ΒΙΒΛΙΟ ΕΥΘΕΩΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Β.

ΛΕΟΝΤΑΡΑΣ

Ε Υ Θ Ε Ω Σ

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ - ΒΟΛΟΣ

Ε Υ Θ Ε Ω Σ

ΕΥΘΕΩΣ του Γεώργιου

Β.

Λεονταρά

ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ – ΒΟΛΟΣ 2005

Το αφιερώνω στα δύο αγαπηµένα πρόσωπα της ζωής µου, την σύζυγό µου Μαλβίνα και στο γιο µου Βασίλειο. Επίσης το αφιερώνω σε όλους τους Εθελοντές της Προσκοπικής κίνησης που αγωνίζονται για το καλό του κοινωνικού συνόλου και µε την ευχή να προβληµατίζονται, να αξιολογούνε, να αναθεωρούνε και να αναλαµβάνουν τις ευθύνες των πράξεων τους, θέτοντας µια νέα σωστότερη πρακτική εφαρµογή. Τέλος Ευχαριστώ ταπεινά τον Πανάγαθο ∆ωρεοδότη Κύριο για την αγάπη και τη φώτιση Του σ’ αυτή τη µακρά συγγραφική µου προσπάθεια.

«’Αγρυπνος έσο κατά νούν. Συγγενής γάρ του αληθινού θανάτου ο περί τούτον ύπνος». Πυθαγόρας

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΛΟΓΟΙ

11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

21

Π Ρ Ω Τ Ο Μ Ε Ρ Ο Σ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Α ∆ Ο Κ Ι Μ Ι Α

Μια νέα γενιά έρχεται Απλότητα και ταπεινοσύνη Ορθόδοξη πίστη Αυτοαγωγή Η επικοινωνία Η µνησικακία Το πέρασµα η ζωή µας Ο άνθρωπος Η συζυγική σχέση Τηλεόραση µέσο αγωγής; ∆ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο Π Ρ Ο Σ Κ Ο Π Ι Κ Α

23 25 27 29 31 33 36 39 41 43

Μ Ε Ρ Ο Σ ∆ Ο Κ Ι Μ Ι Α

Ο Βαθµοφόρος Ρίζες Ελληνικές Προσκοπισµός και Ορθόδοξη πνευµατικότητα

Το προσωπικό παράδειγµα Προσκοπισµός – στάση ζωής Αγωνιστικό φρόνηµα Ζητείται αληθινή ελπίδα Άτοµο και συνέπεια Κοινωνική ένταξη Η Προσκοπική εκπαίδευση Ναρκωτικά και πρόληψη

47 49 51 54 57 59 61 63 65 67 70

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

73

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

74

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν

π . Απόστολος Ρα υτ όπ ου λο ς

Αιδεσιµολογιώτατος πρεσβύτερος Ι.Μ. ∆ηµητριάδος

Π νε υµα τι κός ιε ρέ ας Περιφερειακής Εφορείας Μαγνησίας

Αλεξάνδρα Ε υκ αρ π ίδ ο υ

Παιδαγωγός & Σύµβουλος Επικοινωνίας Θεολόγος - Φιλόλογος Πτυχ. Πανεπιστηµίου Αθηνών

Χρήστος Λυγερός

Πρόεδρος ∆ιοικητικού Συµβουλίου Σ.Ε.Π. τ. Γενικός Έφορος Σ.Ε.Π.

Ισ ίδωρος Κανέτης

Γενικός Έφορος Σ.Ε.Π.

Θ εό δ ωρ ος Κ εφ α λά ς

Μέλος ∆ιοικητικού Συµβουλίου Σ.Ε.Π. τ. Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Μαγνησίας

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν Το βιβλίο αυτό είναι µικρό σε όγκο αλλά περιέχει στις σελίδες του πολύ σηµαντικά και µεστά κείµενα. Κείµενα που προβληµατίζουν πάνω σε καίρια κοινωνικά και Προσκοπικά ζητήµατα. Αλλά κυρίως, κείµενα που προτρέπουν τους αναγνώστες, Προσκόπους και µη ν΄ ακολουθήσουν την πνευµατική ζωή και να βαδίσουν τον δρόµο του Χριστού, που Είναι «η οδός, η ζωή και η Αλήθεια». Είναι πολύ σηµαντικό ότι και στο χώρο του Προσκοπισµού υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Γιώργο, που αντιλαµβάνονται ότι ο Χριστός είναι το Παν, και ότι χωρίς Εκείνον δεν µπορούµε να πετύχουµε τίποτα. Συγχαρητήρια Γιώργο και εύχοµαι να σε έχει ο Θεός καλά και να σε φωτίζει να συνεχίσεις και µε άλλα έργα που θα βλέπουν τα πράγµατα «Ευθέως» και θα αποτελούν κατάθεση ψυχής όπως το παρόν.

+ Π ρ εσ βύτ ερ ο ς Α πόσ τολ ο ς Ρ αυ τό πο υ λο ς Πνευµατικός υπεύθυνος Ιεράς Μητροπόλεως ∆ηµητριάδος για τους Προσκόπους Μαγνησίας.

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν Λίγες σκέψεις «Ευθέως» και µέσα από την καρδιά από έναν άνθρωπο, που από µικρό παιδί αγαπά και βιώνει την Ορθοδοξία και τον Προσκοπισµό. Που αγωνίστηκε πάντοτε στην πρώτη γραµµή στις επάλξεις και των δυο. Γιατί πιστεύει - και όπως µετά γραφόµενα του απειδυκνύει – ότι και τα δυο είναι ενωµένα. Η αγάπη στο Θεό και τον άνθρωπο είναι δυο συνιστώσες στη ζωή του κάθε πιστού ανθρώπου και του Προσκόπου κατά συνέπεια. Προβληµατισµοί αρκετοί σε καίρια θέµατα, που µπορούν όχι µόνο να προβληµατίσουν, αλλά και να δείξουν ένα δρόµο προς την τελείωση όλων µας Προσκόπων και µη. Συγχαρητήρια Γιώργο, συνέχισε να παίρνεις και να δίνεις πάντα µέσα από την καρδιά σου και πάντοτε «Ευθέως».

Α λε ξάνδ ρ α Ευκαρπίδου Παιδαγωγός & Σύµβουλος Επικοινωνίας Θεολόγος - Φιλόλογος Πτυχιούχος Πανεπιστηµίου Αθηνών

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν Γνωρίζω τον Γιώργο Λεονταρά από νεαρό Βαθµοφόρο των Προσκόπων της Νέας Ιωνίας Βόλου και από τότε εκτός των άλλων ικανοτήτων του διέκρινα σε αυτόν το ήθος, καθώς και µια ξεχωριστή πνευµατικότητα στα έργα του. Το ΕΥΘΕΩΣ είναι µια όµορφη συλλογή αποστάγµατος σκέψης για επίκαιρα κοινωνικά και Προσκοπικά θέµατα που συναντούµε στην καθηµερινότητα της ζωής µας. Ο Προσκοπισµός η πιο µεγάλη και πιο παλιά εξωσχολική παιδαγωγική και κοινωνική Κίνηση νέων του πλανήτη µας είναι κυρίως Κίνηση Αρχών, Ιδεών και Συναισθηµάτων. Καλλιεργεί έµπρακτα µέσω της Υπόσχεσης και του Νόµου του Προσκόπου ένα κώδικα αξιών και συµπεριφοράς στους νέους, αναπτύσσει τη δηµιουργικότητα µέσα από τις πολλές ευκαιρίες που προσφέρει για εµπειρίες και βιώµατα σε όλο το φάσµα της ανθρώπινης δραστηριότητας και δηµιουργεί σχέσεις

και

δεσµούς

µεταξύ

των

ανθρώπων

που

ενδυναµώνουν τον συναισθηµατικό τους κόσµο. Ο αναγνώστης µελετώντας κάθε ένα από τα εικοσιένα κείµενα θα αποκοµίσει αφενός ωφέλιµη γνώση και αφετέρου θα υποκινηθεί να αναλάβει δράση πρώτιστος αυτοβελτίωσης του εαυτού του και στη συνέχεια του περιβάλλοντος γύρω του.

Για τους Προσκόπους το ΕΥΘΕΩΣ µπορεί να γίνει ένας οδηγός αυτογνωσίας και έµπρακτης εφαρµογής των αξιών που έχουµε υποσχεθεί να τηρούµε σε κάθε περίσταση. Είµαι βέβαιος ότι η ωραία αυτή εργασία θα τύχει θετικής υποδοχής από τα µέλη της Προσκοπικής οικογένειας τόσο τα ενήλικα όσο και τους εφήβους µας αγόρια και κορίτσια που προετοιµάζουν το µεγάλο ταξίδι της ενήλικης ζωής τους.

Χρήστος Μ. Λυγερός Πρόεδρος ∆ιοικητικού Συµβουλίου Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας είναι µια αξιόλογη προσπάθεια του φίλου και συνεργάτη µου Γιώργου Λεονταρά να συγκεντρώσει και να αναλύσει τους προβληµατισµούς του για καθηµερινά κοινωνικά θέµατα τα οποία πρέπει να απασχολήσουν όλους µας προκειµένου να καταφέρουµε να δηµιουργήσουµε µια καλύτερη κοινωνία ξεκινώντας κατ’ αρχάς από τον πυρήνα του κοινωνικού συνόλου, την οικογένειά µας. Η

δεύτερη

ενότητα

της

προσπάθειάς

του

άπτεται

προσκοπικών θεµάτων, πολύ οικείων σε όλους τους αναγνώστες - Προσκόπους. Έχει καταφέρει να εντοπίσει όλα εκείνα τα στοιχεία και τις περιπτώσεις που περιβάλλουν και απειλούν όλους µας αλλά ιδιαίτερα τους νέους ανθρώπους, αυτούς ακριβώς δηλαδή µε τους οποίους ασχολείται ο Προσκοπισµός. Μέσα από την ανάλυση του κάθε θέµατος, µας ωθεί στην προσπάθεια της πνευµατικής και ηθικής θωράκισης των νέων µας η οποία αποτελεί ασφαλώς έργο θεάρεστο και τίµιο, υψίστης σηµασίας για όλους µας καθότι ο κόσµος του Προσκοπισµού αποβλέπει στη δηµιουργία υπεύθυνων και κατά το δυνατό αρίστων πολιτών, σύµφωνα άλλωστε και µε το σύνθηµά µας «Αίεν αριστεύειν».

Εύχοµαι η έµπνευση αυτή του αδελφού µας Γιώργου «Κόνδορα» να ωθήσει όλους µας να κοιτάξουµε λίγο βαθύτερα µέσα µας ώστε να βελτιώσουµε τις σχέσεις µας µε τους συνανθρώπους µας, γεγονός που θα έχει άµεσο αντίκτυπο στην καλυτέρευση της κοινωνίας όπου ζούµε. Όσοι δε από εσάς είστε και αδελφοί Πρόσκοποι, πιστεύω ότι θα σας βοηθήσει ιδιαίτερα η σταχυολόγηση των Προσκοπικών θεµάτων που πραγµατεύεται στα δοκίµιά του, οδηγώντας σας µέσα από τους προβληµατισµούς του στην κατά το δυνατό ολοκλήρωση του Προσκοπικού σας χαρακτήρα. Ισίδωρος Π. Κανέτης Γενικός Έφορος Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ζ Ο Υ Ν ∆εν γνωρίζω αν µε λίγα λόγια µπορώ να εκφράσω τον εντυπωσιασµό µου, τον θαυµασµό και την επιβράβευση µου στον Γιώργο Λεονταρά για την συγγραφή αυτών των δοκιµίων και την έκδοση αυτού του λιτού, απλού άλλα έντονα περιεκτικού βιβλίου. Γνωρίζοντας τον Γιώργο τα τελευταία χρόνια καλύτερα και ως συνεργάτη και ως φίλο, διδάχτηκα κάτι πολύ σηµαντικό που η γενικότερη παιδεία µου δεν µου είχε µάθει: Η µόρφωση και το πνεύµα δεν περνούν απαραίτητα τις πύλες κάποιου Πανεπιστηµίου και δεν αποτυπώνονται σε διπλώµατα, πτυχία και διδακτορικές περγαµηνές. Η παιδεία για ανθρώπους σαν τον

Γιώργο

Λεονταρά

είναι

χάρισµα,

καταστάλαγµα

εµπειριών και κυρίως ΨΥΧΗ. Ένα µεγάλο «ευχαριστώ» γιατί το παραπάνω για µένα αποτελεί δώρο και ένα «συνέχισε» γιατί ο Γιώργος µπορεί…

Θ εό δ ωρο ς Κ ε φα λ ά ς Μέλος ∆ιοικητικού Συµβουλίου Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Η παρούσα συγγραφή δεν ευελπιστεί καµία λογοτεχνική αξίωση απλά αποτελεί µια προσπάθεια να παρουσιάσει µε ειλικρίνεια και εντιµότητα λόγου όπως αναφέρεται και στον τίτλο «ΕΥΘΕΩΣ», τους προβληµατισµούς και τις ανησυχίες µου για θέµατα που προκύπτουν µέσα από την κοινωνία µας και την Προσκοπική µας ζωή. Το βιβλίο αποτελείται από δύο µέρη, το πρώτο αφορά θέµατα της κοινωνικής µας ζωής, και το δεύτερο σχετίζεται µε θέµατα που άπτονται της Προσκοπικής κίνησης. Είναι δύο διαφορετικά µέρη τα οποία όµως δεν µπορούµε να διαχωρίσουµε. Γιατί η προσωπικότητα του χαρακτήρα, καταδεικνύει και αποκαλύπτει τη συµπεριφορά και το έργο του ατόµου, σε όποιον χώρο και αν βρίσκεται, ειδικότερα εάν αυτός ο οργανισµός είναι εθελοντικός, ανιδιοτελής και παιδαγωγικός όπως η Προσκοπική κίνηση. Μέσα στην ζωή µας αυτή δηµιουργούνται πάντα προβληµατισµοί και ανησυχίες, οι οποίες µπορούν να επισηµανθούν και να δώσουν την ευκαιρία να τις κατανοήσουµε, να αναλάβουµε τις ευθύνες, και να πορευθούµε µ' ένα καλύτερο πλέον προσανατολισµό. Και τα δύο λοιπόν µέρη όσο ανεξάρτητα και αν φαίνονται συσχετίζονται και συνυπάρχουν µέσα στο κοινωνικό µας πλέγµα, όπου µέσα από αυτό αναδεικνύεται πάντα η ξεχωριστή προσωπικότητα του ανθρώπου, που βάση αυτής αναπτύσσεται - εξελίσσεται η κοινωνία µας, η οποία παράλληλα κατευθύνει και την πορεία της Ελληνικής Προσκοπικής κίνησης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΛΕΟΝΤΑΡΑΣ

ΕΥΘΕΩΣ

Π Ρ Ω Τ Ο

Μ Ε Ρ Ο Σ

Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Α

∆ Ο Κ Ι Μ Ι Α

Eυθέως Μ Ι Α

Ν Ε Α

Γ Ε Ν Ι Α

23

Ε Ρ Χ Ε Τ Α Ι

«Τα νιάτα ανοίγουν ορίζοντες.» Η παραπάνω έκφραση δείχνει τη µεγάλη αξία των νέων. Ζούµε στην εποχή της ταχείας τεχνολογικής και βιολογικής εξέλιξης, όπου ο άνθρωπος ζει κινείται και αναπτύσσεται µε γοργούς ρυθµούς. Η υλιστική σχέση του ανθρώπου µε το περιβάλλον του έχει απορροφήσει ένα µεγάλο κοµµάτι της ύπαρξής του. Αυτό όµως γίνεται παγίδα και αιτία, ο άνθρωπος να αποβεί µαριονέτα στα χέρια των επιτήδειων, οι οποίοι έντεχνα και µεθοδευµένα κινούν τα νήµατα της σκέψης του, αφαιρώντας την κρίση και την ορθή αξιολόγηση από το νέο. Αποτέλεσµα είναι να περιπλέκεται µέσα σε ένα λαβύρινθο προκλήσεων και εφήµερων απολαύσεων ώστε να βρεθεί σε µία «άγονη γη» χωρίς να έχει τίποτα ιδιαίτερο να δώσει ή να πάρει όταν θα ενταχθεί σ’ αυτή κοινωνικά. Σήµερα ο νέος προηγείται σε σωµατική και πνευµατική ωριµότητα, αναπτύσσεται πολύ πιο γρήγορα από τις προηγούµενες γενιές, ενώ πνευµατικά αποτελεί αναµφισβήτητο γεγονός ότι διαθέτει µεγαλύτερη ωριµότητα.1 Η γενίκευση της παιδείας, η αλλαγή του εκπαιδευτικού συστήµατος, που ενισχύει το διάλογο και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, το πλήθος και εµπλουτισµός των ερεθισµάτων, η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, η αύξηση των ενδιαφερόντων, η συσσώρευση και µετάδοση της ανθρώπινης γνώσης , ο ευρύτερος κύκλος εµπειριών και γνωριµιών είναι µόνο µερικοί από τους συντελεστές της καλύτερης πνευµατικής ωρίµανσης του, τους οποίους δυστυχώς δεν εκµεταλλεύεται κατάλληλα. Ο σηµερινός νέος αναγκάζεται να σκεφτεί περισσότερο, να προβληµατιστεί εντονότερα, να αναλύσει περισσότερα δεδοµένα, έχοντας περισσότερα ενδιαφέροντα, αναπτυγµένη αναλυτική, συνθετική και κριτική σκέψη. Τι γίνεται όµως µε την κοινωνική ωριµότητά του; Εκεί τα πράγµατα αποτελούν µια πολυπλοκότερη και πολυσήµαντη διαδικασία. Ο νέος σε αντίθεση µε την καλύτερα αναπτυγµένη σωµατική και πνευµατική ωριµότητα που διαθέτει σήµερα, αδυνατεί να κοινωνικοποιηθεί. Η επιµήκυνση της µορφωτικής διαδικασίας, και η 1 Ντίνα Αηδονά – Ιφιγένεια Γεωργιάδου, ΝΕΟΛΑΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, ∆οκιµές σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα, Εκδ. Gutenberg, 1992, σ. 34-35

24

Μ Ι Α

Ν Ε Α

Γ Ε Ν Ι Α

Ε Ρ Χ Ε Τ Α Ι

υπερπροστασία αφαιρούν τη δυνατότητα του να αναλάβει και να αντιµετωπίσει τις ευθύνες και τις δυσκολίες της ζωής. Ο νέος, έτσι, χωρίς να µπορεί να κοινωνικοποιηθεί σωστά άµεσα και υπεύθυνα αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα ψυχολογικής και κοινωνικής υφής. Τις περισσότερες φορές αναζητά απεγνωσµένα τρόπους και πρότυπα για να συνθέσει ένα χαρακτήρα «κατάλληλα» προσαρµοσµένο στα δρώµενα και στα πρότυπα της εποχής, αδρανοποιώντας την κριτική του σκέψη και επιλογή. Η προηγούµενη γενιά διαµόρφωσε χαρακτήρες ανάλογα µε τα προβλήµατα που δηµιούργησε η µεταπολεµική εποχή, και που απαιτούσε από τους τότε νέους υπευθυνότητα, αποφασιστικότητα, ωριµότητα, αυτοθυσία, επιµονή, υποµονή, προσήλωση στο καθήκον και πλήθος άλλων ιδιοτήτων. Η σηµερινή κοινωνία δεν γεννά στους νέους αυτά τα χαρακτηριστικά αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουµε ότι αναπτύσσει ακριβώς τα αντίθετα. Βεβαίως µπορούµε να συµπεράνουµε ότι τα ελαττώµατα και τα προτερήµατα ανήκουν και στις δύο µερίδες, της κοινωνίας µας στους µεγάλους και τους νέους. Πρέπει να αντιληφθούµε ότι µόνο ο υπεύθυνος ενδελεχής διάλογος, η συνεργασία και η κατανόηση µεταξύ ενήλικων και ανήλικων µπορεί να δώσει λύσεις και κατευθύνσεις για ορθή και οµαλή κοινωνική ένταξη, µε επίγνωση των ευθυνών και µε ανεπτυγµένο το αίσθηµα της κριτικής σκέψεως και των επιλογών του κάθε ατόµου. Αναµφίβολα το θετικό προσωπικό παράδειγµα του γονέα επιδρά καταλυτικά στο νέο και του παρουσιάζει µια παραδειγµατική εικόνα, που θα τον βοηθήσει στην αποδοχή αξιών για στην ορθή αντιµετώπιση προβληµάτων και δυσκολιών που πρόκειται να συναντήσει στη ζωή του αυξάνοντας την κριτική του ικανότητα και επιλογή. Θα πρέπει λοιπόν κι εµείς οι µεγαλύτεροι να συνειδητοποιήσουµε ότι τα αρνητικά φαινόµένα στην σκέψη και τη δράση των νέων πηγάζουν από τη διαπαιδαγώγηση που έχουν δεχτεί, η οποία θα προσδιορίζει την οµαλή και δηµιουργική κοινωνική τους ένταξη. Ενώ οι νέοι θα πρέπει να αντιληφθούν ότι δεν πρέπει να γίνονται µέτοχοι ενός τρόπου ζωής που λανσάρει η σηµερινή κοινωνία αλλά πρωτοπόροι µε καλλιεργηµένο και υψηλό αίσθηµα ευθύνης, κρίσεως, αντιλήψεως και επιλογής.

Eυθέως Α Π Λ Ο Τ Η Τ Α

Κ Α Ι

25

Τ Α Π Ε Ι Ν Ο Σ Υ Ν Η

«Η Βασιλεία του Θεού έχει πόρτα χαµηλή. Για να µπεις πρέπει ή να είσαι παιδί ή να σκύψεις».1 Η απλότητα και η ταπεινοφροσύνη αναδεικνύουν τον άνθρωπο και τον οδηγούν ψηλά. Κάποτε ένας βασιλιάς θέλησε να παρακολουθήσει µια θεατρική παράσταση, και κάθισε στις πίσω θέσεις. Οι ταξιθέτες ξαφνιάστηκαν και διακριτικά τον ενηµέρωσαν ότι δεν ήταν αυτή η θέση του αλλά η πρώτη µπροστά στην αυλαία. Και ο βασιλιάς µε απλότητα τους απάντησε «ότι η θέση δεν τιµά τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος τη θέση». Γνωρίζουµε και βλέπουµε γύρω µας µια έπαρση και µια αλαζονεία να παραλογίζει τους ανθρώπους καθώς ο εγωκεντρισµός και η αυτοπροβολή να κυβερνά. Ο άνθρωπος αναζητά τη δόξα και τη φήµη, την αναγνώριση και τον έπαινο και δηµιουργεί µια αίσθηση υπερηφάνειας ενώ ο κοµπασµός συχνά µας κυριεύει µε αποτέλεσµα να χάνουµε την απλότητα της καλής θέλησης που θα θέλαµε να εκφράζουν οι πράξεις µας, όσο και την ταπεινότητα που θα µπορούσε να τις χαρακτηρίσει. Πόσο µεγάλη αλήθεια είναι η αξία της απλότητας και της ταπεινότητας, την οποία όµως δεν αναγνωρίζουµε, και χάνουµε τη σπουδαία ψυχική γαλήνη που προσφέρουν; Ποιος άνθρωπος µπορεί να γράψει ή να µιλήσει κατάλληλα γι’ αυτό το τεράστιο όφελος της ταπεινότητας; «Εκείνοι που επιχειρούν να την περιγράψουν µε λόγια, µοιάζουν µ΄ αυτούς που προσπαθούν να µετρήσουν την άβυσσο».2 Η απλότητα και η ταπεινότητα είναι πράξεις που δεν διδάσκονται αλλά βιώνονται, πραγµατώνονται µέσα από τη ζωής µας, και µας προστατεύουν από τη σκληρότητα και τις πίκρες που αντιµετωπίζουµε. «Η πραγµατική ταπεινοσύνη ούτε ταπεινολογία έχει, ούτε ταπεινοσχηµία, ούτε αναγκάζει τον άνθρωπο να φρονεί ταπεινά, ούτε να κατηγορεί τον εαυτό του δείχνοντας µε τον τρόπο αυτό ταπεινότητα. Η πραγµατική ταπείνωση είναι χάρη και δωρεά που δίνεται άνωθεν».3

1

Ιερός Αυγουστίνος Φιλοκαλία των ιερών Νηπτικών, Αν. Γαλίτη, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1987, Τόµ. Τέταρτος, παρ.115, σ.199 3 Ευ. Καρακοβούνη, Μικρή Φιλοκαλία, εκδ. Αποστ. ∆ιακονία, τοµ.2, 1995, σ.134-135 2

26

ΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Τ Α Π Ε Ι Ν Ο Σ Υ Ν Η

Ο πραγµατικά απλός και ταπεινός άνθρωπος ξεχνά κάθε καλό που κάνει. Η ψυχή του γίνεται τάφος αρετής που δε φαίνεται στον κόσµο. Η ταπεινότητα και απλότητα δεν είναι αισθήµατα που αποκτούνται εύκολα, δεν είναι στοιχεία που τα κερδίζεις χωρίς κόπο, πίστη και προσευχή. Είναι στοιχεία που θέλουν συνεχή αγώνα και υποµονή. Η κοινωνία µας δυστυχώς δηµιουργεί και παράγει συνεχώς ανθρώπους µε αλαζονεία, υπεροψία, αυτοπροβολή και εγωκεντρισµό. «Εάν πορευόµαστε στην ζωή µε εγωιστικά κίνητρα δεν θα είµαστε ποτέ ευτυχισµένοι»4. Προσπαθούµε να ικανοποιήσουµε την ζωή µας συνεχώς µόνο µε υλικά αγαθά παραµελώντας την πνευµατική µας καλλιέργεια και οδεύοντας χωρίς ταπεινότητα. «Ποτέ το ανθρώπινο γένος δεν το ΄πιάσε τόση δραστηριότητα – όχι πνευµατική, µα υλική δραστηριότητα»5. Αν συνειδητοποιήσουµε την έλλειψη της πραγµατικής ευτυχίας «της ταπεινότητας που είναι η συνισταµένη, η γεννητική και περιεκτική όλων των αρετών, όλης της πνευµατικής ζωής του ανθρώπου».6, τότε θα αγωνιστούµε για να κερδίσουµε τα πολύτιµα και ωφέλιµα στοιχεία της ταπεινότητας για να πορευτούµε µε αυτή. «Για τούτο όλος ο αγώνας και η άσκηση, γίνεται για να φτάσει ο άνθρωπος στην ταπείνωση»7.

4 5 6 7

Bridie Yager, Το µυστικό της ζωής είναι να προσφέρεις, εκδ. Internet, 1991, σ.20 Φώτης Κόντογλου, Ευλογηµένο καταφύγιο, εκδ, Ακρίτας, 1985, Η ταραγµένη µας ζωή, σ.312 Ευ. Καρακοβούνη, Μικρή Φιλοκαλία, εκδ. Αποστ. ∆ιακονία, τοµ.2, 1995, σ.134 Ευ. Καρακοβούνη, Μικρή Φιλοκαλία, εκδ. Αποστ. ∆ιακονία, τοµ.2, 1995, σ.134

Eυθέως Ο Ρ Θ Ο ∆ Ο Ξ Η

27

Π Ι Σ Τ Η

Ο άνθρωπος πολλές φορές στην ιστορική διαδροµή του διερωτήθηκε για την προέλευση του. Ένα ερώτηµα από τα πολλά που απασχόλησαν την σκέψη του. Άρχισε να προσδίδει δύναµη Θεϊκή σε ότι δεν µπορούσε µε την λογική του να εξηγήσει, είδωλα και φυσικές αιτίες γίνανε γι αυτόν «θεοί» , χωρίς όµως να µπορούν να ικανοποιήσουν τις υπαρξιακές του αναζητήσεις. Η Θεϊκή παρουσία του Ιησού Χριστού αλλάζει ριζικά τη µέχρι τότε Πίστη των ανθρώπων και δίνει σαφή απάντηση στην αναζήτηση του ανθρώπου για τον λόγο της ύπαρξης του. Κηρύττει την αιώνια ζωή µε ένα και µόνο στοιχείο για τους επόµενους ανθρώπους. Την Πίστη. «Ότι εωράκάς µε, πεπίστευκας: µακάριοι οι µη ιδόντες και πιοτεύσαντες.»1 Η ανάπτυξη της πίστεως έπαιξε σηµαντικό ρόλο στη σχέση του ανθρώπου µε το Θεό. Η οµολογία αυτής επέδρασε τεράστια στην ηθική ανάπτυξη της κοινωνίας. Ενώ όµως τα πρώτα χρόνια ο άνθρωπος αναζήτησε την πηγή της ύπαρξης του από άγνοια και φόβο, στα φυσικά φαινόµενα, σήµερα προσπαθεί και πάλι να εξηγήσει την υπαρξιακή του οντότητα ορθολογικά µέσα από επιστηµονικές θεωρίες, µε βάση τη λογική και µε ανεφάρµοστες εικασίες. Ο Απόστολος Θωµάς πίστεψε γιατί είδε το φως της µακαριότητας και της αλήθειας, ο σηµερινός άνθρωπος θα είναι µακάριος όταν βαθιά µέσα του θα πιστέψει την ατίµητη αλήθεια της Ορθόδοξης Θρησκείας µας. Αυτό το αστείρευτο νερό της µακαριότητας, που οδήγησε χιλιάδες ιεροµάρτυρες και αγίους στον χωρίς φόβο θάνατο για την αιώνια ζωή µε τον Κύριο, θα πρέπει να ξεδιψάσει και τις ψυχές των σηµερινών ανθρώπων. Η οµολογία της Ορθόδοξης πίστεως αποτελεί το σηµαντικότερο µέσο για την πλήρη (επί) κοινωνία µε το Θεό. Ορθόδοξοι Γέροντες που είχαν

1

Καινή διαθήκη, Το κατά Ιωάννην, κεφ.κ’ 29-κα’ 2

28

Ο Ρ Θ Ο ∆ Ο Ξ Η

Π Ι Σ Τ Η

ταπεινή και ακράδαντη πίστη µε χαρίσµατα από τον Θεό , κατάφεραν να µεταλαµπαδεύσουν την υπέρ-λαµπρή ορθόδοξη πίστη στις επόµενες γενιές µε την ίδια πάντα αξία καθοδηγούµενοι από τον ορθό και ανεπηρέαστο λόγο της Αγ. Γραφής . Η Ορθόδοξη Πίστη δεν πρέπει να είναι µια επιδερµική κατάσταση θρησκευτικότητας, αλλά να αποτελεί µια βαθύτερη και ουσιαστικότερη προσέγγιση µε τον ∆ηµιουργό και να είναι «η σωστή βάση για την ορθή βίωση της χριστιανικής αληθείας, και η µετατροπή της σε δηµιουργική χαρά ζωής, το κέρδισµα της βασιλείας του Θεού».2 Η συνεχή επιβεβαίωση της Ορθόδοξης Πίστης είναι η καθαρότητα της ψυχής και η αυθόρµητη αγάπη µας, προς τον τριαδικό Θεό και τον συνάνθρωπο µας. «Το ζητούµενο είναι η διαρκής ψυχική καθαρότητα, η βίωση των χριστιανικών αληθειών και η εκζήτηση του θείου ελέους, για να µας αξιώσει ο Θεός «αεί ορώντες Αυτόν να µετέχωµεν εις την άληκτον Αυτού ευφροσύνην».3

2 3

Αθ. ∆εληκοστωπούλου (Καθ. Πανεπιστηµίου), Η πίστη των Ορθοδόξων, εκδ. Απ. ∆ιακονία, 1992, σ.7 Βασ. Σκιαδά (Θεολόγος – Παιδαγωγός), Πορεία Θεογνωσίας (Θεολογική – Πατερική διάσταση), σ.152

Eυθέως

29

Α Υ Τ Ο Α Γ Ω Γ Η Χρειάζονται πολλά τον κόσµο για να αλλάξεις. Επιµονή, γνώση, αγανάκτηση, γρήγορη απόφαση, στόχαση βαθιά, ψυχρή υποµονή και ατελείωτη καρτερία, κατανόηση της λεπτοµέρειας και κατανόηση του συνόλου, µονάχα η πραγµατικότητα µπορεί να µας µάθει πως την πραγµατικότητα να αλλάξουµε. Είναι δύσκολο όµως να αντιληφθούµε πως µπορούµε να αλλάξουµε τον κόσµο προς κάτι καλύτερο, εάν δεν πιστέψουµε ότι στη ζωή πρέπει πρώτα να µοχθήσουµε να κυβερνήσουµε επί των αδυναµιών του εαυτού µας. «Κρέσσον τα οικήια ελέγχειν αµαρτήµατα ή τα οθνεία»1 αναφέρει ο ∆ηµόκριτος, δηλαδή είναι καλύτερο να ελέγχεις τα δικά σου αµαρτήµατα, παρά τα ξένα. Εδώ προκύπτει και το σηµαντικό ερώτηµα: Πόσο εµείς ασχολούµαστε µε την εσωτερική αγωγή µας, και τα δικά µας λάθη; Η αδράνεια σε αυτό τον αγώνα αυτοαγωγής, στερεί την δυνατότητα να "µορφωθούµε" και η θέση µας γίνεται µειονεκτική, για να µπορέσουµε να προσφέρουµε κάτι καλύτερο στην κοινωνία, ειδικά όταν η σχέση µας αυτή άπτεται και µε θέµατα αγωγής της νεολαίας. Η ενδοσκόπηση στον εαυτό µας, όπως αναφέρει και το αρχαίο ελληνικό ρητό «Γνώθι σαυτόν» είναι να έχουµε επίγνωση των αδυναµιών µας, και να καταβάλουµε προσπάθειες να τιθασεύσουµε τα πάθη µας. «Ο αυτοέλεγχος και η αυτοκριτική, πρέπει να είναι έργο ολόκληρης της ζωής µας. Κάθε µέρα κάθε ώρα και κάθε στιγµή, είναι κατάλληλη για προσωπικό αυτοέλεγχο, γιατί όχι, και µετά από κάθε πράξη µας; Η συνείδηση έχει την ικανότητα να ελέγχει και να κρίνει την αξία, ή την απαξία των πράξεων µας. Είναι µέγα κριτήριο, που λειτουργεί εντός µας αδιάκοπα και µε δικαιοσύνη».2 Με το µέτρο της αυτογνωσίας, και τις διαχρονικές ηθικές αρχές και αξίες καλλιεργούµε την ψυχή, παρέχοντας τη δυνατότητα να χειραγωγούµε τον εαυτό µας. Αν καταφέρουµε να δαµάσουµε τις αδυναµίες µας θα έχουµε προετοιµάσει τον εαυτό µας να υπερνικά τα διάφορα προβλήµατα της ζωής προσφέροντας το κατάλληλο προσωπικό παράδειγµα. Η αυτοαγωγή

1 2

Αντ. Ανδριανόπουλου, Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, εκδ. Ιδεοθέατρον, κεφ, ∆ηµόκριτος, σ.288 Μιχ. Μιχαηλίδη, Αυτογνωσία µέτρο τελειότητας, εκδ.Σανιδάς, 1997, σ.131

30

Α Υ Τ Ο Α Γ Ω Γ Η

συµπερασµατικά πρέπει να αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό κοµµάτι µελέτης του χαρακτήρα µας. Βέβαια στην σηµερινή εποχή γίνεται πάντα λόγος για το προσωπικό παράδειγµα, για ηγέτες µε ιδιαίτερες ικανότητες. ∆εν έχουµε όµως αντιληφθεί ότι για να υπάρξουν άνθρωποι σοφοί και ικανοί ως ηγέτες και άξιοι παιδαγωγοί, θα πρέπει πρώτα να διδάξουµε τον εαυτό µας. Ας διαβάσουµε τι µας αναφέρει ο Ιωάννης ο Χρυσόστοµος: "Ο δάσκαλος πρέπει πρώτα να είναι δάσκαλος του εαυτού του. Όπως ακριβώς ο στρατηγός, αν δε γίνει προηγουµένως άριστος στρατιώτης, δε θα µπορέσει ποτέ να γίνει στρατηγός, έτσι και ο δάσκαλος κανένα όφελος δεν έχει κανείς, όταν διδάσκει τους άλλους, και δεν διδάσκει προηγουµένως τον εαυτό του". Η αυτογνωσία και ο αυτοέλεγχος αποτελούν αξιοσηµείωτα στοιχεία του ανθρώπου. Εάν πιστέψουµε στην αξία της αυτοαγωγής και ξεπεράσουµε τις δικές µας αδυναµίες, αποκτούµε τη δυνατότητα να διδάξουµε και να ασκήσουµε την κατάλληλη αγωγή προς τους άλλους µόνο µε το προσωπικό µας παράδειγµα και χωρίς ιδιαίτερες συµβουλές. Ο τρόπος αυτός θα βοηθήσει έµπρακτα να αλλάξουµε τον κόσµο, γιατί εµείς θα αποτελούµε πρώτα ένα βελτιωµένο άτοµο αυτής της κοινωνίας.

Eυθέως Η

31

Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α

Η επικοινωνία των ανθρώπων στηρίζεται γενικότερα στην αποδοχή αλλά και στην κατανόηση που µπορεί να υπάρχει µεταξύ των ατόµων. Αποτελεί δηµιουργική έκφραση ιδιαίτερα όταν τα άτοµα συναισθάνονται το συνοµιλητή, και δηµιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Αν εξετάσουµε σε βάθος τις προϋποθέσεις που πρέπει να αναπτύξουµε για µια δηµιουργική και φιλική επικοινωνία θα δούµε ότι τα βασικότερο στοιχείο είναι η κατανόηση της ψυχικής κατάστασης του συνοµιλητή. Εκεί πρέπει να βασίζεται η στάση µας για να προσδιορίζουµε την ψυχική διάθεση και τη ροπή του ατόµου, ώστε µε αυτόν τον βαθύτερο εντοπισµό να επιλέγουµε τρόπους και επιχειρήµατα που θα βοηθούν στην καλή διεξαγωγή της συζήτησης. «Ας φροντίσουµε να δηµιουργούµε µια ευχάριστη κι ενθουσιαστική ατµόσφαιρα γύρω απ΄ τους ανθρώπους».1 Οι σκέψεις και οι αντιδράσεις κατά την επικοινωνία µας παίζουν βασικό ρόλο. Θα πρέπει να επιδιώκουµε η επικοινωνία να αναπτύσσεται µε θετικές διαθέσεις. «Το πώς σκεπτόµαστε καθορίζει το πώς ενεργούµε. Το πώς ενεργούµε, µε τη σειρά του, καθορίζει το πώς αντιδρούν σε µας οι άλλοι».2 Σε κάθε επικοινωνία µας πρέπει να έχουµε ως γνώµονα την κατανόηση του προβλήµατος να διαθέτουµε υποµονή και προπάντων να σεβόµαστε την γνώµη των ανθρώπων µε τους οποίους συνοµιλούµε. «Αν θέλετε να είστε ένας καλός συνοµιλητής µάθετε πρώτα να είστε ένας καλός ακροατής».3 Η επικοινωνία εκτός των άλλων εξυπηρετεί ακόµα µια βασική ανάγκη των ανθρώπων, την ανταλλαγή πολιτισµικών εκφράσεων, η οποία βοήθησε τον άνθρωπο να ανέλθει και να ανακαλύψει πραγµατικά αξιοθαύµαστους τρόπους επικοινωνίας µεταξύ των ανθρώπων σε όλα τα µήκη και πλάτη της γης. Το ερώτηµα που γεννιέται σ΄ αυτή την µορφή της επικοινωνίας είναι το εξής: Γιατί παρά την υψηλή τεχνολογική ανάπτυξη της επικοινωνίας ο άνθρωπος παραµένει πολλές φορές αποκοµµένος από τους 1 2 3

Daihl Karnetzi, Πως ν΄ αποκτάτε φίλους και να επηρεάζεται το περιβάλλον σας, εκδ. Ψυχάλου, σ.107 David Schwartz (Ph.D), Η µαγεία της µεγαλόπνοης σκέψης, εκδ. Κλειδάριθµος, 1999, σ.132 Daihl Karnetzi, Πως αποκτάτε φίλους και να επηρεάζεται το περιβάλλον σας, εκδ. Ψυχάλου, σ.145

32

Η

Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α

συνανθρώπους του, και παρά την τροµακτική ανάπτυξη επικοινωνιών ο άνθρωπος αντιµετωπίζει ένα µεγάλο ψυχικό κενό;

των

Παρατηρούµε τη διαφήµιση ποικίλων τρόπων επικοινωνίας και γνωριµίας µε άλλα άτοµα, όµως το πρόβληµα της επικοινωνίας παραµένει το ίδιο. Ίσως πρέπει να εξετάσουµε το πρόβληµα στη ρίζα του. Ο συγγραφέας Νικ. Νικολαίδης µας αναφέρει: «Ό σύγχρονος άνθρωπος ζει αναµφίβολα µέσα στο θαύµα των εκπληκτικών ανακαλύψεων του. Και από µια άποψη πρέπει να οµολογηθεί πως βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη θέση από άλλους ανθρώπους άλλων εποχών».4 Πόσο όµως καταφέρνει αυτή η επικοινωνία µε την µονοµέρεια της να αναπτύξει τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων; Μήπως αυτή η εκπληκτική ακµή του ανθρώπινου γένους να είναι και η πτώση της πνευµατικής του ανάτασης; Το µέλλον στη ζωή µας θα αποδείξει κατά πόσο η επικοινωνία, µέσο της τεχνολογικής ακµής είναι σε θέση να βοηθήσει την ανθρωπότητα στην πνευµατική και πολιτισµική ανάπτυξή της. Πέρα όµως από κάθε απόδειξη που θα δηµιουργηθεί από την σχέση ανθρώπων και µέσων, εµείς ως άτοµα πρέπει να επιδιώκουµε να δίνουµε την ευκαιρία στον συνάνθρωπο µας να έχει την διάθεση να κάνει κάτι καλό για τον εαυτό του. «Να φέρεσαι σε όποιον συναντάς, φίλο ή εχθρό, αγαπηµένο σου πρόσωπο ή άγνωστο, σαν να πρόκειται να πεθάνει τα µεσάνυχτα. ∆ίνε σε κάθε άτοµο, όσο ασήµαντη κι αν είναι η επαφή σας, όλη τη φροντίδα, την καλοσύνη, την κατανόηση και την αγάπη που µπορείς, και κάνε αυτό χωρίς καµιά σκέψη ανταµοιβής».5 Αυτή η επικοινωνία θα δώσει φτερά στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην ψυχική µας ωφέλεια, δηµιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα καλύτερο τρόπο ζωής και επικοινωνίας.

4 5

Νικόλαος Νικολαίδης, Ανάληψη Ευθύνης, εκδ. Λυδία, 1992, σ. 14 Og Mandino, Ένας καλύτερος τρόπος να ζεις, εκδ, ∆ιόπτρα, 1999, ∆έκατος κανόνας, σ.109

Eυθέως Η

33

Μ Ν Η Σ Ι Κ Α Κ Ι Α

Η κακία είναι ένα χαρακτηριστικό που µειώνει τον άνθρωπο και τον αποµακρύνει από τον Θεό. Σήµερα όπου χρειάζεται περισσότερο όσο ποτέ άλλοτε η ειρήνη και η αγάπη, όπου υπάρχει µεγάλη ανάγκη αρετής και ακτηµοσύνης, ο συνάνθρωπος αντιµετωπίζετε συνήθως µε στοιχεία κακίας. «Η αιτία όλων των κακών είναι η έλλειψη της αγάπης, αυτή η έλλειψη διέλυσε και κατέστρεψε τα πάντα».1 Είναι τροµερό και οδυνηρό να σκιάζουµε µε κακία και µίσος την σχέση µας µε τον συνάνθρωπο. Η κατάκριση, η ύβρις, ο ειρωνικός λόγος, η «πικρή» κουβέντα, νοµίζουµε ότι αποτελούν πράξεις τιµωρίας προς τον συνάνθρωπο, αντίθετα όµως δεν είναι παρά µια τεράστια αµαρτία που διακόπτει την επικοινωνία του Θεού και του ανθρώπου και µας εκτρέπει από την αµνησικακία στην µνησικακία. «Η µνησικακία και ή άρνηση συµφιλιώσεως είναι πηγή ψυχικής οδύνης».2 Ο θυµός, η οργή, και το µίσος αποτελούν βασικά στοιχεία που θολώνουν την σκέψη και κατευθύνουν σε εκφράσεις που µας αποµακρύνουν από τον Θεό, και ταυτόχρονα από τον συνάνθρωπο. Η µνησικακία λογίζεται ως ένα από τα βασικά πάθη της ανθρώπινης φύσης, αποτελούν δε την κορύφωση της κακίας, µε αποτέλεσµα να διαταράσσουν την ειρήνη και την αγάπη µεταξύ των ανθρώπων. Εκείνη την στιγµή που διαπράττουµε την µνησικακία προς τους συνάνθρωπους µας για τα λάθη τους, θα πρέπει σοβαρά να αναλογιστούµε ότι αυτή η ενέργεια µας αποτελεί ολέθριο λάθος «γιατί τα δικά σου αµαρτήµατα κάνεις ασυγχώρητα και όχι τα του πλησίον... ας µην σπρώχνουµε λοιπόν το ξίφος εναντίον µας µε το να είµαστε µνησίκακοι».3 Αναφέρετε ότι «η ψυχή του ανθρώπου έχει τρισυπόστατη διαίρεση. ∆ιακρίνετε στο λογιστικό, το θυµοειδές και το επιθυµητικό».4 Η µνησικακία ανήκει ως στοιχείο στο δεύτερο µέρος των παθών της ψυχής, που είναι το θυµοειδές. Ο θυµός που εκτρέπει τον άνθρωπο από την αγάπη και τον οδηγεί ασυναίσθητα στην οργή και στην κακία.

1

Α' Επιστ. δ' 8 Μικρή Φιλοκαλία, σελ. 42 Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Α’, σ.253, αποσπ.193.

3 Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Γ’, σ.508, αποσπ.4335, Αποβαίνει εις βάρος µας.

4 Ιωάννης ∆αµασκηνός Μικρή Φιλοκαλία σελ. 86 2

34

Η

Μ Ν Η Σ Ι Κ Α Κ Ι Α

Εκεί βρίσκετε το λάθος της µνησικακίας, όπου θα πρέπει πολύ καλά να το προσέξουµε, γιατί µόνο µε την «ίαση και τη θεραπεία αυτών των κακών µπορούν να αποβάλουν την µνησικακία γι' αυτό συνιστάται η φιλανθρωπία, η αγάπη, η πραότητα, η φιλαδέλφεια, η συµπάθεια, η ανεξικακία, και η καλοσύνη».5 Σηµαντπκά στοιχεία που µπορούν να απεγκλωβίσουν την ανθρώπινη αδυναµία και να θεραπεύσουν το θυµικό της ψυχής. Πόσο όµως αντιλαµβανόµαστε πραγµατικά αυτές τις καταστάσεις τις ψυχής µας; Πόσο σηµαντικές είναι οι ζηµίες και οι διαταραχές που προκαλεί η µνησικακία; Αναρωτιέµαι πόσο καλύτεροι σίγουρα θα ήµασταν αν καταλαβαίναµε συνειδητά την τεράστια ωφελιµότητα αυτών των ενάρετων στοιχείων ίασης και θεραπείας που προσφέρει η αγάπη και η ανεξικακία. ∆υστυχώς όµως στην σηµερινή εποχή, στην εποχή της νέας χιλιετίας, ο άνθρωπος τείνει να εγκαταλείψει αυτές τις τόσο αξιόλογες για την ζωή του αρετές. Αρκείται στην δική του θεώρηση, στο δικό του δίκιο, στην δική του γνώµη, στις δικές του δυνατότητες µε ένα ξέφρενο εγωισµό που αρκείται µόνο στο να διακηρύττει αρχές και ιδεώδη χωρίς να τα µετουσιώνει σε τρόπο ζωής και βίωσης αντίθετα κορυφώνει τον εγωκεντρισµό και το θυµικό του, και κρατάει µέσα του όλα εκείνα τα στοιχεία, τα οποία τον αποµακρύνουν τελικά από το Θεό και τους συνανθρώπούς του. Αφήνοντας την ψυχή έρµαιο στα πάθη και στις αδυναµίες, βορά σε κάθε είδους κακία, διαιωνίζοντας το µίσος µας και το µένος µας µε κατηγορίες και εκδικήσεις, χωρίς κατανόηση, «σπρώχνουµε λοιπόν το ξίφος εναντίον µας», ξεχνώντας ότι το κακό καλό δεν κάνει. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης µας αναφέρει µε τα σηµαντικά του λόγια: «Κάθε πάθος όπου επικρατεί και κυριεύει την ψυχή µας, γίνεται αληθινός µας τύραννος, γιατί υποδουλώνει και διευθύνει τις σκέψεις και τις πράξεις µας».6 Και αν µε ρωτάτε τι πρέπει εµείς οι άνθρωποι να πράξουµε για να απαλλαγούµε από αυτό το θυµικό το πάθος, και να δώσουµε το παράδειγµα, για να ειρηνεύουν οι ψυχές και να ωφελούµαστε θα έλεγα

5

Ιωάννης ∆αµασκηνός Μικρή Φιλοκαλία σελ. 86 Αγ. Γρηγόριος ο Νύσσης, βλ.σχ.Κ. Παπαδηµητρακόπουλος, Λόγια σοφά, εκδ. Φωτοδότες, συλλογή τέταρτη, σ.34 6

Η

Μ Ν Η Σ Ι Κ Α Κ Ι Α

35

«Μην κρατάτε µέσα στις καρδιές σας το αδίκηµα που τυχών σας έκαµε κάποιος αδελφός».7 «Πρέπει πάρα πολύ ο λαός, πολύ περισσότερο όµως ο άρχοντας, να είναι καθαρός από αυτή την κακία και να είναι απαλλαγµένος από το να αποφασίζει µε µίσος για εκείνους που δικάζει, ώστε να µη γίνει το λιµάνι σκόπελος.8

7

Εις Ησ., κεφ. Α’, 7, ΕΠΕ 8, 236-238, - MG 56, 24 η΄. Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Γ’, σ.508, αποσπ.4336, Οι άρχοντες να είναι απαλλαγµένοι από αυτή.

8

Eυθέως

36

Τ Ο

Π Ε Ρ Α Σ Μ Α

Τ Η Σ

Ζ Ω Η Σ

Μ Α Σ

Το πρώτο κλάµα της γέννησης αποτελεί και την πρώτη ένδειξη ζωής σε αυτό τον επίγειο κόσµο. Η γέννηση της ανθρώπινης ζωής µέσα στο τεράστιο και ασύλληπτο Σύµπαν θα σηµάνει και το ξεκίνηµα της βιολογικής του διαδροµής και ανάπτυξης. Ο σύγχρονος άνθρωπος εξελίσσει την ζωή του µέσα απ΄ τους υλικούς, στερεότυπους και αγχωτικούς ρυθµούς που τον αναγκάζουν να χάσει την αίσθηση και την αντίληψη της σηµαντικής του ψυχικής πορείας αλλά και της εννοιολογικής του ύπαρξης σε σχέση µε τον ∆ηµιουργό και σε προέκταση µε την ασύλληπτη οµορφιά της ∆ηµιουργίας ως φυσικού χώρου που δηµιουργήθηκε γι΄ αυτόν. «Πράγµατι! Πόσο βαθιά ευχαριστείται ο άνθρωπος, όταν ζει µέσα στη φύση, στον κόσµο του Θεού, και χαίρεται και απολαµβάνει τα θαυµάσια της δηµιουργίας!». 1 Αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γ. Κοντόπουλος: «Το καινούργιο και ιδιαίτερο στοιχείο της Ανθρωπολογικής Αρχής είναι ότι ολόκληρο το Σύµπαν από την πρώτη στιγµή της δηµιουργίας του φαίνεται ότι έχει σχεδιασθεί έτσι ώστε να δεχθεί την κορωνίδα της δηµιουργίας, τον άνθρωπο. Ό άνθρωπος δεν είναι ένα δευτερεύων φαινόµενο µέσα σ΄ ένα απέραντο νεκρό Σύµπαν, που κατόρθωσε κατά τύχη να ξεφύγει από τη φθορά και να επιζήσει σ΄ ένα ασήµαντο πλανήτη ενός ασήµαντου αστέρος του Γαλαξία µας. Αντίθετα ο άνθρωπος φαίνεται να υπάρχει µέσα στο σχέδιο της ∆ηµιουργίας από την πρώτη στιγµή που υπάρχει το Σύµπαν».2 Ενώ αντίστοιχα ο Νοµπελίστας St. Weinberg τονίζει: «Είναι σχεδόν αναγκαστικό για τους ανθρώπους να πιστεύουµε ότι έχουµε κάποια ειδική σχέση µε το Σύµπαν, ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι ακριβώς ένα λίγο ή πολύ κωµικό αποτέλεσµα µιας αλυσίδας τυχαίων συµβάντων, που φθάνουν πίσω στα πρώτα τρία λεπτά, αλλά ότι έχουµε κατά κάποιο τρόπο δηµιουργηθεί από την αρχή».3 Όλο το σύµπαν και η γη «έλαβαν υπόσταση µε το λόγο του Θεού, η

1

Αστερίου Χατζηνικολλάου, Ο Άνθρωπος µέσα στο Σύµπαν, 1992 σ. 131 Γ. Κοντόπουλου, Οι σηµερινές απόψεις για τη ∆ηµιουργία του Σύµπαντος, Περ. «Ακτίνες». Τ. 518, 1991, σ. 38.

3 St. Weinberg, The first three minutes, Flamingo Editions, Fontana Paperbacks, 1983, σ. 148.

2

Τ Ο

Π Ε Ρ Α Σ Μ Α

Τ Η Σ

Ζ Ω Η Σ

Μ Α Σ

37

δηµιουργία του ανθρώπου όµως είναι ανώτερη απ΄ όλα»4. «Πήρε χώµα από τη γη και έπλασε τον άνθρωπο µε τα ίδια του τα χέρια».5 «Και έλαβεν ο Θεός χούν από της γής, και έπλασεν ο Θεός των άνθρωπον», µια έννοια τόσο αληθινή, που µαρτυρά την άπειρη αγάπη Του. Και «έπλασε το εξωτερικόν» το σώµα, και «εποιήθηκε η ψυχή». Η ψυχή που νοσταλγεί, η ψυχή που διψά για τελείωση, η ψυχή που αναζητά την άνωση, η ψυχή που αναζητά το Θείο. Και µε τη πρώτη ανάσα µας µπαίνουµε στη διαδικασία του χρόνου και του χώρου που πρόκειται να πορευτούµε για να φτάσουµε στο τελικό πέρασµα από την δηµιουργία στη ζωή και από τη ζωή στην αθανασία. Ποια θα είναι όµως η στάση της ζωής µας µέσα στον χώρο των ανθρώπινων έµβιων όντων µέσα στο φυσικό χώρο του Σύµπαντος που µας καλεί κάθε δέκατο για κάτι διαφορετικό; Ποια θα είναι η πορεία της επίγειας ζωής µας; Οι φιλοσοφίες και οι εικασίες δεν ταιριάζουν αν δεν καταλάβουµε ότι το µόνο πραγµατικό γεγονός, η µόνη αλήθεια είναι το πέρασµα στην άλλη ζωή, όπου εκεί ο χρόνος και ο χώρος καταλύονται, και ο θάνατος της προσωρινής ζωής µας αντικαθίστανται µε την αθανασία της ψυχής «προχώρησε προς τον κόσµο του πνεύµατος, σπούδαζε το κάλλος της ψυχής, για κείνα σου µιλάω, είτε αναφέρω ενδύµατα, είτε οµορφιά, είτε χρυσαφικά, είτε κρόσσια, είτε χρυσοΰφαντα, είτε οτιδήποτε άλλο παρόµοιο, ο λόγος είναι για τα πνευµατικά αγαθά, η διδασκαλία γίνεται για την ψυχή, τα λεγόµενα αναφέρονται στην αρετή».6 Σκοπός του περάσµατος µας απ΄ αυτή την ζωή είναι η συνεύρεση µας µε τον Κύριο Ιησού Χριστό τον ∆ηµιουργό των πάντων του ακατάληπτου Σύµπαντος, όπως µας αναφέρει χαρακτηριστικά και ο καθηγητής Μιχάλης Παπαγιάννης: «Πόσο ένδοξο τέλος µια µακράς για τα ανθρώπινα δεδοµένα πορείας, που άρχισε σαν µια εκρηγνυόµενη πύρινη σφαίρα φωτονίων και στοιχειωδών σωµατιδίων, επειδή όµως ήταν προικισµένη από τον ∆ηµιουργό µε τους κατάλληλους θεµελιώδεις νόµους, οδήγησε 4 Αγ, Γρηγορίου Νύσσης, Περί κατασκευής του ανθρώπου, εκδ. Τέρτιος, 1992, Κύριε τι εστίν άνθρωπος, σ.329 5 Αγ, Γρηγορίου Νύσσης, Περί κατασκευής του ανθρώπου, εκδ. Τέρτιος, 1992, Εποίησε τον έσω άνθρωπον, έπλασε τον έξω, σ.331 6 Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα: Ελευθερίου Μερετάκη «Το Βυζάντιον», 1993, Τόµος Γ’, σ. 561, 4467.

38

Τ Ο

Π Ε Ρ Α Σ Μ Α

Τ Η Σ

Ζ Ω Η Σ

Μ Α Σ

τελικά στη θέωση των κατοίκων της».7 Για να γίνει όµως ο άνθρωπος θεός, πρέπει να ενδυθεί την ταπεινότητα, να βελτιώσει το κάλλος της ψυχής και να αφήσουµε έργο αρετής στο χρόνο και στο χώρο της επίγειας ζωής µας, το οποίο θα µας οδηγήσει στο πέρασµα της αθανασίας και στην συνεύρεση µας µε τον ∆ηµιουργό.

7 Michael Papagiannis, Οµιλία µε τίτλο «Can Science Search for God?», στο Συνέδριο «Faith, Science and Politics», Holy Cross School of Theology, Brookline, Mass, 1987.

Eυθέως Ο

39

Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Σ 1

Τι είναι ο άνθρωπος; Ο άνθρωπος είναι η εικόνα του Θεού. «Λίγο κατώτερος από τους ασώµατους αγγέλους» (MG 55,116)2, προικισµένος µε την προαίρεση και εποµένως ελεύθερος στην εκλογή των πράξεων του. Σ’ αυτό άλλωστε οι άνθρωποι «υπερέχουµε από τα ζώα, στο ότι γνωρίζουµε την κακία και την αρετή και στο ότι έχουµε επίγνωση του κακού και δεν αγνοούµε το καλό» (MG 54,606). Είναι δισύνθετος και αποτελείται από το υλικό σώµα και τη «νοητή» (πνευµατική) ψυχή (MG 56,182). Ο Θεός σαν άριστος τεχνίτης συνέδεσε την άυλη ψυχή µε το σώµα (MG 53,117). Με την ψυχή συγγενεύει και επικοινωνεί µε τις ουράνιες δυνάµεις, και µε τις αισθήσεις του σώµατος επικοινωνεί µε τα υλικά και επίγεια, αποτελώντας έτσι το σύνδεσµο ανάµεσα στους δύο κόσµους (MG 56,182.60,238). Η αξία του ανθρώπου; Ο άνθρωπος δεν είναι γήινο φυτό αλλά ουράνιο (Πλάτων) , η ψυχή του είναι Θεοειδής (Φαίδων). Η υπεροχή του ανθρώπου από τα ζώα και τα άλλα κτίσµατα; Ο άνθρωπος είναι λογικό ζώο, γιατί διαθέτει τον προφορικό λόγο και τη λογική σκέψη (MG 49,291-292). Επί πλέον έχει ψυχή, που τρέφεται µε τον πνευµατικό λόγο (MG 56,121). Παρόλο που τα ζώα έχουν µεγαλύτερη σωµατική δύναµη, δυνατότερη όραση και µεγαλύτερη ταχύτητα στα πόδια, εν τούτοις ο άνθρωπος τα υποτάσσει όλα και µε τη µεγάλη του εξυπνάδα αξιοποιεί το καθένα απ΄ αυτά κατά τον πλέον αποδοτικό τρόπο. Τα ζώα έχουν τα όπλα τους στο σώµα, ενώ ο άνθρωπος που είναι ήµερο ζώο, τα έχει έξω από το σώµα του, για να τα χρησιµοποιεί, όταν είναι ανάγκη και να είναι ελεύθερος και ευκίνητος. Αλλά και στο σώµα υπερέχει ο άνθρωπος, γιατί ο Θεός τον κατασκεύασε

1 Οι απαντήσεις στα ερωτήµατα είναι τα σηµακτικότερα αποσπάσµατα που επέλεξα από το Βιβλίο του Β. Χαρώνη και Ουρ. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία του Ιω. Χρυσοστόµου, 1993, τόµος Α’, σ. 39 ως 47 2 MG: MIGNE PATROLOGIA GRAECA (του συγγραφέως MIGNE ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ) CURUS COMPLETUS (πλήρης σειρά), τόµοι 47-64, έκδοση J.P. MIGNE, Παρίσι 1857-1862.

40

Ο

Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Σ

ισάξιο µε την ευγένεια της ψυχής και κατάλληλο να υπακούει στα προστάγµατα της (MG 49,124-125). Αν ο Θεός επέτρεψε η ζωή των ανθρώπων πάνω στη γη να είναι σύντοµη, πολύ συντοµότερη από τη ζωή και την ηλικία του ήλιου, των άστρων και της γης, το έκαµε, γιατί «ο Αδάµ αποσκίρτησε από το Θεό από ανόητη υπερηφάνεια», και έπρεπε και αυτός και οι απόγονοι του να σωφρονισθούν και να ταπεινωθούν. Μας έδωσε όµως αθάνατη ψυχή, που δεν διαλύεται ποτέ, όπως το σώµα, και εποµένως υπερτερούµε και στο σηµείο αυτό από όλα τα υλικά κτίσµατα, τα οποία έχουν όλα τέλος (MG 54,635). Την αξία του ανθρώπου φανερώνει και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Θεού γι’ αυτόν. Ο άνθρωπος δεν είναι πηγή ζωής, αλλά δεκτικός ζωής (MG 59,55). Από άποψη σωµατική και υλική είναι το ευτελέστερο από όλα τα όντα (MG 56,37). Υπερηφανεύεται, ενώ είναι µηδαµινός (MG 56,37) συγγενής µε το χώµα και όµοιος κατά την ουσία µε τη στάχτη. Μοιάζει µε το όνειρο, µε κάποια περαστική εικόνα (MG 55,324-325), µε τη σκιά, τον καπνό, το ξερό χορτάρι (MG 51,69. 56,125,460), µε τα ορµητικά ρεύµατα των ποταµών που κυλούν βιαστικά προς τα κάτω (MG 61,255). Είναι φθαρτός, θνητός, πρόσκαιρος, βραχύβιος (MG 55,460. 55,502), και ψεύτικος (MG 55-324-325). Είναι τόση διαφορά ανάµεσα στη φύση του Θεού και στη φύση του ανθρώπου, ώστε δε µπορεί ο νους να τη συλλάβει (MG 48,715. 47,383). Όλα τα ανθρώπινα φεύγουν και χάνονται (MG 55,460.56,125). Η ανθρώπινη φύση είναι ασταθής και ευµετάβλητη. «Σήµερα πλούσιος και αύριο φτωχός, σήµερα υγιής και αύριο άρρωστος, σήµερα χαρούµενος και αύριο λυπηµένος, σήµερα δοξασµένος και αύριο ατιµασµένος, σήµερα νέος και αύριο γέρος...Η οµορφιά σπεύδει προς την ασχήµια και η δύναµη προς την αδυναµία...Γιατί λοιπόν παριστάνεις το σπουδαίο, άνθρωπε;» (MG 56,125.61,255) Επειδή µας χάρισε µεγάλες δωρεές και πολλά χαρίσµατα ο Θεός, υπάρχει κίνδυνος να κυριευθούµε από έπαρση και υπερηφάνεια. Γι αυτό έκαµε τη φύση µας ευτελή, ώστε να αναγκαζόµαστε να είµαστε ταπεινοί και µετριόφρονες (MG 55,460.51,69).

Eυθέως Η

Σ Υ Ζ Υ Γ Ι Κ Η

41

Σ Χ Ε Σ Η

Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγµή αναζήτησε τη χαρά της ανθρώπινης σχέσης. Γι' αυτό έπλασε ο Θεός από τον ίδιο, το συµπλήρωµα της ευτυχίας του, τη γυναίκα. Ο άνδρας και η γυναίκα αποτέλεσαν πλέον δύο αναπόσπαστα φυσικά δηµιουργήµατα της χάρης του Θεού. «Όσον αφορά την ανθρώπινη φύση δεν είναι διαφορετική η φύση του άνδρα από τη φύση της γυναίκας».1 Όµως δεν άργησαν να οδηγηθούν µακριά από το χώρο της αιώνιας ευτυχίας για να τον αναζητήσουν και πάλι µε κόπο, θυσίες και επίµονο αγώνα. Οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν ανάµεσα στα δύο φύλα ήταν άρρηκτα δεµένες χωρίς να µπορούµε µε κανένα τρόπο να διαφοροποιήσουµε την φυσική τους έλξη. «Υπάρχει απόλυτη πνευµατική ισότητα ανάµεσα στον άνδρα και τη γυναίκα, γιατί και οι δύο δηµιουργήθηκαν από τον Θεό»2 Για την ορθή όµως ανάπτυξη αυτής της σχέσης προϋπόθεση είναι η δυνατότητα να αξιολογούµε την προσωπικότητα µας χωρίς να αρνούµαστε τα λάθη ή τις αδυναµίες µας. Να διαθέτουµε ειλικρινή αγάπη που αναπτύσσει την αρµονική συµβίωση των δύο φύλλων. «Όταν µπορείτε να µοιράζεστε αυτό που είστε και αυτό που αισθάνεστε, τότε µπορείτε να δέχεστε πραγµατικά την αγάπη. Αν έχετε αυτή την αγάπη, είναι πιο εύκολο να απελευθερωθείτε από τα αρνητικά σας συναισθήµατα».3 Τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν την ιδιοσυγκρασία του ατόµου συζύγου (γενική διάθεση, προσαρµοστικότητα, ηρεµία, ανησυχία, επιµονή, δραστηριότητα, παραδοχή νέων αντιλήψεων) επηρεάζουν και την αισθηµατική του ανάπτυξη (κατανόηση, οξυθυµία, νευρικότητα, εγωισµός) και έχουν την δυνατότητα να ασκούν επιρροή στο γενικότερο πλέγµα των σχέσεων µεταξύ του ζευγαριού. Οι ακραίες συναισθηµατικές εκφάνσεις (π.χ. επιθετικότητα, οξυθυµία, περιφρόνηση) έχουν ως αποτέλεσµα να διαχωρίζουν τη σχέση και να τελµατώνουν την επικοινωνία των δύο συζύγων. «Η αιτία όλων των 1 Ιω. Χρυσοστόµου, Οµίλ. ΧΙΙ εις Β’ Κορινθίους, Migne 61, 490, βλ.σχ. π. Φιλ. Φάρος και π. Στ. Κοφινάς, Συζυγία, εκδ. Ακρίτας, 1991, σ.37 2 Ιω. Χρυσοστόµου, Οµίλ. ΣΤ’ εις Β’ προς Τιµόθεον, Migne 62, 633-636, βλ.σχ. π. Φιλ. Φάρος και π. Στ. Κοφινάς, Συζυγία, εκδ. Ακρίτας, 1991, σ.37 3 John Gray, Άνδρες από τον Άρη – Γυναίκες από την Αφροδίτη, εκδ. Φυτράκη,1995, σ.346

42

Η

Σ Υ Ζ Υ Γ Ι Κ Η

Σ Χ Ε Σ Η

ανεπιτυχών προσπαθειών να επιλυθούν οι συζυγικές συγκρούσεις είναι είτε ο ελάχιστος σεβασµός για τις γνώµες και τα συναισθήµατα του άλλου ή ο πολύ λίγος αυτοσεβασµός. Η προσπάθεια ενός συζύγου να κυριαρχεί πάνω στο σύντροφό του δείχνει περιφρόνηση για την προσωπικότητα του συντρόφου του».4 Η έντονη ενασχόληση του συζύγου µε προσωπικές δραστηριότητες χαλαρώνουν την επικοινωνία της συζυγικής σχέσης και τη θέτουν σε δοκιµασία. Βασικό στοιχείο για τη διατήρηση της ισορροπίας αυτής της σχέσης αποτελεί η συναισθηµατική συνεισφορά, η σύµπνοια και η συνεργασία. «Για να συνεργασθούν οι σύζυγοι χωρίς επιφυλάξεις στον γάµο, πρέπει να ενδιαφέρονται για τον σύντροφο τόσο, όσο και για τον εαυτό τους».5 Απαραίτητη λοιπόν προϋπόθεση για να θεµελιωθεί σε γερές βάσεις η συζυγική σχέση είναι η ενίσχυση και ανάπτυξη των στοιχείων που αποτελούν εχέγγυο της ορθής επικοινωνίας των ανθρώπων όπως η (κατανόηση, σεβασµός αντιλήψεων, διαλογική διάθεση, λογική διευθέτηση προβληµάτων). «Στο επίπεδο της επικοινωνίας των προσωπικών συναισθηµάτων η επικοινωνία είναι ακόµα βαθύτερη και ουσιαστικότερη. Όταν µοιράζεται κανείς µ΄ έναν αµοιβαίο τρόπο τα συναισθήµατά του µε το σύντροφό του και ενδιαφέρεται για τα συναισθήµατα τόσο του συντρόφου του όσο και για τα δικά του, θα δώσει δυνατότητα στο σύντροφό του να τον γνωρίσει στενότερα και η αγάπη και των δύο θα βαθύνει».6 Η ειλικρινής διάθεση για καλή και δηµιουργική συµβίωση µεταξύ των συζύγων, αποτελεί άµεση έκφραση της επιθυµίας του Θεού. Μόνο όταν οι σύζυγοι αποτελούν ουσιαστικό συµπλήρωµα ο ένας για τον άλλο, µε σεβασµό και πηγαία αγάπη στο ένα πρόσωπο που αποτελούνται µετά το γάµο µπορούν να απολαµβάνουν τους καρπούς της ευτυχίας.

4 5

6

π. Φιλ. Φάρος και π. Στ. Κοφινάς, Συζυγία, εκδ. Ακρίτας, 1991, Τα αίτια της εκτροπής, σ.73 π. Φιλ. Φάρος και π. Στ. Κοφινάς, Συζυγία, εκδ. Ακρίτας, 1991, Τα αίτια της εκτροπής, σ.74 π. Φιλ. Φάρος και π. Στ. Κοφινάς, Συζυγία, εκδ. Ακρίτας, 1991, Τα επίπεδα επικοινωνίας, σ.232

Eυθέως Τ Η Λ Ε Ο Ρ Α Σ Η

Μ Ε Σ Ο

43

Α Γ Ω Γ Η Σ ;

Συχνά αναρωτιόµαστε, αν η τηλεόραση είναι µέσο πληροφόρησης και ψυχαγωγίας ή αποτελεί ένα είδος αρνητικής πνευµατικής εξουσίας ώστε να προκαλεί αντικοινωνική συµπεριφορά ειδικά στα νέα άτοµα. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 έγιναν στην Αµερική µια σειρά από ειδικές µελέτες σχετικά µε τη βία που προκαλείται από την τηλεόραση. Οι περισσότεροι κοινωνιολόγοι κατέληξαν να επισηµάνουν ότι υπάρχει µία αρνητική επίδραση και πρέπει να υπάρξει περιορισµός στα προγράµµατα µε επιθετικό και βίαιο θέαµα. Σήµερα καθηµερινά παρακολουθούµε στην Ελληνική τηλεόραση όλο και περισσότερες εκποµπές να προβάλλουν συνεχώς εικόνες βίας µε αποτέλεσµα να επιδρούν καταλυτικά στον ψυχολογικό τοµέα του ανθρώπου και ιδιαίτερα του παιδιού, µέσα από τις δήθεν «ψυχαγωγικές εκποµπές» - ο όρος ψυχαγωγία χρησιµοποιείται καταχρηστικά εδώ εισβάλουν στο χώρο του οικογενειακού ασύλου µηνύµατα που αυξάνουν την υλιστική τάση του ανθρώπου, υποβαθµίζοντας ταυτόχρονα την κριτική του σκέψη. Είναι αδύνατο πια να πιστέψουµε ότι η τηλεόραση αφήνει ανεπηρέαστο το θεατή. Η µεθοδευµένη προβολή ταινιών βίας, είτε αυτές προέρχονται από το χώρο της πληροφόρησης (∆ελτία ειδήσεων, διαφηµίσεις) είτε από κινηµατογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές έχουν καταφέρει να µετατρέψουν την τηλεόραση σε ένα ηλεκτρονικό σύµβολο ανηθικότητας και απανθρωπιάς. Σκοτωµοί, βιασµοί, σεξουαλικές σκηνές, χρηµατικοί τζόγοι, ίντριγκες, ρατσιστικές τάσεις είναι το µεγαλύτερο µέρος των µηνυµάτων που οι ταινίες προβάλλουν καθηµερινά, µε τις διαφηµίσεις να διεκδικούν κι αυτές µια µεγάλη µερίδα ευθύνης στην καταναλωτική ασυδοσία που επικρατεί σήµερα στην κοινωνία. Γυµνές καλλονές σε σκηνές πλήρους χυδαιότητας προβάλουν και επιβάλλουν ως απαραίτητο το προϊόν της κάθε εταιρίας. Βία, σεξ, µίσος, απάτες, πάθη και αδυναµίες αποτελούν κύρια στοιχεία συµπεριφοράς των τηλεοπτικών ηρώων.

44

Τ Η Λ Ε Ο Ρ Α Σ Η

Μ Ε Σ Ο

Α Γ Ω Γ Η Σ ;

Έργα φορτισµένα µε στοιχεία ανηθικότητας επηρεάζουν µε µοναδικό τρόπο στην ψυχολογία του ατόµου αλλοιώνοντας την προσωπικότητά του, καλλιεργώντας ταυτόχρονα λανθασµένες προσδοκίες και επιδιώξεις στο κοινωνικό σύνολο. Για να αποτραπούν όλα αυτά, θα έπρεπε να αλλάξει ριζικά η στάση µας απέναντι στην τεχνολογία. Όµως σήµερα δεν υπάρχει ούτε τέτοια δυνατότητα ούτε τέτοια διάθεση. Η δηµιουργική αγωγή όµως του νέου είναι ένας στόχος που µπορεί να επιτευχθεί. Πρέπει µάλιστα να επιδιώκεται µέσα από θέµατα που εµπλουτίζουν τον εσωτερικό κόσµο των νέων µε ηθικά µηνύµατα για να ενισχύεται έτσι η ψυχοπνευµατική του υπόσταση. Η µόνη τελικά σίγουρη ελπίδα είναι η προσεκτική χειραφέτηση των παιδιών µας, η ηθική τους διαπαιδαγώγηση µέσα από µια επιλεκτική επιλογή στις εκποµπές της τηλεόρασης. Επιβάλλεται από µέρους της πολιτείας, της εκκλησίας, του σχολείου και της οικογένειας η αρτιότερη αγωγή και καλλιέργεια της ψυχής τους αν αποβλέπουµε σε µια υγιή κοινωνία στο µέλλον.

ΕΥΘΕΩΣ

∆ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο

Π Ρ Ο Σ Κ Ο Π Ι Κ Α

Μ Ε Ρ Ο Σ

∆ Ο Κ Ι Μ Ι Α

Eυθέως Ο

47

Β Α Θ Μ Ο Φ Ο Ρ Ο Σ

Ο ενήλικος Βαθµοφόρος1 είναι το βασικότερο κύτταρο όλης της Προσκοπικής κίνησης. Είναι αυτός που θα ασχοληθεί και θα συµβάλει µε ενδιαφέρον και αγάπη προς το παιδί και τον νέο για την ορθή αγωγή του. Είναι αυτός που θα διαθέσει πολύ από τον ελεύθερο χρόνο του και τις απολαύσεις του για το κοινό καλό. «Ο ρόλος µιας εκπαιδευτικής κίνησης, όπως ο Προσκοπισµός, όπου τα ενήλικα στελέχη, οι Βαθµοφόροι, παίζουν σ΄ αυτή την διαδικασία ένα ξεχωριστό ρόλο, είναι να βοηθήσει τους νέους να ξεπεράσουν αυτή τη µεταβατική περίοδο (από την παιδική ηλικία στην εφηβεία) όσο είναι δυνατόν πιο εποικοδοµητικά. Να τους βοηθήσει να µετατρέψουν τις ανησυχίες τους σε θετική και δηµιουργική στάση απέναντι στα προβλήµατα τους».2 Σήµερα όµως σε µια εποχή κρίσης λόγο έλλειψης χρόνου, εκπαιδευτικών σπουδών, προσωπικών και επαγγελµατικών προβληµάτων, ο Βαθµοφόρος καταβάλει µεγάλες προσπάθειες για να µπορεί να αντεπεξέλθει και να προσφέρει όσο µπορεί καλύτερα αυτό το κοινωνικό έργο, µε αποτέλεσµα ασυναίσθητα να αναζητά και να έχει ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης και ηθικής αναγνώρισης ως ελάχιστη προέκταση αυτής της προσφοράς του. Μια αµοιβή, η οποία έχει και κοινωνικά καθιερωθεί ως αποτέλεσµα ικανοποίησης, απαραίτητη στον άνθρωπο. Ο ρυθµός της ζωής για τον Βαθµοφόρο είναι επιπλέον έντονος έναντι των υπολοίπων πολιτών, ο οποίος εκφράζεται µε άγχος, εκνευρισµό και πολλαπλά προβλήµατα, µε συνέπεια να µειώνει την προσωπική του διάθεση για προσφορά. Ιδιαίτερα επιβλαβή σ΄ αυτή του την προσπάθεια είναι κάθε µονότονη, αυταρχική αλλά και τυπική αντιµετώπιση που το µόνο αποτέλεσµα που θα έχει, θα είναι η αρνητική εκδήλωση συµπεριφοράς η οποία θα τον οδηγήσει σε ρήξη µε πρόσωπα και καταστάσεις που πιθανόν να τον αποµονώσουν από το Προσκοπικό του έργο και σκοπό.

1

Βαθµοφόρος καλείτε το ενήλικο στέλεχος (ηλικίας άνω των 18 ετών) της Προσκοπικής κίνησης, όπου το Σ.Ε.Π. (Σώµα Ελλήνων Προσκόπων) του δίδει το δικαίωµα να εφαρµόζει το παιδαγωγικό πρόγραµµα του (συµβολή) µέσο της υποστήριξης και καθοδήγησης προς τα υπόλοιπα ανήλικα µέλη του. Κανονισµός ∆ιοίκησης Οι ενήλικες στην Προσκοπική κίνηση, Μέρος 4ο, σ. 38.

2 «Τάσεις», «Trends» της Παγκόσµιας Οργάνωσης της Προσκοπικής Κίνησης (WOSM), εκδ. World Scout Bureau, 1995, κεφ. ∆εύτερο, Οι νέοι και το κοινωνικό περιβάλλον, σ.39.

48

Ο

Β Α Θ Μ Ο Φ Ο Ρ Ο Σ

Για την αναθεώρηση και βελτίωση τέτοιων τάσεων πολύ σπουδαίο ρόλο αποτελεί η ειλικρινή προσέγγιση στην ψυχολογική ιδιοµορφία του Βαθµοφόρου. Απαιτείται κατάλληλη και αναγκαία συµπαράσταση, µε προσεχτική συµβουλευτική καθοδήγηση µέσο διαλόγου σε κλίµα κατανόησης, εµπιστοσύνης και αγάπης. Θα πρέπει να δώσουµε ιδιαίτερη προσοχή στη ψυχολογική του κατάσταση, η οποία διαµορφώνεται ανάλογα µε την ευχαρίστηση, την κατανόηση και την πίστη στην αξία του έργου που έχει αναλάβει. «Οι ενήλικες έχουν ανάγκες σαν ανθρώπινες υπάρξεις, που είναι εντελώς διαφορετικές από τις ανάγκες που έχουν σχέση µε το λειτούργηµά τους. Εκτός των άλλων έχουν ανάγκη να νιώθουν ικανοποίηση για τη σωστή δουλειά που κάνουν, για την πίστη τους πως αυτό που κάνουν αξίζει τον κόπο, για τις συναναστροφές τους και τις σχέσεις τους µε τους άλλους, για το ότι η δουλειά που κάνουν στον Προσκοπισµό συµβάλλει και στην προσωπική τους εξέλιξη».3 Οι ηθικές αυτές αναγνωρίσεις πρέπει να δίνονται σαν το καλύτερο επιστέγασµα για να συµβάλλουν στην ανανέωση της προσπάθειας και της ψυχικής του ικανοποίησης. Η ψυχολογική υποστήριξη και ανάταση του Βαθµοφόρου αποτελεί σήµερα πάρα πολύ σηµαντικό κοµµάτι για την εύρυθµη λειτουργία της Προσκοπικής κίνησης, κάτι το οποίο οφείλουµε όλοι να σεβαστούµε και να το δούµε µε πάρα πολύ µεγάλη προσοχή και λεπτότητα.

3

«Οι ενήλικες στον Προσκοπισµό», «Adults in Scouting» της Παγκόσµιας Οργάνωσης της Προσκοπικής Κίνησης (WOSM), εκδ. World Scout Bureau, 1992, κεφ. 5, Μια ποικιλία ικανοτήτων, σ.15.

Eυθέως Ρ Ι Ζ Ε Σ

49

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ε Σ

Βρισκόµαστε µπροστά σε γεγονότα όπου κυριαρχεί η κακία, ο εγωισµός, το µίσος και ο απαράµιλλος ατοµισµός, γεγονότα που στιγµατίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη και πυκνώνουν τα σύννεφα της καταστροφής. Η παγκοσµιότητα των γεγονότων επαληθεύει καθηµερινά ότι το ανθρώπινο γένος διέρχεται σε µια κατάσταση επικυνδινότητας. Με τη νεολαία να αποτελεί πάντα τον αποδέκτη και τον εκφραστή τέτοιων ειδεχθών γεγονότων. Ρατσισµός, βία, σκάνδαλα, ανηθικότητα έχουν γίνει πρωταρχικές αιτίες κατάρρευσης και διαφθοράς. Η λύση για την επίτευξη της ειρήνης σήµερα έχει γίνει ο πόλεµος, τα λόγια της αγάπης ακούγονται χωρίς περιεχόµενο. Ο σεβασµός των παραδόσεων, η αλληλοβοήθεια, τα ήθη και έθιµα έχουν αφεθεί στο παρελθόν. Τα µεθοδευµένα µέσα της ηλεκτρονικής δήθεν ψυχαγωγίας έχουν κατακλύσει τη νεολαία, τα κέντρα µε τους εκκωφαντικούς ήχους της αλόγιστης µουσικής οδηγούν σε µια άλλη διάσταση ψευδαίσθησης αφήνοντας την ηθική για άλλους. Όλα πλέουν σε ένα έντεχνο σχέδιο φθίνουσας πορείας, το οποίο κινείται µε ταχύτητα φωτός. Όλα µεθοδεύουν στην αναζήτηση του εύκολου πλουτισµού, στην υπερκατανάλωση αγαθών, και αποτελούν πλέον το παιχνίδι µιας ρουλέτας που θέλει να κατευθύνει τη ζωή µας, τη ζωή των παιδιών µας. Τα λόγια ξεπεράσανε τις πράξεις µας και αγαπάµε χωρίς έργο αληθινό εθελοτυφλώντας µπροστά στην πραγµατικότητα. Ρίζες Ελληνικές γεµάτες αξία που βάφτηκαν από το τιµηµένο αίµα χιλιάδων, οι οποίοι θυσιάστηκαν για να δηµιουργήσουν το όραµα της ελευθερίας µε το θάνατο, χάνονται από την αληθινή µορφή τους σήµερα και γίνονται εικόνα του παρελθόντος. Πού είναι οι ρίζες µας οι Ελληνικές, εκείνες που κρατήσανε το χώµα της Πατρίδας µας;

50

Ρ Ι Ζ Ε Σ

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ε Σ

Μια νεολαία εγκαταλειµµένη να αναζητά στο λαβύρινθο της εποχής την εφήµερη χαρά. Είναι ανάγκη, λοιπόν, οι νέοι να έρθουν σε επαφή µε την παράδοση, µε τις Ελληνικές αξίες, εκείνες που ανάψανε όχι µόνο ένα πυρσό φωτεινό, αλλά εκατοντάδες πυρσούς φωτεινούς πνεύµατος και σοφίας, πίστης και αυτοθυσίας. Αυτοί που στεφανώθηκαν µε το αµάραντο στεφάνι στο Αϊδίνη, αυτοί που ρίχτηκαν µε αυτοθυσία στους πολέµους, αυτοί που έτρεξαν στο κάθε κάλεσµα βοήθειας, αυτοί πρέπει να γίνουν πρότυπα των νέων. Οι Έλληνες Πρόσκοποι, τα Νιάτα τα Ελληνικά. Οι ρίζες στο δέντρο της παράδοσης ποτισµένες µε το Ορθόδοξο πνεύµα της Ανάστασης ας στερεώσουν το έργο κάθε Έλληνα πάνω σε ηθικές αξίες και ας τον στηρίξουν σε κάθε του ενέργεια µε την επίγνωση του σήµερα.

Eυθέως

51

ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟ∆ΟΞΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Το πνευµατικό περιεχόµενο της ιδεολογικής κατεύθυνσης του Προσκοπισµού είναι οι αρχές που βασίζονται στις πανανθρώπινες αποδεκτές αξίες, µε σκοπό να διαµορφώσουν και να συµβάλουν στην ένταξη ενός άξιου, θετικού και ικανού πολίτη στην κοινωνία. Η διαµόρφωση του ανθρώπου σύµφωνα µε την ψυχολογία βασίζεται σε τρεις παράγοντες: στην κληρονοµικότητα, το πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον, και στις ατοµικές εµπειρίες.1 Μέσα απ΄ αυτή την σύνθεση της προσωπικότητας του ατόµου ξεχωριστή θέση κατέχει η πνευµατικότητα του Θρησκευτικού συναισθήµατος που αποτελεί σηµαντικό συστατικό διαµόρφωσης. Αυτό αναφέρεται και στο φρενολογικό σύστηµα του Γκάλ, όπου η ιατρική έρευνα δείχνει ότι στον εγκέφαλο του ανθρώπου υπάρχει ένα αισθητήριο όργανο πίστεως (η θρησκευτικότητα του ατόµου), που µε αυτό το όργανο ο άνθρωπος µπορεί να γνωρίσει και να λατρεύσει τον Θεό.2 «Η Θρησκεία αποτελεί τη βάση του Προσκοπισµού» και ο Προσκοπισµός θα δώσει «την Πίστη εκείνη που επιδρά ασυναισθήτως στην ψυχή του παιδιού και του δίνει µια Θρησκεία για όλες τις ηµέρες της ζωής του». 3 Η Ορθόδοξη Θρησκεία4 για εµάς τους Έλληνες συνταυτίστηκε και έγινε αναπόσπαστο µέρος του Ελληνικού λαού αναδεικνύοντας φωτεινές «πνευµατοφόρες» µορφές, τους Γέροντες ή πνευµατικούς πατέρες5 µε σπάνια χαρίσµατα, που µας οδήγησαν και µας οδηγούν στην φωτεινότητα της ζωής που περιέχει η Ορθόδοξη πίστη βοηθώντας τους ανθρώπους για την ορθή και στέρεα διάπλαση τους. Μας απέδειξαν επίσης ότι η πίστη δεν διδάσκεται αλλά βιώνεται «πραγµάτων έλεγχος ού βλεποµένων», το οποίο συναντάται και συνταυτίζεται µε την Προσκοπική ιδεολογία στην πίστη προς τον Θεό που αποτελεί πρωταρχικό σηµείο αναφοράς στην Προσκοπική υπόσχεση. «Να εκτελώ το καθήκον µου προς τον Θεό». Η «τήρηση» του καθήκοντος δεν είναι όµως µια 1

Leonard Kristal, Η ψυχολογία στη ζωή µας, εκ. Ψυχογιός, 1981, κεφ. 7, Η προσωπικότητα χρειάζεται ανθρώπους, σ. 88 2 Γκάλ, Μεγάλη Ιατρική εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Χρυσός Τύπος, Τόµος Γ’, σ. 8 3 Baden-Powell, Βλ. σχ. Αλ. Κοµνηνού, Παραδοχές, Εκδ. Σώµα Ελλήνων Προσκόπων, 1994, σ. 9 4 Θρησκεία σηµαίνει: α) Πίστη, δηλ. έµφυτη, αδίδακτη, καθολική βεβαιότητα για την ύπαρξη του Θεού, β) Λατρεία, δηλ. εξωτερική εκδήλωση της πίστης, γ) Κατά Θεό ηθική ζωή, δηλ. προσπάθεια προσαρµογής του θελήµατος του ανθρώπου προς το θέληµα του Θεού, Κ. Παπαδηµητρακόπουλος, Η πίστη σήµερα, εκδ. Φωτοδότες, 1994, σ.12 5 Κάλλιστος Ware (Καθηγητής Πανεπιστηµίου Οξφόρδης), Ο Ορθόδοξος δρόµος, εκδ. Επτάλοφος, 1983, σ. 111-115

52

ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟ∆ΟΞΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

απροσδιόριστη διαδικασία λατρείας, αλλά αποτελεί µια πηγαία, αναγκαία και συγκεκριµένη κατάσταση, που θα καθοδηγεί τις προσπάθειες µας προς την Ορθόδοξη δογµατική µας πίστη µε σεβασµό, ενδόµυχη διάθεση και συνέπεια. «∆εν ωφελεί καθόλου να βρίσκεται κανείς κοντά στο Θεό τυπικά, όταν δεν είναι κοντά Του και µε την πίστη».6 Το «καθήκον» προς τον Θεό δεν είναι απλά η διευθέτηση ή τήρηση της τάξεως στους Ιερούς Ναούς και στις εορταστικές εκδηλώσεις, ένα γενικευµένο πρόσχηµα πίστης, το οποίο εκφράζει απλά και µόνο την τυπική λατρεία και συµπάθεια, αλλά αποτελεί κάτι πιο ουσιαστικό, µια βαθύτερη και συγκεκριµένη λατρευτική Ορθόδοξη ακολουθία, η οποία κρύβει αµύθητους θησαυρούς αγάπης και πνευµατικής ουσίας, που πρέπει να µεταδοθούν σωστά και υπεύθυνα µέσο της Προσκοπικής παιδαγωγικής συµβολής, στην θρησκευτικότητα του παιδιού. «Είναι απαραίτητη η ενεργός συµµετοχή στη ζωή της Εκκλησίας και µάλιστα τη λυτρωτική δύναµη των Μυστηρίων της».7 «Η ανθρώπινη ψυχή συνδέεται µε τον Θεό µε κάποιο νήµα, που κατευθύνεται προς τα ψηλά. Είναι το νήµα της Πίστης µας προς τον Θεό. Όποιος κόβει το νήµα, της Πίστης καταντά σαν τυχοδιώκτης µέσα στην τρικυµιώδη ζωή».8 Θα πρέπει να διατηρούµε ζωντανή την επικοινωνία µε τον Θεό ώστε να κατευθύνει ορθά την τήρηση του «καθήκοντος» µέσα στον Προσκοπισµό σύµφωνα µε την Ορθόδοξη πίστη. Το ενδόµυχο αυτό «καθήκον» µας καθιστά σοβαρά υπεύθυνους ως Ελληνορθόδοξους Βαθµοφόρους για τη µετάδοση της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης, µεριµνώντας µε υπευθυνότητα και σύνεση για την ορθή πνευµατική καθοδήγηση των παιδιών µας. Για να πετύχει όµως σωστά αυτό χρειαζόµαστε να έχουµε την καθοδήγηση την βοήθεια ενός πνευµατικού ιερέα9 (ειδικού συνεργάτη)10.

6

Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Γ’, αποσπ. 4772, Πίστη, Να είναι ουσιαστική, σ. 679.

7 Αλέξανδρου Κοµνηνού, Παραδοχές, Εκδ. Σώµα Ελλήνων Προσκόπων, 1994, σ. 11 8 Αθ, Βόσσης, Το πεντάλεπτο του Αρχηγού, εκδ. Σώµα Ελλήνων Προσκόπων, Ο σύνδεσµος µε τον ουρανό, σ. 37 9 Ο ορισµός και η διάθεση πνευµατικού ιερέα πρέπει να γίνεται µετά απο ενηµέρωση και συνεργασία, µε την Ιερά Μητρόπολη.

10 Ειδικός συνεργάτης καλείται ο άνθρωπος που είναι εξειδικευµένος στο αντικείµενο που θα µας αναπτύξει. Σκοπός του είναι να βοηθάει στην διοργάνωση και στην εξέλιξη συγκεκριµένης δράσης µε τις εξειδικευµένες γνώσεις και ικανότητες του, για την ορθή µετάδοση και εφαρµογή.

ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟ∆ΟΞΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

53

Ο συνδυασµός του πνευµατικού ιερέα µε το αντίστοιχο προσωπικό παράδειγµα και το Προσκοπικό πρόγραµµα αγωγής, µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά στην σωστή Θρησκευτική αγωγή. Ο Κλείτος Ιωαννίδης µας αναφέρει χαρακτηριστικά την αναγκαιότητα του πνευµατικού, στο βιβλίο του για τον βίο του χαρισµατικού Γέροντα Πορφύριου: «Στην Αγία-Ρούµελη επίσης, καθώς ο Γέρων Πορφύριος συζητούσε µε τον πάπα-Γιώργη, του εζήτησε ν΄ αποσυρθή και να τον αφήσει να προσευχηθεί. Ο πάπα-Γιώργης αποµακρύνθηκε, αλλ΄ εκεί αποσυρµένος ενύσταξε και αποκοιµήθηκε, ξυπνώντας όµως σύντοµα και απότοµα από το ποδοβολητό µιας µεγάλης οµάδας Ευροπροσκόπων τουριστών, που περνούσαν δίπλα του. Καθώς λοιπόν εξύπνησε, είδε το Γέροντα δίπλα στο γιαλό όρθιο να ευλογεί τους διερχόµενους νέους. Αφού εκείνοι προσπέρασαν, στράφηκε προς τον πάπα-Γιώργη και του είπε: Ξέρεις τι καλά παιδιά είναι αυτά παπά-Γιώργη; Αλλά είναι «ως πρόβατα µη έχοντα ποιµένα».11 Χρειάζεται λοιπόν άµεση συνεργασία του Προσκοπισµού και της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας για την πραγµάτωση σωστού και υπεύθυνου πνευµατικού προσανατολισµού των νέων, «µέσα από το Προσκοπικό Σύστηµα, που είναι Ελληνογενές σύστηµα διαπαιδαγώγησης, Ελληνοχριστιανικό ως προς το πνευµατικό και το ιδεολογικό του περιεχόµενο και θα µπορούσε αδίστακτα να χαρακτηριστεί Ελληνοπρεπές ως ανταποκρινόµενο στις παραδόσεις και στα ιδανικά του Έθνους µας».12

11

Κλείτου Ιωαννίδη. Ο ΓΕΡΩΝ ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ, εκδ. Ιερού Γυναικείου Ησυχαστηρίου (Η Μεταµόρφωσις του Σωτήρος), 1995, σ. 123 12 Αλέξανδρου Κοµνηνού, Παραδοχές, Εκδ. Σώµα Ελλήνων Προσκόπων, 1994, σ. 51

Eυθέως

54

Τ Ο

Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ο

Π Α Ρ Α ∆ Ε Ι Γ Μ Α

Η σχέση που αναπτύσσεται µεταξύ του ενηλίκου και του νέου είναι ιδιαίτερα λεπτή και ευαίσθητη. Θα πρέπει να γνωρίζουµε ότι είναι πολύ σπουδαίο να σµιλεύουµε σωστά τον χαρακτήρα του παιδιού. Να παρακολουθούµε τις ικανότητες του και να συµβάλουµε να τις αναπτύξει σωστά. Να µπορούµε να εντοπίζουµε τα λάθη και τις αδυναµίες, και να βοηθάµε να τις περιορίσει ακόµα και να τις εξαλείψει. Οι Θεµελιώδεις αρχές µας1 και η Προσκοπική µεθοδολογία2 µας δίνουν τη δυνατότητα ως ενήλικα µέλη να συµβάλουµε σηµαντικά στην ορθή αγωγή µε τον καλύτερο και πιο φυσικό παιδαγωγικό τρόπο και µε κυρίαρχο στοιχείο: να διδάσκουµε µε το καλό δικό µας προσωπικό παράδειγµα. Πόσο λυπηρό είναι όµως, όταν ενεργούµε µε αδιαφορία για την ψυχική καλλιέργεια και την ηθική αγωγή τους. ∆εν έχουµε συνειδητοποιήσει ότι η βελτίωση των ανθρώπων και η καλυτέρευση της κοινωνίας µας οφείλεται στην ορθή συµβολή µας στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών. «Ο άνθρωπος πραγµατοποιεί τον εαυτό του όχι έξω αλλά µέσα στην πολιτεία και δια της πολιτείας. Και η πολιτεία είναι γνήσια και πλήρης κατά το νόηµα και το κύρος της όταν ταυτίζεται µε τον κάθε πολίτη χωριστά και µε όλους µαζί, όταν ζει και ευδοκιµεί από την εργασία, την πρωτοβουλία, την αρετή τους».3 Η προσωπική µας βελτίωση και η διάθεση ειλικρινής αγάπης θα καταδείξει την αποτελεσµατικότητα της συµβολής µας προς την αγωγή τους. «Ας είναι κοινό σχολείο σε όλους και υπόδειγµα αρετής η λαµπρότητα του βίου σου, η οποία πρέπει να βρίσκεται µπροστά σε όλους σαν κάποια αρχέτυπη εικόνα, έχοντας όλα τα καλά µέσα της και δίνοντας µε µεγάλη ευκολία τα παραδείγµατα σ΄ εκείνους που θέλουν να

1

Η Προσκοπική υπόσχεση και ο Νόµος των Προσκόπων αποτελούν τις Θεµελιώδες αρχές της Προσκοπικής κίνησης, Βλ. σχετικά «Παραδοχές» Αλ. Κοµνηνού, 1994, εκδ. Σ.Ε.Π. (Σώµα Ελλήνων Προσκόπων), σ. 7 2 Η Προσκοπική µεθοδολογία διαιρείτε σε τρεις Κλάδους. Κάθε κλάδος είναι το τµήµα εκείνο που ασχολείται µεθοδολογικά (παιδαγωγικά) µε τα ανάλογα χαρακτηριστικά της ηλικίας των παιδιών. (Μετανηπιακά 7 ως 14 ετών, Προεφηβικά 11 ως 14 ετών, και εφηβικά 15 εώς 17 ετών) 3 Ε. Παπανούτσος, Νόµοι και αρετή Βλ. σχετικά «Νεολαία και κοινωνία», Ντίνα Αηδονά και Ιφιγένεια Γεωργιάδου, ∆οκιµές σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήµατα, εκδ. Guttenberg, 1992, σ. 291.

Τ Ο

Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ο

Π Α Ρ Α ∆ Ε Ι Γ Μ Α

55

αποτυπώσουν µέσα τους τα καλά που έχει».4 Το καλό προσωπικό παράδειγµα συµπεριφοράς µας, είναι ενέργειες έκφρασης που θα πρέπει να αποβλέπουν στην ορθή και συνετή αντίδραση µας στα ερεθίσµατα που δεχόµαστε από το περιβάλλον. Στην συγκεκριµένη περίπτωση όταν βρισκόµαστε µέσα στο Προσκοπικό τµήµα η εικόνα του προσωπικού µας παραδείγµατος είναι εµφανής και έντονη και παρουσιάζει τη ποιότητα του χαρακτήρα µας. Το παιδί όταν βρίσκεται στην παιδική του ηλικία είναι περισσότερο δεκτικό, µας δίνει τη δυνατότητα να βάλουµε φρένο στις κακές νοοτροπίες, οδηγώντας το στα σωστά και στα πρέποντα. Χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας είναι επίσης τα συναισθήµατα ντροπής, φόβου, σεβασµού µπροστά στην όψη του γονέα ή του δασκάλου που θα πρέπει να «επωφεληθούµε» κάνοντας ορθή κρίση και επιλογή αυτής της κατάστασης.5 Είναι γνωστό από καταξιωµένους και έµπειρους φυσιολόγους και ψυχολόγους6 ότι ο νέος αγωγείται κατά το µεγαλύτερο µέρος µε την αµοιβή (εξαρτηµένη µάθηση) ως θετικές ενισχύσεις της καλής συµπεριφοράς και µε και την «ποινή».7 Αν ακολουθήσουµε σωστά και συνετά τους παραπάνω τρόπους αγωγής, θα διαπιστώσουµε ότι ένα µεγάλο µέρος της θετικής ενίσχυσης καλής αγωγής και συµπεριφοράς συντελείται από το προσωπικό µας παράδειγµα. Οι ωφέλιµες και καλές «διδασκαλίες» του προσωπικού µας παραδείγµατος σε συνδυασµό µε την Προσκοπική µέθοδο αγωγής συµβάλουν στην τρυφερή ηλικία του παιδιού µε σκοπό να διαµορφώσει

4

Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Γ’, σ. 647, αποσπ.4685, Παράδειγµα. Βασίλειου ∆. Χαρώνη - Ουρανίας ∆. Λαναρά, Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυστοοτόµου, Αθήνα, 1993, Τόµος Α’, σ. 347, αποσπ.395, Χρόνος ενάρξεως.

6 Ivan Pavlov (Νοµπελίστας), B. Skinner, T. Verhave, P.Zimpardo, G. Ruch, H. Harlow, βλ.σχ. Η ψυχολογία στη ζωή µας, Leonard Kristal, εκ, Ψυχογιός, 1981, σ. 40 - 49 7 Ως ποινή αναφέρω όχι την βία αντιµετώπιση αλλά την ανάληψη της ευθύνης των συνεπειών του όπως αναφέρει ο Παιδοψυχολόγος Άντλερ. Βλ. σχετικά Ρ. Ντράκορς – Λόρεν Γκραίη, «Το δικαίωµα να είσαι παιδί», εκδ. Γλάρος, σ. 25 5

56

Τ Ο

Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ο

Π Α Ρ Α ∆ Ε Ι Γ Μ Α

µια προσωπικότητα που να διακατέχεται από ιδανικά και αξίες που προάγουν τις Θεµελιώδες αρχές, που βασίζονται στον Θεό, την Πατρίδα, την προσφορά προς την οικογένεια και τον συνάνθρωπο, αναπτύσσοντας την αυτοεκτίµηση του (ενίσχυση των θετικών στοιχείων και ικανοτήτων που διαθέτει). Οι εµπειρίες και τα βιώµατα που θα αποκοµίσει από τα προσωπικά παραδείγµατα των ενήλικων στελεχών (Βαθµοφόρων) µέσα από την προσκοπική του ζωή είναι στοιχεία αγωγής που θα λειτουργήσουν καταλυτικά και δραστικά στην ψυχολογία τους και στην διαµόρφωση του χαρακτήρα τους. Για αυτό πρέπει εµείς οι ενήλικοι Βαθµοφόροι, να εξετάζουµε προσεκτικά και υπεύθυνα την στάση µας απέναντι τους. Το προσωπικό µας παράδειγµα προς τα παιδιά δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται από επιπολαιότητα και ανευθυνότητα (λόγων και πράξεων), αλλά αντίθετα πρέπει να γνωρίζουµε καλά ότι πέρα από την αγάπη οφείλουµε να προσφέρουµε κατανόηση και να ενεργούµε υπεύθυνα, σοβαρά, µε υποµονή και σύνεση. «εξέχουσα θέση κατέχει ο παιδαγωγός. Αυτός επηρεάζει κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο την όλη εξέλιξη του παιδιού. Γι΄ αυτό θα πρέπει να διαθέτει όλα τα στοιχεία της πλήρους προσωπικότητας, για να µπορεί να παιδαγωγεί άλλους.8 Την µεγαλύτερη σηµασία για την ευόδωση όλων των µέσων της αγωγής έχει ο «προσωπικός παράγοντας του δασκάλου και η δύναµη της εκφράσεως του»9. Ο δάσκαλος, που κατέχεται από πάθος για την παιδεία, θα βρει τον τρόπο της αυτοβελτίωσης, ώστε πέρα από την µετάδοση γνώσεων ν΄ αναδεικνύεται παράδειγµα προς µίµηση για τα παιδιά.10 Η υπεύθυνη και θετική αυτή προσωπική συµπεριφορά µας θα έχει ως αποτέλεσµα να καλλιεργήσουν καλή διάθεση, να αποδέχονται την προσωπικότητα µας ως µέσο παραδειγµατισµού και ταυτόχρονα να αποκτούν ένα σωστό και ηθικό χαρακτήρα καταπολεµώντας τις αδυναµίες και αυξάνοντας τα προτερήµατα τους.

8

Βασίλειου Σκιαδά, Αγωγή-Μόρφωση-Ψυχαγωγία του παιδιού, 1988, κεφ. Γ’, Μέσα αγωγής, σ. 70-71 Αντ. ∆ανασσή, Θεµατική της Παιδαγωγικής Επιστήµης, σ. 131 10 Βασίλειου Σκιαδά, Αγωγή-Μόρφωση-Ψυχαγωγία του παιδιού, 1988, κεφ. Ε’, Πως θα επιτύχει στο έργο του, σ. 134 9

Eυθέως Π Ρ Ο Σ Κ Ο Π Ι Σ Μ Ο Σ

-

Σ Τ Α Σ Η

57

Ζ Ω Η Σ

Η ειρήνη και το αδελφικό πνεύµα ήταν οι πρώτοι δηµιουργικοί σπόροι που έσπειρε και καλλιέργησε ο Μπέητεν Πάουελ και µεταλαµπάδευσε για τον Ελληνικό Προσκοπισµό ο Αθανάσιος Λευκαδίτης. Σπόροι που ρίζωσαν και δηµιούργησαν µια δυναµική κίνηση νέων, µε γόνο την αγάπη µεταξύ µας, στηριζόµενη στις µοναδικές αξίες της Πίστεως προς τον Θεό του καθήκοντος προς την Πατρίδα και της προσφοράς. Ακολουθήσαµε ένα µονοπάτι αρχών µε σκοπούς και υψηλά ιδεώδη που δένουν τον άνθρωπο µε βάσεις στέρεες και δυνατές. Η πίστη στα ιδανικά και στις Προσκοπικές αξίες1 πρέπει να είναι µόνιµη στάση ζωής για εµάς τους Προσκόπους. Είναι η ουσία που ρέει µέσα από τις αναλλοίωτες Αρχές µας και που έχουν σκοπό στην ανιδιοτελή αγάπη για τον άνθρωπο και στην βελτίωση του εαυτού µας. «Κοίταζε πλατειά, έστω κι όταν νοµίζεις πως βλέπεις πλατειά – κοίταζε πλατύτερα!» ήταν το µήνυµα του Ιδρυτή προς όλους τους Προσκόπους.2 Ένα τόσο σοφό και συνάµα σαφές µήνυµα του Ιδρυτή, που σηµατοδοτεί την εγρήγορση, την προνοητικότητα, την ευρύτητα του πνεύµατος και της αυτοδιάθεσης. Και µε την σειρά του ο Αθανάσιος Λευκαδίτης έδωσε το έναυσµα, για την Ελληνική Προσκοπική κίνηση αγάπης και συναδέλφωσης όλων των νέων, µέσα από αυτό το µεγάλο «παιχνίδι» εµπειριών και βιωµάτων, που είναι ακατάλυτο στο χρόνο για το κάθε παιδί ξεχωριστά, και αποτέλεσε αχώριστο µέρος της Ελληνικής κοινωνίας, στην ιστορική διαδροµή της Πατρίδος µας, µε το παράδειγµα της προσφοράς, της αυτοδιάθεσης, του εθελοντισµού και της αγάπης προς τον συνάνθρωπο.

1 Αξία είναι µια «εσωτερική, σταθερή στάση η οποία προσανατολίζει τη συµπεριφορά», The Health of Youth, Background document, Technical Discussions, World Health Organization, Geneva, March 1989, Βλ. Σχετικά ΤΑΣΕΙΣ, Εκδ. World Scout Burea, 1995, σ. 72.

2 Μήνυµα προς όλους τους Προσκόπους του κόσµου στης 22 Φεβρουαρίου 1930.

58

ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ - ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ

Ο Φώτης Κόντογλου µας αναφέρει πολύ γλαφυρά το ευεργέτηµα της Αγάπης και της αδελφοσύνης που έχει ο Ελληνικός λαός, που αν το συνδυάσουµε µε το ιδεώδες του Ελληνικού Προσκοπισµού έχουµε την δυνατότητα να καταλάβουµε πως ο Προσκοπισµός αποτέλεσε και αποτελεί στάση και πρότυπο ζωής. «Την αγάπη που τόσο πολλή υπάρχει στον βλογηµένο λαό µας. Ναι! Την πολλή αγάπη που κλείνει στο στήθος του ο λαός µας. Που σαν ποτάµι δροσερό τούτη η αγάπη δροσολογά τον πυρωµένο ξέρακα της ζωής µας. ∆ένει του ανθρώπους µεταξύ τους και τους δυναµώνει, για τούτο ο µακάριος Παύλος λέγει, πως είναι ο σύνδεσµος της τελειότητας. Σύνδεσµος αγιασµένος, αγκάλιασµα αδελφικό, περίπτυξη µε δάκρυα ανακούφισης που διώχνει µακριά τον εγωισµό, το κακό δηλητήριο, που χωρίζει τους ανθρώπους». 3 Ας µείνουµε κοντά στα ιδανικά µας και ας κάνουµε πράξη αυτή την αγάπη που τόσο απλόχερα βιώσαµε και δεχθήκαµε να έχουµε µέσα µας. Και ας συνεχίσουµε την ζωή µας µε αταλάντευτη πίστη στις ύψιστες Προσκοπικές αξίες, οι οποίες µπορούν να µας ανεβάσουν ψηλά χωρίς επάρσεις, σκοπιµότητες και δόλους, για να γίνουν στάση ζωής µε πνεύµα ειλικρινές, Χριστιανικό και αγνά Προσκοπικό.

3

Φώτης Κόντογλου, «Ευλογηµένο Καταφύγιο», εκδ. Ακρίτας, 1994, σ. 281.

Eυθέως Α Γ Ω Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο

59

Φ Ρ Ο Ν Η Μ Α

Η επιτυχία των προσωπικών επιδιώξεων είναι στοιχείο θέλησης που προέρχεται από τον τρόπο αγωγής, σκέψης και επιθυµίας, παράγοντες που καθορίζουν τις ενέργειες και την συµπεριφορά του ατόµου.

To ίδιο συµβαίνει και µέσα στην Προσκοπική κίνηση όπου τα ενήλικα στελέχη (Βαθµοφόροι) βάση της παιδείας και της θέλησης τους για πρόοδο αντανακλούν την προσωπική τους στάση, λειτουργία και συµπεριφορά. Αν σήµερα το Προσκοπικό έργο, που παράγεται στα τµήµατα αναβαθµίζεται ή αντίστοιχα υποβαθµίζεται, οφείλεται στον χαρακτήρα του Βαθµοφόρου και της προσωπικής του θέλησης, µε σηµαντικό στοιχείο αναφοράς το αγωνιστικό του φρόνηµα, για διάθεση προσφοράς. Η λέξη χαρακτήρας σηµαίνει την ανθρώπινη θέληση, που είναι στραµµένη προς το καλό, και έχει ένας νέος χαρακτήρα, αν έχει ευγενικές αρχές και δεν λυγίζει µπροστά σε τίποτα, ούτε όταν η σταθερότητα αυτή τον αναγκάζει να κάνει θυσίες.1 Στοιχεία που υποβαθµίζουν την προσπάθεια του εθελοντικού αγώνα και της προσωπικής προσφοράς είναι η εγωιστική (εγωκεντρική) αντίληψη και συµπεριφορά, όπως επίσης η θεωρητική και µόνο γνώση των Προσκοπικών αξιών, χωρίς την ανάλογη πρακτική εφαρµογή. Η ανακολουθία αυτή δηµιουργεί συγχύσεις και καταστάσεις που µπορούν να προξενήσουν προβλήµατα στην ψυχική διάθεση και στο κλίµα επικοινωνίας µεταξύ των Βαθµοφόρων, υποβαθµίζοντας το Προσκοπικό έργο, ενώ συνθλίβουν το αγωνιστικό φρόνηµα (θέληση), προκαλώντας ένα άτονο κλίµα, µε επακόλουθες συνέπειες (Μηδενισµός ενδιαφερόντων, επιπολαιότητα, άρνηση δηµιουργικής ή συλλογικής προσπάθειας, κ.α.). Είναι χρήσιµο να κατανοήσουµε ότι αν ανιχνεύουµε και αξιολογούµε µε ειλικρίνεια και αντικειµενικότητα τον εσωτερικό µας κόσµο, θα διαπιστώσουµε ότι µπορούµε να εντοπίζουµε τα αρνητικά στοιχεία που είναι επιζήµια για την δηµιουργική έκφραση και διάθεση µας.

1 «Η πιο υπέροχη νίκη», Tihamer Toth, εκδ. Φως, 1987, Τόµος Α-Β, κεφ. Α’, Τι είναι χαρακτήρας, σελ.13.

60

Α Γ Ω Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο

Φ Ρ Ο Ν Η Μ Α

Χρειάζεται γι΄ αυτό τον σκοπό να ενεργοποιήσουµε την αυτογνωσία και τον αυτοέλεγχο, που περιορίζουν τις αδυναµίες και βελτιώνουν ταυτόχρονα τον χαρακτήρα µας. Για να δούµε κατάµατα τον εαυτό µας, πρέπει να διώξουµε από την ψυχή µας2 «πάσαν κακίαν και πάντα δόλον και υποκρίσεις»3 Ο αγώνας να υπερβούµε τις αδυναµίες του εαυτού µας σίγουρα δεν είναι ούτε εύκολος ούτε πρόσκαιρος. Είναι ο πιο δύσκολος γιατί, τελικά, έχουµε να κάνουµε µε τον ίδιο τον εαυτό µας. Είναι όµως και µοναδικός. Σαν συγκεντρωθεί και περιοριστεί ο άνθρωπος στον στόχο τούτο, τότε όλα τ' άλλα προβλήµατα του ανθρώπου, ως ατόµου και συνόλου ή θα λυθούν ή θα βρουν την υπέρβαση τους.4 Για να δηµιουργήσουµε όµως αυτή την εποικοδοµητική και ωφέλιµη ψυχική κατάσταση, ενισχύοντας την θέληση για προσφορά, βελτιώνοντας τον χαρακτήρα µας ως άτοµα, θα πρέπει να αγωνιστούµε για την αποφυγή αρνητικών και εγωιστικών τάσεων. Τόσο, λοιπόν, στην κοινωνική µας ζωή όσο και στο Προσκοπικό έργο που έχουµε αναλάβει, µε την αντίστοιχη σύµµετρη, υπεύθυνη και συνειδητή ασχολία µας µε όσο γίνετε πιο σταθερούς ρυθµούς να αντιµετωπίζουµε τα προβλήµατα µε προσευχή, αισιοδοξία και βέβαια ελπίδα, η οποία πηγάζει από την θέληση µας για αυτογνωσία, «να ξέρεις τι βλαβερό έχει η ψυχή σου και τι καλό της λείπει»5. Ξεκινώντας αυτή µας την προσπάθεια µε την σοφή λατινική ρήση: «Si velia posis», Αν θέλεις µπορείς. Μπορείς να γίνεις καλύτερος άνθρωπος, καλύτερος Βαθµοφόρος.

2

«Αυτογνωσία – Μέτρο τελειότητας», Μιχαήλ Μιχαηλίδης, εκδ.Ν. Σανιδάς, 1997, κεφ. Ουδέν δυσχερέστερον, σ. 35 3 Καινή ∆ιαθήκη, Α’ Πετρ. Β’ 1, Οι Χριστιανοί πρέπει να αποβάλουν κάθε κακίαν.

4 «Ανάληψη ευθύνης», Νικόλαος Νικολαίδης, εκδ. Λυδία, 1992, κεφ. Μπορούµε, σ. 100.

5 «Η πιο υπέροχη νίκη», Tihamer Toth, εκδ. Φως, 1987, Τόµος Α-Β, κεφ. Α’, ∆ιαπαιδαγώγησε τον εαυτό σου, σελ.15.

Eυθέως Ζ Η Τ Ε Ι Τ Α Ι

Α Λ Η Θ Ι Ν Η

61

Ε Λ Π Ι ∆ Α

Πίκρα και απογοήτευση είναι το συστατικό στοιχείο των καθηµερινών ειδήσεων, που τα µέσα ενηµέρωσης προσφέρουν.1 Η αδιαφορία, ο ατοµισµός, ο εγωκεντρισµός και το συµφέρον έχουν καταστεί µόνιµο γνώρισµα της εποχής µας, που βιώνουµε καθηµερινά. Πρώτα το συµφέρον, ύστερα το συµφέρον και πάλι το συµφέρον. Είναι φοβερό. Τα συνθήµατα αυτά πιάνουν τόπο σε µια υποτονική εποχή, όπως η δική µας. Γίνονται σηµαία, που κολπώνεται από τους καταλυτικούς ανέµους του εγωκεντρισµού µας, και κυβερνούν. Γίνονται δροµοδείχτες, όχι ζωής αλλά θανάτου, και µεταβάλουν την κοινωνία των ανθρώπων σε ζούγκλα άγριων θηρίων. Ψαλιδίζουν τα φτερά της ψυχής, στενεύουν τους ορίζοντες και την φυλακίζουν στην ασφυκτική ειρκτή του στενόψυχου εγώ. ∆εν έχουµε δικαίωµα άλλο να παραµένουµε υποτονικοί στο κάλεσµα των καθηκόντων µας, δεν µπορούµε, δεν επιτρέπεται να παρακολουθούµε έτσι αδιάφορα την καταστροφή της νεολαίας µας. Όλοι φέρουµε ακέραια την ευθύνη όταν ακούµε καθηµερινά το αγωνιώδες κάλεσµα των νέων µας που ακούγεται σαν µια φωνή απελπισίας που έχει εγκλωβιστεί στην µοναξιά της εγωκεντρικής και πολύβουης ζωής και εµείς απλά να συµπονούµε χωρίς έργα, χωρίς πράξεις, όταν καθηµερινά βλέπουµε να χάνονται στο κάλεσµα τον σύγχρονων σειρήνων τα νέα µας παιδιά που µελωδικά και έντεχνα κάποιοι τραγουδούν στα αυτιά της ψυχής τους µια τραγωδία προσπαθώντας να τους ελκύσουν και να τους οδηγήσουν στον όλεθρο διαβρώνοντας τα ιδεώδη ιδανικά και τις αξίες των παραδόσεων. ∆εν µπορούµε όµως να λέµε ότι πιστεύουµε στα ιδεώδη χωρίς καν να προσπαθούµε µε έµπρακτο ζήλο και αγώνα να δώσουµε έστω και ένα τόνο αισιοδοξίας , µια ελπίδα φωτός, µια ελπίδα συντροφιάς και αγάπης όπως µας την δίδαξε ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός. Η αδικία επικρατεί, ενώ το µίσος µας κυβερνά-Το κάθετι καταρρέει, ένας κόσµος που χάνεται. Και η κραυγή της στείρας λογικής και της απαισιοδοξίας δηλητηριάζει καθηµερινά την ζωή µας. Το φάσµα της απελπισίας πετάει σαν 1

«Ανάληψη ευθύνης», Νικόλαος Νικολαίδης, εκδ. Λυδία, 1992, κεφ. Μπορούµε, σ. 99.

62

ΖΗ ΤΕΙΤΑΙ

ΑΛΗ ΘΙΝΗ

ΕΛΠ Ι∆Α

όρνιο πάνω από τα κεφάλια µας προκαλώντας ανατριχίλα, ενώ ορµά και κατασπαράζει τα σωθικά µας. Ο κόσµος µας αργοπεθαίνει από την ανησυχία, την αγωνία και πιο πολύ από την απελπισία. Ο άνθρωπος ασυναίσθητα φυλακίζεται µέσα στην σκοτεινή σπηλιά της µοναξιάς και της απελπισίας. Και όµως υπάρχει φως, υπάρχει αληθινή ελπίδα για να µπορούµε να µηνύσουµε στις ψυχές τους µια ελπίδα σωτηρίας, αρκεί να πάρουµε την απόφαση να ζήσουµε και να πράξουµε και εµείς ειλικρινά µε θέληση προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο µέσο ειλικρινής αγάπης. Στο δρόµο από τη νεότητα προς την ωριµότητα υπάρχουν δύο βασικά βήµατα: το να συνειδητοποιήσει κανείς το εγώ του και να το εντάξει αυτό το εγώ στον κοινωνικό του χώρο.2 Χρειάζεται τόλµη και διάθεση, χρειάζονται περισσότερες συνεργασίες γερές για να χτίσουµε ένα πρότυπο υγιές για τον νέο που αναζητά την αληθινή ελπίδα, που αναζητά την δική του ένταξη και καταξίωση στο κοινωνικό χώρο. Με οδηγό πάντα την Ορθόδοξη πίστη µας και τις Προσκοπικές Αρχές µας, που έχουν τόσο αληθινό και δυνατό το φως αλήθειας και το οποίο οδήγησε στην αρετή τους σφαγιασθένετες Προσκόπους του Αιδινίου που δεν δίστασαν να θυσιάσουν την ζωή τους στην Μικρά Ασία για την Ορθοδοξία, την Πατρίδα, και τα Προσκοπικά ιδεώδη, παραµένουν και για µας σήµερα ανεξίτηλο και ζωντανό παράδειγµα. Εκεί θα βρούµε την αληθινή ελπίδα. Πίστη και εφαρµογή των ύψιστων αξιών που µας εµφύσησε ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός, που πρεσβεύει και σέβεται και η Προσκοπική κίνηση.

2

Βλ. Ντίνα Αηδονά – Ιφιγένεια Γεωργιάδου, Νεολαία και Κοινωνία, ∆οκιµές σε σύγχρονα κοινωνικά θέµατα, εκδ. Gutenberg, 1992, σ. 173, αναφορά από τον Erman Esse

Eυθέως Α Τ Ο Μ Ο

Κ Α Ι

63

Σ Υ Ν Ε Π Ε Ι Α

Ο Αϊνστάιν µας αναφέρει «Το άτοµο είναι αυτό που είναι και που έχει τη σηµασία που έχει, όχι εξαιτίας της ατοµικότητας του, αλλά ως µέλος µια µεγάλης ανθρώπινης κοινωνίας που κατευθύνει την υλική και πνευµατική ζωή του από το λίκνο ως τον τάφο. Μόνο το άτοµο µπορεί να σκέπτεται και κατά συνέπεια να δηµιουργεί καινούργιες αξίες για την κοινωνία και να δίνει καινούρια πρότυπα, στα οποία προσαρµόζεται η ζωή της κοινότητας. Χωρίς δηµιουργικές και ελευθερόφρονες προσωπικότητες, η εξέλιξη της κοινωνίας είναι το ίδιο ακατανόητη, όπως η εξέλιξη της ατοµικής προσωπικότητας χωρίς το θρεπτικό λίπασµα της κοινότητας». 1 Ενώ αντίστοιχα ο συγγραφέας Νικολαίδης µας αναφέρει: «ότι ο άνθρωπος είναι πλασµένος να συµπεριφέρεται ως πρόσωπο, Τούτο πιο απλά θα πει πως πρέπει να επικοινωνεί µε τους συνανθρώπους του. Και η συνεργασία του τούτη απαραίτητα πρέπει να κινείται µέσα στα πλαίσια της ισότητας και της αλληλεξάρτησης «εν αγάπη». Ούτε η υποταγή αλλ΄ ούτε και η επιβολή τους ενός ανθρώπου προς τον άλλο είναι αποδεκτή. 2 Η προσωπικότητα του ατόµου µέσα στην Προσκοπική κίνηση είναι το σηµαντικότερο γνώρισµα που θα καταδείξει την ποιότητα εργασίας, το οποίο είναι και το αποτέλεσµα της παιδαγωγικής συµβολής που πραγµατοποιείτε στα Προσκοπικά τµήµατα3. Επίσης συντελεί καταλυτικά στην άσκηση της διοίκησης στη Προσκοπική κίνηση. Αντιλαµβανόµαστε λοιπόν την σηµαντικότητα των προσωπικών χαρακτηριστικών του κάθε ανθρώπου (Βαθµοφόρου) και τα οποία αποτελούν γνώρισµα του έργου που αναπτύσσει µέσα στην Προσκοπική κίνηση. Η σταθερή και χωρίς αντιφάσεις συµπεριφορά, η κάθε ενέργεια που παραµένει σταθερή στις ιδέες και στους σκοπούς των Θεµελιωδών µας Αρχών επιβεβαιώνονται από το χαρακτηριστικό της συνέπειας.

1

Α. Αϊνστάιν, Πως βλέπω τον κόσµο, εκδ. Μαρής. «Ανάληψη ευθύνης», Νικόλαος Νικολαίδης, εκδ. Λυδία, 1992, κεφ. Άτοµα και Πρόσωπα, σ. 16. Τα τρία Προσκοπικά τµήµατα ένα από κάθε κλάδο αποτελούν µια αυτάρκης Προσκοπική Μονάδα το Σύστηµα. Βλ. σχετικά. Κανονισµός ∆ιοίκησης , Οργάνωση και Λειτουργία Σ.Ε.Π., Μέρος 1ο, Κεφ. 1, σ. 5.

2 3

64

Α Τ Ο Μ Ο

Κ Α Ι

Σ Υ Ν Ε Π Ε Ι Α

Η συνέπεια είναι αυτή που χαρακτηρίζει την αξιοπιστία του λόγου και των πράξεων µας προς τους άλλους και θα µας ξεχωρίσει ως άτοµα και προσωπικότητες στην ευρύτερη κοινωνική µας ζωή. Πόσο όµως έχουµε κατανοήσει την αξία της συνέπειας στο Προσκοπικό µας έργο; Είναι κάτι που απλά αναγκαζόµαστε να τηρήσουµε για να διευθετηθούν λειτουργικές ανάγκες; Πιστεύω ότι πρόκειται για κάτι πιο σπουδαίο και ουσιαστικό. Αν τηρήσουµε συνειδητά την συνέπεια σ΄ όλες τις ενέργειες και τις υποχρεώσεις µας, κατανοώντας σε βάθος και µε ειλικρίνεια την ευεργετικότητα των αρχών µας, η συνέπεια µπορεί να υποστηρίξει σηµαντικά το επιτελούµενο Προσκοπικό έργο παιδαγωγικής συµβολής και να αποτελέσει αξιοσήµαντο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ατόµου γιατί βάση αυτής αναπτύσσεται η βελτίωση του εαυτού µας, ενώ ταυτόχρονα συντελείται η ανάπτυξη του προσφεροµένου έργου µας. Η αξία της συνέπειας είναι µεγάλη και πρέπει να την συναισθανθούµε, να την κατανοήσουµε και να την εφαρµόσουµε. Να προσπαθούµε οι ενέργειες που καταβάλουµε στο Προσκοπικό µας έργο να κατευθύνονται προς αυτή την σηµαντική ιδιότητα. Να είµαστε συνειδητά συνεπείς σε αυτό που υποσχεθήκαµε. Συνεπείς στις Θεµελιώδεις Αρχές µας, συνεπείς στα καθήκοντα µας, συνεπείς στο έργο προσφοράς, του Θεάρεστου έργου καλού προς τον εαυτό µας και το κοινωνικό σύνολο. Συνεπείς σε αυτό που αναλάβαµε µε τη θέλησή µας.

Eυθέως Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η

65

Ε Ν Τ Α Ξ Η

‘Όταν αναλογιζόµαστε τη ζωή µας και τις καθηµερινές προσπάθειές µας στον κοινωνικό χώρο γρήγορα παρατηρούµε πως όλες σχεδόν οι πράξεις µας και οι πόθοι µας συνδέονται µε τη ζωή των άλλων ανθρώπινων όντων. Η αξία του ανθρώπου µέσα στην κοινότητα αυτή εξαρτάται πρωταρχικά από την ποιότητα των αισθηµάτων του, από τις σκέψεις και τις πράξεις του που αποσκοπούν στο καλό των συνανθρώπων του. Τον αποκαλούµε καλό ή κακό, ανάλογα µε τη στάση του µέσα στην κοινωνική οµάδα που ανήκει. Οι σχέσεις του µε τα άλλα κοινωνικά µέλη αποτελούν το µέτρο της κοινωνικής του ένταξης, αποδοχής και αναγνώρισης. Ο Προσκοπισµός έχει ως βασικό σκοπό του την οµαλή προσαρµογή του νέου στην ανθρώπινη κοινωνία. Συµβάλλει στη διαµόρφωση της προσωπικότητάς του µε τις θεµελιώδεις αρχές του και την οργανωµένη παιδαγωγική δοµή του. «Ο Προσκοπισµός είναι ένα παιχνίδι, στο οποίο οι µεγαλύτεροι αδελφοί δηµιουργούν για τους µικρότερους αδελφούς τους ένα ηθικά υγιές περιβάλλον και τους προσφέρουν απασχολήσεις ικανές να τους βοηθήσουν για να γίνουν καλοί πολίτες».1 Αρχική προϋπόθεση για το σωστό προσανατολισµό των νέων είναι η συνειδητοποίηση, η αφοµοίωση και η εφαρµογή από µέρους των ήδη εντεταγµένων µελών των αξιών που τον διέπουν. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα, τα νεαρά άτοµα κάτω από την κατεύθυνση και τις προτροπές των παλαιοτέρων µελών να επιλέγουν ορθότερα τον τρόπο κοινωνικής συµπεριφοράς που θα ακολουθήσουν µέσα ή έξω από τα όρια του Προσκοπισµού. Η προσπάθεια του ατόµου για κοινωνική ένταξη προσανατολίζεται από τις προσωπικές επιλογές αλλά και τους κοινωνικούς τύπους που πολλές φορές όµως αδυνατεί να ξεχωρίσει το ατοµικό από το κοινωνικό συµφέρον. Η ιδιοτέλεια, η υστεροβουλία, η αλαζονεία, ο εγωισµός (αντικοινωνικά συναισθήµατα) τον οδηγούν σε ενέργειες που αποβλέπουν σε ανταλλάγµατα, στηρίζοντας έτσι κάθε του πράξη σε σκοπιµότητες και ευτελείς υπολογισµούς.

1

Baden-Powell, Οδηγίες για τους Αρχηγούς Οµάδων Προσκόπων, Pax Hill, εκδ.1938

66

Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Κ Η

Ε Ν Τ Α Ξ Η

Θα πρέπει να µας απασχολήσουν σοβαρά τα ενήλικα µέλη (στελέχη) του Προσκοπισµού το σηµαντικό πρόβληµα της κοινωνικοποίησης των νεαρών µελών καθώς και η θέση που πρέπει να κατέχουν µέσα στην κοινωνία αποβλέποντας στη δηµιουργία πολιτών µε βαθιά συναίσθηση των υποχρεώσεων και των δικαιωµάτων τους. Τελικά είναι οξύµωρο να πιστεύουµε σε µια ιδεατή κοινωνία; Μήπως αυτή υπάρχει µόνο στα όνειρα κάποιων ιδεαλιστών που απόµειναν; Όχι, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να συλλαµβάνει, να πλάθει σχήµατα, τρόπους ζωής και συµπεριφοράς ιδεατούς, η πραγµάτωση των οποίων απαιτεί την καταπολέµηση των αδυναµιών και µειονεκτηµάτων του. Η ιδέα του εφήµερου δεν θα πρέπει να εµπνέει την ανθρώπινη σκέψη. Πρέπει να βρισκόµαστε σε διαρκή εγρήγορση. Στόχος όλων θα πρέπει να είναι ο διαρκής αγώνας για τη βελτίωση της κοινωνίας. Αν επαναπαυόµαστε στο παρόν, λιγότερο θα οραµατιζόµαστε και θα αγωνιζόµαστε στο µέλλον. Η επανάπαυση δεν ταιριάζει µέγεθος των προβληµάτων οποία ούτε την κοινωνική οµαλή κοινωνικοποίηση του της ευτυχίας συµβάλλουν.

στον «χρηστό» πολίτη. Έτσι δε µειώνεται το που η σύγχρονη κοινωνία αντιµετωπίζει, τα αρµονία και γαλήνη επιτρέπουν, ούτε την ατόµου εξασφαλίζουν, ούτε στην κατάκτηση

Eυθέως Η

Π Ρ Ο Σ Κ Ο Π Ι Κ Η

67

Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Σ Η

Σήµερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά απαιτείται να διαθέτουν τα Προσκοπικά τµήµατα και τα διοικητικά κλιµάκια εκπαιδευµένους Βαθµοφόρους, που να γνωρίζουν το αντικείµενο µε το οποίο ασχολούνται. Η συνεχείς εξελισσόµενη κοινωνία µας όπου οι δοµές της εκπαίδευσης συνεχώς βελτιώνονται και αλλάζουν, θα πρέπει ανάλογα να επηρεάζουν και να προσανατολίζουν και το δικό µας εκπαιδευτικό σύστηµα, το οποίο θα πρέπει να είναι ανάλογα σύγχρονο και ευέλικτο που να ανταποκρίνεται στις χρονικές δυνατότητες των ενηλίκων και παράλληλα να προσφέρει τις ουσιαστικές και απαιτούµενες παιδαγωγικές Προσκοπικές γνώσεις. «Οι συνεχείς αλλαγές στο ευρύτερο κοινωνικό, τεχνολογικό, οικονοµικό και δηµογραφικό περιβάλλον δηµιουργούν ανάγκες εκσυγχρονισµού ή καλύτερα προσαρµογής του Προσκοπικού συστήµατος διαπαιδαγώγησης, ανάλογα µε τις συνθήκες που επικρατούν». 1 Οι εκπαιδευτές2 αποτελούν µια από τις πιο σηµαντικές πηγές γνώσης για την Προσκοπική κίνηση, όπου οι Βαθµοφόροι προστρέχουν κατά την εκπαιδευτική διαδικασία να γνωρίσουν την οργάνωση και τη λειτουργία της µεθοδολογίας, να λύσουν και να δεχτούν µια τεκµηριωµένη άποψη στο πρόβληµα που αντιµετωπίζουν. Παρατηρούµε, επίσης, ότι οι Βαθµοφόροι που έχουν διάθεση αναζήτησης και βελτίωσης, καθώς εισέρχονται στην εκπαιδευτική διαδικασία της Προσκοπικής κίνησης, επιδιώκουν στηρίγµατα και απαντήσεις στα διάφορα εκπαιδευτικά τους κενά για να µπορέσουν να αντεπεξέλθουν στο ρόλο τους µέσα στην Προσκοπική κίνηση. Πόσο όµως η Εκπαίδευση προσφέρει αυτό που επιζητούν οι σηµερινοί Βαθµοφόροι; Ένα ερώτηµα που εύκολα µας θέτει ένα βαθύτερο προβληµατισµό, το κατά πόσο ο Βαθµοφόρος παροτρύνεται και ενηµερώνεται σωστά για την ωφελιµότητα της συµµετοχής του στην εκπαιδευτική διαδικασία; Η πολύχρονη πείρα µας έχει αποδείξει ότι για να γίνει κατανοητή και αποδεκτή η χρησιµότητα της Προσκοπικής εκπαίδευσης θα πρέπει το 1

Εισήγηση Α. Θεοδορακόπουλου στο 9ο Πανελ. Συνέδριο Εκπαιδ. Βαθµοφόρων Σ.Ε.Π. σελ. 2 Εκπαιδευτές καλούνται τα ενήλικα στελέχη που κατέχουν µετά από πολύχρονη συµµετοχή τους στις εκπαιδευτικές διαδικασίες και την ανάλογη δική τους εκπαίδευση, το δικαίωµα από το Σώµα Ελλήνων Προσκόπων να µεταδίδουν τις Προσκοπικές γνώσεις µεθοδολογίας στα υπόλοιπα ενήλικα στελέχη.

2

68

Η

ΠΡ ΟΣ ΚΟ ΠΙΚ Η

ΕΚΠΑ Ι∆ ΕΥ ΣΗ

ενήλικο στέλεχος (Βαθµοφόρος) να καταστεί γνώστης των δικαιωµάτων αλλά και των υποχρεώσεων, που έχει ως εθελοντής της Προσκοπικής κίνησης. Σηµαντικό ρόλο σ΄ αυτή την διαδικασία έχουν και τα υπόλοιπα µέλη του Συστήµατος ή της Εφορείας που θα πρέπει να παροτρύνουν και να αποδεικνύουν µε τις ενέργειες τους ότι ο Προσκοπισµός είναι µια ενδιαφέρουσα εκπαιδευτική προσπάθεια, στην οποία αξίζει να συµµετέχουµε. Πόσο όµως επιτυχής µπορεί να είναι η εκπαιδευτική διαδικασία από τη στιγµή που ο Βαθµοφόρος θα συµµετέχει σ΄ αυτή; Είναι σηµαντικό για την επιτυχία της εκπαίδευσης να εξετάζουµε την κάθε σχολή σε όλα τα στάδια οργάνωσης και εφαρµογής (πρίν, κατά και µετά) µε αντικειµενικότητα, ειλικρίνεια και σύνεση, να παρατηρούµε αν ανταποκρίνεται στην επικαιρότητα, αν τα εκπαιδευτικά θέµατα παρουσιάζονται µε σαφήνεια και αν η γλώσσα που χρησιµοποιείται είναι κατανοητή. Να προσέχουµε την καλή οργάνωση στην παρουσίαση και στη µετάδοση των Προσκοπικών γνώσεων µεθοδολογίας για την κατάρτιση ελκυστικών προγραµµάτων ώστε να προάγουν τις αρχές οι οποίες θα συµβάλουν στην αγωγή και στη παιδεία του νέου. Τέλος σηµαντικός παράγοντας για την επιτυχία της έχει η «αξία»3 των εκπαιδευτών, που θα πρέπει να είναι κατά τεκµήριο οι ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΒΑΘΜΟΦΟΡΟΙ.4 Αποτελεί σηµαντικό γεγονός η προσωπικότητα του εκπαιδευτή όσο και οι γνώσεις που διαθέτει. Η διαρκής επιµόρφωση αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε το Σ.Ε.Π.5 να έχει την ευελιξία, που απαιτούν οι συνεχείς εξελίξεις, ενώ παράλληλα να αναβαθµίζει το ανθρώπινο δυναµικό του παρέχοντας του τα εφόδια αντιµετώπισης των αναφυόµενων λόγω εξελίξεων προβληµάτων.6

3

Ως αξία εννοώ την µεταδοτικότητα, την σαφήνεια, την απλότητα λόγου, που εν γένει θα παρέχει την ενδιαφέρουσα «εκπαιδευτική σκηνή» για τους εκπαιδευµένους.

4 Εισήγηση Α. Θεοδορακόπουλου στο 9ο Πανελ. Συνέδριο Εκπαιδ. Βαθµοφόρων Σ.Ε.Π. σελ. 3 5 Σώµα Ελλήνων Προσκόπων 6 Εισήγηση Α. Θεοδορακόπουλου στο 9ο Πανελ. Συνέδριο Εκπαιδ. Βαθµοφόρων Σ.Ε.Π. σελ. 2

Η

ΠΡ ΟΣ ΚΟ ΠΙΚ Η

ΕΚΠΑ Ι∆ ΕΥ ΣΗ

69

Θα πρέπει λοιπόν να ασχοληθούµε µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαιδευτική διαδικασία και να τονώσουµε το συναίσθηµα αλλά και την αναγκαιότητα στους Βαθµοφόρους της συνεχούς εκπαίδευσης, ενώ παράλληλα να µην παραγνωρίσουµε την ωφελιµότητα της προσεγµένης παρουσίας και οργάνωσης από ανθρώπους και υλικοτεχνικό υλικό. Αυτό άλλωστε αποτελεί και την µεγάλη ευθύνη της συµβολής µας µέσο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, για να µπορέσουµε να παρέχουµε τις καλύτερες ορθές παιδαγωγικές και Προσκοπικές γνώσεις και κατευθύνσεις που θα πρέπει να δοθούν προς τον Βαθµοφόρο. Η σηµαντικότητα της οργανωµένης και καλής εκπαίδευσης µε τον τεκµηριωµένο και µεστό λόγο, χωρίς αυτοσχεδιασµούς κα έλλειψη κοινής γραµµής, όπως επίσης της ουσιαστικής κα σύγχρονης παρουσίασης, µέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων µας, θα µας δώσει την ευκαιρία να πραγµατοποιούµε σχολές µε ενδιαφέρον, αποτελεσµατικές, ενθαρρυντικές και ουσιώδεις, αποφεύγοντας την λειτουργία εκπαιδευτικών σχολών µε χαµηλό επίπεδο και µε µόνο κριτήριο τον αναγκαίο χαρακτήρα, µε αποτέλεσµα ο Βαθµοφόρος να δέχεται αυτή την άσχηµη εικόνα εκπαίδευσης χωρίς να του δηµιουργείται το ερέθισµα και η κατεύθυνση προς κάτι καλύτερο.

70

Eυθέως Ν Α Ρ Κ Ω Τ Ι Κ Α

Κ Α Ι

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Η

1

Το θέµα των Ναρκωτικών συνεχίζει να είναι ένα από τα σηµαντικότερα και τα πιο καυτά προβλήµατα της σύγχρονης κοινωνίας µας. Ο Προσκοπισµός επί σειρά ετών τώρα, σύµφωνα µε το Σκοπό και τις Θεµελιώδεις Αρχές του, συµβάλλει τα µέγιστα στη σωστή εξωσχολική διαπαιδαγώγηση της Νεολαίας µας. Συµβάλλει τα µέγιστα στην ποιοτική βελτίωση της Ελληνικής Κοινωνίας, δια της βελτιώσεως του ατόµου, του παιδιού, το οποίο διαπαιδαγωγεί έτσι ώστε αύριο να ενταχθεί αρµονικά στο κοινωνικό σύνολο σαν υγιής, ηθικός, άξιος και χρήσιµος πολίτης. Αυτό είναι µία αλήθεια την οποία µαρτυρούν τόσο η εµπιστοσύνη των χιλιάδων γονέων που του εµπιστεύονται τα παιδιά τους όσο και η πληθώρα των τιµητικών διακρίσεων µε τις οποίες του έχει κοσµήσει η Πολιτεία. Εξυπακουόµενο εξ' αυτού είναι το γεγονός ότι το Σώµα Ελλήνων Προσκόπων συνειδητοποιεί ότι το πρώτιστο καθήκον του είναι προς τους νέους και την Κοινωνία. Και σήµερα και οι νέοι και η Κοινωνία µας διατρέχουν σοβαρότατο κίνδυνο από τη µάστιγα των Ναρκωτικών. Η ευαισθητοποίηση, κατά συνέπεια, του Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων είναι φυσική. Στον Προσκοπικό χώρο δεν υπάρχουν θύµατα των Ναρκωτικών χάρη στη µοναδική και την παγκόσµια παραδεδειγµένη παιδαγωγική του µέθοδο και τα ελκυστικά προγράµµατα δράσεων, εκδηλώσεων και απασχολήσεως του παιδιού και του εφήβου που εφαρµόζει. Στον Προσκοπισµό προσανατολίζονται τα παιδιά και οι νέοι προς υγιέστατα πρότυπα ζωής και συµπεριφοράς κοινωνικοποιούνται, µε άλλα λόγια, µε νόρµες και Αξίες τέτοιες που, µεταξύ άλλων, αποτρέπουν από τη χρήση Ναρκωτικών. Τα αίτια που οδηγούν τους νέους µας προς τον προθάλαµο του εξευτελισµού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, µε τη χρήση - κατάχρηση Ναρκωτικών, είναι η κρίση του Πολιτισµού µας και ιδιαίτερα 1 Αποσπάσµατα από την οµιλία του τ. Γενικού Εφόρου Σ.Ε.Π. Ευαγγ. Καρύδη, 1989, Θέµα: «Προσκοπισµός και εξωσχολική διαπαιδαγώγηση µε έµφαση στα ναρκωτικά», µε σχετικές προσθήκες για την δηµιουργία πρόλογου που παρουσιάστηκε στην Ηµερίδα κατά των Ναρκωτικών, που συνδιοργανόθηκε µε το φορέα Π.Α.Μ.Ε. «Πανµαγνησιακό Μέτωπο Αντιναρκωτικού Αγώνα», και το Σ.Ε.Ο. στο Βόλο.

Ν Α Ρ Κ Ω Τ Ι Κ Α

Κ Α Ι

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Η

71

η κοινωνική κρίση. Θα είναι χρήσιµο να τονισθούν τα βασικά χαρακτηριστικά, εκείνα τα συστατικά στοιχεία της κοινωνικής κρίσεως που διανοίγει στους νέους µας το µονοπάτι προς τα Ναρκωτικά. Η εξασθένιση του θεσµού, των δεσµών, της συνοχής της οικογένειας από την λόγω της κοινωνικής ανάγκης, η απουσία των γονέων από το σπίτι εξασθενίζει αντίστοιχα το ψυχικό δεσµό των νέων µε τους γονείς και συγγενείς, εξασθενίζει και σε περιπτώσεις εξαφανίζει το στήριγµα αυτό που τόσο χρειάζεται ο νέος για να αντιµετωπίσει τη ζωή. Η εξοστράκιση των ηθικών και πνευµατικών αξιών από µεγάλο µέρος της κοινωνίας µας και η κυριαρχία υλιστικών ιδεών, µεθόδων και τρόπου ζωής δίνουν στα µάτια της ψυχής του νέου τη χαριστική βολή σε κάθε αξία της ζωής, σε κάθε ιδανικό. Τα ιδανικά είναι το θεµέλιο για την αγάπη της ζωής! Είναι η ελπίδα του νέου για το καλύτερο αύριο που αξίζει να το ζήσει. Το Σώµα Ελλήνων Προσκόπων παρακολουθεί µε ανησυχία τη ραγδαία εξάπλωση των Ναρκωτικών στο χώρο της Νεολαίας. Ήδη το πρόβληµα έχει εξελιχθεί σε επιδηµία, η οποία διαρκώς διογκώνεται και επεκτείνεται σ όλες τις χώρες. Από τον Πανεπιστηµιακό χώρο, σήµερα έφτασε να απειλεί τα παιδιά και στο χώρο του ∆ηµοτικού. Το Σώµα Ελλήνων Προσκόπων βοηθάει στον περιορισµό της εξαπλώσεως των ναρκωτικών µε ένα χαρακτηριστικό µέτρο και όρο που όλοι γνωρίζουµε και κατανοούµε. Τον όρο «Πρόληψη». Οι Πρόσκοποι µπορούν να προσφέρουν ακόµα καλύτερα και περισσότερα, όταν µπορούν να αναπτυχθούν συνεργασίες µε τους γονείς, τους δασκάλους, τους Καθηγητές και τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε να βοηθήσουν στην «Πρόληψη», στο χώρο της Νεολαίας για να εγερθούν τείχη ισχυρά γύρω της µε σωστή ενηµέρωση, επικοινωνία και διαπαιδαγώγηση, ώστε να αποκρούεται ο Πολιορκητής εχθρός: τα Ναρκωτικά. Συνεχίζουµε όµως να παρακολουθούµε µε ιδιαίτερο προβληµατισµό και ανησυχία την αδυναµία των µέσων και των νοµικών µέτρων που

72

Ν Α Ρ Κ Ω Τ Ι Κ Α

Κ Α Ι

Π Ρ Ο Λ Η Ψ Η

λαµβάνονται στην προσπάθεια της θεραπείας και επανένταξης των εξηρτηµένων από τα Ναρκωτικά ατόµων που καταβάλλεται. Και µπροστά σ 'αυτή τη ζοφερή εικόνα, η εικόνα του Προσκοπισµού προβάλλει φωτεινή, λαµπρή, ελπιδοφόρα. Ο Προσκοπισµός παρουσιάζεται σήµερα να αποτελεί ένα από τα λίγα φρούρια, µε αποτελεσµατικά όπλα και φάρµακα κατά της εξαπλώσεως του µιάσµατος των Ναρκωτικών στην Νεολαία. Η θέση του Σώµατος Ελλήνων Προσκόπων είναι ξεκάθαρη: πρώτον, συνειδητοποιεί µε αισιοδοξία και ανακούφιση την αποτρεπτική «Πρόληψη», αποτελεσµατική δύναµη των προγραµµάτων του διαπαιδαγωγήσεως των παιδιών κατά των Ναρκωτικών. Όπως επίσης, την εξ αυτού πηγάζουσα ανάγκη να αποκτήσει τη δυνατότητα να ανοίξει τους κόλπους του σε περισσότερους νέους. ∆εύτερον, έχει τη βεβαιότητα ότι µόνον συνειδητή στάση έναντι του κινδύνου και των συνεπαγοµένων της χρήσεως και καταχρήσεως Ναρκωτικών, θα προφυλάξει τη Νεολαία από το τέρας αυτό της εξαθλιώσεως και του θανάτου. Η απάντηση στο πρόβληµα είναι πάντα η ΠΡΟΛΗΨΗ. Πρόληψη µε την έννοια και τη µορφή της σωστής υπεύθυνης ενηµέρωσης, της υγιούς διαπαιδαγώγησης των νέων, έτσι ώστε να καλλιεργηθούν υγιέστατα, θετικά, ηθικά πρότυπα. Να διαµορφωθούν χαρακτήρες µε στέρεα και δυνατή ψυχονοοτροπία, που να συµβάλουν στην υγιή προσωπική τους ανάπτυξη και στην οµαλή κοινωνική τους ένταξη, προσφέροντας τους δυνατές αντιστάσεις για να αντιµετωπίσει τις πιθανές και διάφορες επιβλαβείς προκλήσεις ατην ζωή τους.

Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ Για την ολοκλήρωση αυτής της προσπάθειας µου, οφείλω να εκφράσω τις Θερµές µου Ευχαριστίες, στους ανθρώπους που ευγενώς µε βοήθησαν στην επιµέλεια για την αρτιότερη συγγραφή του: Την Φιλόλογο Ιουλία Χαλαστάρα – Σκοτεινιώτη, τον Θεολόγο Νικόλαο Κατσακιώρη και την Φιλόλογο Καναβού Γεωργία. Επίσης θέλω να Ευχαριστήσω Θερµά τους ανθρώπους που προλογίζουν το βιβλίο αυτό και τους οποίους προσωπικά θεωρώ ως «Προσωπικά µου παραδείγµατα». Και θα ήθελα να κλείσω αυτή την συγγραφή των δοκιµίων µου µε ένα σηµαντικό για την ζωή µας αρχαιοελληνικό σύνθηµα που διάβασα κατά τις αναζητήσεις µου στο βιβλίο του Μιχ. Μιχαηλίδη: «Ένδον σκάπτε». Ωραίο σύνθηµα για ωραίους ανθρώπους. Για όσους αγωνίζονται και προχωρούν. Για όσους δεν φοβούνται τα «σκάµµατα». Μονάχα όσοι σκάβουν, βρίσκουν καθαρό χρυσάφι».

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

ΑΗ∆ΟΝΑ, Ντ. – ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΟΥ, Ιφ. Νεολαία και Κοινωνία, Εκδ. Gutenberg, 1992 ΑΝ∆ΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Αντ. Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι, Εκδ. Ιδεοθέατρον ΒΟΣΣΗΣ, Αθ. Το πεντάλεπτο του Αρχηγού, Εκδ. Σ.Ε.Π.,2001 ΓΑΛΙΤΗ, Αντ. Φιλικαλία ιρών Νηπτικών Εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας,τοµ.4ος,1987 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Νύσσης, Αγίου Περί κατασκευής ανθρώπου, Εκδ. Τέρτιος, 1992 ∆ΕΛΗΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, Αθ. Η πίστη των Ορθοδόξων, Εκδ. Απ. ∆ιακονία της Ελλάδος, 1992 ΘΕΟ∆ΟΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Α. Εισήγηση 9Ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εκπαιδευτών Σ.Ε.Π. ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ, Κλ. Ο Γέρων Πορφύριος - Μαρτυρίες και εµπειρίες Εκδ. Ιερ.Γυν.Ησυχ.«Η Μεταµόρφωσις του Σωτήρος», 1995 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ Σ.Ε.Π. Οργάνωση και λειτουργία Σ.Ε.Π., 1999 ΚΑΡΑΚΟΒΟΥΝΗ, Ευ. Μικρή Φιλοκαλία εκδ. Απ. ∆ιακονία της Ελλάδος,τοµ.2ος, 1995 ΚΑΡΥ∆ΗΣ, Ευ. Προσκοπισµός και εξωσχολική διαπαιδαγώγηση µε έµφαση στα Νασρκωτικά, 1989 ΚΟΜΝΗΝΟΣ, Αλ. Παραδοχές, Εκδ. Σ.Ε.Π., 1994 ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ, Φωτ. Ευλογηµένο Καταφύγιο, Εκδ. Ακρίτας, 1985

ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ, Γ. Οι σηµερινές απόψεις για την δηµιουργία του σύµπαντος Περ.«Ακτίνες», 1991 ΜΙΧΑΗΛΙ∆Η, Μιχ. Αυτογνωσία µέτρο τελειότητας, Εκδ. Σανιδάς, 1997 ΝΙΚΟΛΑΙ∆Η, Ν. Ανάληψη ευθύνης, Εκδ. Λυδία, 1992 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, Μιχ. Οµιλ. «Can Science Search for God», 1987 ΠΑΠΑ∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Κ. Λόγια σοφά, Συλλογή πέµπτη, Εκδ. Φωτοδότες, 2003 Η πίστη σήµερα, Εκδ. Φωτοδότες, 1994 ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, Ευ. Νόµοι και αρετή ΣΚΙΑ∆Α, Β. Πορεία Θεογνωσίας, (Θεολογική-Πατερική διάσταση),1999 Αγωγή – Μόρφωση – Ψυχαγωγία του παιδιού, 1998 ΤΑΣΕΙΣ, (TRENDS) Εκδ. World Scout Bureau, 1995 ΦΑΡΟΣ, Φιλ. – ΚΟΦΙΝΑΣ, Στ. Συζυγία, Εκδ. Ακρίτας, 1991 ΧΑΡΩΝΗ, Β., - ΛΑΝΑΡΑ, Ουρ., Παιδαγωγική ανθρωπολογία Ιω. Χρυσοστόµου, Εκδ. Οικ. Μερετάκη Ελ. «Το Βυζάντιο», 1995 ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ, Αστ. Ο άνθρωπος µέσα στο σύµπαν, 1992

ADULTS IN SCOUTING Οι ενήλικες στον Προσκοπισµό, Εκδ. World Scout Bureau, 1992 AINSTAIN, A. Πως βλέπω τον κόσµο, Eκδ. Μακρής BADEN, Powell. Οδηγίες για τους Αρχηγούς Οµάδων Προσκόπων, 1938 Το ιδεολογικό περιεχόµενο του Προσκοπισµού Μετάφραση Περρωτή. Π

DRAKORS, R. – LOREN, Gr. Το δικαίωµα να είσαι παιδί, Εκδ. Γλάρος, 1968 GKAL Μεγάλη Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδ. Χρυσός τύπος GRAY, John. Άνδρες από τον Άρη – Γυναίκες από την Αφροδίτη Εκδ. Φυτράκη, 1995 KARNETZI, Daihl. Πως ν΄ αποκτάται φίλους και να επηρεάζεται το περιβάλλον σας Eκδ. Ψυχάλου, Μετάφραση Κωστελένος, ∆.,1998 KRISTAL, Leonard. Η ψυχολογία στη ζωή µας, Εκδ. Ψυχογιός, 1981 MADINO, Og., Ένας καλύτερος τρόπος να ζείς, Εκδ. ∆ιόπτρα, 1999 SCHWARTZ, David. Η µαγεία της µεγαλόπνοης σκέψης, Εκδ. Κλειδάριθµος, 1999 TIHAMER, Toth. Η πιο υπέροχη νίκη, Eκδ. Φώς, 1987, τοµ.Α-Β YAGER, Bridie. Το µυστικό της ζωής είναι να προσφέρεις, Εκδ, Internet, 1991 WARE, Kal. Ο Ορθόδοξος δρόµος, Εκδ. Επτάλοφος, 1983 WEINBERG, St. The first three minutes, Περ. Flamingo, 1983

Σ Υ Ν Τ Ο Μ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

Σ .Ε .Π ,

Σ ώµα Ε λλ ήν ω ν Προσκό πων

Σ .Ε .Ο . ,

Σ ώµα Ε λλ ην ί δ ω ν Οδ ηγώ ν

τ,.

Τ έως

M.G.,

M i gne Pat ro lo g ia G rec a ( το υ συ γ γραφ έος M i gne Ε λ λη ν ικ ή Πα τρολο γ ία ) .

WOS M,.

W o r ld Sco ut s B ur e a u ( Παγκό σµ ιο Π ροσ κο πι κό γ ρα φ ε ίο ).