Δειγματική Διδασκαλία (A΄ Γυμνασίου ) Δ.Ε. 20: Ο προφήτης Μιχαίας: το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης Γ. Δ. Καπετανάκης 27 ΜΑΡΤΙΟΥ 2016
George Κ.
http://blogs.sch.gr/gkapetanak/
ΠΓΕΣΣ
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Στόχοι του ΜτΘ για τους μαθητές της Α’ Γυμνασίου: Οι μαθητές επιδιώκεται: Να αντιληφθούν την αξία μελέτης της Αγίας Γραφής. Να γνωρίσουν τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, τους συγγραφείς, τον κόσμο της και τη θέση της στη ζωή της Εκκλησίας. Να πληροφορηθούν για την κλήση του Θεού προς τον Αβραάμ και για την εποχή των Πατριαρχών. Να γνωρίσουν για την Αποκάλυψη του Θεού στον Μωυσή. Να πληροφορηθούν για τα γεγονότα της Εξόδου του Ισραηλιτικού λαού από την Αίγυπτο και την πορεία του στην έρημο Να γνωρίσουν για την εγκατάσταση του Ισραηλιτικού λαού στη γη της επαγγελίας, τη ζωή του, τους αγώνες του με τους γειτονικούς λαούς και το ρόλο των Κριτών. Να γνωρίσουν για την κλήση και τη δράση των μεγάλων προφητών (8ος - 7ος π.Χ. αι.). Να κατανοήσουν το περιεχόμενο των διηγήσεων της Γένεσης που αναφέρονται: στη δημιουργία του κόσμου, στην ξεχωριστή θέση του ανθρώπου μέσα στην πλάση και την ευθύνη του γι' αυτήν. Να κατανοήσουν τον τρόπο οργάνωσης της ζωής των Ισραηλιτών. 1
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Στο Δ’ κεφάλαιο οι μαθητές επιδιώκεται Η εποχή της κρίσης στις σχέσεις των ανθρώπων με το Θεό και μεταξύ τους. Η σημασία και οι συνέπειες της διάσπασης. Οι Προφήτες, τo στόμα του Θεού. Η κλήση των Προφητών. Ο Προφήτης Ηλίας. Ο Προφήτης Ωσηέ. Η αγάπη ως το ύψιστο κριτήριο ζωής και σχέσης με το Θεό. Ο Προφήτης Μιχαίας. Το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης και της αποκατάστασης των πάντων στο τέλος του κόσμου. Ο Προφήτης Ησαΐας, Ο προφήτης του Εμμανουήλ. Η αγιότητα του Θεού ως κεντρικό σημείο του μηνύματος του προφήτη. Η παγκοσμιότητα του Θεού και η συμφιλίωση των εθνών της εποχής του Μεσσία που επαγγέλλεται. Η Βαβυλώνια Αιχμαλωσία, ο λαός στην εξορία. Στο κεφάλαιο αυτό οι μαθητές επιδιώκεται : Να αναγνωρίσουν τη σημασία της διάσπασης και τις συνέπειές της. Να επισημάνουν την κρίση στις σχέσεις των ανθρώπων με τον Θεό και μεταξύ τους. Να κατανοήσουν τον τρόπο κλήσης των προφητών από τον Θεό. Να γνωρίσουν για την παρουσία και τη δράση τους. Να κατανοήσουν τον προφητικό λόγο, τις προφητικές πράξεις και τον σκοπό τους. Να συνειδητοποιήσουν τον ρόλο των ψευδοπροφητών. Να γνωρίσουν για τη ζωή και το περιεχόμενο του κηρύγματος του προφήτη Ωσηέ και να επισημάνουν την αγάπη ως το επίκεντρο ενδιαφέροντος του κηρύγματός του. Να επισημάνουν τα προβλήματα της εποχής του και τον τρόπο που τα καυτηρίαζε. Να γνωρίσουν τα προβλήματα της εποχής του Προφήτη Μιχαία και το περιεχόμενο του κηρύγματός του για τον Θεό και τις ανθρώπινες σχέσεις. Να εκτιμήσουν την ιδιαίτερη επικαιρότητα του προφητικού λόγου του Μιχαία για την παγκόσμια ειρήνη σήμερα. Να πληροφορηθούν για την κλήση του Ησαΐα. Να επισημάνουν τις μεσσιανικές προφητείες και να αναγνωρίσουν σ’ αυτές γεγονότα της ζωής του Χριστού. Να κατανοήσουν την έννοια του «υπολείμματος». Να πληροφορηθούν για τα γεγονότα της Αιχμαλωσίας. Να γνωρίσουν Θρήνους του Ιερεμία και να αξιολογήσουν τη στάση του. Να εκτιμήσουν συνολικά τη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία. Λέξεις Κλειδιά: κρίση, Προφήτες, αφύπνιση, Ωσηέ, Μιχαίας, Ησαΐας, Βαβυλώνια Αιχμαλωσία, εξορία
2
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
20. Ο προφήτης Μιχαίας: το όραμα της παγκόσμιας ειρήνης
3
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Διδακτική δομή της ενότητας 1. Εισήγηση από μένα για τους στόχους και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της Δ.Ε. (1΄) 2. Brain storming: Προσπάθεια εννοιοδότησης του όρου «ειρήνη». (1.5’ ) 3. Εργασία σε ομάδες των δυο για καλύτερο ορισμό του όρου «ειρήνη», χρήση τριών όρων από την προηγούμενη δράση, παραγωγή κειμένου 40-50 λέξεων (2.5’ εργασία, 1X5=5 παρουσίαση= 7.5΄) 4. Οι μαθητές/ριες συνεργαζόμενοι με τον διπλανό τους, εργάζονται στα φύλλα εργασίας που τους διανέμονται ή στους η/υ τα θέματα: Φ.Ε.1. Σκεφτείτε αντιστοιχίες της εποχής του Μιχαία με τη δική μας. Φ.Ε.2. Γιατί ο Μιχαίας έκρινε τόσο αυστηρά τους ισχυρούς της εποχής του; Φ.Ε.3. Στις συνθήκες κρίσης όπως τις περιγράφει ο Μιχαίας πώς φαντάζεστε τη ζωή και τη δράση των ανθρώπων που ανήκουν στο «υπόλειμμα»; Φ.Ε.4.Για ποια χαρακτηριστικά του θεού κάνει λόγο ο προφήτης; Σε συνεργασία με το διπλανό σας να επισημάνετε σημεία της ιστορίας των Ισραηλιτών όπου τα ξανασυναντήσατε. Φ.Ε.5.Με ποιο τρόπο θεωρεί ο Μιχαίας ότι μπορούν οι άνθρωποι να λατρεύουν πραγματικά το θεό; Φ.Ε.6.Ποιο θα είναι το έργο του Μεσσία και ποιους θα αφορά; Φ.Ε.7.Προσέξτε την τελευταία προφητεία του μαθήματος: Έτσι προσδοκούν οι χριστιανοί το τέλος του κόσμου. Τι συναισθήματα και σκέψεις σας προκαλεί αυτή η εικόνα; Φ.Ε.8 Βρείτε υλικό (τίτλους εφημερίδων, περιοδικών, φωτογραφίες κ.α.) γύρω από τους σύγχρονους κινδύνους που απειλούν τη ζωή του κόσμου και το οποίο 0α μπορούσατε να βάλετε κάτω από τον τίτλο «Για τούτο θα θρηνήσω και θα κλάψω» (Μιχ 1, 8). Φτιάξτε ένα κολλάζ/βίντεο/ ppt/ prezi και παρουσιάστε το στην τάξη. Φ.Ε. 9. Να σχολιάσετε σε ένα κείμενο περίπου 80 λέξεων τα παρακάτω στοιχεία / πληροφορίες: «Και στον 21ο αιώνα οι πόλεμοι αφανίζουν τους ανθρώπους . •Μετά το Β' παγκόσμιο πόλεμο έχουν ξεσπάσει πάνω από 130 άλλοι πόλεμοι σε όλη την υφήλιο. Σ' αυτούς έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 20 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ άλλοι τόσοι πέθαναν από τις ασθένειες και την πείνα που ακολούθησαν. Τα περισσότερα θύματα ανήκουν στον άμαχο πληθυσμό. •Εξαιτίας των πολέμων και των πολιτικών κρίσεων εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να ζήσουν ως πρόσφυγες είτε μέσα στην ίδια τους τη χώρα είτε σε γειτονικές χώρες, αναζητώντας καταφύγιο και μια καινούρια ζωή. •Από το 1995 και μετά γύρω στα 160 εκατομμύρια συνάνθρωποί μας ζουν ως πρόσφυγες. Και δυστυχώς ο κατάλογος ολοένα μεγαλώνει».
4
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Φ.Ε. 10. Να σχολιάσετε το κείμενο που ακολουθεί Ο δυτικός κόσμος πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσει τις ευθύνες του. Δεν μπορούμε να μιλάμε για ειρήνη και να εννοούμε μια ειρήνη που βολεύει τις δικές μας αποφάσεις και τα δικά μας συμφέροντα. Το άλλο όνομα για την ειρήνη είναι δικαιοσύνη. Υπάρχει κι ένα τρίτο όνομα που λέγεται ανάπτυξη. Δεν υπάρχει ελπίδα για ειρήνη και ασφάλεια, χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη. Προϋπόθεση είναι η ανάπτυξη των φτωχών περιοχών του πλανήτη. Ζούσαμε μαζί όλοι οι λαοί στα Βαλκάνια. Ζούσαμε μαζί την εποχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Την εποχή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Την εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Την εποχή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως γιατί να μη ζήσουμε μαζί; Αν η νηφαλιότητα* της ανεξιθρησκίας* και η τόλμη της αγάπης ^επιβληθούν σ' αυτό το τυφλό μίσος, στα Βαλκάνια μπορούμε να πετύχουμε περισσότερα. Αναστάσιος Γιαννουλάτος, Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας 5. Παρουσίαση στην ολομέλεια της τάξης των επεξεργασμένων θεμάτων από τους μαθητές (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, 20΄) 6. Διάλεξη από μένα για ανατροφοδότηση της εκπαιδευτικής ομάδας και συζήτηση με τους μαθητές για τη σύγχρονη πραγματικότητα για την «ειρήνη» (γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, 2’) 7. Αυτοαξιολόγηση των μαθητών με τη χρήση του πίνακα και βαθμολόγηση με 1-5 :
(δεξιότητες, γνώσεις, στάσεις, 3 λεπτά)
5
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Ακολουθεί συγκεντρωτικός πίνακας για δική μας χρήση και αξιολόγηση της μαθησιακής διαδικασίας :
6
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Ενδεικτική βιβλιογραφία Altrichter H – Posch P. – Somekh B. (2001) Οι εκπαιδευτικοί ερευνούν το έργο τους. Μια εισαγωγή στις μεθόδους της έρευνας δράσης, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα. Anderson W.T. (1995) Ed. The Truth About the Truth: De-confusing and Reconstructing the Postmodern World. Tarcher/Putnam. (1996) Published in the UK as The Fontana Post-Modernism Reader. Fontana Press. Apple M. (2002) Εκσυγχρονισμός και συντηρητισμός στην εκπαίδευση, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα Bauman Z. (1994) Ο πολιτισμός ως πράξη, Αθήνα: Πατάκης. Bauman Ζ.( 1992) Intimations of Postmodernity, London: Routledge. Bernstein B. (1991) Παιδαγωγικοί κώδικες και κοινωνικός έλεγχος, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα Bloom B. – Krathwohl D. – Masia B. (2000) Ταξινομία διδαχτικών στόχων:: συναισθηματικός τομέας, εκδ. Κώδικας, Θεσ/νίκη Bloom B. – Krathwohl D. (1999) Ταξινομία διδαχτικών στόχων: γνωστικός τομέας, εκδ. Κώδικας, Θεσ/νίκη Bourdieu P., (2001) Μάθημα πάνω στο μάθημα, , Αθήνα: Καρδαμίτσα Carr W. – Kemmis St. (1997), Για μια κριτική Εκπαιδευτική Θεωρία, μτφρ. Αλ. Λαμπράκη – Παγανού, Ε. Μηλίγκου, Κ. Ροδιάδου – Αλμπάνη, Αθήνα: Κώδικας, Charlot B.(1999) H σχέση με τη γνώση. Αθήνα: Μεταίχμιο Crawford R. (2004) Τι είναι θρησκεία; Εκδ. Σαβάλλας, Αθήνα. Douglas Τ. (1997) Η επιβίωση στις ομάδες, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Eliade M. – Couliano I. (1992), Λεξικό των Θρησκειών, εκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα. Freire P. (2006) Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάσκουν, εκδ. Επίκεντρο, Θεσ/νίκη. Geertz C. (2003) Η ερμηνεία των πολιτισμών, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα. Gibellini R. (2002) Θεολογία του εικοστού αιώνα, , Αθήνα: Άρτος Ζωής. Giddens A.(2001) Οι Συνέπειες της Νεοτερικότητας, επιμέλεια Γ. Λυκιαρδόπουλος · μετάφραση Γ. Μερτίκας. Αθήνα: Κριτική. Gross D. (2003:78-82), Τα ερείπια του παρελθόντος. Παράδοση και κριτική της νεωτερικότητας, επιμέλεια Γ. Μερτίκας, μτφρ. Κ. Γεώρμας. Αθήνα: εκδ. Πατάκη Grundy S., (2003) Αναλυτικό πρόγραμμα: προϊόν ή πράξις, Αθήνα: Σαββάλας. Habermas J. (1993), Ο Φιλοσοφικός Λόγος της Νεωτερικότητας, μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου - Αναστασία Καραστάθη, Αθήνα: Αλεξάνδρεια. 7
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Hargreaves A. – Fullan m. (1995) Η εξέλιξη των εκπαιδευτικών, εκδ. Πατάκης, Αθήνα. Jackson R (2007) Θρησκευτική και πολιτισμική ετερότητα: μερικές βασικές έννοιες, στο: Keast J . (2007) Θρησκευτική ετερότητα και διαπολιτισμική εκπαίδευση: ένα βοήθημα για τα σχολεία (επιμ.) μτφρ. Ν. Χαραλαμπίδου – Ά. Βαλλιανάτος. Αθήνα: Συμβούλιο της Ευρώπης. Kalantzis M – Cope B. (2013) Νέα Μάθηση, Αθήνα: Κριτική. Lipman M. (2004) Η σκέψη στην εκπαίδευση, εκδ. Πατάκης, Αθήνα. Staniloae D. (1976) Για ένα ορθόδοξο οικουμενισμό, εκδ. Άθως, Πειραιάς. Stenhouse L., (2003) Εισαγωγή στην έρευνα και την ανάπτυξη του αναλυτικού προγράμματος, Αθήνα: Σαββάλας. Strauss C. L. (2006) Φυλή και ιστορία, φυλή και πολιτισμός, εκδ. Πατάκη, Αθήνα. Vygotsky L. (1988, μτφ Ρόδη Αν.) “Σκέψη και Γλώσσα” εκδ. Γνώση, Αθήνα. Wittgestein L. (1990) Γλώσσα, μαγεία και τελετουργία, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα. Xavier L. – D. (1980) Λεξικό βιβλικής θεολογίας, μετάφραση Σάββας Αγουρίδης, Σταύρος Βαρτανιάν, Γεώργιος Γρατσέας, Γαβριήλ Μαραγκός, Γεώργιος Ρηγόπουλος, Σεβαστιανός Φρέρης, Καίτη Χιωτέλλη. - 1η έκδ. - Αθήνα : Άρτος Ζωής. Αβδελά Ε. (1997) Εθνική ταυτότητα στο σχολείο, στο: Φραγγουδάκη Α. – Δραγώνα Θ., (επιμ) «Τι είν’ η πατρίδα μας;» Εθνοκεντρισμός στην εκπαίδευση, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα. Αγουρίδης Σ. (2000) Ερμηνευτική των ιερών κειμένων : Προβλήματα - μέθοδοι εργασίας στην ερμηνεία των Γραφών / Σάββας Αγουρίδης. - 2η έκδ. - Αθήνα : Άρτος Ζωής. Αγουρίδης Σ., (2002) Ορθοδοξία και Ελληνικότητα, στο: Λίποβατς Θ., Δεμερτζής Ν., Γεωργιάδου Β., (επιμ.), Θρησκεία και Πολιτική στη Νεωτερικότητα, Κριτική, Αθήνα. Βασιλόπουλος Χ. (1993) Ο μαθητής ως κριτήριο του μαθήματος των θρησκευτικών , Θες/νιικη : Κυριακίδη. Βασιλόπουλος Χ. (1996) Θρησκευτική αγωγή και αυτονομία του παιδιού, Θες/νικη : Κυριακίδη. Βασιλόπουλος Χ. (2003) Κυριακίδη, Θες/νικη.
Διδακτική του μαθήματος των θρησκευτικών, εκδ.
Δεληκωσταντής Κ., (1995) Τα δικαιώματα του ανθρώπου: Δυτικό ιδεολόγημα ή οικουμενικό ήθος; εκδ. Κυριακίδη, Θες/νίκη. Δεληκωσταντής Κ., (2005) Η νέα γενιά των δασκάλων και το μάθημα των Θρησκευτικών, περ. Σύναξη, τ.93, Αθήνα. Καλαντζάκης Ε. Σ. (2006) Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη: Πουρναράς. Καπετανάκης Γ. ( 2014) Θρησκειακή Αγωγή στο Ελληνικό Λύκειο. Αθήνα : manifesto. 8
ΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (A΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ) Δ.Ε. 20: Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΜΙΧΑΙΑΣ: ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ Γ. Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ
10/3/2016
Καραμούζης Π. (2007) Πολιτισμός και διαθρησκειακή αγωγή ,εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα. Κουκουνάρας-Λιάγκης Μάριος (2012) Εκπαιδευτικοί εν δράσει. Αθήνα : Γρηγόρη. Κουκουνάρας-Λιάγκης Μάριος (2015) Επιστήμες Της Παιδαγωγικής Και Πρώτη Εφηβεία. Συμβολή Στη Διδακτικη Μεθοδολογία Της Θρησκευτικής Εκπαιδευσης. Αθήνα: GUTENBERG Κωνσταντίνου Μ. (2003) Η Παλαιά Διαθήκη Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας; Αθήνα :Αποστολική Διακονία. Κωνσταντίνου, Μ.( 2014) ... του συνιέναι τας γραφάς : 13+1 βήματα εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη / Μιλτιάδης Κωνσταντίνου · επιμέλεια Ευστάθιος Χ. Λιανός - Λιαντής. Θεσσαλονίκη : Μπαρμπουνάκης Χ. Ματσαγγούρας Ηλ. (1995), Ομαδοκεντρική διδασκαλία και μάθηση, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Ματσαγγούρας Ηλ. (1998), Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, για το καθημερινό μάθημα και τις συνθετικές εργασίες, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα. Ντεμπρέ Ρ., (2004) Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο, μτφρ Γ. Καράμπελας, Αθήνα: Εστία . Ντεμπρέ Ρ., (2005) Ο Θεός, μια ιστορική διαδρομή, μτφρ Μ. Παραδέλλη. Αθήνα: Κέδρος . Περσελής Εμ. (1994) Χριστιανική αγωγή και σύγχρονος κόσμος, Αθήνα: εκδ. Αρμός. Περσελής Εμ. (2005), Πίστη και χριστιανική αγωγή, Αθήνα: εκδ. Γρηγόρη. Περσελής Εμ.(2000) Θεωρίες θρησκευτικής ανάπτυξης και αγωγής, Αθήνα: Γρηγόρη. Περσελής Εμ.(2003), Κατήχηση και Παιδεία, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα: εκδ. Γρηγόρη. Πέτρου Ι. (2005) Πολυπολιτισμικότητα και θρησκευτική ελευθερία. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
9