng tasa.

Sa bawat gabing sinusundo ka niya sa bahay na walang ibang suot kundi maikling short o kaya mini-

Nandiyang angkinin natin ang katawan ng isa’t

skirt at laging naka-sleeveless na hapit na hapit na ha-

isa sa mga gabing tanging pag-ibig ang nagkuku-

los iluwa ang dibdib niya. Naiisip ko siyang ibinebenta

mot sa atin, mag-isa. Nandiyang buong magdamag

sa mga uhaw sa laman. Dinismiss ko ang ganong kai-

nating yakap-yakap ang hubad nating mga katawan,

sipan, hindi mo magagawa sa’kin yo’n. Alam ko, Anino.

kinakanlong ng pawisang kumot. Things have gotten more mature, and what we do for love we’ll do anything in the name of love. Pinaniwala mo ako sa ganyang kaisipan.

Alam ko ang ginagawa ni Jemima tuwing gabi. Sa unang pagkakataon ay nakaramdam ako ng selos.

Babae si Jemimah, pero alalahanin mong isa siyang babaeng madumi.

Nandiyang sumaam tayo sa mga rally at aktibis-

Hindi mo naman kailangan na magsilbi ka sa

ta dahil naniniwala tayo sa kanilang pinaglalaban –

babaeng ganyan dahil ang dating nyan ay isa kang ba-

isang mas magandang lipunan. Nakaktuwang isipin

yaran ng isang bayarang babae.

na ipinaglalaban natin ang lipunang humuhusga sa

Nag-away nga pala kami kanina. Sumosobra na

atin at pinagkakaitan ng karapatan habang pinaglal-

kasi ang pangingi-alam sa atin. Nagbatuhan kami ng

aban natin ang kanila. Superior tayo sa kanila, Anino.

mga salitang masagwa sa pandinig. Pinangunahan

Dahil alam natin kung ano ang dapat gawin sa kabila

kasi niya. Kaninang tanghali ay puro salitang balbal

ng panunuligsa.

ang lumilipad sa hangin. Tumanggap ako ng pagkat-

Oo nga pala, nagpadala si Papa ng gagamitin para sa susunod na semester. Pasensya ka na kung inililihim ko sa iyo ang tungkol sa pagpapadala ni Papa at

alo.

“Pokpok, pakpak, pe-, basta! Sa tatlong salita lang na yun mabubod ang budhi mo!”

ng mga pagtawag ko sa kaniya. Nandun pa rin si Papa,

“At least ako proud ako sa ginagawa ko dahil na-

Mayor ng Cordon sa kanyang ikalawang termino, na

papkain ko ang pamilya ko! Proud ako! Ehh ikaw? Ni

nag-aalala sa akin, sa kabila ng liham ko na hindi ko

hindi mo nga inamin na ganyan ka! Mapagpanggap!

kayang panindigan. Abot-langit ang hingi ko ng tawad

Kloseta! Bakla!”

nung una siyang tumawag Hulyo nitong taon.

Minsan ay tumawag din sa akin si Father Ben. Abot-impyerno ang pagkapoot ko sa kaniya, hindi ko alam. Hindi ko sinagot ang lahat ng tawag niya.

Hindi kaya niya naisip na ganun din si Anino? Hindi kaya niya naisip na unawain ako sa kung paanong paraan na iniintindi ko siya.

Kung may isang bagay na naituro sa akin si Jemi-

Gusto ko nga palang itanong kung paano mo nakila-

mah yun ay ang pagkontrol ko sa sarili. Napipigilan ko

la si Jemimah na salahula ang bibig. Alam kong may

nang sumabog at natutunan kong ilabas ang saloobin

gusto siya sa’yo ngunit hindi ko inakala na kinaibigan

sa ibang paraan na hindi bayolente.

mo siya. Ayoko sa kanya as much as ayaw niya sa’kin.

Pag-unawa lang naman ang kailangan ni Jemi-

Ramdam ko yun sa bawat pagdalaw niya sa bahay na

mah. Intindihin natin siya. Hindi dahil nakaranas siya

ikaw lang babatiin. Malalaman kong nagtatrabaho ka

ng pagmamaltrato, pangmomolestiya, pang-aabuso.

para sa kanya ngunit isang trabaho na hindi ko alam.

Hindi dahil sa nagigipit siya kaya siya ganito, kundi da-

Sa mga pagkakataong nakikita ko kayong magkasa-

hil hindi siya nakaranas ng alaga ng pamilya.

ma at nag-uusap, sa kabila ng paglapat ng pilit pinapupungay niyang mga mata sa katawan mo, sa kabila

Katunayan ay may pamilya siya, isang kuyang tambay at lasenggo, kapatid na babaeng

kalye trese 29

Kabanata xii | Maikling Kwento walang ginawa kundi mangolekta ng lalaki, tatay na

ang kapayapaan sa mukha mo. Kapayapaan na nais

sugalero, at nanay na laging nakalahad ang palad sa

kong makamtan.

kanya at nagturo ng gano’ng trabaho. Intindihin natin

Ayoko mang basahin ay pipilitin kong basahin ang

siya. Dahil mahal niya ang pamilya niya na nakaasa sa

liham na binigay mo. Ito kasi ang bilin mo sa’kin kaga-

kaniya. Hanggat kaya pa, sige.

bi. Kaya babasahin ko.

Ika-3 ng Disyembre

Dose-anyos lang siya non. Sige, kaya pa. Lahat kayang ibigay para sa pamilya. Sige pa, sabi ng ka-

Ezra,

pitbahay nya, kaya ibinaba niya ang saplot. Umuwi

Malapit nang sumapit ang hatinggabi.

siyang yakap-yakap ang limang kilong bigas, masakit

Hudyat na naman ito upang tapusin ng orasan ang

ang ngiti ng nanay, pero mabango ang kanin. Sa ha-

nadaang araw upang bumilang muli ng isa na namang

pag ay kumakain sila, pero hindi niya makain. Sige pa,

araw na puno ng pighati. Hindi na kasi tayo katulad ng

kaya pa. Naghahanap lang naman siya ng tatanggap

dati na nakakalimot sa mga araw, oras, at panahon da-

sa kanya.

hil sa dami ng gawain. Nagbago na tayo, batid kong

Pero sa tingin ko ay kaibigan lang ang kailangan niya. Tunay ngang talamak ang kagipitan sa mundo.

Kagipitan ng mga umiibig nang totoo.

“Sinumang babae ay hindi ginusto na ibenta ang

ramdam mo ito. Naghihintay habang naghahabol. Patapos na pero marami pang gustong umpisahan.

Hindi mabibilanggo ng apat na pader ang andar ng isip ko. Aaminin kong napaka-ipokrito ko sa mga panahong ito. At sa mga oras na ito nakalimutan ko na

kanyang maruya!”

Hindi niya ginusto ang ganito. Matinding kagipitan

rin ang makalimot. Naaalala kasi kita.

lang ang nag-udyok sa kanya na pasukin ang ganito.

Kaya sa abot ng makakaya ko ay iniintindi ko siya. Kahit na hindi niya tayo maunawaan.

Hindi ko itatangging nangungulila ako. Sa tuwing maaalala kita, tulad ng nararamdaman ko ngayon, ay

***

dinadala ako ng imahinasyon sa kalawakan hanggang

Pasaway ka pa rin, Anino. At unti-unti ay nakikita ko

makita ko ang sarili na maging bilog na buwan kasa-

ang panghihina mo sa bawat araw. Hindi ka rin natinag

ma ang mga dayuhang mga tala. Ako ay babagsak bil-

sa pakikipaglaro mo sa kung sinu-sino. Sa kabila ng

ang mga butil ng ulan kapiling ang pait ng pagkabigo,

lahat, ay inalagaan kita. Hanggang sa tuluyan nang

na iyo namang sasahurin upang makaipon ng isang

magupo ng karamdaman at maratay.

tasang pasmadong kalungkutan na titigib sa iyo sa

HIV sabi ng duktor. Nagka-trangkaso ka kinagabi-

isang sulok ng dilim.

han.

“Ikamatay ko’y nasa iyong kamay,

Naalala kita. Palagi.

Sa kamay mo sana manaw yaring buhay’ Buhay ko’y malagot sa iyong harapan, Sa harap mo lamang luwalhati’t kamtam.”

-Historia Famosa

At sa tuwing naiisip kita ay kinakain ako ng konsensiya. Ezra, sorry. Hindi ko naman sinasadya.

Oo, ginusto kong maging alipin ni Memang. Kapal-

Bukang liwayway. Sa mga nalalabing oras ay da-

it ng kaunting halaga ay ginagawa ko ang gusto niya.

langin ko na bigyan ka pa ng sapat na panahon para

Pero huwag ka sanang magalit sa’kin. Sa mga pagka-

makasama ka. Sa mga marurupok na hininga ay

kataong may kalaro ako, naiisip kita. Patawad.

binabalot ako ng pangamba na baka mawala sa piling

Kagipitan. Yun ang dahilan kaya ko nagawa yon.

ang Anino ko. Napakahirap pagmasdan ang nanlala-

Pero nagawa ko yon para sa’yo. Para sa kiinabukasan

ta mong katawan, nawala na ang tikas ng matipuno

mo.

mong katawan. Ngunit nakaguhit pa rin

ye 30 katlrese

Huwag kang mag-alala, napatawad na kita. Kahit na

Ezra | Onina hindi ka humingi nito, napatawad na kita. Kahit ako na

Maaari mong punasan ang kahinaan, piliting pawi-

lang ang masaktan, huwag lang kitang makitang tu-

in ang malalang sakit. Pero nanunuot ito hanggang

matangis.

sa pinakamadilim na bahagi ng budhi. Nanalaytay.

Nabasa ko nga pala yung journal mo. Minsang pu-

Naaamoy. Humahawa.

masok ka pinakialaman ko. Ngayon alam ko na, Ezra,

Nasa loob ko ito. Nasa dugo. Sa balat, sa utak, sa

alam ko na. Kung bakit Anino ang tawag mo sa akin,

bibig. Alam kong nalalasahan mo ito. Hindi ito aaalis

kung bakit nagsusulat ka tuwing bilog na buwan, kung

hangga’t hindi ako kasama. Nananatili ito sa akin sa

bakit kailangan makaranas ng pait sa pag-ibig. Ngay-

bawat salita, sa bawat paikiramdam, sa bawat galaw,

on alam ko na. Kung bakit mahal na mahal mo ang

sa bawat araw, sa bawat gabi. Nananatili ito sa aking

bawat itim na sugat ng papel. Mahal na mahal mo ang

pagtulog. Nananatili upang patayin ako.

pluma. Mahal na mahal mo ang kulay na itim.

Kaya bilang tugon sa mga lihim mong liham ay sinusulat ko ito. Ipapaalala ko lang kung sino ang may pinakamaraming akda na nailimbag sa Monte.

Alam kong nahihirapan ka tuwing nakikita mo ako.

Ngunit ikaw, nananatili upang samahan ako sa mga huling hininga ko sa mundo.

Ezra patawarin mo sana ako. Nagpapaalam na ako

Unti-unting bumabalik sa akin ang lahat. Parang

kung sakaling mangyari ang hindi natin gusto. Pa-

magnanakaw. Bibitbitin lahat ng emosyon, kasama na

tawad kung maiiwan kang mag-isa. Lagi mo akong

ang bawat kulay ng aking hininga.

makikita sa iyong alaala, sa iyong panaginip, sa iyong

Ezra, huwag kang iiyak kapag nawala ako. Masyado

guniguni, sa iyong tabi.

nang maraming trahedya ang mundo upang pagluk-

Susubukan ko pa ring manatili, mabuhay para sa

saan ang iisang tao lamang. Magluksa tayo para sa

iyo. Hindi ito madali pero kakayanin. Para kasing gus-

mga nilalang na pinagkaitan ng karapatan. Ikaw nag-

to ko na ring mawala hindi dahil ayoko nang mahirapan

turo sa’kin niyan.

kundi dahil ayoko nang makita ka pang nahihirapan.

Iba ang pananaw mo sa realidad. Bukas ang iyong isipan sa pagtanggap. Pero palaisipan sa akin, at sa iyo, kung aabutan pa ako ng bukas. Patawarin mo sana ako, aaminin kong kasalanan ko.

Ngunit hindi. Hindi pa ito ang hangganan. Hindi natatapos ang lahat sa luha.

Nakatulog ka na. Inililimbag ko ngayon sa utak ang mga bagay na gustong tandaan at dalhin hanggang

Lahat tayo ay hahantong sa kamatayan. Sadyang

purgatoryo. Payapa ang iyong mukha na nilalabanan

may mga nauuna nga lang. iyon lang naman talaga ang

ang lamig habang dinidigma ang mga butil ng pait na

kabuluhan ng buhay – katapusan. Mga mumunting

nangingilid sa iyong pagkakapikit. Kapayapaang nais

katapusan na maglalatay ng pighati sa puso ng bawat

kong makamtan, kapiling ka. Oo nga, talagang may

kaluluwa, buhay man o hindi.

katuturan pa rin ang salitang pag-ibig kahit na nasa

Napakahirap tuwing tititigan mo ako sa aking mata.

Nangungusap. Tumatagos hanggang sa aking kalulu-

huli na itong mga sandali. May dahilan pang mabuhay.

At lumaban.

wa na kapatawaran ang lagi’t laging inaasam. Malapit

Hindi lang ang mga aktibista ang may karapatang

na kasing mapundi ang liwanag. Ramdam kong ram-

umangkin ng salitang pakikibaka. Hayaan mong pa-

dam mo iyon.

tunayan ko sa’yo na masarap pa ring lumaban. Mata-

Oo, pwede tayong magpagamot, kumonsulta sa duktor. Uminom ng mga mala-lason na mga tabletas

mis ang bawat hugot ng hininga upang makasama ka pa. Para sa pag-ibig, Ezra.

at kung anu-ano pang droga. Tiisin ang kirot ng hir-

Hindi ko na mapigil ang kaluluwa na humayo mula

inggilya at suwero. Maaari tayong maglaro sa teritoryo

sa aking katawan. Kung sakaling mangyari ang hindi

ng kamatayan ngunit hindi nito mababago ang katoto-

inaasahan, sorry dahil hindi mo na maririnig ang tawa

hanan – mamatay tayong lahat.

ko. Sorry dahil hindi mo na ako matititi-

kalye trese 31

Kabanata xii | Maikling Kwento gan sa mga mata. Sorry dahil hindi na kita matutugtugan ng gitara sa iyong pagtulog. Sorry dahil hindi mo

ka na ng rason para lumaban pa.

At ngayon, pinapalaya ko na ang sarili.

na mahahawakan ang init ng aking katawan. Sorry da-

Kaalinsabay ng pagkalat ng dugo sa kalangitan ng

hil hindi ko na mahahagod ang iyong buhok sa iyong

Silangan, isang kaluluwa ang muling kakalas sa daig-

paghimbing. Sorry dahil wala akong magawa upang

dig. Aakapin na lamang kita, hanggang sa ang dugo ay

labagin ang batas ng tadhana.

tuluyan nang maubos, umagos sa mga hiwa ng mag-

Sorry dahil hindi na tulad ng dati, humina na ang ya-

kabilang pulso. Magkasama pa rin tayo sa huli, Anino.

kap ko. Para kasi akong binubugbog sa tuwing gagaw-

Tunay na nagmamahal,

in kong pisikal ang pag-ibig. Pero sana sa huling pag-

Ezra

kakataon ay muli nating kagatin ang gabi upang may

Ito ang alaala.

sustansya naman akong babaunin sa kabilang buhay.

Ang sumpa ng tapat na pag-ibig.

Salamat, Ezra. Maraming maraming salamat. Patuloy at patuloy mo pa rin akong simasamahang labanan

Ang lason ng dilim sa pagkakaroon ng panahong isipin gabi-gabi.

ang sakit na ito gamit ang natitirang sandata mo – ang

Ang kumikitil sa oras na nalalabi.

iyong puso. Sa huling mga pagkakataon ay nilum-

Ang hinding hindi na maibabalik pang muli.

po mo na naman ang aking diwa upang maghasik ng

Si Anino.

himagsikan. Oo, isa na namang rebolusyon. Rebolusy-

Ako.Kalye Trese

on upang ipaglaban ang mga inapi at inabuso ng tadhana.

Alam kong alam mo. Hindi pa man ako nadadapuan ay matagal na nating dinidigma ang iba’t ibang sakit ng lipunan. Sa mga pabrika, sa mga kabukiran, sa mga paaralan, sa mga lansangan. Marami na ring sumuko at namatay. Pero sa’yo mismo nanggaling, bago ka nakatulog sa pagkanta nang sintonado, hunyangong pagpapatawa, at pagluha nang patago, tuloy pa rin ang laban.

Syempre. Ikaw, higit sa buhay ko, ay hinding hindi ko iiwan, hinding hindi ko isusuko.

Umiibig, palagi.

Anino.

Sumibol ang araw.

At bigla kang nawala. Paalam pag-big, paalam.

Walang iniwan na bakas. Hindi na umaakyat ang dibdib mong nanlalambot. Hindi na rin pumipintig ang dibdib mong mainit. Naluha ako sa kalagayan mo.

Pero hindi ako tatangis. Pinatapang na ako ng traydor na tadhana. Mahirap pala kapag nawalan

ye 32 katlrese

kabanata

xi

Chronicles

alang nagawa ang

mag-asawa.

Malakas pa rin ang kanilang mga pag-iisip, ngunit mahina na ang kanilang mga katawan.

sa panulat ni Brenda Lynne Aguilar “Nang isilang ka sa mundong ito, Laking tuwa ng magulang mo.

At ang kamay nila ang iyong ilaw…”

S

a isang ‘di kilalang lugar, tahimik at masayang namumuhay ang pamilya Cruz. Ang ama ng tahanan na si Marcelo ay isang guro sa isang primyadong pamantasan habang ang kanyang asawa naman na si Angela ay nurse sa clinic na malapit sa Kalye Trese. Simple at maayos ang uri ng kanilang pamumuhay. Ang mag-asawa ay biniyayaan ng dalawang anak: sina Remus, 17; at Andrea, 16.

“Good morning, Dad,” bungad ni Andrea habang papasok ng kusina. Lunes ng umaga kaya’t maaga ang lahat para sa pagpasok. Gayunpaman, kahit gaano sila kabala ay sinisikap pa rin ng pamilya na magkasabay-sabay sila sa hapag.

“Good morning din, anak. Tapusin mo na ang mga project mo para sa linggong ito at magbabakasyon tayo sa weekend. Napapansin ko kasing medyo naistress ang mommy mo sa trabaho kaya magre-relax muna tayo,” mahabang wika ng ama.

“Talaga, Dad? Sige po. Tatapusin ko na mamaya yung mga project ko. Thank you, Dad!” masayang sagot ni Andrea na napaakap pa sa ama sa sobrang kasiyahan.

“Oh, s’ya, kumain ka na nang kumain at male-late na tayo. Kanina pa naghihintay ang kuya mo sa labas.”

“Yes, Dad.” Pagkatapos kumain ni Andrea ay sumakay na s’ya ng kotse kung saan naghihintay ang kanyang kuya. Nagre-review ito kaya hindi na n’ya inabala.

Sumunod na rin na sumakay ang kanyang ina.

Unang inihatid si Angela dahil mas malapit ang clinic nito kaysa sa unibersidad kung saan nagtuturo ang kanyang asawa at nag-aaral ang kanyang mga anak.

Ganoon lagi ang routine ng pamilya. Sabay-sabay na kakain sa umaga, sabay-sabay na papasok.

Mauunang ihahatid si Angela at maging sa paguwi ay dinadaanan din s’ya sa trabaho.

ye 34 katlrese

Kabanata xi | Maikling Kwento Ngunit iba ang sitwasyon nang hapon na iyon. Hindi na nagpasundo si Angela sapagkat marami silang pasyente, bagay na bihirang mangyari.

Alas-nuwebe na ng gabi ngunit wala pa rin si Angela. Tinawagan s’ya ni Marcelo ngunit nakapatay ang cellphone nito. Hanggang sa magpasya na lamang ito na sunduin ang asawa.

Sa kanyang paglabas ay malakas na buhos ng ulan ang sumalubong sa kanya, ngunit hindi ito naging hadlang para sa kanyang kagustuhan.

Habang nagmamaneho ay panay pa rin ang pagtawag ni Marcelo kay Angela. Kinakabahan na s’ya para sa asawa. Kasabay nito ang unti-unting pagdulas ng daan dahil sa walang tigil na ulan. Hindi nito maikalma ang nararamdaman. Ngunit pilit pa rin nitong iwinawaksi ang kaisipang may nangyaring masama kay Angela.

Pagdating n’ya sa clinic ay ganoon na lamang ang pasasalamat n’ya nang makitang naghihintay lamang sa loob si Angela.

“Bakit ‘di ka na lang tumawag? Inabot ka pa tuloy ng gabi. Pinag-alala mo ako,” malambing na wika Marcelo habang hawak-hawak ang kamay ng asawa.

“Naku, ikaw talaga. Ayos lang naman ako. Na‘low bat’ kasi yung cellphone ko. Pasensya ka na.”

“Sa susunod, ha, ‘wag mong kaliligtaang tumawago mag-text man lang. Tara na. Umuulan.

Baka lalo pa ‘tong lumakas.”

Inalalayan ni Marcelo si Angela habang papasakay ng kotse. Pareho silang nabasa ng ulan kaya’t hininaan na lang ni Angela ang aircon. Habang bumabyahe ay panay ang kwento ni Angela tungkol sa mga pasyente nila noong araw na iyon.

Habang nasa kahabaan ng Kalye Trese, isang rumaragasang truck na naglalaman ng palay ang sumalungat sa kanilang direksyon. Pinaghalong lito at takot ang lumukob sa katauhan ni Marcelo. Hindi n’ya lama ang gagawin. Sa sobrang bilis ng pangyayari, sunod-sunod ang mga bagay na pumasok sa isip n’ya: ang kanilang mga anak, ang kinabukasan ng mga ito, at ang maaaring maging buhay nila ka-

Chronicles | Iyayo

pag nawala sila ng kanyang asawa.

Isang malakas na sigaw ang tumapos sa lahat ng iniisip ni Marcelo. Parehong duguan ang kani-kanilang katawan. Bago n’ya maipikit ang mga mata ay inabot n’ya ang kamay ng kanyang asawa, ang kanyang mahal na asawa na wala nang malay. At unti-unti, payapa na ring pumikit ang kanyang mga mata habang ipinauubaya sa naturang kalye ang kapalaran nilang mag-asawa. ***

Nagising si Angela sa kulay puting kwarto. Pilit inaalala ang mga nangyari ngunit wala s’yang matandaan. Babangon na sana s’ya, ngunit nabigla s’ya sa hindi paggalaw ng kanyang mga hita pababa sa kanyang mga binti at paa. Ang pagkalito sa kanyang mukha ay napalitan ng matinding takot.

Pinilit pa rin n’yang bumangon. Ganoon na lamang ang kanyang pagtataka nang makitang may kasama s’yang lalaki sa loob ng kwarto. Nakahiga din ito sa higaang katulad ng sa kanya at

kalye trese 35

Kabanata xi | Maikling Kwento nakasuot din ng damit na tulad ng suot n’ya. Ngunit higit sa lahat, hindi n’ya ito kilala.

Naghintay si Angela para sa pagdating ng kanyang mga anak. Inikot n’ya ang paningin sa kwartong iyon. Puti ang mga dingding, dalawa ang kama; sa pagitan nila ay may isang mesa na kinapapatungan ng mga prutas at pagkain. May krus din doon. May telebisyon sa gilid ngunit hindi ito nakasindi. May aircon din. May upuan para sa mga bisita, maaari rin itong higaan ng mga mag-babantay. Ngunit biglang ang kanyang pag-iisip nang pumasok ang kanyang mga anak, may dalang supot ng pagkain ang mga ito.

“Ma, mabuti naman at gising ka na. Kulang dalawang araw ka ring nakatulog. Itong si dad, hindi pa rin gumigising. Sabi ng doktor, malala daw ang nangyaring aksidente sa inyo, pero mukha namang okay si Dad,” mahabang wika ng kanyang anak.

Ngunit ang nagrehistro lang sa isip n’ya ay ang sinabi ng anak na ‘asawa’ n’ya ang lalaking nakahiga sa kabilang kama.

“Paano nangyari ‘yon?” wala s’yang matandaan.

Gayun-pama’y tumango na lang si Angela sa mga anak n’ya. Aayusin na sana n’ya ang sarili para muling mahiga, ngunit matinding kirot ang naramdaman n’ya sa likurang parte ng kanyang katawan.

Walang anumang daing ang lumabas sa kanyang bibig, ngunit bakas pa rin sa kanyang mukha ang sakit.

Dali-daling tinulungan ni Remus ang ina. Binuhat ito para hindi na mahirapan pa. pagkatapos ng ilang sandali ay payapa na muling natutulog si Angela.

Si Marcelo naman ang nagising. Katulad ni Angela, waring inaalala din nito ang nangyari. Tiningnan n’ya ang katabing babae. Pinakiramdaman ang dalaga at binata na nakaupo habang nanonood ng t.v; siguro’y mga bantay ito ng babaeng katabi n’ya. Pilit n’ya pa ring inaalala ang nangyari sa kanya, ngunit ang natatandaan lamang nito ay papauwi s’ya sa bahay nang may malaking truck na sumalungat sa kanyang direksyon; pagkatapos ay nawalan na s’ya ng malay.

ye 36 katlrese

“Nabalitaan na kaya ng mga anak ko ang nangyaring aksidente sa akin? Malamang, mag-aalala ang mga iyon… …lalo na si Crizel, maaalahanin pa naman ‘yon,” wika ni Marcelo sa isip.

Tiningnan ni Andrea ang ama at ganoon na lamang ang tuwa n’ya nang makitang gising na ito.

Dali-dali s’yang lumapit sa ama.

“Dad! Dad, kamusta na po ang pakiramdam n’yo?” excited na tanong ni Andrea habang si Remus ay nakatanaw lang.

Magkahalong lito at pagkabigla ang naramdaman ni Marcelo nang lapitan s’ya ng dalaga. Sino ito at bakit tinatawag s’yang ‘Dad’? s’ya ba ang binabantayan ng mga ito? At sino itong lalaking kasama n’ya?

Malamang ay magkapatid sila dahil magkamukha, pero kaninong anak ang mga ito? Hindi ito ang mga anak n’ya. Babae at lalaki rin ang mga anak n’ya ngunit hindi ang mga ito. Sila ay sina Crizel at Raymond.

“Sino kayo?” tanging nasambit ni Marcelo.

“Si dad talaga, ‘wag ka ngang magbiro nang Ganyan,” masaya pa ring wika ni Andrea.

“Pasensya na kayo, pero hindi ko kayo maalala,” nalilito pa ring wika ni Marcelo.

“Dad…” unti-unti nang bumagsak ang luha ni Andrea. Inalalayan ni Remus ang kapatid at iniupo.

“Pagpahingahin muna natin si Dad; baka naguguluhan lang s’ya,” wika ni Remus sa kapatid habang nakatangan sa likod nito.

Naiwang tulala pa rin si Marcelo. Pilit na iniisip kung ano ang mga nangyayari.

Kinabukasan, sabay na nagising ang dalawang pasyente. Nagkatinginan ngunit kapwa walang imik sa isa’t-isa; nakikiramdam sa mga susunod na mangyayari. Unang bumasag ng katahimikan si Angela, medyo naiilang na kasi s’ya sa presensya ng katabi.

“Good morning…” bati ni Angela.

“Goo… Good morning din.”

Tila ramdam din ni Marcelo ang pagkailang ni

Chronicles | Iyayo Angela kung kaya’t dahan-dahan na lang s’yang umupo para mag-unat-unat. Masakit na rin kasi ang likod n’ya dahil sa matagal na pagkakahiga. Sa ganoong tagpo pumasok sina Remus at Andrea.

Dali-daling lumapit kay Marcelo si Remus para tulungan ang ama.

“Dad, mag-ingat po kayo. Baka madagdagan ‘yang fracture sa binti ninyo,” nag-aalalang wika ni Remus.

Biglang gumuhit ang pagtatanong sa mukha ni Marcelo, pati na rin sa babaeng nasa kabilang higaan.

“Bakit tinawag ni Remus na ‘Dad’ ang estranghero sa kabilang higaan?” tanong ni Angela sa sarili.

Matapos maiupo si Marcelo ay si Angela naman ang nilapitan ng magkapatid.

“Ma, kamusta na po kayo? Kumain na kayo ni Dad. Bumili kami ni kuya ng paborito n’yong tinola at adobo. Tara na at nang magkasabay-sabay ulit tayo sa pagkain,” aya ni Andrea. “Kuya, pakiupo din si Mama para makapagsimula na tayo,” dagdag pa nito.

Mabilis namang tumalima si Remus; inalalayan nito ang kanyang ina para makaupo. Si Marcelo ay tulala pa rin habang pinapanood ang mga nangyayari. Matapos maiupo si Angela ay umupo na rin si Remus para kumain. Saktong inaabutan ni Andrea ng pagkain ang ama nang magsalita ito.

“Maraming salamat, pero baka dumating na rin maya-maya ang mga anak ko.”

“Dad, tama na ang biro. Kahapon pa ‘yan, ah. Kumain na tayo,” wika ni Andrea na medyo kinabahan sa mga sinasabi ng ama.

“Pagpasensyahan n’yo na, pero hindi ko talaga kayo kilala. Humihingi ako ng paumanhin at kung maaari lang ay tama na ang pagtawag n’yo sa akin ng ‘Dad’,” mahabang sagot nito.

“Andrea, tama na ‘yan,” usal ni Angela at pagkatapos ay humarap sa lalaki sa kabilang kama. “Sorry po, sir. Patawarin n’yo ang mga anak ko,” wika nito kay Marcelo.

“Dad, Ma, ano’ng nangyayari dito? H’wag n’yong

sabihin na hindi n’yo kilala ang isa’t-isa?” naguguluhang sabi ni Andrea.

“Ma, asawa mo s’ya; tatay namin s’ya. At Dad, anak mo kami at asawa mo si Mama. Ano bang nangyayari sa inyo?” naiinis na wika ni Remus.

“Ngunit hindi kayo ang mga anak ko! Hindi kayo sina Crizel at Raymond!”

“Ano, Dad? Pa’nong… may anak kayo sa iba?” nagingilid ang luha sa mga mata ni Andrea.

“Oo. Tulad ninyo, babae at lalaki din ang mga anak ko. Pero sigurado akong sila lang ang mga anak ko at hindi ko kayo kilala. Pasensya na,” mahinang wika ni Marcelo.

“Dad, tama na ‘to. Kumain na lang muna tayo. Ma, kumain na din po kayo at iinom pa kayo ng gamot,” sabat ni Remus.

Pinilit ng mga itong pagsaluhan ang pananghalian at nang matapos ang mga ito ay s’yang pagpasok din ng doktor sa kanilang silid, ito ay si Dr. Marilyn Ganao, kakilala at kaibigan ni Angela. Tiningnan lang nito ang mga sugat ng mag-asawa at pagkatapos ay nagpaalam na. Sa labas ay sinundan ito ni Andrea.

“Doc, bakit hindi kami makilala ni Dad? Pati si Mama ay hindi n’ya matandaan. Si Mama naman, hindi makilala si Dad. Ano po’ng nangyayari?”

“Maaaring nagka-partial amnesia ang mga magulang mo. Maaaring ang natatandaan lang nila ay ang kanilang nakaraan o putol-putol na pangyayari sa kanilang buhay. Pero h’wag kang mag-alala, babalik din ang kanilang memorya,” sagot ng doktor. *** Gumaling ang mga pasa, galos at sugat ng mag-asawa bagaman nanatili ang pagkaparalisa ng kalahating parte ng katawan ni Angela. Maging ang memorya ng mga ito ay hindi pa rin bumabalik.

Ang tanging gumugulo naman sa isipan ng kanilang mga anak ay ang katotohanang nagkaroon ng ibang pamilya ang kanilang ama.

Tanggap na ng kanilang mga magulang na mag-asawa nga sila. Sa una’y nagkaroon pa rin ng kaunting pagka-ilang, ngunit unti-unti

kalye trese 37

Kabanata xi | Maikling Kwento rin itong nawala sa paglipas ng mga araw.

Iniuwi ng magkapatid ang kanilang mga magulang sa kanilang tahanan; umaasang magiging maayos na ang lahat. Binilhan nila ang mga ito ng kanya-kanyang wheelchair. Sinikap ding tulungan ng mga ito ang mga magulang sapagkat minsa’y nahihirapan pa rin ang mga ito sa paggalaw.

“Nagdaan pa ang mga araw at ang landas mo’y naligaw…”

Lumipas ang mga taon. At ang dating pagmamahal ng magkapatid sa kanilang mga magulang ay nilamon ng pagkainip. Nag-sawa silang alagaan ang mga ito. Natuto si Remus na sumama sa barkadang naging masama ang impluwensya sa kanya; natuto s’yang maglasing, gumimik, at unti-unting kitilin ang buhay dahil sa paggamit ng droga.

Naiwang laging walang kasama ang kanilang mga magulang dahil si Andrea ay naging panay din ang pag-alis kasama ng mga kaibigan nito. Napabayaan nila ang kanilang pag-aaral. Unti-unti nilang nalustay ang mga naipundar ng kanilang mga magulang.

Hindi nagtagal ay nalaman na lang ng mga magulang na buntis si Andrea. Hindi naman ito inisip ng dalaga na ipinagpatuloy pa rin ang pag-gimik gabi-gabi.

Isang araw, nag-abot sa bahay ang magkapatid.

Pinag-awayan na naman nila ang pag-aasikaso sa kanilang mga magulang. Pareho nilang ayaw magpatalo sa isa’t-isa hanggang sa mapagdesisyunan nilang iwan na lang ang kanilang mga magulang sa ‘home for the aged’.

Walang nagawa ang mag-asawa. Malakas pa rin ang kanilang mga pag-iisip, ngunit mahina na ang kanilang mga katawan.

Nag-impake si Andrea ng mga gamit ng mga magulang habang inayos naman ni Remus ang kanilang sasakyan.

“Mga anak, h’wag n’yong gawin sa amin ito ng Dad n’yo,” nagmamakaawang sabi ni

ye 38 katlrese

Angela.

“Nahihirapan na kami sa pag-aalaga sa inyo. Mas makakabubuti sa ating lahat kung lilipat na kayo ng tirahan. Syempre, mas makabubuti ito para sa akin dahil kailangan ko ng pera. Malaki-laki rin ang kikitain ko kapag naibenta ko na ‘tong bahay,” sagot ni Remus na may kakaibang kislap pa sa mga mata dahil sa naisip na ideya.

Paglabas ni Andrea ay agad nang isinakay ng magkapatid ang kanilang mga magulang. Mabilis na pinatakbo ng binata ang sasakyan. Umiiyak si Angela habang nasa kahabaan ng kanilang byahe samantalang nakayakap lang si Marcelo sa kanya.

Pagdating sa destinasyon ay agad na ibinaba ni Remus ang mga magulang. Umiiyak pa rin si Angela.

“Mga anak, maawa kayo…” nagsusumamong wika ni Angela.

“Paalam sa inyo,” walang-emosyong wika ni Remus. Bigla itong hinawakan ni Angela sa braso ngunit hindi huminto sa paglakad palayo si Remus, hinayaan nitong malaglag sa kinauupuan ang ina. Ni hindi man lang ito lumingon.

Inalalayan na lamang ni Marcelo si Angela upang makatayo. Wala na ang kanilang mga anak. Matuling umalis ang mga ito sakay ang kanilang sasakyan; walang anumang iniwan kundi ang maitim na usok sa paligid.

Wala na.

Wala na ang mga anak nila.

Tuluyan na silang ina-bandona sa lugar kung saan nakatira ang mga katulad nilang wala nang kumakalinga.

Walang nagawa ang mag-asawa kundi kalingain ang isa’t-isa at magkasamang harapin ang panibagong buhay.

Patuloy na tumangis si Angela habang inaawitan ito ni Marcelo ng kantang paborito nilang kantahin sa kanilang mga anak nang bata pa ang mga ito.

“At ang nanay at tatay mong hindi malaman ang gagawin, minamasdan pati pagtulog mo…” Kalye Trese

kabanata

X

Kings

alang magiging e p e k t i b o n g Mayor kung ang Desprado mismo ang depektibo.

Walang anumang plebisito ang makapagbabago sa mga taong walang paninindigan sa boto.

Kahit na sino pa man.

-Dave

sa panulat ni Aurelio Fergene Torres

S

a harap ng Brando “Domeng” Diaz Memorial Elementary School, isang puting Nissan Sentra ang nakaparada na kinasasandalan ng lalaking palinga-linga sa paaralan, tila may inaabangang lumabas. Maingay na ang paaralan lalo na ang labas nito dahil parit-parito na ang mga traysikel na naghahatid ng mga batang papasok sa klase. Kanya-kanya narin ang mga ilegal na manininda sa paglalatag ng kani-kanilang mga tinda sa gilid ng gate ng eskuwelahan; samalamig, banana que, camote que, turon, fish ball, kikyam, scramble, cotton candy, maraming chichiria at iba pang mga produkto na kundi sobrang tamis ay sobrang alat na tunay na kinaggigiliwan ng mga bata lalo na tuwing uwian. Sa lahat ng ingay sa paligid, ito ang ayaw na naririnig ng lalaki – ang kuwentuhan ng dalawang nanay na may inihatid ding mga anak na ngayon ay abala sa paglalaro ng Wala ka sa Lolo Ko. Kunwaring hindi sinasadyang mabanggit ng isa na honor student ang anak niya kaya magkukuwento rin ang isa na hindi nagpapatulong gumawa ng assignments ang bunso niya. Magkukuwento ng kalabaw ang isa, magbibida naman ng elepante ang pangalawa.

“Sino ba iboboto mo?”

“Huh? Wala pa, matagal pa naman yan, mare.”

“Ay Onyang, nangangampanya na’y ilan.” ilalapit ang bibig sa tainga ng kausap pero malakas parin para marinig ng lalaki. “Kagabi sa burol ng biyenan ko dumalaw si Vice, nag-abot ng tatlong-libo kay mister.”

“Aba! Sana ‘di matapos ang eleksyon matigok na rin ang biyenan ko.” Mag-papasabog ng malakas at nakaka-iritang tawanan ang magkumare at magpapatuloy sa sumasayang tsokaran.

“Eh si Mayor ba? Hindi naman daw namimigay yun, dumalaw man makikipag-kuwentuhan lang.”

“Sinabi mo pa Osang, kuripot, kurakot, kulangot lang yata ang kaya nun ibigay.” Sisingit ng hagikgik ang isa. “Tapos rapist daw

ye 40 katlrese

Kabanata X | Maikling Kwento yung anak?”

“Yan ang sabi ng ilan, ta’s sinasabi pa na yung babae daw...” matitigil ang dalawa sa makataong pag-uusap nang mapansing nakatingin sa kanila ang lalaki sa puting sasakyan.

“Good morning Osang, Good morning Onyang!”

Napa-pu** ng kalabaw ang dalawa sa gulat nang batiin sila ng lalaking lumabas sa gate ng paaralan.

“Ay Mayor pasensya na po ikaw pala yan.” Pasintabi ni Onyang sa kagalang-galang na lalaki.

“Kayo po ulit ang naghatid sa anak niyo, Mayor?” magalang na tanong ni Osang sa kanya.

Umuo lang ang Mayor at matapos makipag-kamay at magpaalam ay tumuloy ito sa puting Nissan Sentrang kanina pa siya hinihintay.

“Sir tara na?” tanong ng lalaki na mabilis sinagot ng mayor ng tango at mas mabilis niya itong pinagbuksan ng pinto.

“Saan po tayo Mayor?”

“Sa Site. Sino ako Nathan?”

“Ss... Dave, Sir Dave, pasensya na po Mayor este Dave” “Hindi ba ang sabi ko sayo tuwing nasa labas lang tayo, pwede mo akong tawaging Mayor para hindi ka magmukhang walang galang sa mata ng iba. Pero kung tayo lang, Dave na lang, daig pa natin ang magkumpare kaya.”

“Opo,” ang sagot ng driver habang inaayos ang rear mirror upang malinaw na makita ang mukha ng kausap sa back seat.

“Nathan, iba ba ako sa inyo?” biglang tanong ni Dave na tila nalungkot. “Bakit sa tuwing lalakad ako ay yumuyuko ang lahat. Tulad niyo rin naman ako, kumakain, napupuyat, bumoboto.

Nagmumukha lang akong mayaman ‘pag tinatawag niyo akong Mayor eh.” Huminga muna bago nagpatuloy “Ngayon, dalawa lang tayo dito, anumang gawin mo sakin pwede mong gawin.

Kung papatayin mo ako wala namang pwersang magpapasabog at magpapatalsik sayo papun-

Kings | Nayabmuat tang presinto kapag sinabi ko ang salitang Mayor.“ “S... si Shunamite po?” mabilis ngunit pautal na putol ng driver kay Dave.

“Ahh, ayon humuhusay naman daw sabi ni Titser Jane.” Nagbalik ang ngiti sa mukha ng Mayor.

“Bakit hindi niyo po ilipat sa Private school si Shunamite?” suhestiyon ni Nathan na halatang may pag-aalala.

“Bakit? Porke’t anak ng Mayor kailangan sa private school na nag-aaral? Hindi siya mapapahamak hangga’t nananatiling mabuti ang pakikitungo niya sa iba.” Panatag na sagot ni Dave at lumarawan sa rear mirror ang kanyang ngiti.

Habang nasa biyahe, nakasanayan na ni Dave na libangin ang sarili sa pagbabasa ng mga karatulang nadaanan. Thru the effort of Sen. Carlo Santos and Board Member Atty. Anton Mendez, a project of Vice Mayor Gabriel Valino, another project of Vice Mayor Gabriel Valino, Happy Haloooween from Councilor Armando Baniaga, YES na YES to RH Bill si Vice Valino, No to Cybercrime – Ex-Mayor Aldrine Diaz, a project of Vice Mayor Gabriel Valino again.

Napapangiti at paminsan-minsa’y napapa-iling si Dave habang binabasa ang makukulay na pagbati ng mga kabaro niyang pulitiko sa mga tarpaulin na kundi Macapagal ay Payawal made with discount.

“May ipinapagawa po palang gusali si Vice Valino, hano po?” tanong ni Nathan na nagpabalik-diwa kay Dave ngunit hindi niya ito sinagot.

Kaya bumawi ng isa pang tanong si Nathan.

“Bakit di kayo tumakbo para sa re-election?”

“Kung gusto pa ninyo.” Maliksing sagot ni Dave. “Kung gusto parin ako ng mga taga-Despradong manatili, bakit hindi. Hindi ba’t nandito ako dahil sa kanila, tinalikuran ko ang gawain ng Panginoon para harapin itong walang pag-asang Desprado noon. Matatapos na ang termino ko ilang buwan nalang, nasa kanila kung ipagpapatuloy ko.”

Nalungkot at parang dismayado si Nathan sa sinabi ng Mayor nang bigla itong ngumiti na parang ngiti ng nahihiyang bata.

“S...salamat nga po pala sa pagpapagamot niyo kay Elsa.”

“Kamusta na pala ngayon yang misis mo?”

“Bumubuti na po, salamat din po doon sa maliit na tindahang pinatayo niyo sa bahay. Mainam po iyon para mayron siyang pagka-abalahan.”

“Para malimutan narin niya ang pagpapakamatay ni Sarah.”

Hindi na muling sumagot si Nathan.

Kapagdaka’y nakarating din sila sa Site kung saan pitong ektarya ng ginagawang paaralan ang malapit ng matapos. Nilibot ito ni Dave at masusing sinisiyasat ang bawat gusali. Sa paglalakad ay manaka-naka siyang nagsasabi ng “mag-ingat kayo” sa mga karpinterong nakakasalubong niya.

“Mayor!” ang tawag sa kanya ng isang lalaking may dilaw na helmet na suot. Kumamay ito at inilabas ang isang malaking papel na may mga drawing at mga sukat na mahirap intindihin. Nagpaliwanag ito sa Mayor, itinuro sa papel ang mga emergency exits, ang evacuation plan ng paaralan at ang lugar kung saan pwedeng lumapag ang helicopter ni mayor kung siya daw ay bibisita.

“Kelan mayayari ‘to Engr. Taguinin?” nagtanong ang mayor upang hindi siya tuluyang mahigop ng buo ng straw nitong kausap na inhinyero.

“Almost finished na po. Pipinturahan nalang po ang iba at... at eto pa nga po pala Mayor.”

Lumaki ang mata na tila may regalong ibibigay sa kausap. “Ito pong gym ang may Highest point of elevation, saan niyo po dito gustong ilagay ang pangalan ninyo, Mayor?”

Bahagyang nagsalubong ang mga kilay ni Dave bago sagutin ang mahanging inhinyero.

“May tanong lang ako sayo Engr. Taguinin, ako ba ang nagpukpok ng pako? ako ba nagpintura ng Mural? Nagpalitada ba ako kahit

kalye trese 41

Kabanata X | Maikling Kwento isang dingding? Ako ba gumuhit ng plano nitong magandang paaralan na’to? Bakit kailangan ng pangalan ko? Pera ng taumbayan ang ibinabayad ko sa inyo, sa taumbayan ito engineer. Mamamayan lang din ako na inihalal upang maging instrumento sa pagsasakatuparan ng mga pangarap ng bayan na siyang pangarap ko din.”

Hindi naka-imik ang inhinyero. Tila napahiya sa naunsyaming pagkakataong makasipsip.

“Mayor! Sir Dave!” malakas na tawag ni Nathan sa malayo.

“Halimbawa, engineer Taguinin nagpagawa ka ng bahay mo, nilagyan ko ng malaking-malaking pangalan ko sa bubong, sa pinto meron din, sa mga bintana at sa mga dingding, hindi ka ba magagalit? Magagalit ka diba? Kasi sayo iyon pero may pangalan ng iba. Kaya Engr. Taguinin, huwag mo sanang hayaang magalit sa akin ang taumbayan.” Matapos tapikin ang balikat ng inhinyero ay tumalikod na ito para sana puntahan si Nathan na kanina’y nagtatawag ngunit naroon na pala sa likuran nila’t may kasamang lalaki.

“Sir Abe daw po.” Ipinakilala ni Nathan sa Mayor ang kasama.

“Opo Mayor, Absalom Dela Cruz po. Hihingi lang po sana ako ng kahit kaunting – “ Hindi pa mandin nababanggit ng lalaki ang pakay nito ay alam na ito ni Dave kaya hindi na niya hinayaang magpaliguy-ligoy pa ang estranghero. “Nathan tara. Mr. Dela Cruz sa Munisipyo po natin dapat pinag-uusapan iyan. Sumama po kayo sa amin.” Malumanay na inaya ni Dave na sumakay ng sasakyan ang lalaking lumuluhang nagpapasalamat. *** Sa Munisipyo “Abe, tama?”

“Opo Mayor.” sabay singhot sa kahuhupa lamang na iyak.

“Abe, ibili mo ito ng mga totoong pangangailangan ninyo. Tipirin mo ito dahil hindi naman pu-puwedeng sa tuwing may pupun-

ye 42 katlrese

ta dito sa opisina ay bibigyan natin ng pera. Oo, makakatulong tayo pero panandalian lang. Ang masama doon ay tinuturuan nating maging tamad ang tao kung ang gagawin ng Munisipyo ay magpamudmod ng pera, ng isang kilong bigas, mga noodles at de lata. Gawain na ng Kapuso Foundation iyon hindi ng gobyerno. Kaya ito Abe, hindi ito kalakihan pero tanggapin mo.” Busilak na iniabot ni Dave kay Abe ang puting sobreng naglalaman ng salaping nagbibigay-buhay.

Habang inaabot ang sobre ay nagtatakang iniikot ni Abe ang paningin sa paligid “Bakit wala po si Mario?”

“Si Mariong potograper? Nandun na siya sa opisina ni Gabriel Valino. Ayoko kasi ng may mga pakundap-kundap na liwanag, nasisilaw ako.”

Pagbibiro ni Dave na ginantihan naman ni Nathan ng masasayang tawa.

Nakangiti, tila ba hindi nanggaling sa matinding iyakan kanina, maaliwalas ang mukha at maluwag ang kaloobang lumabas ng munisipyo si Abe. Kasunod niya si Dave na nagpahatid kay Nathan sa kanyang bahay.

Nakatira si Dave sa isang payak na barangay sa bayan ng Desprado. Sa isang maliit at simple ngunit malinis na bungalow silang maganak nananahan. Nababakuran ng mga pinutol na sanga ng sampalok na natatalian naman ng mga alambre na kung tag-araw ay sampayan at balag naman ng tanim nilang kamoteng kahoy tuwing tag-ulan. Hindi iisiping Mayor ang nakatira sa bahay na ito dahil walang malaking gate na mapagsasabitan ng malaki niyang mukha’t pangalan, wala ding mga nakaputing lalaking palakad-lakad habang tangan ang mga bakal na pumuputok kapag nalalasing ang may hawak.

Walang magagarang sasakyang nangakaparada bukod sa Nissan sentra na regalo sa kanya ng kongregasyon niya noong pastor pa siya.

Bago siya manalong Mayor ng Desprado ay matagal siyang nagpastor sa isang malaking simbahan ng bayan. Dahil sa kabusilakan ng

Kings | Nayabmuat puso, marami siyang natulungan at nakalingang kababayan kaya’t nabansagan siya noong ‘bangko ng utang na loob’. Hanggang sa naging isyu sa buong bayan ang pangangamkam sa kaban ng bayan di umano ni Mayor Aldrine Diaz.

Nangamba ang taumbayan at kaliwa’t kanan ang mga welgang nagpaparatang sa mayor na kurakot at makasariling pulitiko. Gayong todo-suporta ang lahat noon dito nang una dahil sa mga medical mission at mga feeding program na pinangunahan ni noo’y Konsehal Aldrine Diaz sa bawat barangay ng Desprado.

Nakatayo sa harap ng pulpito at kasalukuyang nagmemensahe si Pastor Dave noon nang may isang matandang lalaki ang umentrada’t nagsisigaw ng “Pastor David para mayor! Tama na ang mga gahaman, panahon na ng pamumuno ng tapat, maka-diyos at magliligtas sa bayan ng Desprado!” Sa pagkabigla ay hindi na nakapagsalita si Ptr. Dave at nakalimutan na ang mensahe. Nagpalakpakan ang kongregasyon hindi lang malinaw kung para kanino, kay Ptr. Dave ba o sa lalaki o para sa panginoon?

“Iba ang kaluluwa sa bayan, Ma,” dispensa ni Dave sa asawa nung siya’y kinompronta nito ukol sa pagtakbong Mayor. “Sa biyaya ng Panginoon, walang bayad ang kaligtasan, pero ang magligtas sa isang bayang wala ng natitirang kapag-apag-asa ay masyadong magastos.”

“Pero Pa, nagsusumamo sayo ang lahat ng mamamayan ng Desprado.”

At nagdaan nga ang eleksyon, hinirang si Ptr. David Dallo bilang bagong Mayor ng Desprado.

May dalawang anak si Dave, si Elijah, isang sem nalang ay magtatapos na ito sa kursong HRM. Maraming isyu ang pilit na dumadawit sa panganay nila Dave ngunit hindi nila ito iniinda sapagkat ang pulitika’y sadyang ganyan ayon sa kanya, may gawin ka man o wala, may ibabato sa iyong masama. Si Shunamite ang bunso nila, unang baitang sa elementarya. Lingid sa kaalaman ng bata, pinagkatiwala lamang siya ng mga

magulang niya kila Dave dahil hindi na siya kaya pang buhayin sa hirap ng buhay. Gayon pa man, mahal na mahal ng mag-asawa ang maganda at bibong batang ito.

Kinabukasan sa Munisipyo.

“Good Morning po Mayor!” isang mahinhing pagbati mula sa trabahadora ng munisipyo ang sumalubong kay Dave pagdating niya. Habang ibinabalik ang magandang umaga ay napukaw ang tingin niya sa suot ng babae, Iboto ng Matalino, Valino for Mayor!

“Saang mall mo nabili yang damit mo?”

“Ahehe, si mayor naman” nahihiyang ngisi lang ang naitugon ng babae sa kantiyaw ng Mayor sa kanya. Sabay sa pag-alis ng babae ay siyang pagdating ni Nathan. “Sir, kanina pa po kayo?” nahihiyang tanong ni Nathan.

“Hindi, hindi, pero tara na may pupuntahan pa akong mga mamumuhunan at magkikita kami ni Mr. Yodashiko ng Japan. Pag-uusapan namin ang mga JICA building ng itatayo nila dito sa bayan natin.”

“Opo sir.” nang makapasok sila ng sasakyan ay mabilis itong nagpanaog at bumiyahe.

Sa daan, napag-usapan ng dalawa ang mga nadaraanang karatula sa kalye, ang mga pulitikong nginingitian sila sa billboard, maging ang buhay ni Nathan ay nasali sa usapan hanggang sa mapunta sa pagpapastor noon ni Dave ang kuwentuhan. “…magsisi, tumalikod sa kasalanan at tanggapin si Kristo sa puso bilang panginoon at tagapagligtas.”

“Dave, kung magsisisi ba ang Desprado, may pag-asa itong umunlad?”

“Magsisi saan?” kunot-noong ibinalik ni Dave ang tanong sa mapagtanong na driver.

“Sa mga maling bagay na nakagawian,” dugtong ni Nathan sabay tingin sa rear mirror at nakita niyang tumingin sa malayo ang kakuwentuhan na parang napa-isip.

“Paanong magsisisi kung nakagawian na nga yung mga bagay na akala nila tama.

kalye trese 43

Kabanata X | Maikling Kwento Minsang nakilala ang Desprado dahil sa pagpapabagsak sa mapang-abusong administrasyon.

Sumikat ang bayan natin dahil doon, kaya nasundan pa iyon ng makalawang beses na sinundan pa ulit at sinundan din ng marami. Dahil sumisikat, naka-adikan na ng Despradong patalsikin ang binoto. Boboto, iiyak, magagalit, maghahanap ng kakampi, maninipa, boboto, iiyak, magagalit, maghahanap ng kakampi, maninipa… paulit-ulit lang hanggang nakasanayan na.” saglit na huminto si Dave sa pagsasalita para humugot lang ng malalim na hininga at saka ulit nagpatuloy. “Iyak ng iyak ng pagbabago ang Desprado pero ayaw nilang tanggapin ang mga pagbabagong inihahain na sa kanilang hapag.

Puro sila reklamo hindi naman sila tumitingin sa positibong anggulo. Kay hirap maging pulitiko ngayon Nathan kung alam mo lang. ‘Di tulad noong panahon ng mga hari na ang utos ay hindi nababali, ngayon, sa sambayanan kami ay sunud-sunuran. Ang demokrasya sa bayan ng Desprado ay inilalarawan ng pagiging diktaturya ng taumbayan.” Tuluyang mapipigil sa pagsasalita si Dave nang mapansin niyang hindi na siya pamilyar sa dinaraanan nilang kalye ni Nathan.

“Teka, saan tayo dumaan?” balisang tanong ni Dave sa halos kasabay na pagkasabi ni Nathan na trapik daw sa kabila.

Hanggang isang karatula ang nabasa ni Dave na nagbigay ideya sa kanya kung nasaan na sila.

“Kalye Trese?” hindi mapigil sa pagtaas-baba ng daliri si Dave sa kaiisip kung ano nga bang lugar ito nang tumirik ang sasakyan nila. Lumabas si Nathan para ayusin kung anuman ang sira nang may nagbukas sa pinto ng sasakyan ni Dave.

Nasilaw si Dave, hindi niya maaninag ang mukha dahil tapat sa araw ang pwesto ng ulo nito. Tinignan niya sa harap si Nathan, wala, bumaling siya muli sa kanan at isang matigas na bagay ang tumama sa ulo na nagpabingi sa kanya at nagpadilim ng paningin. ***

ye 44 katlrese

Hilong-hilong nagising si Dave sa isang madilim na dampa. Sa mga uwang lamang ng mga hinabing sawali nagnanakaw ng liwanag ang loob nito. “N…Nathan…” banaag na iniinda niya ang nagdurudong ulo. Nadinig ito ng dalawang nag-uusap sa isang sulok ng kubo. Kapwa nagkukubli sa anino kaya walang pagkakakilanlan. Lumapit ang isa sa bagong gising na Mayor. Tumalungko ito, tinamaan ng liwanag ang kanang bahagi ng kanyang mukha at nabulgar ang pagkatao ni Abe sa kanya. Inalalayan ni Abe si Dave para makaupo at makasandal sa sawaling dingding.

“A…Abe, ikaw yan…” napangiti ang kanina’y balot ng takot na mukha ni Dave subalit panandalian lang pala at ang takot na ito’y nagbalik na may kasama ng pagtatanong nang siya’y pahalikin sa sahig ng kanang kamao ni Abe. Iniangat muli ni Abe ang tulalang si Dave at inulit ang proseso ng maraming beses.

Habang nagpatuloy ang pagpaslang sa kawawang Mayor ay dahan-dahang napaluhod ang isa pang lalaking naiwan sa sulok. Napahalukipkip. Itinakip ang mga palad sa mukha’t itinago ang umiiyak na kaluluwa.

Putok ang labi. Humuhulas ang pinaghalo-halong luha, sipon, pawis, dugo at laway sa lantang mukha ni Dave. Hindi parin makapaniwala sa nangyayaring kabrutalan sa kanya. Pipilitin niyang magsalita kahit na mahirap, “A…Abe… bakit mo gi… nagawa sa… hak..in ‘to?

“Dahil pinatay mo ang asawa ko! PINATAY MO!!!” tila gustong kumawala ng mga litid sa leeg ni Abe habang nagpapasabog ito ng bira sa mukha ni Dave.

“Pinatay mo siya David, hindi binuhay ng pera mo ang asawa ko!” kasama ang mga laway ni Abe sa mga elementong gustong sumuntok sa Mayor. “Akala ko lingkod ka ng bayan, bakit di mo ginamot ang cancer niya!” salit-salit ang hiyaw at suntok ni Abe. “Diba tapat ka eka mo! Bakit dukha parin ako ngayon?!” susuntok kay Dave

Kings | Nayabmuat “Isa-isang namatay ang mga anak ko sa gutom, bakit hindi mo kami pinakain man lang?!”

“TAMA NAAA!!!” napigil ni Dave ang kamao ni Abeng babaon pa sana sa mukha niya. Dulot ng panlalambot ay hindi narin nagawang ipilit ng pobre ang braso.

Walang paglagyan ang pagkahabag sa mukha ni Dave. Naaawa siya hindi sa sarili, oo naaawa siya sa kasalukuyan niyang kalagayan ngayon, ngunit higit ang pagkahabag niya sa taong nasa harap niya ngayon – desperado, iniwan ng pangarap, wala ng pag-asa.

“Yaan ba, yaan ba ang nag-udyok sa iyong gawin ito?” bagamat dumudura ng dugo, walang nakapigil kay Dave na magsalita. “Nakakaawa ka, nakakaawa ang mga katulad mong lahat ng kamalasan sa buhay ay sinisisi sa mga katulad ko. Ang pangulo ba ang nagsabing mag-anak ka ng mag-anak? Kasalanan ba ng gobyernong tamad kang maghanap-buhay para mamatay sa gutom ang mga anak mo? Kasalanan ba nilang palayasin ka sa tinirhan mong lupa na hindi sa iyo? Kasalanan ko bang magkasakit ang asawa mo’t MAMATAY?” Unti-unting napapaatras si Abe sa tindi ng pwersa ng mga salitang binibitawan sa kanya ng kanyang Mayor. “Tao lang din ang mga tulad ko Abe. Hindi ako si superman na kaya kayong iligtas at tulungang lahat ng sabay-sabay. Napapagod din ako at higit sa lahat nauubusan din ng mapagkukunan. Naghahalal kayo ng tao hindi para magpamudmod ng pera. Hindi si Willie Revillame ang Mayor niyo, Abe. Mamumuno lamang ako sa mga adhikain ng taumbayan. Ako, ako ang higit na nangangailangan ng tulong ninyo.”

“TUMIGIIIL KA!!!” bulyaw ni Abe sabay bunot ng .45 sa kanyang pantalon at tinututok ngayon sa napalunok-laway na nanlalatang Mayor.

“Wag!” pigil ng lalaking nasa sulok na kanina lang ay ‘di maawat sa pag-iyak. “Wala sa usapang papatayin natin siya!” hindi umalis sa

pagkakahalukipkip ang lalaki ngunit handa sa anumang mangyari ngayon. Asar na tumingin sa kanya si Abe “E ano pa’t dinukot natin ‘to?!”

Bagamat nakukumutan parin ng anino, kilala na ni Dave ang lalaking nagsasalita sa sulok dahil sa pamilyar na boses. “Hindi ko alam na ganito pala ang maaaring mangyari…” nagsimula muling humagulgol sa pag-iyak ang lalaki sa anino “Hindi ko lang kasi matiis, hindi ko na matiis…” Pawang natahimik ang dalawa at tila handang makinig sa nais ipabatid ng lalaki lalong-lalo na kay Dave.

“Gabi-gabi hindi ako mapayapa sa mga pagiyak ni Elsa. Tawag siya ng tawag kay Sarah. Ang mga hikbi niya ay mga pakong bumabaon sa dibdib ko.”

“P…pero bakit sa akin mo ibinabaling iyan Nathan?!” mabigat na bitaw ng mga salita ni Dave sa kaibigang Driver.

“Dahil si Elijah, ang anak mo ang pumatay sa anak ko David!” hindi agad nakasagot si Dave sa paratang ni Nathan. “S…Si E.J.? Nasisisraan ka na Nathan, nagpakamatay si Sarah.”

“Nagpakamatay siya dahil sa anak mo! Kinompronta mo ba siya ng marinig mo ang balitang may babaeng ginahasa yang magaling mong anak? Nagsawalang-kibo ka lang dahil sinabi mong masamang propaganda lang iyon laban sa iyo. Akala mo lang na hindi totoo ang lahat ng mga paninira sayo pero nagkakamali ka. Mali ka David!”

Ayaw paniwalaan ni Dave ang lahat ng mga narinig niya, ngunit hindi niya ito maiwasan dahil ngayon lang niya nakita ang kaibigan niyang si Nathan na nagkaganoon.

“At si Shunamite, bilang ama niya, tanging gusto ko lang ay kaligtasan niya. Bakit di mo maintindihang hindi sya ligtas sa pinapasukan niyang eskuwelahan ngayon lalo pa’t mag-eeleksyon na. Dahil sayo wala na si Sarah, wag mo namang hayaang mawala rin si Shunamite.

Oo ikaw na ang kinilala niyang ama,

kalye trese 45

Kabanata X | Maikling Kwento pero ang pagkakataong masilayan siya’t masigurong ligtas siya ay huwag mong agawin sakin na kanyang tunay na ama.”

“Kahit kailan ay hindi ko hinangad na mapahamak siya Nathan.” Masasalamin sa mga luha ni Dave na nagdurugo ang puso niya, tumatagas at malapit ng maubusan ng dugo.

“Patayin na natin ‘to Nathan!” sabat ni Abe na nauubusan na ng pasensya at di na makapag-pigil na kalabitin ang gatilyong bubutas sa ulo ng Mayor.

“Akala ko naging mabuti akong lingkod ng bayan. Akala ko naging patas ang pamumuno ko. Ngunit hindi pala, ang mga taong malalapit sa puso ko ay sila palang napapabayaan ko.”

“Nathan!” sigaw ni Abe habang nagpatuloy si Dave sa garalgal na pagsasalita. “Pinilit kong baguhin minsan ang bayan ng Desprado, at ang inakala kong pinakamadaling daan ay ang paggawa ng tama at tapat na pamumuno. Pero mukhang nakasama pa. Parang hindi na alam ng mga tao ang matuwid na pamamahala at kuntento na sa baluktot na sistema. Sa bagay, mas nakararami ang nabubuhay sa ilegal na paraan dito sa Desprado. Mas higit ang yumayakap sa madali ngunit mali. Mas hinahanap ng tao ang lider na iniisahan sila ngunit mas naiisahan nila.”

“Nathan!”

“Walang magiging epektibong Mayor kung ang Desprado mismo ang depektibo. Walang anumang plebesito ang makapagbabago sa mga taong walang paninindigan sa boto. Kahit na sino pa man –- “ “Abe!!!”

Isang alingawngaw ng baril ang nagpabingi sa paligid. *** “Ako po, ehem, ang inyong lingkod po ay nakapagpatayo narin po ng mga poste ng ilaw sa madidilim na kalsada ng ating bayan. Marami narin po tayong pinamigay na tolda para sa masisipag nating TODA. Pinasisinayanan narin

ye 46 katlrese

po ang pagpipintura at paglalandscape sa ating mas gumagandang munisipyo sa pangunguna po ni Bise Valino. Wala ba kayong mga kamay?” nakatutulilig na sigaw ni Konsehal Armando Baniaga sa mikropono para palakpakan siya ng mga taong nanunuod, at si Vice mayor Valino rin na nakaupo sa gilid niya.

Nakapako sa stage ng bagong tayong paaralang pinagdarausan ng programa ang tarpaulin na may pamagat na Mayor David Dallo, mananatili ka sa aming mga puso. Pero hindi iyan ang mauunang mapansin kundi ang ibang mga pangalan ng mga pulitiko sa mas makukulay at mas malalaking letra, Sa pangunguna nina Congw. Apple Yap, Vice Mayor Gabriel Valino, Councilor Armando Baniaga, asawa ng councillor Marites Baniaga and company.

Isang linggo na ang lumipas nang mailibing si Dave. Walang nagbago sa pang-araw-araw na buhay ng mga taga-Desprado. Parang nakarinig lang sila ng utot nang mabalitaang namatay na ang kanilang mayor. May nagtaas lang ng kilay, may nagturuan, at may ilan na hindi parin nakaalam. Kundi lang dahil sa programang ginaganap ay hindi nila malalaman ang balita dahil ang tanging pakay nila sa pagpunta ay ang mga ipapamudmod na bigas at sardinas mamayang uwian.

“Mga minamahal kong kababayan,” pagpapatuloy ni Konsi Arman, “ang dating Liwasang Bayan ng Desprado ay pinalitan na natin ng Parke ni Haring David bilang alaala ng ating minamahal na mayor at sa kanyang mga naiambag sa ating bayan. Ang inyong lingkod sa tulong pa rin po ni bise Valino ay magpapatayo ng maraming waiting shed sa paligid ng parke upang hindi mainitan ang ating mga kababayan” Bagamat may mga walang pakialam sa nangyayari sa paligid, marami din ang unang nakaalam sa pagkamatay ni Mayor. May nagsasabing si Vice mayor Valino daw ang nagpapatay na naging dahilan ng pag-atras ng bise alkaldeng

Kings | Nayabmuat

kalye trese 47

Kabanata X | Maikling Kwento tumakbo sa pagka-mayor ng Desprado. Ang iba naman ay hinoldup daw ito sa madilim na parte ng kalye trese dahil wala itong body guard. May mangilan-ngilan din na ang konklusyon ay nagpakamatay daw si Mayor dahil nakonsensya kasi siya daw ay kurakot.

Sa araw din ng pagkamatay ng Mayor ay nabalitang naaksidente at wasak na wasak ang isang puting Nissan Sentra matapos mabangga ng tanker sa dulo ng Kalye Trese. Patay ang nagmamaneho na kinilalang si Nathan at isa pa niyang sakay na wala parin umaakong kamag-anak. Ang kwento muli ng iba, ito raw lalaki ay holduper kaya’t nag-panik si Nathan na ikinasanhi ng aksidente. Ngunit ang ayon sa otopsi ng pulisya, namatay daw itong driver bago pa man bumangga, na pinaghihinalaang inatake sa puso.

“Papalitan na rin ba ng Nathaniel Dela Cruz St. ang Kalye Trese?” eka ni Osang kay Onyang habang nanunuod sa nagtatalumpating konse-

ye 48 katlrese

hal.

“Tumakbo sanang mayor si Ella” tugon ni Onyang na mali ng pagkarinig sa tanong ng katabi.

“Baka si Elsa, yung asawa ni Nathan na driver ni Mayor?” paglilinaw naman ni Osang.

“Oo, kawawa siya nag-iisa nalang sa buhay.

Kung tatakbo yun, naku, sigurado mananalo yun!”

“Tama, ipaglalaban niya ang katarungan.”

Lalong dumarami ang tao habang nagpapatuloy ang programa na sinisingitan ng ilang kanta at sayaw ng mga SK kagawad. Tuloy-tuloy ang pasok ng mga tao sa makulay na gate ng bagong pinasinayaang paaralan. Lalakarin ng mga taong ito ang malinis at maluwang na pasilyo hanggang makarating sila sa gym nito na may malaking-malaking nakasulat sa itaas na “TAUMBAYAN ELEMENTARY SCHOOL”, at may kasunod na mas maliliit na letra, “mula sa bayan, para sa bayan”. Kalye Trese

kabanata

ix

Samuel

I

neng, huwag na huwag mo itong iwawala.� Biglang kinilabutan si samantha ng dumampi ang kamay ng matanda habang nilalagay sa kanyang palad ang lumang rosaryo.

Anonymous

sa panulat ni Kevin Rey Sagun

Santa Maria ina ng Diyos, ipanalangin mo kaming MAKASALANAN, ngayon at kung kami’y MAMAMATAY, siya nawa, amen.” *** aron, hindi talaga pwede. Siguradong hindi ako papayagan ni mommy at daddy na umalis bukas. Lalo na, malayo yung pupuntahan natin,” sambit ni Samantha habang pilit siyang pinapasama ng kasintahan. Gusto

A

ye 50 katlrese

Kabanata ix | Maikling Kwento

kasi niyang isama ni Aaron sa binyag na dadaluhan sa probinsya ng Ordnilis.

“Babe, sige na please? Huwag ka nalang kasi magpaalam. Hindi ka talaga papayagan nung mga ‘yun. Maaga din naman tayong makakauwi, tska ihahatid din kita sa inyo, sure ako di magagalit sa’yo ung mga ‘yun,” pamimilit pa ni Aaron.

Maya-maya pa’y napapayag din ng binata ang kanyang kasintahan na sumama sa kanya. Alam

Samuel | Oyrasor niya kasing hindi siya titigilan nito hangga’t di siya pumapayag. Naisip din niya kasi na sa halos apat na taon nilang magkasintahan, madalas mabanggit ni Aaron ang pagpunta sa probinsya.

Gustong-gusto siyang ipakilala ni Aaron sa mga kamag-anak sa Ordnilis.

“Sige, basta. Bahala na. Siguraduhin mo lang na hindi tayo aabutin ng gabi lalo nang umaga. Pihadong malilintikan talaga ako kila mommy pag nagkataon. Tsk.” Kinaumagahan, alas-otso. Saktong pagdating ni Aaron sa bahay ng kasintahan ay tapos ng gumayak si Samantha.

“Ung usapan natin kahapon! Maagang uuwi.

Ok?” Sigaw ng dalaga kay Aaron bago pa ito magsalita.

“Oho, ineng,” Natatawang sagot ni Aaron habang sumasakay si Samantha sa sasakyan.

Bumiyahe na sila papuntang probinsya. Magkahalong saya at kaba ang nararamdaman ni Samantha habang binabagtas nila ang daan palayong Maynila. Pero mas nanaig ang kasiyahan niya dahil hangga’t maaari, gusto niyang kasama si Aaron.

“Babe, three to four hours ang biyahe mula dito hanggang doon sa Ordnilis. Kung gusto mo, umidlip ka muna. Gigisingin nalang kitapag-bibili tayo ng meryenda,” Sambit ni Aaron sa dalaga.

“Eh hindi na. ‘di naman ako inaantok, tska mas gusto ko i-enjoy ang biyahe. Baka mabitin ako kasi, maaga pa naman tayong makakauwi.

Diba?” Madiin na tugon ni Samantha.

“Haha! Ano kaba? Wag ka ngang kabado jan. Oo, maaga tayong makakauwi para di ka mapagalitan. Baka ma-palo ka pa. Masakit yun.”

“Buwisit ka talaga! Hmp,” nakairap na sabi ni Samantha.

Pagkalipas ng higit tatlong oras, nakarating na sila sa Ordnilis.

“Andito na tayo!”

Mag-uumpisa pa lang. Napa-aga ang dating nila sa binyagan. Pagkababa ay isa-isang ipinakilala

ni Aaron si Samantha sa mga nakakasalubong niyang kamag-anak. *** Mag aalas-kwatro na. Nag-aalala na si Samantha at gusto na niyang ayain si Aaron sa paguwi. Subalit bungang kasabikan, dahil matagal na hindi na kita ni Aaron ang mga kamag-anak, bahagya ng nahirapan si Samantha na ayain ito.

Minabuti na lamang niyang maghintay sa loob ng kotse. Laking tuwa nito ng maya-maya’y narinig niya si Aaron na nagpapaalam sa mga kamag-anak.

“Sige po tita, mauna napo kami at malayo-layo pa ang biya-biyahihin. Dadalaw nalang po kami ulit sa susunod.”

Habang nagpapaalam ang binata, may isang matandang babae na biglang lumapit kay Samantha. Puting-puti ang buhok, uugod-ugod at naka-belong itim. May iniabot na isang kahoy na rosaryo. “Ineng, huwag na huwag mo itong iwawaglit.”

“Huy, Samantha. May kausap ka ba dyan? Tara na.”

“Sandali, may kausap lang akong...” Paglingon ng dalaga ay nawalang bigla ang matandang babae na kausap niya kani-kanina lamang. Bigla siyang kinilabutan at tila nabalutan ng panlalamig at takot ang kanyang pagkatao. Takot, hindi dahil sa galit ng mga magulang bagkus, sa pagkagulat sa nangyari. Tulala.

“Samantha, ok ka lang?” tanong ni Aaron. “Ah, ha? Oo ok lang a-a-ako.” Sagot ng dalaga.

Pinaandar ni Aaron ang sasakyan papalabas ng compound ng mga kamag-anak. Mga tatlungpong minute ang lumipas, naramdaman niya na parang bumigat ang kanyang pag-mamaneho.

Pagtingin niya sa side mirror. Nagulat siya at napasigaw.

“Sh*t. Ang malas naman! Na-flat pa ang gulong natin. Nakaka-inis talaga!!”

Hindi nalang kumibo si Samantha. Luminga-linga at nakakita siya ng isang talyer.

kalye trese 51

Kabanata ix | Maikling Kwento “Babe, ayun may gawaan ata sa tapat dun? Tignan mo.” Turo ng dalaga.

Mag aalas-sais na ng gabi ng nayari ang pagvu-vulcanize ng sasakyan. Si Samantha naman ay di mapakali dahil kanina pa siya tinatawagan ng mga magulang niya. *Riiiing!

“Hello po mommy?” Sagot ni Samantha sa cellphone niya. Nagulat siya sa lakas ng tunog ng cellphone.

Sumusulyap sulyap si Aaron kay Samantha habang nakikipag-usap ang kasintahan sa mommy niya na sobrang galit dahil ngayon lang siya inabot ng gabi at hindi makapaniwala ang mommy’t daddy niya na galing lang siya sa eskwelahan.

Narinig ni Aaron ang pag-sigaw ng mommy ni Samantha kaya mas lalo pa niyang binilisan ang pagmamaneho.

“Oo na nga po! Eto na nga… Opo! Pauwi napo Mommy! Ano ba yan. Nakakainis! Opo, oh eto na nga at pauwi na! hay nako, ang kulit mo naman mommy!” sabay patay ni Samantha ng cellphone.

“Babe, ano kaba. mommy mo pa rin yan. Tss,” Pananaway ni Aaron.

“Kasalanan mo ‘to. Nakakainis ka. Sabi mo kasi sakin hindi tayo gagabihin ng uwi! Kita mo? kanina pa ako kinukulit ng tawag nila mommy. Hindi ko alam ang sasabihin ko. Dapat talaga hindi na ko sumama sa’yo eh!” Padabog na paninisi ni Samantha kay Aaron.

“Sorry, pwede? Ano ngang magagawa ko? Hindi ko naman ginustong ma-flatan ‘tong sasakyan na’to. Ehdi sana malapit na tayong makauwi.

Wag mo nalang sagutin yang cellphone mo ulit.

Eto na nga’t minamadali ko na ung pagdadr…..”

“Aaron hinto!!! Itigil mo ung kotse! May nasagasaan ka, may matandang babae kang nasagasaan!!” hindi pa man natatapos si Aaron sa pakikipagsagutan sa kasintahan ay bigla nang napasigaw at napatili si Samantha,

ye 52 katlrese

may nakita siyang matandang babae na tumatawid sa gitna ng kalsada.

Pumreno ng pagkalakas lakas ang kotse at muntikan pa silang mauntog kung hindi dahil sa seatbelt na nakakabit sa katawan nila. Nagkaroon ng panandaliang katahimikan.

“Sh*t! ano yun?” sigaw ni Aaron kay Samantha.

“Yung matanda, may matanda ka yatang nabangga!” takot na takot na sigaw ni Samantha.

“Huh? Wala naman eh. Ano ba naman yan babe, wala akong nasagasaan,” habang tinitignan ang harap ng minamanehong sasakyan. Walang dugo, walang matanda maliban sa isang pusang itim na nakahandusay sa harap ng sasakyan.

“May nasagasaan ka talagang matanda. Sigurado ako.”

“Matulog ka na nga lang dyan. Side effect lang yan ng takot mo sa pagtawag sayo ng Mommy’t Daddy mo.”

“Hindi ka ba naniniwala? May matanda nga! Nasagasaan mo!” sigaw ni Samantha.

“Babe, kung may nasagasaan akong matanda, ehdi sana nandyan ung katawan niya! Eh wala naman, pusa lang! Matulog ka nalang diyan.

Natatakot na ko sa mga pinagsasasabi mo eh!” sigaw ni Aaron.

Nakaidlip si Samantha. Patuloy na binabagtas ni Aaron ang madilim na kalsada ng Kalye Trese papauwi ng Maynila. Maliban sa madalang at pasulpot sulpot na mga nakakasalubong at ilaw mula sa kanyang headlight, walang ibang liwanag. Wala ding masagap na istasyon ang radyo.

Gusto niya sanang gisingin si Samantha sa pagkaka-tulog para hindi siya dalawin ng antok ngunit naisip nya na mag-iingay lang ito kaya hindi na niya itinuloy. *Choog choog choog…

Namatay bigla ang kotse at pinihit ni Aaron ang susi at inatras-abante ang kambyo pero ayaw ng sumindi nito.

“Argh, malas talaga!” malakas na sigaw ni Aaron.

Biglang nagising si Samantha mula sa pagka-

Samuel | Oyrasor katulog. “Anong nangyari?” natatakot na tanong ni Samantha dahil namatay din ang ilaw ng sasakyan.

“Ubos na ung gas natin!” bangit ni Aaron habang nakaturo sa metro ng gas ng sasakyan.

“Samantha, dito ka lang ha? Maghahanap ako ng pwedeng mahingan ng tulong. Sandali lang babe.” Sabi ni Aaron habang tinatanggal ang seatbelt at binubuksan ang pinto.

“Wag mo naman akong iwan dito Aaron!” takot na si Samantha.

“Saglit lang ako. Promise. Babalik ako agad kung wala na talaga akong mahanap.” At hinalikan ni Aaron si Samantha sa pisngi. Dumukot si Samantha sa bulsa. Isang kahoy na rosaryo. Hinawakan niya ang kamay ni Aaron at nilagay dito ang rosaryo.

“Dalhin mo ‘to.” At hinalikan ni Samantha ang pisngi ni Aaron.

“Babe naman. Osya, sige na babalik din ako kaagad. I-lock mo yang pinto mo.” At umalis na nga ang lalaki.

Nag-cellphone muna siya para mabawasan ang takot niya sa madilim na paligid. Napansin niya ang kanyang orasan. 8:27 PM na pala.

Nakaidlip muli si Samantha sa pag-hihintay kay Aaron. *** Naalimpungatan si Samantha at nagulat ng makita muli ang kanyang orasan. 9:21 na ng gabi. Mag-iisang oras na ay wala pa din si Aaron.

Labis ang kanyang pag-aalala. Luminga-linga siya at natuwa may na-aninag siya sa bandang likuran na papalapit ngunit hindi niya makita ang mukha dahil sa sobrang dilim ng kalye.

“Napakabagal naman netong mag-lakad. Napagod siguro.” Habang papalapit ang naglalakad, napansin ni Samantha na hindi lalagyan ng gasolina ang hawak ng nag-lalakad.

Lumingon muli sa harap ang dalaga mula sa pag-kakatanaw sa likod dahil sa pagkangawin.

Hinintay nalang niya si Aaron.

Muli siyang sumulyap at na gulat siya ng wala na ang taong paparating. Nagumpisa na siyang kabahan at umiyak.

“Nasaan ka na ba Aaron!” natatakot na sigaw ni Samantha.

Laking gulat at takot niya ng humarap siya at nakitang hindi si Aaron ang kanina’y naglalakad kundi isang naka-belo, palda at damit na itim na matandang babae. Bigla niyang natandaan na ito rin ang matandang babae na inakalang nasagasaan nila kanina.

Tumatawa ito ng malakas habang lumalakad papa-ikot sa kotse. Binibigkas ng matanda ang dasal ng rosaryo habang tumatawa.

“Aba Ginoong Maria, napupuno ka ng grasya… ang Panginoong Diyos ay sumasaiyo…” patuloy na binibigkas ng matanda ang berso ng rosaryo habang pinaiikutan ang kotse. Ume-echo ang boses ng matanda sa buong kalye.

Biglang naaninag ni Samantha ang hawak nito na duguang rosaryo. Ito ang rosaryo na ibinigay niya kay Aaron kanina.

“Aaron! Tulungan mo ‘ko! Nasan ka na ba!! Tama naaaa!” sigaw ni Samantha. Tinakpan niya ang tenga niya dahil ayaw niyang marinig ang nakatakot na boses ng matanda.

Muling inulit ng matanda ang pag-bigkas ng dasal sabay ng pag –ikot sa sasakyan.

“Santa Maria ina ng Diyos, ipanalangin mo kaming MAKASALANAN, ngayon at kung kami’y MAMAMATAY. Amen.” Inangat ng matanda ang kamay at laking gulat niya sa nakita. Hawak ng matanda ang pugot na ulo ni Aaron.

“Hahahaha!” tawa ng matanda habang nakatingin ng deretso kay Samantha. Halos mahimatay ang dalaga ng makita ang kulubot at maputlang mukha, puti ang mga mata, sobrang habang na puting buhok at nakangiting labi na punong-puno ng dugo ng matanda.

“AAAAAAHHHHHHHHHHH! TAMAA NA! TAMA NAAAA!” Malakas na sigaw ni Samantha. ***

kalye trese 53

Kabanata ix | Maikling Kwento “Samantha, Samantha. Huy.” Pilit ginigising ni Aaron ang kasintahan.

“Babe, gising na. Andito na tayo.”

“Hay, sa wakas, babe nagising din kita!” Isang malalim na pag-hinga ang ginawa ni Samantha mula sa pagkakatulog. Pawis na pawis at tila takot na takot na nagising ito.

“Aaron? I love you. Wag mo kong iwan.” Unang sambit ni Samantha sabay akap sa kasintahan.

“Huy, ano bang nangyari sa’yo? Ok ka lang? tanong ni Aaron.

Oo nga pala, Wag ka ng mag-alala, nakapag – paliwanag na ko sa mama’t papa mo tungkol sa totoong nangyari. Ano ba kasing nangyari sa’yo?

Ang hirap mong gisingin sa totoo lang”,dagdag pa ng binata.

“Ano kasi eh…” napaiyak bigla si Samantha.

Ikinuwento niya sa kasintahan ang kanyang napaginipan pagkahatid sa kanya sa loob ng bahay.

Kalye Trese

ye 54 katlrese

kabanata

viii Ruth

arang kanina ko pa hinihintay ang ulan. Naunahan na s’ya ng mga luha ko sa pagbagsak. Ayan tuloy, mas makulimlim na ang mga paningin ko kaysa sa langit.

Mas malungkot na kaysa sa panahon.

sa panulat ni Alvy Toledo

P

ilit kong inaaliw ang sarili sa pagsipa ng mga bato sa parke nang bigla ko s’yang maisip… bigla kong naisip ang mga bagay na napansin ko sa kanya.

Madalas n’yang ikwento na mahilig s’ya sa mga pelikula; nadadala daw kasi s’ya.

Nasabi n’ya na ring gusto n’yang makabili ng bahay. Pangarap ko din naman ‘yon.

Asul ang paborito n’yang kulay.

Alam ko ‘yan kahit na hindi n’ya sabihin sa akin.

At ang suot n’ya noong una ko s’yang makita…

Ang damit na suot n’ya…

Teka…

Hindi ko na yata maalala. *** Halatang ilang taon na ring narito ang paborito kong duyan; binubulong ng mga kalawang na kumain sa pula nitong pintura. Maiintindihan ko kung bigla na lamang magsasalita ang swing na ‘to at sasabihing magre - ‘retire’ na s’ya. Hindi ko s’ya pipigilang iwan ako at dalhin ang piraso ng aking kamusmusan. Alam ko namang pagod na s’yang buhatin at iugoy ang mabigat kong katawan.

Hindi naman ako mataba.

Marami lang akong problema.

Nagbago na ang lahat; natabunan na ng mga bato ang lagusang madalas kong pagtaguan noon sa tuwing hahabulin ako ng pamalo ni nanay; o kaya naman, sa tuwing tinutukso akong ‘bading’ ng mga kapwa ko uhuging bata dahil daw sa hindi ako nakikibarkada sa mga kapwa ko lalaki. Isa pa, masyado daw kasi akong tahimik. Hindi rin daw kasi ako marunong mag-basketball. Kaya naman noong maliit pa ako, naniwala akong sa kakayahan sa basketball nasusukat ang pagiging lalaki.

Kasalanan ko bang badminton ang kinahiligan ko?

Buti na lang, binago n’ya ang konseptong ‘yon.

Tandang-tanda ko pa, noong bata pa ako’y hindi ko tinatantanan si nanay hangga’t hindi n’ya ako dinadala dito; lalo na noong bagong gawa palang ang parke. Madali lang naman s’yang pilitin.

ye 56 katlrese

Kabanata viii | Maikling Kwento Uupo lang ako sa sahig namin, iiyak na parang mga bida sa paborito n’yang teleserye (na ‘cheesy’ ang pamagat), tapos, sisipa-sipa ako nang parang wala nang bukas. Wala na lang s’yang magagawa. At dahil mahal na mahal n’ya ang kanyang unico hijo, bigla na lang n’yang papatayin ang TV, itatali ang kanyang buhok, kukuha ng payong, at aakayin ako papunta rito.

Alas tres pa lang. ‘Yan ang sabi ng relong regalo sa’kin ni lola na ibinigay n’ya bago n’ya piniling makipaghabulan sa mga bituin. Dapat sana’y napapaso pa ang balat ko ngayon dahil sa pagiging ‘kill-joy’ ng araw, pero parang naunahan s’ya ni Diwatang Ulan at ng kanyang mga alagad na ulap.

Bukas na ako luluwas papunta sa Maynila. Doon ko ipagpapatuloy ang pag-aaral ko, ang pangarap ko. Excited na ‘kong magsuot ng puting uniporme at makipaglaro sa mga batang tila ginawa nang playground ang mga pasilyo ng ospital. Hindi sila dapat na naglalaro doon. Maliban kasi sa katotohanang mahal ang mga gamit na pwede nilang mabasag, alam kong kailangan din nilang maintindihan na hindi mabuti sa kalusugan ang pagpilit nila sa mga sariling tumawa para lamang ipakitang masaya sila.

Mamaya na lang siguro ako uuwi. Hindi naman siguro ako pagagalitan ni nanay kung magpapakabasa ako sa ulan. Malaki na ako. Isa pa, maiintindihan n’ya naman siguro kung bakit ko gagawin ‘to. Kailanma’y hindi n’ya ako pinayagang maligo sa ulan. Madali daw kasi akong magkasakit. Higit sa lahat, malamang na pagbibigyan din naman n’ya ako kung sasabihin ko sa kanyang “ulan lang din ang dapat na humugas sa mga luhang idinulot nito.”

Kanina ko pa iniisip kung saan ko ilalagay ‘tong gitara ko. Sira na s’ya. Nabasa. Tinatanong ko s’ya kung gusto n’yang ilibing ko na lang s’ya dito sa parke, pero hindi s’ya sumasagot.

Mahirap tanggapin, pero hindi ko na s’ya pwedeng makasama. Sa pagkakatanda ko, mahal ‘to nung binili s’ya. Sayang. Pero ganoon talaga, kail-

Ruth | Acirofatem

kalye trese 57

Kabanata viii | Maikling Kwento angan ko nang maghanap at bumili ng bago. Iiwan ko s’ya, ngunit hindi ko s’ya kalilimutan.

Siguro nga’y nagbago na ang lahat, ngunit hindi ang mga ala-ala. *** Nakatatlong paso rin sa dila ko ang tsokolateng hinihigop ko habang naglalakad sa pasilyo ng unibersidad. Hindi ko alam kung bakit pinipilit ko ang sariling ‘yon ang lasang hinahanap ng aking dila.

Ikalawang taon ko noon sa kolehiyo. Naaalala ko pa, sa taong iyon ko muling nasimulan ang pagkilala sa aking sarili.

Normal lang naman akong estudyante. Maliban sa minsan, mas mataas ang mga markang nakukuha ko kaysa sa iba. Sa bawat araw, sa kabila ng mga nakukuha kong pagkilala sa paaralan ay pinipilit kong manatili sa totoo kong personalidad. Ngunit nabigla na lamang ako nang sabihin nila sa akin na simula nang araw na ‘yon, nagbago daw ako.

Limang bagong mukha ang nakita ko sa pagbubukas ng ikalawang semestre. Marahil ay lutang pa ang aking utak sa mga panahong iyon, tila bitin sa isang bakasyon na kaytagal, kaya’t wala akong ibang inatupag kundi ang obserbahan ang aking mga kamag-aral.

Pinilit kong ibaling sa kanan ang aking paningin; doon ko s’ya nasilayan sa unang pagkakataon. Nakangiti lamang s’ya. Ang kanyang palad, maayos na nakalapat sa kanyang pisngi, sa kanyang hanggang leeg na buhok. Nasa harapang sulok ang kanyang upuan na kaunti na lamang ay hahalik na sa pintuan.

Napatingin s’ya sa akin. At dahil sa aking pagkagulat ay hindi ko nagawang alisin ang pagkakatitig ng aking mga mata sa kanya. Akala ko, s’ya ang unang kakalas. Ngunit nagkamali ako. Sa halip ay binigyan n’ya ako ng isang mas magandang ngiti.

Napahinto na lamang ang mahiwagang sandali na iyon nang tapikin ako ng isa kong kaklase.

“Kamusta ka na, ‘te? Okay lang ba ‘yang leeg mo?”

ye 58 katlrese

Hindi ako sumagot. Nagkunot lang ako ng noo.

Okay lang ako.

At hindi n’ya ako ‘ate’.

Kuya, manapa.

Malay ko ba kung ako talaga ang kinakausap n’ya. *** Hindi malinaw kung pagod o gutom ang dumapo sa akin tatlong araw matapos ang pasukan. Pero sanay naman na ako. Hindi mabubuo ang unang linggo ng pasukan nang hindi ako nagkakasakit.

Napakabigat ng katawan ko, pero hindi ito ang uri ng bagay na pipigil sa akin sa pagpasok; kahit ang ulan.

Maaga pa.

Kasabay ng bigat sa aking paghinga ay ang kanina pang pagbuhos ng luha ng langit. Nag-iinarte na naman si Diwatang Ulan.

Maaga pa, ngunit tila hindi na makapaghintay ang takipsilim sa muli nitong pagkagat.

Nadatnan kong bakante ang classroom namin.

O baka hindi.

Malabo sa paningin ko kung silya ba o tao ang nasa aking harapan. Sinubok kong humakbang papasok, pero bago ko pa man magawa ‘yon, inunahan na ako ng pagbagsak ng aking katawan sa sahig. Pinilit kong tumayo; alam ko namang hindi ako lampa. Pero lalo lamang akong napako sa pagkakahiga.

Malamig.

Napakalamig.

Laking pasalamat ko na lang nang ang pakiramdam na iyon ay bahagyang pinawi ng isang palad.

Naghalo na yata ang pawis at tubig-ulan sa aking mukha dahil sa pagkakahawak ng kanyang palad sa aking mga pisngi.

Nagpaalam s’yang bibili ng kung ano man; masama yata ang bagsak ng ulo kaya naman pati simple n’yang pananalita ay hindi ko naintindihan. At ang tanging naibulong ko na lang sa sarili ko, “hindi na pala ako ang ‘most punctual’.”

Nagising ako sa pagpitik ng aking ulunan sa pin-

Ruth | Acirofatem tuan. Natuwa ako dahil sa hindi ko inasahang kaya ko palang umupo sa silya habang tulog. Nagulat na lang ako nang isang tasa ng mainit na tsokolate ang lumapag sa harapan ko. Pinilit kong lingunin kung sino man ang nagbigay no’n. At nakita ko si Shiela.

S’ya pala ‘yon. Akala ko, iba…

Niyaya n’ya akong pumunta na lang sa gym dahil sa nag-cancel na daw ng klase at dahil may mahalaga daw s’yang sasabihin. Pumayag naman ako.

Hindi dahil sa gusto ko kundi dahil marunong din naman akong tumanaw ng utang na loob.

Pababa na kami sa hagdan nang mapansin ko si… …hindi ko nga pala alam ang pangalan n’ya.

Nagpupunas s’ya ng braso habang pababa din ng hagdan. Napansin kong parang nabibigatan s’ya sa hawak n’yang paper bag. Napalingon s’ya sa amin ni Shiela, pero matapos ‘yon ay nagpatuloy na s’ya sa pagbaba. Hindi man lang s’ya bumati.

Tahimik lang akong humihigop ng kape nang biglang magpaalam si Shiela.

“Di ba, may sasabihin kang mahalaga?”

“Ah, eh. Asar kasi si mommy. Kailangan ko daw umuwi. Uhm, siguro, sa susunod na lang.”

“Gano’n ba…”

“Tara na.”

“Hindi, dito muna siguro ako. Salamat pala sa mga binili mo. Nag-abala ka pa.”

Nagpalipas ako ng halos isang oras hanggang sa magpasya akong umuwi na rin. Sa wakas, napagod din si Diwatang Ulan. Umaambon na lang.

Ilang minuto na rin akong naghihintay ng jeep nang biglang umentrada na naman ang epal na langit. Wala akong nagawa kundi ang makisilong sa kaunting panangga sa may abangan.

Nilamon ng ulan ang imahe ng kalye. Mas malinaw na tuloy sa paningin ko ang mga ‘vandal’ sa waiting shed.

‘Wanted: Textmate’ ‘P#t@_6 !_@ mo!’

‘Bokbok love Poknat’ ‘Johan love Lara’

Nangiti na lang ako. Konting-konti na lang, magmumukha na s’yang doodle.

Inakala kong may masasakyan na akong jeep papunta sa terminal nang ma-aninag ko ang isang sasakyan. Pero isang kotse lang pala. Muntik pa akong maputikan nang dumaan ito sa kalyeng nasa harap ko.

Binagtas nito ang ilang metro hanggang sa bigla itong huminto. Unti-unti itong bumalik sa kinaroroonan ko. Bigla tuloy akong kinabahan. Parang napanood ko na ‘to.

Pinanood ko ang pagbaba ng bintana ng kotse.

Handang-handa na rin sana ang mga braso ko para baliin ang leeg ng kung sino man itong may gusto ng lamang-loob ko nang biglang…

Nakita ko si…

“Yoyo!” tawag n’ya. “Malakas ang ulan. Sumabay ka na.”

“Ah, hindi na. Salamat na lang.”

Pero bumaba s’ya mula sa sasakyan dala ang payong n’ya. Wala na lang akong nagawa nang hawakan n’ya ang kamay ko at pilit na pasakayin sa kotse nila.

Ngunit bago pa man ako makahakbang papasok ay bigla akong kinabahan. Nangatog ang mga tuhod ko. Hindi ko alam kung bakit. Kasabay ng pagsara ng pinto ay akin ring ipinikit ang aking mga mata. Lumakas ang kabog sa dibdib ko. Hanggang sa…

“Coffee?”

Napatingin tuloy ako sa paper bag na nakita kong dala n’ya kanina.

“Salamat… ah…” napansin n’yang nag-iisip ako.

“Elena,” tugon n’ya. “Elena Reyes.”

Napakabango ng kape. Napaka-pamilyar ng amoy. Kahit papaano, dahil doo’y nabawasan ang anumang kawirduhan na nararamdaman ko.

Sunod kong nalaman, nasa terminal na kami.

Huminto ang sasakyan at matapos nito’y iniabot n’ya sa akin yung paper bag. May tubig. At gamot.

“Maaga ka bang pumasok kanina?” tanong ko.

Ngiti lang ang isinagot n’ya sa akin.

kalye trese 59

Kabanata viii | Maikling Kwento Hindi naman ako naasar nang hindi man lang s’ya kumibo. Ang ngiting iyon ay sapat na. *** Simula noon ay madalas kona s’yang inoobserbahan. Itinulak ako ng paghanga para kilalanin pa ang taong tila matagal ko nang kilala. Pero hangga’t maaari, sinubukan kong masdan lang s’ya mula sa malayo. At ang tanging naging katuwang ko sa paghangang iyon ay ang diary na nabili ko sa isang specialty shop. Doon ko isinulat ang mga bagay na Nalalaman ko tungkol sa kanya.

Nagkayayaan ang klase na manood ng sine, isang araw habang ginaganap ang intrams ng school. Bihira lang akong pumasok sa loob ng sinehan at hindi rin ako mahilig sa galaan, pero dahil lahat ng blockmates ko ay sasama, wala akong ibang nagawa kundi pilitin ang sarili kong h’wag maging ‘KJ’.

“Dali na! lakad na, Yoyo,” pagmamakaawa ni Nash, pinsan at bestfriend ko na kasama ko din sa course na kinukuha ko. “Nagsisimula na, oh…”

“Heto na po.”

“Doon ka sa dulo! Dun sa katabing upuan ni Elena.”

“Eh, ikaw?”

“Doon naman ako sa kabilang side n’ya…”

“Sa gitna natin s’ya?”

“H’wag nangh Maraming ‘tse-tse-buretse’, bespren. Pagbigyan mo na ‘ko.”

“Bahala ka.”

Pagkatapos nga ng pakikipagkulitan ko kay Nash, umupo na ako sa itinuro n’yang pwesto. Bakit naman kasi sa dinami-rami ng palabas, love story pa ang napili nila. Pwede naman sanang sci-fi na lang.

Hanggang sa mapansin ko na lang na nagpipigil ng luha si Elena sa tabi ko habang tutok sa pinanonood n’ya.

“Grabe…”

Nagulat ako nang bigla s’yang magsalita. Dala na rin siguro ng pagkakatitig ko sa kanya.

“Ang ganda ng kwento, ‘di ba?”

Tumingin s’ya sa akin matapos banggitin ang mga salitang iyon.

“Eh, ‘di ba, kasisimula pa lang, tapos, maganda na agad?”

“Five times ko na kasi ‘tong napapanood,” sabay balik ng tingin n’ya sa screen.

At Nakita ko kung paano n’ya dinamdam ang mga sinabi n’ya. Ang ganda rin pala ng trip n’ya, ulit-ulit sa panonood ng iisang pelikula.

“Don’t leave me, Spencer,” bulong n’ya.

“At kabisado mo na pati lines ng mga bida, ah?” natatawa kong tanong.

“Masyado kasi akong nadadala sa mga pelikula, lalo na ‘to.” Hindi ko alam kung umaarte ba siya o nagpapatawa. “Yung tipong… grabe… ang sweet…

Oh my gii!” Bigla s’yang napako sa pagtingin sa screen. “Hinalikan n’ya lang si Juliana tapos…” bigla s’yang nagbago ng tono, “…tingnan mo mamaya, maghihiwalay din naman sila.”

Ayos ah. Nagpakwento na lang sana ako sa kanya. Mas may emotions pa.

“Tingnan mo! Tingnan mo!” Hinawakan n’ya ako sa pisngi at pilit na ihinarap sa screen nang mag-iba ang eksena. “Yan ang pangarap kong bahay. Magpapatayo ako ng ganyan ‘pag mayaman na ako.”

“Oo nga. Puro salamin.” Halos hindi ako nakapagsalita dahil sa higpit ng hawak n’ya sa pisngi ko. “Pangarap ko ding magkaroon ng malaking bahay…”

“Ssshhh…” sabat n’ya. “Makikita mo, tututol yung nanay n’ya sa relasyon nila…”

Hay. Noon ko lang naranasang manood ng sine nang may kasamang maingay pero napaka-cute na tao. Naisip ko tuloy na parang nangyari na rin ‘to dati. Buti na lang, kinakausap din s’ya ni bespren na nasa kanan n’ya. Kung hindi, malamang ay hindi ko man lang nasulit kahit na ¼ ng ibinayad ko. Pero okay na rin. Masaya akong makatabi s’ya. May maisusulat na naman ako sa diary pag-uwi sa bahay.

Gabi na nang matapos ang panonood at pamamasyal namin sa mall. Nauna na rin ang iba sa pagalis kaya naman lumabas na rin kaming tatlo nila bespren at Elena.

Ruth | Acirofatem “Ayos, ah,” bungad ni Nash. “Simula ngayon, tayong tatlo na ang magiging ultimate friends.”

“Talaga? Kaibigan n’yo na ako?” tanong ni Elena.

“Oo naman.”

Iniwan ko muna sa pag-uusap ang dalawa nang mapansin kong parang nagtatampo ang langit.

“Uy, Yoyo!” Halos mapatalon ako nang tusukin n’ya ang tagiliran ko. Napakalakas kasi ng kiliti ko doon. S’ya naman, tawa lang nang tawa.

“H’wag dun!” pakiusap ko sa kanya. “Nasa’n na ba si Nash?”

“Ah, naghanap ng matinong taxi,” sagot n’ya.

“Sabay-sabay na daw tayong umuwi.”

“Ah, sige, ihahatid ka na lang namin sa bahay n’yo.”

“Sorry pala, nagulat kita. Ano ba kasing hinahanap mo sa taas?”

“Ah, wala.”

“May UFO ba? Baka sinusundo na ako,” biro n’ya.

“Ikaw talaga…”

“Ano nga kasi ‘yon?”

“Feeling ko kasi, darating si Diwatang Ulan.”

“Diwatang Ulan?”

“S’ya ang nagdadala ng ulan. Kasama n’ya ang mga alagad n’yang ulap,” nakangiti kong paliwanag.

“Awwh. Gano’n ba,” namamangha n’yang sagot.

Hindi ko inasahang sasakyan n’ya ang trip ko. “At kailangan talagang may pangalan ang tagapagdala ng ulan, ah?”

“Oo naman. Halos lahat ng bagay, may pangalan at silbi sa mundo ko…”

Isang araw, may napansin akong gitara sa kwarto ko. Kulay blue at parang matagal nang hindi nagagamit. Kinuha ko ‘yon at napagtanto kong sa akin ang gitara dahil na rin sa pangalan ko na nakasulat sa likurang parte nito. Napaisip lang ako kung sino ang nagregalo sa akin no’n. Tinanong ko si nanay pero hindi s’ya sumasagot.

At dahil muli kong natutunan kung paano tugtugin ang gitara, dinala ko iyon sa klase.

Napansin ‘yon ni Elena.

Pagkatapos ng klase, niyaya ko s’ya at si Nash

para mag-jam.

Natawa na lang ako nang malamang pareho pala silang hindi marunong kumanta. Pero okay na rin dahil kahit papaano, sinubukan nila.

At sa tuwing may oras kami, nakagawian na naming tatlo na ubusin ang oras sa kwentuhan, at syempre, pag-aaral.

Habang tumatagal, dumami rin nang dumami ang mga bagay na naitatago ng diary ko. *** Inunahan ko talaga si Nash sa upuang malapit sa bintana nang ihatid kami ng university bus sa Maynila. Sa wakas, OJT na namin. Napakatagal ko ring hinintay ‘to dahil ito na ang pagkakataon para kahit konti’y matikman namin ang real world.

Hindi ko ininda ang pagod sa bawat araw na inilagi namin sa trabaho. Habang tumatagal, lalo kong minahal ang propesyon ng pagiging isang psychologist. Isa pa, kailangan kong pagbutihan dahil ito ang tutulong sa akin para maipagpatuloy ang kagustuhan kong maging pediatrician.

Buti na lang, kasama namin sa iisang building ang mga MassCom major. Kahit paano, sa tuwing may free time kami o kaya naman, off namin, nagagawa naming kalimutan ang pagod sa pamamagitan ng konting kwentuhan at tawanan.

“Napakadaming bituin ngayong gabi,” sambit ko sa aking sarili habang nakatingala. Pinili kong lumabas nang gabing iyon, kahit sa harapang lote lang ng apartment namin, dahil gusto kong mag-isip at mapag-isa. Dinala ko rin noon ang gitara ko. Ayos.

Walang tao.

Tatlong buong kanta, dalawang putol. Malapit na sanang matapos ang mini concert ko nang…

“Coffee?”

“Ikaw pala.”

“Mag-isa ka na naman.”

Nginitian ko s’ya. “Ang cute naman ng damit mo.”

“Gano’n ba. Regalo lang sa’kin ‘to.”

“Nino?”

“Huh?” napatingin s’ya sa akin. “Wala.”

Napansin kong lagi n’yang suot ang

Kabanata viii | Maikling Kwento damit na yun. Kulay brown.

Sabi na nga ba.

Brown ang paborito n’yang kulay.

Alam ko ‘yon kahit na hindi n’ya sabihin sa akin.

“Napakalalim na topic ng pain, ‘no?” Nabigla ako sa pagbabago ng ekpresyon sa mukha n’ya. Hindi ko alam kung bakit n’ya naisip ang mga salitang nasabi n’ya. “Hindi ko rin maintindihan kung bakit gustong-gustong pag-usapan ng mga tao ang ‘pain’.”

“Ang lalim, ah. Parang may pinanghuhugutan ka.”

“Hindi ko alam. Siguro.”

“Alam mo, natutunan kong okay lang namang masaktan. Isa pa, pain adds flavor to love. Pero minsan, pinapatay nito ang pagpapatawad. Minsan, mas pinahihirap nito para sa atin ang paglimot.

Natural lang ‘yon. Nasaktan ka nga, di ba? Alangan namang magpa-fiesta ka pa. Ngunit hindi rin natin kailangang kalimutan na dahil sa sakit na bumalot sa ating mga puso, nagkakaroon tayo ng bagong rason para maghanap muli ng pag-ibig. Where pain exists, love can be found. Madalas lang na hindi natin nakikita ang love kasi… kasi nagsasawa tayo sa paghahanap.”

Hindi n’ya naiwasang dugtungan ang mga nasabi ko.

“Alam mo, Johan…”

“Hindi. Hindi ko pa alam,” sabat ko.

“H’wag ka ngang epal! Ako naman magmo-moment,” sinabayan n’ya pa ng pag-irap ang pag-hampas sa balikat ko. Ang cute n’ya talaga.

Pagkatapos noon, naging seryoso muli ang mukha n’ya. “Hindi naman mahalaga kung gaano katagal mananatili ang pain sa puso mo. Ang tanong ay kung gaano mo ito katagal na kakayanin at dadalhin.”

“Hindi nawawala ang sakit, nasasanay ka lang.

Pero hindi rin naman magandang manatili ka na lamang na manhid habambuhay…” sinabayan ang mga salitang iyon ng pagpatak ng mga luha ko na pilit kong ikinubli sa kanya.

“Nakakalito naman ‘yang mukha

ye 62 katlrese

mo,” sabi n’ya habang nakatitig sa akin. “Nakangiti ang mga labi mo, pero umiiyak naman ang mga mata mo.”

“Yan ang tinatawag na ‘ironic emotions’. Ngumingiti ako dahil nasasaktan ako. Lumuluha naman dahil sa masaya ako.”

“Nakaka-nose bleed ka talaga. Kaya ayaw kitang kinakausap, eh,” pagbibiro n’ya. “Alas-onse na pala.

Tara na sa loob. Maaga pa tayo bukas.”

Papatayo na s’ya nang sinabi n’ya ang mga salitang iyon ngunit pinigilan ko s’ya. Hinawakan ko ang mga kamay n’ya… …sa ikalawang pagkakataon.

“30 minutes na lang… Samahan mo muna ako.”

“Anong meron?”

“Sabi ni Kuya Kim, may meteor shower daw mamayang 11:30.”

“Paano mangyayari yun, eh, napakaraming ulap.”

Hindi ko namalayang natakpan na pala ng ulap ang mga bituin na kanina lang, eh, sobra kung magpapansin.

“Hindi ko alam. Pero, malay mo…”

Hindi na n’ya ako pinatapos sa pagsasalita.

Umupo s’ya sa tabi ko. Pinalipas namin ang sandali sa pamamagitan ng pagbuo ng kung ano-anong bagay sa langit.

Nakakita kami ng mommy unicorn. Kasama rin n’ya ung baby unicorn. Pilit n’ya akong pinatingala sa langit nang makita n’ya sa ibang mga ulap ang hugis ng isang seahorse. Nakakatuwa. Loko-loko din pala ang langit.

Nakita ko rin si Shrek sa mga ulap. Natawa na lang s’ya nang sabihin ko sa kanya.

Lumipas na rin ang oras na sinabi ni Kuya Kim pero wala pa rin --- ni isang bituin --- kaming nakitang bumagsak. Sabagay, sabi n’ya nga, “weather-weather lang”. Niyaya na rin akong pumasok ni Elena sa tinutuluyan naming apartment nang muli akong nagsalita. Pinili kong sabihin sa kanya ang isang lihim na hindi ko inakalang mabubuksan muli.

Ni hindi malinaw sa akin kung bakit ko iyon ginawa.

“Masyado ba akong malambot gumalaw? I mean,

Ruth | Acirofatem did you ever think that I am gay?”

“Hmmm. Sa totoo lang, medyo mahinhin ka nga,” napangiti s’ya sa sinabi n’ya. “And maybe, that’s a big factor para paghinalaan ka ng iba as gay. Ako din, muntik nang maghinala,” yumuko lang s’ya habang naglalakad kami. “Pero buti na lang, nakilala kita. At dahil doon, nalaman ko kung ano ka talaga. You’re a good person. Even better than most of the guys I’ve met. Isa pa, you respect us, kaming mga babae. And for that, nakumbinsi ako na hindi ka gay. For me, you’re a man. Pero, kung sasabihin mo sa’king…”

“Hindi ako gay.”

“Okay. Alam ko naman, eh.”

“Mahirap lang kasi… hindi ko kayang ipagtanggol ang sarili ko sa mga taong humuhusga sa akin.

Kung pwede ko lang sabihin ang dahilan kung bakit minsan, iba akong gumalaw. Pero hindi pwede. At baka kapag nagpaliwanag ako, eh, lalo lang nila akong husgahan. ‘Cause they don’t know that…”

“That?”

Huminto kami sa tapat ng kani-kanyang mga kwarto. Halos magpantay lang ang mga pinto namin.

“That I was sexually abused.” Halatang gulat s’ya sa sinabi ko. “And that nightmare made me struggle for almost half of my life. It killed my childhood.

Pinatay ng karanasang ‘yon kung sino sana ako ngayon,” hindi ko napigilang lumuha muli. “I admit, noon, masyado akong confused sa kung ano dapat ang mga bagay para sa akin, kung sino dapat ako. Dati nga, inakala kong normal lang na mapagdaanan ko ang bangungot na ‘yon; pinilit ko ang sarili ko na bahagi ‘yon ng pagiging tao. Pero hindi.

Lalo lang akong nagalit sa sarili ko at sa mga taong gumawa sa akin no’n. Buti na lang at nakilala ko…

Buti na lang at nagawa kong baliin ang mga maling paniniwala ko. At hanggang ngayon ay sinusubukan kong mabuhay nang normal habang nilalamon ng limot ang aking nakaraan.”

“I am sorry for what I’ve heard…”

Ngumiti ako sa kanya. “Ikaw ang ikalawang tao

na nakaalam ng sikretong ‘yan. Umaasa akong tulad ni… Umaasa akong matututunan mo pa rin akong tanggapin pagkatapos ng narinig mo.”

Hindi ko alam kung bakit hindi ko maituloy ang mga putol kong pangungusap. Hindi ko rin alam kung bakit lumabas sa bibig ko ang mga pahayag na iyon.

Nauna na ako sa pagpasok sa kwarto ng mga kasama ko. Iniwan ko s’ya sa tapat ng pinto nila, pinipilit na ibalik sa akin ang ngiting ibinigay ko sa kanya habang nangingilid na din ang luha sa kanyang mga mata. *** “Blue o pink?”

“Blue.”

“Sige, salamat.”

“Bakit mo naitanong?”

“Wala naman, Johan. Hindi lang ako makapili ng magandang kulay dahil sa dami ng tinda dito.”

“Gano’n ba.”

Pinaglalaruan ko yung rack ng mga bracelet nang kumuha si Elena ng isa. At gaya ng suggestion ko, kulay blue nga ang kinuha n’ya. Napakaraming kapareho ng bracelet na ‘yon, na hindi ko na rin naman ipinagtaka dahil sa ‘souvenir shop’ nga ang napuntahan namin. Sabagay, kahit ano namang kulay ang piliin n’ya, alam kong babagay sa kanya ‘yon dahil sa kulay ng balat n’ya.

Sa kabilang banda naman, may nakita akong bracelet na iisa na lang ang kamukha kaya naman kinuha ko nang pareho.

May ilalagay na naman ako sa ‘mahiwagang kahon’ ko. Hindi na rin naman siguro tanong kung kanino ko gustong ibigay ang kahon na ‘yon.

Nakagawian ko nang sa tuwing may pupuntahan akong lugar (lalo na kapag nailalaban ako sa mga academic competitions sa ibang lugar), eh, bibili ako ng kahit anong bagay lang na makakapag-paalala sa akin kung saan ako pumunta.

Trip ko lang.

Ang lakas talaga ng hatak ng mga palabas sa’kin. ***

kalye trese 63

Kabanata viii | Maikling Kwento “Pwede bang lubayan n’yo ‘ko?” naabala na naman ang pagsusulat ko nang dumating sina Carlo. “Bakit ba hindi kayo maghanap ng ibang pagkakaabalahan sa halip na ibintang sa’kin ang mga bagay na hindi naman totoo.”

“Aminin mo na kasi,” pang-iinis n’ya. “May lalaki bang kasing hinhin mo gumalaw? May lalaki bang halos puro babae ang kaibigan.”

“Wala kayong karapatan para sabihin sa’kin na sa mga uri ng kaibigan nasusukat ang pagkatao ng isang indibidwal.”

“Eh, paano nga ba?”

“Hindi ko alam. Baka kapag ipinaliwanag ko sa’yo, eh, hindi maproseso ng utak mo.”

“Ang galing mong magsalita, ah!”

Tumingin lang ako sa kanya.

“Akala mo ba, hindi ko alam ang kwento mo?

Hah? Narinig ko kayo ni Elena…”

“Tumigil ka…” nanghihina kong sagot.

“At kahit kailan,” nanggigigil n’yang sabi. “Hindi ka na magiging normal.”

Hindi na lang ako nagsalita kahit na halos lamunin na ako ng galit sa kinatatayuan ko. Bago pa man humalik ang kamao ko sa mga mukha nila, pinili ko na lamang na umalis. Nakita ko si Elena na nakatitig mula sa tapat ng sasakyan ni Nash na ginamit naming tatlo nang samahan namin si Irene, kababata at pinsan namin ni Nash, sa pamamasyal. Nakita ko ring bumaba si bespren mula sa sasakyang ‘yon. Pero sa halip na humingi ako ng awa sa mga kaibigan ko, pinili ko na lamang na tumakbo upang iwan ang isa na namang eksena na kumwestyon sa pagkatao ko. *** Matapos ang nangyari, napagdesisyunan kong umiwas muna sa mga tao, kahit na sa mga kaibigan ko, kahit na kay Elena.

Wala akong ibang inisip kundi ang mag-aral at gawin ang lahat ng makakaya ko para makapasa sa UP Med School. Lumipas ang ilang araw nang wala akong ibang kakwentuhan maliban sa mga libro, sa gitara ko, at sa paborito kong tasa

ye 64 katlrese

na lagi na lang nalulunod sa kape. Pati na rin ang diary kong tungkol lang kay Elena ay iniwasan ko na rin munang sulatan; bihira ko na rin kasi s’yang makausap, bihira ko nang obserbahan.

Hindi ko namalayang tapos na pala ang finals. Kung sinuswerte ka nga naman, kung kailan pa-graduate na ako, eh, tsaka pa ako maipapatawag sa dean’s office. Wala naman akong naaalalang masamang bagay na ginawa ko.

Ow-em.

Alam ko na kung ano ang nagawa kong mali.

Hindi ako naka-uniform kahapon.

OA, ‘di ba? Hehe.

Daig ko pa ang sasali sa talent show nang kumatok ako sa opisina. Hindi ko alam kung ano ang mangyayari. Sana, magandang balita.

At natapos na ang paghuhukom.

Dali-dali kong inakyat ang third floor ng building namin nang malaman ko ang dahilan kung bakit ako pinatawag sa dean’s office. Dahil sa kagustuhan kong masabi agad sa mga magulang ko ang magandang balita, napagdesisyunan kong umuwi na noong mga sandaling iyon. Tiyak na matutuwa sila.

Nagmamadali kong kinuha ang mga gamit ko sa silid namin. Ang bag kong may nakasabit na ‘simsimi’, mga libro, libro, at marami pang libro. Ni hindi ko na nagawang tumingin sa dinadaan ko habang nakangiting isinasalansan sa bag ang mga bagay na kakasya pa.

Hindi naging malinaw sa akin kung anong mga uri ng emosyon ang naramdaman ko. Siguro, ‘ironic emotions version 2.0’.

“Sorry,” nagulat na lang ako nang bigla kong makabunggo si Elena. At dahil doo’y nalaglag ang mga gamit na nakikisali sa pag-agaw ng aking atensyon noong mga panahong iyon. Astig. Parang napanood ko na rin ‘to sa teleserye.

Pero iniba ko ng kaunti ang eksena. Sa halip na pulutin ang mga nalaglag na gamit… …niyakap ko s’ya.

Aaminin kong pareho kaming nabigla sa ginawa

Ruth | Acirofatem ko.

“Elena…”

“Ba… Bakit, Yoyo?” mahina n’yang sabi habang tinatapik ako sa likuran.

“M… Magna Cum Laude ako,” lalo ko pang hinigpitan ang yakap sa kanya. “At…” “At ano?”

“At… nakapasa ako sa UP Med School.”

“T… Talaga? Grabe. Congrats,” lalo pa n’yang nilakasan ang pagtapik sa aking likuran.

Hanggang sa maisip ko na lang kung bakit n’ya ginawa ‘yon.

Hindi na s’ya makahinga.

Kaya naman binitawan ko na s’ya. Pinulot ko ang mga nalaglag kong gamit at pagkatapos n’on ay humawak na lang ako sa kanyang mga balikat.

“Mauuna na akong umuwi. Kailangan ko nang sabihin sa mga magulang ko ang magandang balita…”

“Ah, sige.”

Nakaka-limang hakbang na ako palayo sa kanya nang bigla akong bumalik at… …at ang bigla ko na lang rin s’yang hinalikan sa pisngi.

Halatang nagulat s’ya sa ginawa ko.

Tumingin ako sa kanya.

“Pwede mo ba akong samahan sa theme park bukas? Gusto kong mag-celebrate,” nakangiti kong tanong sa kanya. Hindi s’ya sumagot. “Paano ba ‘yan, silence means ‘yes’?”

Iniwan ko s’yang tulala pa rin sa kinatatayuan n’ya. Patakbo akong umalis hanggang sa makasalubong ko si Nash. Napansin kong pareho din pala sila ng taste sa bracelet ni Elena. Pero hindi ko na inungkat pa ‘yon. Ang alam ko, may date ako bukas. *** “Dito na lang tayo sumakay…”

“Ha? Sigurado ka?” natatawa n’yang tanong.

“Ang tanda na natin tapos d’yan mo ako yayayaing sumakay? Weird, huh.”

“Eh, ano naman kung matanda na tayo? ‘Yan ang gusto kong sakyan. Tsaka, ‘yan lang kasi ang kaya

kong sakyan. Ayoko sa horror train, baka lumabas ang lungs ko sa bibig ko.”

“Masyado ka kasing mahilig sa kape...”

“Ayoko din naman sa rollercoaster, masyadong mataas.”

“Excuse me, meron bang rollercoaster na nakadikit sa lupa? Minsan din pala, mas matalino ako sa’yo,” nangingiti n’yang sabi.

“Basta. Dito tayo sasakay. Nakabili na ako ng ticket kaya wala ka nang magagawa. Sayang naman ang pera ko ‘no.”

“Oh well, bahala ka na nga,” nanggigigil n’yang sagot sabay pisil sa pisngi ko. Tapos, s’ya pa ang humila sa akin papunta sa loob. “Ano pang hinihintay mo, Mr. Magna Cum Laude? Si Diwatang Ulan?

Tinext ko na s’ya. Sabi ko, h’wag muna s’yang umepal ngayong gabi.”

Hindi ko inakalang mapipilit ko s’yang sumakay sa carousel. Simula nang bata pa ako, dito ko lang laging gustong sumakay sa tuwing dadalhin ako ni nanay sa theme park.

Kanina, s’ya pa ang aayaw-ayaw, tapos s’ya rin naman pala ang mag-eenjoy. Nakakatuwa s’yang tingnan habang kumakaway s’ya sa mga batang nasa tabi namin.

Pagkatapos n’on, hindi ko inasahang s’ya naman ang mamimilit sa akin na sumakay sa horror train.

Hindi n’ya pinansin ang pagmamakaawa ko, kahit na ang banta kong aatakihin ako sa puso at magpapalit ang posisyon ng esophagus at intestines ko.

Ang sabi n’ya na lang sa’kin, pinagbigyan n’ya daw ako kanina sa carousel kaya kailangang pagbigyan ko din s’ya sa hiling n’ya.

Hay. Ako na naman ang kawawa.

Tawa s’ya nang tawa nung lumabas kami mula sa ‘nakakatuyo-ng-laway’ na sasakyang ‘yon. Ako naman, nagpapasalamat na lang sa Panginoon dahil nakalabas ako nang hindi nami-misplace ang bawat organ sa digestive tract ko.

Sa gitna ng pagtawa n’ya, napansin kong napaka-cute n’ya sa suot n’yang damit. Lagi naman.

Bigla na lang akong nahilo. Hindi ko

kalye trese 65

Kabanata viii | Maikling Kwento alam kung dahil ba sa yun lang ang aftershock ng pagsakay sa horror train o talagang maganda lang ang babaeng kasama ko sa gabing ‘yon.

Niyaya ko na lang s’yang kumain. Pagkatapos n’on, hiniling ko nang umuwi kami. Malalim na rin kasi ang gabi. At mukhang nag-expire na ang kasunduan nina Elena at Diwatang Ulan.

“Akala ko ba, tinext mo s’yang hindi s’ya eepal ngayon?” tanong ko habang minamaneho ang ipinahiram na kotse ni tatay sa akin.

“Ewan… Uhm, Johan…”

“Ngayon ko lang narinig na tawagin mo ‘ko sa totoo kong pangalan. Pero, bakit? May sasabihin ka ba?” tumingin ako sa kanya.

“Salamat. Nag-enjoy ako sa mundo mo,” nakangiti n’yang sagot sa akin.

Ang huli ko na lang na natandaan, ang hilong naramdaman ko kanina, eh, nag-level-up na sa pagiging headache.

Bigla kong naisip ang mga eksenang nanood kami ng pelikula, noong sinabi n’yang gusto n’yang bumili ng bahay, ang paborito n’yang kulay. Ang gitara ko. At ang damit na suot n’ya ngayon.

Alam kong pamilyar ang damit na ‘yon.

Alam kong nangyari na noon ang eksenang ito.

Nasilaw ako sa pagkislap ng langit.

Hindi ko na lang inasahan ang mga sumunod na nangyari. *** “Johan!” paggising ko, muntik na akong mabingi sa pagsigaw ni nanay na nasa sofa ng private room ko. Sa sobrang lakas n’on ay nagising din tuloy ang isang babae na nakadukdok sa higaan ko. Nagtaka ako dahil naka-wheel chair s’ya.

Napalalim na lang ang paghinga ko nang hinawakan ng babaeng ‘yon ang kamay ko.

“Johan, okay ka lang ba?” tanong n’ya.

“E… Elena, ikaw pala. So… Sorry.”

“H’wag mo nang pansinin ‘to. Nagalusan lang ako. Ikaw? Kamusta ka na?”

Tumingin ako kay tatay na nakaupo rin sa sofa ng mga panahong ‘yon.

ye 66 katlrese

“Pwede po bang, kami munang dalawa?”

Naintindihan naman n’ya ang pakiusap ko kaya niyaya n’ya muna si nanay na pumunta sa labas.

“Ba… Bakit, Johan?”

“Lara.”

“Ano?” “Lara ang pangalan n’ya. Naaalala ko na ngayon.”

“Si… Sino s’ya?”

“S’ya ang dati kong kasintahan. Ang unang taong nakaalam ng lihim ng pagkabata ko. Ang taong nagbigay ng gitara ko. At may damit din s’yang katulad mo. ‘Di ba, nung mag-date tayo, suot mo yung damit mo na ginamit mo rin nang una kitang makita?”

“Oo…” “Siya ang taong…”

“Ang taong mahal na mahal mo,” nakangiti n’yang sabi sa akin.

“Noon,” nakatulala lang ako sa ceiling ng kwarto.

“Bago pa man s’ya kunin sa akin. Sa kaparehong aksidente anim na linggo bago magpasukan para sa ikalawang semestre noong second year palang tayo, habang suot ang damit na katulad ng sa’yo.”

“Pero, bakit ngayon mo lang ‘to nasabi sa a…”

“Ngayon ko lang naalala ang lahat.”

“Sorry.”

Ibinaling ko ang tingin sa kanya.

“At dumating ka…”

“At dahil sa’kin, naalala mo s’ya. Gano’n ba?” nakayuko n’yang sabi.

“Oo.” Nakita kong pinunasan n’ya ang kanyang mata.

“Nakakainis ka,” humarap s’yang muli sa akin habang sinasabi ang mga salitang ‘yon. “Nag-a‘ironic emotions’ tuloy ako ngayon.”

Alam kong sa likod ng mga ngiting ipinakita n’ya sa akin ay nasasaktan s’ya.

Hindi ako kumibo. Nakita ko na lang s’yang unti-unting pinapaikot ang gulong ng kanyang wheelchair palayo sa kinahihigaan ko, palabas ng silid kung saan ako nakakulong.

“Elena, pwede ba tayong magkita sa susunod na

Ruth | Acirofatem Huwebes?” Napahinto s’ya sa paglabas. “Sa university quadrangle. Alas tres. May mahalaga lang akong sasabihin sa’yo… Sana… Sana makapunta ka. Maghihintay ako.” *** Hindi ko alam na pwede pa lang tumira sa loob ng katawan ko ang mga paru-paro. Kanina ko pa sila nararamdang naglalaro sa aking tiyan. Hindi sila mapakali. Pati tuloy ako, naaapektuhan.

Pinilit kong gumaling kaagad para naman maka-attend ako ng graduation bukas. Isa pa, ipinangako ko kay Elena na hihintayin ko s’ya ngayon.

Birthday ko, pero hindi ko piniling mag-celebrate.

Hindi rin naman kasi ako partikular sa kung paano dapat gunitain ang araw kung kailan ako ipinanganak. Ang mahalaga, naaalala ‘to ng mga taong mahalaga sa akin.

Isa pa, simula nang matanggap ko ang mga magagandang balita tungkol sa pag-aaral ko, eh, naging sapat nang regalo sa akin yun. Napakalaki ng pasasalamat ko dahil pinagkatiwalaan ako ng Panginoon; at dahil binigyan n’ya pa ako ng isa pang pagkakataon matapos mangyari ang aksidenteng nagpabalik sa akin sa mundong pansamantala kong nakalimutan.

Nakakaasar lang dahil parang nananadya na talaga si Diwatang Ulan. Lagi s’yang nandyan sa tuwing may mahalagang bagay na mangyayari sa buhay ko. Hindi ko alam kung ipinanganak na akong kakambal s’ya o talagang crush lang n’ya ako kaya hindi n’ya ako maiwan-iwan.

Dalawang oras na matapos ang sinabi kong sandali ng pagkikita namin, pero wala pa rin s’ya.

Unti-unti na ring kinakain ng mga maiitim na ulap ang liwanag.

Pero hindi ako aalis. Nangako ako.

Itinago ko na lang sa t-shirt ko ang diary kong ibibigay ko na sakanya. Hindi ‘to pwedeng mabasa.

Pinipilit din ako ng gitara kong ililim s’ya, pero sinabi kong kailangan n’ya akong samahan sa pagbibilang ng kulog at kidlat habang wala pa si Elena.

Umaambon na. At hindi ko pa rin maisip kung

ano ang kantang tutulain ko sa harapan n’ya.

Halos malunod na ako sa hanging kanina pa nagpapapansin. Bumubulong na s’yang parating na ang malakas na ulan. Pero hindi pa rin ako natinag. Lulubusin ko na ang pakikipagkulitan sa langit ngayon.

Lumipas ang ilan pang minuto.

At dumating na nga s’ya…

Dumating na si Diwatang Ulan. Sinabayan ko na lang s’ya sa pagluha habang iniisip kung darating pa ba ang taong hinihintay ko.

Pilit kong pinananatiling tuyo ang nakatagong talaarawan sa loob ng damit ko. At ang gitara ko, naliligo na. Inisip kong baka magalit si Lara dahil hindi ko naingatan ang regalo n’ya, pero hindi ko rin maintindihan ang sarili ko kung bakit ayaw akong dalhin ng mga paa ko sa ibang lugar.

Nang biglang…

“Johan!”

Hindi ko nagawang ipaliwanag kung anong uri ng tuwa ang naramdaman ko nang marinig ko ang boses n’ya. Hinanap ko s’ya. At nakita ko s’yang nakatayo sa gate ng quadrangle. Naglalakad s’ya habang papalapit sa direksyon ko. Pero dahil hindi ko nakontrol ang sarili ko, dali-daling hinila ng isa kong kamay ang gitara ko, at tumakbo ako papalapit sa kanya.

Nang malapit na ako sa kanya, binitiwan ko ang gitara ko, niyakap ko s’ya at…

“Dumating ka…”

“Johan…”

“Gusto kita. Mali. Bura-bura. Mahal kita. Hindi ko alam kung kailan pa o paano nangyari, pero alam kong mahal kita, Elena. Patawad dahil… dahil unti-unti ko lang naalala ang nakalipas ko dahil sa’yo… pero alam kong may dahilan din kung bakit kita nakilala. Sorry, kasi… hindi ako nakapaghanda ng speech para masabi ko kung gaano kita kamahal, pero nandito na tayo. Ikaw, ako. Sana… Sana, magawa mo rin akong mahalin…”

Tuwang-tuwa ako sa mga oras na ‘yon dahil alam kong sa wakas ay nasabi ko rin sa

kalye trese 67

Kabanata viii | Maikling Kwento kanyang mahal ko s’ya. Nag-aabang lang ako sa isasagot n’ya nang biglang tumigil ang ulan… …pero sa tapat lang naming dalawa.

Bumitaw ako sa pagkakayap sa kanya at nakita kong umiiyak s’ya. Hanggang sa malaman ko ang dahilan kung bakit huminto ang ulan…

“Na-miss mo yata ang girlfriend ko,” mahinang sabi ni Nash habang hawak ang payong na pansamantalang nagpahinto sa pagbuhos ng ulan sa tapat namin ni Elena.

“Johan… Nash…” halos hindi na mabigkas ni Elena ang mga pangalan namin dahil sa bigat ng naramdaman n’ya sa mga sandaling iyon.

“Ah… Eh…” naguguluhan kong sabi. “Ikaw pala, bespren. Ano kasi… pinapraktis ko lang yung gagawin ko kapag nag-audition ako sa PBB Teens.

Maganda ba?” nakatingin lang ako kay Elena. Marahil, hindi na nila napansing lumuluha ako dahil sa pagsabay ng ulan.

“Gano’n ba,” sagot ni Nash.

“Ah… oo. Ang ganda, ‘di ba?” halos matuyuan na ako ng lalamunan habang sinasambit ang mga salitang ‘yon. “Heto pa nga, oh…” kinuha ko ang gitara ko at ang diary na basang-basa na. “Nagdala pa ako ng props para mas effective…”

“Johan…”

“Okay… lang ako, Elena,” yumuko na lang ako para hindi n’ya mahalata ang mga bakas ng nararamdaman ko sa aking mukha. Pagkatapos n’on ay tumalikod ako sa kanilang dalawa. “A… kailangan ko na palang umalis. Bespren, ihatid mo na rin sa kanila si Elena para makapagpalit na s’ya. Ikaw, umuwi ka na rin… Baka magkasakit pa tayong pare-pareho kapag tinapos ko yung audition piece ko…”

Muli akong humarap sa kanila. At binigyan ko sila ng isang nagdadalamhating ngiti.

Tumingin ako kay Nash.

“H’wag na h’wag mo s’yang sasaktan, Nash.

Wala sa lahi natin ang manloloko.”

Matapos ‘yon ay tuluyan ko na silang tinalikuran.

Iniwan ko na silang dalawa.

Kawawa naman ang dala kong diary

ye 68 katlrese

at gitara. Pati sila, nadamay sa mga kahibangan ko.

Ngayon, alam ko na kung saang bahagi ng buhay ako mahina.

Pero hindi ko alam kung bakit ako iniharap ng Panginoon sa ganitong uri ng sitwasyon. Hindi ko alam kung bakit patuloy n’ya akong sinasaktan.

Noon, si Lara. Ngayon, si Elena.

Siguro nga, marami pa akong kailangang matutunan sa buhay. At hindi lahat ng bagay sa mundo, pwede kong makuha.

Naguguluhan pa rin ako.

Kailangan bang ipagpatuloy ko ulit ang paghahanap? Hindi ba pwedeng ako naman ang hanapin n’ya? *** Parang kanina ko pa hinihintay ang ulan. Naunahan na s’ya ng mga luha ko sa pagbagsak. Ayan tuloy, mas makulimlim na ang mga paningin ko kaysa sa langit. Mas malungkot na kaysa sa panahon.

Pinapauwi na ‘ko ni nanay. Buti naman, marunong na s’yang mag-text ngayon. Pero ayaw ko pang tapusin ang pakikipagkwentuhan ko sa sira kong gitara.

Isa pa, darating daw s’ya. Gusto n’ya daw akong makita bago man lang ako umalis.

Ngingitian ko na lang ang sarili ko habang uma-‘ironic emotions’.

Hindi ko alam kung bakit patuloy ko pa rin s’yang hinihintay gayong alam kong matagal na s’yang lumagpas sa akin. Hindi ko alam kung bakit umaasa pa rin akong mapapangiti s’ya gayong alam kong may ibang tao nang kayang gumawa noon para sa kanya.

Matalino daw ako. pero hindi sa bagay na ‘to. Buti na lang, hindi s’ya naging mathematical equation.

Dahil kung nangyari ‘yon, s’ya lang ang hindi ko kayang i-solve.

Korni na kung korni. Walang basagan ng trip.

“Johan!”

Bigla na lang umurong ang pag-iyak ko nang narinig ko ang boses n’ya. Hindi pa rin nagbabago kung paano n’ya bigkasin ang pangalan ko.

Ruth | Acirofatem Umupo s’ya sa katabi kong swing; napagtanto kong maganda s’ya kahit na ano pang uri ng damit ang isuot n’ya.

Matagal kami sa ganoong eksena. Walang kumikibo. Natalo ng pagka-ilang ang lahat ng pinagsamahan namin.

Magsasalita na sana ako nang biglang…

“Madaya ka,” pilit n’yang tinatalo ang panginginig ng kanyang boses. “Hindi mo ibinigay sa’kin yung regalo mo.”

“Para saan pa?” napabuntong-hininga ako. Pilit ko ring kinakagat ang labi ko sa pag-asang mapipigilan nito ang pagkawala ng luha ko. Kanina pa kasi ako umiiyak. Baka ma-dehydrate na ako.

“Gusto ko lang kasing mabasa kung ano mga laman nun. Na-curious lang ako.”

Nakita kong ngumiti s’ya. Pero malungkot ang mga mata n’ya.

“Wala. Wala yun.”

“Ga.. Galit ka ba sa’kin?”

“Oo.” Alam kong sa mga sandaling ‘yon, eh, hindi ako pwedeng magsinungaling sa kanya. At kailanma’y hindi ko gagawin ‘yon.

“Sorry,” mahinahon n’yang sabi.

“At dahil galit ako sa’yo, hindi kita bati,” natawa na lang ako sa mga sinabi ko. “Binibiro lang kita.”

Umasa akong pagkatapos ng mga salitang nabigkas ko ay napangiti ko s’ya ulit.

“Pero, sa totoo lang,” biglang nawalan ng expression ang mukha ko. “Hindi ko pa rin alam kung anong uri ng emosyon ang kailangan kong maramdaman sa tuwing makikita kita. Hindi ko alam kung bakit hindi ko kayang magtanim ng sama ng loob sa’yo kahit na alam kong kailangan.”

“Hindi ako si Lara.”

“Oo. Naalala ko s’ya dahil sa’yo. Pero na-realize ko din na minahal kita dahil hindi ikaw si Lara. Dahil iba ka. Kaya lang…”

“Kaya lang, hindi pwede.”

“Alam mo ba kung bakit gustong-gusto kong mapag-isa?” tumingin ako sa kanya at alam kong

nagpipigil na rin ang kanyang mga mata. “Dahil sa tuwing mag-isa ako, nagiging simple ang lahat. Nakakaya kong ngumiti at alalahanin ang mga bagay na mahalaga sa’kin. Mga bagay na hindi napapansin ng karaniwang tao; o, siguro, mas tamang sabihin na hindi lang nila pinapansin dahil nabubulag sila ng mga bagay na akala nila’y mas magpapasaya sa kanila. Sa tuwing mag-isa lang ako, nakakaramdam ako ng katahimikan.” Nginitian ko s’ya.

“Silence kills. Pero kahit ganoon, natutunan ko ring katihimikan lang ang tanging bagay na bumubuhay sa akin.”

Nagpatuloy ako sa pagsasalita, “Hindi naiintindihan ng iba na minsan, masayang malaman na dinadalaw tayo ng kalungkutan; masayang malaman na nararamdaman nating masaktan. Hindi nila nauunawaan na ang pag-ngiti ay mas totoo kaysa sa pagtawa; dahil madalas, tumatawa lang tayo dahil ito ang pinakamadaling paraan para lokohin ang mga sarili natin at ang ibang tao. Ito ang pinakamadaling paraan upang ipakita na okay lang tayo, na walang dapat ipag-alala.”

Mukhang nalaliman s’ya sa mga sinabi ko kaya hindi s’ya agad na nakakibo. Nagpatuloy nalang ako sa pagsasalita.

“Pero nang dumating ka, na-realize ko na hindi pwedeng sa lahat ng pagkakataon ay mag-isa lang ako. Nagiging mas maganda ang pananaw ko sa buhay sa tuwing nakakausap kita. Mas magaan.

Natutuwa ako dahil nalaman kong mas mahalagang ang mga bagay na minahal ko, eh, naibabahagi ko sa isang taong mahal ko rin. Sa pamamagitan noon, hindi ako nagiging makasarili sa kung ano mang blessing o achievement ang nakukuha ko, dahil umaasa ako, o mas tama sigurong sabihin na umasa ako na isang araw, makakasama kita sa tuwing matatanggap ko sila.”

Naubos sa mga sandaling iyon ang lahat ng salitang inilihim ko sa loob ng ilang taon. Madali lang naman pa lang sabihin. Sana, noon ko pa ginawa.

“Nakakainis ka. Nakakaramdam tuloy ako ngayon ng ‘ironic emotions’,” pinipilit n’yang

kalye trese 69

Kabanata viii | Maikling Kwento tumawa sa bawat salitang binitawan n’ya.

“Ikaw ah, nang-aagaw ka ng terms. Ipapakulong kita…”

“Dahil ninakaw ko ang puso mo?”

“Patawa ka rin, eh, ano? Kita mong pilit na nagmo-move-on ang tao, tapos pasasamain mo ulit ang mood. Ang sama mo talaga,” sinubukan kong abutin ang buhok n’ya para guluhin pero nakaiwas s’ya, at nagawa n’ya pang tawanan ako nang malakas. Na-miss ko ‘tong ganito. Yung nagkakatawan lang kami. At alam kong simula dito, eh, wala na ang ilang namin sa isa’t-isa. “Ang hirap sa’yo, masyado kang paasa.”

“Hindi ko sinabing umasa ka.”

“I hate you,” pagbibiro ko sa kanya.

“I hate you, too.”

“Aray. H’wag mo naman akong kamunghian.”

“Nose bleed, ah. Mas malalim ka pa sa Mariana Trench. Tsaka, ikaw lang ba ang pwedeng magjoke. Hirap din kasi sa’yo, masyado kang seryoso sa buhay.”

“Baka nakakalimutan mo,” pagputol ko sa pagsasalita n’ya. “Hindi pa rin tayo bati. Kaya bawal ka pa ring mag-joke sa’kin.”

“Gusto mo ng kendi?”

“Hindi na tayo bata.”

Ngumiti ulit s’ya.

“Seryoso ka talaga. Hindi ka magiging si Johan kung hindi ka ganyan.”

“Alam ko.”

“Eh, paano tayo magbabati n’yan?”

Hindi ko s’ya sinagot. Tanging, “umaambon na.

Kailangan na nating umalis,” ang nasabi ko sa kanya.

Sabay kaming tumayo. At maglalakad na sana ako palayo nang biglang… …bigla s’yang yumakap sa akin.

“Birthday mo bukas, ‘di ba?” tanong ko. “Ang tanda mo na.”

“Hoy! Anong ‘matanda’ ka d’yan?”

ye 70 katlrese

“Mas matanda ka kaya sa’kin. Halos isang taon din.”

“Ows?” “Hehe. Hindi mo pala alam.”

“Oo nga.”

“At dahil mas matanda ka sa akin, ‘ate’ na ang tawag ko sa’yo simula ngayon.”

“Awkward, ah.”

“Mas okay na yun. Parang magkapatid lang tayo.

At least, pwede pa rin kitang protektahan at alagaan. Pwede pa rin kitang mahalin.”

“Mahalin…?”

“Bilang kapatid.”

“Astig talaga ‘yang utak mo, no? Kung ano-anong naiisip mo.”

“Hayaan mo na lang ako,” huminga ako ng malalim. “Basta, siguraduhin lang ni Angelo na hindi ka n’ya paiiyakin. Kung hindi, makikita mong magpatumba ng tao ‘tong ‘psychological brother’ mo, hehe.”

“Deal.”

“Aayain sana kitang mag-blood compact para mapatibay ‘tong kasunduan na ‘to pero baka maubusan ka pa ng dugo. Magkakaroon na naman ako ng kasalanan sa’yo. Kaya ganito na lang, Ilibre mo ako ng kape sa Starbucks. Yung ‘venti’, ah. Tsaka, para magkabati na rin tayo.”

“I hate you talaga, Johan!” tumigil s’ya sandali.

“Pero, sige na nga. Para magkabati na tayo at para sa kasunduan natin, ililibre kita ng kape,” pagkatapos n’yang sabihin ‘yon, lalo n’yang hinigpitan ang yakap n’ya sa akin.

Pero hindi man lang ako napangiti…

Ni hindi ko s’ya hinagkang pabalik… Kalye Trese

kabanata

vii Judges

a huli, hindi l ang iyong mga mabubuti at relihiyosong tao ang karapat-dapat na makapunta sa lupang pangako, ang langit. Kailangan ng pagkilala, pagtanggap, pananalig, at pagtitiwala sa Diyos na nagbigay ng pagkakataon na mabuhay ang tao.

-San Pedro

sa panulat ni Jerome Estavillo Unang Bahagi Ang Tagapagligtas alamat po sa sampung-libo ninyo Ma’am Angeline Gonzales”, wika ni Mario pagkatapos tanggapin ang sobre na naglalaman ng pinansyal na tulong galing sa nasabing pulitiko.

“Walang anuman po. Tungkulin ko ang matulungan kayo at lubos kong ikinasisiya sa tuwing nakikita ko ang ngiti sa inyong mukha”, ani Angeline.

Si Angeline Gonzales ang kinikilalang tagapagligtas ng Bayan ng Desprados simula nang mahalal siya na alkalde ng bayan. Kilala rin ang kanyang angkan sa kanilang bayan dahil sa mga proyekto nitong pampamayanan tulad ng Scholarship Foundation, pagtatayo ng ahensya ng manggagawa at pagpapagawa ng mga silid-aralan. Sa katunayan, binigyan siya ng bansag na “The Redeemer” sapagkat siya ang nagsalba sa kahirapan ng kanilang lugar.

Ika-2 ng Marso 2010 nang mapaulat sa telebisyon ang pagkakautang ng kanilang bayan na umabot na sa 50 bilyong piso. Diumano ay tinangay ni Clarencio Dimaano (mayor bago mahalal si Gonzales) ang kalahati ng halaga ng kabuuang utang ayon sa sinabi ng kasalukuyang administrasyon. Maliban sa pagkakautang, marami rin ang kalsadang baku-bako dahil sa pagkapurnada ng pagsasaayos nito. Marami sa mga naka-tenggang request sa scholarship ay nanatiling nakatengga ng isang taon. Nagkaroon ng kakulangan sa gamit sa mga ospital dahilan upang gawing pribado ang ilan sa mga ito. Sa panunungkulan ni Dimaano dumami ang bilang ng rally, strikes, patayan, sugalan, at prostitusyon.

Hindi maikakaila na nagbukas na ang mga bintana ng kanilang bayan na noon ay balot ng dilim. Ang liwanag ay unti-unti nang sumasakop sa kalakhan ng kanilang lugar. Ang angkan ni Gonzales ang usap-usapan na nagbayag ng utang ng Desprados.

Nang makauwi sa bahay si Mario...

“Hon”, ani Mario.

“O bakit?”, wika ni Stella.

“Si Ma’am Angeline.”

ye 72 katlrese

Kabanata vii | Maikling Kwento “Bakit? Nagkita ba kayo? Anong ginawa niya sa iyo? Palagi nyo ba yun ginagawa kapag wala ako?

Siguro, gustung-gusto mo naman. Madalas nyo sigurong gawin yun! Sabihin mo nga sa akin, arawaraw nyo ba yung ginagawa? Araw-araw ba kayong nagkikita? Taksil ka! Akala ko naman dahil ako lang ang asawa mo, ako lang ang mahal ko. Nagpaahas ka pala! Layas dito! Layas Mario!”

“Hoy! Ano bang pinagsasabi mo? Ang OA mo ha!

Nakikita mo ba itong hawak ko?”

“Oo, Mario. Hindi ako bulag at lalong hindi ako tanga. Hindi ako baliw upang hindi malaman kung ano yang dala mo.”

“Ano nga ito? Hulaan mo.”

“Love letter?”

“Hindi, Stella. Sige pa.”

“Ahm, huwag mo sabihing solicitation letter. Papatayin ko yang pingas na yan.”

“Stella, akala ko ba’y hindi ka tanga. Ito yung...”

Napaputol sa pagsasalita si Mario nang biglang sumabad ang kanyang asawa...

“Alam ko na. Iyan sana ang sulat na ibibigay mo sa amin dahil plano mo na talaga kaming iwan.”

“Ano ka ba Stella? Huwag ka ngang paranoid! Chill lang, honey. May pambayad na ang anak nating si Junjun sa kanyang tuition fee.”

Napabuntong hininga si Stella. “Hay, sa wakas.

Na-paranoid lang siguro ako.”

“Oh sya, sige. Maliligo muna ako.”

Natapos din ang mahaba-habang pagdududa ni Stella sa kanyang asawa. Napagtanto niya na wala naman talagang namamagitan kay Mario at kay Mayor Angeline.

Naging maganda ang tingin ng kanilang pamilya sa namumuno sa kanilang bayan. Maliban sa regular silang nakatatanggap na tulong mula sa pamahalaang-lokal, hindi rin nakalilimot ang mayora na bumisita sa mga bahay ng kanyang nasasakupan dahilan upang lalo pang mapalapit ang taumbayan sa kanya. Naging sikat si Angeline dahil sa kanyang ginawa para sa bayan.

Judges | Ginay Ikalawang Bahagi Ang Tagapagsiwalat

ng mundo ay nagsisimula nang

maghanda. Sumisilip na sa silangan si haring araw at lumiliwanag na ang kapaligiran.

Nagising sa ikatlong pag-snooze ng alarm si Stella upang gisingin si Joanna, ang panganay niyang anak.

Si Joanna ang nag-iisang babaeng anak nina Stella at Mario at kasalukuyang manunulat sa Philippine Weekly Respondents, isang sikat na pahayagan sa Desprados.

“Anak, kain na”, tawag ni Stella kay Joanna.

“Opo, ma”, papunta na.

Napahinto si Joanna sa nakita niya sa hapag. Tuyo na naman ang ulam nila. Paminsan-minsan, napapaisip din siya kung saan napupunta ang grocery items na ibinibigay sa kanila ni mayor Gonzales gayong wala naman silang tindahan upang ibenta ang mga ito.

Mapalad raw ang mga katulad ni Joanna sapagkat nabigyan siya ng pagkakataon na makapagtrabaho sa PWR. Sikat ang lahat ng manunulat ng PWR. Dahil sa angking katanyagan, nabalot na rin ang pahayagan sa marahas na pamamahayag. Ayon nga sa retirado ng PWR, hindi man nawawala ang kasikatan ng kanilang dyaryo, naglaho naman daw ang kredibilidad nito.

Nababayaran na ang PWR. Natatakot sila na maipasara dahil sa kanilang panulat. Ang lahat ng artikulong isinusulat ng kanilang empleyado na laban sa makapangyarihang tao ay hindi naililimbag kaya natatakot si Joanna na sabihin ang totoo dahil sa masasayang lang ang kanyang pagod sa pagsusulat o takot siyang mawalan ng trabaho.

Sa ngayon, ang PWR ang nagsisilbing marketing department ng Desprados sapagkat puro positibo lamang ang nailalathala sa kanilang dyaryo.

Ikatlong Bahagi Ang Tagapagturo

aghahanda na naman ng almusal si Stella.

Sa madaling salita, tuyo na naman ang ulam nila. Dahil hindi na makapagtiis, lumayas ng bahay si Joanna nang hindi kumakain. Tinawag ni Stella si Junjun at Mario para kumain ng agahan.

“Si Mama talaga. Ayan tuloy nilayasan ni ate”, kantyaw ni Junjun.

“Naku, ang pilyo mo talaga. Babasagin ko itong plato sa mukha mo eh”, sabi ni Stella.

“Stella naman. Siguro ng magsabog ang langit ng joke, wala kang nakuha ni isa. Hindi ka naman mabiro ng anak mo”, sabad ni Mario.

“Che! Kumain na lang kayo!”

Natapos ang kanilang almusal sa masayang bangayan at biruan. Minalat si Stella sa kabubunganga.

Sa eskwelahan...

“Pumapasok na si Madam”, sambit ni Junjun sa kanyang sarili.

“Bakit ba kasi pumasok pa siya. Ang alam ko, matagal nang dropped iyang teacher na iyan sa dami ng absences niya”, sambit niyang muli sa sarili.

“Hoy, Mario Castillo Jr. Narinig ko yung sinabi mo! Anong dropped? Tandaan mo, habang ako ang teacher mo, wala kang karapatang pagsabihan ako nang ganyan. May pa-drop-dropped pang nalalaman at ano yang bulong effect mo na yan? Kinakausap mo yung hangin?”, sita ni Prof. Cruz, guro ni Junjun.

“Ma’am, magsama nga po kayo ng nanay ko. Pareho kayong walang joke sa katawan.”

“Ikaw bata ka ha. Tatlong dekada na akong nagtuturo dito. Permanent employee ako kaya hindi ako matatanggal dahil lang sa iyo. Ang sabihin mo, inggit ka lang sa akin. Inggit dahil nakakapasyal ako sa mall kahit na may klase ako. Eh ikaw ba? Nagagawa mo ba yun? Kung hindi ba’t pinahihinog mo yang itlog mo kaya’t ni lumayas dyan sa upuan mo ay hindi mo magawa. Diyan ka na nga”, pagalit ni Prof. Cruz kay Junjun.

“Ehemm. Class, dahil sa pinasakit ng kaklase nyong si Junjun ang ulo ko, hindi muna ako magkaklase sa inyo. Kailangan ko muna ang aircon ng SM para makapagpalamig ng ulo. Mag-at-

kalye trese 73

Kabanata vii | Maikling Kwento tendance na lang muna kayo puwera kay Mr. Castillo! Sige, aalis na ako”, pamamaalam ng guro sabay layas.

Tatlumpu’t isang taon nang nagtuturo sa Unibersidad ng Agham sa Hermanos si Prof. Gabriela Cruz.

Siya ay biyuda at may tatlong anak at dalawa sa mga ito ang may kanser sa buto. Ginagawa ni Prof.

Cruz ang lahat ng kanyang makakaya upang matustusan ang pangangailangan ng kanyang mga anak sa chemotherapy. Minsan na rin siyang natulungan ni Mayor Angeline kaya’t maraming beses na silang nakadiskuwento sa pagamutang-bayan.

Kilala si Gabriela sa UAH dahil isa siya sa mga pinaka-cool na teacher. Hindi lingid sa kaalaman ng kanilang pamantasan ang kanyang pinagdaraanan kaya’t hinahayaan na lamang siya ng pamunuan na gawin ang kanyang ninanais. Si Prof. Cruz ang teacher ng masa dahil kaya niyang pakibagayan ang mga estudyante. Yun nga lang, dahil sa sumobra ang pagiging pusong-estudyante, lagi niya itong pinagbibigyan dahilan upang hindi magklase sa kanyang subjects. Maliban sa pagmo-mall, hilig ni Prof. Cruz ang araw-araw na pagdarasal sa mga santo at ang pagrorosaryo.

Ikaapat na Bahagi Ang Paghaharap maga na naman.

Abala na naman ang buong Desprados sa paghahanda ng agahan. Sa ngayon, nakapagluto ng hotdog at itlog si Stella maliban sa tuyo na naging tradisyon na ng kanilang pamilya.

“Hay sa wakas, nagising rin sa katotohanan si mama”, pabirong sabi ni Joanna.

“Kaya pala hindi na lumayas sa ate eh. Naku, mama, magluto ka pa. Baka mag-ala- vacuum cleaner ang bibig ni ate sa paghagok ng almusal”, sagot ni Junjun.

Biglang dumaan ang anghel sa hapag. Napatahimik ang paligid sa pagkakabitaw ng salita ni Junjun.

Hindi mawari ni Junjun kung ano

ye 74 katlrese

ang dahilan nang biglang pagtahimik ng kapaligiran hanggang sa maramdaman na lamang niya na gumagalaw na ang mga bagay na nakasabit sa kanilang bahay. Lumilindol na pala. Masyadong nag-enjoy sa pagbibiro si Junjun kaya’t hindi agad rumesponde ang kanyang katawan sa katotohanan na yumayanig na ang lupa.

Makatapos ang sampung minuto, humupa rin ang lindol.

Sa kabilang banda, nagkasabay sina Joanna, Prof. Cruz at Mayor Angeline sa paglalakad papunta sa kani-kanilang trabaho. Pare-pareho silang na-stranded sa kanilang kinalalagyan noong oras na lumilindol.

“Hindi ba’t ikaw yung kapatid ni Junjun?”, sambit ni Prof. Cruz kay Joanna.

“Ako nga po, ma’am. Bakit po?”, sagot ni Joanna.

“Wow, talaga po? So, kayo pala yung mahilig magmall na teacher!”

“Ano ka ba? Medyo lang. Bakit ba naman kasi sa dinami-rami ng puwedeng ikuwento ng Junjun na yan eh yun pang pagmo-mall ko.”

“Oo nga ma’am. Pasensya na po kung pilyo si Junjun”, sabi ni Joanna nang biglang napatingin sa likod at sumigaw ng...

“Mayor! Mayor! Wow, kayo nga yan. Joanna Castillo po! Ako po yung anak ni Mario!”

“Wow, talaga ba? Ikaw yung anak ng tinutulungan ko?”, sabi ni mayor.

“Opo”, sagot ni Joanna.

“Yung Stella yung pangalan ng asawa?”

“Opo, mayora.”

“Eh di, ikaw yung nagtatrabaho sa Pinoy Weekly Respondents?”

“Opo, ako nga!”

“Ahm, sino nga pala yang Mario na yan? Sorry, pate ha. Nanghuhula lang ako.”

Napatahimik si Prof. Cruz nang biglang naputol ang usapan nila ni Joanna dahil nakita nito si mayor.

Nang biglang mabasag ang panandaliang katahimikan dahil sa...

“Ma’am Cruz! Ma’am Cruz! Kayo nga po!”, sigaw ni

Judges | Ginay

mayora.

“Sino po kayo?”, sagot ni Prof. Cruz.

“Ma’am, ako po ang inyong lingkod, Mayor Angeline Gonzales. Ako po yung tumulong sa dalawa ninyong anak na may kanser. Sila po yung hinandugan ko ng diskuwento sa ospital ng bayan.”

“Ganun po ba? Pasensya na po mayora. Medyo matanda na siguro ako kaya nakakalimot na.”

“Ano ba naman kayo ma’am? Sa lahat ng maaari nyong kalimutan, yun pang tumulong sa inyo. Mabuti pa yung si dalaga (Joanna) naaalala ako, kayo wala lang,” pabluyaw na sambit ni mayor.

“Ma’am Cruz, Mayor, alam nyo po ba kung nasaan na tayo? Bakit biglang nagbago ang paligid?”, pasabat ni Joanna.

Ikalimang Bahagi Simula o Katapusan

ga kapatid, pasensya po sa

abala. Alam kong nilindol kayo ngunit mas mahalaga ang sasabihin ko”, wika ng estranghero.

“Ano ba yun?”, sambit ni Joanna.

“Ikaw Joanna, saan mo ba gustong pumunta?”

“Sa Paris? Naghihintay doon ang boyfriend ko eh.”

“Anak, huwag kang ganyan sapagkat langit o impyerno lang ang maaari mong kalagyan sa ngayon.”

“Niloloko nyo po ba ako? Ma’am Cruz, mayor, patay na daw po tayo?”

“Oo, syempreng-syempre!”, sabay na bigkas ng dalawa.

“Hay, pati pala kayo. Sige na nga. Siyempre, sa langit. Naging good girl naman po ako. Lagi kong sinisita si Junjun sa pagiging pilyo niya.”

“Kayo po ma’am at mayor?”, tanong ni Joanna sa mayor at guro.

“Alam ko naman na sa langit din ako. Naging sikat kaya ako dahil sa kabutihang ginawa ko. Ang dami kong scholars, binibigyan ng pinansyal na tulong, at higit sa lahat, pamilya ko ang nagbayd ng pagkakautang ng Desprados”, wika ni mayor.

“Hmm. Ako naman, alam ng Diyos ang ginagawa ko para sa aking mga anak. Isa pa, presidente ako ng isang religious group at hindi ko nakakalimutang mag-rosaryo. Kabisado ko ang lahat ng dasal at sinusunod ko ang utos ng aming relihiyon”.

“Natapos na ang pagpapaliwanag. Sa

kalye trese 75

Kabanata vii | Maikling Kwento puntong ito, natapos na ang inyong buhay. Anuman ang nasusulat sa aklat ng buhay ay iyon ang susundin natin. Pero bago ko ibaba ang hatol, isa-isahin muna natin ang inyong naging buhay sa lupa”.

“Sige po, San Pedro?”, patanong na panghuhula ni Mayor Angeline sa pangalan ng estranghero.

“Sige, Angeline. Ikaw na ang uunahin ko. Maganda nga na tumutulong ka sa tao. Naging mabait ka sa mahihirap at alam kong pamilya mo ang nagbayad ng pagkakautang ng inyong bayan. Ngunit, ginawa mo ang lahat ng iyon para sa iyong kasikatan.”

Napatigil si San Pedro, ang estranghero, at biglang lumihis ng tingin patungo kay Prof. Cruz.

“Ikaw naman Gabriela. Ginawa mo ang lahat para sa anak mo. Naging mabuti kang ina sa kanila. Isa kang guro, hindi ba? Matagal ka na ring nagturo sa inyong paaralan ngunit sa tingin mo ba ay nagampanan mo nang mabuti ang pagiging guro mo?”

“Sandali lang po. Naging relihiyosa naman po ako.

Araw-araw akong nagdarasal sa mga santo kaya alam ko kung paano maging mabuting tao,” sumbat ni Gabriela.

“Sige, mamaya kita sasagutin”, sagot ni San Pedro.

Lumihis muli ng tingin si San Pedro sa guro upang bumaling ng tingin kay Joanna.

“Ikaw, Joanna. Siguro naman alam mo na kung saan ka pupunta. Ano ang kinalaman ng paninita mo sa iyong kapatid sa pagpunta mo sa langit. Tandaan mo, mas pinili mong manatili sa iyong trabaho kaysa isiwalat ang katotohanan. Ikinalulungkot ko ngunit wala sa aklat ng buhay ang iyong pangalan. Binigyan ka ng pagkakataon ng Diyos noong nabubuhay ka pa ngunit sinayang mo ang pagkakataon na iyon. Naging piping saksi ka anak.”

“Isang pagkakataon pa po sana. Magbabago po ako. Pinagsisisihan ko na po ang aking kasalanan.

Bigyan nyo lang po akong pagkakataon na muling mabuhay,” pananaghoy ni Joanna.

“Patawad anak. Hindi ko na magagawa yang ninanais mo.”

“Gabriela, Angeline, kayo naman ang hahatulan

ye 76 katlrese

ko.”

“Angeline, hindi sapat na maging mabuti lang.

Ginawa mo ang pagtulong sa lupa para sa iyong kasikatan.”

Napalunok ng laway si mayora sa pagkakasabi ng estranghero sa kanya.

“At ikaw, Gabriela. Naging mabuti kang ina ngunit hindi ka naging mabuting guro. Hindi ka rin nagsisi sa mga kasalanan mo sa mga estudyante mo. Kung sa pagiging relihiyosa, puwede ka na ngunit hindi iyon sapat sa mata ng Diyos. Tandaan mo, hinding-hindi ka maililigtas ng relihiyon mo. Ang Ama lamang ang nakagagawa nun. Ang pinakamatindi mong kasalanan ay ang pagsamba sa mga santo. Marahil ay bahagi yan ng sektang kinabibilangan mo ngunit kailanman ay hindi ka sumamba sa tunay na Diyos. Hindi mo kinilala si Kristo bilang iyong Tagapagligtas.”

Habang malamig ang simoy ng hangin, patuloy itong ginagambala ng ingay mula sa mga hikbi ng nahatulan, sina Gabriela Cruz, Angeline Gonzales, at Joanna Castillo. Hindi nila matanggap na impyerno na ang pupuntahan ng kanilang kaluluwa. Sabay-sabay masusunog ang kanilang katawan at makakamtan nila ang walang hanggang kamatayan.

Sa huli, hindi lang iyong mga mabubuti at relihiyosong tao ang karapat-dapat na makapunta sa lupang pangako, ang langit. Kailangan ng pagkilala, pagtanggap, pananalig, at pagtitiwala sa Diyos na nagbigay ng pagkakataon na mabuhay ang tao.

Samantala, nabalot ang bayan ng Desprados sa takot gawa ng lindol. Maraming gusali, kalsada at tulay ang nasira at maraming buhay ang nawala kasama na sina Angeline, Gabriela at Joanna. Nagising na lamang sina Stella at Mario na puno ng luha na dala ng katotohanan na nawalan ng guro ang kanilang anak, lumisan na ang mayor na minsang tumulong sa kanila, at higit sa lahat, ang paglisan ng panganay nilang anak. Kalye Trese

kabanata

vi

Joshua

ahit kailan, hindinghindi na tayo magkakahiwalay‌

sa panulat ni Alvy Toledo

esidido na s’ya….

Matagal ding panahon ang ginugol n’ya para sa desisyong ito.

Wala nang atrasan…

Wala nang anumang bagay na makapipigil pa. Handa na si Niccolo na marinig ang kanyang huling hininga.

Tila nanlulumong paghiyaw na umulinig sa kanyang mga tainga ang bawat pagsayaw ng oras sa kanyang relo. Kasabay nito ang pagkabog ng kanyang puso… …na dumikta sa daloy ng kanyang dugo… …gumuhit sa kanyang mga ugat… …tila nagngangalit sa kagustuhang makawala sa kanyang pulso.

Hindi s’ya nagsalita. Ni isang salita. At ang tanging naging bakas ng kanyang hinagpis ay ang mga luhang nangilid sa kanyang mga mata.

Siya’y napabuntong-hininga.

Tila nakikiramdam.

Para sa tamang pagkakataon, sa tamang oras.

Lumipas pa ang ilang sandali at handa na s’ya. Tumayo s’ya at iniwang mag-isa ang kalawanging upuan sa parkeng madalas nilang pasyalan ng kanyang kuya sa tuwing umiiyak s’ya.

Dahan-dahan…

Tinungo n’ya ang isa sa pinakaabalang kalye sa kanilang lugar. Hindi alintana ang mga sasakyang nag-uunahan. Hindi n’ya pinansin maging ang rumaragasang trak na sa ilang saglit lang ay pupunit sa kanyang laman.

Maghahating-gabi na noon. Bisperas ng kanyang ika-labindalawang kaarawan. At marahil, dulot na rin ng kalaliman ng gabi ay dumapo na sa karamihan ang antok. Hindi nakaiwas dito ang drayber ng trak na sinabayan ng hikab ang bawat pagpihit ng kanyang manibela.

Sampu…

Siyam…

Walong segundo na lang at makakawala na si Niccolo sa lahat ng nararamdamang sakit.

Pito…

Anim…

Lima…

At walang anumang kulay kundi kadili-

ye 78 katlrese

Kabanata vi | Maikling Kwento man ang bumalot sa kanyang mga mata at buong pagkatao. *** “H’wag!”

Biglang napabangon si Niccolo nang walang humpay na mambulabog ang kanyang alarm clock sa kwarto nila ng kanyang kuya Michael. Magaling s’ya sa math, pero hindi n’ya nagawang bilangin kung ilang milya din ang tinakbo ng kanyang mga paghingal. Tila ayaw pang makisama ng kanyang mata sa pagmulat kaya’t nangangapa n’yang tinungo ang palikuran.

Linggo na naman. Sampung taon na rin s’yang naiinis sa nilalang na bumuo ng araw na ito. Hindi sa Panginoon, kundi sa mga taong lumikha sa Panginoon.

“Bilisan mong kumain at mahuhuli na tayo sa misa.”

“Kuya, hindi ka ba nagsasawa sa pagpunta sa simbahan?”

“Alam mo naman kung bakit ko ‘to ginagawa, ‘di ba?”

“Sila Mama at Papa?”

“Hindi ka na nasanay. Alam mo namang maaga lagi si Mama sa opisina dahil sa ayaw n’yang maagaw sa kanya ang ‘employee of the month award’.”

“Eh, ‘di ba, Linggo ngayon?”

“Yun nga, eh. Kahit Linggo, may trabaho daw s’ya.

Hindi ko na lang inuusisa kung saan talaga s’ya pumupunta,” saglit na napatigil ang kuya nito. “At si Papa naman..”

“Nasa babae n’ya?”

“Hindi. Ewan. Pero sabi ni Mama, busy lang daw talaga ang mga pulis dahil sa malapit na naman ang eleksyon.”

“Kung bakit naman kasi bubuo s’ya ng pamilya tapos hindi n’ya naman paninindigan. Habambuhay na lang sana s’yang nagpakabinata para nagagawa n’ya ang anumang ikinauuhaw ng katawan n’ya nang walang nasasaktang ibang tao…”

“Niccolo…”

“Tama naman, ‘di ba, Kuya Michael?”

“Wag mo nang iisipin ‘yan. Gutom ka lang.”

“Pero sana naman…”

“Sumunod ka na lang sa’kin sa labas.”

Naiwang timpi sa paghiyaw ng kalooban si Niccolo

Joshua | Annasoh habang inuubos ang agahan na inihanda ng kuya n’ya.

Nakatingin lang s’ya rito, sinusundan ang bawat yapak nito sa kanyang paglabas.

Natigil na lamang s’ya sa pagnguya ng hamon na tatlong umaga na ring paulit-ulit na iniinit nang mahinto ang kanyang kuya sa paglalakad. Pilit n’yang hinuhulaan kung ano na naman ang inililihim nito sa nakabaling na mukha.

“Okay ka lang, kuya? Uminom ka na ba ng gamot?”

“Alam kong matagal mo nang pangarap na bumalik sa dati ang lahat. Matagal ka nang nagtatanong kung kailan maaayos ang lahat. Ako din naman; pareho lang tayo ng ipinagdarasal.”

“Wala na ring kwenta ang pagdarasal…”

“Pero pareho din nating alam na hindi natin kayang idikta kung kailan mangyayari ang pangarap na ‘yon.

O kung mangyayari pa nga ba. Wala tayong ibang magagawa kundi ang maghintay at maghanap ng kasagutan.”

“Matagal na nating alam ang sagot, kuya. Hindi lang natin gustong aminin sa mga sarili natin…” Nasasaktan na s’ya. Pero kailanma’y hindi s’ya iiyak.

“Lagi mo lang tatandaan,” hindi na-tinag ang kapatid sa pagkakatayo. “Hangga’t nandito ang kuya mo, hindi mo kailangang malungkot. Responsibilidad kong alagaan ka at ipaintindi sa’yo kung gaano kaganda ang mundo, lalo na ngayong hindi natin madalas na nakakasama sina Mama at Papa.” Humarap ito kay Niccolo at ngumiti, “bilisan mo na d’yan.” *** Anim na taon rin ang agwat nilang magkapatid ngunit hindi ito naging hadlang upang maging malapit ang loob nina Niccolo at Michael sa isa’t-isa.

Ipinagkasundo lang ang kanilang mga magulang. At dahil dito, sa kabila ng pagkakaroon ng dalawang anak ay tila hindi nabuo ang tunay na pagmamahalan sa pagitan ng dalawa.

Dito na namulat ang magkapatid. At kahit pilit man nilang gumawa ng mga paraan upang mapaniwala ang kanilang mga sarili na masaya ang kanilang pamilya, wala pa ring naging pagbabago sa kinamulatan na nilang sitwasyon.

Walang ibang nakapitan si Niccolo kundi ang kanyang kuya. Ito ang kanyang nag-iisang kaibigan, ang nagiisang taong binigyan n’ya ng tiwala. *** “Kuya!” naghalo na ang uhog at luha sa mukha ni Niccolo habang pinapanood itong isakay sa ambulansya.

Kasagsagan ng misa nang biglang manikip ang paghinga nito.

“Bata,” humarap sa kanya ang isa sa mga taong bumuhat sa kanyang kuya. Hindi niya ito namukhaan dahil sa nakatakip sa ilong at labi nito. “Kapatid ka ba…”

“Opo.” “Sige, sumakay ka na. Heto ang telepono,” sabay abot sa hawak nito. “Tawagan mo ang mga magulang mo.

Sabihin mong idadala natin sa J.D.C. Hospital ang kuya mo.”

Nanginginig na nag-dial si Niccolo sa telepono habang abala ang ambulansya sa pagtahak ng daan papunta sa ospital. Tila nakabibinging musika ang sirena ng sasakyang nakapukaw ng atensyon ng sinumang makakarinig.

“Ma…” naluluhang bungad ni Niccolo.

“Sino ‘to?” sagot ng ina na iniimpit ang pagtawa. Narinig ni Niccolo na may kasama ito. At alam n’yang hindi iyon ang kanyang ama.

“Si Niccolo po ito, Ma…” “Oh, anak? Ano ba naman, ikaw lang pala,” tila naiinis na sabat ng ina.

“Si kuya po…” Hindi na napigilan ni Niccolo ang pagiyak.

“Pwede ba, h’wag ngayon. ‘Di ba, nag-iwan na ako ng pera d’yan? At ang kuya mo? Ano? Inaatake na naman?

Nasa tukador lang ang gamot n’ya…”

“Pero… ano po…”

“Wala nang pero-pero. Nasa business ako,” kasabay nito ang mahinang halakhak. “Ano ba, wait lang…” malumanay nitong dugtong.

“Ano po, Ma?” “Hindi ikaw ang kausap ko. O, s’ya, sige, h’wag ka munang tatawag at busy ako.”

Namalayan na lang ng bata na wala na s’yang kausap sa kabilang linya. Tatawagan n’ya sana ang

kalye trese 79

Kabanata vi | Maikling Kwento ama, ngunit alam n’yang wala rin itong ibang magiging reaksyon kundi ang pagtanggi sa pansing hihingin n’ya.

Gulong-gulo na s’ya sa mga sandaling iyon. Hanggang sa napagtanto n’yang nakarating na sila sa ospital.

Namumutla na ang kuya n’ya nang maibaba ito sa isang stretcher. Ninais n’yang pakalmahin ito, ngunit inunahan s’ya ng matinding kaba at hindi mapigilang pagkawala ng luha sa kanyang mga mata.

“Niccolo…” Bakas sa mga salita ng nakatatandang kapatid ang hirap.

“Kuya…”

Naging mahigpit ang hawak nila sa kamay ng isa’tisa.

Ngunit… …sa kasagsagan ng pagtahak nila sa daang papasok sa emergency room ng ospital ay naramdaman ni Niccolo na unti-unti nang lumuluwag ang pagkakakapit ng kanyang kapatid.

Tumingin ito sa kanya. Isang blangkong tingin.

At matapos s’ya nitong bigyan ng isang pilit na ngiti ay buong-puso na nitong nilisan ang pagiging isang mortal. *** Tulala lang si Niccolo.

Abala ang kanyang mga magulang sa pag-aasikaso ng mga bisita, ngunit alam n’yang pagpapakitang-tao lang ang ginagawa ng mga ito.

Wala na ang pinaniniwalaan n’yang nag-iisang taong nagmamahal sa kanya. Ang kanyang nag-iisang kaibigan. Ang kanyang kuya Michael.

Naging pipi s’ya sa kahabaan ng burol. Tila iniipon ang lahat ng ala-ala nilang magkapatid. Hanggang sa nilamon na s’ya ng sariling pagdadalamhati.

Isang araw, muling nabulabog ang pagtulog ni Niccolo. Ngunit hindi dahil sa alarm clock n’ya kundi dahil sa pag-aaway ng kanyang mga magulang.

Nagdesisyon s’yang bumaba, nagtago s’ya sa isang parte ng hagdan, at nakiramdam sa bawat detalye ng pangyayari.

Bigla na lamang n’yang napagmasdan ang ama na papaakyat ng hagdan. Ngunit hindi s’ya nito pinansin.

Tinakpan n’ya ang kanyang mukha habang nakasandal sa dingding. Ngunit kahit na nakapanlulu-

ye 80 katlrese

mo ang kaganapang kasalukuyan n’yang nasasaksihan ay ipinangako nito sa sariling hindi s’ya iiyak.

Naramdaman n’ya na lang na pababa na muli ang kanyang ama nang matamaan s’ya ng bagahe nito.

“H’wag ka ngang paharang-harang d’yan, bata ka!”

Narinig nitong papalayo na ang yabag ng kanyang ama, at pagkatapos ng ilang sandali’y nilisan na rin nito ang kanilang bahay.

Tumingin s’ya sa kanyang ina at napansin nitong wala man lang itong reaksyon. Hinihintay n’ya ang susunod nitong gagawin hanggang sa humarap ito sa kanya at nagsalita.

“Bukas. Simula bukas…” nangingig nitong sabi. “Sa boys’ town ka na titira. Makakalimutan mo ring may mga magulang ka…” *** Tila hindi naapektuhan ang bata sa ginawang pagiwan sa kanya sa isang boys’ town. Kung tutuusin, mas gusto n’ya pa roon. Ngunit hindi n’ya pa rin piniling makipag-kaibigan sa iba. Nanatili s’yang mag-isa hangga’t maaari. Kinitil n’ya ang sariling panahon sa pakikipag-usap sa kanyang yumaong kapatid.

Simula rin noon ay nawalan na s’ya ng komunikasyon sa kanyang mga magulang. S’ya rin naman ang may gusto nito. Gayunma’y alam n’ya kung saan sila tumutuloy, kung saan sila nagpapakasaya sa piling ng mga taong ipinalit sa kanya.

Ilang buwan din s’yang naglagi dito. Hanggang sa isang gabi, bisperas ng kanyang ika-labindalawang kaarawan, tumakas s’ya sa tinutuluyan. Iyon ang naisip n’yang dahilan upang muling makasama ang kanyang kuya. Upang hindi na sila magkahiwalay.

Binalikan n’ya ang parkeng madalas nilang pasyalan ng kanyang kuya sa tuwing umiiyak ito. Naupo s’ya sa paborito nilang upuan na kinalawang na dahil sa dami ng luhang idinilig n’ya rito.

Ilang oras na lang at maghahating-gabi na.

Ilang oras na lang at magsisimula na ang kanyang palabas… *** Nagising si Niccolo sa ingay ng telebisyon sa silid na hindi man lang nabahiran ng ibang kulay maliban sa puti.

Joshua | Annasoh

“Niccolo…” usal ng ina.

“Doktor,” saad din ng ama na tila hindi masaya sa pagdating ng manggagamot.

“Pwede po bang sabihin n’yo na lang kung ano ang gamot at magkano ang bayad para makaalis na ako rito?” pagpapatuloy ng ama.

“I’m afraid, matatagalan pa bago n’yo iwan ang isa’tisa.”

“What?” sabat ng ina.

“Your child is experiencing a very serious case of trauma, and I believe, you need to swallow your pride and

take your own responsibilities as his parents… again.

Kailangan n’yo s’yang alagaan.”

“Pero…” sabay na pagsalungat ng dalawa.

“Mr. and Mrs Locsin,” pagpapatuloy ng doktor. “We have just diagnosed that your son is bipolar.” Napatahimik ang dalawa. “At ang kasong ito ay patuloy na lalala hangga’t patuloy rin s’yang nalulunod sa depresyon at pag-iisa. Mag-asawa pa rin kayo and he is still your child. At base sa ating batas, responsibilidad n’yo ang alagaan s’ya. Lalo na’t wala kayong sinumang malapit na kamag-anak na gustong kumalinga sa

kalye trese 81

Kabanata vi | Maikling Kwento kanya. Lalo na ngayon. Or else…”

Tahimik lang si Niccolo habang pinapanood ang usapan ng tatlo nang biglang magdesisyon ang mga ito na lumabas. Muli ay naiwan s’yang mag-isa. Pinilit n’yang aliwin ang sarili sa pag-iisip ng mga bagay na maaaring mangyari pagkatapos ng usapang nagaganap.

Sa tabi rin n’ya ay pilit n’yang binubuo ang imahe ng yumaong kapatid. Iniisip n’yang maligaya ito dahil sa unti-unti na n’yang tinutupad ang kanilang pangarap. *** Natuwa si Niccolo nang malaman n’yang gagawin ng mga magulang ang muling pagsasama para lamang gabayan s’ya sa paggaling. Nasa iisang bahay sila, ngunit alam n’yang hindi pa rin sila buo.

Walang nagawa ang kanyang Mama at Papa kundi ang muling magtabi sa iisang silid. Gayunma’y milya pa rin ang layo ng kanilang mga puso sa isa’t-isa. Dinaig pa ng yelong bumalot sa kani-kanilang mga damdamin ang kapal ng nyebeng hatid ng taglamig sa kanluran.

Limang buwan...

Lumipas nang mas mabilis pa sa pag-indap ng bumbilya sa silid ni Niccolo ang panahong iyon.

Inakala ng kanyang mga magulang na nasa proseso na ng pagbalik sa dati nitong normal na pamumuhay ang kanilang anak.

Ito rin ang inasahan ni Niccolo.

Ito rin ang inasahan ng lahat.

Ngunit ang paggaling na pinaniwalaan nilang nagsimula na ay unti-unti rin palang nakikitil habang paulit-ulit na lumulubog ang araw. *** Isang taon na rin mula nang balakin n’yang tapusin ang kanyang buhay. O mas tamang sabihin na… …isang taon na rin mula nang maisakatuparan n’ya ang unang bahagi ng kanyang plano.

Nagtagumpay na s’ya roon.

At ngayon… …kailangan na n’yang tapusin ang lahat.

“Tulog na… baby… kong mahal…”

Nakatulala lang s’ya, nakasandal sa pintuan ng silid na muling nagbuklod sa kanyang mga magulang. Pawisan. Walang emosyon ang mukha. Daig na

ye 82 katlrese

ng kanyang mga mata ang pula ng labi ng kanyang ina.

Ngunit hindi s’ya iiyak. Hindi na…

“Hiniram ko lang po ang laruan ni Papa,” bulong nito sa mga magulang na abala na noong mga oras na iyon sa kani-kanyang panaginip. “Hindi ko na rin po siguro ibabalik ‘to. Hindi naman na n’ya magagamit.”

Ngayon na lamang n’ya muling naramdaman ang ganitong uri ng pagkabog sa kanyang dibdib --- hindi dahil sa kaba, kundi dahil sa kaligayahang unti-unting kumakain sa kanyang katinuan.

“Napakatagal ko pong hinintay na matupad ang pangarap namin ni kuya. Sabi n’ya, ang isang pamilya, dapat na nagmamahalan, dapat laging magkakasama,” napasinghap s’ya ng hanging nilason na ng polusyon. “Kaya naman hindi ako tumigil sa paghahanap ng paraan para mangyari ‘yon. At ngayon, hindi ko na hahayaang...”

Nakita n’yang bumaling ng higa ang kanyang ina.

“Sshhhh… ‘wag kayong mag-alala. Hindi ‘to masakit.

Matagal ko nang naubos ang lahat ng sakit at kalungkutan sa mundo.”

Unti-unti n’yang iniangat ang kanyang mga palad.

Kasabay nito ang pagkawala ng isang ngiti sa kanyang mga labi.

“Mahal na mahal ko po kayo.”

Hindi pa bagong taon ngunit nilamon na ang buong paligid ng dalawang putok ng baril. Umalingawngaw sa bawat sulok ng bahay ang paghingi ng pagmamahal ng ulilang nilalang.

Sumabay dito ang pagtunog ng orasan na katatapos lamang ipaalam na hatinggabi na. Natuwa si Niccolo dahil hindi n’ya inakalang makakalikha s’ya ng isang awitin sa pamamagitan ng mga tunog na iyon.

“Hindi pa tayo tapos.”

Nahiga s’ya sa gitna ng walang buhay nang mga magulang.

“Kahit kailan, hinding-hindi na tayo magkakahiwalay…”

At walang ibang naging saksi ng lahat kundi ang huling bakas ng pulbura na humalik sa sintido ng dilat na bata. Kalye Trese

v

kabanata

Deutoronomy

gayon, tinatanggap ko ang buhay sa impyerno! Magbabalik ako… babalik ako sa bawat pagtulog niya. Gaganti ako. Sisirain ko siya. Ang buhay niya. Ang pagkatao. At ang kanyang kaluluwa. Siya ang dahilan kung bakit hindi natapos ang sulat ko sa’yo. Siya ang dahilan kung bakit wala na ako.

Siya ang sisihin nyo sa oras ng paghihiganti ko. Pero… ikaw na nagbabasa… halika!

-Unknown

sa panulat ni Lexter Clemente parisukat, ang paborito kong hugis. Parisukat ang hugis ng sarili kong pinggan. Parisukat rin ang banig na aking pinagpapahingahan. Karamihan sa mga gamit ko ay kwadrado ang hugis dahil naniniwala ako na ang parisukat ay ang simbulo ng pagkakapantay-pantay. Gusto ko nga sanang magpanday ng isang kutsara, palanggana at tabong(bakal) na parisukat pero naisip ko, baka naman kasi paghinalaan nila akong nasisiraan na ng ulo. (Awkward lang kasi, kung hindi: gagawa talaga ako!)

Ang parisukat, para sa akin, ay ang natatanging hugis. Kabaligtaran ito ng tatsulok.

Hindi rin tulad ng hugis bilog lalo na ng mga paalon-alon na mga hibla.

Ang kwadrado ay hindi kasi tulad nila lalo na ng trayanggulo na ubod ng kumplikado.

Paano kaya kung naging tatsulok ang paborito kong pinggan? Ang banig na aking pinaghihigan, kutsara’t palanggana? Aray ko naman, masakit hindi ba? Isa pang matinding epekto nito na tumatak sa isipan ko ay ang matutulis na bagay… kutsilyo, bala ng baril, espada… malaki man ang naitutulong pero lahat nakakamatay.

Sa geometry nga lang, napakadaling kunin ng total area ng parisukat (just squared the given size, nagkayari na!)… Eh pano pa yung tatsulok? Hindi pantay-pantay ang angles nyan, tapos may hugis pang star na binubuo ng limang tatsulok na hugis…, sige, i-solve mo nga?!

By the way diary, nalalayo na tayo sa topic na nais kong ipakahulugan. Pero tandaan mo yung mga sinabi ko kanina ah, magagamit mo yun sa pag-aanalisa ng mga bagay-bagay na ikukwento ko sa’yo. Siya nga pala, long time no see ahhh… last time kitang nasulatan eh nung second year high school pa. Hindi parin naman ako nagbabago, four and a half years palang naman yun: sana ikaw nag-

ye 84 katlrese

Kabanata V | Maikling Kwento bago na, wag mo nang ipababasa yung mga sulat ko sa iba ahhhhh. Kundi, abo ang aabutin mo! Hindi ko na kasi kaya, punong-puno na ako!

“Habang may tatsulok at sila ang nasa tuktok, hindi matatapos itong gulo…” familiar ka naman sa kanta ni Bamboo ‘di ba? Saktongsakto kasi yung kanta nyang yan sa mga bagay at pangyayari na lumipas noon, kanina, hanggang ngayon, maging siguro sa hinaharap pa.

Bago ako tuluyang magbahagi ng karanasan, mas maganda yatang ipa-intindi ko muna sa’yo ang pinagmulan ng itatampok ko kwento.

Diba nga, alam mo naman na sa probinsya ako lumaki? Sa liblib na lugar(medyo) pero yung ikukwento ko ay ngayon mo lang malalaman… nahihiya kasi ko dati at alam kong may makakabasa sa’yo. Sa tingin ko naman ngayon, meron man siguro atleast hindi nila ako kilala hahaha. Ayon, simple lang talaga yung buhay namin dun, kung gusto mong kumain ng tatlong beses sa isang araw… pwedeng-pwede yan basta lang magsisipag ka.

Katabing barangay lang kasi namin yung maliit sa sanitary landfill, dito hindi ka magsisising nangangalahid ka ng mga basura dahil marami kang makukuha at maibebenta. Dito kami naghahalukay ng mga lata, bote, plastic at papel, bakal sa tuwing may gamit na gusto akong bilhin… konting dagdag nalang ni taytay at nanay para naman makatipid-tipid rin, kaysa naman hingin ko pa sa kanila ng buo.

May junk shop kami, dahil dito, kaya ako nasa unibersidad na ito. Ang taas rin mag-discount kaya dito talaga ako nag-aaral, isa pa nakasali ako sa publikasyon, kaya ayon, nagkaposisyon naman kaya discount nanaman. Walastik kaya ‘tong Unibersidad ng Agham sa Hermanos lalo’t nasa boundary pa ito ng Kalye Sais at Kalye Trese . Haha san ka

Deutoronomy | Nawaraalat pa pupunta? Dalawa nga address nito, dahil pinag-aagawan pero ang totoo, yung lupang pinagtatayuan raw nito ay hindi sa sais at hindi rin sa trese… lupa raw itong inabanduna at inangkin lamang ng mababang pamahalaan kaya hindi talaga alam kung kanino ‘to.

Pero bago pa man ako nakarating sa unibersidad na ito’y nanggaling muna ako sa sariling elementarya at mataas na paaralan ng aming baryo. Dito, naging makulay ang pagkabata ko. Dito ako nahubog. Dito ako natutong lumaban, tumayo sa sarili kong mga paa, mangatwiran sa tama at tumindig sa mga tao kasama ang Panginoon. Hindi ko pinagsisisihang sa pampublikong paaralan ako nagtapos.

Naging malaking isyu noon ang pangunguna ko sa klase noong nasa ika-anim na baitang palang kami. Dati, lagi kasi akong nasa top three hanggang ika-apat na baitang, tumaas nung ikalimang baitang at nanguna nang magtapos. Hinala ng mga tao, ‘luto’ ang ranking. Sa papaanong paraan ko raw matatalo ang five-consecutive first honor ng aming batch? Popular lang daw ang nilamang ko sa kanya dahil pamangkin raw ako ng isang teacher dito. Sa kabila nito’y mahinahon ko namang sinasagot ang ganitong isyu kahit bata pa lamang ako at hindi alam ang nangyayari, ang palagian ko lamang sinasabi sa kanila ay talagang ganun po. Pero naisip ko na kung mananahimik lamang ako sa isang tabi ay lalo nilang paniniwalaan ang isyu at naisip ko itong sagutin gamit ang chalk at blackboard: “Nandito na po ako sa posisyon, naghahanap pa ba ng iba? Hindi po ako aattend ng seremonyang magaganap kung talagang hindi ko pinaghirapan ang nakamit ko.

SIYA, lamang ang may alam”.

First day ko noon sa high school, tumabi ako sa dati kong mga kaklase. May dumating pang isa at tinabihan ako. Binati ko pero bungad nya sa akin – “ba’t dito ka nag-aral, ‘di ba

mayaman ka?”

Maya-maya pa’y narinig ko na sinabi nya ng pabulong sa katabi na: “di nya pa ipinaubaya ‘to Mika’! Nasaktan ako. Hanggang ngayon ba naman, hindi parin nila naiintindihan?

Si Mika, paborito ng mga guro, laging pinipiling lumaban sa labas ng paaralan, laging bida, laging inilalagay sa una.

“Hindi ko rin pala masisisi ang paligid kung bakit ganun ang kanilang reaksyon”.

Nagsikap ako ng lubos – muli ko siyang nahigitan sa ranking, nagkaroon ng problema ang pamilya ko… nag-away, nagkawatak-watak. Naapektuhan ako. Natalo nya ako. Tila naramdaman ko ang mga kirot na dati nyang naramdaman, umiyak ako.

Gayunpaman, dumalo ako sa pagbibigay kilala sa mga natatanging mag-aaral kasama ang aking kapatid. Siya ang nagsabit ng medalya ko. Wala ang inay. Lugmok sa problemang kinaharap ng aming pamilya. Bumaba ang dugo. Ngunit dahil ang Diyos lamang ang nakakaalam ng lahat. Naka-recover din sya matapos mai-confine. Hindi pa hilom ang mga sugat sa aming dibdib pero siya, na aming ina, isang punta lamang ng nagkasala sa kanya’y napatawad na niya. Muli naming tinanggap ang nangailangan pero dati niya kaming tinalikuran. Muli naming minahal, at ngayon… mas lalo pa naming siyang mahal.

Dahil sa mga naganap na magagandang pangitain, nabawi ko rin ang karangalan. Ako muli ang nagkamit ng pinakamataas na karangalan noong third year.

Ngayon, alam ko na. Patas ang labanan dito. Walang kamag-anak, wala kahit ano kundi diskarte at talino.

Nanatili akong nanguna nang kami’y nagsipagtapos. Wala ng nasabi ang mga tao. Napatunayan ko na sa kanila na hindi imposibleng yumaman ang mga mahihirap, matuyo ang basang-basa, bumaba ang dating

kalye trese 85

Kabanata V | Maikling Kwento nasa itaas ng tatsulok. May pumangalawa sa akin at pumangatlo na ngayon si Mika. Tulad ng dati, may naka-agaw na naman ng pwesto niya. Isang dagok muli sa kanyang dangal.

Sa meeting, hindi niya pinapunta ang mga magulang niya, maging siya ay lumiban.

Ngunit, hindi nagsimula ang announcement/ deliveration of ranking ng aming batch hanggang hindi kami nakukumpleto. Ipinatawag sila. Kasabay ng kanilang pagdating, agarang nakumpleto ang lahat sa pagsunod ng committee.

Pawisang nagsasalita ang taga-compute ng aming marka at tinanghal nyang salutatorian si Mika sa kabila ng alam naming resulta(hindi nila alam, na alam na namin ang tunay na ranking ng top3). Inakap ko ang best friend ko. Siya, ang dapat na pangalawa. Dahil lang pala sa mga extra curriculars na hindi sya masyadong aktibo kumpara sa amin ni Mika? Ito ang naging resulta. Hanggang sa kasalukuyan hindi na lamang rin kami kumikibo, mahigit apat na taon na rin.

Magaling ang Panginoon. Ganito rin ba ang nangyari noon? Sinadya kaya talaga niya ito upang aming maramdaman ang lahat ng naging karanasan ni Mika? Uulitin ko, SIYA lamang ang may alam.

Sa kasalukuyan, tuluyan na naming kinakalimutan ang lahat ng rumors tungkol sa mga dayaan. Matatalik na kaming magkakaibigan ngayon. Nag-aral narin kami sa magkakaibang Unibersidad at kurso. May kanya-kanya na kaming buhay.

Magti-third na pala ako sa susunod na semestre, parang kailan lang. Diary, ngayon ay tinatahak ko ang pag-aaral sa negosyo. Maganda parin naman yung mga marka ko. May pag-asang ma-laude ahah! sana nga palarin ulit ako gaya noon.

Marami akong naging teacher na terror.

Pero dahil na rin siguro sa deter-

ye 86 katlrese

minasyon na ibinibigay ko, kaya hindi ako nakakakuha ng markang mababa sa retention grade namin. 2.25 yun, medyo madugo pero kinakaya pa.

Siya nga pala, nito lang may dumating na namang bagong propesor. Mabait-bait naman sya tulad rin ng mga nagsipag-retiro na noong nakaraang semestre. Ayun, sa major subject naming siya napunta. Naku sana ma-retain ako sa kanya.

Katatapos lang ng exams namin. Nagbigay narin pala ng grades yung iba at kakukuha ko lang ng grades sa bago kong propesor. Excited nga ako pero kinakabahan. Sa CR ko na nga binuksan yung papel at nanlaki yung mga mata ko.

Passed. 83.66. Ohh My God!!!

Buong buhay ko sa kolehiyo, yun ang kauna-unahang pagkareject ko. Ginawa ko naman ang lahat pero hindi pa ba sapat? Sa ganitong paraan, mawawala lahat ng pinaghirapan ko. No retake, policy is policy. Kung hindi ito maaayos, lilipat ako sa ibang kurso.

Madadagdagan ang taon bago ako makapagtapos gayung kapos na kapos kami. Tipid na ang gastusin sa bahay para lang makapag-aral ako. Hindi ko na alam ang gagawin ko. Bumalik ako sa Unibersidad kani-kanina lamang. Nagtanong ako kung sino ang pwedeng makausap para makatulong sa akin.

Lumapit ako sa bago kong propesor, sa adviser at dean‌ pero wala. Wala silang nagawa.

Mahalaga raw ang bawat kilos na kanilang ginagawa. Ang polisiyang (high standard) ipinatutupad raw nila ay hindi maaaring mabali ng dahil sa akin lamang. Pare-parehas lamang sila ng paninindigan. Hindi raw ako para sa kursong aking napili kaya’t humanap na lamang raw ako ng iba.

Hindi parin ako sumusuko. Ako ito, kilala mo ko. Gagawin ko ang lahat para sa pamilya at pangarap ko.

Deutoronomy | Nawaraalat

Lumapit ako sa VPAA. Pinatawag niya ako kasama ang mga propesor, partikular, ng aming buong kolehiyo.

Kasama ko ang VPAA, isa sa mga nasa itaas ng itinuturing na tatsulok. Tatsulok, matutulungan mo ba ako?

Ipinasiwalat sa akin ang lahat ng mga hinaing. Nabugbog ako ng mga paratang. Maliit na butas raw, pinalalaki ko. Kesyo ako raw ay isang itim na tintang kumakalat sa malinaw na tubig. Para ba akong naging cancer na kikitil at uubos ng buo nilang lakas. (Madam, Sir, ira-round-off lang po yung marka ko ‘di ba?

Kayo po kaya ang nagpapalala ng sitwasyon.

Ine-exercise ko lamang po ang karapatan ko

bilang estudyante.) Hindi ba nila naisip na hindi naman laging estudyante lamang ang may pagkukulang, may pagkaka ... ... ... ... ... ... ... ... nabigo ako, hindi niya ako kinampihan.

Ahhhhhhhh‌.

Natatandaan ko na, nung mga oras na ‘yun nga pala ay hawak-hawak ko ang panulat at papel na binabasa mo. Galing ako sa office, tumatakbo paalis dahil sa mga masasakit na salitang inabot ko. Mga bulyaw, maling paratang at may kasamang mura pa ang ilan na kahit kailaan ay hindi ko narinig sa aking sariling mga magulang.

Natatamdaan ko pa, tumakbo

kalye trese 87

Kabanata V | Maikling Kwento ako paitaas ng building. Walang tao don kaya doon ako nagpalipas ng sama ng loob. Doon ako’y mag-isang umiiyak, sinuntok ko yung pader, nasipa ko pa yung mga pintuang nakahambalang sa daan pati yung mga upuan.

Nakita ko doon yung madalas naming pagtambayan sa tuwing vacant time. Umupo ako sa parang upuan pero bintana talaga yun kaso wala pang rehas na nakalagay. Dun ako nagsimulang sumulat sa’yo.

Biglang lumakas yung hangin, sobra-sobra yung tumama sa mga mata ko… nakakapuwing. Nakakalula rin. Biglang sumakit yung katawan ko. Tapos nung pagdaan ng hangin, nag-init ako. Pinagpawisan ng malapot yung batok ko, likod, tainga at pisngi. Nahilo rin ako. Tapos may narinig akong tunog…”’Blaggg” Hindi ko alam kung saan galing, pero dinig na dinig ko, parang sa itaas. Dumilat ako sa pagkakapuwing, at naulirat ko, ani-aninag lang… nakita ko siya. Ang bago kong propesor. Kakaiba syang magdisiplina - patalikod.

Siya pala.

Siya ang nagtulak sakin kaya ako nahulog na mataas na building.

Siya ang dahilan ng pagkasira ng buhay ko.

Pagkawasak ng pangarap ko. Paghihirap ng buong pamilya ko!

ye 88 88 katlrese

Ngayon, tinatanggap ko ang buhay sa impyerno! Magbabalik ako… babalik ako sa bawat pagtulog niya! Gaganti ako! Sisirain ko siya. Ang buhay niya! Ang pagkatao! At ang kanyang kaluluwa! Siya ang dahilan kung bakit hindi natapos ang sulat ko sa’yo! Siya ang dahilan kung bakit wala na ako! Siya ang sisihin nyo sa oras ng paghihiganti ko! Pero… ikaw na nagbabasa… halika!...

Kailangan kita. Ikaw, ikaw ang gagawa ng misyon. Ikaw ang tutulong sa’kin! Ikaw ang tadhanang ginawa niya upang makasama ko.

Alam ko, tutulungan mo rin ako, ngunit hindi pa ito ang tamang pagkakataon. Malapit na!

Malapit na tayong magkita. Magkikita rin tayo sakaling sirain ka nila. Kalye Trese

kabanata

iv

Numbers

ahirap humanap

ng isang tunay na kaibigan. Ang isang tao na handang dumamay sa iyo at ipagtanggol ka sa oras ng kapahamakan.

Napaka-swerte ng ilan sapagkat nakakahanap sila ng isa o higit pang tunay na kaibigan.

-Enzo

sa panulat ni Rolando Iniwan, Jr. a kalagitnaan ng pagtawid ng aking katauhan patungo sa lugar na kung saan walang sakit, walang lungkot at walang pagiisang madarama, unti-unti akong hinihila ng gunita ng kahapon na kung ako ay nararapat bang tumuloy sa paroroonan o dapat pang itama ang mga pagkakamaling nagawa. Sa ibang tao sa aking pamilya at sa aking sarili. Ako ba ay mayroon pang misyon na kinakailangang punan?

Habang gumugulo ang mga katanungang ito sa aking isipan, aki’y binalikan ang tungkuling ginampanan.

Ako, ay si Enzo Acosta, at ito ang kasaysayang humubog sa aking pagkatao.

“Mahirap humanap ng isang tunay na kaibigan. Ang isang tao na handang dumamay sa iyo at ipagtanggol ka sa oras ng kapahamakan.

Napaka-swerte ng ilan sapagkat nakakahanap sila ng isa o higit pang tunay na kaibigan.”

Isang masigabong palakpakan mula sa isang silid ng isang pribadong mababang paaralan kung saa’y katatapos pa lamang isalaysay ni ginang Gonzales ang asignatura ng isa sa kanyang estudyante, Si Enzo.

Hindi na ito bago sa kanyang pangkat. Siya ang nangunguna sa larangan ng akademiko sa mag-aaral sa ikalawang taon at kadalasang inilalaban sa mga patimpalak kung saan talono ang ginagamit na basehan.

Malimit na makikitang mayroong kausap na kapwa kamag-aral at karaniwang nauupo sa isang sulok kung saan ay walang gaanong taong maaaring sa kaniya’y makapansin.

“Tara Enzo, laro tayo?”, wika ni Laura, isa sa kanyang mga kamag-aral na kaniya ring kalapit bahay.

Isang pahapyaw na tingin at dalawang iling lamang tanging maisasagot ni Enzo.

“Halika na kasi”, sabay hawak sa braso nito na mayroong pahilang mosyon. Ngunit hindi parin matinag sa pagkakaupo ang batang si Enzo.

Nag-iisang anak si Enzo ng mag-

ye 90 katlrese

Kabanata iv | Maikling Kwento asawang sina Tess at Amando Acosta.

Hatid-sundo siya ng kanyang ama na isang inhinyero sa isang maliit na kompanya. Habang ang kanyang inang abala sa gawaing-bahay sa araw-araw na niminsa’y hindi nagkulang sa pag-aaruga sa kanya.

Pag-uwi sa kanilang munting tahanan, salubong na agad ng kanyang ina ang yakap sa kanya at sa kanyang ama.

“Kamusta ang araw mo Ando?”, tanong ng butihing ina ni Enzo.

“Mabuti naman, salamat sa Diyos at malapit na matapos ang proyekto namin”, sagot ng kanyang ama.

“O, Enzo kamusta naman ang eskwela ng pinakamamahal kong anak?”, lambing naman ng kanyang ina.

Isang ngiti lamang ni Enzo ay dama na ng kanyang ina ang sagot ng kanyang anak.

Pagkatapos ng hapunan ay diretso na siya sa kanyang silid na binubuo ng apat na haliging tanging ang pintuan ang lagusan at tanging salamin ang palamuti sa isang sulok nito upang umpisahan na ang kanyang panibagong takdang-aralin.

Hindi tulad ng mga bata ng kanyang panahon, tila pansin ng nakararami ang kakaibang mga kilos nito na tila mas nangunguna kaysa sa iba.

Isang batang may kusa at alam ang kanyang responsibilidad na kailangan tapusin sa panahong itinakda. “Isang makalumang bata na isinilang sa makabagong panahon” kung ituring si Enzo, na siya ring kinagigiliwan sa kanya ng mga tao sa kanyang paligid.

Kung tapos naman na ang kanyang mga tungkulin ay tila isa siyang inosenteng nakatanaw sa kalawakan, nagmumuni-muni , nag-iisip, at nagtatanong.

“Kailan ko kaya mahahanap ang isang kaibigan, isang tunay na kaibigang kayang damayan ang bawat pag-iisang madarama ko, isang taong magtatanggol sa akin sa oras na kailanganin ko

Numbers | Atababak

siya”, wika ni Enzo sa kanyang sarili.

Isang dungaw sa sulok ang kanyang nakita, nabigla ngunit nahihiwagaan sa kaniyang nasusulyapan, sang batang tulad niya.

“Sino ka?”, pabulong na sambit niya. Ngunit tila walang sumasagot na tinig sa kaniyang tanong.

“Alam kong nandiyan ka, huwag ka nang magtago”, bahagyang malakas na tawag niya. Nagulat si Enzo sa isang dahan-dahang pagbukas ng pintuan ng kaniyang silid.

Ang kanyang Ina. “Anak, may kausap ka ba?”, patakang tanong ni Tess.

“Nay, wala po”, sagot naman ni Enzo.

“O, siya, magdasal ka bago matulog ah!”

“Opo, nay!”

Hindi na niya binigyang atensyon ang kanyang napuna at tuluyan na lamang niyang inihimbing sa pagkakatulog ng kanyang sarili.

Sa kanyang pagkakatulog, isang masamang

kalye trese 91

Kabanata iv | Maikling Kwento bangungot ang parating gumulo sa kanya. Kung saan ang kanya mga minamahal ay nasa bingit ng kamatayan at ang kanyang butihing ina nama’y merong lubhang sakit na malayo na sa posibilad na gumaling pa.

Araw-araw pagkagising sa umaga ay matatagpuan na lamang niya ang kanyang sarili na umiiyak sa kadahilanang hindi rin niya maipaliwanag. Ito ba’y dahil sa takot na siya ay hindi na magising sa masamang panaginip o ang posibilidad na maaaring hindi na niya muling Makita ang kanyang mga magulang.

Lumipas ang mga taon, nakapagtapos na siya ng mababang paaralan. Siya ang nanguna sa kanilang lahat na tuluyang ikinagalak ng buo niyang niyang angkan. Ngunit hindi parin nawawaglit sa kanyang isipan ang minsang pagdalaw ng isang misteryosong bata na kasabay niyang lumaki. Ngunit hindi parin niya nalalaman ang ngalan nito. Tanging titig lamang ng kaibigan ang kanyang pinanghahawakan, titig na may tagos sa kanyang pisikal na pagkatao.

Malaking pagbabago ang naranasan ni Enzo sa pagpasok niya sa Mataas na Paaralang Agham ng Hermanos.

“Acosta! Pakopya mamaya sa exam ah”, wika ng isa sa mga kaklase niya.

“Oo nga, sigurado ikaw lang naman ang nagreview sa atin eh… hahaha!” dagdag pa ng isa.

“Naku, tigilan nyo nga si Enzo at ‘pag kayo nahuli diyan sa pandaraya ninyo eh maidamay niyo pa si Enzo” pagtatanggol nito sa binatilyo.

“Woooh… siguro may crush ka lang kay Enzo, hahaah!” pangungutya ng isa.

“Hindi noh?!”, pero halata naman sa mga pisngi niya na biglaang namula.

Tulad parin ng dati, nanatiling sarado si Enzo sa pakikipag-usap sa ibang tao. Ang tanging pinagkakatiwalaaan lamang niya ay ang kanyang mga magulang. Tumalikod siya. Tuloy-tuloy na pumasok patungo sa kanilang – doon sa dulo ng pasilyo.

ye 92 katlrese

Hinabol siya ni Laura at idinampi ang kamay sa balikat ni Enzo.

“Uy, may problema ka ba?” tanong ni Laura.

Muli, iling lamang ang ibinigay nyang sagot.

“Pipili ka ba?”

Iling nanamang muli.

“Eh bakit baa yaw mo magsalita? Hindi mo man lang ba ako kakausapin? Katagal na nating magkaklase pero kahit minsan ata hindi ko pa narinig yung boses mo ng klaro”, pangungulit ng dalagita.

“Salamat ahhh” wika ni Enzo.

Bahagyang nabighani si Laura sa minsan niyang pagkakarinig ng tinig ni Enzo. Tumalikod si Enzo at patuloy na pumasok sa kanilang silid at muling naupo sa dulong sulok na silya. *** Muling umalingaw-ngaw ang eskwelahan na siyang takda upang magtapos ang klase. Kagaya ng dati, deretso na si Enzo na umuwi sa kanilang bahay.

Habang lumalakad sa Kalye Trese, mayroon siyang napuna. Isang tao: sumusunod sa pagyabag niya. Siya ay huminto at umupo sa isang tabi ng isang kaakit-akit na establisyimentong nagbebenta ng mga lumang muwebles na mayroong arkitektura na tanging sariling repleksyon ang matatanaw.

Narinig niya ang isang bulong sa kanyang kaliwang tainga na nagbigay sa kanya ng senyales upang lumingon. Dito niya nakita ang isang bagay na nakapagpagulat sa kanya.

Mga malalalim na titig mula sa kayumangging mata ng isang kabataang tulad niya. “kamusta?”, wika nito sa kanya.

“Magkakilala ba tayo?”, pagtataka ni Enzo.

“Hindi mo ba ako natatandaan? Kilala mo na ako, kailangan mo lamang alalahanin” Muling nagbalik sa gunita niya ang isang bata na malimit siyang bisitahin, matagal-tagal na ang lumilipas.

“Kung hindi ako nagkakamali, ikaw yung…”

Numbers | Atababak “Tama ka, ako yung bata na parati mong kasa-kasama!”

“Ano nga yung pangalan mo?” nananabik nitong tanong.

“Mark!”, wika nito.

Ngunit bigla siyang napalingon sa isang banda nang marinig niya ang isang tinig na tumatawag sa kanya.

“Enzo, Enzo! Hintayin mo naman ako, sabay na tayong umuwi?”, sigaw ni Laura.

Ngunit nang lingunin niya si Mark, umalis na lamang ito na hindi man lamang nagpapaalam.

Habang tinatahak nila ang daan tungo sa kanilang mga tahanan, hindi na maiwasang tanungin ni Laura ang kasama.

“Ano yung ginagawa mo doon sa Antique Store?”

“Ahhh, mayroon lamang akong nakitang kababata.”

“Talaga, Sino? Baka kilala ko siya, tutal naman sabay-sabay tayong lumaki.”

“Ah ehh… sa tingin ko’y hindi mo siya kilala kasi galing siya sa probinsya.”

“Uhhm… Okay!”

Nang marating na nila ang kani-kanilang mga bahay, matapos ang hali k sa pisngi ng ina ay tumuloy na siya sa kanyang kwarto at paminsan-minsang niyang tumatanaw sa gilid ng bintana upang abangan ang pagbabalk ni Mark.

“Pssst!…”, isang paswit ang narinig ni Enzo.

Nang kanya itong lingunin, hindi siya nabigo sa nakita. Ang kanyang kababata, misteryosong kababata.

Hindi na nila namalayan na malalim na ang gabi at inabot na nang madaling araw. Nakatulog nang mahimbing si Enzo habang sila ay nasa kalagitnaan pa lamang sa pagkukwentuhan.

Paglipas ng apat na taon…

Lalong tumibay ang samahan nina Enzo at Mark. Kapwa sila nag-aral sa isang pamantasan.

Habang si Laura ay kasalukuyang kasintahan na

ni Enzo.

Tuluyan nang nagbago si Enzo: sa kilos, sa gawi at pag-uugali. Mula sa pagiging mahiyain, ngayon ay natuto na siyang makigulo( makisama) sa iba. Si Enzo, taglay parin ang pagkagiliw ng mga tao lalo’t naging masiyahin na siya kung makitungo.

“Enzo, siya nga pala, matagal mo nang ikinu-kwento sa akin ang tungkol kay Mark! Bakit parang hindi mo pa siya naipakikilala sa akin.”

“Sige, bukas” Sa boundary ng Kalye Trese at Kalye Sais nagkita ang dalawa. Dito nila sinimulang tumbukin ang bahay ni Mark.

Natapat sila sa isang bahay na bilihan ng mga muwebles. Luma na at medyo nakakapangilabot.

Dito nagtatrabaho ang kababatang kanilang sinadyang puntahan. Nang kawayan ito ni Enzo ay siya rin namang kaway ni Mark sa kanya.

Napahalakhak si Laura at nagsabing: “palabiro ka talaga!”

“Ha! Bakit?”, siya namang pambabara nito.

“Wala, tara na nga!”

Sa hindi inaasahang pagkakataon, dumating sa puntong nagkalabuan na ang dalawa. Naghiwalay. Oo, ganun lamang kabilis ang kanilang pagdedesisyon. Huling-huli ni Enzo ang matalik niyang kaibigan at si Laura. Natutunan niyang maging isang manging-inom. Masaklap na itinuon nya rin sa paggamit ng masamang droga ang pagkalimot sa kanyang problema.

Nakatulog si Enzo sa bilangguan ngunit laking gulat nang maabutan rin niya si Mark saloob ng iisang selda.

“Taksil! Wala kang delikadesa, tinanggap kita bilang kapatid at hindi itinuring na iba ng aking pamilya. Ngunit mas pinili mong angkinin ang mga bagay na hindi mo pag-aari! Wala kang kwentang kaibigan… Walaaaaa!!!”

Nang may halong pagtataka para sa mga pulis ay minabuti nilang ihiwalay na lamang ng piitan si Enzo: sa piitan na siya lamang

kalye trese 93

Kabanata iv | Maikling Kwento mag-isa ngunit sadyang mapaglaro ang tadhana at muli sa pinaglipatan, si Mark ay kasalukuyang ding kinukupkop nito.

Isang tawag sa telepono ang natanggap ni Tess.

“Goodmorning! Pwede po ba naming makausap si Mrs. Tessie Acosta?”

“Ako po ito, sino kayo?”

“Gusto ko lang po sana naming kayong imbitahan dito sa prisinto upang personal na pag-usapan ang kalagayan ng inyong anak” “Sige ho, darating ako agad” “Salamat!”

Humupa na ang gulo sa pagitan ni Mark at Enzo sa loob ng selda ngunit hindi pa ito ang huli.

Bago pa man matapos ang umaga ay nakahanap ng paraan si Enzo upang tapusin na ang agwat sa pagitan nila - si Mark, matatapos na.

Nagmamadaling nagtungo si Tess kasama si Ando ngunit huli na ang lahat. Ang inabutan na lamang nila ay ang malamig nang bangkay ni Enzo. Isang basag na piraso ng salamin ang bumaon sa kanyang puso. Nanlambot ang buong katawan ng mag-asawa. Bumuhos ang luha kasabay ang sambit ng mga katagang: “Bakit anak? Saan kami nagkulang? Ano ang ginawa ko para mangyari sa iyo ang mga bagay na ganito? Hindi ko mapapatawad ang sarili ko sa mga nangyaring ito. Dapat ay nandito ako sa mga panahong kinakailangan mo. Patawarin mo ako, anak… patawad!”

Labis ang pangungulilang nadarama ng magasawang Acosta. Lalo pang pinalunos ng isang balitang nagmula sa presinto na gumigimbal sa kanilang katauhan.

Nasaan na nga ba si Mark? Sino siya?

ye 94 katlrese

*** Isang dungaw sa sulok ang kanyang nakita, nabigla ngunit nahiwagaan sa kanyang nasulyapan. Isang bata, tulad niya.

Pagkatapos ng hapunan ay diretso na siya sa kanyang silid na binubuo ng apat na haliging tanging pintuan ang lagusan at tanging salamin ang palamuti sa isang sulok nito upang umpisahan na ang kanyang panibagong takdang-aralin.

Habang lumalakad sa Kalye Trese, mayroon siyang napuna. Isang tao: sumusunod sa pagyabag niya. Siya ay huminto at umupo sa isang tabi ng isang kaakit-akit na establisyimentong nagbebenta ng mga lumang mwebles na mayroong arkitekturang tanging sariling repleksyon ang matatanaw.

Sa boundary ng Kalye Trese at Kalye Sais nagkita ang dalawa. Dito nila sinimulang tumbukin ang bahay ni Mark.

Natapat sila sa isang bahay na bilihan ng mga mwebles. Luma na at medyo nakakapangilabot.

Dito nagtatrabaho ang kababatang kanilang sinadyang puntahan. Nang kawayan ito ni Enzo ay siya rin namang kaway ni Mark sa kanya.

Napahalakhak si Laura at nagsabing: “palabiro ka talaga!”

Sa kalagitnaan ng pagtawid ng aking katauhan patungo sa lugar na kung saan walang sakit, walang lungkot at walang pagiisang madarama, unti-unti akong hinihila ng gunita ng kahapon na kung ako ay nararapat bang tumuloy sa paroroonan o dapat pang itama ang mga pagkakamaling nagawa. Sa ibang tao sa aking pamilya at sa aking sarili. Ako ba ay mayroon pang misyon na kinakailangang punan? *** Hanggang kailan maitatago na ako ay si Mark Acosta.

Na ako at si Mark ay iisa… Kalye Trese

kabanata

iii

Leviticus

inanggap ko kung

ano at sino ka. Pero sobra na para gawin mo sa akin ‘to. Sobra na para iwan kita. Tama nga sila. Dapat noon pa lang, hindi na ko nagtiwala sa’yo. Dapat noon pa lang, iniwan na kita. Dahil ang puta, pagdamitin mo man ng desente, puta pa rin yan!

-allen

sa panulat ni Jan Adrian Delos Santos Paalala: Ang mga sumusunod na panulat ay maaaring may mga temang sekswal at karahasan na hindi angkop sa mga batang mambabasa. sang palabas ang gabi-gabi ay natutunghayansa puso ng lungsod. Ang dilim na sana’y nakalaan sa paghimbing ay nawawasak ng mga ilaw na nakasabog sa karimlan. Ang katahimikan na sana’y nananalaytay sa atmospera ay binabasag ng ingay ng kabihasnan.

Ang payak at malabirheng espasyo na pinamumugaran ng mga kalapati ay nabubulabog ng mga manggagaping nais sumabay sa paglipad ng mga ito patungong langit.

Gaya ng karaniwang mukha ng isang kalye paglubog ni haring araw, ummuuwi ang dapat umuwi at lumilisan ang dapat lumisan; pumapasok ang dapat pumasok at lumalabas ang dapat lumabas. Sa kalagitnaan ng sandali, unti-unting bubuksan ang mga bumbilya na siyang nagpapaliwanag sa mga kalsadang binabagtas ng mga taong naglilibang at naghahanap-buhay.

Dadagundong ang mga nakakaindak subalit nakakakuliling tunog ng samu’t saring tugtog na bumubuhay sa daloy ng dugo ng pook.

Sa kasagsagan ng hating-gabi, patuloy ang paglisawan ng mga tila’y kwagong tao. Sila ang mga patay sa araw nguni’t buhay sa gabi, na nakahambalang sa mga kalsada, sa bahay ng may bahay, sa inuman, sa plaza at sa parke. Masigla ang lahat tulad ng mga tanglaw na nakapaligid sa kanila. Ang iba ay hindi mo mawari ang ginagawa – nagsusutsutan ng mga bagay na walang saysay, tumutungga ng alak, humihitit ng kahit anong makakapagdala sa kanila sa alapaap. Sa madaling salita, lahat sila ay pawang nagsisiya, ngunit mayroon ding maaaninag ditong anino na ang pakay ay kakaiba.

Sa parke, naroroon madalas si Theresa, kasama ang mga kaamiga niya sa kanyang banal na propesyon. Sila ang mga santitang halos hindi makilala sa dilim sanhi ng mga nag-

ye 96 katlrese

Kabanata iii | Maikling Kwento

kakapalang palamuting ipinapahid sa kanilang mukha, mga hikaw na naglalakihang nakasabit sa kanilang mga tainga, mga labing daig ang rosas sa pagkapula, mga suot nilang maninipis na baro at maiigsing mga pabg-ibaba at matataas na takong, na tila lahat ay nagpapahiwatig ng pagpapamudmod nila ng grasya sa mga kalalakihan.

“Libre ang tingin, pero may bayad na pag may tikim,” bungad ni Theresa sa isang lalaking naka-motor na himinto sa harapan niya habang nakatayo siya at nag-aabang sa labas ng parke ng mapapatid niya.

“Bakit, masarap ka ba?” tanong ng lalaki.

“Masarap ako kung magaling ka,” tugon ni Theresa.

“Bakit ikaw, magaling ka ba?”

“Bakit ‘di mo ko subukan ng magkaalaman na,” hamon nito.

Kumindat ang lalaki at sumakay sa motor si Theresa. Natapos ang transaksyon at tumungo sila sa isang pook-pamparausan.

Nagwakas ang gabi ni Theresa sa halagang 500 ng may napangiting nilalang.

Kinabukasan, habang mahimbing na natutulog ang magdalena sa bahay na kanilang inuupahan ng kanyang mga katrabaho, nabulabog siya at nagising nang may biglang kumatok sa kanyang silid. Binuksan ni Theresa ang pinto at nagulat.

“G-g-greg?” bulalas ni Theresa. “Ba-bakit nandito kayo? Sinama po yang bata na yan. Ano ba ‘to ha? Diba sabi ko naman sa inyo na wag na wag n’yo na kong sundan pa dito?”

“At bakit? Natatakot ka bang malaman namin ng anak mo ‘yang pinaggagagawa mo rito?” tapal nito.

“Ano ka ba Greg? Hirap na hirap na akong nagtatrabaho dito, tapos ganyan ka pa! Tingnan mo nga, puyat ako! Ngayon pa lang ako matutulog tapos bubulabugin n’yo ko dito!”

“Bakit kasi nagpupuyat ka? Sino ba ang may sabi sa’yo na gawin mo ‘yan? Baka naman kasi

Leviticus | Aneladgam kahit gabi, may tinatrabaho ka at may pumupuyat sa’yo! Umamin ka nga. Nanlalalaki ka ba, ha?” usisa ni Greg.

“Pakiusap Greg. Wag mo kong galitin. Tantanan mo ko sa mga pinagsasabi mo. Alam mong walang katotohanan ‘yan,” sagot nito.

“Tinatanong lang kita. Sagutin mo ko. Nagpuputa ka ba dito?” galit na tanong ni Greg. “Sagutin mo kung ayaw mo na iwan kita. Nagpuputa ka ba? Pokpok ka ba? Ano?” “Kung sasabihin kong oo, titigil ka na ba, ha?

Sige. Oo, nagpuputa ako dito. Nagpuputa ako para sa inyo. Para may maipakain ako sa inyo.

Nagpuputa ako para may maipadala sa inyo para may maipantawid sa bisyo mo at sa pag-aaral ng batang yan! Nagpuputa ako para maibili lahat ng gusto at pangangailangan nyo! Ano, masaya ka na ngayon?” luhaang wika ni Theresa.

“Hindi mo kailangan gawin ‘yan! Hindi kailangang iyan ang kalabasan ng ginagawa mo. Sabi ko naman sa’yo, handa naman akong magtrabaho pero ikaw mismo ang gustong magsakripisyo para sa amin. Tapos ngayon, susumbatan mo ko?

Ipamumuka mo sa akin lahat ng ginagawa mo?

Lahat ng kaputahang ginagawa mo? Hiyang hiya ako sa’yo Tere! “ “Bakit ikaw? Ano ba ang inaatupag mo? Wala ka namang ibang ginagawa kundi magpalaki ng magpalaki sa kwarto mo! Magpasalamat ka na lang at binubuhay ko kayo. Magpasalamat ka na lang at pokpok ako!”

“Wag mo kong pagsalitaan ng ganyan! Hindi mo alam lahat ng sinasakripisyo ko para sa anak natin simula ng iniwan mo kami!”

“Wag mo kong sumbatan dahil kahit kelan, hindi ko hiniling na alagaan ang anak ko. Oo Greg.

Hindi mo anak yan. Kahit kelan, hindi ka rin niya magiging ama. Patawad Greg.”

Hindi na nakapagsalita pa si Greg nang marinig ang mga pananalitang iyon mula kay Theresa.

Tila nagising siya sa ulirat. Nilisan nya ang bahay at iniwan si Ashley dito.

Lumipas ang maraming araw. Wala nang ibang magagawa si Theresa kundi ang arugain ang kanyang anak habang nag-aaral ito. Kasama nya ang kanyang supling sa bahay na kanyang tinitirahan. Nguni’t ganoon pa rin ang sistema ng kanyang buhay. Sa araw siya ay patay at sa gabi ay buhay na buhay. Ipinagbibilin na lamang niya si Ashley sa mga kasamahang naiiwan sa dampa kapag siya ay papasok na sa trabaho.

Inosenteng tunay pa si Ashley sa edad na 10 at unti-unti pa lamang namumulat sa kamunduhan sa kasalukuyang panahon. Malaking tulong sa kanya ang mga bagay-bagay na kanyang nakikita sa loob at labas ng bahay.

Isang hating-gabi, habang kasagsagan ng kanyang mahimbing na tulog sa silid nila ng kanyang ina, may naulinigan siyang kakaibang ingay na sa kanya ay gumising. Binuksan niya ng bahagya ang silid at sinilip ang kaganapan sa salas ng bahay. Magulat-gulat siya ng matunghayan niya ang eksanang tumasa sa kanyang isipan.

“Magulo, maingay at maraming tao. Ano ang mayroon dito?” tanong ni Ashley sa kanyang sarili. “Bakit ginagawa nila yun? Masama yun sabi ni Papa.”

Hindi mapagtanto ng bata ang mga nasasaksihang pangyayari – mga babae at lalaking nag-iinuman ng alak, nagsisipaglapat na mga labi, magkakabigkis na mga katawan, sayawan, tudyuan at mga nagkakalasang mga baro ng bawat isa.

Hindi maunawaan ni Ashley ang tagpo. Pilit niyang hinahanap ang kanyang ina sa mga taong naroroon nang biglang...

“Buksan ninyo ang pintong ito. Wag kayong magtago!” bulyaw ng isang malaking tinig na mula sa labas ng bahay habang pwersahang tinatadyakan ang pinto nito.

Nagkagulo ang mga tao. Nagsipagsaplot at nagkubli kung saan-saan. Lumakas ang tibok ng dibdib ni Ashley at hindi malaman ang

kalye trese 97

Kabanata iii | Maikling Kwento gagawin. Sinara niya ang pinto ng kanilang silid at nagtago sa loob ng aparador.

Walang anu ano pa ay pwersahan ng nabuksan ng mga pulis ang pinto ng bahay. Hinalughog nila ang mga ito.Pinagbubuksan ang mga silid at binuklat lahat ng maaaring buklatin. Tila ay bumligtad ang buong kabahayan.

Takot na takot si Ashley at palihim na umiiyak sa pinagtataguan.

“Mama. Mama. ‘nasan ka? Ma...” panaghoy niya nang biglang buksan ng isang pulis ang kanilang silid.

“Mamaaaaaaaa!” hiyaw na lamang ni Ashley nang matunton siya nito.

“Anak! Ashley!” Sigaw ng isang babae sa labas ng kwarto – si Theresa.

“Wag na kayong magdrama. Ginusto ninyo yan, pati bata dinadamay ninyo sa kababuyan ninyo!

Sige, hulihin na ‘yang mga iyan,” utos ng isang pulis.

Dinala na nga sa prisinto ang mga babaeng nagpapabayad kapalit ng panandaliang aliw kasama ang mga lalaking kanilang kataryahan.

Samantalang si Ashley ay nasa ilalim na ng pangangalaga ng DSWD. Walang araw na hindi umiiyak ang pobreng bata sa loob ng apat na moog ng kagawaran.

Walang gabing hindi siya humihikbi sa tuwing maaalala niya ang paghagkan sa kanya ng kinilala niyang ama na si Greg. Walang minuto ring lumilipas na hindi dumadanggis sa kanyang isipan ang kasiraang dulot sa buhay niya ng kanyang ina. Nais niyang isipin na mahal siya ng kanyang ina kaya nagawa yaon subalit sa tuwing sumasagi sa kukote niya ang kalapastanganan sa moralidad na inukit nito, lalo siyang namumulat sa realidad ng mundo.

Nawasak ang kanyang pangarap.Nasira ang kanyang pagkabata. Nabasag ang kanyang magandang pananawa sa mundo. Iyan ang kinahantungan ni Ashley. Ayaw niyang kumain. Ayaw makipaglaro. At halos ayaw ring mat-

ye 98 katlrese

ulog. Hindi siya masaya sa kanyang kinalalagyan.

Nais niyang makalaya. Nais niyang mahanap ang mga sagot sa kanyang katanungan... sa murang edad na yaon.

“Kailangang makalayas ako rito. Hahanapin ko si Papa. Tatakas ako,” marka ni Ashley sa kanyang isip.

Pursigido ang bata, kung kaya’t nang nagkaroon ng pagkakataon ay sinamantala niya ang biyaya ng panahon. Tumakas siya na walang kadala-dala ni kahit ano maliban sa kanyang saplot. Naglakad-lakad sa makakapal na kumpol ng tao, sa maingay na kalsada at maliwanag na atmospera. Kahit gutom na gutom na ay bahagya na ring nakalasap ng ligaya ang dalagita dahil nalayo na sa impyernong kinasadlakan.

Sa sandaling pagpanaog sa kawalan, unti-unti ring namulat si Ashley sa kamalayan. Matalinong bata siya at sa murang edad, alam niya ang dapat gawin para mabuhay. Inispi niya na kung hindi siya kikilos, mamamatay siyang dilat. Kaya kahit hindi man siya sanay, namalimos siya gamit ang isang kinakalawang na lata.

Lumipas ang maraming araw at panahon ng may kaparehong sitwasyon. Ganoon na tila ang buhay niya hanggang isang araw...

“Pate, sino ba ang magulang mo? Bakit pinababayaan kang ganyan?” tanong ng isang babae.

“Wala na po sila. Wala na. Ewan ko na ho,” tugon niya.

“Kung ganoon, wala ka na palang kasama. Ako nga pala si Lita. Ateng na lang itawag mo sa akin.

Kung gusto mo, sumama ka na lamang sa akin.

Papakainin kita, gutom ka na ba?”

“Opo. Pero, bigyan nyo na lang ako ng limos.

Dito na lamang po ako.”

“Hindi, wag ka mag-alala. Hindi ako masamang tao. Pagkayari mong kumain, isasama na kita sa bahay namin. Kaysa namamalimos ka diyan, ipapasok na lamang kitang trabahador sa isang kainan. Magkakapera ka doon ng marami at wala kang dapat intindihin.”

Leviticus | Aneladgam

“Tama na ho ako dito. Bata pa po ako. Sampung taong gulang pa lamang po ako at baka di ko po makaya ang trabaho na sinasabi ninyo.”

“Hindi. Ako ang bahala sa’yo,” paanyaya ni Lita sabay hatak sa kamay ni Ashley.

Pinakain nga ng ale si Ashley at inuwi sa bahay.

Pinaligo ito at binigyan ng bagong baro.

“Matulog ka na at magpahinga muna hanggang maaga pa. Mamayang gabi kasi, dadalhin na kita sa sinasabi ko sa iyong pagtatrabahuhan mo,” wika ni Lita.

Kinagabihan, naghanda na ang dalawa. Nagtataka ng lubos si Ashley kung bakit masyado ang pag-aayos ng kanyang ateng sa pustura niya.

Maya-maya ay umalis na rin sila at lumulan na patungo sa kanilang destinasyon.

“Ha? Ano po ba ito? Sabi po ninyo kainan ang

papasukan ko. Bakit ganito po? Kaingay,” tanong ni Ashley.

“Wag nang maraming tanong. Pasok na!” tugon ni Lita.

Pagpasok ni Ashley sa loob ay bumungad sa kanya ang isang senaryong tila ay napanood na niya dati. Hindi maunawaan nito ang mararamdaman. Tila ay nakikita niya tagpong labis nagbigay sa kanya ng takot. Animo’y nakikita niya ang kanyang ina, at ang mga katulad nito.

Maingay sa loob. Maraming babae, nguni’t mas maraming lalaki. Dito ay kinutuban na si Ashley.

Ni minsan ay hindi niya pinangarap na sundan ang yapak na kanyang ina – ang maging isang puta. Ito ang sumira sa kanyang pamilya at buhay niya. Nguni’t hayun na siya at hindi malaman ang kanyang gagawin.

kalye trese 99

Kabanata iii | Maikling Kwento “Bitiwan mo ako! Bastos ka!” sigaw niya sa isang mamang humaplos sa kanyang binti.

“Aba, lumalaban ka pa. Batang bata ka pa at mukhang hindi lang malinamnam, masarap pa,” sambit ng lalaki.

“Hindi ho ako katulad nila. Bata pa ko, nakikita mo ba? Hindi ako katulad ng nanay ko, bastos!” bulalas ni Ashley sabay takbo patungo sa labas.

Ngunit naharang siya ni Lita.

“Hoy Ashley, wag kang mag inarte dito. Pasalamat ka pa at binigyan kita ng pagkakaabalahan mong mas disente kung ikukumpara po sa pamamalimos mo sa kalye. Bata ka pa, maraming magkakagusto sa’yo. Tiyak na bebenta ka.

Wag ka na kumalas pa. Ayan ka na. Ganyan lang talaga sa simula. Masasanay ka din.”

“Kung alam ko lang po na ganito ang kahihinatnan ko, sana, hindi na lang ako sumama sa inyo. Mas gugustuhin ko pa pong maging banal na pulubi kaysa maging putang nagpapanggap na santita.”

“Hindi. Sige na. Puntahan mo na siya. Makapalkapal yun. Bibigyan ka ng pera no’n. Kaunting lambing lang, kaunting himas at dampi lang sa katawan, manghihina na yan.”

Wala nang ibang nagawa si Ashley kundi sundin ang utos sa kanya. Ibig niyang magwala sa bawat hakbang niya palalapit sa mamang naghihintay sa kanya. Gusto niyang umiyak habang umuupo siya sa bangko tabi nito. Nais niyang maglupasay habang hinihimas himas siya nito sa iba’t bang parte ng kanyang katawan. Sakit ang nararamdaman niya sa bawat bigkis ng kanilang katawan. Kirot na nagpapaalala sa kanya ng para sanya ay walang kwenta niyang ina.

Natapos ang malagim na gabi ng kanyang pagsubok. Natapos ang simula ng kanyang banal na propesyon. Natapos na nga ang kanyang pangarap, pag asa at buhay. Natapos na ang lahat sa kanya habang nagsisimula nang masunog ang kanyang kaluluwa sa impyerno.

Lumipas ang panahon. Nagdaan

ye 100 katlrese

ang araw, linggo, buwan at taon – 7 taon. Tama nga si Lita. Masasanay rin siya... dahil kailangan niyang masanay. Wala siyang ibang pupuntahan. Wala siyang ibang patutunguhan. Tulad ng kanyang ina, ito na ang bumubuhay sa kanya, ito na rin marahil ang buhay niya. Nakakahawak siya ng salapi na higit sa nais niya. Nabibili niya ang gusto niya.Napapa-sakanya ang ibig niya kapalit ang kanyang dangal, digndidad at integridad.

Marami nang nakakakilala sa kanya. Marami na dahil marami na ring nakatikim sa kanya. Sa bawat lugar na puntahan niya ay mayroon na sa kanyang nakakakilala. Tila siya ay artista... artista ngang tunay sa isang bar kung saan siya ay nag-rereyna.

Tulad ng ordinaryong araw sa kanyang buhay, pumasok siya sa kanyang pinagtatrabahuhan. At naroon, matigang na nag-aabang sa kanya ang magiting niyang manliligaw, si Allen. Gabi-gabi ay naroroon ang binata upang siya ay suyuin at bilhin, bilang tanda ng kanyang pag-ibig kay Ashley.

Mahal na mahal niya si Ashley. Hindi niya maipaliwanag ang dahilan ng kanyang matinding pagirog sa dalaga sa kabila ng trabaho nito. Marahil, nagpapasalamat na lamang siya dahil kung hindi ito magdalena, hindi sila magkakakilala.

Noong una, aminado si Ashley na hindi pa niya ganoong kamahal si Allen pero dahil sa walang kapagurang panliligaw nito sa kanya, unti-unting naantig ang kanyang puso at nahulog rin siya rito.

Mahirap para sa dalawa ang sitwasyon nila.

Gustong ialis ni Allen si Ashley sa pinagtatrabahuhang bar. Ibig niyang baguhin ang buhay ng mahal niya. Nasi niyang ibangon sa putik na kinasasadlakan ngunit laging tugon sa kanya nito, “Nakilala at minahal mo akong ganito. Kaya wag mong baguhin kung sino at ano ako. Mahal kita, totoo. Hintayin mo lang ang panahon na ako ang kusang magbago para sa’yo.”

Masaya sila. Iyon nga lang, pagsubok talaga sa kanila ang gabi-gabing eksena sa tanghalan ng katawan. Alam ng lahat na laspag na makikinis

Leviticus | Aneladgam at malalambot na balat at malaanghel na mukha ni Ashley. Hindi rin lingid sa kaalaman ng lahat na hindi lang si Allen ang pinasasaya niya. Iba-iba gabi-gabi.

Habang tumatagal, lalong tumitibay ang relasyon nilang dalawa. Kasabay nito ay ang pagbubuntis ni Ashley.

“Ha? Talaga? Totoo ba Ashley? Ang saya-saya ko!” bungad ni Allen.

“Allen, ayoko magsinungaling sa’yo dahil mahal kita. Allen, naiintindihan mo naman ako diba?”

“Bakit?Ano ba problema? Wag mong sabihing hindi ako ang ama niyang dinadala mo? Ako nga ba, ha? Ako ba ang tatay niyan?”

“Ikaw nga... sana. Patawad Allen. Hindi ko rin alam. Pero malakas ang pakiramdam ko na ikaw nga ang tatay niya.”

“Lintik! Pakiramdam pakiramdam ka diyan!

Ano yan, manghuhula ka? Sabi ko naman kasi sayo, tigilan mo na iyang ginagawa mo. Tingnan mo tuloy ang nangyari. Ni sarili mong dinadala, hindi mo alam ang ama. Nakakahiya ka!”

“Hindi ko ginusto to! Alam mo yan!”

“At sino ang may gusto niyan, ako? Ashley, iba ang gusto sa kailangan! Palibhasa, makati ka! At sa sobrang kati mo, lahat ng lalaki, gusto mong tikman. Hindi ka marunong makuntento!”

“Allen, alam mong mahal kita. Wag mo naman sa akin gawin ‘yan!”

“Ashley, alam mo ring mahal na mahal kita. Tinanggap ko kung ano at sino ka. Pero sobra na para gawin mo sa akin ‘to. Sobra na para iwan kita. Tama nga sila. Dapat noon pa lang, hindi na ko nagtiwala sa’yo. Dapat noon pa lang, iniwan na kita. Dahil ang puta, pagdamitin mo man ng desente, puta pa rin yan!”

Naging madrama ang tagpo sa pagitan ng dalawa. Mahal nila ang isa’t isa pero dahil sa isang pangyayaring hindi inaasahan, kailangan nilang maghiwalay. Gumuho ang mundo ni Ashley.

Nawalan siya ng gana sa buhay. Nagdadalawang isip rin kung ipagpapatuloy niya pa ang kanyang

pagdadalang-tao. Sobra siyang nasaktan at hindi niya alam kung paano bubuhayin ang batang nasa kanyang sinapupunan kung ultimo ang sarili niya ay hindi niya alam kung paano niya bubuhayin ngayong wala na si Allen.

Subalit nanatiling matatag si Ashley sa gitna ng kanyang pinagdadaanan.Lumilipas ang panahon at papalaki rin ng papalaki ang kaniyang tiyan. At habang tumatagal, lalong sumisiklab sa karimlan ang kanyang pag-asang makakapagbagong buhay siya – matatalikdan niya ang kanyang madilim na nakaraan at mabibigyan niya ng magandang kinabukasan ang kanyang magiging anak.

Hindi nagtagal, sa edad na dalawampu, isinilang na niya ang kanyang dinadala. Isang sanggol na pinangalanan niyang Samantha. Ang kanyang natatanging supling na pangangakuan niya ng pagsasakripisyo, maigapang lamang upang hindi nito maransan ang malagim at marumi niyang pinagdaanan.

Mahirap para sa kanya na wasakin ang tanikalang laging bumibigti sa kanya. Trahedya para sa kanya na iwan ang dating buhay subalit ito ang kailangan niyang gawin. Mula sa isang kagalang-galang na put*ng santita, siya ngayon ay namamasukan na bilang labandera sa kanilang iskinita. Sa halagang 200 piso, pilit niyang niraraos ang pang-araw-araw nilang pamumuhay, gayundin ang pag-aaral ng kanyang anak.

Mabilis ang pagtakbo ng panahon at sa pagtanda ni Samantha, hindi niya mapigilan ang pagkamulat nito sa mga bagay-bagay sa mundo. Masidhi ang pagnanasa ni Samantha sa nakaraan ng kanyang ina. Marami siyang nais malaman hinggil sa kanyang pinagmulan nguni’t laging tikom ang bibig ni Ashley. Ni hindi rin maihatid nito sa paaralan ang anak. Sa mahahalagang okasyong pampamilya ay lagi rin itong wala.

Nasasaktan si Samantha sa mga ganitong kaganapan dahil kahit anong gawin niya, kahit saang anggulo niya tingnan, hindi niya maunawaan kung bakit ganoon ang kaniyang ina,

kalye trese 101

Kabanata iii | Maikling Kwento bakit tila lagi ay nagtatago. Animo’y misteryo ang pagkatao ng kanyang ina gaya ng nakabalot ditong belo.

“Wag mo silang intindihin. Hangga’t narito ako, mayroon kang inang sasandalan, may inang kakalinga at magmamahal sa’yo. Anak, hindi kita iiwan,” ito na lamang ang laging binibitiwang pananalita ni Ashley sa anak sa tuwing nagtatanong ito sa kanya.

Nguni’t hindi na din matahimik ang kalooban ni Samantha dahil marami na rin siyang naririnig na kung anu-anong bulungan hinggil sa ina. Minsan, habang papauwi na siya mula sa paaralan upang ihatid ang isang magandang balita, may narinig siyang sutsutan ng mga nanayan at ibinida ito sa kanyang ina.

“Mama, sabi ng mama ng kaklase ko, pakawala ka daw po. Dati daw po nagsasayaw ka tapos sikat ka daw. Ano po iyon, ma? Nagbebenta ka daw ng laman. Mama, di ko maintindihan. Ano ba ang ibig nilang sabihin.”

“Anak, hindi na mahalaga ang nakaraan. Kahit anong marinig mo, wag mo na lamang pakinggan. Hindi totoo yun.Hindi magagawa ng mama ‘yon?”

“Pero bakit lagi kang nagtatago? ‘yon po ba ang dahilan? At si papa, nasaan siya? Lagi mo na lang sinasabi na wala siya at iniwan na niya tayo. Pero alam kong hindi iyon totoo. May narinig din kasi ako na ang sabi, kaya daw wala akong ama, dahil hindi mo raw kung sino ang nakabuntis sayo. Ma, totoo po ba iyo?” lumuluhang usisa ni Samantha.

“Ewan, Samantha! Ewan! Tumigil ka na! Ayoko nang maririnig uli sa iyo yung mga ‘yan.” Tugon ni Ashley.

“Ma, hanggang kelan ka ba magtatago? Mula nang pagkabata ko ganyan ka na. Paano yan?

Paano sa graduation ko? Mama, ako po ang valedictorian ng klase namin. Ma, di ba dapat maging masaya ka doon? Kung magtatago ka, mama, sino ang aakyat sa entablado para isabit sa akin ang medalya? Sino ang babatiin ng

ye 102 katlrese

mga guro dahil may isang inang tulad mo na iginapang ako para makapagtapos? Ma, wala na po akong ibang kasama sa buhay kundi ikaw lang. At lahat ng iyon, mama, para sa’yo.”

Natahimik lamang si Ashley at humagulgol sa narinig na panaghoy mula sa kanyang anak. Niyakap niya ito at sinabing, “ang mahalaga sa akin ay lumaki kang may dignidad, may respeto sa sarili at takot sa Diyos.”

Dumating ang araw ng pagtatapos. Tila si Samantha lamang ang mag-aaral na magtatapos na walang kasamang magulang. Sa kalagitnaan ng kanyang pagsasalita sa entablado, naaaninag niya ang mukha ng kanyang ina na nakabalot ng belo, habang nanunuod sa bandang dulo. Tinawag niya ito at pinapanhik sa kanyang kinalalagyan.

“Alam ko po, at unti-unti na pong nalilinawan ang aking isipan sa mga bagay-bagay na aking naririnig. Gaya ng laman ng bida-bidahan ng karamihan sa inyo, may isang babae na mayroong madilim na nakaraan. Disgrasyada. Marumi. Makati. Iyan ang naririnig kong karaniwan.

Masakit para sa isang tulad ko na mapakinggan ang mga salitang iyon lalo’t akong anak niya ang pinagbubuntunan ng mundo. Opo, marahil mas masahol pa siya sa inaakala ninyo, pero alam ko po, na ang taong ito ay mas mabuti pa kaysa sa inyo. Kahit ano pa siya, kahit sino pa siya, tanggap ko po siya. Dahil kung wala siya rito, wala din ako sa mundong ito. Wala po ako ngayon na valedictorian ng paaralang ito kung wala ang ina ko,” madamdaming pahayag ni Samantha sa madla.

Maraming naantig sa mga salitang binitiwan ni Samantha. May mga naiyak at mayroon ring nakaunawa sa pinagdadaanan ng mag-ina. Sa sandaling iyon, tila nawala sa dating kinalalagyan si Ashley. Nawala ang takot, ang hiya, ang galit sa mundo. Umakyat siya sa entablado at hinalikan ang kanyang anak. Marahil siya na ang pinakamasayang tao sa buong daigdig sa naturang oras. Kalye Trese

kabanata

ii

Exodus

akita pala ni Mama na hinalikan kita habang nahihimbing ka.

Kinabukasan, kinausap ko sila tungkol sa narinig ko. At alam mo ba kung ano? Alam mo kung ano, hah?!

-Leo

sa panulat ni Lexter Clemente

e, the sovereign Filipino people,

imploring the aid of almighty God, in order to build a just and humane society and establish a government that shall embody our ideals and aspirations, promote the common good, conserve and develop our patrimony and secure to ourselves and our posterity the blessings of independence and democracy under the rule of law in a regime of truth, justice, freedom, love, equality and peace, do ordain and promulgate this constitution.” Ang pinaka-mahusay na pagbigkas ng Philippine Constitution of 1987, Preamble sa loob ng isang silid, habang nagpapalakpakan ang mga kapwa nya mag-aaral.

“Leo Pieta po”, tugon niya sa kanyang guro na nagtanong. Datapwa’t siya’y bago lamang sa paningin ng buong unibersidad ay mabilis siyang kinagiliwan ng lahat dahil sa maipagmamalaking abilidad: talino, masikot na isipan at nakagaganyak na tinig.

Bata pa lamang si Leo ay kinakitaan na ng kahusayan. Madalas siyang manalo sa mga patimpalak na kanyang sinasalihan. Three-time-champion sya noong elementarya sa Regional Quiz Bee patungkol sa akademikong pagtalakay sa kasaysayan ng Pilipinas. Ngunit lagi na lamang siyang hindi napagbibigyang lumahok sa pambansang labanan dahil may mas importanteng pinagkakagastusan ng naturang paaralan. Nang magsekondarya ay hindi nya binitawan ang maisama sa tatlong pinakamagagaling na estudyante sa kanilang paaralan. Bagama’t gagatuhod lamang ang kanilang yaman sa dalawa niyang katunggali ay talong-talo nya ang mga ito. Si Leo ay nakarating pa ng national level upang makipag-tagisan ng kaalaman tungkol sa “Pinagmulan ng Mundo, Pilipinas at mga Sinaunang Tao”.

Naranasan nya ring makipagbunuan ng kaalaman sa mundo ng analisadong matematika at siyensya habang ang dalawa nyang katoto ay kapwa atleta na wala pang pinagbigyan sa kahit anong laban. Noong sila’y mag-iika-apat na taon na sa pagka-sekondarya, nabigyan ng pagkakataon si Leo. Sa unang pagkakataon ay nakatungtong na siya ng national level - quiz bee sa kakila-kilabot

ye 104 katlrese

Kabanata ii | Maikling Kwento na usaping pampulitika. Sa labas ng paaralan, lungsod at bansa ay naipasama siya sa International Law and Asean Quiz Bee bilang isa sa tatlong kinatawan ng Pilipinas. Sa sagot na “drug-free countries” ay lumamang ng isang punto ang Pilipinas. Natalo nila ang lahat ng bansang lumahok. At sa pamamagitan nito, ay nalampasan rin niya ang dalawang kaagaw sa titulo.

Sa kanilang pagtatapos ay sinabitan sya ng naglalakihang mga medalya, tumanggap ng mga tropeyo, pambansang sertipiko at inulan ng mga papuri. Ngunit sa lahat ng kayamanang ito, kung tawagin ay tanging diyamante na lamang ang kulang, ang pinaka-minimithing medalya na lamang na mayukit ng kanyang pangalan at lebel na Valedictorian ang kulang. Ito’y minamata-mata na lamang niya sa kanyang katabi sa harap ng tampukan sapagkat ang nagkamit ng karangalang ito, walang-duda, kundi anak ng kanilang punong-guro.

Simula nang araw na iyon ay itinanim nya na sa kanyang isipan ang mga katagang galing sa isang tao na bahagi ng ating kasaysayan kung saan marami siyang nalalaman na hindi man lamang natin ninais alamin…

– “Walang maaapi kung walang magpapaapi”.

Sa tatlong buwan niyang pagninilay ay hindi na ito naalis sa kanyang isipan (hanggang sa kasalukuyan) kaya’t ninais niyang suriin ang lipunan. Lumabas sa kanyang datos na maraming tao ang naaapi at nanga-api dahil sa negosyo, kaya naman siya’y humantong sa desisyong kumuha ng kursong Accountancy at ipagpatuloy ang pag-aaral upang maging abugado, nang sa gayon ay mapatunayan niyang: hindi lahat ng api ay kayang api-apihin habambuhay.

Lumipas ang mga araw, buwan at taon, nakapagtapos na si Leo at ganap nang isang tagapagtanggol sa harap ng korte.

Simula ng siya ay pumasa at nag-top 13 sa board-examination ay naging suki na siya ng korte sapagka’t buwan-buwan ay humaharap sya rito’t pinapanigan ng husgado. Hindi magkanda mayaw ang mga mayayaman sa tuwing siya’y mababakante

Exodus | Satab

dahil halos lahat dito ay handa siyang bayaran ng malaking halaga. Halaga na kinukuha naman niya sa maka-Diyos at maka-taong pamamaran.

Ito ang kanya paraan upang tustusan ang nakababata niyang kapatid na inulila ng kanilang mga magulang, si Amethyst. Hindi naman sila nagkakalayo ng edad at kalahating taon na lamang ay makatatapos na rin ito sa kursong Accountancy. Balak siyang pagtuluyin sa pag-aaral upang maging isang ganap

na abogado rin tulad ng kanyang kuya. Ngunit hindi naman lingid sa kaalaman ni Leo na may nobyo na ang kapatid, si Moisess, na malapit-lapit na sa pinanggalingang prusisyon.

Si Moisess ay uhaw rin sa pagmamahal ng magulang tulad nila. Siya’y matatawag na ka-live-in partner ni Amethyst sapagka’t hindi na ito umuuwi sa kanilang tunay na bahay.

Puno ang tahanan nina Moisess ng

kalye trese 105

Kabanata ii | Maikling Kwento mga magagandang dekorasyon, mga antik na sobrang tatanda na ngunit taglay parin ang natural na ganda, mga kurtinang makakapal at makukulay, mga salamin at mga kandilang mapang-akit ang halimuyak. Nagising sila sa mga langitngit ng elementong plasma, tunog mula sa tabing bakasyunang bahay. Hindi naman maikakailang nadamay ang kanilang tahanan. Maliit lamang ang sunog ngunit pinalaki ito ng mga panggatong na koleksiyon hanggang sa lamunin rin ng apoy ang kaniyang ina suklob pa ang sinapupunan nito. Sa awa parin naman ng Poon ay ligtas silang mag-ama sa sunog na naganap sa ika-anin na kalye ng barangay Kalye Trese.

Ang pangyayari ay naghudyat ng pagkakanya-kanya. Kapwa sila nangibambahay ng kanyang ama (‘yon nga lang: magkaibang bahay at pamamahay), simula noon ay hindi na muli pang nagkita ang mag-ama dahil sa sinikretong dahilan. *** 06-06’06:00pm (Ika-anim ng Hunyo, alas-sais ng gabi) ay tahasang sinugod ng kapulisan ang isang condo kung saan dalawang tao lamang ang nadatnan rito.

Isang mala-inosenteng lalaki ngayon ang nakatayo’t nasasakdal, mukha’y di maipinta, nanginginig at lisik ang mga mata. Sa harap ng husgado siya’y nakatayo at dumidepensa, sa kasong ibinato laban sa kanya.

“Dalawampu’t-siyam na taon.” sagot niya sa tanong ng Punong-mambabatas (iyon na ang una’t huli nyang pagsasalita).”Ngayo’y humaharap ka sa kaso tungkol sa droga - dalawampu’t-siyam na taon lang, drug lord ka na nga ba?”

“Hindi totoo ‘yan, usli ang inyong mga basehan.

Ako, ako ang kanyang kasintahan at ako lang ang nakakaalam ng katotohanan.”

Puwersahang pinaupo at kusang umalis si Amethyst sa loob ng korte dahil sa kanyang pagiging bayolente. Siya’y isang taga-suporta lamang at hindi dumalo upang tumistigo o maging kritiko sa nagaganap na kaso.

Lumipas ang mga segundo ni Leo

ye 106 katlrese

na tila hindi karaniwan. Bumagal ang oras at humaba ang araw. Habang pauwi sa kanilang tahanan, damdamin ay hindi maipinta kung malulungkot ba o magiging masaya. Unang-una, nanalo naman siya sa kasong ipinaglaban. Ikalawa’y pundasyon ng kanyang paninindigan na maging tuwid sa hustisiya’t ipagtanggol ang mga api ay kanya ring napagtagumpayan. Ang tanging problema lamang na walang singbigat, hustisya na kanyang iniabot ay si Moisess ang naging sagot.

Masaya ang kanyang puso ngunit isipa’y hindi katugon sapagkat dahil sa mga nangyari’y mga sigaw, buntal at sampal ni Amethyst sa kanyang pagdating ay ito ang sumalubong.

Lumawak ang samaan ng loob at kapwa naimpeksyon, mga sugat na hindi alam kung kailan ba maghihilom. Nagdesisyon si Amethyst na lisanin ang kapatid, pumanaw sa tahanan na kailan ma’y di na magbabalik.

Pagiging magkapatid ganoon na lamang nagwakas dahil sa kakambal na batas ni Hudas. Batas ni Leo na hindi kinayang talikuran dahil ito’y tinanim nya simula pa nang maranasan niya ang hindi patas na biyaya.

Bago umalis si Amethyst dala ang lahat ng gamit, matapos makahanap ng trabahong papahid-pahid, si Leo ay walang ideya sa pag-ikot ng gulong kung saan si Amethyst ay paparito’t papanaog. *** _“Love built that for me can’t be destroy” sabi ng kuya sa kanya. Mula pa lamang nang alagaan tayo nina mommy at daddy, alam kong may kakaiba. Sabi nila sa akin “mahalin mo ang kapatid mo ng higit pa sa’yo”. Nasaktan ako dahil ikaw ang paborito. Ayaw palabasin, ni ayaw ipahipo, ayaw pahamugan, lagi na lang ako ang inuutusan. Hanggang sa nalaman ko kung bakit ganoon na lamang ang kanilang pagtrato sa iyo kaya’t tinanggap ko ang pagmamahal na hindi nila kalkulado, natutunan ko na ring ika’y mahalin higit pa sa aking tungkulin. Amethyst, kapatid ko, ganoon mo na lamang ba kalilimutan ang mga sakripisyo namin para sa iyo? Ipagpalit ang mga iyon

Exodus | Satab sa boyfriend mong walang kwenta at bubuhayin ka na lamang sa drogang kontrolado niya!” ”Alam mo ba kuya, bakit ganyan ka na? Naging makasarili’t ngayo’y naniningil ka pa! Sobrang makasirili mo talaga, akala mo ba hindi ko napapansin na ika’y nag-iba na! Simula nang sina mommy at daddy ay namatay, ikaw na ang nagdesisyon sa aking buhay! Hindi mo manlang ako nakuhang tanungin tungkol sa kursong nais kong kunin, sa mga pangarap na nais kong abutin, ang buhay na gusto kong mapasaakin at ngayon ba naman maging lalaking nais kong mahalin!” ”Oo, sige na, inaamin ko na! pero sa lahat ng desisyong ginawa ko para sa iyo’y ito lamang ang naging problema. Nagmamalasakit lang ako para sa kinabukasan mo. Ano na lamang ang mangyayari sa’yo sa ilalim ng kontrol ng lalaking ito, mamimili ka na lamang ng mamahalin yung adik pa’t walang konsensya, walang prinsipyong sinusunod at sa buhay ay walang batas na panuntunan at ang tuhod ay malalim na ang bingit sa kabilang buhay.” ”Bakit kuya? Ano ang iyong ipinagmamalaki? Porke ba’t abogado ka, ganyan ka na, mapang-mata! Bakit mo ako pakiki-alamanan sa desisyong dapat ay sa akin, desisyong sa akin naman talaga dapat manggaling! Ano, sabihin mo kung ano, kasi ano? Sabihin mo ang dahilan mo! Sabihin mo!” ”Kasi mahal kita! Amethyst, mahal kita! Mahal na mahal kita! Isang gabi noon, labimpitong-taon ka.

Nakita ako nila mommy pero hindi ko alam, narinig ko lang sa pag-uusap nila ni daddy. Nakita pala ni Mama na hinalikan kita habang nahihimbing ka.

Kinabukasan, kinausap ko sila tungkol sa narinig ko.

At alam mo ba kung ano? Alam mo kung ano, hah?

Inamin nila sa akin na pwede kitang mahalin dahil sa ampon ka! At hanggang ngayon, mahal kita ng sobra, Amethyst. Mahal parin kita!

Nabunyag ang katotohanan, sa pag-aakala ni Leo na malulutas nito ang hindi pagkakaunawaan. Ngunit ang ganitong kaso ay hindi tulad ng paglutas ng probema sa korte na may tagapaghatol pa sa nasasakdal. Sa pagkakataong ito, ang desisyon ay hawak

ng bawat indibidwal na nakapende sa isip at pisikal, damdamin at pinansiyal.

Tuloy-tuloy sa paglalakad si Amethyst palayo kay Leo habang tumatangis paalis ng bahay dala ang bagahe patungo sa bagong yugto ng kanyang buhay.

Habang si Leo na dahan-dahang bumababa-paupo ay hindi nya naiwasang dumidilim ang kanyang paningin habang nakatitig sa binibining palayo, dumidilim pa ng dumidilim ng dumidilim. *** Pagdilat ng mga mata, isang umaga. “Anong ginagawa nyo sa bahay ko?”, Paulit-ulit ngunit tila walang pumapansin.

Mga lalaking nababalutan ng kasuotang asul. May suot ring bughaw na sumbrero at may nangagkikintabang badges sa bawat dibdib. Tuloy-tuloy sila sa kaabalahang ginagawa sa loob ng pamamahay.

Dahil sa hindi maikakailang kuneksyon ni Amethyst at ng lalaking naka-kandado sa bilibid, nakagawa sila ng malapelikulang pagset-up sa itinuring niyang kapatid sa tulong ng mga galamay ng kasintahan.

Natagpuang nakahandusay sa sariling bahay ang di- malaman persona kung criminal ba o biktima.

Natagpuan si Leo na walang-malay dahil sa isang anonymous call sa opisyal na tanggapan ng mga polisya. Nakadapa sa sahig, may tatlong upos ng sigarilyo sa paanan at gusot-gusot na foil sa sarili nitong mga kamay.

Sa pagkakataong ito, uminog ang pagkahugis bilog ng gulong. Si Attorney na walang katalo-talo sa korte, ang ngayon ay sumasailalim sa tahanan ng babaeng piring na tila namba-baitang gamit ang dalawang magkasalungat na timbangan.

Matapos ang masusing imbestigasyon, napatunayang ang mga natagpuang upos ng sigarilyo at foil ay kontaminado ng aktong kemikal na matatagpuan sa marijuana at pinagbabawal na gamot. Kung dati ay uminog pa lamang, ngayon ay tuluyan na itong umikot at sumalungat. “Headline: Atty.

Leo Pieta, nasa piitan na!”.

Ang pagyaon ng mga taon ay mukhang

kalye trese 107

Kabanata ii | Maikling Kwento isang pilas ng papel sa mga nobela ni Rizal. Lahat ng pahina ay importante mong mabasa upang mabigyan ng matalinghagang interpretasyon ang bawat kabanata. Nawala ang dignidad, nawala ang reputasyon, nawala ang tiwala, nawala ang kaibigan, nawala ang lahat ng kung anong meron sya kaya’t wala ng kabuluhan ang kanyang buhay. Maliban na lamang sa isa na nuon paman, lagi na niyang kasama.

Tinaboy nya rin SIYA, kinwestyon sa mga nangyari, hiniyawan, hinusgahan, itinakwil at hinamak. Ngunit kailanman kahit SIYA’y nasaktan sa mga natanggap na paratang, hindi NIYA iniwan ang nangangailangan.

Bukod sa laging nag-iisa si Leo, wala rin siyang naging matalik na kaibigan sa loob ng kulungan.

Mabait siya, masunurin sa mga pakiusap ng mga pulis at may tiyaga sa mga proyektong pinagagawa sa kanila (parte ng programa para sa kanilang rehabilitasyon). Dahil sa nalalapit na eleksyon, isa siya sa mga bilanggo na nabigyan ng amnestiya ng pangulo.

Muli, malaya at panahon na ng panibagong simula.

Wala na siya sa loob ng piitan ay wala paring pagbabago sa kanyang nararamdaman. Malungkot sapagkat wala na siyang pamilya. Ni walang sumundo sa kanyang paglaya. Ni walang mayakap sa gitna ng kagalakan. Ni walang makausap sapagkat siya’y nilalayuan. SIYA, na lamang ang tangi niyang naging kanlungan.

Lumipas ang limang taon, pinilit niyang bumangon kahit wala na siyang lisensya sa kanyang trabaho.

Muli siyang nangarap gamit ang mga salapi na natira sa kanyang ipon.

Nabalitaan niyang naging masaklap ang buhay ng minahal niyang kapatid ngunit tila hindi niya ito nilimi sa kanyang isip. Hinanap niya rin ang mga taong gumawa sa kanya ng kalapastanganan, natagpuan niya ito: gutom ang buong pamilya, walang trabaho ang asawa. Namamalimos ang mga limang anak, gayundin ang kanilang ina. Nakausap niya ang salarin at paluhod na nakiusap sa kanya.

Dahil sa mga ginawa ng padre de pamilya, hindi niya ito pinatawad. Binigyan niya ng hanap-buhay

ye 108 katlrese

ang maybahay at binilhan ng mga gamit pang-eskwela ang tatlo sa mga nag-aaral na magkakapatid.

Samantala, isinakay ni Leo ang pamilyang ito sa kanyang simpleng sasakyan.

“Opisyal na Piitan ng Kalye Trese” pagbasa ng bunsong anak sa mga letrang nakasulat sa isang mataas na building. Napaluha ang ina, Napahikbi ang mga magkakapatid. Sunod-sunod silang bumaba tungo sa nakitang gusali.

Nagkalat ang mga kulay kahel at asul. Mga kasuotang hitik-hitik sa kasalanan. Mga kasuotang humuhuli sa mga taong makakasalanan. Kabilang pa ang mga naghahalungkat ng basura sa tapat ng kulungan, lahat ay may pinagkaka-abalahan. Pinauna ni Leo ang mga kasama sa pagdalaw. Bumili siya ng miryenda sa tapat – isang kilalang fast food chain.

Habang papasok ng gate, malapit na siya sa sariling behikulo ay may biglang humila sa likurang bahagi ng kanyang damit. Humarap siya rito. Isang binibini na nanghihingi ng limos. Iniabot niya ang isang order ng burger steak, tumalikod at umalis. Walang anumang salita ay kapwa nangilid ang kanilang mga luha. Naalala niya ang napariwarang kapatid, paburito nito ang burger steak. Ang isa nama’y nahihikbi dahil sa kapalarang kanyang kinahantungan. Nagbalik tingin si Leo, nginitian ang binibini at patuloy na pumasok sa loob ng kanyang sasakyan, palayo sa kanyang kapatid. Pauwi sa kanyang bagong tahanan, ang kanyang bagong-buhay. Kalye Trese

kabanata

i

Genesis

ala kang k w e n t a n g anak! Kung hindi nakiusap si Esmeralda na pulutin ka, malamang ay pinagpiyestahan ka na ng mga ligaw na aso. Sana‌ Sana buhay pa ang mag-ina ko. Salot ka!  Malas ka sa buhay namin!

-Ricardo

sa panulat ni Julie Ann Luna anginginig at punong-puno ng pawis na nakahalukipkip si Astan sa sulok ng kanyang silid. Mabilis na lumilinga-linga ang kanyang mga mata habang nakayakap sa itim na libro na sy’a mismo ang lumikha. Bumubulong s’yang mga salitang hindi maunawaan hanggang sa unti-unting lumisikang kanyang mga mata ng hindi mapakali sa paglingon.

Maya-maya pa’y dahan-dahan nang nagliyab ang mga sulok ng silid. Patuloy na nangangatog ang mga tuhod ni Astan habang takot na pinagmamasdan ang apoy na unti-unting kumakalat sa kabuuan ng silid. Nanatili siyang nakahalukipkip.

“Wala akong kasalanan…” ang tanging nasambit ng binata. Kasabay noon ang pagbalik ng mapapait na alaala… *** Ika-labindalawang kaarawan noon ni Astan; ang araw kung kailan dumating siya sa buhay ng mag-asawang Esmeralda at Ricardo.

“Hindi ka ba talaga sasama sa amin na mag-piknik, Ricardo?”, tanong ng kanyang ina.

“Hindi ko aaksayin ang oras ko para lang sa walang kwentang bagay.”

Noon pa ma’y malamig na ang pakikitungo ng kanyang ama sa kanya. Batid niya noong una pa, na hindi sila ang kanyang tunay na mga magulang. Subalit hindi ito naging hadlang upang maramadaman niya ang labis na pagmamahal ng kanyang ina at ng kanyang Ate Myla na tatlong taon lamang ang tanda sa kanya.

“Nailagay ba sa basket ang lahat ng iginayak nating pagkain?”, tanong ni Esmeralda habang minamaneho ang kanilang segunda-manong kotse.

“Opo Mama”, sagot ni Myla habang inaayos ang kwelyong polo ni Astan.

May kaiinitan ang sikat ng araw subalit malamig ang simoy ng hangin.

ye 110 katlrese

Kabanata i | Maikling Kwento “Tamang-tama ang panahon para sa isang masarap na piknik at pagtatampisaw sa ilog.

Maligayang kaarawan anak.”

“Salamat mama.”

“Uyyy… binata na si totoy Astan…” kantiyaw ng kanyang Ate Myla sabay sa bahagyang pag-gulo nito sa kanyang buhok.

Patuloy ang paghagikgik ng magkapatid habang patuloy sa kantiyawan. Nakangiting sumulyap si Esmeralda sa rear-view mirror.

Hindi mapapantayan ng sinuman ang pagmamahal niya sa dalawang anak, kahit pa kay Astan.

Nang ibalik niya ang paningin sa kalsada, isang itim na pusa ang sumalubong sa kanyang paningin. Biglaan niyang kinabig ang manibela… at sinundan ito ng isang nakabibinging ingay na mula sa kanilang sasakyan at sa pinagsalpukan nitong malaking punong akasya. *** Nang imulat ni Astan ang mga mata, hindi niya halos maigalawang katawan. Sa tabi niya ay angwalang malay niyang Ate Myla.

Nakasubsob ang muka ng kanyang ina sa manibela.. hindi ito gumagalaw. Nais niyang tawagin ang ina subalit walang tinig na lumabas sa kanyang bibig.

Pilit niyang binuksan ang pintuan ng sasakyan. Gumapang siya upang tumanaw ng maaring magdaan sa kalsada. Ngunit dumilim ang kaninang maaliwalas na kalangitan. Paika-ikang naglakad si Astan. Malawak na bukirin at pangilan-ngilang puno lamang ang pumupuno sa kanyang paningin. Wala ni isang sasakyan ang dumadaan. Unti-unting nauubos ang natitira niyang lakas sa patuloy na paglalakad ngunit bigo siyang humanap ng maaring tumulong sa kanila.

Nang lingunin muli ang kapatid at ina na walang malay sa sasakyan, napaluhod siya at napaluha… May hindi maipaliwanag na sakit sa

Genesis | Nalumganip

kanyang tagiliran. Pinilit niyang tumayo muli ngunit nabigo siya.

Biglang napalitan ng di maipaliwanag na damdamin ang kanyang pighati. Sumilay ang bahagyang ngiti sa kanyang labi. Nanlisik ang kanyang mga mata…

“Tama lang ‘yan sa inyo. Kaya kong magisa. Hindi ko kayo kailangan.” Ang malakas na

sambit ni Astan kasabay ng pagliyab ng kotse… at ang malakas na pagsabog nito. *** “Wala kang kwentang anak! Kung hindi nakiusap si Esmeralda na pulutin ka, malamang ay pinagpiyestahan ka na ng mga ligaw na aso.

Sana… Sana buhay pa ang mag-ina ko.Salot ka! Malas ka sa buhay namin!”

kalye trese 111

Kabanata i | Maikling Kwento Tila nag-apoy ang mga mata ni Astan sa masasakit na salita ng ama. Tatlong taon na ang lumipas mula ng mangyari ang aksidente at walang araw na lumipas na hindi lango sa alak ang kanyang ama, patuloy ng paninisi sa kanya.

Biglaang pagdampot ni Astan sa kutsilyong nakapatong sa mesang ‘di kalayuan. Walang salitang sinaksak niya ang kanyang ama. *** Yakap niya ang itim na libro… Iniwan niya ang malamig nang ama na nakahandusay sa kanilang kusina. Nagigimbal ang kanyang kalooban… Subalit may mahihinang halakhak na namumutawi sa kanyang bibig…

Luha… Tawa… Takot…

Umalingawngaw sa kabuuan ng KalyeTrese ang isang malakas na panaghoy. Sa dilim ng gabi, at salakas ng hangin, wala ni isang lumabas upang tukuyin ang pinagmulan ng tinig.

ye 112 katlrese

Hanggang sa tuluyan nang tinupok ng apoy ang buong kabahayan. *** Natagpuan na lamang kinabukasan ang isang bangkay. Bakas ang krimen sapagkamatay nito dahil sa kutsilyong nakaturok sa kanyang leeg…

Isang itim na tila Bibliya rin ang natagpuan…

Nakapagtatakang hindi ito naabo, samantalangang buong kabahayan ay natupok…

Sa di kalayuan, dalawang paris na mapupulang mataang nakatanaw sa nagtutumpukang mga tao…

“Ang lugar na ito ang dahilan ng lahat ng hinagpis ng aking buhay… Kayo, kayong lahat… ” “Hindi pa dito nagtatapos ang lahat.

Nag-uumpisa pa lang ako…” Kalye Trese

Panghuling Kalatas

(pumili: basahin ng paibaba o paitaas) S A I Y O N A G M U L A A N G I M P Y E R N O !

a nakaraang tinataglay ng kasalukuyan t sa aninong humihimlay sa kadiliman sinilang ang tayog ng kasamaan esong gamit sa pagguhit ng itim na kapalaran. rasa’y tumitigil tuwing nasasaktan aaanod ang katawan sa agos ng katubigan poy na mas maalab sa oras ng pag-ulan intong butil ng buhay, tuon sa kailaliman. antikilyang gumigisa sa bawat kaluluwa maming sangkap nito’y amoy na amoy nya na umapit, dumampi na: oras ng pagpapasya ng langit, ang impyerno: saan ka ba mapupunta. ng pag-ibig ng tao’y makararating sa kalangitan ginig ng kilig sa puso’y nanunuot na kasiglahan anyan ang pagmamahal sa oras ng kaguyuran ibig ka ng lubusan, iibig ka ng pukyutan. undo sa pamamagitan ng pagmamahalan wersang kakikitaan ng kasaganahan elong umuusok sa kaginhawahan lektrikong bumubuhay sa sibilisadong bayan. etukadong kaluluwa, anyo ng galit na nilalang agsasabing ang pag-ibig dapat mong sobrahan hayong hatid sa iyo, kalye ng kasamaan masdan mo man ang buo mong kapaligiran...

Sa iyo na nagbasa mula sa ibaba Binabati kita sa tinataglay mong diwa Diwang may kapangyarihang magpabatid sa isipan Kapangyarihang kailangan ko sa pagsugpo ng karamdaman.

Ikaw na sana ang sagot sa minimithing katahimikan Ikaw na sana ang gabay tungo sa kalangitan Positibo ang sandata mo na kailangang-kailangan Sa pagyurak ng bato; sa hapding nararanasan.

Sa iyong pagbasa’y nagsimula kang magmasid Kaya’t kasamaa’y tuluyan mong nabatid Hindi tulad ng isa , sa itaas nagsimula Bawat titik paibaba – wag basahin, baka ika’y tumulad pa sa kanya.

Iyong pakatandaan, puso ay makapangyarihan Kung sa Diyos at sa sarili’y hindi maglalaan Galit, poot, kirot: iyong kahihinatnan Kung ang iyong pinag-alayan ay ‘di ka pinahalagahan.

LEXTER G. CLEMENTE Literary-Editor

Mapa ng Kalye Trese

Ang katotohanan ay hangad ninuman, katambal nito ang yaman ng kabutihan; Kabutihan na kung ating lubos na bibinbinin ay mayroong napakalawak na ibig sabihin.

Paano ba nagiging mabuti ang ibig sabihin ng mga salita’t kilos kung ating lilimiin?

Sa aking sariling mga karanasan ay nakita ko, may nagtatagumpay at mayroong natatalo.

Kung mayroong mababait at nasa tama, hindi nawawala ang mga masasama.

Lahat ng bagay na naaaninag ng ating mga mata ay maiging pag-aralan bago maniwala.

Kasalungat ng lahat ang hindi natin nakikita, gaano ka man kabait ikaw pa rin ang biktima.

Kasalanan na alam naman nating mali na ay patuloy parin nating ginagawa.

-L. Clemente & K. Sagun

Talaan ng mga tula • Avalanche • The lighter side of life • Extra mile • Secrets • Happily never after • The reality • February 16 • Anaesthesia • When she was mine • He who has a loving heart but do not know • Ghost of hilarity • The last symphony • Cry • Waiting on the other side • Eternity

• Fourteen sixteen • Pula • Responsibilidad • Kapalaran • Anag-ag • Twenty-sixteen • Mundo • Huling hiling ni Penpen • Sa baro • Sakit • Elena • Sana • Tuyot • Mapanghusga • Hanggang sa muli, Elena • Siete • Republikang basahan • Kurakot • Kasalanan mo kung bakit may impyerno • Mr. Estranghero • Sentimiento • Ama • Paalam, Elena

Poems

Avalanche Jake Kleo del Aravan

Every evening, I wish upon the flickering candles in the sky As long as they shine, I’ll never say goodbye But could this reality be end?

It’s been a while but I’m still not over you Can’t find no other reason why I’m now sad and blue Will we ever be closed again?

I gulp my first love shot; feel the sting of the alcohol But what’s the point of being sober if I don’t have you after all Miss the time I still hear your voice Wish I could look through your spectacled eyes, don’t know you anymore I’ve become a faceless stranger when we meet at the corridors You’re numb but do I have a choice?

I fight back my tears, I may be broken but I’m not weak I close my eyes, fake a smile but I’m sullen underneath Can we be friends once more?

Or will we be acquaintances no more?

Why would you leave me ignored?

And you go along real fine, I bleed to the core But I’m stupid; I made it all up in my mind So lame, now why am I even surprised?

People get older and bolder through the seasons of their lives Is this my punishment for the rules that I defied?

I admit: I’m used in having you by my side Now that you’ve parted, I can’t sail through the changing tides You are the ghost that haunts me every time I look above and see my reflection in the crying clouds Well I guess I’m weak, weak since the day you’ve knocked me down I’d say “I Love You”, but that would‘ve been a lie Because I STILL LOVE YOU, I vow with my raised hand

ye 118 katlrese

And ‘til eternity finishes, why won’t you understand?

All I want is our friendship be reconstructed I think”Polar Bear” is a good moniker; you hate it but why not?

You’ve imprisoned yourself with your blizzard soul and your Arctic heart Rekindle the flame of friendship or am I better off dead?

Yes, lately I’ve been thinking this wrist of mine I would slash But all of our shared memories would stop me, hope suddenly flashed When you asked me dance twice on our prom, which I still remember And the moment you were there as my crying shoulder And the time I confessed my feelings on that fateful end of September There began my torment, your cold play, ‘til now I shiver In your circle, am I really banned?

Our sights lock but unlink with your eyes shielded with lens And I look away abruptly, afraid that you’ll be mad with my stolen glance All I ever wanted from you is some more acceptances Because I know the limits of this forbidden romance I know you see our friendship not working out, answer me, will we have another chance?

Because I’ll never ever forget it if you’ll bring me down again like raging Avalanche.

Poems

Anesthesia Jake Kleo del Aravan

Pain. Sorrow. Neglect. Torture.

Under the moonlight, I doze, reluctantly unconscious Tears be my companions in a sky of a romantic apathy Sullen thoughts sway in a distraught pendulum Breaking the hourglass; memories of what we used to.

How long can I survive the night?

How long will I be living this kind of life?

Heart self-inflicted, sedated with pain I grow numb, weak and weary, of what you’ve done Somehow longing for a rebirth of senses

The Reality

Rolando Iniwan, Jr.

Pain. Sorrow. Neglect. Torture.

Is it not human nature to love?

Is it not inborn to decipher feelings?

Is it not true that I have dwelt In this fantasy which you’ve proven never a prophecy Is it not? Perhaps, it is not.

White dress, a bouquet of flowers; A weary mother, a father left in silence.

Bells are ringing, a path that will lead to you; Oh, how you would appreciate the lighting, and the attention all has drawn to you.

How one can imagine, these words into reality?

If they only knew, how this life turned out to be.

Is this the aftermath of this forbidden love?

I know my limitations, I love you But never did I desire you to love me back But what of care and respect?

What of companion, intimacy?

What of our forgotten friendship?

Hoping that we’d be more than brothers Hoping, how long will I be?

Pain. Sorrow. Neglect. Torture.

Twenty-seven months and three days I’m losing track but it doesn’t matter That‘s how long I have been haunted Your spectacled eyes rescind my soul from inside So I pray this tenth March evening Never to once again witness tomorrow’s light

As they lift you up, tears fell; Hearts are shattered, a life now she left.

Now, how one can imagine? these words of happy beginnings; When it is literally, an ending story.

Pain. Sorrow. Neglect. Torture.

If these abstracts the only things that dominate the planet Then let a downpour of anaesthetized blood Be showered on the boulevard of my lyric ballad If joy, sensibility and love eludes me in the silence Then I’d better set sail in the shadows Blinded, deafened, lost of emotions In the dark abyss where I seek refuge Solitude, grief, frustration swim with a despair of mine

Pain. Sorrow. Neglect. Torture.

No dream would delight me more than to have you by my side.

But then again, just a dream, just another hopeless prayer to the sky.

kalye trese 119

Poems

February 16

Rolando Iniwan, Jr.

I’m not perfect as everybody knows, I have many mistakes which I never told, Many chances that I have blown, And the tears I have never shown But she came around and let me know, That my mistakes are better untold, Those chances that I should be glad I have blown And those tears with her never shows

Happily never after John Benneth dela Cruz

Metered. Measure. Yet you miscalculated.

Ever since your voice dispersed my thoughts, remolding them to fit your desires, I have been feeling like a blank verse.

Constantly feeding me memories and a past I never even had, you made me believe in miracles I never even knew existed.

You spun me around your spinning wheel, so slow and cautious on that first night.

I remember how sweat glazed your lips and you never did bother resting until you finished a part of me – perfect – within your imperfect eyes.

You used to call me your masterpiece; A masterpiece you’ve yet to complete…

Abandoned. Or merely forgotten?

You vanished the day your wheel broke.

Perhaps I was too grey or maybe, I turned out too cold to suit your tastes.

Too cold even to find a place in Winter… abandoned. Yes, abandoned.

And I long for someone to spin me Even if it will be for the last time.

Rearranged me; free me from this (flawed) verse.

ye 120 katlrese

Came to my life, I never expected it, All these smiles Only she could make, Oh, how I wish this won’t end, This story of love so true, For heartaches will never stop, When the last part came through.

If time didn’t froze And let these feeling grow I’d swear to God I would still never let her go For she made my life better, And my heart feels stronger In my arms, she, I always carried, Since the 16th day of February.

Poems

Extra Mile

Jomar Silva

When the world seems to be in a haze, and everyone seems to be in a race; Take your time: don’t mind the hour, stay true to yourself and be who you are.

When things go wrong: you have to stay strong.

Just be brave, don’t burry yourself in a grave.

The lighter Side of life Freddierick Ladignon

I woke up one day, And saw sorrow on my way; I quickly ran but there’s no way out, tried to scream but no one hears me shout.

For nothing will always stay pretty, your mornings will not always be sunny; Just remember the things that are funny, the possibilities that lie ahead are plenty.

When nothing makes sense, and everything seems to be intense; Don’t go in a corner and grieve, just to yourself and live.

When rejection hinders you to try, don’t let them see you cry.

Remember that you are worthwhile, so go for that extra mile.

Why is everyone ignoring me, but whenever they need me, I listen to their plea I want to cry, but no one’s here, that can give me their listening ear.

Then one day I met someone, who told me my journey is not yet done; Happiness will last, in this world full of rust.

What we need is to trust, when our destiny is lost; He is the key, for us to be free.

God gave His Son, for us to be with Him, so trust Him and put Him in.

He’s the one that gives true happiness; and the One that leads us from the wilderness.

kalye trese 121

Poems

Ghost of Hilarity Arkin Sorrowsower We’re in the room; it’s an ordinary English class You’re begging for paper because we have an essay fast Your brown eyes sparkle when you just need it to I’m on my seat My mate asked “Why with the frown?”

I noticed the concern he always gave when I am down With him I feel comforted unlike with you ‘Cause he wears glasses, you wear wristbands He’s down to earth, and you’re pretty arrogant Didn’t know a thing until realized Mr. Right whom I find could’ve been this guy You’re going to cheat as usual in Chemistry You’re sitting close and playing nice when you need something to me Well I got a single item wrong but you’re even the one who’s insanely mad at me Next day arrived with tears running down on my face He asked me “why?” but I never even said a phrase Just didn’t tell him ‘bout the reason I cry Tucked my head but he keeps on asking “Why?” ‘Cause he plays Warcraft And you play Hangaroo He reads the Bible And you stick to story books Ain’t wishing for you to come about the perfect man As he is, who can love me just the way I am That night’s our prom asked you if you could give me a dance You just freaked out and told me “Whoa! We’re both dudes, man! ” That lowdown sent me weeping in a corner Then Swift’s Love Story has been played, I was surprised: in front of me is a hand I looked up and heard him say “Can I have this dance?”

That night changed me, now I believe in ever after.

‘Cause he can play the piano and you play, well, never mind He’s good-humored and you’ve got a green mind I’ve shook myself with fear afraid of falling again Because it cost me everything, it cost me my best friend And I did see that he’s the one who understood me Been there all before and I thought I’d seen that I belong with him Gave me reason for me to love him in this world, he gave me meaning

ye 122 katlrese

I’m thinking, could I still belong to him?

Now fast forward and let’s face reality When I finally said the words I felt He took his distance, ran away He brought me down, that’s how he dealt I don’t know him anymore I seem like a faceless stranger I’m missing what he and I had before Before our ship was going under We’re in the library You had a seat; you want to chat with me You asked me “How’s life?” I told I’m still in love with him Then all of a sudden you told me I have to move on He’s doing real fine Especially with the girl named *tutut* (it rhymes wit “ID”) Can’t believe he totally forget everything I thank you for the news but it didn’t help me now that he’s gone Now I could only write our story in the past tense I can’t come close to him because he built a barbed fence I love him; I’m still not over him He took his distance by the light-years, do I have a choice?

Now I’m seeking for life (and love) in that vast universe of his I’m begging. Will he accept me?

No I’m not crying out of laughter I’m simply...crying Remembering those things make me wonder Aren’t these memories supposed to be ghost of hilarity?

We’re in the different rooms, in our typical course classes I can’t help thinking if those shared memories could be our last ones...

Poems

When She was Mine Rolando Iniwan, Jr.

She was the girl I used to know, Haunted by the love she used to show, An angel from above, whom I lived for Reaching the heavens just to see her more Intended to fall from the sky, Leaving all her necessities aside, Everything was perfect when Eyes are opened and it changed then.

Most are lies, I thought was the truth Anger replaced the love from where it roots Nothing prepared me for what had happened Gone from the shattered heart that will never mend A memory of being loved by another Lasts not any longer Indicated by the one whom I called mine Loved foolishly, no, I can’t be fine Irreplaceable was I thought of her Came from the clouds, could she remember?

Only she was the one, whom I lent the most care, Now and then I would surrender.

Came from sky, I was blurred then Ending the chapter, I wish I can Pain from the torture of love Came from the ground not from above In my dreams I would still be haunted Of the past that now I never wanted Now, I wish that everything would be fine If I could just look back at the FIRST LETTERS And make a rhyme But that was way back when SHE was mine.

He who has a loving heart but do not know Julie Ann E. Luna He who loves the bind from womb With prayers, though no words In thoughts, miles away…alone For mother dear who weeps Father caressing the pain.

Wandering his eyes at the endless void With scattered tiny fire Whispers silent plea For the light beside the angels’ choir.

He who loves that blushing blossom Her rosy cheeks, graceful…splendor Though wind may alter her moods’ color He, sometimes, may be dubious But never shows frightful wrath Opposed, for in deep, he’s anxious Outspreading that love to his precious one.

In mind, is pride, but who has not?

Still, inspite…in sphere, a noble man.

kalye trese 123

The last Symphony

Poems

Chai Cabral I can still remember how painful it was, To be just a piece of something In a world that supposed to be my everything To be alone and misplaced by my hapiness.

I will never forget the time you left How it left me shattered, broken and hatred With not a single thing left for me The piece of me that can never be fixed.

I can still remember your lies How you make me believe that we will last That you will be faithful and I should trust But now you’re just a trash.

That pain taught me how to be strong To face my problems without a help from you To be aware that exen my greatest hapiness Can be just a piece of my symphony.

Waiting on the Other Side

Jomar Silva

From the moment I lay sight I didn’t even care if I was to fight For even if you wouldn’t be mine I was still blessed for that time When i saw your smile so rare When I touched your skin so fair And even if you move away My love for you is here to stay I’ve always felt the need to say But I was the night and you were the day We’re in two worlds separated by sea Hope you wouldn’t forget me Destiny may not let us meet But I refused to take that sit I will build a bridge, one brick after the other I will cross the sea and go yonder We couldn’t always be together But our love would pass the test of forever I will conquer the tide For I know you’ll be waiting on the other side.

ye 124 katlrese

Poems

Eternity Dirands Sansait

My life would not have been this blessed if you’re not the wind beneath my wings!

I will never be the best that I can be if you’re love does not surround my being!

Days will pass and years go by but I will be still because your love enthralls deep within my spirit.

Each day my love for you grows passionately, strongly because you’re so pure, so heartfelt, so exquisite.

I cannot imagine myself living without you You are my love, my life, my inspiration and all You’re the better half of my life and you will always be I will do all my very best to love you through eternity.

Secrets Anonymous

Everybody has stories untold Locked and in the dark, unfold Silence as the time may foretold Visions blurred as they were left in the cold Not everyone can be trusted in one time, Slowly and surely one of them will backbite Diminishing the faith of people in our lives, ‘Cause maybe one of them lives good with the lies

Cry

Kevin Sagun

Be careful of whom you befriend Someone who can’t see you as an emolument To hush and gossip you for everyone to tell Certainly some secrets are meant to be forever kept.

Cry as these tears won’t wash you away, Walk but I step backwards instead of moving on anyway; Screaming because there’s nothing else I can say, Trying to forget but you’re always in my mind every day.

I didn’t really intend to embrace you that long, But suddenly I realize, I was the only one holding on; I understand that this one should have an ending, Again, for me to create a new meaningful beginning.

I wish there will come a time, with no more tears, Love will never break my heart rather dismiss my fears; To overcome and prevail over those murky little tricks, The master of everything that made me so weak.

kalye trese 125

Responsibilidad Lexter Clemente

Hindi lingid sa kaalaman, mga isyu ng pamahalaan Korap na noon, h’wag naman sana sa paglipas pa ng panahon.

Maraming aspeto ang korapsyon: Korapsyon sa pera; sa pagkakataon, Lalo pa sa paggamit ng posisyon, Ito’y ‘di na bago sa kasalukuyang panahon.

Siya: siya nga, humarap sa kasong Umalam kung siya nga’y naging ahas.

Talamak ang opinion sa Ginoong ito ngunit alam nga ba natin ang totoo?

Maraming mga bagay at isyu ang dapat pang desisyunan Ngunit kaso niya mistulang tampukan, Ito kaya ay isang paraan lamang Na’ng issue ni “Bendita”, sadyaing madaganan?

Hindi naman maitatangging siya ay sugo ni Agua, Malay natin marunong s’yang magbayad ng utang nya, Utang nyang kalooban at minabuting tabunan, kaso ni “Bendita”.

Naghayag ng isyu, mga mambabatas Paano’t bakit raw nag-magic, kaniyang mga bulitas?

Nadagdagan ang ari-arian, Hindi raw maintindihan dahil sa usling basehan!

Sadyang matalinghaga nga ang pagkakataon, Mga katanunga’y nasagot ng naaayon: dili! Mali raw ang basehan ‘Pagkat maging ‘di kanya’y isinali at sobrang lamang.

Sa pagitan ng korte nang magdiskusyon, Ginoo’y dumipensa ‘sintagal ng pagong Ngunit dahil dito damdami’y naibuwalas Tampo ng kanyang puso’y mistulang bumulaslas!

Sa kanyang tampo, damay pa ang pangulo Dahil daw sa pag-aproba sa napapaloob nitong kaso: Ipamigay ang lupain sa nahirapang magsasaka Kung kaya’t siya’y ginipit at konti lamang ang suporta.

Nang panahong iyon, sakit nya’y nakisama Low blood sugar daw: umatake sa kanya, Matapos syang magsalita ng pagkatagal-tagal “I wish to be excused” sabay-alis sa kamara!

Bulong-bulungan, dito ang naging resulta, Palasak na paraan daw ito tulad ng kay “Bendita”, Nagsakit-sakitan upang matakasan Ang hatol na humamon sa kanyang katungkulan.

Pasikut-sikot man, isyung walang katapusan, Dumating na ang araw at siya’y nahatulan.

Negatibo, positibo man ang syang kinahinatnan ‘pagpasa-Diyos na lang natin Desisyong walang lamangan sa kung sino man ang napagkunan.

Hindi natin matukoy ang puno at dulo Ngunit sa sarili nya’y nalalaman nya ito, Ikaw ginoo, kung sana’y nakonsensya Pagiging tagahatol mo’y napanindigan sana!

ye 126 katlrese

Mga Tula

Mga Tula

Kapalaran Brenda Lynne Aguilar

Ako si Adan, bata pa lang ay inihanda na sa pagsusundalo Walang karapatang magdesisyon para sa sarili ko Nag-aaral ng mabuti para sa mga magulang ko Dahil gusto nila ito, anung magagawa ko?

Hinubog nila ako sa mabibigat na gawain Pag-iigib ng timba-timbang tubig at pag-aararo sa bukid namin Ilan lamang yan sa pang araw-araw na routin Hindi ako pwedeng magreklamo, gusto nila ‘to.

Buhay-binata ay ‘di ko nasubukan Kahit manligaw ay ‘di pa nararanasan Kaya ganun na lang ang inggit sa mga kaibigan Anung magagawa ko para daw sa’kin to.

Unang pasok pa lang sa kampo ng mga sundalo Ramdam ko na agad na ako’y di babagay dito Kaya bago umuwi sa isang gusali dumiretso Dito sa semenaryo, dito ko gusto.

Anag-ag

Jan Adrian delos Santos

Sa likuran ng walong sinag ng araw, Nakakubli ang buwang may munting ilaw Nakagabay sa pagyapak at paggalaw Tungong liwanag ng talampakang uhaw.

Ang halik ng paa sa daang kay kinis, Pag-alaala sa kahapong kaytamis Buhanging hinigaan sa tabing batis Mga puso’y nalunod sa agos ng tubig.

Hawak-kamay sabay kaway sa binabandera, Pag-ibig na lumulutang sa tabing kalsada Sa bawat sulok, nailathala na Sa simbahan ang tuloy at kinasal pa.

Pag-irog na nakakulong sa tahanan, Sumabog at tumikim ng ibang ulam Sa bakurang tinuluga’y sinawaan Namangka sa kabilang karagatan.

Nang ang mas sariwang isda ay nahuli, Dating limas ay kanyang isinantabi Sa tumana ay isinumpa ang sarili Sa harap ng anag-ag, siya ay nagbigti.

kalye trese 127

2016

Lexter Clemente Maraming bayani ang mga pilipino At sa ating bansa ay demokratiko Ngunit anong kinalaman ng nakaraan nito Kung puso’t-isip mo nama’y; nalilinlang, nalilito.

Tunay nga bang ikaw ay maka-Diyos at makatao?

Ikaw nga ba’y may lakas at sapat na talino?

Matulungan mo kaya, sariling bansa mo?

Sa pagkadapa nito, siya kaya’y maitayo mo?

Isa sa mga problemang ngayo’y salu-salo nya Mapagbago mo kaya ang mga buwaya?

Sa anim na taon na manunungkulan ka Maibigay mo kaya ang s’yang nais na ginhawa?

Mamamayang Pilipino, pinili ang mangibambansa Sapagkat dito raw, hindi sapat ang kita Maisusulong mo kaya trabahong hanap nila Na makapagbibigay saya at sapat na biyaya?

Mga taong kalye na sadyang dumarami Magkaroon kaya ng tahanang pansarili?

Mga taong kriminal, matauhan na nga ba Nang dahil sa handog mo’y magbago na sila?

Ginhawang buong pangarap, nais sanang makamtan Pinunong aming hanap, amin na sanang matagpuan Sa magiging eleksiyon nawa ay patnubayan Pinunong iaahon kami sa tubig ng kahirapan Ikaw na ba ang pangulo na magpapatunay Na may pag-asa pa sa maginhawang buhay?

“Bangon Pilipinas” daing ng mga nabubuhay Na ang buhay sana ay ambunan mo ng kulay.

Maraming katanungan, halos walang katapusan Sa pagkakataong ito, ngayon ay wawakasan Mga kakandidatong pinuno ng Pilipinas Sa hamon ba ay aatras at magiging mga AHAS?

ye 128 katlrese

Mga Tula

Mga Tula

Ang Huling Hiling ni Penpen Noel Vincent Domingo

Isa ‘kong tambay, laki sa kalye; Laki sa hirap, walang pinag-aralan.

Ngunit ‘wag sumpungan, isa ‘kong taong marangal, May dignidad at pananalig sa nasa itaas.

Magnanakaw, sino?

Mangangalunya, sino?

Mamamatay tao at holdaper, sino?

Lahat ng gawaing masama, ako ang may sala!

Ako ang itinuturo nilang salarin, Niyurakan, inalipusta at inalipin.

O tao bakit ang lupit mo sa akin?

Ako ang sinisisi sa makamundong gawain.

Uy lampara o!

Ano to... mala-aladin ang eksena?

Makaskas nga baka may lumitaw na grasya, “Aking sinisinta, isang kahilingan para ika’y sumaya.”

Narinig ang bulong-bulungan, narinig ng tao at ng mundo ang aking sikreto, Sa loob ng isang bote Ay may isang maginoo!

Sigaw ng pulitiko, Isulong ang ekonomiya, kapakanan ng mamamayan!

Sigaw ng mga tomboy at bakla, Bongga itetchiwa, gender equality ipasa!

Sigaw ng mga pobre, Maawa ka toy, wala kaming makain!

Mga anak namin nagkakasakit mandin, Maawa ka at kami ay iyong pagkalooban ng hiling.

Ano ako, tanga?

Bakit ako hihiling para sa iba?

Ito na ang tyansa ko para sumagana, Tapos ipamimigay ko pa sa kanila!

Kayong mga tao na ako’y inalipusta!

Tutulungan ko lang ng basta-basta?

Panahon naman para mundo’y baliktarin, Ako ang nasa itaas, kayo ang mababa.

Ginoo, hinihiling ko na ako’y yumaman, Lahat ng bagay, aking makamtam.

Kapangyarihan at kalakasan, Ako lang ang makikinabang!

Tugon ng ginoo, “pepen, pag-isipan mo!”

Maraming taong naghihirap Walang kamalay-malay sa hinaharap, Buhay ay salat, ni katiting na pag-asa hindi mulat.

Pansinin mo ang kabukiran, kabundukan, kagubatan, kapaligiran…

Tinatawag ang iyong kalooban, Ilang tao pa ang luluha at mawawala Dahil sa kasakimang sila rin ang gumawa?

Napaiyak si pepen…

Ginoo!!! Patawad sa mga inasal ko Mas masahol pa pala ko sa kanila, mas sakim, mas ganid! sariling interes, dyan ako umanib at ‘di inisip nasa paligid.

Ginoo, ayoko ng yumaman ni magkaroon ng kapangyarihan.

Kung mas maraming mapapahamak at mag-aalinlangan: Naisip ko, mas mapalad pa pala ang isang pulubing tulad ko Dahil bukas ang isipan ko sa tama at dapat.

Ginoo, oh Diyos ko!

Kaligtasan, kapayapaan, kabutihan at pagmamahalan Para ang lahat ay may pakinabang!

Yun po ang aking huling kahilingan.

kalye trese 129

Mga Tula

Sakit

Brenda Lynne Aguilar Dito sa aming lugar palagi na lang siyang pinag-uusapan Pinagbubulong-bulungan dahil sa kanyang karamdaman Walang kaibigan, walang makakwentuhan Walang ibig makipaglapit dahil natatakot na sila’y mahawahan.

Balabal at damit na mahaba ang laging suot Pantakip sa balat na puro kulurot Kakaibang sakit at usapan sya’y may kapangyarihang-itim Kaya mga tao’y walang balak lumapit.

Kinukutya at pinandidirihan Kanya na itong nakasanayan Ngunit si Aurora ay walang pakialam Malinis ang puso nya at walang kinakalaban.

Isang sakit ang sa kanilang nayon ay lumaganap At kanilang barangay, lunas ay di mahanap Nang walang anu-ano si Aurora ang pinagdiskitahan At sa kanya binaling lahat ng sisi ng taong bayan.

Siya ay dinakip at itinali sa isang puno Hinusgahan at pinagbabato ng walang kalaban-laban Dahil sa kakaibang itsura sya’y pinagkaisahan nila Iniwang duguan, hindi na humihinga.

Sa Baro

Jan Adrian delos Santos

Nang bagong salta ako sa kalyeng ito, Wala akong kamuwang-muwang sa mundo Subalit sa aral ay natigib ako Nang makilala ko ang kulay ng tao.

Nadaanan ko, napariwarang tambay Alak, sigarilyo, kanyang kaagapay Nalugmok sa kawalan ang kanyang buhay Bagong daan ay di niya matunto’t masilayan Makulay na kalsada’y ipinipinta Gamit ang ngiti ng likido’t pintura Larawan ng kanto’y iginuguhit niya, Malungkot na himpapawid at sasaya.

Imahinasyo’t sariling karanasan, Pluma at papeles, kanyang puhunan.

Kwentong kalye’t baya’y nilikha ni Juan Para sa bulag at piping sambayanan.

Mga munting lihim sa pasikut-sikot Mga ulo ng tao’y pinaiikot Sa bawat kanto ay may banal na salot Tatlong naghalong budhi, sa baro’y suot.

ye 130 katlrese

Mga Tula

Kasalanan Mo Kung Bakit may Impiyerno Julie Ann E. Luna Sa bawat dalit ng matang pikit, sa halakhak na dulot sa iba’y hibik; Kung para sa sariling aba, nungkang manghamak ng iba.

Nawaglit na respeto mo dating maginoo, ano’t pulos sa kasiyahan ng laman mo?

Pagkataong winasak, pangarap na dinurog, saan ginoo ang hinto ng biyahe mo?

Ale, ale, heto po ang pitaka ninyo, ay hindi po! Nagkakamali kayo; Paglisan ninyo ng altar, ito’y nalaglag, ano’t agad-agad, pagkasimba’y nakabulyaw?

Bulag at bingi, maging pipi sa pansarili, hindi alintana, tuloy sa pagkakasala; Pasalamat ka’t paa mo’y nakatapak pa sa lupa, ‘pag ika’y naabo na, sunog maging kaluluwa.

Makamundong mga kagustuhan, kasinungalingang tumutupok ng sangkatauhan; Sino? sino sa tingin mo ang may likha ng impiyerno?

Mr. Estranghero Brenda Lynne Aguilar

Damdaming kaytagal ng tinatakasan, Hindi akalaing sa loob ng sasakyan matatagpuan.

Sa gitna ng ulan, traffic at madilim na daan, Puso ko ay biglang nasiyahan kahit na byahe nati’y inabot ng siyam-siyam.

Patak ng ulan at lamig ng hangin, Sabayan pa ng madalas mong pagbaling sa’kin, Uniporme mong puti ay lalong nagniningning Sana ‘wag ka pang bumaba; iyan ang mumunting hiling.

Sa aking tuwa sa damdaming ito, Napasulat ng tula habang jip ay tumatakbo.

Isip ko’y ayaw huminto, diretso, walang preno Kahit tula ko’y wala na ata sa tono.

Apelyido ay nakaburda, kaya pangalan mo sa ID, inaninag Ngunit ito’y ‘di makita hanggang sa ika’y pumara na.

Kaya paalam muna, o, binatang estranghero Hanggang sa susunod na byahe, Mr. Francisco.

kalye trese 131

Mga Tula

Tuyot

Brenda Lynne Aguilar Oh, ayan na, parating na naman s’ya Magbibigay ginhawa, kakaibang ligaya.

Sa konting haplos n’ya, kiliti ang nadarama, Kung iyong daramhin, kakaibang ligaya ang matatamasa.

Sa bawat dampi n’ya sa aking katawan, Hindi ko mapigilan na kiligin at kilabutan.

Hindi ako makatanggi ‘pagkat wala akong laban, Malakas ang pwersa n’yang lumulupig sa buong kalamnan.

Hindi ko ito gusto pero nasanay na ako Sa araw-araw na bugso n’ya sa balat ko.

Ayoko na sana dahil tuyot na ako Anong magagawa ko, mahina ako.

Nanlalamig na, mula ulo hanggang talampakan Pero itong hangin ayaw pa rin akong lubayan.

Oh, Amihan, hindi ka pa ba nasisiyahan Sa pagpapanginig mo sa ‘sangkatauhan?

Mapanghusga Brenda Lynne Aguilar

Sa mga araw ng iskwela na aking pinapasukan, Pagsalubong sa aki’y sadyang ‘di maintindihan.

Ako’y simple lang, hindi masyadong kagandahan, Ngunit pagbungad ko palang, ako na’ng bulong bulungan.

Sa mga oras na ako’y nagso-solo na, Wala akong ginawa kundi ngitian sila.

Oh bakit kaya ganon? Irap ang sagot nila With matching simangot pa, t’wing ako’y makikita.

Anong problema sa aking pagmumukha?

Sa pangangatawan o ugali kaya?

Kung ako’y hindi nila kayang kaibiganin, Sa mga ADAN na lamang ako babaling.

Sa mga kalalakihang aking nakapiling, Bonggang-bonggang sumaya ang aking damdamin.

Mabuti pa sila ako’y napasaya, Sa pagtanggap sa akin, wala ng iba.

Sa mga karanasan, maganda man o hindi, Tanging heto na lamang ang nais ipabati “Hindi ako malandi dahil sa lalaki napalapit, Masaya lang maramdamang dati nila akong kasapi!”

ye 132 katlrese

Mga Tula

Pula

Alvy Toledo Apat na taon na rin Buhat nang huli ko s’yang makausap Masinsinan…

Mata sa mata. Puso sa puso Ang aking kaibigan, Si Mario Si Mario na dati’y nabuhay sa kalungkutan Pagtitiis, pighati at kasadlakan S’yang dati’y lingid sa anino ang katauhan At pilit na itinatago ang tunay na kaligayahan Si Mario na aking nakilala Matagal na panahon na, noong kami’y nasa elementarya Asul n’yang damit ang kanyang laging kasama At doo’y nakaukit, alaala ng kanyang ina Buhok n’yang hanggang tainga ay naaalala ko pa Na sumasayaw sa hangin at kanyang kinaiirita Si Mario na puhunan ang kanyang mga ngiti Ngiting mula noon pala’y mayroon nang nakakubli Apat na taon na rin Buhat nang huli ko s’yang makausap Masinsinan…

Mata sa mata, Puso sa puso Ang aking kaibigan, Si Maria

Ang kanyang buhok na dati’y hanggang tainga Ngayo’y nakapusod at hanggang likuran na Sa kabila nito, siya’y napaluha Habang ako’y nakatitig sa kanya Inamin n’yang sa ngayon, lubos man s’yang maligaya Ay may mga bagay pa rin na hindi n’ya madama Aniya, pangarap n’yang makasabay kami sa pag-aaral Huminto siya dahil sa problemang pinansyal Ang kanyang pangarap na muling makita ang ina At kahit minsa’y ipagmalaki ng kanyang ama Tanggap n’yang siya’y nabubuhay sa panghuhusga Ngunit kanyang ipinangako na lahat ay gagawin n’ya Upang mabuhay ng normal at marangal Hindi n’ya ako bibiguin, tiwala’y ‘di isusugal Apat na taon na rin Buhat nang huli ko s’yang makausap Masinsinan…

Mata sa mata Puso sa puso Ang aking mahal na kaibigan, Si Mario, si Maria

Na si Mario noon Sa wakas, siya’y uminog kasabay ng panahon Tuluyan n’yang niyakap kung sino siya Kung saan s’ya tunay na masaya Sa labas ng kanyang hawla Sa harap ng mundo Mahirap mang tanggapin ng iba Ngunit ang mahalaga’y ito ang kanyang gusto Asul n’yang damit ay kanya na raw itinago Napagliitan na at nasa kanyang kwarto Bago na ang damit na sa kanya’y nakalapat Pula, makintab at may disenyo sa balikat Mga labi niya’y mapula narin Tila dibuho ng dugong ikinalat sa hangin

kalye trese 133

Mga Tula

Ama

Lexter Clemente Ako’y napaidlip at napahimbing, Liwanag ng ilaw, sadyang kaydilim.

Ako’y nangapa sa saliw ng tugtugin, At sa aking panaginip, ako ay napatingin.

Isang kahanga-hangang pigura ng lalaki, Matamis na panaginip, saki’y may nakangiti.

Naglaon mga segundo: nabanaag ko’y puti, Ito nga’y isang wangki, sa akin siya’y bumabati.

Postura’y hindi matawaran: halos huwaran, Pusong kay liwanag: nakasisilaw ang kinang, Labi na kaynipis, balat na kaykinis Ngunit bakit ganoon, mga mata’y tila kaydungis?

Ang sabi nya sa kausap, kaharap ang ahas “Bakit mo ako tinuklaw, anak na mapanglaw?

Anong nagtulak sa iyo para ika’y magbago?

Ganyan ka ba kadesperado para masunod ang luho mo?”

“Anak ko pakinggan mo ko, buksan mo’ng mga mata mo!

Wala akong hinangad kundi ang kabutihan nyo.

Pagsubok na aking hinanda’y huwag sanang isuko Sapagkat ito ay nilikha ko, pampatibay ng dibdib mo!

Puso ko’y napukaw, pagtibok ay bumilis, Mga mata’y ibinulatlat habang naghihinagpis At aking napagtanto, si Jesus nga pala’y nagbuwis, Bakit ko sasayangin ang buhay na walang wangis!

14:16

Aurelio Fergene D. Torres

Ako ay naghahanap ng kaligtasan Maraming likuan ako’y nalilinlang Saan kakaliwa; Kailan kakanan?

Hindi ko alam ang pagtitiwalaan Sagrado-kandado ng kaugalian Pa’no mawawari ang katotohanan Gayong nalinlang na nga ng katuruan?

Karumaldumal nga itong kamunduhan Ang pagkalinga ay walang kabuluhan Kung hindi ikaw ang nagbigay dahilan Kawang gawa’y aking pahahalagahan Ngunit uunahi’y Inyong kaharian Sapagkat ang sabi Mo, Ikaw ang daan Ikaw ang buhay at ang katotohanan Walang makapupunta sa Ama, lamang Sa pamamagitan ng banal Mong ngalan Sinusuko ko’ng lahat, sa Iyo lamang Maghari sa puso ko kailanpaman Magbigay direksyon sa patutunguhan Nang hindi lumiko, ako ay gabayan.

ye 134 katlrese

Mga Tula

Mundo

Rolando Iniwan, Jr.

Isang malaking bilog, Sa mga layunin ko ay humuhubog, Layon ng isang batang puno ng mga pangarap, Ngunit hanggang kailan kaya matatapos ang paghahanap?

Paikot ikot sa mundo na kung saan nagsimula ang bawat yapak Patuloy and dalangin na sana hindi na muli ang mga luha’y pumatak Sa daigdig kung saa’y hindi mabibilang ang maaaring sayo ay manghusga Ang mga panaginip na hinihintay na matupad, ngayo’y may pag-asa pa kaya?

Mahigpit na kapit sa talim ng buhay, mag-iiwan ng malalim na sugat sa kamay Mga sugat sa puso ng isang bata, galing sa tinik na dulot ng kurot ng mga salita Espadang sa pagkatao ko’y humiwa at panang tumatagos sa’king kaluluwa Kung ang lahat ng galos ay bibilangin, isang buong araw ay kukulangin Labis ang mga daing sa mga pangarap na aking patuloy na hinihiling Ang mga sagot na hinihintay, sa sulyap ng iba’y muling natatangay Ang isang malaking pagkakataon sana ay sumubok pa, Hanggang ang inasam na itaas ay maabot ko na Ngunit hanggang ito sa kamay ay malayo pa Mananatili akong, lapag sa lupa.

Sana Brenda Lynne Aguilar Madilim ang gabi,

bilog ang buwan

at payapa ang daigdig, Lahat ay nahihimbing

at nasa kalagitnaan na

ng kanilang panaginip, Tiktok… tiktok…

tunog ng orasan

at tulo ng gripo, Iyan lamang ang tanging

maririnig mo

sa buong paligid …kung pwede lang, sana…

Mas malakas pa ang tibok

ng puso kong ito

na nalilito sa pag ibig mo, Bakit maging ako

ay kailangang maguluhan

pwede namang ‘di ito maramdaman.

Ayoko ng ganitong klase

ng problema

dahil ayaw rin ng isip ko.

Kung kaya ko lamang

pigilan ang pag ibig ko

para wala ng masaktan pa …kung pwede lang, sana…

kalye trese 135

Siete

Jake Kleo del Aravan

Dalawampu’t isang buwan na rin ang nagdaan Liham ng pagtatapat sayo’y aking ibinigay Ngayo’y magkaharap, nag-uusap, masinsinan Huling pitong salita, habilin sa kaibigan Salamat.

Sa maikling panahon, tayo’y nagkatabi Nagkatawanan, nagka-asaran, sa isa’t-isay nagkalapit Mga ala-ala ng kamusmusan, ang mga pinakatatagong lihim Tampuhan, kalungkutan, luha: ikaw at ako ang pumawi.

Goodluck.

Balita ko, saiyong kolehiyo, isa ka sa nangunguna Sa iyong pagsisikap, sadyang nararapat, ako ay maligaya Kung iyong kasama ang nililigawan, ako’y i-kamusta Sa iyong munting mundo, sana ay siya na.

God bless.

Sa mga sabi-sabi, masyado kasing nagpapaniwala Bakit kaya ‘di nalang manampalataya, minsan ay magsimba?

Tulad ng aking Gawain tuwing biyernes ng hapon Sa kapilya umiiyak, naghihintay, umaasa sa Panginoon.

Mamimiss kita.

Matagal na panahon narin, boses mo’y huling narinig Magdadalawang taon na pala, ikaw parin ay iniibig Makikita sa iyong mga mata – kalungkutan; ngiting hunyango ang ipinipilit Malamang maging ala-ala na lamang, mga pangyayaring ‘di na mauulit.

Paumanhin.

Aaminin ko, sa aki’y hindi naging madali Pagkawala sa iyong tanikala, pagsasakripisyo ng iyong sarili Patawarin kung naging impiyerno ang buhay mo sa aking piling Oo nga naman, sariling kahihiyan, sino nga baa ng maghahain?

Mahal na mahal kita.

Sinubkan kong iligaw sa limot, bagkus ito’y lumala Sinubukan kong magpatulong sa iba, ngunit wala rin naman silang nagawa Aaminin ko, mahirap magkulong sa mga mata mo, bakit ‘di kita mabura?

Sa aking damdamin at isip, ikaw ang sumugat, sa iyong abang ala-ala.

Paalam.

Hindi madali, kung pwede lang sanang huwag ngunit hindi maari Ano nga bang magagawa ko, ika’y may biyaheng lalakbayin, may mundong sarili Dalawampu’t isang buwan, matagal na panahon naring sa lumbay ay nagkukubli Nag-iipon, naghahanap ng lakas, paalam, kasabay ng ihip ng hangin.

Siguro’y ito na rin , ikabubuti natin Walang sorbetes sa hapon, wala nang buwan at ulan na kasama Wala nang panaginip sa gabi, sa dilim ay wala nang luluha Sapagkat nakapapagod din palang masaktan, ngayo’y wala ka na.

Sa nagdaang mga araw, tila kaybagal lumipas Luha, ala-ala, tadhana, kawalan ng pag-asa, iyong ihinatid habang ako’y nag-iisa Ngayo’y magkaharap, nag-uusap, masinsinan, hindi na magkakilala, damdamin ay nag-iba Huling pitong salita, habilin sa kaibigan, sa basag na tinig maaaring ito na: “Ang huli nating pag-uusap, ang huli nating pagkikita, Kaibigan, paalam na.”

ye 136 katlrese

Mga Tula

Mga Tula

Elena Alvy V. Toledo

Nasabi ko na bang maganda ka?

Hindi pa yata Alam mo bang matagal na kitang pangarap Na makausap at makatawanan?

Kaytagal ko nang nais na ika’y hagkan At ang mga kamay mo’y aking mahawakan Hindi ko inakalang darating ang sandali Na ako’y makukubli sa dilim Magiging mag-isa Titigil ang pag-inog ang mundo At walang ibang iisipin kundi ikaw lang Magkagayonma’y takot akong sabihin sa iyo Ni ipadama ang bagay na nais ko Marahil ako’y nahihiya Sapagkat ngayon ko lamang ito nadama Marahil ako’y nahihiya At takot sa sandali na malaman mo na Na mahal kita Ikaw pa lamang Ikaw lamang, Ikaw na sana Ang para sa akin Hindi kanya, Hindi ko kaya Ngunit tila yata sa kanya nakapako ang iyong mata At puso. Masakit. Bakit ganito?

Hindi ko kayang ipaliwanag Hindi ko kayang malaman Baka ako’y masaktan lang Kung kaya ako’y nagkakasya na lamang Sa sulat na ito Sa tulang ito na sana’y mabasa mo Sa takdang panahon Sa panahong malaman ko mang siya ang pinili mo Ay hindi ako masasaktan

kalye trese 137

Mga Tula

Republikang Basahan Kevin Rey Sagun Republika baga ito, alipin ka ng sarili mong yaman, Para lang iyong maingatan, gagawin lahat ng paraan.

“Ang Bayan ko’y Pilipinas! Lupain ng ginto’t bulaklak!”

Bayan ko’y ‘Pinas, para sa lupa, kalahi’y sinasaksak.

Mga mayayaman na kayang ungusan ang batas, Laging sambit ay, “Lahat po tayo’y pantay at patas!”

Sa kabila ng mga dukha na palagi na lamang ay utas, Nag-titiis sa barong-barong na bubong -bulsa’y butas, Pulitikong mga trapo, gobyerno ay nine-negosyo, Minsan kada-tatlong taon kung ikaw ay bumoto; Ihalal na ang mga trapo’t atat na mga kandidato, Na maglilingkod ‘daw’ ng tapat sa bayang pinipintuho!

Mga botanteng sa tiwali’t mali ay hindi pa rin nadadala, Sa mga gimik ng mga ‘manliligaw’, na-uuto ka na bigla, sa pagpili ng iboboto, ay huwag kang pabigla-bigla, Ang dapat na pagbatayan mo hindi itsura; plataporma.

“Tapon pa, tapon pa!” ng sandamakmak na sukal nila, Basurang hagis kahit saan, at walang kadisi-disiplina; Pag-dating ng ulan at bagyo, lahat ng lugar ay baha na, Sa huli’y sinisisi ang gobyerno na hindi naman sana.

Masaganang bayan ba, ang kahirapa’y isisi sa ibang tao, Kung bakit di maka-alpas sa pagkalugmok ng buhay mo?

Tulad ng ilang tambay sa kanto naghihintay ng milagro, Na walang ibang gusto, kundi lumaklak at magreklamo.

Pilipinas, bayan ko nasaan na ang dating kagandahan, Magandang ugali’t pananaw, na noo’y hindi mabilang?

Mayabong na kultura’t yaman na dati’y pinakai-ingatan, Huwag sanang hayaan na mauwi sa wala ng tuluyan.

Mga letra, bara at salitang ito na lumabas sa aking isipan, Nagmula pa sa mga karanasan mula pa noong isilang; Angking yumi ng bansa, ‘di sana tuloy na masayang, At huwag tuluyang maging isang republikang basahan.

ye 138 katlrese

Kurakot Lexter G. Clemente Tulad ng mga kawayang nagngangalitngitan Hindi mapagtanto, mga tubong nagbubungguan Nakabibinging tunog sa payapang lipunan Hapdi ng daluyan, kalam na ‘di matugunan.

Mga Tula

Hanggang sa Muli, Elena Alvy V. Toledo Magagalit ka ba Kung tititigan kita?

Magdamag…

Nang hindi mo alam Habang ika’y nakahimbing at mag-isa Nais ko lang naman Na ika’y bantayan Upang hindi ka masaktan ng iba Magagalit ka ba Kung tatabihan kita, Bubulungan at hahandugan ng isang awit?

Magdamag…

Sa saliw ng ulan sa aking mga mata Nais ko lang naman Na panaginip mo’y maging masaya Sa piling niya…

Magagalit ka ba Kung yayakapin kita?

Magdamag Kahit tila hindi mo madama Nais ko lang naman Na ika’y maging ligtas Nais ko lang naman Na sa pagmulat mo’y walang lungkot na magniningas Nais ko lang naman na iyong ipagpatuloy At palipasin sa piling niya ang bukas Magagalit ka ba Kung hahawakan ko ang iyong mga kamay?

Sa ikalawang pagkakataon Buhat nang kita’y isayaw Nais ko lang naman na muling madama Ang mga sandaling ako lang ang nababanaag ng iyong mga mata

Naaalala ko pa yaong mga ngiti Naaalala ko pa yaong masayang sandali Magagalit ka ba Kung iibigin kita?

Habang-buhay Habang-buhay Hindi naman ako aasa Na ako’y mamahalin mo rin Sapat na sa aking makita kang masaya Sa piling niya ----Ang taong laman ng iyong gunita Magagalit ka ba Kung iiwan kita?

Kung ako ay lalayo At hindi magpapakita Magpakailanman…

Hahanapin mo rin kaya ako Kapag ako’y wala na sa tabi mo?

Alam ko namang ‘hindi’ Ngunit aking ipinapangako Ikaw lang Hanggang sa huling sandali ng aking buhay Hanggang sa huli kong hininga Hanggang sa muli nating pagkikita …..Elena

kalye trese 139

Mga Tula

Sentimiento Arkin Sorrowsower

Mahal mo siya.

Mahal ka ba niya?

Paano ba yan?

Mahal din kita.

Dapat bang ako ang magparaya?

Sarili’y nais kong ipilit, Nararapat pa nga ba?

Ang tanong ko lamang: Tama pa bang lumaban?

Kahit sa umpisa pa lamang Alam ko nang ako ang talunan.

Tunay na iisipin, Ganito nga ako Wala kahit kailan ang kayang Tumanggap sa aking pagkatao.

Hindi ko ninais na ika’y maging karelasyon Kasintahan, boyfriend Hindi inasam na maging mag-on.

Sa isang malalim na pagkakaibigan Ako ay umasa Kung saan maari kitang tawaging “Kuya” Kapatid na magtatanggol Tuwing ako ay inaapi, Kahit pa tumatangis Pipilit sa’king ngumiti, Kayang lumapit at makihalubilo Hiya at takot ay ‘di alintana, Mapasaya lamang ako Mga balakid ay walang-wala.

Marahil ay kasalanan ko rin, Napakabait mo kasi.

Sa maikling panahon na nagkalapit Ako’y natuwa sa nakita sa iyong ugali.

Ngunit hanggang kailan ko kaya matitiis Ang dalamhati kong ito?

Ako’y sobrang nalungkot Sa paglisan ng atensyon mo.

Ngunit ano nga ba siya sa iyo?

At ano ka sa kanya?

At ikaw?

ye 140 katlrese

Mahal na mahal kita.

Pighati ay titiisin, Masakit mang isipin, Ito’y aking kakayanin.

Hindi bale nang ako ang masaktan, Huwag lang ikaw Dahil mahal kita Ako na ang papasan.

Kung siya man ang nais, Ang hinahanap mo Sana’y siya na ang magbibigay ligaya sa iyo.

Tulad ng daluyong Ang pag-ibig ko sa iyo Di titila ang bagyo Langit na ang maging husgado.

Dahil mahal kita Pumanaw man ang mundo, Mahal na mahal kita Ang panahon ma’y huminto Tapat na hinaing Sana’y iyong dinggin Kahit ganyan ka Ito’y di magmamaliw Dahil mahal kita Kahit ganyan ka Mahal na mahal kita…

Mga Tula

Paalam, Elena Alvy V. Toledo

Sa bawat pagsulyap ng hari sa silangan Isang panibagong kabanata ang nasisimulan Sa bawat pagbagwis at pagbulong ng kalangitan Muling naghihilom ang isang pusong sugatan Sa huling sandali ay nabatid ko na ‘Di na sana nagpatangay sa simbuyo ng gunita ‘Di na sana sumilay sa mumunting pag-asa Nang hindi na nasugatan, nang hindi na lumuha Mga panaginip ko’y di na sana nabatid Nang hindi na nalunod sa pasubali’t pagtangis Ang pagpihit ng tadhana’y tila ba naging kay tulin Pilitin ko mang abuti’y ‘di na kayang habulin Sa saliw ng silindro sa kalaliman ng gabi Ay kagyat na humulas sa aking guni-guni Ang dating larawan niya sa aking kalupi At tuluyang tinangay ng hanging pumawi Sa marubdob na pagtawag ng pusong umaasa Sa bawat tulang inialay sa kanya Sa bawat liham ng isang makata Na kailanma’y hindi na niya mababasa Hanggang kailan ako magdaramdam?

Iyan ang bagay na hindi ko alam Akin na siyang ipauubaya sa kanya Ngunit kailanma’y ‘di ko lilimutin ang kanyang pangalan Paalam, Elena.

kalye trese 141

Sa bawat lugar nating binubunton, mayroon tayong tinatahak at tinutunton.

Sa bawat daan na nilalakad at nilalandas, ay may katumbas at karampatang batas.

Batas na kung tayo ay lalabag, madalas kriminal ang laglag.

‘Kriminal’ ang bansag sa kanila, madalas magtago sa eskinita.

Magkatulad at magkamukha din, Kapwa sila nababalot ng dilim.

Tulad ng makitid na utak, Mayroong makipot at daang lubak-lubak.

Tulad ng kulang, takot man o pagal, sa hiwagang tawag nati’y pagmamahal; mayroong kalsadang ‘di sapat at kulang, Bitin para makarating sa kabihasnan.

L. Clemente & K. Sagun

Talaan ng mga sanaysay/essays • Wrongship • Instrumental • Ang bisikleta ng buhay • Ang makati-kating pamamasyal sa Luneta • Unang sanaysay ni Juan • Mahal kong kaibigan • Lihim • Maagang diwa ng pasko • Si tatay

• The song that changed my life • A journey to fulfillment • Shattered • Young at heart • How I met your father • Once upon a time, there was humanity • What makes one an artist • Jigsaw puzzle

Mga Sanaysay

Wrongship

ni Jan Adrian delos Santos

Sa ating buhay, may kani-kaniya tayong destinasyon na nakatakdang lakbayin. Kaakibat nito ay ang ating karapatan at kapangyarihan na pumili ng ating daang tatahakin. At sa gitna ng pagpiling ito, tayo ay nagpapasya para sa ating kabutihan.

Pero minsan, ang inaakala nating kabutihan ay ang bagay na atin palang pagsisisihan.

Pasukan na nga’t ako ay ganap na kolehiyo. Subalit bago ako tumuntong sa pamantasang ito, bahag- yang naalog ang utak ko. Gaya ng lahat ng mga mag-aaral, nagdaan din ako sa isang kritikal na proseso ng pagsusuri ng sariling interes, kakayahan at kagustuhan: ang pamimili ng kursong aking nais matagumpayan. At ngayon, heto ako kasama pa ang mga kaibiganko – nakaupo sa aming silid-aralan at umaasang maging “accountant” baling-araw.

Oo, umaasa ako, pero para sa kaalamanng lahat, hindi iyon ang pangarap ko.

Natatandaan ko pa, noong ako ay nasa elementarya pa lamang ay minimithi kong maging isang matagumpay na arkitekto. Ngunit unti-unti itong nagbago nang sumabak na ako sa hamon ng sekondarya. Napabilang ako sa mga manunulat ng pahayagang pangkampus ng aming paaralan. Nakarating ako sa iba’t-ibang lugar upang lumahok sa mga kompetisyon mula sa distritong aming kinabibilangan hanggang pambansa. Marahil sanhi ng aking pagsisikap, ako ang naging Punong Patnugot ng aming paaralan noong ako ay nasa ika-apat na taon. At doon, sa kabanata ng aking buhay, natuklasan ko ang mahika ng aking mga kamay, nakilala ko ang aking kakayahan.

“Abilidad, iyan ang linangin mo”, iyan ang laging payo sa akin ng mga naging guro ko. Dahil dito, pinangarap kong maging prominenteng mamamahayag pagdating ng panahon kaya isa sa pinagpilian kong kurso ay ang Masscom, gayundin ang Nursing at Education. Ngunit maging ako ay nagulat din dahil Accountancy ang kinuha kong kurso – isang desisyong walang basehan, isang hakbang na walang kasiguraduhan at isang pasyang panghihikayat ang pinagmulan.

Sa ngayon, wala pang isang semester ang lumilipas ay dahan-dahan nang nauuntog ang ulo ko sa moog ng institusyong ito. Unti-unti ko nang nararamdaman ang sakit sa paghalik sa bagay na hindi ko iniibig. At alam ko, hindi lamang ako ang mag-aaral na may layunin sa buhay na nakakaranas ng magkaparehong sitwasyon. Hindi lamang ako ang nahihirapan at napipilitan na pagtagumpayan ang tungkuling nakatakda kong sumpaan.

Nasa huli nga talaga ang pagsisisi. Ngayon ko naiisip n asana ay hindi ko kinagat ang hilaw na prutas bagkus ay pinitas ko ang hinog na ani sa aking bakuran. Hindi sana ako nakinig sa mga impluwensya ng barkada o s autos ng kahit sino pa. Sana ay sinunod ko na lamang ang sinisigaw ng isip at puso ko – ang bagay na magpapasaya sa aking pagkatao.

Subalit ako ay heto na at pilit na nagsusunog ng kilay. Hindi man ito ang pangarap ko, malayo man ito sa mithiin ko, isa lang naman ang layunin ko – ang magtagumpay sa buhay at matulungan ang pamilya ko.

Sa mga pasaherong tulad ko na mali ang sinakyang barko, walang rason upang itigil natin ang byaheng ito. Kung gusto ay may paraan naman, kung ayaw ay talagang mahihirapan.

ye 144 katlrese

Mga Sanaysay

Instrumental ni Aurelio Fergene Torres Ako bilang isang musikero, mahilig akong makinig ng mga tugtuging instrumental. Mahinang papasok ang pasakalye at ang mga nota ay magsisindayog sa ere. Ang mabagal at melodiya ay humihila sa aking tainga parang bato-balani. Sa tuwing ako’y makaririnig ang paghiga ko ay unti-unting bumagal.

Madalas ang instrumental ay may mababagal na ritmo at may mga melodiyang malulungkot na lalo pa tayong inilulugmok sa mga problemang sa ati’y sumusubok. Ang mga nota ay bubulong sa iyong tainga na tila umaawit ng “Umiyak ka, malungkot ka, ibuhos mo ang hinanakit at hinagpis mo. Tutulungan kita anuman iyan basta pakikinggan mo ako.”

Lahat ng pagsisisi, masasakit o malulungkot na pangyayari ay iyong maaalala sa pakikinig ng instrumental. Ginigising ng mga nota nito ang nagkkukubling mga emosyon at mga kinakailang problemang hindi pa alam ang solusyon.

Sumubok kang sumabay sa ikot ng mundo ngunit nadapa ka. Hindi mo kinayang sumabay sa hindi maintindihang tempo nitong daigdig. Ikaw ay napahiya. Ika’y naghirap kaya’t nagsumikap ka ngunit nanatili ka sa ibaba. Ginawa mong humiyaw subalit wala ka pa rin sa ibabaw. Wala kang magawa sapagkat napakabagal ng ritmo nitong sistema.

Nagdusa ka. Sinubukan mong arukin ang pinakamataas na tono, umawit ka at ang iba ay nakinig. Ngunit hindi lahat sila ay naaliw at sinabi pang sintunado ka. Masakit diba?

Kapag papasok ang koro ng instrumental ay lalong tumitindi ang dinamiko. Para bang nananadya ang tugtog na ang damdamin ay mabugbog. Kung ang alaala ay masakit, lalo ka pa nitong sasaksakin. O kung nakaiiyak man, higit ka pang pahihikbiin. Ayaw mo na’ng makinig ngunit maluwat paring tinatanggap ng iyong tainga. Hindi mo na kaya subalit ang banal na espiritu ay nagtutulak sa iyong tumatag at magtiis pa.

Isang marikit na musika ang instrumental gayong ito’y nakapagpapalungkot. Parang mga pagsubok na mapanakit samantalang may magandang rason at idudulot.

Kahit gaano pa kalungkot o kasakit ang problema, magtiis lamang sapagkat may umaalalay sa iyong isang Ama. Habang ang instrumento ng suliranin ay tumutugtog pa, panatilihin ang tiwala. At sa oras na ito’y malampasan ay tiyak na makasusumpong ng pagpapala.

Problema’y magagawa kang paluhain ngunit panandalian lamang. Dahil tulad ng instrumental na kahit ulit-ulitin pa ang koro ay matatapos at matatapos din. Hihina ng hihina hanggang ang musika ay tuluyan ng maglaho, walang matitira ni isang nota.

kalye trese 145

Mga Sanaysay

Ang Bisikleta ng Buhay

ni Jerome Estavillo

Sa ating buhay, tayo ay lumalakad sa daan na itinadhana sa atin. Daan na maaaring patungo sa tamang landasin na maghahatid sa atin ng magandang buhay.

Marami ring mga daan na maaaring maghulog sa atin sa isang malalim na bangin kung ito’y ating tatahakin.

Aminin man natin o hindi, nabubuhay pa rin ang karamihan sa atin na mayroong kaisipan na ang bawat tao ay ipinanganak sa dalawang uri ng kapalaran: isinilang na suwerte kayat dala-dala ang karangyaan, at ang isa ay isinilang na malas ang kapalaran kaya’t pasan-pasan ang daigdig at nalulugmok sa kahirapan.

Sa panahon na tayo’y nagkakaisip na, dumarating tayo sa puntong kailangan na nating simulan ang pagpidal sa bisikletang maaari nating maging karamay sa paglalakbay. Ang iba, gusto kaagad makarating sa dulo ng ruta at ang karamihan, ay naliligaw sa daan na kanyang pinili o di kaya naman ay natutumba. Mayroon ding mga tao na pumipidal ngunit hindi naman pala marunong gumamit ng bisikleta.

Madalas nating sabihin na tayo ang pinakamalas na tao sa buong mundo tuwing pumapasan tayo ng problema. Mistulang isang teleserye na kung saan ang eksena ay hindi makatotohanan sa sobrang kalungkutan. Kailan ba tayo nagiging malas? Malas dahil walang pera sa bulsa na pang-load man lang o pambili ng pagkain, dahil ba hindi tayo naa-appreciate ng tao, ng ating mga kasama, pamilya’t mga magulang? Dahil din ba madalas nila tayong makagalitan o baka dahil wala rin tayong lovelyfe o kaya naman ay kaibigan man lamang? Kung ang mga problemang ito ay nagkanda-leche-leche na dahil nagpatong-patong. Bakit ninanais na nating itapon ang sarili nating buhay? Marahil, siguro’y ang tingin na natin sa ating buhay ay isa nang basura...ngunit inyong tandaan, maraming mga basura na maaaring i-recycle upang mapakinabangan pa.

Ano ba ang tunay na kamalasan? Hindi ba’t ang kamalasan ay ang kawalan ng pagmamahalan?

Kahit madalas na tayo’y makagalitan ng ating mga magulang, isama mo pa ang tampuhan ninyo ng inyong mga kapatid at kaibigan...na kung ating tutuusin ay isang uri ng pagmamahalan. Bakit ka nila pagagalitan at pagtatampuhan kung wala silang paki-alam sa iyo o hindi ka nila pinahahalagahan, tandaan: kasama ito sa mga indikasyon na ang tao ay minamahal at nagmamahal.

Hindi natin pwedeng sisihin ang ibang tao kung bakit mahal ang mga binibili nilang gamit, sasakyan at bahay. Maaari nating nakawin ang mga ito ngunit hindi pwede: batas. Hindi tulad ng mga gamit na nabanggit, hindi natin maaaring maipuslit ang kaha na kinukuhanan nila ng pera sapagkat ito’y pinaghirapan ng kanilang salin-lahi. Kung gusto mong yumaman, e di magsumikap ka!

Sa totoo lang naman, walang malas na isinilang. Mapalad nga tayo dahil pinagkalooban tayo ng buhay na may kalayaang pumili ng daang nais nating isabuhay. Kung tayo man ay maligaw sa ating napiling daan, lagi lamang tandaan na lahat ng problema ay may solusyon: humanap tayo ng alternatibong ruta patungo sa dapat nating puntahan o kaya naman, bumalik tayo sa ating pinggalingan ant muling pumili ng mas nararapat daan.

Ang buhay ng tao ay parang bisikleta. Kung hindi natin alam patakbuhin at ibalanse, tayo ay matutumba. Hawak natin ang sarili nating mga buhay. Ang bawat pagpidal ay isang hakbang magdadala sa atin sa tagumpay kung tama ang kahihinatnan. Higit sa lahat, kung abutin man tayo ng kamalasan ay buhayin natin sa ating isipan na ang bawat daan ay nagtataglay rin ng hangganan kaya’t makakaya natin itong lampasan.

ye 146 katlrese

Mga Sanaysay

Ang makatikating pamamasyal sa Luneta ni Jerome Estavillo

Ang Panimula...

Minsan ay nabuhay tayo sa mundong ito. Magiging ala-ala na lamang ang mga pangyayaring bumuo sa iyong pagkatao. Nooong bata ka, na*** ka ba sa iyong salawal dahilan kaya kabinu-bully ng mga kamag-aral mo? Naranasan mo ba na humingi ng pera sa iyong ina at sinabihan ka ng “Ano ako, Nagta*** ng pera?” Nangyari na marahil sa iyo na ikinaskas mo ang iyong sapatos o tsinelas sa simyento o damuhan dahil may natapakan kang mabaho. Oo, iyon na nga! Hay... bakit ba laging may ganyan sa buhay? Anyway, balik tayo sa sinasabi ko kanina. Minsan lang tayo mabubuhay sa mundo dahil darating tayong lahat sa panahon ng paglisan. Tandaan, ang buhay ay parang dahon na kung hindi tayo maglalaba ay hindi tayo makahuhuli ng isda. Na-gets nyo ba?

Ako, hindi eh. Ang totoo, sa iyongpamamasyal sa daan ng iyong buhay maaari mong makikilala ang bawat nilalang sa iyong paligid.

Ang Eksena Habang Namamasyal...

Sa aking pamamasyal sa Luneta na nakatayo ang bagong istatwa ni Bonifacio (mali, siTandangSorapala), nakita ko kung paano lamunin ng pusa ang mga daga at kung paano naghahari ang mga buwaya, alimango at kung ano-anong pang makamundong-nilalang. Narito ang mga kwento nila: Si Alimango, dating alila-kuno. Nang mailagaysa puwesto, “Crab-mentality” ay lumaganap sa mundo. Si Pusa, ngayon ay tinitingala, walang ibang alam kundi lamunin si daga. SiAhas, tapat na kaibigan, nang iyong pagkatiwalaan: ikawnapala’y pinagtataksilan. At ang pinaka-tampok, si Buwaya.

Siya’y inihalal ng madla, nang ito’y umariba: korapsyon at kahirapan ang dala-dala.

Kalbaryo sa Pugad-lawin...

Ano ang gagawin ko? Sisigaw at mag-aala-Andres Bonifacio? Simple lang naman ang punto ko.

Sa aking pamamasyal kanina sa bagong Luneta, nalungkot ako sa aking mga nakita. May mga nilalang kasi na akalako’y mabubuti. May mga hayop o kahittao (tao nga talaga) na mas matindi pa sahayop. May mga akala mong magagandaang hangarin, kabaligtaran naman pala ang kanilang layunin.Yung aahasin, bubuwayahin, aalimanguhin at pupusain ka. May ilan naman na mabigyan lang ng mataas na posisyon sa lipunan, tatapakan na ang mga nasaibaba nila: tinapakan ka na nga, sinamantala’t ninakawan ka pa. May mga nabigyan ng pag-asangumangat sa buhay ngunit nawawalanaman sa tamang direksiyon. Yung mga dating mahihirap na yumaman, hinahamak na rin ngayon ang mga naghihikahos na dating mayayaman. Ang noo’y dinuduraan, siya nang nandudura.

Sa Pagtatapos ng Pamamasyal...

Hindi masama na tayo’y umangat. Ang ibig-sabihin lang, matuto rin tayong lumingon sa atingpinanggalingan. Kung anuman ang hindi magandang naganap sa ating buhay, kalimutan na natin.

Tandaan lang na ang buhay ay tulad ng dahon, nalalagas. Ito rin ay parang kasuotan na kung hindi natin lalabhan, patuloy na marurumihan. Kung mananatili naman tayong tamad, hindi tayo makahuhuli ng maraming isda. Na-gets nyo ba? Ako, Oo.

kalye trese 147

Unang sanaysay ni Juan

Mga Sanaysay

ni Jerome Estavillo

Ang paggising sa umaga ng ilang libong Juan ay isang nakakainis na bagay. Ang ilan sa kanila, nabitin sa pagtulog; ang iba, takot pang harapin ang isang panibagong araw;at ang mga karaniwang Juan, tinatamad pang pumasok sa eskwela.

May iba’t iba tayong dahilan kung bakit tayo gumigising--nakikipagsapalaran sa buhay, hinaharap ang bawat pagsubok na dumarating,at tanggapin ang mga negatibong bagay na likas nang nangyayari. Sa dinami-raming dahilan ng tao kaya’t bumabangon, simple lang naman ang akin, mag-duty sa opisina at pumasok sa klase mula Lunes hanggang Biyernes.

Hindi biro ang ganito kasimpleng bagay. Nahahati ang oras sa maraming bagay, hindi madali lalo pa’t magkasabay ang trabaho at pag-aaral. Sa tuwing ako’y uuwi sa aming tahanan, kakain ako sandali, gagawa ng assignments, at matutulog na. Madalas, nakalilimutan ko pang magpalit ng damit dahil sa sobrang pagod. Kung iyong lilimiin ang aking araw-araw na buhay, nahahati ang oras ko sa pagtatrabaho at pag-aaral.

Idagdag pa ang responsibilidad ko sa aming papel.

Hindi sapat ang dalawampu’t apat na oras upang matapos ko’ng lahat at lalo pang kulang kung idadagdag paang mga panahon na dapat ay kapiling ko ang aking mga kaibigan at pamilya.

Sa aming opisina nagkaroon ako ng makulay na buhay. Dito ko naranasan ang mangarag nang sobra, mapagsabihan, gumawa ng mga first time, at kung anuano pa. Natutunan ko dito ang makisalamuha sa aking mga kasamahan lalo pa’t nagkakalayo ang aming mga edad, kasarian, at paniniwala sa buhay. Nagawa kong mapag-aralan ang mga simpleng bagay katulad ng paggamit ng xerox machine at naipagkatiwala na rin sa akin ang mga kumplikadong bagay tulad ng pag-eencode ng marka.

Sa mahigit isang taon ko sa serbisyo, natutunan ko na gawin ang mga bagay na noo’y hindi ko alam at alamin ang aking limitasyon sa paggawa ng ibang bagay.

Sa silid-aralan ko naranasan ang pumaibabaw sa karamihan. Sa totoo lang, hindi ako sanay ng nahuhuli sa klase. Ang gusto ko, hindi ako nawawala sa unahan. Valedictorian ako noong elementarya, may special award noong high school,at hindi ko alam ngayon sa kolehiyo dahil iba na ang aking mundong ginagalawan. Aaminin ko, nakapag-aaral pa naman ako kahit papaano ngunit hindi sapat ang kakarampot na minutong iginugugol ko rito.Kulang pa rin ang bawat puyat at pagod na aking nadarama sa tuwing may pagsusulit ng susunod na araw. Higit sa lahat, nawawala ang pokus ko sa pag-aaral dahil sa oras.

Pagkatapos ko ng kolehiyo, alam ko na hindi mahalaga kung cum laude ako o nanguna sa klase.

Ang mahalaga, sa panahong ako’y makatapos, makapagtrabaho ako. Hindi importante kung nahirapan ako noong una. Walang saysay na nagkulang ang oras ko sa paggawa ng ibang bagay. Sapagkat, ang pinakamahalagang bagay ay mapagtagumpayan natin ang ating dahillan kung bakit tayo gumigising, ang makipagsapalaran sa buhay, ang harapin ang mga pagsubok na dumarating, at tanggapin ang katotohanan ng buhay. Pagkatapos ng lahat ng ito, maaari na akong matulog nang wala ng iintindihin. Hindi na ako maiinis sa paggising muli sapagkat hindi na ako takot harapin ang isang panibagong araw dahil ako ay isa ring pangkaraniwang Juan na minsa’y nabitin sa pagtulog, natakot sa pagharap sa panibagong araw, at tinamad na pumasok sa eskwela.

ye 148 katlrese

Mga Sanaysay

Mahal Kong Kaibigan, Kamusta ka na? Kinakailangan Ko lang talagang magpadala ng liham upang malamanmong may nag-aalala.

Nakita kita kahapon habang nakikipag-usap ka sa iyong mga kaibigan. Pakiramdam mo’y isa na naman ‘yong payak na araw kasabay ng inis mo sa taong may gusto sa’yo. Wala kang mapagsabihan nito, magkaibigan kasi kayo noong nasa sekondarya.

Hinintay kita maghapon, umasang gugustuhin mo rin Akong maka-usap nang harapan. Ngunit ika’y nagpatuloy sa iyong mga kinakailangang gawin.

Naghintay ako habang pumupula ang himpapawid sa kanluran – sagisag ng pagpapahinga ang pagtiklop ng liwanag. Ako’y naghintay, ninanais na ika’y makausap, hindi mo nagawa. Ngunit mahal parin kita, sa kabila ng lahat.

Nakita kitang natutulog kagabi at ninanais na haplusin ang iyong kilay, kaya binuksan Koa ng iyong durungawan at nagbuhos ng liwanag-buwan sa iyong mukha. Bakas sa iyong mga himbing na mata ang galit at lungkot dahil hindi mo makuha ang mga bagay na gusto mo.

Hindi siya para sa iyo; kaunting tiis na lamang. Narito lang naman Ako sa paligid mo.

Kausapin mo lamang ako. Kahit kalian, anumang oras, handa Ako sa mga kagustuhan mo.

Muli, Ako’y naghihintay, gusting dumaluyong sakay sa ihip ng habagat upang tayo’y makapag-usap. Napakarami Kong handog sa’yo. Mahal kasi kita!

Alas siete. Nagising ka, gumayak at kumain nang hindi man lamang nagpapasalamat sa isa na naming karagdagang araw ng buhay mo. Lumakad ka at ginawa ang iyong mga kinakailangan. Nasa ulan ang aking mga luha.

Kung maaari ka lang sanang making. Mahal na mahal kita! Sinubukan Kong sabihing sa iyo sa ilalim ng bughaw na alapaap. Ibinulong Ko ang aking pag-ibig sa katahimikan ng bukang liwayway. Pinararamdam sa dampi ng ginintuang-araw sa pulso ng silangan tuwing umaga.

Narito ang mga ibon sa tabing ilog, umaawit para sa iyo.

Kinukumutan kita ng sariwa at payapang hangin nah itik sa halimuyak ng kalikasan.

Mahal na mahal kita! Hindi mo ba ito maintindihan? Hindi mo ba maramdaman?

Ang pagh-ibig ko sa iyo ay mas malalim pa sa karagatan at mas matimbang pa kaysa sa iyong pinakamabigat na pangangailangan. Ika’y may pagkukulang sa tanging Ako lamang ang pupuno.

Tanungin mo Ako! Lumapit ka! Ako’y nakikiusap, huwag mo sana akong kalimutan. Napakarami kong gustong ibahagi sa iyo.

Hindi na kita muling gagambalain pa. Desisyon mo ito. Ikaw ang Aking napili at maghihintay Ako...dahil mahal kita.

Ang iyong kaibigan, Hesus -sa panulat ni Kevin Frany

kalye trese 149

Mga Sanaysay

Lihim

ni Lexter Clemente

Isa sa mga salitang napag-aralan natin ay ang salitang “LIHIM”. Ito raw ay isang paraan ng pagtatago ng isang bagay na may katotohanan.

Marami ang uri ng lihim: Lihim sa pag-ibig, pagkatao, kasakiman o galit. Lihim bunsod ng kapaitan ng karanasan sa buhay at mga bagay-bagay. Marami man ang tumutukoy at gaano man kalawak ang tinatalakay nito, may iisang bagay naman itong dapat kaharapin: ang realidad ng buhay.

Kadalasan, ating natutunghayan o naririnig sa mga kwentuhang pag-ibig ang salitang lihim sapagkat dito nagsisimulang mapaunlad ng tao ang kanyang damdamin at pag-uugali.

Walang kwenta ang isang nilalang kung hindi siya marunong magmahal. Sa pag-ibig natin nabibigyang sukat ang pagiging matapat at matapang ng isang nilalang na may pusong nagmamahal.

Sa papaanong paraan pumapasok sa ganitong usapin ang paggamit ng lihim? Ihalintulad natin ang paghahalimbawa sa mga mensaheng aking natanggap... Dalawa ang maaaring gampanan nito: ang gampaning nakabubuti at hindi nakabubuti sa isang relasyon. Isang halimbawa ng lihim na hindi nakabubuti: Ang relasyon ng dalawang tao na nagmamahalan ay parang dalawang ilaw ng isang sasakyan. Kinakailangang kapwa gumagana ang mga ilaw na ito. Sapagkat kung isa lamang ang umiilaw rito, malamang akalain ng kasalubong mo na single ka! Hindi naman kailangan pang maglihim kung ikaw ay may karelasyon na, bagkus sa simula pa lamang sana ay mabutihin na itong ipaalam upang maiwasan na mahulog ang kapwa niyong kalooban at mailagan ang mga katambal pang problema. Sa kabilang senaryo naman ng isa pang pag-iibigan: May isang lihim sa papel, nakasulat ng pagkaliit-liit sa liham(halos hindi kayang basahin) na naka-ipit sa sanga ng isang mababang puno at ito ay inilagay ng isang matipunong-ginoo. Matapos ilagay ang papel ay kaagad na tumakbo ang babae na kasintahan nito upang kunin, ngunit niyakap siya nito at may sinabi bilang pagpigil. A niya, kung makakawala ang babae sa pagkakaakap ng lalaki ay mababasa nito ang lihim na nakasulat liham. Kalaunan, nakawala ang babae at kinuha ang papel ngunit itinapon nya ito sa agos ng ilog. Natuwa ang kasintahan sa naging asal ng babae dahil mas ninais ng binibini na manatili sa kanilang pagmamahalan sapagkat ang lihim na nakasulat doon ay nagsasabing ”break na tayo – mas pinili mong makuha ang reward kesa makasama mo ako”. Sa makatuwid, pinili ng binibini na talikuran ang lihim na nakasulat at nanatili na lamang ito na lihim habambuhay. Natuto niyang talikuran ang lihim para sa pinakamahalagang tao sa kanyang buhay.

Sa sumusunod sa pigura naman, lihim ng pagkatao ang bumabalot rito. Mayroong isang paru-paro na nanunuyo sa isang napakaputing bulaklak. Mailap ang pagkakataon dahil hindi sila bagay at hindi rin siya gusto ng kanyang sinusuyo. At upang tigilan na ang panunuyo, minabuting gumawa ng puting bulaklak ng isang imposibleng pagsubok para sa manliligaw: Ito ay ang gawing kulay pula ang puting bulaklak. Ang mga paru-paro ay maaaring maging kakulay ang bulaklak ng halamang kanyang pinagmulan ngunit hindi pa nangyayaring ang bulaklak ang magpapalit ng kulay. Disperado ang paru-paro na humanap ng lunas sa kanyang problema at kanya itong natuklasan at napag-tagumpayan. Upang maging kulay pula ang puting bulaklak ay hinati ang

ye 150 katlrese

Mga Sanaysay

kanyang katawan at ikinalat ang sariling dugo sa mga petals ng bulaklak. Sa pagbibigay katauhan, babae:bulaklak ; lalaki:paru-paro. Hindi naunawaan ng lalaki ang kanilang kapalaran. Hindi maaaring pagbigyan ang kanilang pag-big dahil sa natuklasang lihim ng kanyang pagkatao. Sya ang nawawalang anak ng mga magulang ng kanyang nililigawan. Hindi niya nakaya ang pagsubok ng lihim sa kanyang pagkatao kung kaya’t sya ay nagdesisyong magpa-tiwakal.

Ang lihim ay umiikot rin sa mga bagay-bagay na hindi naman inaasahang makapagbibigay pag-asa, liwanag at kasagutan sa mga problema. May isang tao na sinusubok ng pagkakataon: sobra niyang tamlay, lumalim ang mga mata kaiisip sa mga problema. Ito ay pumasok at nagkulong sa isang kwarto kasama lamang ang mga bagay na karaniwang matatagpuan dito: bintilyador, napaka-liit na bintana, orasan, salamin, makipot na pintuan at sahig. Paglabas sa silid ay tila punong-puno nanaman ito ng pag-asa sa buhay. Anuano ang mga bagay na nakaapekto sa kanya at lumabas ng silid na tila kay-aliwalas? Sa bawat pagtitig nya kasi sa mga bagay na kasama nya sa loob ng silid ay tila may kanya-kanyang mensahe ang mga ito na may kapangyarihang magpabatid ng positibong pananaw sa buhay. Ang bintilyador, nagsasabing “be cool” hwag maging mainitin ang ulo at maglaan ng sapat sa pasensya. Ang bintana, nagsasabing “I’ll show you the world” hindi lamang ikaw ang humaharap sa mga problema, maraming tao ang nalampasan na ang problemang higit pa sa pasanin mo. Natanaw niya ang bubong, nagsasabing “aim high” kayanin mo ang mga pagsubok upang maabot mo ang iyong ninanais na tagumpay.

Ang orasan, nagsasabing “every minute is precious” hwag mong hayaang lumaon ang oras na wala kang ginagawa sapagkat ito ay hindi mo na maibabalik pa kailanman. Ang salamin, “reflect before you act” tingnan mo ang sarili mo at ang mga tao, walang sinuman ang perpekto, kayangkaya mo pang magbago. Ang pinto, nagsasabing “push harder to reach your goals” hwag kang magmukmok, move-on na! huli ngunit higit sa lahat, ang mensahe ng sahig: “be humble and be thankful” lumuhod ka at magdasal, hwag makalimot sa maykapal.

Kung ating pagtatagpi-tagpiin ang pira-pirasong liham na may lihim ng buhay, tayo ay nababalot ng napakaraming sikreto na dapat nating tuklasin. Sa bawat pagtuklas ng mga lihim, lagi sana nating tandaan na lahat ay may hangganan at kalabisan. Napakabuti kung ikaw ay maraming nalalaman ngunit hindi lingid sa ating mga isipan na ang labis ay walang magandang patutunguhan. Kung hindi mo kayang patakbuhin ng maayos ang iyong emosyon, maaaring magdulot ang kalabisan ng naturingang panganib o labis na kapahamakan. Ang buhay ay walang saya at saysay kung walang lihim na sadya o hindi sadyang tutuklasin at kakaharapin sapagkat ang ating Tagapaglikha ay bumuo ng realidad ng buhay na punong-puno ng misteryo, lihim at masikot na mga pagsubok na ipinalaman sa pagitan ng problema at solusyon, kasiyahan at kasawian, panalo at pagkatalo, poot, galit at ang nangingibabaw: pag-ibig, na kung hinding-hindi natin susukuan ang mga pagsubok na napapaloob rito ay ating makakamtan ang pinakamagandang pagkapanalo, regalo o premyo na maaaring matanggap ng sangkatauhan: ang pagkabuo ng kanyang pagkatao.

kalye trese 151

Mga Sanaysay

Maagang Diwa ng Pasko

ni Lexter Clemente

Tuwing ika-25 ng Disyembre ipinagdiriwang ang kaarawan ng ating Panginoon, PASKO. Bilang mga kristyano na nananampalataya sa Panginoon, marami sa atin na maaga pa lamang ay pinaghahandaan na ang pagsapit nito. Buwan ng Oktubre pa lamang ay may mga nagsisimula ng bumili ng kani-kanilang mga ipang-reregalo at ipanghahanda sa pagdating ng araw na ito. Tila nasasabik ang mga tao sa kaarawan ng Panginoon.

Subalit, sa pagiging moderno ng panahon, bakit kaya ang ganitong diwa ng kapaskuhan ay hindi ko na maramdaman?

Kung dati ang mga tahanan ay punong-puno ng mga papikit-pikit na ilaw, nagtataasang mga regalo at naglalakihang mga parol bakit tila ngayon ang tangi ko na lamang nakikita sa mga tahanan ay ang papikit-pikit na ilaw sa kanilang kusina at kung minsan ay wala pa nga? Ang dating naglalakihang mga regalo, ngayo’y isang sobre na lamang na may lamang bente pesos hanggang singkuwenta. Maswerte ka pa kung pagbukas mo ng sobreng ito ay may isandaang pisong laman! At ang dating maaagang namimili ng panghanda ay PAUNTI NA NG PAUNTI at karamihan ay nakiki-handa na lamang sa kapit-bahay pagsapit ng kapaskuhan.

Ano nga ba ang dahilan, bakit tila may kawalan? Ano nga ba ang problema sa patay na diwa ng kapaskuhan? Karamihan, kung ikaw ay magtatanong sa mga mamamayan, nangingibabaw sa kanilang sagot ang dahilan ng kahirapan. Kahirapan na bunga daw ng korap nating sistema. Ang ating mga naihalal na pinuno ay sadyang makakapangyarihan. Kadalasan kasi, ang kapangyarihan ay nagbubunga ng kasakiman, ang kasakiman ay nagdudulot ng kahirapan, kahirapan na ating papasanin, pasanin ng karamihan sa mga mamamayan, mga mamamayang masasadlak sa karalitaan, karalitaang maghahatid ng kaguluhan, kaguluhang hindi masolusyonan ng mga tao sa pamahalaan, pamahalaang mistulang nagbubulag-bulagan pa sa mga pangangailangan, pangangailangan ng ating mga kababayang patuloy na nahihirapan sa kanilang mga kalagayan.

Hindi man sana natin maipakita na sagana parin tayo sa pagsalubong ng pasko sa loob at labas ng tahanan, sana naman kahit sa simpleng pagkilos at gawa man lamang. Wala man tayong papikit-pikit at kumakantang mga ilaw sa ating bahay, matataas na regalo at malalaking parol , tayo man lamang sana ay hindi nagdadayaan. Huwag naman sana tayong maging gahaman sa pang-aabuso sa kaban ng bayan. Kaya nga tinawag na “kaban ng bayan” dahil para sa mga mamamayan.

Tayong mga Pilipino, matutunan sana natin na ibigay at kuhanin lamang ang nararapat at sapat na pangangailan. Hindi nga’t ikaw ay mayaman kung mga mamamayan mo naman ay nakadapa na sa putikan ay hindi mo man lang makuhang tulungan. Ang diwa ng pasko ay hindi lang naman natin kayang iparamdam sa mga dekorasyon sa iyong tahanan bagkus kaya rin natin itong ipakita araw-araw kung sa kasalukuyan, ngayon ay matututo tayong kunin ang sapat at ipamahagi ang nararapat na biyaya sa mga tao na totoong nangangailangan.

Pagtutulungan, pagmamalasikatan, pagbibigayan, pagkakasunduan: sa madaling salita ay Pagmamahalan. Ito ang diwa ng pasko. Bukod sa mga dekorasyon at pagkain, dapat paring mamayani ang mabuting ugali na naayon sa mga mata ng ating Panginoon. Ito ang magandang regalo na maibibigay at maipapakita natin sa kanyang kaarawan. At Kung magaganap ang ganitong senaryo sa ating pang-araw-araw na buhay, marahil wala na syang mahihiling pa.

ye 152 katlrese

Mga Sanaysay

Si Tatay

ni Brenda Lynne Aguilar

Gabi na, nangangamba na naman kami dahil wala pa siya. Kadalasan, tuwing ginagabi sya ng uwi ay sumusuray suray sa kalasingan. Wala sa sariling katinuan at kung anu-ano ang sinasabi sa daan.

Naghintay pa kami ng halos isang oras at hindi kami nagkamali, maya-maya pa ay narinig na namin ang salita nya. Hindi maikakailang lasing na naman siya, si tatay. Sa mga ganitong panahon ay nananahimik na lang kami sa kwarto. Ayaw na namin siyang kausapin o sitahin dahil siguradong sa amin lang din babalik ang mga pangit na salita na para sa kanya.

Kapag nagsasalita sya ay hindi mo iisiping tatay ko sya.

Kung anu ano ang sinasabi niya na pawang mga kabulaanan lamang. Pati pag aaral ko daw at negosyo ni inay ay sya ang gumagastos gayung si nanay ang nagsusumikap para sa aming magkakapatid.

Tulad ng dati nagkulong na naman ako sa kwarto dahil ayokong nakikita sa ganitong sitwasyon ang tatay ko, nawawala lang ang respeto at paggalang ko sa kanya bilang ama ko lalo na bilang tao.

Ilang sandali pa, nagkabasagan na ang mga plato. Nagwawala si tatay dahil wala siyang nadatnang pagkain sa hapag gayung hindi pa kami kumakain at tinitiis ang hilab ng sikmura.

“Anong klasheng buhhay toh?... uuwhi kah wahlang pahgkain!” Hiyaw ni tatay kay nanay habang pinag-iitsa ang mga plato. Lumabas na din ako ng kwarto dahil hindi ko na natiis ang ginagawa nyang paghiyaw-hiyaw kay nanay ng kung anuanong masasakit na salita. Umiiyak na ang kapatid ko dahil natatakot na siya sa nangyayari. Natatakot na kami kay tatay.

Sa bawat hiyaw nya sa amin ng mga kapatid ko, ramdam ko ang hilakbot na nanunuot hanggang sa kaloob-looban ng buto ko. Wala na kaming magawa kundi manahimik na lamang dahil baka kapag nanlaban pa kami ay matulad kami kay nanay na puro pasa na sa katawan. Awang-awa ako kay inay ngunit wala akong magawa para tulungan at ipagtanggol sya sa tatay ko. Natatakot kami sa pwedeng gawin ni itay sa amin lalo na kapag nakatulog kami baka hindi na kami magising at maging laman ng mga balita kinabukasan na ‘NAMATAY SA TAGA’ o kaya naman ‘SINUNOG NG BUHAY SA SARILING BAHAY’. Siguro nga over acting ako pero yun talaga ang tumatakbo sa isipan ko. Naaawa ako sa kapatid ko dahil sa mura niyang edad ay nararanasan nya ang ganitong klaseng pamilya. Sa bawat iyak nya ay dumadagdag sa sakit na aking nadarama. Anong gagawin ko, tatay pa rin namin sya?!

Lumipas ang gabi at tahimik na ang paligid ngunit hanggang ngayon ay naririnig ko pa rin sa balintataw ang hiyawan at iyakan kagabi. Ramdam ko pa rin sa aking puso’t-isipan ang sakit ng mga pangyayari sa aming pamilya.

Siya ang dahilan kung bakit ayoko sa mga TNL o tunay na lalaki. Siya ang dahilan kung bakit hanggang ngayon naghihintay pa rin ako ng lalaking kayang rumispeto sa mga babae ,lasing man o hindi. At higit sa lahat, siya ang dahilan kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin ako naniniwala sa salitang PAG-IBIG.

kalye trese 153

Compositions

The Song that Changed my life

by Alias

It was one thriving night. I was fully clad: pink cotton blouse, khakis and high-heeled white shoes. In spite of the cold weather, I was a bit perspiring because of the crowded hall. There was a band waking up the tired soul. After few days of trainings and seminars, it served as a break for all the students like me.

I was so naïve then, and carefree. I never imagined how that night would change my life.

I was on the middle of humming and beating my feet on the first song of the band and then I saw him. He dressed so neat.

He was not alone; he was with his friends. He came near me and I was blushing. He asked me if we could have picture together, I excitedly agree. With his arm on my shoulder, I was wishing the camera flash would take forever; but it didn’t.

How could I ever forget that look on his face? So happy, so sincere – so in-love I could say. Without us saying a word of how we felt for each other, we knew it in our hearts.

Just when I thought everything was perfect, he asked me to hold his cellphone. Clever that I was, I browsed his Outbox. There, there I saw a message “Could it be I’m falling in-love with you.”

I never received anything like that from him. To whom did he send that message? Surely, it wasn’t me. I was so furious. Without a word, I gave him back his cellphone and walked away.

With dense fog, I walked so fast with my 3-inch shoes. My friends managed to catch up with me while they kept on asking me why. I couldn’t speak; I was trying with all my might to hold back my tears.

There he was, chasing me few meters away. He was with his friends as well. I was in a hurry; all I wanted was to go back to the place we were staying, and be alone in my room.

The next time I looked back, he and his friends were gone. I didn’t admit this to myself then, but I was actually disappointed when I found out he was no longer rushing behind me.

I continued to walk anyway, even with my feet aching. Still with my friends, it left me only few steps to my destination when I suddenly heard his voice. I thought I was just imagining things, but when I turned my head back, he was really there. I had no idea how it happened, but this time, he was holding a dozen of pink roses.

I stood still and all of a sudden he was there in front of me with the roses on his hands. I gave him a poker face and as respect, I took the flowers. I said thank you and I warned him not to follow me; my body moved towards our place, even with my heart objecting.

In my room, I laid my back and closed my eyes. He sent me messages asking me what happened. If he did something wrong, he pleaded me to tell him so he could at least explain. But I chose to just forget everything. We all left that place and came back to where we really belong. I left him as well; I left him with no clue. Whatever we had, I ended it everything that night.

Several years had gone, but never a day passed without me remembering him. I couldn’t dredge up how the chance came but I just knew one moment that I was, again, holding my cellphone and texting him. Finally, I got the courage to tell him the real reason I walked out on that night. I confessed I was jealous with the message I read and that I felt so cheated.

I was dying to know his explanation that I did not almost blink waiting for his reply, then the beep came and I read... continued on page 143

ye 154 katlrese

Compositions

A Journey to Fulfillment

by Rolando C. Iniwan, Jr.

For most of us, the feeling of fulfilment is when we already have what we wanted most in life. It may be the time when somebody would hand us our diplomas which we have earned for at least the last 4 years of our lives, the moment when you will walk down the aisle and find true happiness waiting for you at the altar or it may be that once in a lifetime opportunity to prove yourself for the world to see who you really are.

For 2 years, 78 days and 9 hours to be exact (or at least on the day I have written this), I have experienced to be fulfilled many times. At once I thought that when I got to college, I will simply isolate myself from others, thinking that the lesser the people around me (which will eventually get close to me), the lesser chances of getting hurt in the future. But everything changed since my very first day in college.

It was May 11, 2010.

I started as a Student Assistant Trainee, and my plan was to log out every time I finished my required six hours of duty. But as they always say we can never predict the future outcome of the situations we are going through.

Now, serving that particular office has made me the person that I am today. Taking responsibilities for every action I make and doing things that are supposed to be done without the supervision of others are just some of the things that I have learned. But that specific office has thought me things I never knew I will consider someday.

To love again in an unconditional way, not in the way that most of us think, but it is they who made me realize that it is not bad to give others more than what they give us back, because we can never force others to give us the things that we think we deserve but that does not mean that we will do the same to them for we can always put revenge in a good way. Instead of giving such people undesirable service, we can do things which will make them realize that we are more than the worth they are giving us.

To sum it all up, what is best for us, is to appreciate every little thing that we don’t usually notice every day, these people that I’ve been with for the last 2 years are the ones who I will cherish forever, together with the knowledge and experience of love differently from the way I thought of it at first.

Many would say that I was just “sumisipsip” in a way or what, but as long as everyday of this life will be together with these people whom I share with, I know what it’s like to be contented and to love the feeling of being… FULFILLED from The song that changed my life... page 142 “Ah yunba? Kanta yun.Pag nakikinig kas iko ng radyo, sinesavekoyung line ng kantapagnagagandahanko. Walang sent items yung cellphone ko nun diba?

Outbox langyun, dun napupuntayung saved messages.”

“Could it be I’m falling in-love, with you baby..” I even know that song!

Things were of different situations then, so I decided to, once again, ended our short chat that night.

Let it be that way, I thought. Maybe we were not meant to be together.

Just a few months ago, I found out we still have common friends. I heard he’s doing well and I am happy for him. I just couldn’t help myself to give out a sigh whenever I reminisce that one cold night.

All those years, all those tears; I saved my pride and I lost the man I loved.

kalye trese 155

Compositions “Sa Wesleyan ka nalang mag-aral...”

I was surprised at what he said. No, devastated would’ve been more appropriate...

Shattered

by Kevin Frany

How two letters brought my dreams down and how I learned the word “fate”...

Out of the alien of lands where we search for brothers from the shadows, comes the longing for a place where acceptance is ready for abundance. We look around, search for people to rely on. We try and break borders, have the urge to fly beyond boundaries for nesting grounds. We find a place we can live through, a place where we can find family; a place we can call home.

Sitting in front of this inanimate monitor makes me remember everything: every details of an ambition coming closer by the minute, every neighbor that congratulated me before I was supposed to leave my house, every relative who cherished my little success, every frozen scolding I received the after. Everything, every ghost run in my mind now and try to haunt me with that loss life which had blown on that fateful summer’s end. “...I am nothing without you, I promise, I’ll share Your words up there in Baguio. You gave me this gift, Lord, now I’m letting you see me. Thank you, my Lord, my Savior...”

That Friday witnessed one of my heartfelt silent thanksgivings on our Prayer meeting. Although only few of us managed to gather, our local youth organization warmly embraced me as that evening should Have been my last get-together with these guys: the people who straightened my old ways and lightened every lowdown I have encountered ever since I settled to live on the humble barangay of Pula. I’ll never forget how they hugged me farewell two nights before I’m going to leave for Baguio.

I wouldn’t have been more ecstatic that I passed the UPCAT – the aptitude tests were you get to know if you enroll to the University of the Philippines. Although my first choice was Diliman campus, would you say no to Baguio’s Gov. Pack road (somehow a short walk closer with Session and SM –ooh, temptation)? The first time my classmate broke the news to me I was all pee-yourpants-excited, who would’ve known I’d pass the Bachelor of Fine Arts program, of all the 60,000, more or less, examinees, I was one of the lucky, no blessed ones who were given a chance to study at the lofty hill tops and plunging stairways of UP-Baguio. And what’s more thrilling that further passing the BFA program’s Talent examination? It was a full throttle liftoff for Baguio, I have made my mind: I’m going to study there, period.

But I have witnessed face to face how everything could change with every word coming out of my lips. Much worse, all of my, my dreams, everything, went down with two letters.

Sunday. I have well bid my farewells and so-longs to my neighborhood, my cousins and aunts and ankles, my church friends, my high school classmates, and especially to my six-year old orphaned sister. My departure would’ve been excruciating for her for I’m The closest she could find having the same blood that run through her veins. With only the two of us now, she is very much included in my dreams for which she is the sole reason why I strived to pass the two examinations

ye 156 katlrese

Compositions for UP. I know pretty much that it’s a jungle out there, but I’ll keep holding my dreams tight. But for now, I’d have to go to my uncle in Zaragosa to get my fare for tomorrow’s trip and first week’s allowance.

Right after the church service, I went straight to my uncle. To cut it short, I’d have to sleep over their place and have a little chat with my former junior colonel uncle. I thought everything would go real fine as I waited for his arrival; but the moment he came, his words lingered through my soul like an unjust blade of burden and went straight to my heart: “ Sa Wesleyan ka nalang mag-aral...”

I was surprised at what he said. No, DEVASTATED would’ve been more appropriate.

What a sunny and gleeful summer I started turned out very gloomy that very beginning week of June. I was this close in beginning to reach my dreams with only two nights left before UP’s start of classes but 7th of June aside, I am not going to Baguio anymore. It’s never going to happen again, I realized.

And after about ten seconds which seemed to be an eternity to me, the army veteran in front of me finally broke silence, “O, ano’ng masasabi mo?” in that don’t-you-ever-defy-me manner.

Now it’s all up to me. It’s my final say, as I was about to gather the courage to speak up, terror envelops me for it may cost me physical pain if ever I’d say something wrong to this man: something that he would never like.

But I tried to deliver my side, and managed to speak up in sullen, if not broken, voice. As expected, he went all night ranting about the “indecision” I did, about how wasn’t given tips to choose a college and a course that suited me, about how I was so innocent of what was ahead of me in pursuing what I call “dreams” – a hidden monster that will devour me alive. Over all, even though my uncle never said it directly, he was ranting about one thing: growing up. He was so good at unraveling the truth that I was not-to-be-defined, in his own trademark manner.

The silence. Loud, screaming silence. I fight back my tears on that ground, wooden table we chatted upon and heard in that deep baritone manner of his”O, anong masasabi mo?” This time, I knew I can do nothing about it, he’s made his mind. I was powerless, I can do nothing but utter in a defeated, defenseless voice “OK”.

OK. Those two letters changed everything. Believing that this was the”right” decision, my uncle nonchalantly repeated it on playback giving me his blessing and approval. OK. He decided (since I can’t merely do anything to defy his words) to go to bed almost half an hour past eleven. A week after and I was slumming my first days at Wesleyan University– Philippines under the Bachelor of Arts – Start-up degree.

And very much appropriate. Journalism has ever been my passion since Junior High and Fine Arts was not, if not less, appealing to me after all (though I knew deep in my heart that Fine Arts suits me well, too). It was supposed to be my plan that I’d have to spend a year of BFA (considering UP’s regulation that any freshman can only take a shifting course after an academic year) then head off as an irregular student under UP-B’s BS-Communications were bound to happen.

I slugged my first few weeks in the corridors of WU-P unhappily as ghosts of UP-B and everything about Baguio suddenly linger every unexpected moment inside campus. UP-B’s Galleria, the Stairs down the library, the college I was supposes to belong to (College of Arts and Communications), its mini-park with artworks and sculptures and paper maches in every corner, the

kalye trese 157

Compositions covered walk up College of Social Sciences the the lobby, the naked Oblation sculpture welcoming every freshman, the boarding house I was supposed to live at, Baguio’s ups and downs (literally), Session Delight. The early morning fog, the people where I get to converse with their local Ilocano, the peaceful yet bustling heart of the city, the warm, gentle sunrays that torch my face every lunch break at the cafeteria the hazy night skies, and the most striking of those photographic memories: the romantic nights were Baguio’s dark valleys burned with amber like drops of glowing light. That image very much allured me to stay and live and study at Baguio. I love Baguio Evenings.

Evenings which are pretty much unlikely to be seen here in Cabanatuan, even though I peer out of our Boarding house’s balcony to see if any of our neighborhoods were able to mimic Baguio’s luminescence, none were close by an inch. Although I’ve considered Baguio a beacon of hope, I can do nothing now. Other than keeping my grades at rainbow level and living life to the fullest with friends I’ve here at Wesleyan.

Now that my first year is over, I have overcome the unexpected monster that college would bring.

And it proved me one thing: I would’ve ended up as a froze body (hyperbole, of course)up there in Baguio if ever I had pursued my studies there plus, I’ve met a few people here who are worth calling friends, no family is the remark. The people who have helped me in my downfalls as a collegian, the people whom I reached out to whenever I needed a shoulder to cry on, the people who have brought me tummy-aches whenever someone cracks a joke, the people who joined me in all of my hullabaloos in this university. Those people, whom I call friends and consider as family were always there on my side and gave me a reason, yet again a mistake, they are the reason why I have enjoyed and survived my first year here in WU-P. Through the months, I realized that I’ve still got another lesson to learn: acceptance. About accepting the worst life could bring and arising up again to learn further. If God takes away from our hands, les’s be Patient for He will be there to refill our palms with much better things that we can indulge more than what we expected. It’s all about trust, that whatever happens in our lives is a co-authorship of God plans and our decisions. If there’s something that I’d have to thank for its pain that I’ve gone through for it brought me a more mature self-discovery, in turn, growing up by another inch, then now. I thank the universe for showing me what a kid I am before and that there’s so much in this world that I still have to learn.

Out of the most alien of lands were we searching for brothers from shadows, comes the longing for a place were acceptance is ready for abundance. We look around, search for people to rely on.

We try and break borders, have the urge to fly beyond boundaries for nesting grounds. We find a place we can live through; A place where we can find family, a place where we can find home just around the corner.

And I think fate has destined me here; that – “that home” I’m seeking is Wesleyan University – Philippines. OK?

ye 158 katlrese

Compositions

Young at Heart

by Julie Ann E. Luna

It’s somehow frustrating to be still stuck in a university dealing with like chemical balancing, I’ve been dealing with it since high school (which I’ll admit I still have a little knowledge of), and badminton. Yes, I admit it’s a bit awkward to still be wearing P.E. uniform with some of my classmates, who were born the days I was beginning to learn my ABC’s, teasing me (bullying me , actually, in a light manner). I am a bit bothered (and pressured) with my high school friends already taking law, starting a family, working mostly as CPA’s, and not to mention my teaching friend who has been recently hired in my college.

What took me so long? I frequently ask myself that same question whenever I see greeting-tarps everywhere in the city which appeal to me to be having big bold letters saying “CONGRATS TO ALL MY HIGH SCHOOL FRIENDS; THEY ALREADY PASSED ALL KINDS OF EXAMS THAT EVER EXISTED; AND HELLO, YOU’RE STILL IN COLLEGE”. Bitter? Not really, I am always proud of my friends. Wondering? Yes, most of the times.

I always belong to the cream of the crop, as what they call it. I used to be an honor student when I was in grade school and the best in curricular activities when I was in high school. My favorite game then was actually the “leader-leaderan” game because I used to like taking the lead of all the group projects given. In short, I am the type of daughter which my parents brag on to their neighbors. I am not timid either, and surely most of the people I know would agree, so it has been really a question mark on my forehead.

Is there really something wrong with me? Or did it all start with the wrong motivation of choosing a course in college?

When I was about to graduate in high school, I was so skeptical of what course to take in college. My friend, the one I mentioned earlier, who is now a professor in my college, told me that certainly I would look gorgeous in a lab gown, stethoscope on my neck. Plus,I would have a chance to meet a doctor who was my dream man then (you know, kid stuff) so why not take a pre-med course. In fact, her idea appealed so precious to me that I did take a pre-med course; it was even, modesty aside, in the considered top university in the country.

At first, it was a blessing for my ego. I passed a quota-course in a well-known university. It seemed to be that all of the experience engaged with it is cloud nine, until I realized that it was really not my dream that I followed, but merely a hollow ambition.

I am not blaming my good friend. It’s just that, it was not really me to study plants with a microscope for 5 hours. It was not really me to classify the kind of edges of plant leaves. I am not even good in Science neither in Mathematics. Most of all, I hate frogs; I hate dissecting anything. Biology didn’t fit me – at all. My focus on studies was disturbed and dwelled on to some things which are lesser of importance.

I stopped schooling for some time to think of what could be the best move to retrieve the chances I have lost. When my family wanted me to go back to my previous university, I humbly declined the offer. I decided to stay here where my family can give me the guidance I need in order not to be driven again in the wrong track. To be who I really am, to be living in my comfort zone, and to be with the people who really love me is a million times more rewarding than being part of a prestigious university. My heart won over my ego, and I have no regrets.

When broken, we just need to take notice of every distinct piece of elements we lost in the process. If we analyze it all, there is no reason not to be whole again.

Everything is rooted from our decisions, and because of the many different factors in life, the root may bear either good fruit or not. Not everything is under our control that we can make all things on our favor. I’ve been to a lot of downfall in my life which broke me many times but also made my faith in God stronger as well. There is no required age to correct our mistakes; and we will never be too old to be happy.

I am proud to say that I am not just whole again. I reminisce the past with a grateful heart because I owe it the fulfilling happiness I am having at the present. I am now a graduating student taking the major I really love. I have an upright goal now for my future, and most of all, because of my past, I now have a very much happy heart.

kalye trese 159

Compositions

How I Met Your Father

by Vixen

One afternoon, six years ago, while sitting on campus’ lobby, amazed by fog covering the entire parking lot, I checked my cellphone and a lopsided smile showed on my face: 1 message received.

“I miss you…”

My smile was replaced by forehead lines. I replied: “Magpakamatay ka na lang.” I don’t know why on earth did I say that, but I admit that was so mean of me.

How ironic because that guy I asked to suicide is the guy I’ve been steady with for more than a year. Cupid’s tricks, right?

It’s all vivid in my mind, that night we met. It was a lively night, a concert. I was with my friend when we suddenly saw group of guys, one of which was wearing a shirt with “College of Engineering and Architecture” printed with the name of the university. That time, CEA of that university was famous for being “Encantadia” – a place where good-looking guys reside. It was childish I know but you can’t blame me. I just turned 17 then. I was young and naïve – a typical ‘probinsiyana’.

A guy, who was with the group, caught my attention. He was a ‘suplado’-looking type. As I’ve said, I was too young then so the thought of meeting a cute guy thrilled me. My friend and I accidentally(okay so let me tell you the truth) we intentionally came near them. Suddenly, the boys near us started to do the famous ‘slaman’. They were jumping and they were bumping their bodies (shoulders, chest, they did not bother) to each other. Yes, it’s sort of a process of killing themselves slowly. It was really weird.

There came my knight in shining armor. (Kilig*) I was about to be hit by ‘slamers’ when all of a sudden, a strong arm protected me. He was not looking at me. He was sharply staring at the boys who almost hit me without removing his arm behind me (without touching me, of course).

The ‘slamers’ did slam again and he was whacked. I was pushed by him accidentally because of the force and I bumped into the concert fence. That was when he set his eyes on me. I was hurt, and I could sense he was terrified. My knight in shining armor hit a slamer.

The next thing I knew, I and my friend, with the CEA guys were walking on our way out of the crowd.

That chapter was followed by getting-to-know-each-other stage. We did date, usually with his friends. We knew, without talking about it, that we liked each other. And just when things were about to be “fairytaily”, I held myself back. I felt I was falling in-love with him and that idea frightened me. I was scared to fall in-love. I was afraid of heartaches and all those throbbing feelings a love entails.

Without explanations, I changed the way I treated him. I began to give him a cold shoulder. It was not easy for me pretending that he suddenly meant nothing for me. ... continued on page 149

ye 160 katlrese

Compositions

Once Upon a Time, There was Humanity (and conscience and justice and humility)

by Faith Chloe Patacsil Ben Okri, of Nigeria, of Africa, of Earth, observes: “There was not one among us who looked forward to being born. We disliked the rigors of existence, the unfulfilled longings, the enshrined injustices of the world, the labyrinths of love, the ignorance of parents, the fact of dying, and the amazing indifference of the living amidst the simple beauties of the universe. We feared the heartlessness of human beings, all of whom are born blind, few of whom ever learn to see.”

There is, of course, no end to the magnificence and horror in the human drama. Across the continents, humanity rises to every challenge, sinks to any depth. We cherish each heartbeat and murder at will. We bless nature’s miracles, yet trash the hood.

Before, there were human rights. Life was still precious and worth living. From whichever continent you came from, fights are absent. Democracy is everywhere. Then, once upon a time, visitors sneaked around, chased and killed peace in a country where happiness exists.

And so the drama goes on. Humans became beasts. Leaders then compete for complicity. Values are thrown away.

Democracy turned into a race. Dictatorship is born every day. What a wonderful world with an ugly face. All forces are corrupted, humanity has decayed, and inhumanity reigns all over the world.

from How I met your father... page 148 I was hurt hurting him.

The cold war received its sudden death. We moved on. But God knows how our memories never leave me.

One day, our common friend uploaded a video of the ‘slaman’ 2006. The video of the night we first met. I was in the video smiling while he joked of kissing me but he did not continue and we all laughed. It was like a movie scene that a flashback abruptly occurred to me: from that night, to the Tokyo-Tokyo moment, holding hands while walking, when I joined their jam; he was playing the guitar and I was amazed by him, sweet text messages and the kiss – that sweet soft kiss.

I sent him a ‘how are you’ message. We started a sort of rekindling the flame. That time, without me being scared, and without me hiding my real feelings for him.

It’s true, never say never. We never thought, with the long years we spent apart, we would end up together. Actually, I’m just about to finish the story I will tell our children someday.

kalye trese 161

Compositions

by Jan Adrian Delos Santos

Jigsaw Puzzle

Seeing upon those graffiti without significance, those songs without lyrics, that vaudeville without actors and a genre without style, I’ve started to realize what I was going through – it was a life without life. Everything was meant to be perfect. It just happened that some things were really missing. And looking for its lost pieces was finding out who and what I am.

I am one of the million victims of Jigsaw puzzle.

Since I was young, jigsaw had been my favorite past time. Fascinated my desire to construct its nature, I had never felt boredom even a moment. It made me a critical thinker – wondering how I could make it absolutely done. Although there were times I caught them hard to physique. I’ve never surrendered. Even though my hair got curly, my forehead got wrinkled and my mind got confused, I was still down and working out for it. At the end of very last second, I still won... fortunately.

Meanwhile, looking upon its meaning in the dictionary, jigsaw simply means a picture on cardboard or wood that has been cut up into odd shapes which have to be fixed correctly to form its image. I used to play it when I was young until I discover to build up a bigger one. Bigger and bigger and bigger and I think, the biggest in my life... so far. It’s not a picture on a cardboard like the typical one but rather, a cardboard over a picture. It is not just about looking for the most appropriate piece. But also thinking about its worth to construct its picture.

Based on my experience, I could say that jigsaw puzzle is a part of everyone’s life. You would not fix it literally because you could not. In fact, you are looking on it – just looking on it without realizing that you are part of it. You’re becoming crazy searching for the missing piece. Assuming that you have already done everything but it seems like that there is something wrong. You do not know it is or even why.

Well, that is the hardest scene. You are now a victim.

Victim comes from ignorance. You thought you have done everything; have you? There is something wrong. It could be completed but it is not perfect. And that comes from your ignorance. You are thinking, how you became ignorant? How you became a victim?

When you tried your best but you don’t succeed; when you get what you want but not what you need; when you feel so tired but you cannot sleep – it all started with that juncture. When your heart wants to cry but there is no fear, when you lose something but you can’t replace, when you love something but it goes to waste, could it be worse?

Everything may be entirely fixed; but not flawless. It’s like when you sis it successfully but you are on the edge of doom – unsatisfied, disappointed and unhappy.

Looking upon its picture over again, you would realize that there is still a missing piece. You did it yourself without any accompaniment. Yes, you just did it yourself...without anything. And from here, from that grasp, you learned why I was not gratified.

God uses jigsaw for us to know who and what we are. continued on page 151

ye 162 katlrese

Compositions

What Makes One an Artist

by Faith Chloe G. Patacsil

Before one even begins to judge whether something is art or not, I used to believe that the very path I have walked in life itself was art. Everything we see is art—including those so-called out-of-this-world “abstracts” that you just wouldn’t and couldn’t understand.

To define an artist, you must first define art. Now what? Art is about freedom and creative expression that reflects your life as you see it. Being an artist is first and foremost about feeling free to create. It is about expressing what is inside you, expressing something that potentially others have not expressed before or have expressed in a different way. It is about expressing what you want and maybe even need to express. It has nothing to do with schooling or if you create professionally or as a hobby.

I have always had an artistic eye; however, I could not find my niche. I tried painting, sculpting, fashion designing. It took me 13 years and I happen upon it by accident. I create beauty with house designs. I design houses (a frustrated architect). When I sit down surrounded by my pencils and tools, the outside world is gone. My mind takes out all the textures, colors and shapes that I have inside. I could scan a book, manage to see a clever architecture, and I would start to draw it and be like, “Stop, I already look more like of a forger.”

I would consider “dramatic” arts as my real forte, though. I mean, this essay—it’s a work of art; of my colorful imaginations, endless visions, and so on and so forth. I am musically-inclined and I somehow can dance and pardon me, sometimes I just really need to act—and these are all arts. I believe that things that move people’s heart or give them joy are described as art.

Actually, I never thought about it until I read this question from somewhere I couldn’t remember. But I am an artist in what I do. I do not let the whole world see my works that they are too personal. I have been asked to. But, I feel that would be too much pressure and the pleasure of creating would disappear for me. So, if art is about freedom and creative expression, I am an ‘artist’ and so are you. from Jigsaw Puzzle... page 150 His ways are far different from ours. Through Him, we learned that we must surrender to ...win; lose to gain; serve to reign; gain to receive; scatter to reap; and die to live. In weakness, we are made strong. In humility, we are lifted up. And in emptiness, we are made full.

Everything He does has a purpose. Jigsaw puzzle has its own purpose. He uses circumstances to develop our character. If you look at the world, you’ll be stressed. But if you loo to God, then everything will be alright.

At first we are victim but let it be until one day, we become a model for others.

Let the puzzle shuffle our lives.

kalye trese 163

Talaan ng mga dibuho nina • Anne Klein Roque • Lilybeth Cabral • Rolando Iniwan, Jr. • Freddierick Ladignon

Mabuti at masama, matamis at mapait, komedya at drama, marikit at pangit; Hirap at sarap, pera at bato, tubig at langis, tagumpay at pagkabigo.

Langit at lupa, langit at kasamaan, langit at pait, langit at kahirapan; Langit at kasakiman, langit at kalbaryo, langit at dilim, langit at impyerno.

Napakaraming maaaring maging kabaliktaran ng salitang langit. Kung susuriin; Lahat ng kakilala kung tatanungin, sa langit ang nais nilang marating.

Ngunit, ano nga ba talaga ang langit?

Kung ituturo mo ang itaas ito’y kalawakan di malirip; Nandoon ang mga ulap, bituin, araw, at marami pang makakalikasang nilikha ang tanaw.

L. Clemente & K. Sagun

Mga dibuho

ye 166 katlrese

Mga likha ni Anne Klein Roque

Red velvet

Writers’ connection kalye trese 167

Mga dibuho

ye 168 katlrese

Mga likha ni Lilybeth Cabral

Forlorn

Reminisce kalye trese 169

Mga dibuho

ye 170 katlrese

Mga likha ni Freddierick Ladignon

Memento mori

Jam

Look at me kalye trese 171

Mga dibuho

La Libertad

ye 172 katlrese

Mga likha ni Rolando Iniwan, Jr.

Alampay

Tell me, where’s the soul? kalye trese 173

Sa lupang ating kinagisnan, iba’t-ibang langit ang nararanasan.

Pinaghalong mga langit ng iba’t-ibang katauhan.

Sino ba ang ayaw ng langit?

Sino ba ang gusto ng impyerno?

Damhin natin ang langit-langitan ng sangkatauhan na sa puso lamang naman natin talaga matatagpuan.

L. Clemente & K. Sagun

Koleksyon ng mga larawan nina • Jervin Maderazo • Julie Ann Luna • Rhounee Ron Kevin Frany • Kevin Rey P. Sagun

Mga larawan

“Moonlight”

“Dapit-hapon”

“Chase me”

ye 176 katlrese

| Koleksyon ni Jervin Maderazo “Focused”

“Fallen”

“Nasaan ang Liwanag?“

“Tangled”

kalye trese 177

Mga larawan

“Kampit”

“Eclipse“

“Silhouette“

ye 178 katlrese

| Koleksyon ni Kevin Frany “Anesthesia”

“Pangil”

“Symphony”

“Alone perhaps“

| Koleksyon ni Julie Ann Luna

kalye trese 179

Mga larawan “Future Photographer”

“Nagugutom Kami”

“Ablazing ‘til time ends”

ye 180 katlrese

| Koleksyon ni Kevin Sagun

“Tulala”

“Sa likod ng mga ngiti”

“Strum it up”

kalye trese 181

Mga larawan “The promise”

“Fallen angel”

ye 182 katlrese

Streets

“Streets”

“Cruisin’“

| Koleksyon ni Jervin Maderazo “Magkano ka?”

“Rebelde”

Fuzed Fuzed

“Rush hour“

kalye trese 183

Fuzed

Mga larawan

“Instant artista”

“Cupnoodles “

“Sunny side down”

“Independence day”

ye 184 katlrese

| Koleksyon ni Kevin Sagun

“I won’t give up”

“Is this the end?”

kalye trese 185

Kung may hangganan ang pagsusulat, hindi ko na gugustuhing malaman pa iyon. Mas pipiliin ko nang ako ang maunang mawalan ng silbi kaysa sa masdan s’yang kinalilimutan ng iba.

Salamat sa katahimikang paulit-ulit na kumikitil at bumubuhay sa akin. Salamat sa lahat ng nagtitiwala sa imahinasyong kaya kong habiin sa bawat salitang aking binibigyang-buhay.

Salamat sa aking pamilya at mga kaibigan.

Salamat sa iyo, sa tulong at inspirasyon.

-Alvy Isang taos pusong pasasalamat ang aking inaalay sa mga taong nagbigay ng kanilang dedikasyon, panahon, pasensiya at PERA upang maisagawa at mairaos ang bawat tungkulin at mga suliranin.

Sa bumubuo ng Editorial Board (EB Babes) na walang sawang sumunod sa bawat tungkulin, sa mga mukha na muntik ko nang makapalitan (Ate Brendz, Kuya kebong, Alvy, Jerome, Adrian, Frany, Lexter) na maaasahan sa lahat ng pagkakataong sila’y kinailangan. Sa iba pang organisasyong aking kinabibilangan CEGP, JATO, S.A.O., SOWERS, at ang Accounting Office na nagsilbing tirahan ko sa loob ng tatlong taon (Wooh, with tears).

Sa aking pamilya, kaibigan (CBATers, Krimstix, Zalpakan Zociety), 4BSAcT1 at sa Maykapal sa pagintindi sa mga panahong mayroong pagkukulang.

-Jr Para kay P na naging inspirasyon ko sa aking mga akda sa folio – I have gained a clearer understanding with my place in this universe. Salamat sa fries.

Para sa mga kaibigan ko; at sa buong staff ng Genré na nagsilbing kanlungan ng mga rebolusyonaryong idea at basic sentimentalities. Salamat sa pamilya.

Para kay alter ego, paborito ko yata yung minsang sinabi mo “ang pinakadakilang reward ng isang writer ay kritisismo, yung mapait at mahapdi na kind.” Salamat sa tabas ng dila. H*yop ka.

Sa mga mentors ko – si Rupert Ronniel Laxamana at ang karanasan. Salamat sa mga aral at teknik. Sa buwan at sa dilim – mapagkakatiwalaang tunay ng mga lihim.

Salamat sa pakikinig.

Sa mga magulang ko, Mama at Dad, an daya nyo po!

‘Di nyo man lang nabasa yung mga sinulat ko! Salamat po sa pag-unawa, pagtanggap, pag-alaga, pagmamahal.

Salamat po sa mga alaala.

Sa mga amain at tiyahin ko: si Tito Lando, si Tita Perla, si Nanay Zeny, at si Mama Oret. Salamat po sa pagsuporta sa absence ng mga magulang ko. Salamat po. Sa kapatid ko, si Euny na siyang dahilan ng lahat. Salamat.

Sa napaka-complex na universe na walang ibang binigay sakin kundi fear, courage, faith, death, love, birth, hope, at incarnation. Salamat sa Life 101.

Sa Panginoong lubos na dakila, salamat po sa pagbibigay sakin ng pagkakataong mabuhay, umibig, lumuha, at masaktan. Salamat po sa walang-humpay na pagbibigay ng mga dahilan upang hindi mawalan ng pagasa. Salamat po sa lahat.

-Frany

Inaalay ko ang mga sulating nakalimbag sa lupon ng mga babasahing ito sa mga kapwa ko mag-aaral na siyang pangunahing dahilan upang maalikha kami ng ganitong uri ng obra.

Buong puso ko ring inihahandog ang mga pinaghirapan kong ilahad sa obrang ito sa mga kataastaasan ng pamantasang ito bilang ganti sa suportang inilalaan nila para sa ikalalakas ng publikasyong ito.

At inilalaan ko rin ito, higit sa lahat, sa pamilya ko na siyang dahilan kung bakit nagsusulat ako.

Nawa’y naibigan ninyong lahat ang bawat salitang nakaguhit dito sapagkat ayong lahat ang pangunahing rason ung bakit kami nag-susulat.

-Adrian Sa lahat po ng naka-appreciate ng folio na ito, maraming salamat sa inyong pagtangkilik, sa Diyos at sa aking pamilya. Ito ang kauna-unahan na naging parte ako ng dati lamang na binabasa kong Metaphors. Sana naka-relate kayo sa mga artikulong aming nilikha sa pamamagitan ng karanasan, imahinasyon, gawa, pagpupuyat at sakripisyo. Ngayon ay pareparehas na tayong mulat sa mga pangyayari sa ating lipunan... maisagawa sana natin ang alam nating tama. Ang karamihan sa kwento ay totoong nagaganap at ang mga natira’y tunay naming naranasan - ito ang mga ugat ng kwentong inyong napasadahan.

Hanggang sa susunod na Metaphors, abbaaannnggggannn!

-Lexter Isang pasasalamat sa family ko sa pag intindi, kay mama, papa, ate at bunso. Salamat sa mga kasama ko sa publikasyong ito, Genrepips! Ang AMAZING3, sa mga hs at college friends, CEGP, IACT, Batch Bully, MassCom Soc at CAS TKD coach at team. Sa block advisers at Dean ng CAS, salamat po! (uy sips. haha) Sa mga sumusuporta sa ating publikasyon, nawa ay ipagpatuloy niyo ang pagtangkilik. At sa iyo! ikaw na nagbabasa nito, salamat at binasa mo ang bahaging ito. God Bless sa iyo!

Higit sa lahat, salamat sa Panginoon sa patuloy na pag iingat.

- Sexy Brendz (owyeah!)

Coming to the university, I never thought I had the chance to become part of the publication yet now that I have come here I would formerly like to thank my Genre family who helped me become a better writer.

I would also like to take this opportuniy to thank my family and friends for giving me the courage to pursue my dreams on becoming a staff writer.

To all those people who gave their support. This is for you, Thank you!

- Jomar

Mga mensahe ng pasasalamat mula kina Hello :) Nga pala thank you kay Lord sa lahat and for my family :) Again, thank you sa lahat including Genré for making me a part of their family and for giving me a good start for my dreams :) Hi din and thanks sa mga upcoming BSPT2 and sa mga kapwa ko ATSILAZIR. -Fred Hello readers! Thank you for supporting this year’s Metaphors and also Genré.

Thank you Genré family for all the FUN. Thank you to all my friends. Lalong lalo na kila Gellika, Bea, AJ, Niña, Sherlaine, Pinky, Joanne, etc. :) -Chai Sa mga kaibigan ko, sa mga kasamahan ko sa Genré, kay Bary at sa pamilya ko, maraming salamat sa walang sawang pag-suporta.

Salamat sa paniniwala at gabay. Mahal ko kayo! :D God bless!

-Anne Course ko na din ata ang Genré? Medyo lang. Haha. Yey! nayari na din sa wakas ang Folio! Dahil jan, nag-uumapaw na pasasalamat ang inihahandog ko sa mga taong naging inspirasyon sa lahat ng mga likha ko.

Sa family, sorry kung ginagabi at inu-umaga ako ng uwi (paminsan minsan); sa mga kaibigan (meron ba?);sa mga Genrepips/EB babes! wooh! Buti hindi tayo nagsasawa sa mga pagmumukha natin noh? Tiis-tiis lang, “ang mga inaapi ang nagwawagi.” Salamat sa pag-intindi sa kakulitan ko.

Kay Joan Jett Sevilleja, thank you so much!

Ikaw ang pinakamahalagang inspirasyon sa lahat, wag ka na selosa, I love you. <3 congrats nga pala RN, ha?

At higit sa lahat, thanks Papa Bro! :) Yodabest! :D (sorry kayo G-pips, ako naglay-out eh, dinaman to PDA dba? haha)

-Kevin S.

Salamat sa Diyos, pamilya, kaibigan at mga kakilala. Salamat sa 1BSA8, 1BBA5, 2BSA3, 2BSA2, Jpians, JATOs, student assistants, Educ family, CBA family, KPL, CEGP, at sa pamilya kung saan nagsimula ang pangarap ko, ang Genré. Salamat sa fans ng publication na ito at pati na rin sa mga tagahanga ko. Salamat sa mga taong naninindigan sa katotohanan at lumalaban para sa kanilang karapatan. Salamat sa Chloe’s (na nagpapakain sa’min), sa CR sa academic building (na laging nandyan pag may presswork), sa puno sa harap ng Elem. Library (secret kung bakit. LOL). #SumulongSumulatManindiganMagmulat #OurCommitmentYourPaper -Jerome Finally it’s here~!!

To my Genre seniors and batch mates, we all worked hard for this, right?? I’m so glad that I met you and I’m looking forward to create more beautiful memories with all of you…thank you ate’s and kuya’s for guiding me along the way. I’ll fulfil my obligation to live on. I’ll work hard and try to write with all my heart^^ My family, who created my existence; my friends, who make me happy; and of course to the nine strangers who inspire me, thank you and I love you <3 Lastly, thank you Lord for guiding and protecting me. I happily lay my life in your hands <3 -Chloe Unang una maraming salamat kay God . sa mga tropang walang sawang sumuporta sa mga kasama kong staffers sa magulang ko na umalalay sakin at gumabay.

Siguro ay Huling Pitik at Hawak ko ng camera ng school at bitawan ang pagiging photojourn ngayung year na to siguradong mamimiss ko to pero masaya dahil GAGRADUATE na ko :) -Jervin

Pasasalamat Sa bawat tinta na umaagos at dumadampi sa papel mula sa aming mga pluma, katumbas nito ang lahat ng hindi mabilang na inspirasyon na pumupuno sa aming mga kaisipan upang mahabi ang mga obra maestrang nais naming ihatid sa inyo.

Hayaan ninyong italaga namin ang pahinang ito sa inyong lahat na walang sawang sumusuporta sa publikasyong ito.

Nais pasalamatan ng Genré sa mga sumusunod: Sa mga estudyante ng institusyong ito na tumatangkilik at sumusubaybay sa bawat issue ng Genré. Kayo ang puno’t dulo ng aming mga inspirasyon.

Salamat, Hon. Pacifico B. Aniag at sa lahat ng opisyal ng administrasyon ng Wesleyan University - Philippines sa inyong patuloy na pagsuporta sa publikasyon.

Prof. Michael Santos, OSA, SSC sa patuloy na tiwala sa amin. Prof. Tita C. Agsunod (technical adviser ‘12-’13) sa walang katumbas na dedikasyon nya sa publikasyon.

Salamat sa aming mga magulang, pamilya, mga kaibigan at kakilala na ugat ng inspirasyon sa aming mga likha.

Sa buong pamilya ng Diego lahat ng empleyado ng Diego printing press sa paglilimbag ng aming proyekto.

Sa mga nakaraang manunulat ng publikasyong ito, salamat sa patuloy na pagsuporta at pag-gabay.

Wesleyan University - Philippines, bilang aming pangalawang tahanan at tahanan ng ating publikasyon.

Sa walang kapantay at hihigit na pinaka-mamahal namin, ang siudad ng Kabanatuan.

Adobe Photoshop, InDesign, Illustrator, Microsoft Office, Google Chrome sa walang sawang pag-tulong habang ginagawa ang proyektong ito.

Sa mga kritiko namin, kamusta kayo? Salamat sa patuloy na paghamon sa aming mga kakayahan. Narito, kumuha na kayo ng kopya. Better luck next time.

At higit sa lahat, sa Dakilang Maykapal. Salamat sa bawat inspirasyon sa aming mga sulatin, sa araw-araw ng aming buhay at sa bawat hamon ng buhay na humuhubog sa amin upang lalo pang mas maging matatag.

Maraming salamat!

kalye trese

kalye trese

ROLANDO C. INIWAN, JR./EDITOR-IN-CHIEF ALVY V. TOLEDO/ASSOCIATE EDITOR KEVIN REY P. SAGUN./MANAGING EDITOR LEXTER CLEMENTE/LITERARY EDITOR BRENDA LYNNE P. AGUILAR/DEVCOM EDITOR JEROME O. ESTAVILLO/OPINION EDITOR JAN ADRIAN DELOS SANTOS/NEWS EDITOR JOMAR P. SILVA/SPORTS EDITOR KEVIN D. FRANY/FEATURES EDITOR MARIA LILIBETH E. CABRAL/ART EDITOR FREDDIERICK LADIGNON, ANNE KLEIN ROQUE/CARTOONISTS JERVIN MADERAZO/PHOTOJOURNALIST FAITH CHLOE PATACSIL, NOEL VINCENT DOMINGO reportorial staff contributors: JULIE ANN C. LUNA, RONNEL C. SIMBULAN, RANIEL C. CABATO, AURELIO FERGENE TORRES, prof. randy y. sansait, benneth dela cruz , DR. ELGIN PAGUIRIGAN/TECHNICAL ADVISER

Tungkol sa pabalat Itim,

ang kulay na walang kulay. Aanhin mo ang buhay kung wala kang karamay. Aanhin mo ang mata kung wala naman itong makita, aanhin mo ang libro kung wala namang letra. Napakalungkot ng mundo kung walang umaga..

Ang apoy, isama mo pa ang mapangahas na titig ng mga mata ng mapangutyang pusa. Kapwa sumisimbolo sa dilim ng itim na kulay, sa dilim ng buhay kung walang karamay, sa mga matang papikit-pikit sa kawalan, sa kalahig na naghahanap sana ng mapagbabaunan ng dumi na nais isaayos... buti na lamang may apoy na sumusunog ng bagay upang ang bawat nilalang ay makaaninag. Mga importanteng bagay na ipinaningas makakita lamang ng karamay.

Dilim, sagisag ng pighati, gulo, kalamidad, trahedya at kalungkutan.

Dilim, itim, apoy at pusa.- kahit sa modernong panahon ay patuloy na nananalasa. Kalmot ng makamodernong dagok sa ating buhay ang siwalat ng pabalat ng librong ito. Nais maipakahulugan na ang lahat ay may tadhanang magwakas. Ngayon, nakasiwalat ang temang ito upang makatulong sa pagbibigay-kamalayan na ang pag-ibig ang tanging sandata sa lugar ng kawalan. Pag-ibig na mula sa tao, sa Kanya: biyaya ito ng langit - biyaya na dapat nating gamitin upang lumiwanag ang ating paningin, ang ating puso at ang ating buhay.

Gamitin mo ang pag-ibig sa iyong paligid, sa iyong bansa, sa mga tao, sa lahat, sa bawat-isa. Ngunit dapat mo ring malaman na ang lahat ng bagay ay may limitasyon, may hangganang magwakas â&#x20AC;&#x201C; panatilihin mong huwag kang sumobra. Panatilihin mong maging balanse ang iyong katawan sa iyong paglakad, pagtalon, paglundag at pagtakbo kahit pa may nakikita ka na.

Itim, ang kulay na walang kulay. Aanhin mo ang buhay kung wala kang karamay. Aanhin mo ang mata kung wala naman itong makita, aanhin mo ang libro kung wala namang letra. Napakalungkot ng mundo kung walang umaga.