كاریكاتێر
ژمارە 22-7-2009 102
چیرۆكتێر گریگۆرو كەناڵی ناحەز
ماجید نووری گریگۆر بەرەو یاڵەكە هەڵزنا ،لەوێ بەبۆنی گ��ەدەو گیپاڵەوە ڕووی زاری ك��ردە خانمە چاوشینە بیانیەكەی میوانی ،ئینجا پەنجە توتەی لەچەپەلووتی خۆی هەڵژەنی و پێی وت: * دیارە تۆش لە ئەمریكاوە ئاگادار كراویت كە سندوقەكان پڕ لەكارتی تەزویر دەكرێن..؟ * بەڵێ ..فاڵگرەوەكان پێیان ڕاگەیاندین، منیش نێردراوم تا پێش بگرم لەو ڕووداوە!.. * ل��ە چ���اوی ئ��ەو مریشكە س����وورەی كە دایكم لەقاچەوە س��ەرەو خ��وار دەیگرێ و باڵی فش دەبێتەوە زانیومانە كە سندوقەكان پڕ لە ت��ەزوی��ر دەك��رێ��ت ..كیژەی فەڕەنگی زم��ان��ی ب�����ەدەوری دەن��وك��ی��دا ه��ێ��ن��او وتی: ب���اش���ە ح��ك��وم��ەت ن���ی���ازی چ���ی هەیە؟* حكومەتی هەرێمی كوردستان بەنیازە ئێوە بە بارمتە بگرێ و پالنێكی تۆكمەش دابڕێژێ تا یۆرانیۆم بپیتێنێ و هاوپەیمانانیش لە خۆرهەاڵتدا دوور بخاتەوەو بۆ بەرژەوەندی كۆماری ئیسالمی جیهان بكاتە تاك جەمسەری.. نەهێڵن ب��ەرن��ام��ەك��ەی��ان س���ەر بگرێ!..* خ��ەم��ت ن���ەب���ێ ،خ��ەڵ��ك��ی��م��ان ه���ان داوە ه��ەرچ��ی دەرگ����ای دام���ودەزگ���ای حكومیە بیشكێنن و هەركەس بەزەبر پشكی خۆی ل��ە ب��ودج��ە وەرب���گ���رێ و ل��ە دۆزی���ن���ەوەی یۆرانیۆمی ناو دەزگاكانیشدا هاوكارتان بن.. ئێمەش هێزی ئاشی پەرەمێز بەگڕ دەخەین..* س����وێ����ن����د ب������ە ش����ی����ن����ای����ی چ������اوت ه���ەم���ووی���ان ب����ەس����ەردا ك�����اول ئەكەین! دە ل��ەب��ەرخ��ات��ری مستەر نوجەیفی ئەمئ����ااڵو ج��ل��وب��ەرگ��ە ك���وردی���ان���ەش بگۆڕن! لە پڕ گریگۆر چاوەشینەكانی ڕەش داگیرسان و بە پێشكەشكاری بەرنامەكەی وت :ئەرێ كابرا تۆ خرف بووی یا ئەمە پرۆگرامی لیستەكەتانە؟
SARDAR KESTAEE
31
عەنتیكەوات
ع ە ن ت ی ك ەوات
ژمارە 22-7-2009 102
هەڵەی چاپ بە صەوت و صورە گوێم لە گۆرانیەك گ��رت زۆر گریانم دەه��ات بۆ هونەری كوردی كاكی گۆرانی بێژ سی چل كچ سەمایان بۆ دەكرد ئەویش ئەیفەرموو:
مووچــە
(ئێستا دڵم تەنگە ،ئەی لێو بەخەندە) شیكردنەوە: جا تۆ لە مەعبێنی ئەو 40- 30بەرخەیا دڵت تەنگ بێ ،ئیتر بەتەمای چیت؟! تۆزێ كۆتایی بەیتەكانیشت هەر بۆ ناوی سوێند بگونجێنە!ئەڵێیهەریەكیانتلەگۆرانیەك فڕاندووە!
Kalary
ش�������������ان�������������ص و
ش ا ن س ە ك ە ت و ا ی ه ە ڵ ه ێ بەرخۆلە /سەرەتای هەفتە ڕۆژێكی ن ا گونجاوە بۆ سەفەر ،بەمەرجێك سەعات 2ی شەو بچیتە ناو پاصی سلێمانی -هەولێر! چونكە پاسەكان ئەوەندە كۆنن ،بە 8سەعات ئەگەنە جێ! تا دائەبەزی 4جار جەڵتەی دەماخ نوكەت بۆ دەكات!
بەگروپێكی پۆپو ڕاپ بەشداریت كرد لە بەرنامەی كوردستاردا ،ئەگەر فەریكەنۆك /لەم سەروبەندی خۆ عاجزكردنەدا فرسەتە بۆتۆ بڕەنجێنە و جەماعەتێكی تر دڵخۆشیت ئەدەنەوە و كلیپێكیشت بۆ دەكەن. سەرنەكەوتی ،بڕۆ خۆت
ماش و برنج /لەم ڕۆژانەدا براكەت دوای چەند ساڵ ئاوارەیی لە هەندەران دەگەڕێتەوە ،بەاڵم هیچ دڵی پێ خۆش مەكە ،لەجیاتی دەست و دیاری داوای بنێشتی كوردی و قاتی شاڵ و دۆینەت لێ دەكات! كە ڕۆشتەوە بیبات لەگەڵ خۆی.
13
بانگر دێن /بەرەبەیانی ڕۆژی چوارشەم هەڵدەستی لەخەو بچی بۆ د ەوام، د ەبینی سەیار ەكەت ڕ ەنگی گۆ ڕاوە! هیچ د وودڵ مەبە ،ئەوەی خۆتە گیانە ،بەاڵم لەسایەی هەڵبژاردندا سەتڵی تیزابیان پیاكردوەو بۆیاخی پێوەنەماوە .خوا خراپ تر الیات دڵەكەم.
13
كیسەڵ /باری دەرونیت بەرەو خراپی دەچێت ،بەهۆی نالەباری كەش و هەواوە ،بەگوێی برات دەكەیت ئەو ڕۆژانەی خۆڵ بارانە ،لەماڵ مەیە دەرێ! چونكە خۆڵەكە لەگەڵ جێلی پرچت تێكەڵ دەبێ و دەڵێی شیشی مسەلەحی ئینج و نیوە!
32
13
13
گا مێشوولە /تۆ كەسێكی لێ هاتوو دیاریت لەناو خەڵك دا و شیاویت لەپەرلەماندا خۆت كاندیدكەیت! بەاڵم ئەمساڵ نا ،چوارساڵی تر ،چونكە تائێستاش ماڵی خاڵی خۆت بەباشی ناتناسن! جا لەبەر ئەوە هەتا ئەتوانی گۆرانی بڵێ.
13
عەنتیكەوات
ع ە ن ت ی ك ەوات
ژمارە 22-7-2009 102
مۆبایلە شیعر بلەنۆكیا
13
م���ەرح���ەب���ا ف���ات���ە ی����ەك ڕەش���ك���ە ساڵو م���اچ���ت خ���ۆش���ت���رە ل���ەش���ەك���ری گ���واڵو ب���ۆن���ت خ���ۆش���ت���رە ل����ە ع����ەت����رو گ����واڵو ب����ۆچ����ی ن����اپ����رس����ی ل����ەب����ل����ەی دام������او ب��ەی��ن��ێ��ك��ە ح���اڵ���م ح���اڵ���ی س���ەگ���ە ب���ۆر الچ��������اوم ب������ووە ب���ەق���ۆخ���ی س���ەرب���ۆر ك���ەوت���م���ە ن�������اوی ج���ەم���ەع���ات���ێ زۆر وت���ی���ان ه��ەرئ��ەب��ێ ب��ب��ی بەلیستی مۆر وت����م ل��ێ��م گ���ەڕێ���ن ل��ەم��ن��ی فەقیرحاڵ م��ن عەشقی ف��ات��ەم ب��ەخ��وا ی��ان��زە ساڵ وت���ی���ان گ����وێ درێ�����ژ وازی ل���ێ بێنە ب��ۆت ئەگۆرینۆ ب��ە كچێ چ����واردە ساڵ وت������م چ�����ی ك���چ���ە ن������ای������دەم ب���ەف���ات���ە ف���ل���ی���ق���ان���دم���ی���ان وەك����������و ت���ەم���ات���ە وەح��������دەم پ���ێ ن���ەم���ا ت���ۆ ب�����ۆم بكەرۆ ه����ەت����ا ج���������ەڕەس دێ دڵ������م ل���ەالت���ە
ن������������ەوچ������������ەوان
باوەڕیت ،بەختت لە ژمارە 17دایە بۆیە تائێستاش 17كوڕت گۆڕیوە قۆڵی هەر 17شیانت سڵینگ/تۆ ئافرەتێكی دڵ و دەرون ساف و خۆش شتروایە واز لەم بەزمە بێنی ،تا بە صەوت و سورە خۆت لە هاندی دراوسێكانتدا نەبینیوتەوە. بڕیوە با
اڵنی مامانە؟ تۆش خۆت تێك مەیە ،چونكە ئەو
دێ ،سەعات سێی شەو پێت دەڵێن :ماڵی باجی ف كۆالرە /لەم شەوانەدا بە هەڵە تەلەفۆنێكت بۆ ڕەفیقی دارتاشی وتم نا كاك احمدی موبیلیاتم. عات 4تەلەفۆنێك بۆ من هات ئەیفەرموو :كاك شەوە سە
13
ژیژك /لەم ڕۆژانەدا دەچیتە الی دكتۆر ،بەاڵم زۆر خەفەت بە قسەكانی مەخۆ ،چونكە لەسەر ساغ و ساڵمەتی پێت دەڵێ كیسێك لەسەر زراوت دروست بووەو سكەكەشت وابزانم ئەوەندە ماوەتەوە سمێڵی دەركردوە! بەس لەبەر ئەوەی پارەی زیاترت لێ وەرگرێ ،كەچی
13
ئەسڵ و ئەسایشی نیە!
مامز /بۆ لێپرسینەوەو پیاچونەوە لەماڵ و منداڵ ،باشترە كەمێك توندوتیژی بەكار بێنی! چونكە ماوەیەكە كچە بچوكەكەت فێری چات بووە بە موبایل و جەنابت لەماڵ دەردەچیت ماڵتان ئەبێتە سوق مركزی ،ئەوەندە ئیزدیحامە!
13
پەقرەج /لەگەڵ هاتنی وەرزی گیان گەنان و نزیك بونەوەی خۆر لە قەاڵی هەولێر پیویستە بایەخێكی تەواو بە پاك و تەمیزی بدەیت و النی كەم ڕۆژی دوجار خۆت بشۆیت ،چونكە پێرێ كە هاتیتە ناو پاسی 60مەتری وامزانی عەیب نەبێ خۆت پیس كردوە! بۆ گەنت لە پیالنی هەنێ لیست ناخۆشتربوو!
13
دۆڵڤین /بورجەكەت لەم مانگەدا باش ناڵێت، بۆیە هیواو ئاواتەكانی چەند ساڵت ئەنفال ئەكرێت! كوڕێك دێتە خوازبێنیت ،گوێی ڕێك ئەڵێی نەعلی طبییە باوكت ،بێ یەك و دوو ڕازی دەبێت ،لەبەر ئەوەی دەوڵەمەندەو وەنەوشەی پێیە!!.
13
33
جیهانی كاریكاتێر
ج ی ه ا ن ی ك ا ر ی ك اتێر
ژمارە 22-7-2009 102
سیما پۆترێتییەكانی
(سباستیان كروگەر) ئامادەكردنی :عەلی مەندەالوی لەو چەند سەردانەی بۆ بەرلین كردوومن ،زیاتر (مەنسوور بەكری) و (سباستیان كرۆگەر) بەبیرم دێنەوە ،بەكری – ئەو نیگاركێشە لێهاتووەیە كە لە گۆڤاری (مجلتي)ی مندااڵن لە بەغدا لە بەرەبەیانێكی ساڵی 1975 لە بارەگای گۆڤارەكەدا پیێشوازییەكی گەرمی لێ كردم ،لەو دەمەدا بەكری رێگاكەی بە گوڵ بۆ فەرش كردم، لەو كاتەی زۆر بە سەرسامیی و ڕالێبوونەوە تەماشای ئەو هەوڵە سەرەتاییانەی دەكردم لە نیگارەكانمدا بۆ گۆڤارەكانی مندااڵن ،ئەو بەرەو بەشی هونەری رێنوێنی كردم ،كە پاشتر بوومە بەشێكی جیانەكراوە لێی ,تاوەكو لە ساڵی 1981دا بەرەو واڵتانی ئیتاڵیا و پاشتر ئەڵمانیا سەفەری كرد و لەوێشەوە و لە هەر هەنگاوێك كە دەینا ،بینین و ئەزموونەكانی لە هونەر و لە ژیانی رۆژانەیدا بۆ دەناردمەوە ،كاتێكیش بەغدام بەجێهێشت بەرەو عەممان و تونس ،بەكری دووربەدوور لە بەرلینەوە سەرنجی هەنگاوەكانمی دەدا.
34
هەربۆیە یەكەم میوانی ئاهەنگی كردنەوەی یەكەمین پێشانگام بوو لە تونسی پایتەخت ،پاشتر لە پاریس و بەرلین و برۆكسل و ئەمستردام و بۆ جاری دووەم و سێیەم لە بەرلین چاوپێكەوتنەكانمان بەدوای یەكدیدا دووبارە دەبوونەوە ،هەر لەوێش بە برایانی(كۆمەڵەی ئاوەدانی)ـی ناساندم ،ئێوارەیەك گفتوگۆیەكی زۆرمان دەربارەی ئەزموونەكانمان لە بووارەكانی ڕۆژنامەنووسی و كتێبی مندااڵن و كاریكاتێر و تابلۆ هونەرییەكان كرد، ل����ە زۆرب��������ەی ئ���ەو شوێنە دڵگیرانەشدا سەرەڕای ئەو هەواڵ و پڕۆژە هونەرییانەی بەدەستییەوە بوون، هەمیشە و بەردەوام شتی تازەی لە جیهانی ه�����ون�����ەردا پێبوو( ن��ی��گ��ار و پ��ەی��ك��ەر و فۆتۆگراف و موزیك و سینەما و شانۆ)، ئ��ەو پیاوێكی پڕبوو ل��ە ح���ەزو ئ����ارەزوو و گرنگی پێدانێكی
زۆر و توانایەكی مەزن بۆ بەدواداچوون و ئامادەگی لە چاالكییە رۆشنبیرییەكاندا ،كە زۆربەیان لە پایتەختی ئەڵمانیا و واڵتە ئەوروپییەكانی دیكەدا دەكران ،وەك ( براگ و پاریس و ئەمستردام). لە میواندارییەكمدا بۆ بەشداری كردن لە پێشەنگایەك لە بەرلین بەیانییەك بە هونەرمەند(سباستیان كرۆگەر) ی ناساندم ،كاتێك كتێبێكی ڕەش لە قەبارەیەكی گەورەدا لەسەر مێزی نووسینگەكەیدا نیشاندام و پێی گوتم: فەرموو تێر چێژ لە تابلۆكانی ببینە ،ئ��ەوە فۆڵدەری كردنەوەی دووایین پێشەنگایەتی لە بەرلین و تازەترین هەرای ناوەتەوە! ئ����ەوك����ات ی����ەك����ەم ج����ارب����وو ب����ەره����ەم و ك����ارە سەرسوڕهێنەرەكانی كرۆگەر ببینم ،بۆ ئەو ساتەوەختەم ه��ەورەب��روس��ك��ەی��ەك ب��وو ،چ��اوم بەنێو وردەكاریی نیگارەكانیدا بەوپەڕی چێژەوە بەجۆرێك تێربوو ،تێیدا نەژیابووم لەوەو پێش ،كەسایەتی لەدوای كەسایەتی سەرسام بوونەكەم زیادی دەكرد و جۆش و خرۆشم بۆ سیماكانیان و ئەو وردەكارییانەی بەرجەستەی كردبوون و هەناو و ناخی كەسایەتییەكانی وەدیار دەخست بە تەكنیكێكی ڕەنگیی لێهاتوو بۆ ڕەنگە تاكەكان هێندەی تر تاوی دەدام ،كە تیشكی لە پەڵەكانەوە دەبەخشی و وەك بڵێی چ��اوم پشتێنەیەك ڕەنگاوییەو دەیەوێ
ج ی ه ا ن ی كا
گوزارشت لە (ئینتیباع)ێكی (اخاذ) بكات ،جەختی لەسەر رامان و ئەو رەمزانە دەركرد لەنێو قواڵیی كەسایەتییە نیگاركێشراوەكاندا بنەمای بوونیانی دەسەلماند ، لە نووسینێكی رۆژنامەی ( لەندەن تایمز) دا دەربارەی كرۆگەر و تابلۆكانی دەیگوت :سباستیان كرۆگەر لە (هاملن-ئەڵمانیا) ساڵی 1962ل��ەدای��ك��ب��ووە ،نیگارو گرافیگی خوێندووە و توانیویەتی لە كاتێكی پێوانەییدا ئەزموونێكی ه��ون��ەری دانسقە لە نیگاری پۆرترێتی كاریكاتێری بەشێوەیەكی تایبەتی و نیگاری شیكاریی و نیگاری ئازاد بە گشتی دابهێنێ ،و سەرنجی خوێندكارانی لە هونەر لە هۆلیوود بۆ بەهرەو توانا مەزنەكانی بەكارهێنانی تەكنیك و شێوازە جیاجیاكان لە یەك تابلۆدا رابكێشێ ،لە تابلۆكانی نیگاری (ئارنۆڵد شوالینزەر و جۆن واین و رۆلنگ ستونسی)دا ،گونجانێكی لەنێوان كالسیك و ریالیزمی فۆتۆگرافی و چارەسەرەی هونەری و تەكنیكی تەجرید لە یەك كاتدا بەرجەستەكردوون. كەواتە كەمن ئەو هونەرمەندانەی توانا تیژەكانیان لە
جیهانی كاریكاتێر
ج ی ه ا ن ی ك ا ر ی ك ا تێر
ژمارە 22-7-2009 102
بەرجەستەكردنی ناخی كەسایەتییەكانی پۆرترێتدا نمایش بكەن ،مەگەر ئ��ەو كەسایەتییە داهێنەرانەی پێگەیەكی گەورەی رێز و ستایشیان لەنێو خەڵكدا هەیە، وەكو هونەرمەند(كرۆگەر).
ج ی ه ا ن ی ك اریكاتێر
35