Radisson BLU Magazine

#.9 2013

Exclusive: Tamar Kvesitadze’s art Pages: 26-48

A Publication of Radisson Blu

1

სარჩევი contents A Publication of Radisson Blu

Rose Revolution Square 1, 0108, Tbilisi, Georgia Tel: +995 32 2402 200 Fax: +995 32 2402 201 info.tbilisi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-tbilisi Radisson Blu Hotel Batumi 1, Ninoshvili Street, Batumi 6000, Georgia Tel: +995 422 255 555 Fax: +995 422 228 888 info.batumi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-batumi

18

შეფ–მზარეულ უმიტ იუქსელის მიერ თურქეთიდან თბილისში ჩამოტანილი ნაირ-ნაირი გემოები და ტრადიციები Chef Umit Yuksel brings the tastes and traditions of Turkey to Tbilisi

26

Project Management Newspaper Georgia Today

Greetings from Batumi!!! Приветъ из Батума!!!

www.georgiatoday.ge

print: exclusive print Printing House: favorite print

ქანდაკების ენით მარადიულსა და წარმავალზე Of the eternal and transient, in the language of sculpture...

პროექტის მენეჯმენტი: გაზეთი `ჯორჯია თუდეი`

ბეჭდვა: ექსკლუზივ პრინტი სტამბა: ფავორიტი პრინტი

საქმე, რომელიც მოდუნების საშუალებას არ გაძლევს A Job That Keeps You Active

58

50

ინტერმეცო – გასეირნება ბათუმში

info@exclusiveprint.ge

Intermezzo – A Walk in Batumi

c o n t e n t s

Radisson Blu Iveria Hotel

10

Tbilisi rustaveli avenue 50/1 T2920850

zegna.com

Passion for silk

4

სარჩევი contents c o n t e n t s

ნომერზე მუშაობდნენ/Contributors:

გზა... საქართველოს გავლით The Road… via Georgia

72

ირმა კახურაშვილი

Irma Kakhurashvili

ლელა ოჩიაური

Lela Ochiauri

82

გიორგი ლალიაშვილი

96

Giorgi Laliashvili

ლაშა გაბუნია

Lasha Gabunia

ლევან გიორგაძე

Levan Giorgadze

საქართველოს პირადი გეოგრაფიის თანამედროვე შტრიხები The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography თსუ არტის საცეკვაო ინტელექტუალური მუსიკა The Intellectual Dance Music of TSU Art

102 ფოტორეპორტაჟი photoreportAGE თვის თანამშრომელი Employee of The month

ანი ლოლაძე

Ani Loladze

ღონისძიებები events

114 118

w e l c o m e

l e t t e r

6 ძვირფასო სტუმრებო!

Dear Guests!

მოგესალმებით საქართველოს ულამაზესი ზღვისპირა ქალაქ ბათუმიდან, რომელიც წელიწადის ყველა დროს მშვენიერია და დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას ახდენს სტუმარზე. ამიტომაც, ბათუმი ისტორიულად მსოფლიოს ყველა კუთხიდან იზიდავდა ვიზიტორებს. ასე იყო წარსულში და ასე გრძელდება დღესაც. მათთვის, ვისაც სურს შეიტყოს, თუ როგორ იქცა ბათუმი უმსხვილეს სამრეწველო-კულტურულ ქალაქად ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნეში, რა აკავშირებთ ძმებ ნობელებს, ბარონ როტშილდს, ალექსანდრე მანთაშოვსა და ლაო ჯინ ჯაოს ბათუმთან, ვურჩევ წაიკითონ ლელა ოჩიაურის სტატია „მოკითხვა ბათუმიდან“ ჟურნალის 50-ე გვერდზე.

I welcome you from the beautiful seaside city of Batumi, Georgia, a wonderful all-yearround destination which never fails to make an unforgettable impression on its guests. This is why Batumi has, throughout its history, attracted many visitors from many different parts of the world. This was the case in the past, and this is how it continues even today. For those who want to know how Batumi transformed into a large industrial-cultural city back in the 19th century, and to learn what the Nobel brothers, Baron Rotschield,Alexander Mantashov and Lao Jin Jao have in common, we have a fascinating article, written by Lela Ochiauri,“Privet iz Batuma” [Greetings from Batumi] on page 50 of this magazine.

აქვე გაეცნობით ინფორმაციას ბათუმის მუზეუმების შესახებ, გაისეირნებთ ბათუმის ქუჩებსა და ზღვისპირა პარკში, რომელიც დაუვიწყარ სანახაობას გპირდებათ დღისითა თუ ღამით, წვიმიან თუ მზიან ამინდში, და დარწმუნდებით, რომ ბათუმში არასოდეს მოიწყენთ. საქართველოს გამორჩეულად ტრადიციული სტუმართმოყვარეობა „რადისონ ბლუს“ მენეჯმენტსა და მთელ გუნდს ქსელის ორივე სასტუმროში – თბილისსა და ბათუმში კიდევ უფრო მეტ პასუხისმგებლობას გვანიჭებს და გვავსებს ენთუზიაზმით, მუდმივად განახლებული და გაუმჯობესებული სერვისები შევთავაზოთ სტუმრებს. მოხარული ვიქნებით, თუ რჩევებით, იდეებითა და რეკომენდაციებით დაგვეხმარებით, რომ თქვენი სტუმრობა კიდევ უფრო კომფორტული გავხადოთ. მოხარული ვარ, რომ 2013 წლის გაზაფხულიდან სტუმრებს განახლებული კორპორატიული ჟურნალით ვხვდებით. „რადისონ ბლუს“ სტუმრებს თბილისსა და ბათუმში ექნებათ პრივილეგია ქართულ და ინგლისურ ენებზე გაეცნონ ყველაზე ექსკლუზიურ ჟურნალს საქართველოში, რომელიც შექმნილია იმისთვის, რომ იყოს განსხვავებული და აღმატებული – ისევე, როგორც მთელ მსოფლიოში ქართული კულტურის ღირსეული დესპანის თამარ კვესიტაძის შემოქმედებაა. ჟურნალის 26-ე გვერდზე შეხვდებით უნიკალურ თანამედროვე ხელოვანს, რომელმაც უკვე სამი ქანდაკება აჩუქა საქართველოს, მათ შორის ერთერთი ყველაზე გამორჩეული „ქალი და კაცი“ – ბათუმს. პატივისცემით, ტორბიორნ ბოდინი გენერალური მენეჯერი „რადისონ ბლუ ბათუმი“

You will also find information about the museums of Batumi, the many walks in the streets of Batumi, and about the opportunity you will have to stroll along the seaside boulevard which promises incredible views day and night, be it in the sun or in the rain- you can be sure that you will never feel down in Batumi!

The distinguished hospitable nature of Georgia adds an extra sense of responsibility to the Radisson Blu management and its entire team in both hotels of the network – in Tbilisi and in Batumi. It fills us with enthusiasm, and encourages us to offer constantly updated and improved services to our guests.We welcome your help in thisplease, feel free to give us your advice, ideas and recommendations in order to make your stay even more comfortable.

I am also pleased to announce that in spring 2013 we are greeting our guests with an updated corporate magazine.Visitors to Radisson Blu in both Tbilisi and Batumi will have the privilege to read the most exclusive magazine in Georgia, in Georgian and English, which has been created in order to be distinctive and outstanding – just like the art of Tamar Kvesitadze, ambassador of Georgian culture to the globe.

And on page 26 of this magazine you will have the chance to meet her- a unique modern artist who has already given Georgia three sculptures, amongst them one of the most distinguished: “A Woman and a Man,” which can be found here, in Batumi.

I hope you have a pleasant stay.

Best regards, Torbjörn Bodin General Manager Radisson Blu Hotel Batumi

7 Dear Guests, welcome!

მოხარული ვარ, რომ „რადისონ ბლუ“, თბილისისა და ბათუმის ყველაზე პრესტიჟული სასტუმროების სტუმრებს 2013 წლის გაზაფხულიდან განახლებული კორპორატიული ჟურნალით ხვდება!

It is my pleasure to inform you that from spring 2013, Radisson Blu will be greeting its guests at the most prestigious hotels of Tbilisi and Batumi with an updated corporate magazine.

„რადისონ ბლუს“ სასტუმროები თანამედროვე თბილისისა და ბათუმის სახეს წარმოადგენენ. მათი არქიტექტურა, ინტერიერის დიზაინი და მომსახურება უმაღლეს კლასს განეკუთვნება. სწორედ ამ სტანდარტებით იქმნება „რადისონ ბლუს“ კორპორატიული ჟურნალიც, რისთვისაც მადლობა მინდა გადავუხადო ჩვენი კონტრაქტორის, საქართველოს წამყვანი ინგლისურენოვანი გაზეთის - „ჯორჯია თუდეის“ პროფესიონალთა გუნდს.

მოხარული ვარ, რომ მარტის ბოლოს “რადისონ ბლუ ივერიამ” სტამბულის სახელგანთქმული „რადისონ ბლუ ბოსფორის“ აღმასრულებელ შეფ-მზარეულს უმიტ იუქსელს უმასპინძლა. თერთმეტი დღის განმავლობაში „რადისონ ბლუ ივერია” სტუმრებს თურქული კულტურის ფესტივალზე იწვევდა და სწორედ ამ პერიოდში ესაუბრა მას ჟურნალისტი რობერტ ლინკუსი, რომელიც საინტერესო სტატიას გვთავაზობს ჟურნალის მე-18 გვერდზე. მიუხედავად ჩემი დატვირთული გრაფიკისა, არ შემიძლია უარი ვთქვა საქართველოს ულამაზეს კუთხეებში მოგზაურობაზე, მაგრამ ბევრი რამ ჯერ კიდევ არ მინახავს. ამიტომაც, დიდი ინტერესით გავეცანი ჟურნალ „ნეშენალ ჯეოგრაფიკის“ ქართულენოვანი გამოცემის რედაქტორის ლევან ბუთხუზის ინტერვიუს, რომელშიც ის საქართველოს გეოგრაფიულ საოცრებებზე საუბრობს. ყველას გირჩევთ, გაეცნოთ ამ საინტერესო სტატიას. ერთად ვიმოგზაუროთ საქართველოს უნიკალურ მხარეებში. დაბოლოს, მინდა ჩვენს სტუმრებს ერთი სასიამოვნო სიახლე ვამცნო: თქვენ შეგიძლიათ საკუთარი მანქანა პირდაპირ სასტუმროს შესასვლელთან დატოვოთ, ხოლო ჩვენი პარკირების სერვისის გუნდი მანქანას ავტოსადგომზე უფასოდ გადააადგილებს.

In this issue, I would like to present the new Public Relations and Marketing Manager of Radisson Blu – Keto Giorgobiani - who despite only recently joining the team, has already mastered her responsibilities and has managed to implement several successful projects in both Tbilisi and Batumi. Meet her on page 10 of this magazine.

I am happy to report that, at the end of March, Radisson Blu Iveria hosted Umit Yuksel, Executive Chef of Istanbul’s famous Radisson Blu Bosphorus. Over an eleven day period, Radisson Blu Iveria invited its guests to a festival of Turkish culture and it was during this festival that journalist Robert Linkus interviewed Umit Yuksel for the fascinating article which you can find on page 18.

Despite my busy schedule, I cannot resist visiting the beautiful places around Georgia. But there are still many that I have yet to see. This is why I took particular interest in an interview with Levan Butkhuzi, Editor of the Georgian-language National Geographic Magazine in which he speaks about the geographical wonders of Georgia. I highly recommend reading this article - let’s travel to the unique parts of Georgia together!

To round up, it is my additional pleasure to inform you, our guest, that, for your convenience, you can now leave your car right at the entrance of the hotel - our parking service team will take your car to a parking spot at no charge.

I wish you an enjoyable stay with us.

პატივისცემით,

Best regards, Michael Jacobi

მაიკლ ჯაკობი გენერალური მენეჯერი „რადისონ ბლუ ივერია“

General Manager Radisson Blu Iveria Hotel

l e t t e r

აქვე მინდა წარმოგიდგინოთ „რადისონ ბლუს“ პიარ და მარკეტინგის ახალი მენეჯერი ქეთო გიორგობიანი, რომელიც სულ ახლახან შემოუერთდა ჩვენ გუნდს, მაგრამ უკვე კარგად მოერგო ახალ მოვალეობებს და რამდენიმე პროექტის წარმატებით განხორციელებაც მოასწრო თბილისსა და ბათუმში. გაიცანით ქეთო გიორგობიანი ჟურნალის მე-10 გვერდზე.

Radisson Blu hotels represent the modern side of Tbilisi and Batumi. Their architecture, interior design and service are of the highest class. These standards define the publication of Radisson Blu’s corporate magazine, for which I would like to thank the team of professionals working at our contractor, Georgia’s leading English-language newspaper, Georgia Today.

w e l c o m e

მოგესალმებით, ძვირფასო სტუმრებო!

TOP

position

t o p

p o s i t i o n

10

საქმე, რომელიც მოდუნების საშუალებას არ გაძლევს ქეთო გიორგობიანი თავს იმ ბედნიერ ადამიანებს მიაკუთვნებს, რომლებსაც ნამდვილად გაუმართლა - პროფესიული საქმიანობა მისთვის სიამოვნებაც არის და ცხოვრების ერთ-ერთი პრიორიტეტიც. პიარისა და მარკეტინგის მენეჯერის პოზიციაზე სულ ახლახან დაინიშნა. მიუხედავად ამისა, რამდენიმე პროექტი უკვე წარმატებით განახორციელა. ქეთო გიორგობიანმა დაამთავრა საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის კინოჟურნალისტიკის ფაკულტეტი, სწავლობდა ბერლინსა და ვენაში. აქვს მედიაში, სარეკლამო და საბანკო სექტორში მუშაობის გამოცდილება. ამბობს, რომ „რადისონ ბლუს“ შესანიშნავი გუნდის დახმარებით იოლად მოერგო ახალ მოვალეობებს.

11

მაგისტრატურაში სწავლის გაგრძელების სურვილით, საბუთები არა მხოლოდ ჩემს საოცნებო ბერლინში გადავაგზავნე, არამედ ვენაშიც. ისე მოხდა, რომ პასუხი ჯერ ვენიდან მივიღე - პირველი ეტაპი გადავლახე და გასაუბრებაზე მიბარებდნენ. ვინაიდან შინ არავისთვის მქონდა ნათქვამი ჩემი მიზნების შესახებ, ოჯახში ეს სრული მოულოდნელობა იყო. სასწრაფოდ ჩავბარგდი, ვენაში ჩავფრინდი და გასაუბრებაზეც გავედი. თბილისში დაბრუნებულს დადებითი პასუხი ბერლინის უნივერსიტეტიდანაც დამხვდა, მაგრამ არჩევანი უკვე გაკეთებული მქონდა - ვენის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ვარჩიე. იქ ორწელიწადნახევარი გავატარე. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი დრო იყო. დიდი გამოცდილება მივიღე როგორც პროფესიული, ისე ცხოვრებისეული თვალსაზრისით: ვსწავლობდი, სტაჟირებას გავდიოდი ერთ-ერთ პიარ–სააგენტოში, აგრეთვე საქართველოს საელჩოში, კულტურისა და მედიასთან ურთიერთობის განხრით. პარალელურად, თბილისში სტატიებს ვაგზავნიდი და ვიბეჭდებოდი. სწავლის დასრულების შემდეგ, საქართველოში დავბრუნდი. ვენაში დარჩენა არც მიფიქრია, თუმცა იქაურობა მენატრება. საზოგადოებასთან ურთიერთობის გამოცდილება როდის შეიძინეთ? ვენიდან დაბრუნებული ერთთვიან არდადეგებზე ვფიქრობდი, მაგრამ ვერ მოვახერხე – მუშაობა ბანკ „კონსტანტაში“ შემომთავაზეს. იმ მომენტისათვის ბანკს პიარკომპანიასთან დაკავშირებული მიმართულებები მკვეთრად არ ჰქონდა განსაზღვრული, ამიტომ ამან ჩემი გუნდის იდეების გენერირება გამოიწვია. განვახორციელეთ რამდენიმე პროექტი. ერთ-ერთის ფარგლებში მთელი საქართველო მოვიარეთ. სწორედ ამ პოზიციაზე ყოფნისას მივხვდი, რომ პიარის სფეროში აუცილებელი არ იყო ყოფილიყავი მხოლოდ გამართულად მოსაუბრე ჟურნალისტი. სინამდვილეში, ეს ის ადამიანია, რომელსაც დიდი პასუხისმგებლობა აკისრია.

„რადისონ ბლუში“ გადმოსვლის შემოთავაზებას სიამოვნებით დავთანხმდი. ჩემთვის საპასუხისმგებლო ის იყო, რომ ამჟამად ვმუშაობ კომპანიაში, რომელსაც ზურგს საერთაშორისო ბრენდი უმაგრებს და აქ მეძლევა საშუალება, ვიზრუნო პროფესიულ ზრდაზე. და კიდევ ძალიან მომწონს მრავალეროვან გუნდში მუშაობა – ყველა ადამიანის კულტურას უფრო ახლოს ვეცნობი. სხვა სასტუმროებთან შედარებით, „რადისონ ბლუს“ ხიბლი რა არის? ყველა სასტუმროში არსებობს გარკვეული სტანდარტი. „რადისონ ბლუს“ განსხვავება ის გახლავთ, რომ მის მენეჯმენტს სურს გასცდე მიღებულ სტანდარტებს. ის გაძლევს შანსს, გააკეთო შენი საქმე საინტერესოდ. იმაზე საუბარი, თუ რას შევცვლი პიარისა და მარკეტინგის კუთხით კომპანიაში, ნაადრევია, მაგრამ გეგმები მაქვს. ამჟამად ჩემი ადაპტაციისა და მუშაობის პროცესი ერთმანეთს დაემთხვა. დატვირთული გრაფიკი მაქვს, მაგრამ მიმდინარე პროცესებში მაქსიმალურად ვარ ჩართული და ეს სიამოვნებასაც მანიჭებს.

p o s i t i o n

ქეთო, ერთი წელია ვენიდან დაბრუნდით. იქ როგორ მოხვდით?

ყველა სასტუმროში არსებობს გარკვეული სტანდარტი. „რადისონ ბლუს“ განსხვავება ის გახლავთ, რომ მის მენეჯმენტს სურს გასცდე მიღებულ სტანდარტებს. ის გაძლევს შანსს, გააკეთო შენი საქმე საინტერესოდ. იმაზე საუბარი, თუ რას შევცვლი პიარისა და მარკეტინგის კუთხით კომპანიაში, ნაადრევია, მაგრამ გეგმები მაქვს. ამჟამად ჩემი ადაპტაციისა და მუშაობის პროცესი ერთმანეთს დაემთხვა. დატვირთული გრაფიკი მაქვს, მაგრამ მიმდინარე პროცესებში მაქსიმალურად ვარ ჩართული და ეს სიამოვნებასაც მანიჭებს

t o p

ჟურნალისტად დიდი ხანია ვმუშაობ. ყველა სახის მედია მოვიარე და საბოლოოდ, წერაზე შევჩერდი. ვწერდი ჟურნალ „კინოში“, „ცხელ შოკოლადში“, „ტაბულაში“, კომპანია „ჯეოსელის“ კორპორატიულ ჟურნალში. სტუდენტობის პერიოდში ერთი სემესტრი ბერლინის თავისუფალ უნივერსიტეტში ვისწავლე. ამან ჩემს ცხოვრებაში დიდი გარდატეხა მოახდინა. გადავწყვიტე, რომ ბაკალავრიატის დასრულების შემდეგ, აუცილებლად დავბრუნებულიყავი გერმანიაში და სწავლა იქ გამეგრძელებინა. საქართველოში ვმუშაობდი სარეკლამო კომპანია „მაგი სტილში“ – ჯერ სტაჟიორად, შემდეგ პროექტის მენეჯერად, კრეატიული ჯგუფის წევრად, თუმცა ჟურნალისტიკისთვის თავი არასოდეს გამინებებია.

12

t o p

p o s i t i o n

ეს საქმე მოდუნების საშუალებას არ გაძლევს. მუდმივ ცვლილებაზეა ორიენტირებული. ყოველდღიურად ახალ აუდიტორიასთან მუშაობ, და რაც მთავარია – მასპინძელი ხარ და მასპინძლობა ყოველთვის სასიამოვნო პროცესია!

ორიოდე სიტყვით განხორციელებული პროექტების შესახებ. რას გეგმავთ უახლოეს მომავალში? „რადისონ ბლუ“ იყო თურქული ფესტივალის ორგანიზატორი. ეს ღონისძიება ჩემს მოსვლამდე დაიგეგმა. ასევე, თბილისის და ბათუმის „რადისონ ბლუს“ ლოკალური სტუმრებისათვის ჩავატარეთ „დედამიწის საათი“. თბილისის სტუმრებისთვის ანსამბლ „შავნაბადას“ სიმღერებისა და კომპანია „შუხმანის“ ღვინის დეგუსტაციის ფონზე, სანთლის შუქზე, ეფექტური საღამო გამოგვივიდა. ბათუმელმა სტუმრებმა კი, ჯაზ– კომპოზიციებითა და სპეციალურად ამ ღონისძიებისთვის მომზადებული ბიოკოკქტეილებით ისიამოვნეს. მაისში ბათუმში ვგეგმავთ „რადისონ ბლუს“ საჩოგბურთო ტურნირის ჩატარებას. ეს იქნება ამხანაგური ტურნირი ორივე სქესის წარმომადგენელთათვის. მონაწილეთა სრულ კომფორტს „რადისონ ბლუ“ უზრუნველყოფს. ტურნირიც იმის მაჩვენებელია, რომ ბათუმი „ცოცხლდება“, მზადაა დასასვენებელი სეზონის გასახსნელად. თუმცა, ჩვენი აქტივობები სულაც არ არის მიმართული მხოლოდ ტურისტებზე და მხოლოდ ზაფხულის პერიოდში. უპირველესად, ჩვენ ბიზნეს–სასტუმრო ვართ და ამ სეგმენტზე ვმუშაობთ. ჩემი, ისევე როგორც „რადისონ ბლუს“ სხვა თანამშრომლების, მთავარი მიზანია, ვაგრნობინოთ სტუმარს მაქსიმალური კომფორტი. ჩვენი შესაძლებლობების ფარგლებში,

ვეცდებით, სტუმარს ყველა სურვილი ავუსრულოთ. ამაზეა მიმართული მთელი გუნდის მუშაობა - სტუმრის კმაყოფილების ხარისხი! „რადისონ ბლუს“ ქართული ქსელი ამ საკითხში ერთ-ერთი პირველთაგანია. როგორც ჩანს, ამას ქართული სტუმართმოყვარეობა განაპირობებს. ქეთო, თქვენ „რადისონ ბლუს“ ქართული ქსელის საზოგადოებასთან კომუნიკაცია გაბარიათ. რთულია ეს საქმე? ჩვენ ერთი ქსელი ვართ და საზოგადოებამ ეს უნდა იცოდეს, ამას უნდა ხედავდეს. უბრალოდ, ორი შენობა გვაქვს სხვადასხვა ქალაქში. არ შეიძლება მათ შორის კომუნიკაცია ორმა ადამიანმა ახორციელოს. მეორე მხრივ, პიარი და მარკეტინგი გუნდურ მუშაობას, სოციალიზაციას მოითხოვს. შეწყობილად უნდა იმუშაო გაყიდვების სამსახურთან, სარესტრონო თუ სპა ნაწილთან. სასურველ შედეგს მხოლოდ მაშინ ღებულობ. ამ მხრივ, კარგი გუნდი გვყავს. ეს საქმე მოდუნების საშუალებას არ გაძლევს. მუდმივ ცვლილებაზეა ორიენტირებული. ყოველდღიურად ახალ აუდიტორიასთან მუშაობ, და რაც მთავარია – მასპინძელი ხარ და მასპინძლობა ყოველთვის სასიამოვნო პროცესია! ირმა კახურაშვილი

Salvatore Ferragamo Ermanno Scervino Armani Loro Piana Pal Zileri Gianfranco Ferre Hettabretz Versace Red Valentino Georgia, Tbilisi, 5 Marjanishvili str. Tel: +995 32 242 88 42

t o p

p o s i t i o n

14

TOP

position

15

t o p

Keto Giorgobiani perceives herself as being amongst those happy people who are lucky with their job – her job encompasses one of her life priorities, plus she enjoys it. She was recently appointed to the position of PR and Marketing Manager of Radisson Blu Tbilisi and Batumi and she has already implemented several projects with success. Giorgobiani graduated the Georgian Shota Rustaveli State University of Film and Theatre from the Department of Film Journalism.

She went on to study in Berlin and Vienna and has experience of working in the spheres of media, advertising and banking. She says that it is thanks to the wonderful team at Radisson Blu that she has been able to take on her new responsibilities with ease.

I worked as a journalist for a long time, working in all types of media, and in the end I chose writing. In my time I have written for the magazines of Kino, Tskheli Shokoladi, Tabula, and for the corporate magazine of Geocell. During my student period, I spent one semester at the Free University of Berlin which had a great influence on my

life and lead to my decision to return to Germany to continue my studies once I had completed my Bachelor studies here. In Georgia I also worked for the advertising company Maggie Style – first as an intern, then as a project manager and as part of the creative team.

But I never quit journalism.

Keto, it has been a year since you returned from Vienna.

How did you end up there?

Wishing to do a Master’s, I applied not only to a course in my dream city Berlin, but in Vienna as well. I received my first response from Vienna, passed the first stage, and was called for an interview.

Since I had not told anyone at home what my goals were, it was a total surprise. I packed very quickly, flew to Vienna and passed the interview stage as well. Upon returning to Tbilisi, I found out that I had also been accepted to Berlin. But I had already made my choice – Vienna State University. I spent two and a half years there - it was an immensely important period for me. I gained a lot of experience both in terms of my profession and of life in general. I studied and on probation cooperated with one of the PR agencies, as well as with the Embassy of Georgia in the direction of culture and relations with media. Parallel to it, I regularly sent articles to back Tbilisi to

p o s i t i o n

That Keeps You Active

t o p

p o s i t i o n

16

be published. After graduating, I returned to Georgia. It didn’t even cross my mind to stay in Vienna, even though I do miss it.

What is the charm of Radisson Blu, compared to other hotels?

When did you gain experience in public relations?

There are certain standards in every hotel. What makes Radisson Blu stand out is that its management wants to exceed the accepted standards. It gives you the chance to do your job in the most interesting way possible. It is far too early to start talking about what I intend to change in the company in terms of public relations and marketing, but I do have plans. Currently, the process of my adaptation and working have coincided with each other. I have a busy schedule, but I am maximally enrolled in the ongoing processes. And I love it!

When I returned from Vienna I wanted to take one month out but I wasn’t able to. I was offered a job at Constanta Bank, which, at that moment, had not yet defined its PR campaign direction. Which is where my team came in with ideas generation and implementing several projects. One of them involved going all over Georgia. In that position I realized that, in the sphere of public relations, it was not necessary to be an orator journalist. In fact, it is a person who is responsible for many things.

I gladly accepted the offer of a move to Radisson Blu. For me, it is a big responsibility to know that I am working in a company which is part of an international brand and in which I have the opportunity to think in terms of professional growth. Moreover, I like working in a multi-language team – it gives me the chance to get to know the culture of each person closely.

This job keeps me active.

It is oriented on constant change. It is one in which I work with a new audience every day and, most importantly, is one in which being a host, and hosting, is always a pleasant process!

Could you briefly overview the completed projects? What are your plans for the near future?

Radisson Blu was the organizer of the Turkish festival, an event which had been planned before I joined the hotel. At the same time, for the guests of Tbilisi and Batumi Radisson Blu hotels, we arranged the local Earth Hour. For the Tbilisi Radisson Blu guests there was a successful candle-lit evening against a background of songs by the

17

My main goal, and that of my colleagues, at Radisson Blu is to make each guest enjoy an experience of maximum comfort. Within the best of our abilities we will try to make all the wishes of our guests come true.The whole team works just for that purpose – the quality of guest satisfaction! The Georgian network of Radisson Blu is a leader in this sphere- and it seems that Georgian hospitability has a part to play in that.

There are certain standards in every hotel. What makes Radisson Blu stand out is that its management wants to exceed the accepted standards.

It gives you the chance to do your job in the most interesting way possible. It is far too early to start talking about what I intend to change in the company in terms of public relations and marketing, but I do have plans. Currently, the process of my adaptation and working have coincided with each other. I have a busy schedule, but I am maximally enrolled in the ongoing processes. And I love it!

We are one network, and the public should be made aware of it and see it; it is just that we have two buildings in two different cities. It is impossible for only two people to keep communication between them.

PR and marketing requires team work and socialization. You need to work in unison with the sales group, restaurants and spas. Only in such a case will you achieve the desired result. In this regard, we have an excellent team.

This job keeps me active. It is oriented on constant change. It is one in which I work with a new audience every day and, most importantly, is one in which being a host, and hosting, is always a pleasant process!

By Irma kakhurashvili

p o s i t i o n

In May, we plan to hold the Radisson Blu Tennis Tournament in Batumi. This will be a friendly tournament open to both men and women, and Radisson will ensure the full comfort of the participants.

The tournament is an indicator that Batumi is “livening up� and is ready for the opening of the holiday season. However, our activities are not only targeted at tourists and the summer period as, first of all, we are a business hotel and so focus particularly on this segment.

Keto, you are in charge of the public relations and marketing of Radisson Blu in Georgia. Is it a hard job?

t o p

Shavnabada ensemble, accompanied by the degustation of wine from the company Schuchmann. Batumi guests got to enjoy jazz compositions and bio-cocktails prepared especially for the event.

C h e f

U m i t

Y u k s e l

18

შეფ–მზარეულ უმიტ იუქსელის მიერ თურქეთიდან თბილისში ჩამოტანილი

მარტის ბოლოს, თერთმეტი დღის განმავლობაში სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისში სტუმრებს „თურქული სულის გასასინჯად“ კულტურისა და კერძების თურქულ ფესტივალზე იწვევდა, სადაც უხვად იყო სიმღერა, ხატვა და ცეკვა – საუკეთესო თურქული ტრადიციების შესაბამისად. ასევე ყავა, ჩაი და ქებული შეფ–მზარეულის, უმიტ იუქსელის სამზარეულოში საგულდაგულოდ მომზადებული გემრიელი კერძები. ამჟამად სტამბულში სასტუმრო „რადისონ ბლუ ბოსფორის“ აღმასრულებელი შეფ–მზარეული და თურქეთის მზარეულთა და კონდიტერთა ფედერაციის პრეზიდენტი იუქსელი მანამდე ქალაქის სხვადასხვა დიდ სასტუმროში მუშაობდა და გამოცდილებას აგროვებდა. 2002 წლის მარტიდან 2003 წლის აგვისტომდე იგი ანკარაში თურქეთის შეიარაღებული ძალების შეფ–მზარეული და კომანდორი იყო. იმ პერიოდში, ალბათ, ჯარში დარჩენის მსურველთა მაჩვენებელი ძალიან გაიზარდა, რადგან მანამდე არ იყო არანაირი მზა კვების რაციონი ჯარისკაცებისთვის. თურქეთის სამზარეულო ისეთივე მრავალფეროვანია, როგორც მისი კულტურა და მემკვიდრეობა, – აგვიხსნა იუქსელმა ინტერვიუს დროს, ფესტივალის მეოთხე დღეს. ქვეყნის სხვადასხვა ნაწილში კერძები და სანელებლები

ასახავს დასახლებების, სამეზობლოების გემოვნებას, განსაკუთრებით თუ ეს სამეზობლოები სირიული, ერაყული, სომხური ან... ქართულია! ამავდროულად, ქვეყნის შუაგულში სამზარეულო უფრო მეტად ანატოლიურია. „ჩვენ ძალიან გაგვიმართლა, რომ სტამბულში ვეწევით კულინარიულ საქმიანობას“, – მხიარულად თქვა უმიტმა, რადგან მისი შთამბეჭდავი ქალაქი იქ მდებარეობს, სადაც აზიასა და ევროპას თავები აქვთ ერთმანეთზე მიდებული, ან თუ გნებავთ, ხელს ართმევენ ერთმანეთს. ეს საშუალებას აძლევს მას, იმუშავოს ქუჩის ორივე მხარეს, სადაც აზიური მხარე უფრო ტრადიციულია და ევროპული მხარე - უფრო თანამედროვე. თუმცა, თუკი არსებობს წარმოსახვითი საზღვარი, რომელიც „რადისონ ბლუ ბოსფორში“ შუაზე ჰყოფს რესტორანს, იგი უფრო სიმბოლურია და გამჭვირვალე, ვიდრე მტკიცე და გაუმტარი. თბილისში, „რადისონ ბლუ ივერიას“ რესტორანი „სერფისი“ (ზედაპირი), რომელიც მწვანე ბალახით მოფენილ პარკს გადაჰყურებს და საიდანაც ქალაქის ლამაზი ხედი იშლება, კროს-კულტურული განათლების კიდევ ერთ ადგილად იქცა. რესტორანი თურქულ სტილში იყო მორთული, ხასხასა ფერადი და ყვავილებიანი სუფრებით, ასეთივე თავსაბურავებით და შესანიშნავი ყალიონებით, რომლებიც მხოლოდ დეკორაციებს არ წარმოადგენდა. ყველაფერი ეს საჭირო იყო იმისთვის, რომ შეექმნა საზეიმო განწყობა, რაც განსაკუთრებით გამძაფრდა ტრადიციული თურქული ცეკვის ოსტატის, ელენას წარმოდგენის შემდეგ, მბრუნავი თეძოების, თავბრუდამხვევი კაბის, ელეგანტური ჟესტებისა და თავზე ცეცხლოვანი გვირგვინის მეშვეობით, საღამოებს დრამატულობა და სიცოცხლე რომ შემატა. ფესტივალამდე იუქსელმა და მისმა თანამშრომლებმა თბილისი შესაბამისი ახალი და მწიფე პროდუქტების შესაძენად შემოიარეს. რისი შოვნაც სეზონურად ვერ მოხერხდა, თურქეთიდან ჩამოიტანეს. შეფ–მზარეულის მენიუში წარმოდგენილი იყო „მეცათა“ რამდენიმე სახეობა, ცხელი და ცივი „აპეტაიზერები“, რომლითაც თურქული სამზარეულო ცნობილია. „ჰაიდარი“ - მაწონზე დამზადებული, მშრალი პიტნის არომატით სავსე; „ბაბაგანუსი“ - შემწვარი

Fashion Department Store All your favorite brands at one place...

Italian Restaurant

And More 37 Kostava Str, Tbilisi, Georgia Tel.: 2 90 44 43 / 2 90 43 44

20

C h e f

U m i t

Y u k s e l

მას მიაჩნია, რომ „ბაბაგანუსი“ ის კერძია, რომელმაც სახელი გაუთქვა. „ყველას მოსწონს ეს რეცეპტი“, - ამბობს იუქსელი, - „ეს კერძი სუფრაზე უნდა იყოს თურქულ „რაკისთან“, – ანისის არომატიან, გამოხდილ ალკოჰოლურ სასმელთან ერთად

ბადრიჯნის სალათი, რომელიც ნიგვზითაა შეზავებული და შებოლილია. „აცილი ეზმე“ - წიწაკიანი ტომატ-პასტა, რომელიც საკმაოდ ცხარეა, მაგრამ არა აგრესიული. თითოეული ეს კერძი სტუმრებს სთავაზობდა სუნელებისა და არომატების სრულ წყებას და ყველა ერთიმეორეს ავსებდა მიუხედავად იმისა, თუ რამდენად განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან. ამასთან, სადილის საათის განმავლობაში, ხის კვამლის სუნი შემოიჭრა ჰაერში და ქალაქის შუაგულს ბუნებისა და სოფლის ჩურჩული მოუტანა, აღძრა მადა ერთ-ერთი მთავარი კერძისთვის, „ჰუნკარ ბეგენდისთვის“ – „დაბალ ცეცხლზე შემწვარი“ ბატკნის ბარკლისთვის ბადრიჯნის პიურესთან ერთად, რომელსაც შებოლილის მძაფრი გემო დაჰკრავდა და სადილის მსურველებს ჭეშმარიტ გემოვნურ სიამოვნებას ანიჭებდა. ამ ყველაფერთან ერთად, რადგანაც ეს ღონისძიება თბილისში ტარდებოდა, აუცილებელი იყო ქართული ღვინო. მათ შორის 2008 წლის „საფერავი“ უხვად პიკანტური მრავალფეროვანი ხასიათით საკუთარი თავის გასატანად, ძალიან გემრიელ კერძებთან შეჯიბრში. და მიუხედავად იმისა, რომ მის რესტორანში „რადისონ ბლუ ბოსფორში“, უმეტესად თურქულ ღვინოს ირჩევენ, იუქსელზე შთაბეჭდილება მოახდინა ქართულმა ღვინომ, რომელიც

სადილისთვის შეარჩია, განსაკუთრებით – „შატო მუხრანის“ 2008 წლის საფერავმა. იგი „ძალიან განსხვავდება“ მის მიერ გასინჯული თურქული ღვინოებისგან და „ოდნავ პიკანტურია...“ თუმცაღა, იუქსელს უყვარს პიკანტური ღვინოები. მას მიაჩნია, რომ „ბაბაგანუსი“ ის კერძია, რომელმაც სახელი გაუთქვა. „ყველას მოსწონს ეს რეცეპტი“, - ამბობს იუქსელი, „ეს კერძი სუფრაზე უნდა იყოს თურქულ „რაკისთან“, – ანისის არომატიან გამოხდილ ალკოჰოლურ სასმელთან ერთად, რაც იგივე მნიშვნელობისაა თურქეთისთვის, როგორც ვისკი შოტლანდიისთვის. შეფ–მზარეული იუქსელი – დალაქისა და დიასახლისის შვილი, შეიძლება ძალიან მორიდებული იყოს თავისი „ბაბაგანუსის“ შეფასებისასაც კი, მაგრამ არასოდეს დაიშურებს ქებას დედამისის ბრინჯის პუდინგისთვის, რაც მისი ბავშვობის საუკეთესო მოგონებაა საკვებთან დაკავშირებით და რასაც იგი „არასოდეს მიირთმევს სხვაგან“. „თუ ამის შესახებ ხვალ კიდევ მკითხავთ, მაშინვე თურქეთში დავბრუნდები,“ - ამბობს იუქსელი. საბედნიეროდ, „რადისონ ბლუს“ თურქული ფესტივალის დამსწრეთათვის, მეორე ინტერვიუ აღარ დაგეგმილა.

რობერტ ლინკუსი

TBILISI: 15 Ljubljana st.

19 I. Chavchavadze Ave. 31a Pekini st.

3 Vekua st. “GTC” 1 Kavtaradze st. (“Goodwill”) 29 I. Abashidze st.

Tbilisi Mall (1st Floor)

KUTAISI:

Pushkini mews 2 N2, 1 Grishashvili st.

BATUMI:

35 Rustaveli st.

INDIVIDUAL SERVICE:

15 Ljubljana st.

19 I. Chavchavadze Ave.

C h e f

U m i t

Y u k s e l

22

Chef Umit Yuksel brings the tastes and

traditions of Turkey to Tbilisi For eleven days in late March the Radisson Blu Iveria Hotel in Tbilisi invited its guests and patrons to “Taste the Turkish Spirit” as it offered a Turkish Festival of culture and food, including singing, painting, and dancing in the finest tradition of Turkey; coffee and tea; and delectable cuisine lovingly prepared in the kitchen of the celebrated chef, Umit Yuksel.

The Executive Chef at the Radisson Blu Bosphorus Hotel in Istanbul and President of the Chef and Patissiers Federation of Turkey,Yuksel previously earned his stripes in positions of eminence at other major hotels in the city.What’s more, he was even a Chef and Commander of The Turkish Armed Forces in Ankara from March 2002 to August 2003, during which the reenlistment rate must have been remarkably high. No K-rations for those Turks.

23 The cuisine of Turkey is as diverse as its culture and heritage, he explained while interviewed on the fourth day of the festival.

Around the country foods and flavors may reflect the tastes of the neighborhood, especially if those neighbors happen to be Syrian, Iraqi, Armenian … or Georgian! Meanwhile, in the heart of the country, the cuisine remains more devotedly Anatolian.

Yuksel regards his Babagannus as the dish for which he is best known.

“Everybody likes this recipe,” he said, adding that “it must be on the table with Turkish Raki,” the aniseed flavored distilled spirit which is to Turkey what whisky is to Scotland

Meanwhile, as the dinner hour wore on, an aroma of wood smoke increasingly permeated the air, whispering of rusticity in the heart of the city, and whetting the appetite for at least one of the available main courses, Hunkar Begendi, “slow cooked” leg of lamb upon an eggplant puree that smacked uncannily of the wood smoke diners could savor.

But it was Tbilisi, after all, and there was Georgian wine to be had, including a 2008 Saperavi from Marani with plenty of piquant varietal character to hold its own with dishes that are anything but bland.

And though at his restaurant at the Radisson Blu Bosphorus the wine of choice is predominantly Turkish,Yuksel is suitably impressed with the Georgian wine he has sampled, particularly the 2008 Saperavi from Chateau Mukhrani, which he described as “very different” from the Turkish wines of his experience, “a little bit spicy … but I like spicy wines.”

Yuksel regards his Babagannus as the dish for which he is best known.

“Everybody likes this recipe,” he said, adding that “it must be on the table with Turkish Raki,” the aniseed flavored distilled spirit which is to Turkey what whisky is to Scotland. But Chef Yuksel, the son of a barber and a homemaker, might be too modest to rate even his Babagannus beside his mother’s rice pudding, which is his fondest childhood memory pertaining to food, and which “I will never eat anywhere else. And if you ask me about it again tomorrow, I will go back to Turkey.” But fortunately for those who enjoyed the delights of the Radisson Blu Turkish Festival, no follow-up interview was scheduled.

By Robert Linkous

Y u k s e l

Before the festival, Yuksel and his staff scoured Tbilisi for suitably fresh and ripe produce, or rushed in from Turkey what was out of

season locally. His menu offered an array of mezzes, cunning hot and cold little appetizers for which the Turkish table is noted. The Haydari, yogurt-based but bursting with the flavor of dry mint, the Babagannus, a roasted eggplant salad that is both nutty and smoky, and the Acili Ezme, peppery tomato paste that is zesty but not aggressive, provided a full range of flavors, each complementing the other no matter how disparate their essential characters.

U m i t

In Tbilisi, the Radisson Blu Iveria’s Surface Restaurant, overlooking a grassy green park and commanding a fine view of the city, was another scene of cross-cultural enlightenment. In the spirit of Turkey, the restaurant was decorated with striking tablecloths, vivid in color and floral in motif, that could have doubled as fetching head scarves, and the splendid hookahs scattered about were not just there for looks. All that was needed to put on finishing touches were the performances of Elena, an artiste of traditional Turkish dance, who, with spinning hips, swirling skirt, elegant gestures, and, perched precariously atop her head, a crown which doubled as a fiery candelabra, may have added as much drama as authenticity.

C h e f

But “we are very lucky” to be practicing the culinary arts in Istanbul, he humorously suggested, since his fascinating city is at the juncture where Asia and Europe butt heads, or shake hands.This frees him to work both sides of the street, where the Asian side is more traditional and the European more contemporary. But if there is an imaginary frontier bisecting the restaurant at the Radisson Blu Bosphorus, it must be more porous than prohibitive.

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

26

ქანდაკების ენით მარადიულსა და წარმავალზე

man in a fish 2004, Resin, Fibre Glass, Metal, Wood, Acrylic Painting 140 x 32 x 47 cm

27

საქართველოში უკვე მისი სამი ქანდაკება დგას და მათ გარეშე საგრძნობლად ბევრი დააკლდებოდათ ადამიანებსა და ქვეყანას. მათი სახით გაჩნდა თანამედროვე არტის ნიმუშები, რომლითაც შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ვართ გახსნილი, მესამე ათასწლეულის საზოგადოება და არა უკუნში გამომწყვდეული ქვეყანა. ამის საუკეთესო ნიმუშად გამოდგება ლონდონის „სოტბის“ ამასწინანდელი გამოფენა, სადაც შვიდი პოსტსაბჭოთა ქვეყნის 50 მხატვარი წარადგინეს. მე და ყველა იქ მყოფს, ალბათ ძალიან შეგვრცხვებოდა, იქ რომ ცხრა ქართველი მხატვარი არ გვეხილა. ნამუშევრებს შორის ყველაზე დიდი ინტრესს სწორედ თამარ კვესიტაძის რელიეფი „გაუჩინარება“ იწვევდა. ამ გარემოს ყველაზე უკეთ „ის“ („გაუჩინარება“) უძლებდა. სხვა ყველა, სადღაც წარსულში ჩაფლული და დახავსებული ჩანდა მასთან შედარებით.

კვესიტაძის ყველა ქანდაკებაში, მექანიკური იქნება თუ სტატიკური, ცხადად ჩანს კვალი, რაზეც ის შესაძლოა შექმნის პროცესში არც ფიქრობს, მაგრამ იგი კვებავს მხატვრის პლასტიკურ ლექსიკას. ავიღოთ, მაგალითად, „სფერო“ ან ბათუმის კინეტიკური ქანდაკებები „ქალი და კაცი“ და „წრებრუნვა“. როგორ შეიძლება მათი ხილვისას ვაჟა– ფშაველას მისტიკა ან გენიალური ქართული ფოლკლორი

მე არ მახსენდება რომელიმე ჩვენი მოქანდაკე, რომელიც ასე ყელამდე იყოს ჩაფლული ქართულ წიაღში. სწორედ ამიტომ ვწერდი ამ სამი წლის წინათ, როცა „ქალი და კაცი“ აღიმართა ბათუმში, რომ „საბედნიეროდ, დასრულდა სამი მოქანდაკის დიქტატი საქართველოში და თამარ კვესიტაძის სახით, კვარცხლბეკზე ადის ნიჭიერება“. ყველა, ვინც ჩამოდის საქართველოში, აღფრთოვანებულია თამარ კვესიტაძის ამ შედევრით, რომელიც საქართველოს თავისებურ სავიზიტო ბარათად იქცა. ხელოვანს, როცა ის ნიჭიერია, სიცოცხლეშივე უნდა ვუთხრათ ამის შესახებ. მე აქ დასაძრახს ვერაფერს ვხედავ. თავად მხატვარი, როცა წაიკითხავს ამ ყოველივეს, ვიცი, ძალიან შეწუხდება. მაგრამ არ შემიძლია ჩემი ფიქრები მის ნამუშევრებზე გულწრფელად არ გამოვთქვა. არ აღვნიშნო ის გრძნობა, რაც მათი ხილვისას მეუფლება. ქართველებიდან ასევე განვიცდი ნიკო ფიროსმანისა და ნათელა იანქოშვილის ხელოვნებას. ისინი ძალიან ეროვნული და თანაც, ძალიან ინტერნაციონალური მხატვრები არიან და მათ კვალზე დგას თამარ კვესიტაძეც. მე ერთგვარ სულიერ ნათესაობას ვხედავ ამ სამ ხელოვანს შორის. სამივე მათგანი ძალიან ქართული და ამასთან, მსოფლიოსთვისაც გასაგები და დასაფასებელია. თამარ კვესიტაძე იმითაც არის უნიკალური მოვლენა, რომ მარტომ გაიკვლია გზა მსოფლიო არტის უკიდეგანო სამყაროში. თავდაპირველად, აშშ–ი, თოჯინების დამზადებით გაითქვა სახელი და თითქმის ყველა მისი ქმნილება დასრულებისთანავე ხელიდან გამოსტაცეს, იმდენად დიდი

of sculpture...

კვესიტაძეს აქვს სხვა შინაგანი ძალა და მუხტი. ის არის ყველაზე თანამედროვე და თან ყველაზე ეროვნული ღირებულებების მქონე მხატვარი. და თუ რატომ, ამის ახსნას მისივე ნამუშევრების მეშვეობით შევეცდები: თამარ კვესიტაძის ფენომენი ღრმა მოვლენაა, იმიტომ, რომ იგი ქართული კულტურული ფესვიდან და ძირიდან მოდის. მასში თანდაყოლილი, ბუნებრივი განსახიერება ჰპოვა ამ უმდიდრესმა და თვალუწვდენელმა საგანძურმა. მასზე მსჯელობა ჩვენი ხალხური პოეზიის, სიტყვაკაზმული ლიტერატურის, რუსთაველის, ვაჟა–ფშაველას, ქართული პოლიფონიური მუსიკის, ჩვენი ხალხური სანახაობრივი კულტურის, არქიტექტურისა და ოქრომჭედლობის ნიმუშების გაუთვალისწინებლად, სრულფასოვანი ვერ იქნება.

არ გაგახსენდეთ: „წუთისოფელი რა არის? აგორებული ქვა არის, სადაც რომ დაიბადები, იქვე სამარე მზად არის“ („წრებრუნვა“), ანდა „ან შენი ნამგლის ყანა მქნა, რო ფხაზე შაგეჭრებოდი“(„ქალი და კაცი“). განა პლასტიკის ენაზე რომელიმე ქართველ ხელოვანს თამარ კვესიტაძეზე უკეთ ეს დაუმტკიცებია?

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

ყოველი მორიგი შეხვედრა თამარ კვესიტაძის ახალ გამოფენასთან თუ დადგმულ ქანდაკებასთან, არის ფიქრისაღმძვრელი და თავისი სახოვანებით იოლად დასამახსოვრებელი. ალბათ იმიტომ, რომ მის ყველა ნამუშევარს შინაგანი მოთხოვნილება ბადებს და არა დღეს ასე მოდური, არტისტად ყოფნის ამბიცია. მხატვრობას დღეს ბევრი იჩემებს, მაგრამ მთავარი შედეგია, რომელმაც მნახველს უნდა დაუმტკიცოს, რომ ამ ნამუშევრის გარეშე რაღაც არნახული და არარსებული დააკლდებოდა ადამიანთა ყოფას. სწორედ ამ ღირსების გამო იპყრობს გამორჩეულ ყურადღებას თამარ კვესიტაძის ხელოვნება და მუდამ ამიტომ არის გამძაფრებული მოლოდინი მის მიმართ – თუ რაზე მუშაობს და რას შემოგვთავაზებს მომავალში.

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

28 იყო თამარის ნამუშევრებზე მოთხოვნა. მხატვარს ამის გამო მატერიალურად არ გასჭირვებია, მაგრამ კარიერის გზაზე ამით ბევრი რამ დაკარგა. მას რომ შესაფერის გალერეებთან უფრო ადრე დაეწყო თანამშრომლობა, დღეს გაცილებით მაღალ საფეხურზე იქნებოდა თანამედროვე მხატვართა იერარქიაში. პრინციპში, ბოლო ხუთი წელიწადია, რაც თამარი ამ მარათონში ჩაება და მისი მიღწევები უკვე თვალშისაცემი და ანგარიშგასაწევია. ვენეციის ბიენალეზე ორჯერ მონაწილეობამ, 2007 და 2011 წლებში (ცნობისთვის, მსგავსი პრაქტიკა ვენეციის ბიენალეზე არაერთხელ ყოფილა. კუსამამ ორჯერ წარმოადგინა იაპონია და კვესიტაძის შემთხვევაშიც თუ ასე მოხდა, ეს ნამდვილად არ ქმნიდა აჟიოტაჟის საფუძველს), 2008 წელს ლონდონის „სოტბიზე“ გაყიდულმა ნამუშევარმა „კაცი თევზში“, ასევე რამდენიმე გამოფენამ ლონდონსა და პარიზში (2009–2012 წლებში) სახელი მოუპოვა და მისი ნიჭიერების ძალა კიდევ უფრო მეტმა ადამიანმა ირწმუნა. თამარის წინაშე ახალი ჰორიზონტი გადაიშალა, მის შესახებ გაჩნდა ლიტერატურა სერიოზული არტ–კრიტიკოსებისა და არტ–კურატორების (აჩილე ბონიტო ოლივა, ჰენკ სლაგერი, მირია ვიჩინო მარეტი, ჩანგ ცონგ–ზუნგი) ავტორობით. ყველა მათგანმა, მართალია, ოდნავ დაგვიანებით, მაგრამ მაინც სწორი გეზი მისცეს მხატვრის შემდგომ წინსვლას მსოფლიო არტ–ბიზნესში. თამარ კვესიტაძე არის პირველი ცოცხალი ქართველი არტისტი, რომლის ნამუშევარი 100 000 ევროდ გაიყიდა 2011 წელს, ვენეციაში. ახლა მისი ზოგი ნიმუში გაცილებით მეტად ფასობს და ალბათ, შორს არ არის დრო, როცა თამარის ნამუშევრები მორიგ გამოფენებსა და აუქციონებზე უფრო ძვირად შეფასდება. კვესიტაძე საიმედო საფუძველს იძლევა საამისოდ, რადგან იგი არცერთ მომდევნო ნამუშევარში არ მეორდება. მისთვის უცხოა შტამპი და ერთ წრეზე ტრიალი, როგორც ეს მოქმედ ქართველ მხატვართა უმეტესობას ახასიათებს. 15 წელიწადზე მეტია ვაკვირდები კვესიტაძის ხელოვნებას და მისგან საგამოფენოდ გამოტანილი სუსტი ან საშუალო არტიფაქტი არ მახსოვს. თითქმის ყველა მათგანი არის ღრმა, სახიერი და უნიკალურობით აღბეჭდილი მოვლენა. „თიბისის საათები“ თამარ კვესიტაძის ახალი ქმნილებაა, რომელიც მან ექსტრემალურად მცირე დროში შეასრულა თიბისი ბანკის შეკვეთით. ორ თვეში ასეთი გრანდიოზული სამუშაოს ჩატარება ძალიან დიდ რისკთან იყო დაკავშირებული, რადგან ქანდაკება ქალაქში უნდა დადგმულიყო და მას დროის გამოცდისთვისაც უნდა გაეძლო. თამარ კვესიტაძე ჩემთან საუბარში ასე იხსენებს ამ ჯგუფურ ქანდაკებაზე მუშაობის დაძაბულ პროცესს: „თიბისი ბანკს გაუჩნდა სურვილი, რომ თავის არსებობის 20 წლისთავთან დაკავშირებით, თბილისის ხალხმრავალ ადგილას გაეხსნა ქანდაკება, რომელიც ასახავდა ადამიანებისა და დროის მარადიულ კავშირს. შემკვეთისგან ასევე შევიტყვე,

რომ ქანდაკებას უნდა ჰქონოდა ამ ბანკის ლოგოსთვის დამახასიათებელი ლაზურიტის (ფირუზისფერი) ფერი. მოსაფიქრებლად და ქანდაკების საბოლოო კონდიციამდე მისაყვანად სულ ორი თვე მქონდა. თავიდან ცოტა არ იყოს შევშინდი, მაგრამ მერე თანდათან გაჩნდა იდეა და ფორმა. მე დავიწყე ფიქრი იმაზე, რომ ეს ქანდაკება იდგმებოდა უძველეს, თანაც ცოცხალ და თანამედროვე ქალაქში. ჩემი აზრით, ამ შემთხვევაში არც ძალიან მოდერნისტული და არც ტრადიციული ფორმა არ გაამართლებდა, ამიტომ გარკვეული შუალედი უნდა მეპოვა მათ შორის. ძალიან ბევრს ვფიქრობდი ამ ყოველივეზე და ეს აფრიკული ქანდაკების ფორმებიც ასე ხაზგასმით ამიტომ წამოვწიე. შეიძლება სტოუნჰენჯი, ბრანკუსის და ჯაკომეტის პლასტიკური ფორმებიც გაახსენდეს მის მხილველს, მაგრამ ამ ხერხს მე საგანგებოდ მივმართე. მინდოდა სიძველის განცდა შემენარჩუნებინა ჩემს ქანდაკებაში. მე მასში ადამიანთა მოდგმის ანთროპოლოგიური სურათიც გავიაზრე. ის ხომ აფრიკიდან დაიძრა და საქართველოზე გავლით გადაინაცვლა ევროპისკენ. მინდოდა, ამ ყოველივეს ქართული იერიც ჰქონოდა. ამიტომაც არის, რომ შორი მზერიდან ეს ფიგურები ძველთბილისურ რიკულებსაც მოგაგონებთ. ასევე მუდმივად გონებაში მქონდა განცდა, რომ დრო ადამიანებს ყველა ეპოქაში თავზე ედგა და საკუთარ ნებაზე ატარებდა.“ მე კი ამ ფიგურების თავებზე გვირგვინებად აღმართულმა საათებმა უნებურად „დრონი მეფობენ და არა მეფენი“ გამახსენა. მოქანდაკის ეს მეტყველი პლასტიკური მეტაფორა სწორედაც რომ ამ ქართული შეგონებით არის ნასაზრდოები. ქანდაკების ფირუზისფერთან (ეს ხომ თბილისის ფერად ითვლება) და რიკულების ფორმასთან ერთად, თავზე გვირგვინად დადგმული საათებიც უაღრესად ქართული გამოძახილია, რაც ამ ავტორის ყველა ქმნილებას ახასიათებს და რაზეც წინამდებარე სტატიის დასაწყისში უკვე აღვნიშნე. ძალიან რთულია ცხრა ფიგურა ისე დააყენო, რომ ყველა მათგანი იკითხებოდეს გამვლელისთვის. ადგილს რომ შეუსაბამო და ზუსტად მოარგო ქანდაკება, ყველაზე რთული ამოცანაა, რაც თამარ კვესიტაძემ წარმატებით დაძლია. უდაოდ, მას ამაში თავდაპირველი პროფესია – არქიტექტურა დაეხმარა. ამ ცხრა ფიგურას იმგვარი კონფიგურაცია გააჩნია, რომ ერთანეთთან დიალოგი აქვთ და გარემოსთანაც მეტყველ დიალოგს მართავენ. ქანდაკების ზომა და ფორმები ზედმიწევნით არის მისადაგებული თბილისის ხასიათთან, ისტორიასთან და ამ კონკრეტულ ლანდშაფტთან. ამიტომ მართალია, ეს არის შეკვეთილი ქანდაკება, სადაც წინდაწინ რამდენიმე პირობა იყო დათქმული, მაგრამ თამარ კვესიტაძემ იმდენად სიღრმისეულად გაიაზრა და შეასრულა მოცემული ამოცანა დროსა და სივრცში, რომ შეკვეთის კვალი აქ გამქრალია.

29

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

2003, mechanical figure fibre Glass, Metal, Mechanism 148,5 x 22 x 15 cm

of sculpture...

revolving woman

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

30

სწორედ ამიტომ ვწერდი ამ სამი წლის წინათ, როცა „ქალი და კაცი“ აღიმართა ბათუმში, რომ „საბედნიეროდ, დასრულდა სამი მოქანდაკის დიქტატი საქართველოში და თამარ კვესიტაძის სახით, კვარცხლბეკზე ადის ნიჭიერება“. ყველა, ვინც ჩამოდის საქართველოში, აღფრთოვანებულია თამარ კვესიტაძის ამ შედევრით, რომელიც საქართველოს თავისებურ სავიზიტო ბარათად იქცა

man and woman 2011, Stainless Steel, Electronic Box, Lighting, Mechanism, 7000 Kg Radius: 10 m, Height: 9 m

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

32 მისი სახით ჩვენს სინამდვილეში იშვა საუკეთესო თანამედროვე ქანდაკება, რომლის მწვავე დეფიციტს განიცდის თბილისი. ამ ქალაქში ბევრი ქანდაკებააა, მაგრამ თითქმის ვერცერთი მათგანი ვერ უძლებს დროსა და კრიტიკას, იმ უბრალო მიზეზის გამო, რომ მათი უმრავლესობა არის თხრობითი და არავითარი კავშირი არ აქვს ქანდაკების ენასთან. არადა, თბილისი თავისი გამორჩეული რელიეფით ითხოვს მეტ ქანდაკებას. თუმცა ამიერიდან აღარ გვაქვს შეცდომის და საეჭვო ექსპერიმენტების უფლება. ძალიან მკაცრ ფილტრში უნდა გატარდეს, რა და სად დაიდგას. თბილისი საკმაოდ არის დამახინჯებული ვითომ მნიშვნელოვანი და სინამდვილეში არაფრისმთქმელი ქანდაკებებით, რომლებიც ძალიან აზარალებს ქალაქის იერსახეს, უკარგავს მას თავისთავადობას. ამაში საგრძნობია საბჭოთა მემკვიდრეობის მძიმე კვალი, რისგანაც თანდათან უნდა გავთავისუფლდეთ. პირველი სასიკეთო ნიშანი ამ მხრივ არის თამარ კვესიტაძის ეს კონცეპტუალური და ფილოსოფიური ქანდაკება, რომელიც გამვლელს შეახსენებს დროისა და ადამიანის უწყვეტ კავშირს, ასევე დროის წარმავლობას და იმასაც, რაც დროში უკვდავია. ეს ფიგურები მარადიულისა და ყოველდღიურობის დიალოგს ამძაფრებს, ქართული „ხორუმის“ მოცეკვავებსაც რომ ჰგვანან და მატისის ცნობილ ტილოსაც რომ გაგახსენებთ. მაგრამ ეს მხოლოდ კულტურული მემკვიდრეობის ქარაგმული შეხსენებაა, რომელიც კიდევ უფრო აღრმავებს და აფართოებს თამარ კვესიტაძის ახალი ქანდაკების თვალსაწიერს... თამარ კვესიტაძე მუდამ დატვირთულია მხატვრული იდეებით და განუწყვეტლივ მუშაობს მათ განხორციელებაზე. ამჯერად იგი თავდაუზოგავად ემზადება მომავალი გამოფენისთვის, რომელიც 25 მაისს უნდა გაიხსნას ბერლინში. „კორნფელდ გალერეაში“ მან ათი სრულიად ახალი ქანდაკება უნდა გამოფინოს. იქ ზოგიერთი უკვე ცნობილი ნამუშევარიც იქნება ექსპონირებული. რადგან გალერეას აქვს ბაღი, რამდენიმე მათგანი ამ სივრცეშიც დაიდგმება. თამარის მომავალი ქანდაკებებიდან მხოლოდ ერთის ესკიზს ვიცნობ. ეს არის მოძრავი სამთავიანი დრაკონი, რომელიც 3 მეტრიან ფიგურად გადაიქცევა და მე მგონი, თამარ კვესიტაძის, როგორც მხატვრისა და მოზროვნის, დიდ გამარჯვებად გადაიქცევა. „კორნფელდ გალერეაში“ გამოფენა 10 აგვისტომდე გაგრძელდება, 24 სექტემბერს კი პარიზში, სენ–ჟერ–პრეს გალერეაში მისი მორიგი გამოფენის გახსნა არის დაგეგმილი. თამარ კვესიტაძის უკვე არსებული რამდენიმე ქანდაკება უცხოელი კოლექციონერების გამორჩეულ ინტერესს იმსახურებს და მათზე მოთხოვნა არსებობს. კვესიტაძის

კინეტიკური ნამუშევრების უმრავლესობის თანაავტორი და მათ ტექნიკურ მხარეზე პასუხისმგებელი პაატა სანაიაა. შეკვეთების სრულყოფაში მათ ეხმარებათ ჯგუფი, რომელშიც გაერთიანებული არიან ზურა გუგულაშვილი, ნიკოლოზ ქარცივაძე, გიორგი ალიმბარაშვილი და გიორგი სანაია. ეს გახლავთ უმაღლესი პროფესიონალების გუნდი,რომელიც ზუსტად უძღვება მასზე დაკისრებულ უაღრესად საპასუხისმგებლო პროცესს. თამარ კვესიტაძე მათ მუდამ თავის თანაავტორებად მოიხსენიებს. ახლა ისინი ერთობლივად რამდენიმე ქანდაკებაზე მუშაობენ, რომელიც შემკვეთს დროულად, დათქმულ ვადაში უნდა ჩაბარდეს. მათვის დაგვიანება ან პირის გატეხვა ძალიან ცუდ ტონად ითვლება. „თამარას სტუდიოს“ პუნქტუალობისა და პირიანობის გამოც სცემენ პატივს. თამარ კვესიტაძის მთავარი და ყველაზე თვალსაჩინო ღირებულება ის გახლავთ, რომ იგი არასდროს მეორდება და მისი მხატვრული ხაზი აღმავალია. მისი გონი და მარჯვენა მუდამ მუშაობს, იბრძვის, ქმნის. როგორც წესი, იგი დღეში 15 –16 საათს მუშაობს. ამ არაადამიანურ დატვირთვას თამარ კვესიტაძე მედგრად უმკლავდება. ლამის ბრძოლის ველზე ყოფნას უტოლდება, ისეთ თავგანწირვას ითხოვს მისი პროფესია. თამარ კვესიტაძე არის ქართული კულტურის ღირსეული დესპანი მთელ მსოფლიოში. მისმა არტმა უამრავი მეგობარი და დაინტერესებული ადამიანი შესძინა საქართველოს. ეს პროცესი, განსაკუთრებით 2011 წლიდან, ვენეციის ბიენალეს შემდეგ გაძლიერდა და ნაყოფიერი გაგრძელება აქვს დღესაც. კვესიტაძეს სასტიკად არ უყვარს თავის თავზე და მითუმეტეს, წარმატებაზე საუბარი. მის პიროვნებას ახლოს უნდა იცნობდე, რომ კიდევ უფრო მეტი პატივისცემა გაგიჩნდეს მის მიმართ. იგი საკუთარი ხელოვნებით სუნთქავს, არ აინტერესებს გაერიოს იმ ქვედა დინებებსა და სისასტიკეში, რომელიც ხრავს და არყევს ქართულ სახვით სინამდვილეს. თამარს იმდენი მტერი და არაკეთილმოსურნე გამოუჩნდა წარმატებასთან ერთად, იმდენი ლანძღვა– გინება დაატყდა თავს ქართულ მედიაში, რომ თუ რკინის სიმტკიცე არ გაგაჩნია ნიშანში ამოღებულ ხელოვანს, შეიძლება ცხოვრებაც კი შეგძულდეს, არათუ პროფესია. მაგრამ თამარ კვესიტაძე გახლავთ უძლიერესი ნებისყოფის პიროვნება, რომელიც ამქვეყნად მოვიდა თავისი სათქმელით და სანამ მას ბოლომდე არ მიიყვანს, არ და ვერც გაჩერდება. ის მხატვარ–მოაზროვნედ არის დაბადებული და სხვაგვარად არ ძალუძს. ასეთ ხელოვანს ნებისმიერ კულტურულ ქვეყანაში უფრთხილდებიან და მოკრძალებით ეპყრობიან.

გიორგი ლალიაშვილი

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

34

35

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

2003, mechanical figure

fibre Glass, Metal, Mechanism 148,5 x 22 x 15 cm

of sculpture...

revolving woman

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

36

Of the eternal and transient, in the language of sculpture...

Each encounter with a new exhibition or sculpture

by Tamar Kvesitadze is both thought-provoking and memorable.This is probably because all her works are produced as a result of an inner craving and not due to the mere ambition of being an artist, something which is very commonly found today. Nowadays, many people claim that they are artists, but the main focus is the result of their work which should prove to viewers that life would lack something important without their work. This is the quality that attracts attention to Tamar Kvesitadze’s art. And this is why there are always great expectations for her – both for her current and future works.

In Georgia, there are already three sculptures by Kvesitadze, without which the Gerogia people, and indeed Georgia itself, would lack greatly. Each showcases a piece of modern art, allowing us to say that we are an open society of the third millennium, and not a country blocked in darkness.The best proof would be the recent exhibition at London’s Sotheby’s where the works of 50 artists from seven post-Soviet countries were exhibited. Visitors to the exhibition, myself included, would doubtlessly be extremely ashamed if we had not seen nine Georgian artists there. Tamar Kvesitadze’s relief “Disappearance” induced the greatest interest of all the works: it held itself in the environment best of all and, compared to it, the other works appeared entombed in the past and enveloped in moss.

Kvesitadze has an unusual inner power and energy. She is a most modern artist capable of preserving national values in the best way.

Why this is so, I will try to explain by describing her works: her phenomenon is a deep event, which comes from a Georgian cultural root; a rich and vast treasure which found natural reflection within the artist. Judging her works without considering Georgian folk poetry, literature, Rustaveli, Vazha-Pshavela, Georgian polyphonic music, pieces of Georgian folk culture, architecture and goldsmithery would result in an incomplete picture.

All Kvesitadze’s sculptures , mechanical or static, follow a clear path which the artist may not have thought of during the process of creation, but which naturally feeds her plastic vocabulary. Let’s take “The Sphere,” for example, or her kinetic sculptures in Batumi – “A Woman and a Man” and “Turning Circle.” How can one not recall the mysticism of Vazha-Pshavela and the genial Georgian folk:“What is life? A turning stone, once you are born, a grave is ready for you” (Turning Circle), or “May I be the cornfield for your sickle to stick

disappearance 2011, Polyester Resin, Acrylic, Fabric 145 x 5 x 56 cm

37

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

38

reflection

2006, Fibre Glass, Mirror 60,5 x 108 x 31 cm

FeMMe

Maison Michel Mikyta linda Farrow yohji yaMaMoto rick owens a.F VanderVorst Maison Martin Margiela

hoMMe

lanVin ann deMeulMeester Maison Martin Margiela heider ackerMan Balenciaga giVenchy აბაშიძის 31 Abashidze st Tel: (+995 32) 18 25 05

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

40 to the cutter” (A Woman and a Man). Has any other Georgian artist proven this better than Tamar Kvesitadze?

I cannot recall a sculptor of ours who is so fully connected to the depths of their Georgian origins.

This is why I wrote three years ago, when the sculpture of “A Woman and a Man” was first installed in Batumi, that:“Luckily, the dictatorship of three sculptors has ended in Georgia and, with Tamar Kvesitadze, talent has stepped up onto the pedestal.” Visitors to Georgia admire this masterpiece and it has quickly become a must-see of the country.

relevant galleries much earlier and could have stood on a higher level in the hierarchy of modern artists. All in all, she has been enrolled in a marathon over the last five years and her achievements are already visible and considerable.

Her fame was won by participation in the Biennale of Venice twicein 2007 and 2011 -(as a point of interest, this has happened at the Biennale of Venice several times before, such as when Kusama represented Japan twice, and so Kvesitadze’s double appearance itself did not result in much of a stir); the work “Man in a Fish” sold at London’s Sotheby’s in 2008; and several exhibitions in London and

3 masks 2011, Polyester Resin, Acrylic 44 x 14 x 29 cm

When an artist is talented, he/she should be encouraged and complimented throughout his/her life. I do not find this a negative thing. When the artist herself reads this, I know she will be embarrassed, but I cannot help but express my impressions on her works sincerely, and I cannot help but point out my feelings when seeing them. Of the art of Georgian artists, I most relate to Niko Pirosmani’s and Natela Iankoshvili’s works.These are very Georgian and, at the same time, very international artists. And Kvesitadze is on the same track: I see a certain spiritual connection between the three artists. All three of them are very Georgian but at the same time are understandable and valuable to the world beyond Georgia.

Tamar Kvesitadze is a unique event for one other reason: she has paved her way through the vast universe of world art all alone, starting first by winning fame in the States for her puppets.There was such a great demand for her works that people immediately bought out almost all her creations. This was financially beneficial for her but was not good for her career, as she could have cooperated with

Paris (2009-2012). And with that fame, more people have begun to have confidence in the power of her talent. A new horizon opened in front of her. Writings about her by serious art critics and art curators (Achille Bonito Oliva, Henk Slager, Miria Vichino Maretti, Chang Tsong-Zung) appeared. Although delayed, such writings put the artist on the right course for further success and promotion in the world art business.

Tamar Kvesitadze is the first living Georgian artist to sell a work for 100,000 Euros in Venice (2011). Now, some of her pieces cost much more, and undoubtedly the time will come when her works will be evaluated at a much higher price at exhibitions and auctions.

Kvesitadze gives enough ground for that, as she never repeats herself in any work. She is free of the clichés and the ‘turning around the same points’ that many modern artists experience. I have been watching Kvesitadze’s art for over 15 years and I have no memory of a weak or less-than-strong piece of art being brought out by her at an exhibition. Almost all of her pieces can be considered deep and unique.

უკეთესად ხედავთ და შესანიშნავად გამოიყურებით You See Better and Look Wonderful www.roniko.ge

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

42

43

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

2011, mechanical figure

Metal, Silicone, Mechanism, Wood 308 x 29 x 308 cm

of sculpture...

f=–f

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

44 “TBC Clocks” is the latest creation by Tamar Kvesitadze, commissioned by TBC Bank, which she finished in an extremely short time period. Completing such a huge work in two months was quite risky, as the sculpture was to be placed in the city and expected to pass the test of time. In a conversation with me, Kvesitadze recalls the tense process of work involved when creating the group sculpture: “TBC Bank came up with the desire to mark its 20th anniversary and place a statue in a crowded place in Tbilisi that would reflect the eternal connection between Man and Time. It was to be the color of azure, similar to that of the bank’s logo. I had two months to think it through and to finalize the sculpture. At first I was quite nervous, but then gradually the idea was born and the shape came about. I started by realizing that the sculpture was to be placed in an ancient, lively and modern city. In my opinion, neither a very modernist nor a traditional form would work in this case.This is why I was challenged to find a certain balance between the two.

I spent a lot of time thinking about it, which is why I highlighted the forms of an African sculpture so much. Some might recall Stonehenge or the plastic shapes of Brancusi and Giacometti, but I employed such a theme on purpose: I wanted to keep the feeling of the ancient in my sculpture. I shared the anthropological picture of the human race in it; it moved from Africa, through Georgia and left for Europe.

I wanted it to have a Georgian look.This is why, when looking from a distance, the figures resemble Old Tbilisi columns. In addition, I was constantly inspired by the feeling that time has always stood upon people, in every epoch, and has manipulated them based on its wishes.”

The clocks topping the figures as crowns reminded me of the proverb “Time rules, not kings.” This telling plastic metaphor of the sculptor derives from this Georgian phrase. Along with the azure color (considered the color of Tbilisi) and the form of the columns; the clocks crowning the figures are also very Georgian- a theme

eight pieces 2010, Fibre Glass, Metal, Wood, Plexiglas 187,5 x 164 x 37,5 cm

characteristic to all the works of this author, as mentioned above.

It is very hard to put nine figures in a way that allows all of them to be read by passers-by.The most difficult task is to make the sculpture fit the place, yet this is what Kvesitadze succeeded in. Undoubtedly, her first profession – architecture – helped her in achieving that goal.

The nine figures have such a configuration that they are engaged in a dialogue with each other, as well as with the environment around them. The size and forms of the sculpture are tailored to the character of Tbilisi, its history, and its specific landscape. Thus, although it is a commissioned sculpture where several conditions were set from the beginning, Kvesitadze clearly thought through the task so thoroughly in terms of time and space, that evidence of it being a commissioned piece scarce remain.

With the “Clocks,” one of the best modern sculptures has appeared in Tbilisi- where before there was a sharp deficit. There are many statues in the city, but few can stand time and criticism- for the simple reason that the majority of them are simply narrative and have no connection with the language of sculpture. Tbilisi is quite over-run with such seemingly important sculptures, which in fact, say nothing. They damage the appearance of the city, leading it to lose its individuality. The heavy tread of Soviet heritage is felt and this is what the city needs to get rid of. The Georgian capital, with its distinguished relief, does need more sculptures. However, we have no right to make a mistake or agree to a doubtful experiment: each sculpture should go through a serious process of selection regarding theme and location.

The first positive sign in this direction is the conceptual and philosophical sculpture by Kvesitadze, which reminds viewers of the continuous link between Man and Time, as well as the transient nature of time and things that are eternal. These figures sharpen the dialogue of eternity and everyday life; they look like “Khorumi” dancers, and a famous canvas by Matisse. But this is only an allegorical recollection of cultural heritage which deepens and expands the horizon of Kvesitadze’s latest sculpture.

Kvesitadze is always loaded with artistic ideas and works non-stop to implement them. She is currently getting ready for an upcoming exhibition that will open on May 25 in Berlin where she is to exhibit 10 totally new sculptures at the Cornfeld Gallery. Some of her already-famous works will also be displayed there and, as the gallery has a park, some of the sculptures will be placed outside. I have seen a sketch of one of the artist’s new sculptures: a moving triple-headed dragon, a three meter figure- one that I believe will result in a big victory for Kvesitadze, an artist and a thinker. The exhibition at the Cornfeld Gallery will last until August 10. Her next exhibition is planned in Paris at the Saint-Germain-des-Pres Gallery on September 24.

Several of her sculptures merit the particular interest of European collectors, and there is high demand for them. Co-author of the

45

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

2007, mechanical figure Fibre Glass, Mechanism 94 x 77,5 x 67 cm

of sculpture...

atlas

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

46

eight pieces

2010, Fibre Glass, Metal, Wood, Plexiglas 187,5 x 164 x 37,5 cm

O f t h e e t e r n a l a n d t r a n s i e n t , i n t h e l a n g u ag e

of sculpture...

48

sphere 2011, mechanical figure Silicone, Wood, Mechanism 2m diameter 1 segment 120 x120 cm

majority of Kvesitadze’s kinetic works, and the person responsible for the technical side of the sculptures, is Paata Sanaia. In the process of completing and refining their works,Tamar and Paata are assisted by a team of professionals: Zura Gugulashvili, Nikoloz Kartsivadze, Giorgi Alimbarashvili and Giorgi Sanaia. The extremely responsible process is lead with full precision. Kvesitadze always refers to them as co-authors. Now they are jointly working on several sculptures that need to be submitted to the commissioner in time. Being late or not completing a commissioned work is considered as something very negative and the Tamara Studio is respected for its punctuality and integrity.

The main and most visible value of Kvesitadze is that she never repeats herself- and her artistic line is always ascending. Her mind and her right hand are constantly working, fighting, creating. As a rule, she works 15-16 hours a day, but she handles this inhuman workload unshakeably.The dedication required by her profession is almost equal to that of a fight on a battlefield.

Kvesitadze is an honorary ambassador of Georgian culture to the whole world. Her art has brought many friends and interested persons to Georgia. This process intensified particularly after the 2011 Biennale of Venice and enjoys a fruitful continuation even now.

Kvesitadze does not like talking about herself, especially about her success. One needs to know her more closely in order to gain more respect for her. She breathes with her work; she is not interested in getting involved in the currents and cruelties that shatter many a Georgian artistic reality. Along with success, she has, of course gained enemies and she was at one point heavily criticized in the Georgian media to an extent that might have made a less steely artist hate life itself, not to mention the profession. But Tamar Kvesitadze is a person with a strong will, who has stepped up to deliver her message to the world. And she will not- cannot -stop until she brings the message to its intended audience. She is a born artist-thinker, and cannot be otherwise. Such an artist must be cherished and respected in any cultural country.

By Giorgi Laliashvili

Dear Readers, the ongoing processes in the global world are so complicated, that the need for legal advice is unavoidable. The aim of new founded GermanGeorgian law firm “ProLaw” is to spread the European standards of legal consulting in Georgia, to give legal advice to small and large business owners, to help foreign entrepreneurs start business at the Georgian market and to simplify taking part at the international processes for Georgian entrepreneurs.

ძვირფასო მკითხველებო, გლობალურ სამყაროში მიმდინარე პროცესები დღითიდღე ისეთი კომპლექსური ხდება, რომ იურიდიულ მომსახურებაზე უარის თქმა წარმოუდგენელია. ახლად დაარსებული გერმანულქართული იურიდიული ფირმა „ProLaw“-ს მიზანია ევროპული სტანდარტების იურიდიული მომსახურების დანერგვა საქართველოში, იურიდიული კონსულტაცია, მცირე და მსხვილი ბიზნეს სექტორის წარმომადგენლებისთვის დახმარების გაწევა. „ProLaw“ უცხოურ კომპანიებს ქართული ბაზრის ათვისებაში დაეხმარება და ქართულ კომპანიებს საერთაშორისო პროცესებში მონაწილეობას გაუადვილებს.

www.prolaw.ge

f r o m

Ba t u m i ! ! !

Приветъ из Батума!!!

G r e e t i n g s

!!

50

აჭარა საქართველოს ულამაზესი მხარეა (რასაც ყველა მნახველი ერთსულოვნად აღიარებს), მრავალფეროვანი გეოგრაფიულკლიმატური მდებარეობით (მოიცავს ზღვისპირეთის, დაბლობისა და მაღალმთიან (ალპური ზოლის ჩათვლით) ზონებს) და ქვეყნისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობის გარდა, უპირველეს საკურორტო რეგიონს წარმოადგენს. ზღვის სანაპირო (რომელიც რამდენიმე ათეულ კილომეტრზეა გადაჭიმული, თურქეთის რესპუბლიკას რიზეს მხრიდან ესაზღვრება და რომლის გასწვრივ რამდენიმე კეთილმოწყობილი სოფელი, დასახლება და ქალაქია განლაგებული - დიდი და პატარა სასტუმროებით, პანსიონატებით, კემპინგებით, საცურაო აუზებით, კომფორტული თუ „ველური“ პლაჟებით) - ცურვის, მზეზე გარუჯვისა და წყლის სათხილამურო სპორტის მოყვარულებისთვის საუკეთესო პირობებს ქმნის. მარადიული თოვლით დაფარული მთები კი, ექსტრემალური და სამთო-სათხილამურო სპორტის მოყვარულებისთვისაა კეთილმოწყობილი. საერთოდ, ეს კუთხე ისტორიულად ყოველთვის იზიდავდა როგორც მტერს, ასევე მოყვარეს. როგორც დამპყრობელს, ასევე სტუმარს. აჭარა პირველად ძვ.წ.აღ. III საუკუნის ქრონიკებშია მოხსენიებული, როგორც ქართლის სამეფოს ნაწილი. აჭარის დედაქალაქ ბათუმის შესახებ პირველი ცნობები ძვ.წ.აღ.–ის მე-4 საუკუნის ბერძენი ფილოსოფოსის არისტოტელეს ნაშრომებში გვხვდება, რომელიც შავი ზღვის სანაპიროზე, კოლხეთში მდებარე ქალაქს ,,ბათუსის” სახელით მოიხსენიებს. ამავე სახელით იცნობდნენ მას რომაელი მწერალი პლინიუს უფროსი და ბერძენი გეოგრაფი ფლავიუს არიანე. („ბათუსი“ ბერძნული სიტყვაა და ღრმას ნიშნავს. და მართლაც, ბათუმს შავ ზღვაზე, სევასტოპოლის შემდეგ, ყველაზე ღრმა და მოხერხებული ნავსაყუდელი აქვს). საქართველო დასავლეთიდან აჭარით იწყება. აქედანვე დაიწყო საქართველოში ქრისტიანობის გავრცელებაც, მოციქულ ანდრია პირველწოდებულის მიერ. თუმცა მისი ისტორია ბევრად შორეული წარსულიდან - ქვის ხანიდან იღებს სათავეს. ამ პერიოდის ძეგლები, არქეოლოგიური გათხრების დროს, ბეშუმის მთებშია აღმოჩენილი, ხოლო ბრინჯაოსა და ადრეული რკინის ხანის წარმოების ცენტრები რეგიონის მთელ ტერიტორიაზე გვხვდება. დღევანდელი „ძველი“ ბათუმი 150 წლისაა, ახალი კი კვლავაც ახლდება. მე-16 საუკუნეში აჭარას ოტომანები იპყრობენ და მათი ბატონობა 1878 წლამდე (რუსეთ-თურქეთის ომამდე) გრძელდება, რის შემდეგაც ის, ამ დროისთვის უკვე რუსეთის იმპერიაში შემავალ საქართველოს უბრუნდება. ძველი მტრობის მიუხედავად, დღეს თურქეთი საქართველოს ერთ-ერთი უახლოესი პოლიტიკური და ბიზნესპარტნიორია, მოსახლეობამ კი, თურქეთისადმი

51

2007 წელს, ბათუმში, თამარის (როგორც ადგილობრივები უწოდებენ, „ბენზე“ - რაც იქ არსებული ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნის სახელწოდების აბრევიატურაა) დასახლებაში, მე-19 საუკუნის შენობაში, ძმები ნობელების სახელობის ბათუმის ტექნოლოგიური მუზეუმი (არსებობს ვერსია, რომ სახლი თავად ნობელებს ეკუთვნოდათ) გაიხსნა. ექსპოზიცია ქალაქის განვითარებას, მის ისტორიასა და იმ ტექნოლოგიურ სიახლეებს ასახავს, რომლებიც მე-19 საუკუნეში ბათუმში ინერგებოდა და რამაც ის სამრეწველო ქალაქად გადააქცია. ექსპოზიცია თანამედროვე სტილში, მინიმალისტური ხერხებითაა გადაწყვეტილი, ძალიან მაღალი კლასის ტექნიკითაა განათებული და დაცვის უახლესი სისტემებითაა აღჭურვილი. ის, პირველ რიგში, „შინაარსით“ გიზიდავს და ამავე დროს, არსის, თემის, ექსპონატების წარმოდგენის არაორდინარული, დახვეწილი და თავისთავადი ფორმით. (ეს საქართველოში უახლესი ტექნოლოგიითა და ახალ სამუზეუმო სტილში შესრულებული ერთ-ერთი პირველი მუზეუმთაგანია. ისიც თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ვიზუალური ფორმის მხრივ, ასეთი ტიპის ექსპოზიცია საქართველოში არ არსებობს, თბილისის საბჭოთა ოკუპაციის მუზეუმისას თუ არ ჩავთვლით).

Ba t u m i ! ! !

მე-19 საუკუნიდან აჭარის ცხოვრებაში ახალი ეპოქა იწყება და ეს, ისევე, როგორც მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, კაპიტალის დაბადებას, ახალ ეკონომიკურ ფორმაციაზე გადასვლას, სამრეწველო, სამეურნეო თუ სოციალურ რეკონსტრუქციასა და განვითარებას, ახალი სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების ჩასახვას უკავშირდება.

საიდანაც ნავთობი მსოფლიოში მიედინება

f r o m

აჭარის (ისევე, როგორც მთლიანად საქართველოს) პოლიტიკური ცხოვრება, მე-16 საუკუნიდან დღემდე, რამდენჯერმე შეიცვალა. მასზე ყოველი სახელმწიფოებრივი ფორმაცია თუ ეპოქა თავის კვალს ტოვებდა. საკუთარ კვალს ტოვებდა, ფაქტობრივად, ყოველი ხელისუფალიც (უცხოელიც და ქართველიც) და ეს კვალი დღესაც თვალსაჩინოდაა წარმოდგენილი. ბათუმისთვის, ისევე, როგორც გზაჯვარედინზე მდებარე, საზღვრისპირა ნებისმიერი ქალაქისთვის, რომელმაც სხვადასხვა ქვეყნის (თურქეთის, რუსეთის, ინგლისის, გერმანიის, საბერძნეთის, საფრანგეთის) პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური თუ კულტურული გავლენა განიცადა, ერთგვარი არქიტექტურული ეკლექტიზმიცაა (ფსევდო - ბაროკული, რენესანსული თუ გუთური მოტივები, რომანტიზმი, ადრეული და გვიანი მოდერნი, კონსტრუქტივიზმი, სტალინის ეპოქის „ნეოკლასიციზმი“ და ა.შ.) დამახასიათებელი. საერო და საკულტო არქიტექტურას ნათლად ამჩნევია სხვადასხვა დროისა და ეპოქის კვალი. შეგხვდებათ როგორც მე19 საუკუნის, ასევე ულტრათანამედროვე ნაგებობები, როგორც მართლმადიდებელი (ქართული, რუსული, ბერძნული), კათოლიკური, გრიგორიანული ეკლესიები, ასევე მუსლიმური მეჩეთები და ჯამეები. მაგრამ ეს მხოლოდ მრავალფეროვნებას მატებს ულამაზესი ბათუმის ქუჩებსა და მოედნებს, უბნებსა თუ საერთო პანორამას და ჰარმონიულ ერთიანობაშია მოქცეული.

აჭარის მიმართ ევროპელების ბიზნეს და ეკონომიკური ინტერესის გაჩენა ბაქო-ბათუმის ნავთობსადენისა და რკინიგზის გაყვანას, ამ რეგიონში (და საერთოდ, შავიზღვისპირეთში) ერთ-ერთი მთავარი, უდიდესი პორტის, სავაჭრო ნავსადგურის (რომელიც დღესაც სწორედ იმ, ძველ ადგილზე მდებარეობს, რომლის ძველი შუქურა სასტუმრო „რადისონთან“ ახლოს, სულ რამდენიმე მეტრის მანძილზე დღესაც დგას და მსოფლიოს ნავსადგურებიდან მომავალი გემებისა და ტანკერებისთვის ანათებს) აშენებასა და აქედან ევროპაში ნავთობბპროდუქტების გატანის მთავარ ცენტრად გადაქცევას უკავშირდება. მე-19 საუკუნიდან ბათუმი საქართველოს დასავლეთის მთავარ კარიბჭედ იქცა – უმსხვილეს სამრეწველო-კულტურულ ქალაქად, რომელიც პორტის გარშემო გაშენდა.

G r e e t i n g s

300-წლიანი დაქვემდებარების მიუხედავად, წინაპართა ტრადიციები, ენა, ფოლკლორი შეინარჩუნა. ამავე დროს, აჭარაში სხვადასხვა ეროვნებისა და სხვადასხვა სარწმუნოების ადამიანი (მართლმადიდებლები, მუსლიმები, კათოლიკეები, გრიგორიანელები და სხვ.) ცხოვრობს და ისინი უპრობლემოდ თანაარსებობენ, ტრადიციულად მისდევენ საკუთარს და ერთმანეთს უნაწილებენ პირად ეთნიკურ თუ კულტურულ გამოცდილებას.

52

იმანუელ ნობელი

G r e e t i n g s

f r o m

Ba t u m i ! ! !

მე-19 საუკუნეში ბათუმში ძალიან ბევრ სიახლეს ჰქონდა ადგილი. ესაა პერიოდი, როდესაც ინდუსტრიული ცივილიზაცია ძალიან სწრაფად იკიდებს ფეხს და ეს სიახლეები ბათუმში უფრო და უფრო აქტიურად და სწრაფად იყრის თავს.

რობერტ ნობელი

ემილ ნობელი

აჭარის ისტორიაში ახალი ეტაპის დაწყება სწორედ ძმებ ალფრედ, რობერტ და ლუდვიგ ნობელებს უკავშირდება. 1876 წელს, მათ ბაქოში ნავთობსამრეწველო კომპანია, ,,ძმები ნობელების ამხანაგობა” - „ბრანობელი“ დააარსეს. რუსეთის იმპერია (რომლის შემადგენლობაშიც შედიოდა საქართველო) მიხვდა ამ მოვლენის მნიშვნელობას და 1883 წლიდან გახსნა ბაქო-თბილისის სარკინიზო ხაზი, რასაც ბათუმის პორტის აშენება მოჰყვა, რაშიც უშუალო მონაწილეობა ლუდვიგ ნობელმა მიიღო. შემდეგ ძმებმა ბათუმში ოფისი, სახელწოდებით, „ნობელების ბათუმის კანტორა“ დააარსეს, საიდანაც მაშინ მსოფლიოს ნავთობის ბაზრის ნახევარი იმართებოდა. ევროპული, ბაქოს ნავთობი ტერმინალის აშენების შემდეგ, ბათუმის პორტის დახმარებით, საერთაშორისო კონკურენციაში ჩაება და ფინანსურ მეტოქეობას უწევდა ამერიკულს (იმ დროს ამერიკაში ნავთობის კამპანიის დაწყებიდან, პენსილვანიაში პირველი ჭაბურღილის აღმართვიდან, მხოლოდ 20 წელია გასული). ნობელებისა და მათ მიერ „გაჭრილი“ ნავთობის „დიდი გზის“ დამსახურებაა, რომ მე-19 საუკუნესა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში ბათუმი ძალიან პერსპექტიული ევროპული ქალაქი იყო, რომელშიც 26 საკონსულო არსებობდა. მას ჰქონდა მჭიდრო კავშირი ევროპასთან და ამავე დროს, იყო ტექნოლოგიური ცენტრიც. ნობელებმა დანერგეს ბათუმში ნავთობის წარმოებასა და ნავთობის ინდუსტრიაში ისეთი სიახლეები, როგორიცაა: ნავთობის სარკინიგზო გადაზიდვები, მილსადენები, ორთქლის ტუმბოების გამოგონება. პირველი ნავთობი, მსოფლიოს ისტორიაში, ზღვაში ტანკერებით სწორედ აქედან

გავიდა. ამბობენ, რომ ტერმინი „ბარელი“, რომელიც ასევე ნობელებს ეკუთვნით, უშუალოდ, ბათუმში გაჩნდა. ნავთობტერმინალიც (იქ დღემდე დგას ნობელების პერიოდის ცისტერნარეზერვუარი, ჩამკეტი და მილის ხუფი რუსული წარწერით - Нобель. ყველა გამართულად მუშაობს და კვლავ მოქმედია) მათი საკუთრება იყო.

1878 წლიდან, ბათუმი, ბრიტანელების (რომლებიც დაინტერესებული იყვნენ კაპიტალის თავისუფალი მიმოქცევით) ინიციატივით, პორტოფრანკოდ გამოცხადდა - უბაჟო, თავისუფალი საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობები, ლიბერალური საგადასახადო პოლიტიკა ხელს უწყობს წარმოების, ინდუსტრიის, ვაჭრობის, ექსპორტ-იმპორტის განვითარებას. ნობელების შემდეგ, 1883 წელს, ბათუმში კიდევ ერთი კომპანია, „ბათუმის ნავთობსამრეწველო და სავაჭრო საზოგადოება“ ფუძნდება, რომელიც, მოგვიანებით, ბარონ ალფონს დე როტშილდის ხელში გადადის და „ნობელების კანტორას“ პარტნიორი ხდება. ნავთობგადამამუშავებელი ყველაზე დიდი ქარხანა როტშილდს ეკუთვნოდა, რომელშიც 11 ჩამომსხმელი აპარატი მუშაობდა, თითოეული 2000 ფუთამდე ნავთის შემცველობით. ბრიტანელი მაგნატის ქათქათა თეთრი, მომხიბლავი სახლი ბათუმში დღესაც არსებობს. იქ ახლა სამშობიაროა და ბევრი ბათუმელის სიცოცხლე სწორედ იქ – ზღვისპირა პარკის განაპირას, მაგნოლიებისა და სხვა ასწლოვან ხეებთან, წმიდა ბარბარეს რესტავრირებული ეკლესიის მახლობლად იწყება. მუზეუმში დაცულია როტშილდის კუთვნილი, „მორგანის“ ქარხანაში დამზადებული დამღის დასასმელი აპარატი. აქვეა კიდევ ერთი ნავთობკომპანიის – „შელლის“ თუნუქის ბიდონი, რომლითაც ნავთობი ტანკერებზე გადაჰქონდათ და გადაზიდავდნენ.

53

ნავთობის მოპოვება-დამუშავებაგატანის გარდა, ბათუმში იწყება სხვადასხვა სახის წარმოების განვითარებაც (ყველა ეს ნიმუშიც მუზეუმშია ექსპონირებული) - რუსი მეწარმეები ამზადებენ სახურავის ფილებს (შელენგოვსკის ქარხანაში), მეთლახის (კერამიკულ) ფილებს - კომპანია “Труд”-ში, სპეციალურ საამქროში ორთქლით ამუშავებენ ბამბუკს; ამზადებენ თამბაქოს, ღვინოსა და ჩაის. ჩინელ ლაო ჯინ ჯაოს ჩაის დიდი წარმოება ჰქონდა (სხვათა შორის, „ახალგაზრდა“ ჩაის აჭარაში დღესაც „ლაო ჩაის“ უწოდებენ და სიამოვნებით

ყველაზე ცნობილი ფოტოატელიე იყო „Приветъ из Батума“, რომელიც მდებარეობდა იმ ტერიტორიის გვერდით, სადაც დღეს აჭარის ტელევიზიაა, სადაც დღეს ბათუმის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული კაფე „Привет из Батума“ მდებარეობს. ბათუმელი დამსვენებლები კი, თავიანთ ახლობლებს მოკითხვის ღია ბარათებს უგზავნიდნენ ასეთივე წარწერით და თეთრი ქალაქით აღტაცებულები, შთაბეჭდილებებს უზიარებდნენ.

ლუდვიგ ნობელი

ალექსანდრე მანთაშოვი

ძმები ნობელები, ბარონი როტშილდი, ალექსანდრე მანთაშოვი, ლაო ჯინ ჯაო და სხვები, იყვნენ ადამიანები, რომლებმაც ბათუმისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი საქმეები გააკეთეს, აქციეს თანამედროვე, ცივილიზებულ ქალაქად, წინ წასწიეს მისი ისტორია და განვითარება. ბარონი როტშილდი ლელა ოჩიაური

Ba t u m i ! ! !

მუზეუმში მისი გემის მაკეტია გამოფენილი, ბათუმში კი, ავტოსადგურთან, დღემდე არსებობს მანთაშევის გადასასვლელი. ძველ ქალაქში კი, შემორჩენილია საცხოვრებელი უბანი, რომელსაც „მანთაშევს“ უწოდებენ.

ბათუმში იმ დროს ძალიან განვითარებული იყო ფოტოგრაფია (ფერადიც კი). მოღვაწეობდნენ უცხოელი ფოტოგრაფები: ანტონოპულო, ცოლ-ქმარი ეგოროვები და მიხეილ გლაუდენი (რომელმაც პირველმა გამოიყენა გარე გადაღება ფირზე აღბეჭდა 1911 წელს ბათუმისთვის იშვიათი მოვლენა - თოვლი ქალაქში). მუზეუმში გამოფენილი ფოტოხელოვნების ნიმუშებიც მათი გადაღებულია ეგოროვისა და ანტონოპულოს შავ-თეთრი კადრები და სერგეი პროკუტინ-გორსკის ზღაპრული ფერადი ფოტოები.

ალფრედ ნობელი

f r o m

ბათუმიდან ნავთობის გატანა ალექსანდრე მანთაშოვმაც (მანთაშევი, მანთაშიანცი) დაიწყო. თბილისელი სომეხი, მილიონერი, მსოფლიოს უმდიდრესი ადამიანი, კავკასიის უპირველეს ბანკ „ტიმკომის“ მთავარი აქციონერი, მანუფაქტურის მაგნატი, პირველი გილდიის ვაჭარი, მეცენატი, ქველმოქმედი, ნავთობმრეწველი, თბილისის დუმის დეპუტატი - 1899 წელს აარსებს კომპანიას „მანთაშოვი და Ко“, ყიდულობს რიხნერს (რომელიც ერთ-ერთია იმ დროს უკვე დაარსებულ ქარხანათაგან - ძმები ხაჩატუროვების, საინოვის, საიათისა და სხვ. გვერდით) და ნავთობის ერთ-ერთი მთავარი მწარმოებელ-გადამზიდველი ხდება.

მიირთმევენ). იგი ბათუმში ჩაის კულტურის დასანერგად მიიწვიეს. ამ ჭკვიანმა და გამოცდილმა ჩინელმა აჭარაში ჩაის 3000-ამდე ნერგი ჩაიტანა. ჩაქვში (სადაც პირველი პლანტაციები გააშენა) დღემდე დგას მისთვის სპეციალურად აშენებული სახლი, მუზეუმში მისი ფოტოები, ქუდი და ქოშები, ჩაის დოკუმენტაცია და ჩაის კოლოფები ინახება; ხოლო ის, რომ აჭარასა და საქართველოში დღემდე არსებობს ჩაის მეურნეობები, სწორედ ლაო ჯინ ჯაოს დამსახურებაა.

G r e e t i n g s

ნობელების მუზეუმში ნავთობის ისტორიის ამსახველი სხვა ნივთებიცაა დაცული: ტექნიკური ჭურჭელი, ეტალონური ბოთლები ნედლი ნავთობისა და ნავთის სინჯებით, კოლბები, ბარათები ნობელის ხელმოწერით, საარქივო დოკუმენტები, საოჯახო ფოტოები, ნობელების სამუშაო კაბინეტის იმიტაცია, დაზგები და ხელსაწყოები.

G r e e t i n g s

f r o m

Ba t u m i ! ! !

54

Приветъ из Батума!!!

Greetings from Batumi!!!

Adjara is the most beautiful region of Georgia (as admitted unanimously by all its visitors), with a diverse geographical-climatic location (coast, valleys, and high-mountainous zones- including an Alpine zone) and, additional to its strategic importance to the country, it is also Georgia’s primary resort region. The coast, stretching over several tens of kilometers, borders Turkey on the side of Rize, and is hugged by a number of villages, settlements and cities. It features both large and small hotels, boarding houses, campsites, swimming pools, and a choice of family-style and “wild” beaches- all creating the best conditions for those who love swimming, sun-bathing and water skiing. Mountains, covered eternally with snow, are well arranged to entice extreme sports and mountain-skiing lovers. Historically, this part of Georgia has always attracted a variety of both enemies and admirers, conquerors, and guests.

Adjara was first mentioned in the chronicles of the third century B.C. as being a part of the Kingdom of Kartli. The first notes about the capital of Adjara- Batumi -are found in works of the Greek philosopher Aristotle of the 4th century B.C.. He refers to the city as “Batus,” located in Kokheti on the Black Sea coast. Roman writer Pliny the Elder, and Greek geographer Flavius Arrian, referred to the city by the same name. “Batus” is a Greek work meaning deepan accurate description as, after Sevastopol,

Batumi has the deepest and most convenient port on the Black Sea coast.

To the west, Georgia starts with Adjara.This is where prophet Andria the First started to spread Christianity. However, the history of Adjara begins much further back than that- right to the Stone Age with monuments from this period having been discovered in the Beshmi Mountains during archeological excavations; and centers of bronze and early iron having been found across the whole region.

The current “old” Batumi is 150 years old and the new one is gets newer by the day.

In the 16th century the Ottomans conquered Adjara, and their reign continued until 1878 (when the Russia-Turkey war took place), as a result of which Adjara was returned to a Georgia which was, by that time, part of the Russian Empire. Despite old enmity, today Turkey is one of Georgia’s closest political and business partners.

And despite 300 years of subordination to Turkey, people have kept their ancestors’ traditions, language and folklore. Nowadays, people of many different nationalities and confessions (Orthodox Christians, Muslim, Catholics, Gregorians, etc.) live in Adjara and cohabit without conflict; each following their own traditions and sharing their personal ethnic and cultural experiences with each other.

Political life within Adjara (as well as within Georgia itself) has changed several times since the 16th century. Each state formation and epoch, and each ruler (whether foreign or Georgian) has left its mark; marks which are still visible today. Batumi can be characterized by a certain architectural eclecticism (a mix of pseudo-baroque, renaissance and gothic motifs, romanticism, early and late modern, constructivism, and the “neo-classicism” of the Stalin epoch.) as any seaside city would be, standing as it does on a crossroads which expands through the political economic, social and cultural influences flowing from different countries (Turkey, Russia, England, Germany,

G r e e t i n g s

f r o m

Ba t u m i ! ! !

56

Greece, France). Secular and cult architecture shows clear traces of different epochs. You can see buildings from the 19th century, ultra-modern designs, churches of Orthodox (Georgian, Russian, Greek), Catholic, and Gregorian style, as well as Muslim mosques and Jammes. But this only adds diversity to the streets and squares of beautiful Batumi, its districts and the overall panorama; all united in harmonious accord.

From the 19th century a new era started in the life of Adjara, which, like in many countries of the world, was related to the birth of the capital; a shift to a new economic structure; industrial, economic and social reconstruction and development; and the start of new inter-state relations.

Business and economic interests of Europeans to Adjara are connected with: the construction of the Baku-Batumi oil pipeline and railway; the building of one of the largest- and major- trade ports of the region (still to be seen in its original location, its old lighthouse, close to the Radisson Hotel, still standing and sending out light for the ships and tankers coming from the world’s ports); and the transformation of Batumi into the main center for sending oil products to Europe. Since the 19th century, Batumi has been turned into the major western gate of Georgia – and the largest industrial-cultural city built around a sea port.

From where oil flows to the world In 2007, in the Batumi Tamar Settlement (named “Benze,” by localsan abbreviation of the oil-processing factory located there), the Technological Museum of the Nobel brothers opened in a 19th century house (and there is a story that claims the house once belonged to the Nobels themselves).

The exposition within is designed in a modern style, using minimalist methods, lit by the highest class technologies and equipped with brand new security systems. It attracts you first of all with its content and its extraordinary, refined and original form of topic-related presentation of exhibits. This is one of the first museums equipped with brand new technologies and of a new arrangement in Georgia.

It can also be said quite boldly that in terms of the visual side, there is no such exposition in the country, not counting the Tbilisi Soviet Occupation Museum.

In Batumi of the 19th century, many novelties were witnessed.

This was a period when industrial civilization gained tempo, and innovations gathered in Batumi with growing activity and speed.

The beginning of a new stage in the history of Adjara is connected to the brothers Alfred, Robert and Ludwig Nobel who, in 1876, founded the oil-industrial company “Partnership of the Nobel Brothers” – “Branobel” -in Baku.The Russian Empire (which Georgia was a part of) soon realized the importance of this event and, in 1883, opened the Baku-Tbilisi railway line, which was followed by the construction of Batumi port, in which Ludwig Nobel took a direct part. Afterwards, the brothers established an office in Batumi – “Batumi Office of the Nobels,” from which, at that time, half of the world’s oil market was managed. European oil from Baku, after the construction of the Baku oil terminal and thanks to Batumi port, enrolled in international competition and was able to financially compete with the Americans (back then only 20 years had passed since the start of the oil campaign in the United States and the installation of the first oil bore in Pennsylvania).

It is thanks to the Nobels and the “great road” of oil paved by them, that, in the 19th century and the beginning of the 20th century, Batumi was an extremely prosperous European city. With 26 consulates, it had very tight relations with Europe and was considered a technological center.

The Nobels introduced novelties in the sphere of oil production and oil industry such as railway freighting, pipelines, and steam pumps in Batumi. The first oil in the history of the world went to sea with tankers from this city and some claim that the term “barrel,” which also belongs to the Nobels, was first used here. The oil terminal (where there still stands a reservoir, a closer and pipe cover of the Nobels’ period with the Russian inscription “Nobel,” all of which are still in use and working well) also belonged to them.

57

The museum preserves Rothschild’s seal as made at the Morgan factory. There is also a tin can of the oil company “Shell,” in which oil was transported to tankers.

There are other items depicting the history of oil at the Nobels’ museum: technical vessels, oil bottles, flasks, and cards with the Nobel signature, an inventory of the Nobels’ office, machines, and instruments.

Millionaire Alexander Mantashov (Mantashev, Mantashiants) also started exporting oil from Batumi. He was an Armenian from Tbilisi, one of the world’s richest persons, a major share-holder of the very first bank of the Caucasus “Timkom”, a tycoon of manufacturing, a trader of the first guild Maecenas, a charitable man, and a member of the Tbilisi Duma. He established the company “Mantashev & Co” in 1899, and bought out Richner (one of the already-established factories – next to that of the Khachaturov brothers, Sainov, Saiat, and others) which became one of the largest producer-freighters of oil.

A model of his ship is on display at the museum. In Batumi, at the bus station, there still exists the Mantashev pass and, in the old city, there is a residential district named “Mantashev.”

At that time, photography (even colored) was very developed in Batumi. There worked foreign photographers Antolopulo, Mr and Mrs Egorovs, and Mikheil Glauden (who was the first to use outdoor shooting – capturing a rare event for Batumi of 1911: snow in the city). Pieces of photo art exhibited at the museum belong to these artists – black and white images of Egorov and Antonopulo, and the magical color photos of Sergey Prokutin-Gorsky.

The most famous photo atelier was “Privet iz Batuma” [Greetings from Batumi], which was situated next to the territory where Adjara Television resides today, and where one of Batumi’s most popular cafés Privet iz Batuma is located. Holiday-makers to Batumi sent postcards to their loved ones with that very same phrase and, admiring the white city, shared their impressions.

The Nobel brothers, Baron Rottshield,Alexander Mantashov, Lao Jing Zhao and many others did great and important things for Batumi, helping to turn it into a modern and civilized city; and fostering its history and development.

By Lela Ochiauri

Ba t u m i ! ! !

The beautiful blazing white house of the British tycoon is still there in Batumi, though it now functions as a maternity house and the lives of many of Batumi’s residents begin there. It is located in the seaside park, with Magnolias and hundred-year-old trees, close to the restored St. Barbare Church.

Chinaman Lao Jing Zhao owned a large tea manufacturing business and, in present day Adjara, people still call “young” tea “Lao Tea” and drink it with pleasure. Lao Jing Zhao was invited to Batumi in order to introduce tea culture. This experienced and clever Chinaman brought up to 3,000 samplings of tea to Adjara and in Chakvi (where the first plantations were grown) there still stands a house built especially for him. The museum keeps his photos, hat and slippers, tea documentation and tea boxes. It is thanks to Lao Jing Zhao that there is tea economy in Adjara and Georgia today.

f r o m

After the Nobels, in 1883, another company “Batumi Oil Manufacturing and Trade Society” was established in Batumi. Later, Baron Alphonse de Rothschild took ownership of it and became a partner of the Nobels’ Office. The biggest oil processing factory belonged to Rothschild. Eleven pouring machines worked inside, each with 2,000 pounds of oil.

Apart from obtaining, processing and exporting oil, the development of other kinds of manufacturing also started in Batumi (many examples of which can be seen exhibited at the museum): Russian manufacturers produce roof tiles (at the Shelengovsky factory); ceramic floor tiles are made at the company “Trud” [Labor]; bamboo is steam-processed in a special mill; and tobacco, wine and tea is manufactured.

G r e e t i n g s

From 1878, upon the initiative of the British- who were interested in the free transaction of capital-, Batumi was declared a Porto Franco – tax free, free foreign economic relations, and a liberal tax policy, all of which contributed to the development of production, industry, trade, export and import.

ინტერმეცო გასეირნება ბათუმში

I n t e r m e z z o

–

A

W a l k

i n

Ba t u m i

58

როდესაც ქალაქი (ქვეყანა) ეკონომიკურ განვითარებას იწყებს, ეს ბუნებრივად იწვევს ინფრასტრუქტურის განვითარებასაც – იზრდება დასახლების მასშტაბები, ქუჩებს ქუჩები ემატება, მოედნებს მოედნები, სახლებს სახლები, დაწესებულებებსა და ორგანიზაციებს – დაწესებულებები და ორგანიზაციები. მოსახლეობის რაოდენობაც მატულობს და მას დასაქმება-შრომასთან ერთად, გართობა და დასვენებაც სჭირდება. ბათუმშიც ასეა. სწორედ მე-19 საუკუნეში გაჩნდა ბათუმში თეატრი, გაიხსნა პირველი სასტუმროები, რესტორნები, კაფეები, სხვადასხვა დანიშნულების კულტურული და დასასვენებელ-გასართობი დაწესებულებები, გაკეთდა პლაჟები და პირველმა დამსვენებლებმაც, მთელი მსოფლიოდან, ზაფხულის სეზონზე, ახალ ფეშენებელურ კურორტს მიაშურეს. ძველ ქალაქში ძირითადად ერთ, ორ და სამსართულიანი სახლები დგას, თუმცა აქა-იქ, მოგვიანებით აშენებული მაღალსართულიანი კოშკები აზიდულან. ამ უკანასკნელთა რიცხვმა ბოლო ხანს (2003 წლის „ვარდების რევოლუციის“

შემდეგ) კიდევ უფრო იმატა, რადგან ბათუმი, ალბათ როგორც არასდროს, უცხოური ინვესტიციების მოზიდვისა და ადგილობრივი კაპიტალის დაბანდების არეალად იქცა. გახდა ახალი მშენებლობების, ახალი საცხოვრებელი სახლების, ახალი სასტუმროების (მსოფლიოში ცნობილი ბრენდები, მცირე ოჯახური თუ კერძო) ოფისების, ბანკების ქალაქი, რომლის მასშტაბები ძალიან გაიზარდა. ბათუმში ბევრი ისტორიული ნაგებობაა, რომლებიც არამხოლოდ იმით ფასობენ, რომ ხუროთმოძღვრების მაღალმხატვრული, ბრწყინვალე ნიმუშებია, არამედ იმითაც, რომ იქ, როგორც ქართველ, ასევე მსოფლიოში სახელგანთქმულ ადამიანს უცხოვრია. განსაკუთრებით განთქმულია ზღვისპირა პარკი, რომელსაც ბათუმში „ბულვარს“ უწოდებენ – სავსე შადრევნებით, საპარკო არქიტექტურითა და სკულპტურებით, უნიკალური ჯიშის, მრავალწლიანი ხეებით (პალმებით, წიწვოვანი და ფოთლოვანი - ოლეანდრა, პალმები, კვიპაროსი, კედარი, კამელია, მაგნოლია და ა.შ.), ბუჩქებითა და ყვავილების ნარგავებით, სხვადასხვა ჯიშის ფრინველებითა და თქვენ წარმოიდგინეთ, ციყვებითაც. მისი პირველი მებაღე

59

მშენებლობა 1881 წელს, კავკასიის მთავარნაცვლის ბრძანებით დაიწყო. 1884 წელს რესლერი გარდაიცვალა და იგი ფრანგმა მებაღემ დ’ალფონსმა შეცვალა. მცენარეების დიდი ნაწილი სამხრეთ საფრანგეთიდან ჩამოტანეს. 1888 წელს ქალაქის მთავარ მებაღედ ქართველი ტყებუჩავა დაინიშნა.

i n Ba t u m i

ბათუმში ხშირად წვიმს (კოკისპირულადაც) და ზოგჯერ წვიმიანი ამინდი რამდენიმე დღე გრძელდება. თუმცა, ასეთ დროს ბათუმელები და პირველ რიგში, მისი სტუმრები, მოსაწყენად ვერ იცლიან. ქალაქში უამრავი, სხვადასხვა ტიპის გასართობი ადგილია: კულტურის ცენტრები - დრამატული, საოპერო, მუსიკალური, თოჯინური და ახალგაზრდული თეატრები, მუზეუმები (ხელოვნების, რელიგიის, მხარეთმცოდნეობის,

W a l k

საერთოდ, ასეთი ორიენტაცია ზღვის ხედებზე თუ ზღვასთან სიახლოვე, ბათუმში ყველაზე მეტად ფასობს. ეს მომენტი, განსაკუთრებით ქალაქის ცენტრისთვის, პრობლემას არ წარმოადგენს. როგორც მსოფლიოს საპორტო ქალაქები (ჯერ კიდევ ანტიკური საბერძნეთიდან და რომიდან მოყოლებული), ბათუმიც ზღვაზეა ორიენტირებული და ძალიან ზუსტადაა დაგეგმარებული. ცენტრალური ქუჩები ზღვის პარალელურად და ვერტიკალზე იშლება და ყველა სანაპიროსკენ ეშვება (ბათუმი კონცხისებურადაა ზღვაში შეჭრილი და წყალი სამი მხრიდან აკრავს).

A

ბათუმელების განსაკუთრებულად საყვარელი, ტრადიციული თავშეყრის ადგილია სამგზავრო და სატვირთო პორტებს შორის მდებარე, ზღვისპირა ძველი კაფე „სანაპირო“, რომელიც სტალინის ეპოქისა და ახლადმიშენებული, სტილიზებული თანამედროვე ნაგებობების არქიტექტურულ ანსამბლს წარმოადგენს და ზღვას გადაჰყურებს.

–

აქაც (ისევე, როგორც მთელ ქალაქსა და აჭარის ზღვისპირეთში) უამრავი ღია და დახურული კაფერესტორანი, ღამის კლუბი, ბარი, სამორინეა, სადაც „ბათუმურ“ ცხელ ქვიშაზე მოდუღებულ ყავასთან ერთად, ნაირ-ნაირი კერძებითა (ნაციონალური, ევროპული და აზიური) და სასმელით გიმასპინძლდებიან. (კერძებიდან ყველაზე პოპულარულია აჭარული ხაჭაპური და „აჩმა“ – ყველიანი „ფაი“ და „ბაქლავა“ - ნიგვზისა და თაფლის ბადაგის ნამცხვარი). ბევრგან ცოცხალი მუსიკა ჟღერს, განსაკუთრებით – სეზონზე, როდესაც იქ ევროპა-აზიის სხვადასხვა ქვეყნიდან დამსვენებლები ჩადიან. სეზონი კი ივნისის ბოლოდან იწყება და ოქტომბრის ბოლომდე გრძელდება.

I n t e r m e z z o

ბოტანიკოსი რესლერი იყო, რომელიც საქართველოში ფოთელმა მილიონერმა, ადამ კურკოვსკიმ ჩამოიყვანა. ბულვარის ტერიტორიაზე (რომლის სიგრძეს ახლახან რამდენიმე კილომეტრი შეემატა) პირველი 500 ძირი დეკორატიული ნერგის ჩაყრაც მას უკავშირდება.

I n t e r m e z z o

–

A

W a l k

i n

Ba t u m i

60

ტექნოლოგიური), ისტორიულ პირთა სახლ-მუზეუმები, კინოთეატრები, სამხატვრო გალერეები და სალონები; არსებობს ფოლკლორული და საესტრადო მუსიკის ანსამბლები; იმართება თეატრალური, ფოლკლორული, კინო და მუსიკალური ფესტივალები (კლასიკური, ჯაზის, თანამედროვე და ალტერნატიული), მოდების ჩვენებები, გასტროლიორთა ტურნეები და სხვადასხვა ღონისძიებები. ბათუმსა და აჭარის ზღვისპირა ტერიტორიაზე ბავშვებისთვისაც უამრავი გასართობია. მათ შორის – „გურია პარკი“ (მდინარე ჩოლოქთან, იქ, სადაც აჭარის ყოფილ მეთაურ ასლან აბაშიძის მიერ აღმართული საკონტროლოგამშვები პუნქტი იყო. სადაც 2004 წლის 6 მაისს, „აჭარის რევოლუციის“ წინა დღეებში, მან საკუთარი ხიდი თავადვე ააფეთქა და სადაც მის სანაცვლოდ აგებული ახალი ხიდი საქართველოს ტრაგიკულად გარდაცვლილ პრემიერმინისტრ ზურაბ ჟვანიას სახელს ატარებს). ერთი სიტყვით, ბათუმში არ მოიწყენთ, ხოლო თუ კარგი ამინდების დრო არ დაგენანებათ და ისტორიული ადგილების, ღირსშესანიშნაობებისკენ გაგიწევთ გული, საამისოდ ბათუმი და მთელი აჭარა უამრავ ვარიანტს გთავაზობთ მართლმადიდებელ და კათოლიკურ ტაძრებს, მეჩეთებს

(რომელთაგან ზოგი ძველია და ზოგიც – ახალი), ციხეებს (გონიოს, პეტრას, ხიხანს), მონასტრებს (სხალთას, ხინოს); თუ მიწიერი სამოთხის ნახვას მოისურვებთ, ბოტანიკურ ბაღს ესტუმრეთ, რომელიც მართლაც უნიკალურია. თუ შემოდგომის აჭარაში მოხვდით, შეგიძლიათ ციტრუსების ბაღებს (სადაც განსაკუთრებული ჯიშის ლიმონი, ფორთოხალი, მანდარინი და კივი ხარობს) ეწვიოთ და ადგილობრივ მოსახლეობას მოსავლის აღებაშიც მიეხმაროთ. დღეს ბათუმი ღამითაც ისევე ლამაზია, როგორც დღისით – მაშინ, როდესაც მზე ანათებს და ქალაქი უჩვეულოდ ილუმინირებულია. ამდენად, სხვა თუ არაფერი, შეგიძლიათ უბრალოდ გაისეირნოთ ქუჩებში, ზღვის სანაპიროზე, ახვიდეთ მთაზე (სადაც სასტუმრო – „თანამგზავრი“ მდებარეობს) და ზემოდან, ყველა მხრიდან მოავლოთ თვალი ქალაქს, რომელიც გამორჩეულად ლამაზია მზის ჩასვლისას – როდესაც სხივები წყალს, გემებსა და ნავებს, შენობებს, ტაძრებს, მინარეთებს აელვარებს და შავი ზღვის (რომელიც სინამდვილეში, კამკამა ლურჯია) ტალღებში ეშვება. ლელა ოჩიაური

H OTE L S T H AT LO V E TO S AY YE S !

EXPERIENCE MEETINGS წარმატებული შეხვედრები MEET WITH SUCCESS

Radisson Blu Hotel, Batumi Ninoshvili Str.1, Batumi 6000, Georgia Tel: +995 422 255 555 www.radissonblu.com/hotel-batumi

Radisson Blu Iveria Hotel Rose Revolution Square 1, Tbilisi 0108, Georgia.

Tel: +995 32 2402 200 www.radissonblu.com/hotel-tbilisi

I n t e r m e z z o

–

A

W a l k

i n

Ba t u m i

62

Intermezzo – When a city (or country) begins its economic development, it naturally entails the development of infrastructure –settlements increase, streets are joined by more streets, squares by more squares, houses by more houses, and institutions and organizations multiply.

The population grows and, along with employment and labor, entertainment and leisure are needed.This is where Batumi comes in.

In the 19th century, theatre emerged in Batumi; the first hotels, restaurants, cafes, different cultural and entertainment places were opened; beaches were arranged; and the first international holiday-makers began to flock to the new fashionable resort throughout the summer season.

In the old city there are mostly one, two and three-storey houses. However, here and there high-storey towers rise, built in the later period. The number of those towers has increased recently (particularly since the 2003 Rose Revolution) as Batumi, now more than ever, has become the area most aimed at attracting foreign investment and local capital. It has become a city of new constructions, new residential blocks, new hotels (world famous brands, small family, and private), offices, and banks- and its scale has increased significantly.

There are many historical buildings in Batumi which are valuable not only because they are brilliant pieces of architecture, but because many Georgian, as well as world famous, people have lived there.

The seaside park is especially well-known. In Batumi it is called the “boulevard” – abundant in fountains, park architecture and sculptures, years-old trees of various unique species (palms, fir trees, oleander, cypress, cedar, camellia, magnolia, and more), bushes and flowers, different kinds of birds, and even squirrels. The first gardener of the park was Russian botanic Ressler who was brought to Georgia by Poti millionaire Adam Kurkovsky.The planting of the first 500 decorative plants on the territory of the boulevard (the length of which was recently increased by several kilometers) is also connected to his name.

Construction of the park started in 1881 upon the order of the Caucasus governor. In 1884, Ressler died and was replaced by French gardener D’Alfons and a large number of plants were brought from France. In 1888, Georgian Tkebuchava was appointed chief gardener of the park.

Here (as well as along the length of the whole city and coastline of Adjara), there are many open and closed café-restaurants, night clubs, bars, and casinos where, along with the Batumi coffee boiled on hot sand, people can treat you to various dishes (national, European and Asian) and drinks.

(Of the meals, Adjaran Khachapuri and “Achma” – cheese, “Fai,” and “Baklava” – walnuts and honey cake, are the most popular). There is live music in many places, especially during the season when visitors from different countries of Europe and Asia arrive. This season starts at the end of June and continues until the end of October.

63 A beloved and traditional gathering place for Batumi residents is the old seaside café “Sanapiro,” located between the passenger and cargo ports. The café represents an architectural ensemble of the Stalin epoch and newly built stylized buildings, as well as overlooking the sea.

Generally, orientation towards sea views and proximity to the sea is valued most in Batumi and this is not a problem, especially for the city center as, just like other world port cities (built since the times of Ancient Greece and Rome), Batumi faces the sea and has been planned so very precisely. Central streets stretch parallel to, and back from, the sea and all lead to the seaside. Batumi is like a cape and is surrounded by water on three sides.

By Lela Ochiauri

Ba t u m i

Nowadays, Batumi is as beautiful at night as during the day when the sun shines- the city is always brightly illuminated from dusk.You can walk easily in the streets, along the beach, and even up the mountain (where one of the best hotels – “Tanamgzavri” is located) and look over the city from above. Go there at sunset- the city is particularly beautiful at sunset when the sun’s rays brighten the water. Go, and enjoy the tranquility as the ships and boats, buildings, churches and minarets seem to slip peacefully down into the waves.

i n

If you are in Adjara in autumn, you can visit the citrus parks (with special species of lemons, oranges, tangerines and kiwis) and help the local population in collecting their harvests.

W a l k

Overall, you will find enough entertainment in and around Batumi whether or not you have good weather and feel like visiting historical places and sites. For that, Batumi and Adjara offer many options – Orthodox and Catholic churches, mosques (some of which are old and some new), fortresses (Gonio, Petra, Khikhani), and monasteries (Skhalta, Khino).And if you wish to visit paradise on earth, go to the botanical garden, which is truly unique and breathtaking.

A

In Batumi and along the coastline of Adjara there are many entertainment spots for children, including Guria Park located on the Choloki river. In this same location there used to be a controlcheckpoint raised by former head of Adjara, Aslan Abashidze where, on May 6, 2004- in the days prior to the Adjara Revolution -Abashidze blew up his own bridge. Now there is a new bridge there which bears the name of Georgia’s tragically deceased Prime Minister Zurab Zhvania.

–

It often rains or showers in Batumi, and rainy weather can sometimes last for several days. But even in such periods, Batumi residents and visitors have no time to get bored. There are many different forms of entertainment in the city: cultural centers – drama, opera, musical, puppet and youth theatres; museums (art, religion, ethnographic, technological); house-museums of historical figures; cinemas; art galleries; and salons. There are folk and Estrada music ensembles.

Theatre, folk, film and music festivals (classical, jazz, modern, and alternative) are held, as well as fashion shows, and tours.

I n t e r m e z z o

A beloved and traditional gathering place for Batumi residents is the old seaside café “Sanapiro,” located between the passenger and cargo ports.The café represents an architectural ensemble of the Stalin epoch and newly built stylized buildings, as well as overlooking the sea.

64

ბათუმის მუზეუმები:

b a t u m i

m u s e u m s

ილია ჭავჭავაძის მუზეუმი მისამართი: ალ. გრიბოედოვის ქ. 5, ბათუმი ტელ.: (+995 99) 53 86 10 ვებ-გვერდი: www.adjaramuseums.ge

არქეოლოგიურ-არქიტექტურული მუზეუმ-ნაკრძალი გონიო-აფსაროსი მუზეუმ-ნაკრძალის მისამართი: ციხისძირი, ქობულეთის მუნიციპალიტეტი, 6216 ტელ.: (+995 95) 35 21 20 ელ.ფოსტა: nenia1952@yahoo.com ვებ–გვერდი: www.apsarus.ge, www.heritagesites.ge ძმები ნობელების სახელობის ბათუმის ტექნოლოგიური მუზეუმი მისამართი: ლესელიძის ქ. 3, 6001, ბათუმი ტელ.: (+995 88 222) 7 11 75, 7 39 46

ხარიტონ ახვლედიანის სახელობის აჭარის სახელმწიფო მუზეუმი მისამართი: ჯინჭარაძის ქ. 4, 6000, ბათუმი ტელ.: (+995 88 222) 7 11 75, 7 39 46 ვებ-გვერდი: www.adjaramuseums.ge

არქეოლოგიურ-არქიტექტურული მუზეუმ-ნაკრძალი - პეტრას ციხე მუზეუმ-ნაკრძალის მისამართი: ციხისძირი, ქობულეთის მუნიციპალიტეტი, 6216 ტელ.: (+995 90) 880 121 ელ.ფოსტა: petratsikhe @heritagesites.ge ვებ-გვერდი: www.heritagesites.ge

აჭარის ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი მისამართი: გორგილაძის ქ. 8, 6010, ბათუმი ტელ.: (+995 88 222) 7 38 94, 7 62 28 ელ.ფოსტა: artmuzeumi@mail.ru ვებ-გვერდი: www.adjaramuseums.ge

იოსებ სტალინის სახლ-მუზეუმი მისამართი: პუშკინის ქ. 19, ბათუმი ტელ.: (+995 88 222) 2 02 78 ვებ-გვერდი: www.adjaramuseums.ge

რელიგიის მუზეუმი მისამართი: ბათუმი, თამარის დასახლება www.adjaramuseums.ge

ბათუმის არქეოლოგიური მუზეუმი მისამართი: ი. ჭავჭავაძის ქ. 77, ბათუმი ტელ.: (+995 88 222) 2 36 94, 2 40 13 ელ.ფოსტა: info@bam.ge ვებ-გვერდი: www.bam.ge

66

batumi museums

b a t u m i

m u s e u m s

Khariton Akhvlediani Adjara State Museum Address: 4, Jincharadze str., 6000, Batumi Phone: (+995 88 222) 7 11 75, 7 39 46 Web-site: www.adjaramuseums.ge

State Art Museum of Adjara Address: 8, Gorgiladze str., 6010, Batumi Phone: (+995 882 22) 7 38 94, 7 62 28 E-mail: artmuzeumi@mail.ru Web-site: www.adjaramuseums.ge

Archaeological-Architectural Museum-Reserve of Gonio-Apsarosi Museum -Reserve address: 6216, village Tsikhisdziti, Kobuleti Municipality Phone: (+995 95) 35 21 20 E-mail: nenia1952@yahoo.com Web-site: www. apsarus.ge, www.heritagesites.ge

Museum of Religion Batumi, Tamar settlement www.adjaramuseums.ge

Ioseb Stalin House Museum Address: 19 Pushkin str., Batumi, Phone: (+995 8222) 2 02 78 Web-site: www.adjaramuseums.ge

The Nobel Brothers Batumi Technological Museum Address: 3 Leselidze str., 6001, Batumi Phone: (+995 88 222) 7 11 75, 7 39 46

Ilia Chavchavadze Museum Address: 5, Al. Griboedov str., Batumi Phone: (+995 99) 53 86 10 Web-site: www.adjaramuseums.ge

Batumi Archaeological Museum Address: 77, Ilia Chavchavadze str., Batumi Phone: (+995 88 222) 2 36 94, 2 40 13 E-mail: info@bam.ge Web-site: www.bam.ge

Archaeological-Architectural Museum-Reserve of the Castle of Petra Museum -Reserve address: 6216, village Tsikhisdziti, Kobuleti Municipality Phone: (+995 90) 880 121 E-mail: petratsikhe @heritagesites.ge Web-site: www.heritagesites.ge

The living theatre of Rezo Gabriadze If you happen to stroll down the old alleyways of Tbilisi, where the ancient spirits still roam free, penniless as you may be, there is a puppet show awaiting you right by the Anchiskhati Monastery.

Every day at the strike of noon, the slightly bent clock face on the crooked tower of the newlyrenovated Rezo Gabriadze Marionette Theatre, brings life to Shavteli St. 13.

An angel dressed in white leaves her residence atop the tower and comes out to her balcony to inform the mortals that the hour has rung, as she starts ringing the bell in slow intervals. Music fills the narrow streets, and brings the whole tower into rotation. Another chamber opens up, showing the cycle of life through small puppets, first getting married, then having children, aging, dying and lastly, their children carrying bouquets to their graves. This brings the tower to a halt, putting it to sleep again. If this grabs your attention, you might be even more amazed by what actually goes on inside this building...

The change in climate and atmosphere is sensed upon the very entrance to the theatre. As the door-man (or woman) informs you that “it is very warm in the auditorium, you might want to take that off�, you head to the coat check-in. It most definitely is warm inside.

The space... The aura... it’s almost magical; unreal... even sacred. You look around and notice how every visitor around you has turned into a marionette by now, and you as well. You give in to the hands of the great puppeteer and ask him to pull the strings attached to your new, freshly carved out wooden body.

He takes you in deeper, almost treats you like his child, and without realizing it, you have already been comfortably seated in a miniature auditorium, where not only whispers can be overheard, but breaths and heartbeats too.

They kindly ask you to turn off your mobile phone. You obey, as you have already given up your free will and have succumbed to the hands of the master of puppets the very second you entered the building. Then the lights are shut off and you fade into the darkness...

Everything up to this point was a mere dress rehearsal for the main event; the show itself. Five actors all dressed in black, only their faces visible; manipulate marionettes of various complexity, size and material. The actors blend in with the figures they hold, and play as one. If you look up at the faces of the actors during the play, you will see that they hold no expression of emotion.

This is why you should watch the show itself; the puppets are the only living creatures on stage! This of course, is due to the actors’ mastery of their art.

The puppets vary in capacity, some are miniscule, some gigantic, some puppets astonish you with their exquisite nature, whereas other parts and characters might be played out solely by the actor’s fingers. This adds to the bizarre and rather surreal personality of the plays carried out on stage at the theatre.

Rezo Gabriadze is the one face behind the scripts; the ingenious director and designer of marionettes. Undoubtedly, Gabriadze’s vision and his manner of storytelling is one of a kind. It often incorporates animals as the main characters and surprisingly, these turn out the most human.

Never is the plotline linear; time and space bend to Gabriadze’s will on stage, as the puppets fall in and out of love, regain their lost feelings, jump from one location to another in search of a lost lover, watch their true love die or resurrect them with the help of some mystical forces.

Currently, the theatre hosts three plays, majestic in their own light. These are: “The Autumn of My Springtime”, “The Battle of Stalingrad” and “Ramona”, which was premiered in January, 2013.

“Ramona” – is a beautiful and tragic love story in which the main characters are played by steam locomotives and set in post-war USSR. Touching, life-affirming, executed with piercing sorrow and joy, the play is a colorful mosaic comprised of multiple plot lines.

The play depicts the lives of characters who find themselves unwittingly trapped in a six-month siege and the horrors of war. But this play is not about war, it is about life. It is about a red-headed man who learns that his fiancé has been unfaithful and intends to marry another man. It is about a young woman who is singing quietly over her baby’s cradle while awaiting her husband’s return home. It is about a mother ant mourning her daughter, trampled by a man’s boot. It is about Aliosha, a work-horse, who is in love with Natasha, a circus show-horse…

“The Battle of Stalingrad” A Requiem is a brilliant artistic composition that unites art, cinema, poetry and drama in a single space. Touching, life-affirming, executed with piercing sorrow and joy, the play is a colorful mosaic comprised of multiple plot lines. The play depicts the lives of characters who find themselves unwittingly trapped in a six-month siege and the horrors of war. But this play is not about war, it is about life. It is about a red-headed man who learns that his fiancé has been unfaithful and intends to marry another man. It is about a young woman who is singing quietly over her baby’s cradle while awaiting her husband’s return home. It is about a mother ant mourning her daughter, trampled by a man’s boot. It is about Aliosha, a work-horse, who is in love with Natasha, a circus show-horse…

This is a story about Boria Gadai, a small bird with a big heart. It takes place in Kutaisi, Georgia, after the end of the Second World War. When Varlam the organgrinder dies, Boria is the only one left to take care of the old grandmother Domna. Unwittingly, Boria becomes a thief, falls in love with the beautiful Ninel and undertakes many dangerous and exciting adventures. This is a story of a journey through dreams, despair, anger and joy. It is an enchanting mixture of masterful puppetry, Georgian folk songs, dance and memories dear to the author’s heart.

Gabriadze’s sense of humor helps the viewer through the utterly bitter battle scenes as in “The Battle of Stalingrad” and the melancholic moments in the lovelife of the puppets as in “The Autumn of My Springtime” and “Ramona”, resulting in the audience laughing with sadness at the end of each play or vice-versa.

The tower comes back to life at 7pm and the shows begin at 8pm. After the show you can easily find yourself having a glass of wine in the theatre Café.

By Rati Mukhuradze

ADDRESS: 12+1 SHAVTELI STREET. TEL.:+ 995 322 986 594, + 995 577 556 594

T h e

R o a d …

v i a

G e o r g i a

72 იაპონელი წარმოშობის ამერიკელ მუსიკოსს, კლავიშისტსა[Keyboardist] და კომპოზიტორს, კეიკო მაცუის საქართველოში ბევრი მსმენელი ჰყავს. სწორედ მათი თხოვნით „თბილისის ჯაზ-ფესტივალის“ ფარგლებში, ქალბატონმა მაცუიმ დაგეგმილი ერთის ნაცვლად, „ივენთ-ჰოლში“ ორი კონცერტი გამართა. მუსიკოსმა საქართველოში საკუთარი უკანასკნელი ალბომი „The Road...“ ჩამოიტანა და თბილისი სწორედ ამ ფირფიტის მხარდასაჭერი მსოფლიო ტურნეს ნაწილი აღმოჩნდა. მუსიკოსმა თავისი ძველი ნაწარმოებებიც შეასრულა, რომელთაც მაყურებელი ოვაციითა და ტაშით შეხვდა. „განსაკუთრებით მიხარია, როცა კომპოზიციის დასაწყისისთანავე ვხედავ ხალხის რეაქციას. როგორც ჩანს, საქართველოში კარგად იცნობენ ჩემს შემოქმედებას და ამან სასიამოვნოდ გამაოცა“, _ აღნიშნა მუსიკოსმა კონცერტის შემდეგ. კეიკო მაცუი ტოკიოში დაიბადა. დედის დამსახურებით, 5 წლის ასაკიდან უკრავს, თუმცა ერთხელ თქვა: „არ ვფიქრობდი თუ პროფესიონალი მუსიკოსი გავხდებოდი. მაგრამ, თავისთავად ისე გამოვიდა, რომ ფორტეპიანო ჩემი ცხოვრების პარტნიორი გახდა და მუსიკის შექმნა ახალგაზრდა ასაკში დავიწყე. ასე, ნელ-ნელა, ბუნებრივად მივყვებოდი მუსიკალურ კარიერას. მიწვევდნენ სხვადასხვა ქვეყნებში, შევქმენი საკუთარი ალბომი. ვხედავდი, რომ ჩემი მუსიკა მსოფლიოს სხვადასხვა ადგილებში მცხოვრებ ადამიანებს ერთმანეთთან აკავშირებდა, რომ ისინი მელოდნენ. ესაა ჩემთვის დიდი სტიმული, როცა სხვადასხვა ქვეყნებში გასტროლებით დავდივარ“. ქალბატონ მაცუის ყველგან თბილად ხვდებიან, რადგან მისი რომანტიკულ-სენტიმენტალური მუსიკა მთელს პლანეტაზე მილიონობით ადამიანს მოსწონს. მისი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული მელოდია Across The Sun-ია, რომელიც მუსიკოსმა თბილისშიც შეასრულა. ეს მელოდია ალბათ უამრავი ტელეგადაცემის თუ ფილმის ფონად მოგისმენიათ. კეიკო მაცუის მუსიკა რამდენიმე ჟანრს აერთიანებს. ესენია: „სმუს ჯაზი“ (Smooth Jazz), „ჯაზ-ფიუჟენი“ (Jazz Fusion) და „ნიუ ეიჯი“ (New Age), რომელიც უნივერსალური და გამოკვეთილად ინტერნაციონალური მუსიკაა. ამიტომ მაცუის შემოქმედება თანაბრად მოსწონს აზიელს, ამერიკელს, ევროპელს, ავსტრალიელსა თუ აფრიკელს. „ჩემს ფანებს შორის ბევრი სხვადასხვა ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენელია. როცა ერთა პროგრამამ თანამშრომლობა შემომთავაზა, დავთანხმდი და მათი ახლოს გაცნობა დავიწყე. მკერდის კიბოსთან ბრძოლის პროგრამასთან ვთანამშრომლობ. ამ ადამიანებს ტურებს ან კონცერტებს ვუძღვნი. მე მჯერა, რომ მუსიკას ჯადოსნური ძალა აქვს. ვგრძნობ, რომ მუსიკით ჩვენ შეგვიძლია დედამიწაზე მეტი ჰარმონია დავამყაროთ და მინდა, ჩემი მუსიკა სწორედ ამ მიზანს მივუძღვნა“, – ამბობს ქალბატონი მაცუი. საინტერესოა, როგორ მუშაობს კეიკო მაცუი, როგორც კომპოზიტორი. იგი ყვება: „როცა მუსიკას ვქმნი, არაფერზე ვფიქრობ. უბრალოდ ველი, სანამ პიანინოსთან მჯდომი რაიმეს არ გავიგონებ. ვზივარ, არ ვუკრავ, უბრალოდ ვიცდი.

73

გზა... საქართველოს გავლით

T h e

კეიკო მაცუი: „მე მჯერა, რომ მუსიკას ჯადოსნური ძალა აქვს. ვგრძნობ, რომ მუსიკით ჩვენ შეგვიძლია დედამიწაზე მეტი ჰარმონია შევქმნათ“

R o a d … v i a G e o r g i a

74

G e o r g i a

სტუმარი - კეიკო მაცუი“. ამ აფიშას მუსიკოსი დღემდე ინახავს და უფრთხილდება. დიდი ჯაზმენის გაცნობას ასე იხსენებს: „როცა მაილსი პირველად გავიცანი, იაპონურად თავი დავუკარი და მივესალმე. ისიც მომესალმა ბოხი ხმით. სასაცილო მომენტი იყო. კიდეც რომ არ დაეკრა, ისეთი აურა ჰქონდა, მისი იქ ყოფნა მძაფრად იგრძნობოდა“.

R o a d …

v i a

კეიკო მაცუის თბილისში 4 მუსიკოსისგან შემდგარი ბენდი ახლდა, რომელსაც კეიკო ძალიან ემადლიერება და ეს აღნიშნა კიდეც: „ჩემი ბენდის წევრები იგივე ჩემი ოჯახია. უკვე ხუთი კვირაა ტურნეში ვართ, ხუთი ქვეყანა მოვიარეთ. ამ კონცერტზე განსაკუთრებული რეპერტუარი მქონდა, რადგან ჩვენი ბენდი ათი წლის გახდა. რეპერტუარი ზოგადად შეიძლება ერთი და იგივე იყოს, მაგრამ კონცერტის ატმოსფერო ყოველთვის დამოკიდებულია განწყობაზე, აუდიტორიაზე. ჩვენ ყოველ ჯერზე განსხვავებულად ვუკრავთ და გვიხარია აუდიტორიასთან ურთიერთობა“. ბენდის წევრები არიან: კეიკო მაცუი (პიანინო, კლავიშები), ერიკ ბეინსი [Eric Baines] (ბას-გიტარა), გერი მელვინი [Gary Melvin] (გიტარა), დეივ კარასონი[Dave Karasony] (დასარტყამები) და ჯეკიმ ჯოინერი [Jackiem Joyner] (საქსოფონი).

T h e

თბილისის კონცერტის მსვლელობისას, კომპოზიციებს შორის ქალბატონი მაცუი მაყურებელს საკუთარი ბოლო ალბომისა და კომპოზიციების შესახებ უამბობდა. „ჩემს ალბომს „გზა“ დავარქვი. სიტყვის შემდეგ სამი წერტილია დასმული, რაც შემთხვევითი არაა. ყოველ ჩვენგანს თავისი გზა აქვს. ამ გზაზე ის თავადაა შემოქმედიც და პროდიუსერიც. გზა, როგორც ცხოვრება, გრძელდება...“ _ სცენიდან განმარტა მუსიკოსმა. იგი თავის ბოლო ნამუშევრებს საკუთარი თავის ანარეკლად მიიჩნევს. ალბომში „გზა...“ თავმოყრილია ეგზოტიკური მელოდიები, მდიდარი ჰარმონიები და მსოფლიოს რიტმები. ამ ალბომის მთავარი ნაწარმოები „გზა...“ თავად კეიკო მაცუის აზრით, საკმაოდ რთული ნაწარმოებია და შეიცავს კლასიკური და მსოფლიო მუსიკის, როკის და ჯაზის ელემენტებს. იგი ქმნის ისტორიას, ლეგენდას და ვნებას. ასე რომ, ჩაწერის დროს ხან საქველმოქმედო პროექტის შემოთავაზებას ვიღებ და ალბომში შემაქვს მათდამი მიძღვნილი სიმღერა, ხან სხვა მსგავსი რამ ხდება. ასეთი შემთხვევა იყო, როცა „მსოფლიო კვების პროგრამასთან“ (WFP) ერთად, აფრიკაში შიმშილის საწინააღმდეგო კამპანიაში მივიღე მონაწილეობა“. კომპოზიტორისთვის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მოგონება მაილს დეივისთან ერთად რამდენიმე კონცერტზე სპეციალური სტუმრის სტატუსით ყოფნაა. მათ კალიფორნიის რამდენიმე ქალაქში ერთად იმოგზაურეს, სადაც კონცერტები ჰქონდათ. ბედნიერება იგრძნო, როცა სარეკლამო პოსტერზე მაილს დეივისის სახელის გვერდით საკუთარი სახელიც ამოიკითხა. აფიშაზე ეწერა: „განსაკუთრებული

კეიკო მაცუი სტუდენტობისას ინტენსიურად უსმენდა ბილი ჯოელს და „ალან პარსონს პროჯექტს“ [The Alan Parsons Project]. მოსწონდა ფილმებისთვის დაწერილი მუსიკა. განსაკუთრებით - კომპოზიტორები: მორის ჟარი [Maurice Jarre] და ნინო როტა [Nino Rota]. მას ასევე მოსწონს სტივი უანდერი [Stevie Wonder], ჩიკ კორეა [Chick Corea], ხოლო კლასიკური მუსიკიდან სერგეი რახმანინოვი [Sergei Rachmaninoff]. ეს გასაკვირი არაა, რადგან მის შემოქმედებას აშკარად ეტყობა კლასიკური მუსიკის ზეგავლენა. მისი აზრით, იაპონელებს ჯაზი იმიტომ უყვართ, რომ იცნობენ ამერიკის უდიდეს ჯაზურ ტრადიციებს, მოხიბლული არიან მისი ისტორიით, ჯაზის არტისტებით და ეწაფებიან მუსიკას. „ივენთ ჰოლში“ მისულმა მაყურებელმა ავტორისგან შეიტყო, როგორ დაიწერა კომპოზიცია „სამუდამოდ სამუდამოდ“

„ჯაზსა და „ტოიოტას“ შორის შესაბამისობა არსებობს და ეს არის ჰარმონია, რომელიც ორივე მათგანს მოაქვს საზოგადოებისთვის

T h e

R o a d …

v i a

G e o r g i a

76

(Forever Forever). მუსიკოსმა ასეთი ისტორია გვიამბო: „ჩემმა ქალიშვილმა _ მაკომ, ცოტა ხნით ადრე, სანამ შვიდი წლის გახდებოდა, მითხრა: დედა, მიყვარხარ სამუდამოდ, სამუდამოდ. რასაკვირველია, ეს იაპონურად წარმოთქვა. ეს სიტყვები გახდა კომპოზიციის შთაგონება, რომელსაც ახლა შეგისრულებთ“. კომპოზიტორმა მსმენელს მისი 2001 წელს დაწერილი Deep Blue წარმოუდგინა. ეს ნაწარმოები ამავე სახელწოდების ალბომშია შესული, რომელიც „ბილბორდის საუკეთესო თანამედროვე ჯაზის ალბომების“ [Billboard’s Top Contemporary Jazz Albums] ჩარტში ნომერი პირველი გახდა.

2011 წელს იაპონიაში მომხდარი მიწისძვრისა და ცუნამის დროს კეიკო მაცუი სამშობლოში იმყოფებოდა და ეს ტრაგედია ძალიან განიცადა. თუმცა მას ფანები ამხნევებდნენ. მუსიკოსი იხსენებს, რომ იმ დღეებში უამრავი წერილი მიიღო, სადაც მსმენელები მას და მის ქვეყანას ლოცვაში იხსენიებდნენ და სიყვარულს უგზავნიდნენ. ამის შემდეგ ქალბატონმა მაცუიმ ლოს-ანჯელესში მონაწილეობა მიიღო პროექტში „ჯაზი იაპონიისთვის“, რომელიც იაპონიაში ცუნამისგან დაზარალებულთათვის სახსრების მოსაზიდად გაიმართა. კონცერტის შემდეგ იაპონური საავტომობილო ფირმა „ტოიოტას“ კავკასიისა და ცენტრალური აზიის რეგიონის ოფიციალური დისტრიბუტორის, „ტოიოტა კავკაზუსის“ პრეზიდენტს, ბატონ იუჯი ვაგატას გავესაუბრეთ. შეკითხვაზე, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ჯაზი „ტოიოტასთვის“, მან გვიპასუხა: „ჯაზსა და „ტოიოტას“ შორის შესაბამისობა არსებობს და ეს არის ჰარმონია, რომელიც ორივე მათგანს მოაქვს საზოგადოებისთვის. დღეს აქ მოვედით, რათა ვისიამოვნოთ ამ მუსიკით. ჩემთვის საამაყოა

დღეს, საქართველოში, კეიკო მაცუის მოსმენა. ჩვენ ორ სხვადასხვა ინდუსტრიას წარმოვადგენთ: საავტომობილო და მუსიკალურ ინდუსტრიებს. იგი არტისტული სამყაროს წარმომადგენელია და ძალიან მაინტერესებს მისი მოსმენა“. თბილისის კონცერტის მიწურულს კეიკო მაცუიმ ბისზე მისი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ნაწარმოები Bridge Over the Stars შეასრულა, რომელსაც მაყურებლის მხრიდან განსაკუთრებული ოვაციები მოჰყვა. აღნიშნული კომპოზიცია კომპოზიტორმა 1996 წელს ჩაიწერა და სწორედ 1990-იან წლების მეორე ნახევარში ახლადფეხადგმულ ქართულ FM რადიოებში საკმაოდ ხშირად ჟღერდა. ამიტომ, ამ ნოტზე კონცერტის დასრულებით ბევრს განსაკუთრებული მოგონებები გაუჩნდა. საღამოს მიწურულს ქალბატონმა მაცუიმ გვითხრა: „თქვენს ქვეყანაზე ვიცოდი ბევრი კარგი რამ: რომ გაქვთ არაჩვეულებრივი სამზარეულო, ისტორია, მაგრამ როცა დღეს, ნაშუადღევს, ძველი ქალაქი მოვინახულე და მდინარის სანაპიროზეც გავისეირნე, ნანახმა უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა. ქართულ მუსიკას, სიმართლე გითხრათ, არ ვიცნობდი, მაგრამ დღეს მუზეუმში დისკი შევიძინე, მოვუსმინე და ძალიან მომეწონა“. დასასრულ, თბილისის კონცერტზე მისული ფანებისთვის კეიკო მაცუიმ საინინგ-ფართი მოაწყო, რომლის დროსაც, კეიკოს თაყვანისმცემლებმა მუსიკოსთან ფოტოებიც გადაიღეს. კეიკო მაცუიმ თბილისს ჰარმონია და სასიამოვნო მოგონება დაუტოვა. ლაშა გაბუნია

78

T h e

R o a d …

v i a

G e o r g i a

The Road… via Georgia Keiko Matsui: “I believe in the magical power of music. I feel that, with music, we can create greater harmony on earth.”

79

One of the most cherished memories of the composer is her participation in several concerts with Miles Davis with the status of special guest. They travelled to several cities around California together giving concerts. She was delighted when she read her name next to that of Miles Davis on the poster. It read: “Special guest – Keiko Matsui”. She still has a copy of that poster safe and well-cared for. And this is how she recalls getting acquainted with the great jazzman: “When I first met Miles, I bowed in the Japanese

During the Tbilisi concert, in-between compositions, Keiko Matsui told the audience about her recent album and music. “I called my album ‘The Road…’ There is an ellipsis after the word, which is not accidental. Each of us has his/her own road, on which he/she is the creator and producer. The road, as well as life, continues…”

– the musician explained from the stage. She considers her recent creations reflections of herself.“The Road…” unites exotic melodies, rich harmonies and world rhythms. The main piece of the album, “The Road…” is quite a complicated composition, in Keiko Matsui’s opinion, and contains elements of classical and world music, rock, and jazz in which she creates history, legend and passion.

During her time as a student, Keiko Matsui often listened intensively to Billy Joel and the Alan Parsons Project. She liked music written for films, especially by composers Maurice Jarre and Nino Rota. She also likes Stevie Wonder, Chick Corea and, from classical music, Sergei Rachmaninoff- not surprising as her art shows the influence of classical music.According to her, the Japanese love jazz because they are familiar with the greatest U.S. jazz traditions; they are attracted

G e o r g i a

It is interesting how Keiko Matsui works as a composer. “When I create music, I do not think about anything. I just wait, sitting at the piano until I hear something. I keep sitting, not playing anything; waiting.This is why, while recording, I either receive a charity project offer to include a song dedication in the album, or something similar happens. One such case was when I participated in the anti-famine campaign in Africa together with the World Food Program.”

Keiko Matsui was accompanied in Tbilisi by a band of four musicians and she is very grateful to them. As she says: “My band members are my family. We have been on tour for five weeks, visiting five countries and I performed a special repertoire during this concert to celebrate the fact that our band turned 10 years old. The lineup of compositions may be the same, but the atmosphere of a concert always depends on the mood and the audience.We perform differently each time and we are happy to interact with the audience.”

The band’s members are as follows: Keiko Matsui (piano, keyboard), Eric Baines (bass guitar), Gary Melvin (guitar), Dave Karasony (drums) and Jackiem Joyner (saxophone).

v i a

Keiko Matsui gets a warm welcome wherever she goes, and her romantic-sentimental music is admired by millions of people all over the planet. One of her most popular melodies, Across The Sun, was performed during the Tbilisi concert- one which you may have heard as the background soundtrack of many TV programs and films. Keiko Matsui’s music unites several genres: Smooth Jazz, Jazz Fusion and New Age, all of which are universal and strongly international music types.This is why Matsui’s music is liked equally by Asians,Americans, Europeans,Australians and Africans.“My fans belong to many different ethnic groups. When one program suggested cooperation, I agreed and started to get to know them better. I am working with a program fighting breast cancer, dedicating tours and concerts to sufferers. I believe in the magical power of music. I feel that, with music, we can create greater harmony on earth, and I would like to dedicate my music to this goal,” Matsui says.

way to greet him. He greeted me back with a deep voice. It was a very funny moment. Even when not performing he had such an aura that his presence was felt intensely.”

R o a d …

Keiko Matsui was born in Tokyo and, thanks to her mother, took her first steps towards a career in music at the age of five.“I did not think that I would make a professional musician,” (she says). “But piano happened to become my life partner and I started composing at an early age. This way, little by little, I came to naturally pursue a musical career. I was invited to different countries and I created my own album. I saw that my music connected people living in different parts of the world; that they were waiting for me. This is a great stimulus for me when I tour different countries.”

During the Tbilisi concert, in-between compositions, Keiko Matsui told the audience about her recent album and music. “I called my album ‘The Road…’ There is an ellipsis after the word, which is not accidental. Each of us has his/ her own road, on which he/she is the creator and producer.

The road, as well as life, continues…” – the musician explained from the stage

T h e

An American musician, keyboardist and composer of Japanese origin, Keiko Matsui has many listeners in Georgia. Upon their request, as part of the Tbilisi Jazz Series, Ms. Matsui gave two concerts instead of the planned one, at the Event Hall. She brought to Georgia her recent album “The Road..,” making Tbilisi part of the disc-supporting world tour. She also performed some of her old compositions and merited the applause and ovations of the audience.“I am particularly happy when I see people’s reaction right at the beginning of the composition. It seems that people in Georgia are well aware of my art; I was pleasantly surprised by it,” she said after the concert.

80 to its history and jazz artists, and so they pounce on the music.

G e o r g i a

The audience in the Event Hall found out from the musician how the composition “Forever Forever” was written and were told the following story:“My daughter Mako, some time ago, before she even turned seven, told me: Mom, I love you forever-forever. Of course, this was said in Japanese. Those words inspired the compositions that I will perform now.” The composer presented “Deep Blue” which she wrote in 2001, a piece included in the album of the same name, which took first place in Billboard’s Top Contemporary Jazz Albums chart.

v i a

In 2011, during the Japanese earthquake and tsunami, Keiko Matsui was present in her homeland and suffered greatly and personally in the tragedy. But her fans supported her during those hard times.

The musician recalls that she received many letters in which her listeners told her they were praying for her and for her country, and sent her their love. Afterwards, Keiko Matsui took part in the project “Jazz for Japan” in Los Angeles, which was held in order to raise funds for those who were victims of the tsunami.

T h e

R o a d …

After the concert we spoke with Mr.Yuji Wagata, President of Toyota Caucasus, official distributor of the Japanese car brand Toyota in the Caucasus and Central Asia. To a question about how important jazz is for Toyota, he answered: “There is compliance between jazz and Toyota and this is the harmony that both of them bring to the public.

Today we came here in order to enjoy the music. I am proud to listen to Keiko Matsui today, in Georgia.We represent two different industries: car and music. She is a representative of the artistic world and I am very curious to hear her.”

At the end of the Tbilisi concert, Keiko Matsui performed one of her most popular pieces “Bridge Over the Stars,” on an encore, and it was followed by a special ovation from the audience. The composition was recorded by Keiko Matsui in 1996, and during the second half of the 1990s it was often heard on many of the newly established Georgian FM radio channels; which is why her ending the concert with that song raised special memories in many within the audience. To end the evening, Matsui told them: “I knew many good things about your country: that you have wonderful cuisine and history, but when I visited the old city today and had a walk along the riverbank, it all made a huge impression on me. To be honest, I did not know Georgian music, but today I bought a CD at the museum, listened to it, and liked it very much.”

A

Finally, Keiko Matsui arranged a signing party for the fans who came to the Tbilisi concert and during the party, Keiko’s admirers were able to have photos taken with her.

Keiko Matsui’s visit left harmony and wonderful memories for Tbilisi.

By Lasha Gabunia

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

82

საქართველოს პირადი გეოგრაფიის თანამედროვე შტრიხები

ალექსანდრე და ილზე მელამიდების მედალი, კალუმის გეოგრაფიული მედალი, ჩარლზ დეილის სახელობის მედალი, დეივიდ ლივინგსტონის სახელობის საუკუნოვანი მედალი, ჯორჯ დევიდსონის სახელობის მედალი და უამრავი სხვა ჯილდო, უთუოდ ღირსეულად დაიმსახურა აშშ-ის გეოგრაფიულმა საზოგადოებამ, რომელიც წელს 125-ე იუბილეს აღნიშნავს. არადა, ყველაფერი ვაშინგტონში დაარსებული რამდენიმეკაციანი, ელიტარული კლუბით დაიწყო... მას შემდეგ კლუბის წევრთა კრედო „გავაღრმავოთ და გავავრცელოთ ცოდნა გეოგრაფიის შესახებ“ - არასოდეს შეცვლილა. აშშ-ის ეროვნული გეოგრაფიული საზოგადოების მისიაა კულტურული, ისტორიული და ბუნებრივი ღირებულებების შემონახვა, მათთვის დახმარების გაწევა და რასაკვირველია, სამეცნიერო და საგანმანათლებლო საქმიანობის აქტიური მხარდაჭერა სხვადასხვა არხებით, მათ

შორის ჟურნალ „National Geographic“-ითაც, რომლის პირველმა ნომერმა დღის სინათლე შორეულ 1888 წელს იხილა, ხოლო გამოცემის ქართულენოვანი ვერსია კი მკითხველისათვის 2012 წლის ოქტომბერში გახდა ხელმისაწვდომი. ჩვენი პლანეტის შესახებ ცოდნის გავრცელებაში ალბათ არცერთ ბეჭდურ გამოცემას არ მიუძღვის იმდენად დიდი წვლილი, რამდენადაც ჟურნალ „National Geographic“-ს. რა გასაკვირია - ჟურნალი 37 ენაზე გამოიცემა, 100-ზე მეტ ქვეყანაში ვრცელდება და 60 მილიონზე მეტი ერთგული მკითხველი ჰყავს. საქართველო 37-ე ქვეყანაა, სადაც ჟურნალი გამოვიდა. რაც შეეხება აშშ-ის ეროვნულ გეოგრაფიულ საზოგადოებას, ის უდრეკად რჩება მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე დიდ, არაკომერციულ, სამეცნიერო და საგანმანათლებლო ორგანიზაციად, რომლის ინტერესის სფერო არაერთ დარგსა და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებს მოიცავს. 125 წლის

83

რამდენადაც ვიცი, ცოდნის გავრცელების მიმართულებით „National Geographic“-ის და საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ინტერესთა თანხვედრა რამდენიმე წლის წინ მოხდა. მუზეუმის გენერალურ დირექტორს დავით ლორთქიფანიძეს დღესაც მჭიდრო ურთიერთობა აქვს ამ ორგანიზაციასთან. მუზეუმისა და აშშ-ის გეოგრაფიული საზოგადოების თანამშრომლობის შედეგად, უახლოეს მომავალში საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ტერიტორიაზე საგამანათლებლო ცენტრიც ამოქმედდება. ჩვენი რედაქციის ოფისიც მალე იქ დაიდებს ბინას, - აზუსტებს ქართულენოვანი ჟურნალის „National Geographic“-ის მთავარი რედაქტორი ლევან ბუთხუზი, -

საგანმანათლებლო ცენტრის ბაზაზე მრავალი ერთობლივი პროექტის განხორცილებას ვგეგმავთ. გარდა ამისა, აშშ-ის ეროვნული გეოგრაფიული საზოგადოების 125ე იუბილესადმი მიძღვნილ, მსოფლიო მასშტაბით დაგეგმილ საზეიმო ღონისძიებებში, საქართველოც ჩაერთვება და მრავალფეროვანი აქტივობებით ამცნობს ჩვენს საზოგადოებას, როგორ ხორციელდებოდა National Geographic-ის დაფინანსებით უდიდესი აღმოჩენები და როგორ შეცვალა ამან სამყარო უკეთესობისკენ.“ ქართულენოვანი გამოცემის მთავარი პარტნიორი სატელეკომუნიკაციო კომპანია „სილქნეტია“. თუმცა, ცოდნის გავრცელებასთან დაკავშირებული საინტერესო საქველმოქმედო პროექტის - ჟურნალის დაფინანსების იდეა „სილქ როუდ ჯგუფში“(„სილქნეტი“ მისი შვილობილი კომპანიაა) ორი წლის წინ დაბადებულა. იმავდროულად, „სილქ როუდ ჯგუფის“ ხელშეწყობით, დაარსდა არასამთავრობო და არაკომერციული ორგანიზაცია „ენჯი საქართველო“ (NG Georgia), რომლის ძირითადი მიზანი

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

განმავლობაში საზოგადოების დაფინანსებით ჩატარდა უამრავი სამეცნიერო ექსპედიცია, განხორციელდა ასობით კვლევითი პროექტი. სწორედ ამ საზოგადოების გრანტის თანადაფინანსებით საქართველოს ეროვნული მუზეუმისთვის შესაძლებელი გახდა დმანისის ნამარხების კვლევა და პირველი ევროპელების - ზეზვასა და მზიას აღმოჩენა.

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

84

საზოგადოების ცნობიერების ამაღლება ნებისმიერი საბუნებისმეტყველო, ისტორიული თუ სოციალური და ეკონომიკური მეცნიერებების, ტექნოლოგიების სფეროებში, ასევე, კონკრეტული კვლევების ხელშეწყობა და მათი განხორციელება გახლავთ. ორგანიზაციის მიზნების მიღწევის ერთ-ერთი მძლავრი ინსტრუმენტი ქართულენოვანი ჟურნალი „National Geographic“-ი გახდება. „National Geographic“-ის ქართველი რედაქტორი, ბიოლოგი ლევან ბუთხუზი ბევრს მოგზაურობს არა მხოლოდ საქართველოს ფარგლებს გარეთ, არამედ ქვეყნის შიგნითაც. მისი აზრით, საქართველოს ბუნება მსოფლიოში ერთ-ერთი უნიკალური და მრავალფეროვანია, რის გამოც ის მართლაც საოცრებათა ქვეყნად მიიჩნევა. კავკასიურ ქვეყნებს შორისაც კი, საქართველო მკვეთრად გამოირჩევა თავისი მედიდური მთებით, სუბტროპიკული სანაპიროებით, იდუმალი უდაბნოებით, ნაყოფიერი დაბლობებითა და უმშვენიერესი ტყეებით. მსოფლიო რუქაზე რთულად თუ იპოვით საქართველოს მსგავს სხვა პატარა ქვეყანას, რომელსაც ასეთი საამაყო მრავალფეროვანი ფლორა და ფაუნა აქვს. საქართველო, როგორც კავკასიის ეკორეგიონის ნაწილი, ბიომრავალფეროვნების „ცხელ წერტილადაა“ აღიარებული. ამჟამად ქვეყანაში 14 სახელმწიფო ნაკრძალი, 9 ეროვნული პარკი, ბუნების 24 ძეგლი და 18 აღკვეთილი ტერიტორიაა.

ჩემთვის საქართველო ულევი შთაგონების წყაროა. მისი ყველა კუთხე შემოვლილი მაქვს და ინტერესი არასოდეს გამნელებია. არაჩვეულებრივად საინტერესო ყველგან შეიძლება ნახო - აფრიკის გაშლილ სავანაში, ლომების ნადირობაზე დაკვირვებისას და შენს ეზოშიც, სადაც ჭიანჭველების ბუდეს იპოვი... თუმცა, მსოფლიოში იშვიათია ქვეყანა, რომლის 40 პროცენტი ტყითაა დაფარული. თანაც, აქედან დიდი ნაწილი ე.წ. „ქალწულებრივი“ ტყეებია, ანუ პრაქტიკულად, ხელშეუხებელი. მეტიც – გამყინვარების პერიოდში ბუნებრივი ტყეები რომ მოისპო, საქართველოში ისინი მაინც შემორჩა. ჩვენ ირლანდიისხელა ქვეყანა ვართ, სადაც ყველა ეკოსისტემაა თავმოყრილი - დაწყებული აჭარის სუბტროპიკებიდან, დამთავრებული ვაშლოვანის ნახევარუდაბნოებით. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ საქართველოს სტუმარს, ვთქვათ, ივნისის ერთ დღეს, შეუძლია სუბტროპიკებში აღმოჩნდეს და ზღვაში იბანაოს, მეორე დღეს კი სვანეთში ავიდეს და თოვლში ისრიალოს. ასევე, თუ აღმოსავლეთისკენ გასწევს, ნახევრად-უდაბნოში ჩავა. ასეთი განსხვავებული ეკოსისტემები საქართველოში საკმარისად იზოლირებულია ერთმანეთისგან და მკვეთრად თვალშისაცემია. უცხო თვალისათვის ეს რეალურად საოცრებათა კასკადია! საქართველოს რომელ მხარეში იმოგზაურებდით?

ლევან, ბევრს მოგზაურობთ. ახლა უკვე ქართულენოვანი „National Geographic“-ის მთავარი რედაქტორიც ხართ. როგორ ფიქრობთ, რითი არის მიმზიდველი საქართველო მისი სტუმრებისათვის?

სავარაუდოდ, ლაგოდეხის ნაკრძალში, სადაც სრულიად ველური ბუნებაა. მსგავსი თვალისმომჭრელი სილამაზე მხოლოდ კოსტა-რიკაში მინახავს. ჩემთვის საინტერესოა

Reach the balance between your soul and body... visit our YOGA & AQUA AEROBICS classes.

Learn to love yourself...

მიაღწიეთ ბალანსს სხეულსა და სულს შორის... ესტუმრეთ ჩვენს იოგასა და აკვა აერობიკის გაკვეთილებს. გაინებივრეთ თავი...

Radisson Blu Iveria Hotel Rose Revolution Square 1, Tbilisi 0108, Georgia.

Tel: +995 32 2402 200 www.radissonblu.com/hotel-tbilisi

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

86 საქართველოს სტუმარს სანახაობის ძალიან ფართო არჩევანი აქვს. თუ ხუროთმოძღვრება აინტერესებს, ქვეყანა სავსეა ეკლესია-მონასტრებითა და უძველესი ნამარხებით. თუ ხეობები ხიბლავს, ბორჯომის ნაკრძალზე უკეთესს რას ნახავს! თავისი ველური ბუნებით, იგი ლაგოდეხის მხარეს ჩამოჰგავს. ვისაც irdwatching-ი იზიდავს, მოინახულებს ჯავახეთის ზეგანს, სადაც გაზაფხულზე ან შემოდგომაზე გადამფრენი ფრინველების საოცარი სანახაობის მოწმე გახდება. მცირე კავკასიონი გეოლოგიურად შედარებით ახალი წარმოშობისაა და შერჩენილი აქვს ვულკანური ფორმები, რასაც ვერ ვიტყვით აღმოსავლეთ კავკასიონის მთაზე, რომელიც სულ ტყითა და ალპური მდელოებითაა დაფარული... განსხვავებული ბუნების შესაბამისად, საქართველოში განსხვავებული ადამიანები ცხოვრობენ, განსხვავებული სუბკულტურებით. ქვეყანაში უმეტესობა ეთნიკურად ქართველია, მაგრამ ისინიც სხვადასხვა ენებზე საუბრობენ. საქართველოს ყველა მხარეს საკუთარი გასტრონომიული თავისებურებები ახასიათებს.

ვაშლოვანის ნაკრძალიც - უნიკალური თავშესაფარი ისეთი სახეობებისთვის, რომლებიც არც საქართველოს სხვა ტერიტორიაზე და არც ევროპაში გვხვდება. ტურისტებს აქ შეუძლიათ ნახონ: ფოცხვერი, მგელი, მელა, ტურა, დათვი და სხვა ცხოველები. იქ ერთი ლეოპარდი და რამდენი ეგზემპლარი ზოლებიანი აფთარიც ბინადრობს, მაგრამ მათი ნახვა, სამწუხაროდ, სიმცირის გამო შეუძლებელია. თუმცა, რა იცი, ზოგს შეიძლება ბედმა გაუღიმოს... ვაშლოვანში ორი საინტერესო ფრინველის - ყაპყაპისა და კვირიონის დიდი პოპულაციაა. საერთოდ, აქ შეხვდებით უამრავ ლეშიჭამია ფრინველს: ორბს, სვავს, ასევე არწივის რამდენიმე სახეობას. ფრინველებისა და მწერების დაკვირვების მოყვარულთათვის ნაკრძალი ჭეშმარიტი წალკოტია.

შეადგინეთ იმ გეოგრაფიული საოცრებებისა ტოპ–ათეული, რომელიც თქვენი, როგორც „National Geographic“-ის მთავარი რედაქტორის რეკომენდაციით, სასურველია, ქვეყნის სტუმარმა საქართველოში მოინახულოს. ლაგოდეხის დაცული ტერიტორია - გაოცებს „ქალწულებრივი“ ტყეებით, რომელთაც საქართველოში ანალოგი არ მოეძებნება. აქ ფლორის 121 სახეობა კავკასიის, ხოლო 9 – საქართველოს ენდემია, საიდანაც 7 საკუთრივ მხოლოდ ლაგოდეხშია. ნაკრძალი სამოგზაუროსათავგადასავლო, ეკო-კულტურული ტურიზმის მოყვარული უცხოელი და ადგილობრივი ტურისტებისათვის მისწრებაა. თუშეთის ეროვნული პარკი - ევროპაში ყველაზე დიდი დაცული ტერიტორიაა. მდიდარია კულტურული მემკვიდრეობის უნიკალური ძეგლებით. თუშეთში შენარჩუნებულია ტრადიციები და წეს-ჩვეულებები, ბევრია ისტორიული სოფლები და ნასოფლარები. პარკი გამორჩეულია მაღალი ესთეტიკური ღირებულებების მქონე ლანდშაფტებით, ულამაზესი ალპური მდელოებით, საუცხოოდ შემონახული ფიჭვნარი ტყეებით. ბუნება და ადამიანი ამ მხარეში სრულ ჰარმონიას ქმნიან. ვაშლოვანის სახელმწიფო ნაკრძალი - ბუნებრივი პირობების სპეციფიკურობა ორიგინალური ფლორის არსებობას განაპირობებს. ხმელეთის ასეთ მცირე ფართობზე მცენარეული ტიპების სწრაფი ცვლა საქართველოს არცერთ სხვა კუთხეში არ შეინიშნება. ნაკრძალი გამოირჩევა სახეობრივი მრავალფეროვნებით. ამ ტერიტორიაზე გავრცელებულია უამრავი სახეობის ძუძუმწოვარი, ფრინველი, ქვეწარმავალი, ამფიბია. მწერებისა და უმარტივესების სრული სახეობრივი შემადგენლობა კი ჯერ კიდევ დაუდგენელია.

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

88 მილიონობით ფრინველისთვის, დაუსახლებელი ჭაობები დასვენებისა და შორეულ გადაფრენებს შორის სულის მოთქმის იდეალური ადგილია. ვარძია - შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო კულტურულ ძეგლთა სიაში, როგორც ერთ-ერთი უნიკალური ქვაში ნაკვეთი ქალაქი, XII-XIII საუკუნეების კულტურის ძეგლი. მდებარეობს ჯავახეთში. საერთო ფართი – 500 კვ. მეტრზე მეტი. განლაგებულია 12 იარუსად და შედგება 600 ოთახისაგან. ვარძია ქალაქია ქუჩებით, მოედნებით, 15 ეკლესიით, და უნიკალური ფრესკებით. იშვიათი სანახავია თლილი ქვისგან ნაგები მთავარი ტაძარი, რომელსაც ქართველი მეფის - თამარის ცნობილი ფრესკა ამშვენებს. პრომეთეს მღვიმე - ბუნების ეს ძეგლი იმერეთში, სოფელ ყუმისთავში მდებარეობს. მღვიმეში ნახავთ სტალაქტიტებს, სტალაგმიტებს, გაქვავებულ ჩანჩქერებს, მიწისქვეშა ტბებს. მოლაშქრეს შეუძლია ეს ზღაპრული ადგილი ნავით ან ფეხით შემოიაროს. პრომეთეს მღვიმის ჩამონაღვენთები გამოირჩევა განუმეორებელი ფორმებით. ზოგადად, კახეთი - კახეთი მევენახეობისა და მეღვინეობის უძველესი კერაა. აქ ვაზის 80-მდე ჯიშია გავრცელებული. კახური ღვინის ქარხნებში ტურისტებს აცნობენ საწარმო პროცესს, უტარებენ მის დეგუსტაციას. ღვინის დაგემოვნება შესაძლებელია ტრადიციულ ქართულ ოჯახებშიც... კახეთი განთქმულია კულტურულ ძეგლთა სიმრავლით, ერთ-ერთია დავითგარეჯა – სამონასტრო კომპლექსი ნახევრადუდაბნო ადგილას, გარეჯის კლდოვან მთებში.

მთა მტირალა - ყველაზე ნალექიანი ადგილი ყოფილ საბჭოთა კავშირში. ეს ნისლმოხვეული მთა და მისი შემოგარენი კოლხეთის ცხოველთა და მცენარეთა უიშვიათესი, გადაშენების პირას მყოფი ენდემური და რელიქტური სახეობების თავშესაფარია, რაც ამ ადგილს პრიორიტეტს ანიჭებს ევროპის დაცულ ტერიტორიათა შორის. ჯერ–ჯერობით ერთადერთი დაცული ტერიტორიაა საქართველოში, სადაც ეკო, სამთო და საზღვაო ტურიზმის შეხამებაა შესაძლებელი. კოლხეთის ეროვნული პარკი - პარკის ტერიტორიები საინტერესოა ბოტანიკური თვალსაზრისით. კოლხეთს შემორჩა მცენარეები, რომელიც დღეს მხოლოდ შორეული ჩრდილოეთის ტუნდრისა და ტაიგის ჭაობიანი ეკოსისტემებისთვისაა დამახასიათებელი. ასევე, აქ უამრავი ფრინველის ყოველწლიური მიგრაციის მარშრუტი გადის.

სვანეთი - ამ ულამაზეს მხარეში თავმოყრილია კავკასიონის უმთავრესი მწვერვალები: შხარა, ჯანღა, გესტოლა და სხვ. საოცარია აქაური სოფლები, მუდმივად თოვლიანი და თვალუწვდენელი მწვერვალები, აზალის საძოვრები, საიდანაც შუა საუკუნეების კოშკები კლდოვან ხეობებს გადაჰყურებებენ. სვანეთი საჩუქარია არა მხოლოდ ლაშქრობისა და ალპინიზმის მოყვარულთათვის – აქ მრავლადაა შუა ფეოდალური ხანის ხუროთმოძღვრების ძეგლები და სალოცავები. თბილისი/ მცხეთა - ტრადიციულად, დედაქალაქებში არსებული კულტურა წარმოდგენას გვიქმნის მოდერნზე და ალბათ ამით ყველაფერი ნათქვამია. ცნობისათვის, არქეოლოგიური გათხრებით დასტურდება, რომ თბილისის ტერიტორია დასახლებული ყოფილა ჯერ კიდევ ძვ. წ. IV ათასწლეულში. მცხეთა კი, ამჟამად გამოცხადებულია ქალაქ-მუზეუმად და იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ნუსხაშია შეტანილი.

ირმა კახურაშვილი ფოტო: დაცული ტერიტორიების სააგენტო

www.audi.ge

Audi Q3

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

90

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

The Alexander & Ilse Melamid Medal; the Cullum Geographical Medal; the Charles Dale Medal; the David Livingston Centenary Medal; the George Davidson Medal; and many other such awwards – the US National Geographic Society, which is celebrating its 125th anniversary, has truly deserved them all.

Since its beginning as an elite club with only a few members in Washington, its club members’ credo to “Increase and diffuse geographic knowledge” has never changed. The mission of the US National Geographic Society is to promote conservation of the world’s cultural, historical and natural resources, and to actively support scientific and educational activities through different channels, including through the National Geographic Magazine, the first issue of which saw light in 1888. The Georgian-language version came out for readers in October 2012.

became possible for the Georgian National Museum to investigate the Dmanisi fossils, and to discover the first Europeans – Zezva and Mzia.

Perhaps no other publication has made a greater contribution towards the diffusion of knowledge about our planet than the National Geographic Magazine. Little wonder, as the magazine is published in 37 languages, is distributed in over 100 countries, and has over 60 million loyal readers. Georgia is the 37th country in which the magazine has been released. As for the US National Geographic Society, it firmly remains as one of the world’s largest noncommercial, scientific and educational organizations, the interests of which include many fields and natural sciences. Throughout its 125 years, the society has funded many scientific expeditions, and hundreds of research projects.With the co-funding of this society, it

The main par tner of the Georgian-language edition is telecommunications company Silknet. The idea of funding an interesting charity project – a magazine related to knowledge diffusion -came up two years ago in Silk Road Group (Silknet’s parent company).At the same time, with the support of the Silk Road Group, the non-governmental and non-profit organization NG Georgia was founded with the goal of raising public awareness in natural, historical, social and economic sciences and technologies, as well as supporting specific research projects and their implementation.

One of the strongest instruments for achieving the organization’s goals will be the Georgian-language National Geographic Magazine.

“As far as I know, in terms of diffusing knowledge, the interests of National Geographic and the Georgian National Museum coincided several years ago. The museum’s General Manager Davit Lortkipanidze still keeps tight relations with this organization. As a result of cooperation between the two, an educational center will soon be established on the territory of the Georgian National Museum. The office of our publication will also settle there,” Levan Butkhuzi, editor in chief of the Georgian-language National Geographic Magazine says. “On the basis of the educational center, we plan to implement many joint projects. In addition, Georgia will take part in the world-scale events celebrating the 125-year anniversary of the US National Geographic Society and, through diverse activities, let the public know how the biggest discoveries were made with the funding of National Geographic, and how this has changed the world for the better.”

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

92

The Georgian editor of National Geographic, biologist Levan Butkhuzi, has travelled a lot not only abroad but in Georgia as well. According to him, Georgia’s nature is one of the most unique and diverse in the world; which is why, in his opinion, it is rightly considered a country of wonders. Even among the Caucasian countries, Georgia is sharply distinguished with its grand mountains, sub-tropical coastlines, mystic deserts, fertile valleys, and beautiful forests. On the world map you can hardly find a country like Georgia; small, yet with such an abundance and diversity of flora and fauna.

Georgia, as part of the Caucasus eco-region, is recognized as the “hot spot” of biodiversity. Currently, there are 14 state reserves, nine national parks, 24 natural monuments and 18 wildlife refuges.

Levan, you travel a lot. Now you are the Editor in Chief of the Georgian-language National Geographic. In your opinion, why is Georgia attractive to visitors?

For me, Georgia is an unlimited source of inspiration. I have been to every corner of this country and my interest never fades. You can

find incredibly interesting things everywhere in the world – while observing a lion hunting in an open savanna in Africa, or watching an ants’ nest in your yard… However, it is rare to find a country in the world of which 40 percent is covered with forests, rarer still when a large number of them are so-called “virgin” forests, i.e. practically untouchable. During the Ice Age, natural forests were almost totally wiped out, but in Georgia they can still be found.

Georgia is a country as big as Ireland, where all kinds of ecosystems exist – starting from the subtropics of Adjara, and finishing with the semi-deserts of Vashlovani-which means that on a day in, let’s say, June, a visitor to Georgia can experience the subtropics and bathe in the sea, and the next day go to Svaneti and ski in the snow. At the same time, if he/she goes to the east, he/she will see a semi-desert.

Such different ecosystems are quite isolated from each other in Georgia, and are very distinguished. To a foreign eye this is truly a cascade of wonders!

Which part of Georgia would you go to first?

93

Javakheti plateau where, in spring and autumn, one can witness the wonderful sight of migrating birds. The Little Caucasus is relatively young and has kept original volcanic shapes, something which cannot be said about the eastern Caucasus Mountains, which are covered with forests and Alpine valleys. Along with differences in nature, the residents of Georgia also vary in their characteristic subcultures.

The majority of the country’s population is ethnically Georgian and yet they still speak different languages. And each part of Georgia is characterized with culinary specialties.

Visitors to Georgia have a very wide choice. If they are interested in architecture, the country is full of churches, monasteries and ancient fossils. If they are interested in gorges, what better than to see the Borjomi reserve- with its wild nature, looking just like the Lagodekhi reserve! Those who find bird-watching appealing can also visit the

Lagodekhi Reserve – It amazes you with its “virgin” forests, which have no analog in Georgia. There are 121 species of flora endemic to the Caucasus and nine which are endemic to Georgia, of which seven are unique to Lagodekhi. The reserve is great for adventure travel and eco-cultural tourism lovers, both foreign and local.

Make a list of the Top 10 geographical wonders here, which you as the Editor in Chief of National Geographic would recommend to a visitor of Georgia.

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

Probably the Lagodekhi reserve as it is full of wildlife. I have seen such comparably striking beauty only in Costa Rica. To me, the Vashlovani reserve is very interesting – a unique shelter for species that cannot be found anywhere else on the territory of Georgia or Europe.Tourists there can see: lynx, wolf, fox, jackal, bear, and other animals. There is also one leopard and several striped hyenas there but they are practically impossible to come across due to their small number. But you never know- some people may get lucky. In Vashlovani there is a large population of two species of interesting birds – the Kapkapi and Kvirioni -and, generally, you can also find many carrion-eating birds such as griffons, as well as several species of eagles. For those who love bird- and insect-watching, Vashlovani reserve is a real paradise.

The Modern Touches of Georgia’s Personal Geography

94 are a shelter to the rarest, endemic and relict species of animals and plants in Kolkheti. This prioritizes it among Europe’s reserves.

So far, this is the only reserve in Georgia where eco, mountain and sea tourism can be combined.

Kolkheti National Park – The territories of the park are interesting in Botanical terms. Kolkheti has preserved plants which are now characteristic only to the marshland ecosystems of the northern tundra and taiga. Annual migration routes of many species of birds cross this territory as, for millions of birds, unsettled marshlands are ideal places to rest and gain energy during long flights.

Vardzia – located in Javakheti, this cultural monument from the 1213th centuries is included in the UNESCO world heritage list as a unique stone-carved town. Its overall area totals more than 500 square meters and it is built on 12 levels consisting of 600 rooms.

Vardzia is a town with streets, squares, and 15 churches containing unique frescos. The main church, made of carved stone, is a rare sight and is crowned with a famous fresco of Georgia’s King Tamar.

Prometheus’ Grotto – this natural monument is located in the village of Kumistavi, Imereti. In the grotto you will see stalactites, stalagmites, stone waterfalls, and underground lakes. Hikers can walk around the magical place or take a boat and have a tour. The cones of the Prometheus Grotto are distinguished with unique shapes.

Kakheti (in general) – Kakheti is the oldest hearth of grape-growing and wine-making. Up to 80 species of vines are spread throughout Kakheti. In wine factories there, tourists can learn about the production process and taste wines, while degustation of wine is also possible at the welcoming tables of traditional Georgian families.

Kakheti is famous for its multitude of cultural monuments, including Davit Gareja – a monastery complex in a semi-desert climate, in the rocky mountains of Gareji.

Tusheti National Park – the largest reserve in Europe. It is rich in unique monuments of cultural heritage. In Tusheti, traditions and customs are preserved, and there are many historical villages and remnants of villages. The park is distinguished with landscapes of high esthetic value, beautiful Alpine valleys, and well-preserved pine forests. Nature and Man are in full harmony in this part of Georgia.

Vashlovani State Reserve – the specificity of natural conditions determines the original flora there. Such a quick change of plant types on such a small patch of land cannot be seen in any other part of Georgia. The reserve stands out for its diversity of speciesmammals, birds, reptiles, amphibians- so many, that, in fact, the full number and types of species of insects have still not been registered.

Mtirala Mountain [Crying Mountain] – the most sedimented place in the former Soviet space. This misty mountain and its surroundings

Svaneti – in this beautiful place all major peaks of the Caucasus are gathered: Shkhara, Jangha, Gestola and others. Svaneti villages are incredible to behold, with their backdrops of high snow-capped mountains; and Azali pastures, from which towers, which have survived from the Middle Ages, overlook rocky gorges. Svaneti is a gift not only for lovers of hiking and alpinism- there are many architectural monuments and churches of the middle feudal epoch.

Tbilisi/Mtskheta – traditionally, culture in the capitals gives an impression of modernity and this is probably an accurate description here, too. Archeological excavations have proven that the territory of Tbilisi was populated as far back as the 4th millennia B.C. As for Mtskheta, it is a declared town museum and is included on the UNESCO world cultural heritage list.

By Irma Kakhurashvili Photo: Agency of protected areas of Georgia

T h e

I n t e l l e c t u a l

Da n c e

M u s i c

o f

TSU

A r t

96

„თსუ არტს“ პირველად ამ რამდენიმე დღის წინ მოვუსმინე სოლო-კონცერტზე, რომელიც თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დარბაზში გამართეს. მათ მეტად დახვეწილ მუსიკას მოსმენა აუცილებლად სჭირდება. სწორედ ამიტომ შეიძლება ითქვას, რომ ბენდის მუსიკა სულაც არაა მარტოოდენ გასართობი. შვიდი ბიჭისგან შემდგარ მუსიკალურ კოლექტივში სამი პერკუსიონისტია. მარტო დასარტყამების ჩამონათვალი საკმაოდ დიდია: კონგა, [Conga] ბონგო-კახონი, [Bongo Cajon] ჯემბე [Djembe], ქსილოფონი, ტიმბალები [Timbals], როტო ტომები, [Roto Toms] უდუ [Udu] და ა.შ. მუსიკის გარდა, სეპტეტი ყველა დანარჩენი ქართული ბენდისგან იმითაც გამოირჩევა, რომ „არსენალში“ ჯგუფის წევრების მიერ საკუთარი ხელით შექმნილი ინსტრუმენტებიც აქვთ. მაგალითად, მილოფონი (პლასტმასას მილებისგან გაკეთებული ინსტუმენტი), ბასმილოფონი, ბამბოფონი, ანუ ბამბუკის ინსტრუმენტი, ხბოცა (ხბოს ტყავი + ბოცა), ხის დასარტყამი ბლოკები, ლითონის სახაზავი - სახელად ჰალსტუხი, ასევე ინსტრუმენტები, რომელთაც აქვთ ქარის,

წყლის ხმა და სხვა. ტრადიციული ინსტრუმენეტებიდან შეიძლება გამოვყოთ დიჯერიდუ, [Didgeridoo] გიტარა, ბასგიტარა, კლავიშები, კომპიუტერული პროგრამა Ableton... საერთო ჯამში, ინსტრუმენტების რაოდენობა ორმოცდაათს აღწევს. სეპტეტის უმრავლესობას ძალიან უყვარს დანიური პერკუსიული დუეტი Safri Duo. ამ პროექტის შემოქმედებამ ბიჭებს შთააგონა მუსიკაში ეცადათ ბედი. „თსუ არტი“ 2011 წლის მარტში ჩამოყალიბდა. დაუკრეს საქართველოს სტუდენტურ დღეებზე და „არტ-გენზე“, რომელიც ძირითადად ფოლკლორული მუსიკის ფესტივალია, მაგრამ ორგანიზატორებს ისე მოეწონათ ბენდი, რომ სცენაზე მიიწვიეს. 2012 წელს ბიჭებმა მონაწილეობა მიიღეს პოპულარულ სატელევიზიო მუსიკალურ კონკურსში „ნიჭიერი“, გავიდნენ ფინალში და სწორედ ამ კონკურსის შედეგად შეიტყო მათ შესახებ მთელმა საქართველომ. ტელეპროექტის შემდეგ ჯგუფმა კიდევ რამდენიმე სოლოკონცერტი გამართა.

97 რთულია დარბაზში მშვიდად იჯდე _ მუსიკას უსმინო და არ იცეკვო. ისინი გადაიღეს „ჯეოსელის“ რეკლამაშიც, რომელშიც ჯგუფის წევრები ანდროიდისთვის დაწერილი სპეციალური პროგრამის საშუალებით, კომპანიის მუსიკას სმარტფონებით უკრავენ.

I n t e l l e c t u a l

ბენდის წევრებს მოსწონთ თანამედროვე ქართული მუსიკა. მათი შეხედულებით, დღეს ამ მუსიკის ხარისხი ბევრად მაღალია, ვიდრე 10-15 წლის წინ. იმედოვნებენ, რომ ყველა

T h e

სწორედ ბოლო კონცერტზე მოვიხიბლე „თსუ არტის“ ორიგინალური მუსიკით. ჯგუფს სარეპეტიციოში ვესტუმრე, რომელიც თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მე-8 კორპუსში მდებარეობს. ოთახის კედლებზე ბიჭებს სხვადასხვა ჯგუფის ფოტოები გაუკრავთ, რომელთაგან თვალში მომხვდა „ლედ ზეპელინის“, „ქოლდფლეის“, „ბითლზის“, „პინკ ფლოიდის“ სურათები. იქვე, ფურცელზე ამობეჭდილ კომპოზიციათა ჩამონათვალია მიჭიკარტებული. ხმის ჩამხშობად ოთახის კედლებზე კვერცხის ჩასაწყობი

Da n c e TSU A r t

მიუხედავად იმისა, რომ „თსუ არტის“ მუსიკა საკმაოდ ღრმა და მრავალფეროვანია, თითქმის ყველა კომპოზიციის რიტმული ფუძე საცეკვაოა. ბიჭების აზრით, მათ კონცერტებზე

o f

ჯგუფის წევრები მიხსნიან, რომ მათ საკმაო რაოდენობის კომპოზიციები დაუგროვდათ და უკვე თავისუფლად შეუძლიათ ალბომის ჩაწერა, მაგრამ ფრთხილობენ. ეჭვობენ, რომ საქართველოში ყველა ხმის ჩამწერ სტუდიას არ შეუძლია მათი უცნაური და დიდი ინსტრუმენტების ჩაწერა. სეპტეტის ყველა წევრი მუსიკას ქმნის და არანჟირებაშიც თანაბარ მონაწილეობას ღებულობს. გიტარისტი დათუნა დგებუაძე ამბობს, რომ ჯგუფში ყველა თავისი პარტიის კომპოზიტორია. საჭირო კომპოზიციის შესაქმნელად ღამეებიც გაუთენებიათ. ასეთ უძილო ღამეს შექმნეს მათთვის უსაყვარლესი კომპოზიცია „იერუსალიმი“.

„თსუ არტი“ 2011 წლის მარტში ჩამოყალიბდა. დაუკრეს საქართველოს სტუდენტურ დღეებზე და „არტგენზე“, რომელიც ძირითადად ფოლკლორული მუსიკის ფესტივალია, მაგრამ ორგანიზატორებს ისე მოეწონათ ბენდი, რომ სცენაზე მიიწვიეს

M u s i c

ქაღალდის კონტეინერებია მიკრული. ასეთ კონტეინერებს სარეპეტიციოებსა და ხმის ჩამწერ სტუდიებში 1990-იან წლებში იყენებდნენ.

T h e

I n t e l l e c t u a l

Da n c e

M u s i c

o f

TSU

A r t

98 ჟანრის ქართული მუსიკა კიდევ უფრო დაიხვეწება და ამაში „თსუ არტიც“ თავის წვლილს შეიტანს. მე დავინტერესდი, როგორ წარმოუდგენიათ თავიანთი ბენდი თუნდაც 5 წლის შემდეგ, რაზეც მიპასუხეს: „ჩვენზეა ყველაფერი დამოკიდებული. გააჩნია, როგორ ვიმუშავებთ, რა ენერგიას ჩავდებთ ჩვენს მუსიკაში. თუ ამ ტემპით გავაგრძელებთ, 5 წლის შემდეგ ჩვენი ბენდი ალბათ იქნება იმ დონეზე, რომ ტურნეები რამდენიმე ქვეყანაში დაიგეგმოს. აუცილებლად მივაღწევთ წარმატებას. მიგვაჩნია, რომ საქართველოდანაც შესაძლებელია მწვერვალების დაპყრობა. ისე კი, ალბათ, 5 წელზე მეტი დასჭირდება იმ კულტურის ჩამოყალიბებას, რომ ჩვენს ქვეყანაში ინსტრუმენტული მუსიკა უფრო სმენადი და პოპულარული გახდეს. მუსიკის მოსმენის, მსმენელის კულტურაც უნდა განვითარდეს. იმედია, დროთა განმავლობაში, ყველაფერი დაიხვეწება“. გთავაზობთ ამ ნიჭიერი და მხიარული ახალგაზრდების მცირე დოსიეებს. შეხვედრის დროს ბევრი ვიხალისეთ. თუ საუბრისას რომელიმე მათგანი უბრალო, თუნდაც მექანიკურ შეცდომას დაუშვებდა, სიცილი ატყდებოდა და ეს უნებლიე შეცდომა კედელზე გაკრულ სუფთა ფურცელზე იწერებოდა. დაბოლოს, „თსუ არტის“ მიზანსაც გაგიმხელთ: მათი სურვილია, ერთ მშვენიერ დღეს, თუნდაც 5 წლის შემდეგ, რომელიმე დასავლურ ქვეყანაში დაგეგმილ მათ კონცერტზე ბილეთები ერთი კვირით ადრე მთლიანად გაყიდული იყოს. ილია ჭუმბურიძე დაიბადა 1989 წლის 21 აგვისტოს. უკრავს ინსტრუმენტებზე: ქსილოფონი, ბონგო, კონგო-კახონები, ჯემბე, კონგა, წვრილი ხის ინსტრუმენტები, დასარტყამები და სხვა. სანდრო ნარსია (ნარო, ნარსო) დაიბადა 1993 წლის 24 თებერვალს. უკრავს ბას-გიტარაზე. ირაკლი გოდერძიშვილი (ჯუჯიკა) დაიბადა 1989 წლის 3 მაისს. უკრავს ინსტრუმენტებზე: მილოფონი, ხბოცა, ბამბოფონი და სხვა. ათუკა ედიშერაშვილი (A2K) დაიბადა 1990 წლის 8 ივლისს. „თსუ არტის“პროდიუსერი, DJ, უკრავს პროგრამა Ableton-sada „კორგის“ კლავიშებიან ინსტრუმენტზე. დათუნა დგებუაძე დაიბადა 1992 წლის 22 იანვარს. უკრავს ელექტროგიტარაზე. ლაშა ლორთქიფანიძე (საფრი, ჯაზმენა) დაიბადა 1989 წლის 23 ივნისს. უკრავს ინსტრუმენტებზე: ბონგო, ტიმბალები, როტო ტომები, დიჯერიდუ და სხვა. აჩო ზამბახიძე (ჩო) დაიბადა 1990 წლის 8 იანვარს. უკრავს კლავიშებიან ინსტრუმენტებზე. ლაშა გაბუნია

Several days ago, for the first time, I was given the opportunity to enjoy TSU Art at a solo concert which they gave in the grand hall of the Ivane Javakhishvili Tbilisi State University. Their sophisticated music needs a vigilant ear, and this is why it can be said that the band’s music is not just for casual entertainment:. Of the seven members of the band, three are percussionists. And the list of the various drums they use is quite long: Conga, Bongo Cajon, Djembe, Xylophone, Timals, Roto Toms, Udu, and more! Apart from music, the all-male band of seven is distinguished among other Georgian bands due to the fact that, in their “arsenal,” they have instruments created with their own hands, such as the milophone (an instrument made of plastic pipes), the bass-milophone, the bamboo-phone, a khbotsa (calf leather with botsa [wine vessel]), wooden drum blocks, a metal ruler named halstukhi [tie], as well as instruments that make the sound of wind, water, and other elements. As for traditional instruments, the Dingeridoo can be noted, as well as the guitar, bass guitar, piano, computer program Bleton, and others.

Overall, the number of instruments reaches fifty.

Established in 2011, TSU Art claim their greatest influence as being the Danish percussion duet Safri Duo, the work of which first inspired the boys to try their own luck in music.. They have played at the Student Days’ event of Georgia, and Art Gene- which is mostly a folk music festival, but the organizers liked the band so much that they invited them to perform anyway. Their moment of nationwide acknowledgement came in 2012 when the boys participated in the popular television musical contest Nichieri [Georgia’s Got Talent] and went through to the finals. Since that TV project, the band has given several solo concerts.

Sitting in on the most recent concert, I became fascinated by the original style of music of TSU Art. I visited them in their rehearsal room, which is situated in the eighth block of the Tbilisi State University. The boys have placed photos of various brands on the walls, including Led Zeppelin, Coldplay, Beatles, and Pink Floyd.

Nearby, there is a piece of paper with a list of compositions stuck to the wall. Also stuck to the wall are egg boxes- put there in order to muffle the sound as they rehearse, a padding method popular in recording studios in the 1990s.

The band members explain that they have gathered enough compositions to make an album but that they are being careful about the process as they doubt that many recording studios can record their strange and out-sized instruments. Each member of the band creates music and participates in the arrangement of the music equally. Guitarist Datuna Dgebuadze says that everyone is a

T h e

I n t e l l e c t u a l

Da n c e

M u s i c

o f

TSU

A r t

100

The Intellectual Dance Music of

TSU Art

101

Ilia Chumburidze Born on August 21, 1989. Plays the following instruments: xylophone, Bongo, Congo Cakhons, Jembe, Conga, narrow wooden instruments, drums, and others.

Sandro Narsia (Naro, Narso) Born on February 24, 1993. Plays the bass guitar.

Lasha Lortkipanidze (Sapri, Jazmena) Born on June 23, 1989. Plays the Bongo,Timbals, Roto Toms, Dijeridu, and others.

audience itself should also be developed. But hopefully, everything will be refined along the way.”

Acho Zambakhidze (Cho) Born on January 8, 1990. Plays the piano and key instruments.

Irakli Goderdzishvili (Jujika) Born on May 3, 1989. Plays the Milo-phone, Khbotsa, Bamboo-phone, and others.

Atuka Edisherashvili (A2K) Born on July 8, 1990. Producers and DJ of TSU Art. Plays the piano of the program Ableton-saga Corg.

Datuna Dgebuadze Born on January 22, 1992. Plays the electro guitar.

Da n c e

The band’s members like contemporary Georgian music. They say the quality of music now is much higher than it was 10-15 years ago. They hope that Georgian music of every genre will become more and more refined, and that TSU Art will be able to make its contribution to this. I was interested how they see their band in five years’ time and in answer, they told me: “Everything is up to us.

It depends how we work and how much energy we put into our music. If we continue at the current pace, within five years our band will have reached a level where it can plan tours to several different countries.We will achieve success by all means.We believe that it is possible to conquer peaks within Georgia as well. If we don’t, it will probably take more than five years to develop the culture among Georgian people and to make instrumental music more popular and more often listened to here. In the culture of listening to music, the

I n t e l l e c t u a l

Despite the fact that the music of TSU Art is quite deep and diverse, dance music is the rhythmic base of all of their compositions. The boys think it hard to be able to sit calmly in the hall during their concerts – and I am inclined to agree- it is impossible to merely listen to their music, and not dance. They were also once shot in a Geocell commercial where they play the company’s music on smart phones, thanks to special android software.

speaking, everyone readily laughed and the slip of the tongue was written down on a blank piece of paper on the wall. To round up, I will tell you the ambition of TSU Art: that one fine day, even if it is five years in the future, tickets to a concert of theirs in a western country are sold out one week before the show!

T h e

composer of his own part in the band. They have often stayed up late at night in order to create the right composition together. On one such sleepless night they created their favorite composition “Jerusalem.”

M u s i c o f TSU

By Lasha Gabunia

A r t

Here are the brief profiles of these talented and cheerful young men. Meeting with them was a great pleasure and a lot of fun.- for example, if any of them made even the smallest mistake while

p h o t o r e p o r t ag e 102

ლევან გიორგაძის ექსკლუზიური ფოტორეპორტაჟი მალაიზიიდან Levan Giorgadze’s exclusive photo reporting from Malaysia

ოფიციალური გადამყვანი კატარის ავიახაზები Official transport Qatar Airways

p h o t o r e p o r t ag e

malaizia

103

p h o t o r e p o r t ag e 104

105

p h o t o r e p o r t ag e

p h o t o r e p o r t ag e 106

p h o t o r e p o r t ag e 108

109

p h o t o r e p o r t ag e

p h o t o r e p o r t ag e 110

111

p h o t o r e p o r t ag e

p h o t o r e p o r t ag e 112

Akop Gukoian Engineer

მამუკა ჯობავა მებაღე Mamuka Jobava Gardener

სექტემბერი / September

ინჟინერი

სექტემბერი / September

აგვისტო / August აკოპ გუკოიან

ნათია ჭიაურელი მიმღები განყოფილების სერვისის მენეჯერი Natia Chiaureli FO Service Manager

ვიოლეტა ფიდანიანი დიასახლისი Violeta Fidanian Housekeeper

მთავარი სტუარდი Avtandil Qobelashvili Assistant Chief Steward

ირაკლი ბროკიშვილი

ნოემბერი / November

Archil Vardishvili Sous Chef

ავთანდილ ქობელაშვილი

იანვარი / January

სუ შეფი

ნოემბერი / November

არჩილ ვარდიშვილი

დეკემბერი / December

ოქტომბერი / October დეკემბერი / December

E m p l o y e e

o f

t h e

m o n t h

114

ნინო მოდებაძე რეზერვაციების აგენტი Nino Modebadze Reservations Agent

გიგა წაქაძე

ბარის ზედამხედველი

მებარგული

Irakli Brokishvili Bars Supervisor

Giga Tsakadze Bell Boy

ინჟინერი

Mariam Andriashvili Housekeeper

მარტი / March

Gogita Kuliashvili waiter

მარტი / March

მიმტანი

Alexander Kotsotsisvhili Steward

თებერვალი / February

გოგიტა ყულიაშვილი

სტუარდი

იანვარი / January

E m p l o y e e

Sulkhan Khomeriki Cook

დიასახლისი

ალექსანდრე კოწოწიშვილი

სულხან ხომერიკი მზარეული

მარიამ ანდრიაშვილი

მარტი / March

Valeri Gusev Engineer

ნათია მღებრიშვილი შეხვედრების, ბანკეტების და რეალიზაციის აღმასრულებელი Natia Mgebrishvili M&E Sales Coordinator

თებერვალი / February

თებერვალი / February

იანვარი / January

ვალერი გუსევი

o f

t h e

m o n t h

116

ირინა მინაშვილი ჯგუფების და ღონისძიებების გაყიდვების აღმასრულებელი Irina Minashvili S&M - Groups and Events Sales Executive

მერი ქვირია რეზერვაციების აგენტი Meri Kviria Reservations Agent

IVERIA TERRACE & LOUNGE Tbilisi’s trendiest outdoor venue opens its doors again now open 24 hours Radisson Blu Iveria Hotel Rose Revolution Square 1, Tbilisi 0108, Georgia.

Tel: +995 32 2402 200 www.radissonblu.com/hotel-tbilisi

EVENTS

e v e n t s

118

Earth Hour 2013 at the Radisson Blu Iveria Hotel

119

e v e n t s

Earth Hour 2013 at the Radisson Blu Hotel Batumi

Saturday Night Live at the Radisson Blu Hotel Batumi

e v e n t s

120

Turkish Food Festival at the Radisson Blu Iveria Hotel

121

e v e n t s

Sunday Brunch at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

122

Staff Party 2013 at the Radisson Blu Hotel Batumi

123

e v e n t s

Staff Party at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

124

World Stray Animal Day at the Radisson Blu Iveria Hotel

18 event at Oxygen bar at the Radisson Blu Iveria Hotel

Ladies Night at the Radisson Blu Hotel Batumi

GUIDE SHOPPING

GUIDE SHOPPING

GUIDE

SHOPPING GUIDE

SHOPPING

saukeTeso mdebareoba qalaqis centrSi

The best location in the city center

Sida da gare sarekreacio zona

Indoor and outdoor recreation zones

unikaluri arqiteqtura

Unique architecture Facade decorated with basalt stone

bazaltis qviT mopirkeTebuli fasadi

Marble entrances

marmarilos sadarbazoebi

Apartments from 50 to 300 square meters

binebi 50-dan 300 kvm-mde

Flexible apartment plans tailored to buyers’ needs

binis dagegmareba myidvelis surviliT

saxli parlamentTan

House at Parliament premium klasis dasrulebuli Finished to Premium Class sacxovrebeli kompleqsi Residential Complex situated behind parlamentis SenobasTan Tbilisi Parliament building

229 55 66 www.dexter.ge