FANEKDOTE
FANEKDOTES: TOKIO HOTEL QUEEN ONE DIRECTION BETH HART
EDITORIAL Ik heb het altijd gek gevonden dat ‘superfans’ in een tijd waarin popcultuur zo belangrijk en aanwezig is, zo onbegrepen en veroordeeld worden in de maatschappij. Ik kan uit ervaring spreken omdat ik als fan van de Amerikaanse band Bon Jovi al zo’n 15 jaar vooroordelen naar mijn hoofd geslingerd krijg. Want kan ik niet beter iets nuttigs gaan doen met mijn tijd? En trouwens ook met mijn geld? En ben ik niet een beetje te jong om fan te zijn van een stelletje oude mannen? Natuurlijk snapt niet iedereen waarom ik in drie weken tijd negen keer naar een optreden van dezelfde band ga, in een even groot aantal landen. Of waarom ik vijf verschillende edities van eenzelfde cd-single koop, alleen omdat de hoes net even anders is.Maar in mijn beleving is het dan vreemd dat er niet raar wordt opgegeken als voetbaldfans hun favoriete team achterna reizen naar Zuid-Amerika of Afrika. Lange tijd dacht ik dat het onbegrip misschien ontstond omdat de keuze voor Bon Jovi een beetje onverwacht is voor een meisje van acht jaar oud, maar toen ik opzoek ging naar interviewkandidaten voor ‘Fanekdote’ kwam ik erachter dat dit gevoel voor veel mensen herkenbaar is. Iedereen die ik benaderde voor een interview zei meteen volmondig ja. Zo praatte ik met Deborah, een 19-jarige One Direction fan die graag met de wereld wil delen hoe de boyband haar leven heeft gered. Albert is 30 jaar en vond in Queen de perfecte combinatie van zijn favorieten bezigheden: muziek, reizen en fotografie. Ik ben met de 20-jarige Emke meegegaan op de dag dat ze haar helden van Tokio Hotel eindelijk in levende lijve ontmoette en Jacqueline vertelt waarom ze haar hart verloor aan Beth Hart. Ook de wetenschap (onderzoekjournalisten, mediawetenschappers en psychologen) heeft het een en ander te zeggen over superfans en het feit dat dit fenomeen niet alleen is weggelegd voor ‘obsessieve hysterische tienermeisjes met stalkneigingen’. Het is tijd dat superfans gehoord worden, en daar hoopt ‘Fanekdote’ een beetje aan bij te dragen. x Anjelica
2
INHOUD
MEI 2015
4 FANEKDOTE
ONE DIRECTION
8 FANEKDOTE QUEEN 11 FANEKDOTE TOKIO HOTEL 12 REPORTAGE TOKIO HOTEL 14 WETENSCHAP “NIET GEK MAAR OPGEWONDEN”
15 FANEKDOTE BETH HART 19 CIJFERS “EASY AS 1,2,3”
3
4
“ONE DIRECTION HEEFT MIJN LEVEN GERED” Deborah is 19 jaar oud en overwon samen met haar idolen van de Britse groep One Direction een zware depressie. Ze is klaar met alle vooroordelen rondom fans van One Direction, denkt iedere dag aan Niall Horan, werkte drie dagen non-stop aan een inzending voor een wedstrijd en noemt de twee concerten die ze tot nu toe bijwoonde de beste dagen van haar hele leven. Zomer 2010: Deborah, dan 14 jaar oud, heeft net een verhuizing van het Drentse Assen naar Arnhem achter de rug. Door de verhuizing raakt ze in één keer het contact met vrijwel al haar vrienden kwijt. Rond diezelfde tijd krijgt haar broer de diagnose Hogdkin en verliest ze haar oma, met wie ze een hele sterke band had. In dezelfde periode verandert in Engeland ook het leven van Harry Styles, Niall Horan, Liam Payne, Louis Tomlinson en Zayn Malik voorgoed als zij afzonderlijk van elkaar auditie doen voor de Britse talentenjacht X-factor. Als solo-artiest ziet de jury voor geen van alleen een toekomst, maar als vijftal mogen ze het proberen in de volgende ronde. One Direction is geboren.
blijven volgen. Ik had niet gedacht dat ik ook zoiets zou kunnen zeggen over een band maar uiteindelijk hebben de jongens me gered. Ze hebben me geholpen tijdens mijn depressie en hun muziek maakt me altijd blij. Op het aller diepste punt zag ik het leven niet meer zitten. Ik dacht er vaak aan om er een einde aan te maken, maar dan was er altijd die gedachte aan de jongens. Ik wist dat ze niet wilden dat ik dat zou doen.” Er rollen tranen over haar wangen en ze plukt aan haar dekbed terwijl ze een paar keer diep ademhaalt.
“TOEN IK ONE DIRECTION ZAG DACHT IK GELIJK: JA! DIE VIND IK LEUK, DIE KLEINE UKKIEPUKKIES.” Wanneer ze vervolgens vertelt over de eerste keer dat ze de band zag, in de Amsterdam Arena in 2014, verdwijnen de tranen en beginnen haar ogen te sprankelen. “Dat waren de twee beste dagen van mijn leven,” zegt ze. “Ik heb gehuild als een baby en tot op de dag van vandaag kan ik niet uitleggen hoe ik me voelde. Ik was zo gelukkig. Ik voelde me echt alsof ik eindelijk thuis was. Ik
zat de hele dag in de rij met mensen die me begrepen, hoefde nergens anders mee bezig te zijn en ik zag eindelijk mijn helden in het echt. Dat was het beste gevoel ooit.” Ze heeft haar helden nog niet in het echt ontmoet, maar heeft daarvoor wel alles gedaan. Toen vorig jaar bekend werd dat het vijftal naar RTL Late Night kwam voor een exclusief interview en optreden stond haar hele leven in het teken van de wedstrijd. “Ik ben een hele dag bezig geweest met het filmen van video’s, ik heb tekeningen ingestuurd en zo vaak gebeld dat ik een telefoonrekening had van 90 euro, maar ik heb niet gewonnen.” Eerder dat jaar spendeerde ze ook drie dagen en nachten aan het uittekening van een pretpark, in de hoop een tripje naar een concert van de jongens in Orlando te winnen. Opnieuw zonder succes. “Ik heb ongeveer een uur per nacht geslapen die drie dagen, verder heb ik non-stop aan de tekening gewerkt. Ik kreeg meer dan 300 retweets op Twitter en begon langzaam hoop te krijgen dat ik zou winnen, maar het lukte weer niet.” Als het onderwerp vooroordelen ter sprake komt maakt ze een afkeurend geluid. “Ik geloof niet in leeftijdsgrenzen, en ik denk dat veel mensen ook niet beseffen dat One Direction, net zo goed
“Het ging in die tijd echt niet goed met me. Ik had geen vrienden meer door de verhuizing en ik had heel veel verdriet door de ziekte van mijn broer en het verlies van mijn oma. Ik raakte in een depressie en zonderde me helemaal af,” zegt Deborah, zittend op het bed in haar kamer in het huis waar ze samen met haar moeder woont. De muur achter haar is compleet behangen met foto’s en posters van het Britse vijftal. Het pronkstuk is een zwart-wit collage van foto’s van haar favoriet Niall. op sommige foto’s zitten vervagende lipstickafdrukken. “Ik was op zoek naar afleiding en volgende via YouTube de Engelse editie van X-factor. Toen ik One Direction zag dacht ik gelijk: Ja! Die vind ik leuk, die kleine ukkiepukkies. Daarna ben ik ze
5
>>
Na deze zelfmoordpoging had Deborah aan de hulp van haar favoriete band niet meer genoeg. Ze is behandeld door een psycholoog en een psychiater en heeft ook op school een vertrouwenspersoon. Deze mensen heeft ze wel over One Direction verteld. “Toen had ik voor het eerst het gevoel dat ik begrepen werd. Ze snapten misschien niet waarom het precies One Direction was, maar wel dat een band heel belangrijk kan zijn. Ze veroordeelden me niet.”
“DE ENIGE ECHTE VRIENDEN DIE IK NOG HEB, HEB IK DANKZIJ ONE DIRECTION VIA INTERNET ONTMOET.” >>
als andere artiesten, heel erg veel voor iemand kan betekenen. Ik vind dat je niet mag oordelen voordat je het hele verhaal van een persoon kent. Zonder One Direction had ik hier nu niet…” Haar blik dwaalt af en ze gaat verzitten. “Dus als mensen lacherig doen over de jongens doet dat best pijn.” Met vrienden op school kan ze haar gevoelens ook niet delen. “De enige echte vrienden die ik nog heb, heb ik dankzij One Direction via internet ontmoet.” In haar directe omgeving is haar moeder de enige die volgens Deborah haar best doet om haar liefde en gevoelens voor One Direction te begrijpen. “Maar,” begint ze, “dat was pas nadat ik mezelf in mijn polsen had gesneden. Toen had ze door hoe erg ik er aan toe was en ik heb haar ook uitgelegd dat het waarschijnlijk al veel eerder was gebeurd als de jongens me niet zo erg geholpen hadden. Daar werd ze heel erg emotioneel van. Voor die tijd dacht ze waarschijnlijk wat alle ouders denken: het is gewoon een fase, die gaat zo wel weer over.”
6
Deborah kan duidelijk uitleggen waarom Niall haar favoriete bandlid is. “Ik denk dat veel mensen zich spiegelen aan hun idool. Het is hoe je zou willen zijn, dat heb ik ook met Niall. Hij is zo veel voor me gaan betekenen en er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan hem denk. Ik vind het leuk dat hij zich niet zo druk om wat andere mensen vinden en is heel zorgeloos en vrij. Dat vind ik heel bijzonder. Ik heb ook wel eens geprobeerd me zo voor te doen en te doen alsof bepaalde dingen me niet konden schelen en geen pijn deden. Dat lukte dan niet, maar hij is daarin wel mijn voorbeeld.” Haar favoriete nummer van de jongens is ‘I Wish’ van het eerste album ‘Up All Night’ uit 2011. Ook daaruit haalt ze hoop op een gelukkige, zorgeloze toekomst. “In dat liedje zit een zin, ‘oh how I wish that was me’, en dat betekent voor mij eigenlijk hetzelfde. Op een dag wil ik zo zijn als Niall en me niet meer zo druk maken om alle negatieve dingen in het leven.” Tegenwoordig gaat het al een stuk beter met Deborah. “Ik heb me een paar dagen heel ellendig gevoeld toen het nieuws bekend werd dat Zayn de band had verlaten, maar daar kwam ik eigenlijk best snel weer bovenop en verder gaat het eigenlijk goed. Ik ben heel blij dat ik uit mijn depressie ben, dat wil ik echt nooit meer meemaken. En One Direction maakt me nog steeds dolgelukkig.” Als ultiem eerbetoon aan de jongens neemt Deborah binnenkort een tatoeage. “Het wordt een klavertje vijf dat staat voor geluk, de Ierse Niall, omdat het klavertje symbool staat voor dat land en de vijf jongens van de band en dat alles is voor mij precies wat One Direction is. Ik weet zeker dat ik er nooit spijt van krijg. Zij zijn degene die me hebben geholpen in tijden dat niemand anders dat deed.”
<<
7
GENIETEN VAN QUEEN ZONDER niet meer in leven was. “Ik had toen in mijn studietijd een handeltje in gekopieerde dvd’s en een van de dingen die ik gedownload had was ‘Queen’s Greatest Video Hits’.” Toen Albert deze dvd ging bekijken kwam hij erachter dat alles wat er op stond hem erg aansprak. Na het bekijken van Deel 1 van de collectie volgde ook Deel 2 en al snel daarna schafte hij zijn eerste Queen cd aan. “Maar er was één nadeel,” voegt hij er meteen aan toe, “ze zouden nooit meer optreden.”
Albert is 30 jaar en laat zich 19 jaar na de dood van Queen frontman Freddie Mercury nog inpakken door diens charisma en talent. Hij droeg materiaal bij aan een bekende Queen documentaire, vierde oud en nieuw met de band in Londen en denkt erover om deze zomer naar Brazilië af te reizen om de overgebleven bandleden met Adam Lambert te zien optreden. Queen fans zijn er volgens Albert van de Werfhorst in drie groepen: “Je hebt een groep die simpelweg zegt dat Queen dood is omdat Freddie dood is. Voor hen is Queen in 1991 gestopt. Dan is er een groep die Brian en Roger blijft volgen en tot slot heb je de fans die er het beste van proberen te maken en die gewoon genieten van alles wat de band nu nog doet.” De systeembeheerder uit Oldebroek schaart zichzelf bij de laatste categorie. Hij heeft Queen mét Freddie Mercury niet bewust meegemaakt. Voor Albert begon alles rond de eeuwwisseling, toen de excentrieke frontman zelf al zo’n 19 jaar
8
“HET WAS HEEL BIJZONDER OM VAN FREDDIE’S PERSONAL ASSISTANT TE HOREN OVER DE PLEKKEN WAAR FREDDIE GRAAG KWAM. IK DENK NIET DAT IK OOIT NOG DICHTER BIJ HEM KAN KOMEN.”
Deze wetenschap hield Albert echter niet tegen om zich meer in de muziek te verdiepen en hij viel als een blok voor het charisma en het muzikale talent van Freddie Mercury. “Vanaf dat moment was het mijn wens om in ieder geval één van de leden van Queen live te zien optreden,” blikt hij terug. “Ik wilde de nummers gewoon heel graag een keer live horen.” Toen in 2004 de tour met Paul Rodgers aangekondigd werd, greep hij dan ook zijn kans. Hij zag zijn eerste “soort van” Queen concert in 2005 in Ahoy, en hoewel het vooral Freddie Mercury was die hem als frontman aansprak, zag Albert de concerten met Rodgers als het beste alternatief op dat moment. “Ik had tot dan verwacht dat ik ze nooit zou zien, dus ik was allang blij.” Wel moet hij toegeven dat het concert niet kon tippen aan de Queen die hij kende van dvd’s en ook het legendarische Live Aid optreden in 1985. Meer indruk maakt huidig Queen-zanger Adam Lambert. In 2012 zag Albert
Lambert voor het eerst met zijn helden tijdens een driedelige concertreeks in de Londense Hammersmith Odeon. “Dat waren goede optredens maar pas tijdens de afgelopen jaarwisseling werd ik echt weggeblazen. Dat was het beste concert dat ik ooit zag tot aan de tour van afgelopen januari, waar ik Queen en Adam nog eens zes keer zag.” Albert heeft zo genoten van de tour dat hij zelfs overweegt om deze zomer naar Brazilië te vliegen. “Maar… ik hoop steeds dat mensen me tegenhouden,” voegt hij er lachend aan toe. Naast het bezoeken van concerten maakte Albert ook vele bijzondere Queen-gerelateerde reisjes. Bij onder andere premieres van de We Will Rock You musical en tijdens een officieel Freddie Mercury tribute concert ging Albert op zoek naar de ultieme Mercury-ervaring. Gevoelsmatig was Albert het dichtst bij Freddie toen hij in Montreux met een groepje bevriende fans de gelegenheid kreeg om rondgeleid te worden door Peter Freestone, Mercuy’s personal assistant. In deze Zwitserse stad streek de band vaak neer om aan albums te werken en ook het beroemde standbeeld van de frontman staat in Montreux. “Het was heel bijzonder om van iemand die zo dicht bij hem stond te horen over de plekken waar Freddie graag kwam en waar hij woonde. We mochten zelfs een kijkje in de studio nemen. Ik denk niet dat ik ooit nog dichter bij hem kan komen.” In Alberts dagelijkse leven uit het fan-zijn zich vooral op een technische manier. “Ik vind het erg leuk om met film en montage bezig te zijn. Recent heb ik gewerkt aan een dvd van het Queen en Adam Lambert concert in Amsterdam. Ik ben maanden bezig geweest met het verzamelen, uitzoeken en monteren van filmmateriaal.” Albert doet deze dingen puur als hobby, uit liefde voor de band. Recentelijk heeft hij wel een bijdrage geleverd aan de documentaire Queen Forever in Nederland, die op de nationale televisie werd uitgezonden. “Toen was ik wel even trots,” geeft hij enthousiast toe. Een Engelse versie van de documentaire
>>
KONING
9
>> Een Engelse versie van de documentaire
wordt samen met andere werken van Albert ook uitgezonden tijdens de 30e editie van de jaarlijkse Queen Fan Club convention die in november plaatsvindt in Liverpool. “Tot nu toe doe ik alles vrijwillig maar dat zijn wel dingen die me aan het denken zetten over de toekomst. Ik zou er graag meer mee doen.” Hij kan zich niet herinneren dat hij veel te maken heeft met vooroordelen over zijn liefde voor Queen. “Vrienden vragen wel eens gekscherend of ik nu alweer in het buitenland zit, maar dat is het wel.” Hij geeft toe dat dit waarschijnlijk wel te maken heeft met het feit dat zijn vriendengroep voornamelijk bestaat uit muziekliefhebbers en reislustige mensen. Ook van de negativiteit van mede-Queenfans over de activiteiten van de overgebleven bandleden trekt hij zich niets aan. “Ik denk niet dat ze dit nog doen voor het geld. Volgens mij houden ze gewoon van spelen en ik wil ervan genieten, zo lang het kan.” Dat Queen zijn legendarische frontman mist vindt Albert vanzelfsprekend net zo jammer als iedere andere liefhebber, maar desondanks is de band voor hem nog steeds een hele positieve en belangrijke toevoeging aan zijn leven. “Het is voor mij de perfecte manier om mijn hobby’s te combineren. Ik hou van reizen, film en muziek en dankzij Queen komt dit allemaal heel mooi bij elkaar. Ik heb veel vrienden gemaakt en veel van de wereld gezien. Ik ben een muziekliefhebber en hou heel erg van muziek maar ik merk dat ik toch altijd weer bij Queen uitkom. Als Queen nog een keer gaat toeren dan ben ik er gewoon weer bij.”
10
<<
Emke is 20 jaar oud en studeert Multimedia Design in Leeuwarden. In groep 7 van de basisschool werd ze fan van de alternatieve Duitse rockband Tokio Hotel. De meningen over haar keuze voor die band waren verdeeld maar het stimuleerde haar om zichzelf te zijn. Dankzij Tokio Hotel vond ze een balans tussen haar geloof, haar opvattingen en haar seksualiteit. “Tokio Hotel heeft me geleerd dat mensen kut zijn,” begint Emke. Dan is ze even stil om over die woorden na te denken. “Ik weet dat het hard klinkt maar het is echt zo. Fan zijn van Tokio Hotel en veroordeeld worden staan gelijk aan elkaar. Ik denk dat je in ieder fandom wel te maken hebt met vooroordelen, maar bij Tokio Hotel is dat heel extreem. Vooral in de tijd dat ze enorm populair waren met het nummer Monsoon werden mensen echt gepest als ze Tokio Hotel leuk vonden. En doordat ik fan werd van Tokio Hotel heb ik veel geleerd over de maatschappij en vooroordelen en ook over de manier waarop je daarmee om moet gaan.” Toen Emke zelf voor het eerst van Tokio Hotel hoorde zat ze in groep 7 van de basisschool en vond ze het zelf een maar een vreemde band. “De zanger, Bill, draagt make-up en in die tijd vond ik iedereen die make-up droeg op een meisje lijken.” Door het enthousiasme van een klasgenoot werd Emke uiteindelijk toch nieuwsgierig. “Ik zette een paar liedjes op mijn 128mb MP3 speler en vond ze eigenlijk meteen leuk. Lange tijd durfde ik niet toe te geven dat ik fan van ze was omdat mijn moeder Tokio Hotel afkeurde door onze geloofsovertuiging. Dit is ook de reden dat ik pas drie jaar later, in 2010, voor het eerst naar een concert van ze mocht.” Omdat de meerderheid van de mensen erg negatief reageerde op de stijl en de muziek van de Duitse band, werd Emke juist meer fan. “Ik begon me meer af te zetten tegen de normale mensen,” ze maakt haakjes met haar vingers als ze de woorden normale mensen uitspreek en vertelt verder, “Tokio Hotel inspireerde me met hun ‘I don’t give a fuck’ attitude’ en ik begon me zelf ook zo op te stellen. Ik had wel vrienden en heb nooit een behoefte gehad om bij de populaire groepjes te horen, maar toch is het niet
“TOKIO HOTEL DEFINIËRT MIJN TIENERTIJD” leuk om te weten dat andere mensen je vreemd of raar vinden. Tokio Hotel, en met name de excentrieke Bill, leerde me dat het belangrijk is om negativiteit van je af te laten glijden. Soms lukt dit meteen en soms duurt het wat langer maar het is belangrijk om er niet in te blijven hangen.”
gaan en dat het een zonde is. Zowel Tokio Hotel en Adam, die zelf homoseksueel is, hebben me met hun muziek en persoonlijkheden erg geholpen in deze tijd. Tegenwoordig geloof ik nog steeds in God maar ik ga niet meer naar de kerk. Ik wil mezelf alleen omringen met positiviteit.”
Een tijd lang bracht ze heel veel tijd door op het Nederlandse Tokio Hotel forum omdat ze daar omringd werd door andere fans, die haar liefde begrepen. Ook ontdekte ze de wereld van fanfiction, fictie verhalen over haar idolen. “Ik besteedde uren aan het lezen en schrijven van fanfiction. Met mijn beste vriendin Carolien schreven we het ook tijdens de les. We hadden er een speciaal schrift voor. Het ging meestal over Bill, liefde en depressies.”
Vooral het nummer (Ich Bin Da) An Deiner Seite, waarin Bill zingt over iemand die zich alleen en onbegrepen voelt, is voor Emke erg belangrijk. “De boodschap van het nummer is dat je nooit alleen bent, ook al voelt het soms alsof de hele wereld tegen je is, je kan altijd wel op iemand rekenen. Ook het nummer Wir Sterben Niemals Aus is heel belangrijk. In dat nummer vertelt de band hoeveel energie ze uit hun fans halen, Daar wordt ik altijd heel blij van. “
Toen Emke via het Nederlandse Tokio Hotel forum in aanraking kwam met de zanger Adam Lambert ontdekte ze dat haar ‘emo’ kledingstijl en muzieksmaak niet het enige was waardoor ze zich anders voelde dan haar leeftijdsgenootjes. “Toen ik ook fan werd van Adam leerde ik een meisje kennen waar ik verliefd op werd. Ik ontdekte dat ik biseksueel ben.” Met deze ontdekking begonnen haar problemen eigenlijk echter pas. “Het is niet zo dat ik heel erg met mezelf in de knoop zat en ook mijn ouders en beste vrienden reageerden heel positief op mijn onthulling. Maar mensen van de kerk begonnen me te bestoken met berichtjes. Ze zeiden dat ik naar de hel zou
Emke zegt dat haar tijd als Tokio Hotel fan haar tienertijd definiërt. “Tegenwoordig staat Adam voor alle dingen die ik al op jonge leeftijd van Tokio Hotel leerde, maar dan op een meer volwassen manier. Ik leerde van beide heel veel over de manier waarop de samenleving werkt, over homoseksualiteit en over voordoordelen. Ik ben misschien niet meer zo hysterisch fan maar zonder Tokio Hotel was ik oprecht niet wie ik nu ben. Dat is ook de reden dat ik voor het concert in Utrecht een meet & greet heb gekocht. Voor mij is de cirkel rond als ik ze persoonlijk kan bedanken.” Ze pauzeert en lacht dan: “Als ik maar niet flauwval.”
<<
11
REPORTAGE: SUPERFAN EMKE ONTMOET HAAR IDOLEN VAN TOKIO HOTEL
“I’M FINE, NO I’M NOT!” Om half zeven word ik wakker van een serie inkomende sms’jes. Ze zijn van Emke die even zeker wil weten of ik over vier uur wel klaar ben om haar en haar beste vriendin en mede-fan Carolien op te pikken. ‘Ik sliep pas om half 5’, schrijft ze gevolgd door een serie uitroeptekens. Ik verzeker haar ervan dat ik er op tijd zal zijn voordat ik me nog een keer omdraai.
Het blijft even stil maar als ik een paar uur later wel mijn bed uit ben krijg ik twee foto’s binnen van Emke in verschillende shirtjes op haar zwarte skinny jeans. ‘Die laatste kan eigenlijk niet want als ik dan m’n armen omhoog doe sta ik in m’n bh,’ stuurt ze een paar seconden later. Iedere keer dat ik haar de afgelopen weken sprak was ze al bezig met de planning van haar outfit maar op het laatste moment lijkt alles ongeschikt. Ik stuur terug dat beide mooi staan maar dat een shirt waarbij je je armen niet kan bewegen misschien niet heel praktisch is tijdens een concert. Daar is ze het mee eens. Als beide meiden om half 11 de auto instappen, Emke in het concert-proof shirtje, kom ik er al snel achter dat het bij de twee uur slaap is gebleven. “ Dat wordt veel Red Bull drinken,” zegt Emke, die duidelijk zo gespannen is dat ze niet zou kunnen slapen al zou ze het wil-
12
len. We beginnen aan de anderhalf uur durende trip naar poppodium Tivoli in Utrecht, waar de meet & greet en het concert van de Duitse band plaatsvinden. Een moment waar Emke en Carolien nu zo’n half jaar naartoe leven, maar iets waar ze al zeven jaar van dromen. In de auto wordt het onderwerp dan ook met geweld vermeden. Erover praten maakt de zenuwen alleen maar erger en de meiden besluiten dat het niet echt is zolang ze er niet over praten. Pas als we de afslag Utrecht tegenkomen wordt er voor het eerst een cd van de band tevoorschijn gehaald. “Anders weet ik helemaal niet hoe we het straks gaan overleven,” zegt Emke terwijl ze de cd in de speler duwt. Het is Zimmer 483, het meest succesvolle, en Duitstalige, album van de band. Vanaf dat moment gaat er een knop om bij de meiden en wordt er non-stop gepraat over hetgeen ze te
wachten staat. Kreten als: “Ik ga echt huilen”, “we hebben hier zeven jaar op gewacht”, “waarom dachten we dat dit een goed idee was”, en “ik ga weer naar huis hoor,” worden veelvuldig herhaald. Pogingen tot eten worden opgegeven en benen wiebelen aan een stuk door. Eenmaal bij TivoliVredenburg gaan de meiden naar het bijbehorende café, waar ze hebben afgesproken met andere fans die de band ook gaan ontmoeten. Als ze binnenkomen volgt een explosie van hysterische kreten en lange knuffels die nog een aantal keer wordt herhaald als zich nog een paar meiden bij de groep voegen. Sommige fans doen een dappere poging om iets te eten maar Emke en Carolien raken beide geen voedsel aan. En naarmate de tijd verstrijkt worden ze steeds stiller. Om half vier wordt de groep opgehaald door een crew-lid van de band. Ze worden meegenomen naar een achterzaal waar ze hun VIP pasjes uitgereikt krijgen en gevraagd worden nog even te wachten. Emke en Carolien staan halverwege de rij. Op “oh my God” en “ik kan dit niet” na wordt er niets meer gezegd. Maar niet lang daarna wordt de groep naar de zaal gebracht waar ze de gelegenheid krijgen om de band vragen te stellen. De zaal is gevuld met lange banken zoals je die misschien nog wel kent van de gymles op de basisschool, en voorin staan vier stoelen. Emke en Carolien zitten hand in hand op de tweede rij en als de band even later verschijnt kijken ze met grote ogen toe. Gedurende de gehele Q&A blijven ze als in trans op die manier zitten. De band, casual gekleed in trainingsbroeken of jeans en t-shirts, beantwoordt vragen over hun overstap van Duitstalig naar Engelstalige muziek, over hun nieuwe woonplaats Los Angeles en over hun inspiratiebronnen. Al met al nemen de Duitsers een uur de tijd voor hun fans. Maar tijd om bij te komen is er niet, want meteen daarna is er gelegenheid voor een foto.
Al met al duurt de daadwerkelijke ontmoeting amper dertig seconden, maar als Emke wegloopt slaat ze haar handen voor haar mond en komen de tranen. Een bewaker knikt meelevend als ze Carolien omhelst. Zo’n vijf minuten blijft ze herhalen hoe mooi de tweelingbroers Bill (zang) en Tom (gitarist) zijn. “Ze zijn zo mooi, dit is echt alles waar ik op gehoopt had,” zegt ze als ze met trillende handen een flesje water uit haar rugzak haalt en een slok neemt. De tranen van ongeloof staan nog steeds in haar ogen. Dan begint ze te ratelen: “Ik ontmoette gewoon Tokio Hotel en ze waren zo grappig. Tom vroeg aan me hoe het met me ging en toen ik antwoord gaf lachten ze want ik zei: ‘i’m fine… no i’m not!’”
“ZE ZIJN ZO MOOI, DIT IS ECHT ALLES WAAR IK OP GEHOOPT HAD” Het concert moet nog beginnen maar Emke’s dag kan al niet meer stuk. Naar eigen zeggen heeft ze zojuist het beste uur van haar leven achter de rug. En ze is vooral blij dat ze de band persoonlijk heeft kunnen bedanken, zo zegt ze later als ze iets gekalmeerd is na een telefoontje met haar moeder. “Deze band heeft zo veel voor mij betekend en dat zal ook altijd zo blijven. Ik weet dat deze ontmoeting voor hen geen verschil maakt maar het feit dat ik ze bedankt heb voor alles maakt het voor mij compleet.” Haar ogen glinsteren nog steeds als ze zich weer omdraait naar Carolien, die ook nog staat na te trillen: “Ik hoop alleen dat ik niet lelijk op de foto sta.”
<<
13
NIET GEK MAAR OPGEWONDEN “De meiden zijn niet gestoord, ze zijn gewoon opgewonden,” legt een neuroloog uit in de One Direction documentaire ‘This Is Us’ uit 2013. De documentaire besteedt aandacht aan het gedrag van de fans en er wordt uitgelegd dat het enthousiasme ontstaat uit een dopamine roes waarin de meiden verkeren als ze de jongens zien. Ook de jongens zelf benadrukken in ieder interview dat de fans niet problematisch zijn maar gewoon “toegewijd” en “gepassioneerd”. Toch denkt de meerderheid van de maatschappij er anders over. Voor sportfans kan doorgaans nog begrip opgebracht worden, maar op muziekfans wordt vaak de stempel ‘stalker’ of ‘hysterisch’ gedrukt. Waar komt dit onbegrip vandaan? En is het gedrag van fans nu echt zo zorgwekkend en schadelijk? Journalist Mikki Halpin deed onderzoek naar jonge vrouwelijke muziekfans, waarschijnlijk de meest veroordeelde groep. Volgens hem is het juist het gedrag van de veroordelende maatschappij tegenover fans dat als schadelijk gezien moet worden. Woorden als groupie worden stelselmatig gebruikt om jonge vrouwen te onderdrukken. In de media worden ze geseksualiseerd en omschreven als gewillige groupies. Alleen maar omdat ze opkijken tegen een stel jongens die vrouwen wel met respect behandelen. Ook het argument dat het gedrag van fans ongezond is lijkt niet op te gaan. In een onderzoek dat gepubliceerd werd door ‘Maandblad Geestelijke Gezondheid’ wordt geconcludeerd dat er geen reden is om bezorgd te zijn over de mentale toestand van fans. Wanneer de fan een obsessieve dwang voelt om persoonlijk contact te krijgen met hun idool wordt het een ander verhaal. In zo’n geval vindt er over-identificatie plaats. Het blad schrijft dat empathie een vorm is van normaal fan-gedrag, maar dat extreme identificatie kan leiden tot een vorm van stalking of geweld. Verder kunnen onredelijke verwachtingen van het idool en heftige emoties zoals woede, frustratie, blijdschap of angst duiden op pathologische hechting. Echter is dit niet specifiek gericht op de relatie tussen
14
fans en idolen en over het algemeen deden de onderzoekers geen zorgwekkende ontdekkingen over het gedrag van fans.
“HET WOORD FAN IS EEN COMBINATIE VAN DE ENGELSE WOORDEN FANCY EN FANATIC” Ook de Britse wetenschappers David Giles en John Maltby krijgen geen duidelijk beeld van de manier waarop het aanbidden van een artiest kan overslaan op stalking of ander obsessief gedrag. Zij wijten dit aan gebrek aan wetenschappelijk onderzoek. Tevens concluderen Maltby en Giles dat het met name de media zijn die zich bezighouden met de invloed die het aanbidden van artiesten op de maatschappij heeft. Volgens hen is er voor individuen geen reden tot zorg zolang zij dingen in perspectief blijven plaatsen. Ze stellen dat het onvermijdelijk is dat nieuws over beroemdheden wordt besproken met vrienden. Pas als privé fantasieën over beroemdheden de overhand nemen kan er een situatie ontstaan waarin een persoon een ongepaste vorm
van verbondenheid voelt. Tot deze conclusie kwam ook ‘Maandblad Geestelijke Gezondheid’. Dan Hassler-Forrest, Mediawetenschapper en docent aan de Universiteit van Amsterdam, toont aan dat de vooroordelen terug te leiden zijn tot het woord fan zelf. In zijn boek ‘Transmedia: verhalen vertellen in het digitale tijdperk’ schrijft hij: “Het woord fan is een combinatie van de Engelse woorden fancy (iets triviaals dat geen groter belang dient) en fanatic (excessieve, soms zelfs gevaarlijke toewijding.) Deze mogelijke betekenissen geven een opvallend complete samenvatting van de twee belangrijkste vooroordelen van fancultuur: inhoudsloos en gevaarlijk.” Hij stelt ook dat fancultuur juist alles behalve inhoudsloos is. Hassler-Forrest vergelijkt de manier waarop fans informatie verzamelen met de manier waarop academici dat doen. “Alleen is de informatie minder bruikbaar in het dagelijkse leven, maar het proces is in principe hetzelfde.” Al met al is er is in de psychologie en wetenschap nog veel ruimte voor onderzoek naar fandoms. Tot op heden is er nog geen duidelijk verband tussen schadelijk gedrag en fan-zijn aangetoond. Van de vooroordelen kan dan ook niet bewezen worden dat ze terecht zijn.
<<
Jacqueline woont in Harderwijk en werkt in het Dolfinarium. De vibrato in de stem van Beth Hart vond ze vreselijk, maar Jacqueline was meteen verkocht toen ze Beth live zag. Ze vond onverwacht haar gelijke in de zangeres en maakt zich boos over vooroordelen. <<
BETH HART & ZIEL
15
<< “De vibrato in Beth’s stem vond ik ver-
schrikkelijk,” geeft Jacqueline een beetje ongelovig toe als ze terugdenkt aan de eerste keer dat ze Beth Hart hoorde. Een van haar vriendinnen was destijds fan van de zangeres en tipte Jacqueline. “Echt vreselijk,” benadrukt ze. “Die vriendin wilde me meenemen naar een concert maar ik heb vriendelijk bedankt.” Nu heeft ze daar spijt van. “Dat was het concert dat Beth in 2004 gaf in Paradiso. Het is uitgebracht op dvd en het is zo ongelooflijk goed. Ik had daar gewoon bij kunnen zijn.”
“IK VOND DE MUZIEK VAN BETH VERSCHRIKKELIJK” Zelf zag ze Beth uiteindelijk een paar jaar later alsnog live, als onderdeel van een deal met diezelfde vriendin. “Ik zou met haar mee gaan naar Beth Hart als zij met mij meeging naar een optreden van de Amerikaanse band Southside Johnny.” Op het moment dat Beth begon te zingen viel Jacqueline als een blok voor de stem van de zangeres. “Ze is live nog zo veel beter dan op cd. Haar stem is zo authentiek en puur. Heel doorleefd, het ging van mijn oren rechtstreeks naar mijn hart.” Ook de teksten van de in Los Angeles geboren zangeres spraken Jacqueline meteen aan. Pas toen ze zich na dat eerste indrukwekkende concert meer ging verdiepen in het verhaal van de zangeres ontdekte ze dat ze veel gemeen heeft met Beth. “Beth worstelt met depressies, net als ik, en haar ouders zijn, net als die van mij ook gescheiden toen ze nog erg jong was. Het was alsof ik over mezelf las.” Ze herkent zich in vrijwel alle autobiografische teksten van de zangeres. “Het laatste album kan echt over mij gaan. Er
16
staat één nummer op dat over haar vader gaat. Het heet Tell Her You Belong To Me en als ik dat nummer hoor moet ik altijd huilen…” vertelt ze, om er lachend aan toe te voegen: “en ze speelt het ieder concert.” Ook het nummer Take It Easy On Me is heel belangrijk voor Jacqueline. Zo belangrijk dat ze de regel ‘this steel butterfly will learn to fly eventually’ uit het nummer heeft laten tatoeëren. Jacqueline leerde Beth nog veel persoonlijker kennen nadat ze voor de concerten in Amsterdam en Parijs een VIP kaart kocht. “Dan mag je naar de soundcheck en krijg je de gelegenheid om een uurtje met haar te kletsen. Het is heel intiem. Ik heb het in Amsterdam gedaan en daar waren maar tien mensen.” Na Amsterdam werden de VIP meetings door persoonlijke omstandigheden overal afgelast. Uiteindelijk ontmoette Jacqueline Beth een dag na het concert in Parijs alsnog in Lille. “De tweede keer zat ik in hetzelfde hotel als zij. Het concert was namelijk in een hotel en daar had ik ook een kamer geboekt.” Toen Jacqueline in de lobby zat om gebruik te maken van de WI-FI kwam Beth met haar entourage binnen. Ze besloot om Beth met rust te laten maar de zangeres benaderde haar zelf. “Ze wist mijn naam nog na vier maanden en nodigde me uit om na de show backstage te komen en ik heb de hele nacht met haar en haar crew doorgebracht.” Dit was het begin van een hele serie ontmoetingen en gesprekken waarin Jacqueline de zangeres een stuk persoonlijker leert kennen. Ze wisselen ervaringen uit over depressies en ook ontdekken de twee dat ze beide geen kinderen hebben mogen krijgen. Daarnaast praten ze over de verwerking van de scheiding van hun ouders. Net als
Jacqueline had ook Beth na de scheiding jarenlang geen contact met haar vader. “Inmiddels heeft Beth wel weer contact met haar vader en ik nog steeds niet met de mijne, maar het is fijn om met iemand te praten die het begrijpt.” Beth dacht er zelf ook zo over want in een latere ontmoeting beschreef ze haar gesprekken met Jacqueline eens als therapie. En andersom helpt Beth Jacqueline ook. “Ze heeft een keer een stappenplan voor me geschreven over wat ik moet doen als ik in een depressieve periode zit. Dat is echt heel persoonlijk.” Jacquline haalt een stapel blaadjes tevoorschijn met het handgeschreven stappenplan bovenop. 4. ‘must sleep nine hours ever night’ schrijft Beth. En 6. Fish oils (a lot). Ook op verschillende setlists en posters schreef de zangeres persoonlijke berichtjes aan “Jackie”.
“BETH HEEFT EEN STAPPENPLAN VOOR ME GESCHREVEN OVER WAT IK MOET DOEN ALS IK IN EEN DEPRESSIEVE PERIODE ZIT.” “Beth is echt,” zegt Jacqueline. “In alle opzichten. Ze vertelt alles, tegen fans maar ook op het podium en in interviews en alles wat ze doet en vertelt is echt. Ze is ook erg onzeker en zelfs als de hele zaal uit zijn dak is gegaan kan ze na een show nog aan ons vragen of het wel goed was. Ze heeft die bevestiging nodig.” Deze zoektocht naar bevestiging resulteerde voor Jacqueline in nog een bijzonder moment. “Ze nodigde me uit in haar kleedkamer en speelde een aantal nummers van het nieuwe album voor me om mijn reactie te pijlen. Ze vind de reactie van fans erg belangrijk. Voor haar is
<<
17
<< de emotie van een nummer en de reactie
bij de fans belangrijker dan de kans dat het een hit wordt. Dat bedoel ik ook als ik zegt dat ze echt is.” Jacqueline benadrukt dat zij niet de enige is met wie Beth zo omgaat. “Er zijn meerdere fans die ze zo behandeld en ze is open en benaderbaar voor iedereen Het is alsof ze ons als familie ziet. Ik hield altijd al van muziek maar ik had nooit verwacht dat er zo’n band tussen een artiest en een fan kon bestaan.” De
18
aandacht is volgens sommige fans echter niet helemaal eerlijk verdeeld en dit zorgt voor een aantal jaloerse reacties. “Er is een jongen die nu rondverteld dat ik een stalker ben,” zegt ze terwijl haar gezicht betrekt. “En sommige mensen beginnen het te geloven. Natuurlijk weten de meeste mensen wel beter en ik probeer het me niet aan te trekken maar ik doe het wel. Ik vind het heel jammer omdat Beth me zo blij maakt en dit haalt wel wat van het plezier weg.” Ook over vooroordelen maakt Jacqueline zich erg
boos. “Als iemand de wereld over reist voor voetbal of ieder weekend een half salaris uitgeeft in de kroeg vindt iedereen dat doodnormaal maar muziekliefhebbers en -fans worden altijd voor gek verklaard. Dat maakt me boos want ik doe er toch niemand kwaad mee?” Haar man gaat nooit mee naar de concerten van Beth maar veroordeeld haar ook niet en dat is alles wat ze vraagt. “Ik vind het prima dat mensen het niet begrijpen, ik begrijp ook niet iedereen, maar ik wil wel dat ze het respecteren.”
<<
EASY AS CIJFERS EN FEITJES
1 2 3
Rod Steward trad op voor het grootste publiek ooit. bij zijn new years eve concert in Rio De Janeiro waren 3,500.000 mensen aanwezig. hij deelt de eer met Michael Jean Jarre. Bij zijn concert is Moskou in 1997 bestond het publiek ook uit 3,5 miljonen mensen. * 35 jaar geleden werd john lennon doodgeschoten door de doorgedraaide beatles fan Mark Chapman * Michael Jackson zou 50 keer optreden in de londense 02 arena maar de concerten werden afgelast omdat Jackson overleed * Marco Borsato’s Dromen Zijn Bedrog stond een recordaantal van 12 weken in de Nederlandse hitlijsten.* Met een opbrengts van 736.421.384 dollar staat de 360 tour van U2 bovenaan de lijst van bestverdiendende tours allertijden. * De langste tour allertijden bestond uit 232 shows en staat op naam van Bon Jovi. Hun New Jersey SyndIcate tour duurde van oktober 1988 tot en met februari 1990. * Het record van snelst uitverkochte concert staat op naam van Paul McCartney. Voor een concert in de o2 Arena waren alle 23.000 kaarten binnen 1 seconde uitverkocht.* ‘s Werelds grootste cdcollectie staat op naam van Paul Mawhinney. Zijn verzameling bestaat uit 3 miljoen cd’s. * Bohemian Rhapsody van Queen stond 13 keer op nummer 1 in de Top 2000 allertijden. In totaal bestaat de top 2000 van Radio 2 nu 16 jaar. * Fans van Justin Bieber zaten 50 dagen voor het concert een concert in Rio de Janeiro al in de rij bij het stadion. Toen Take That in 1996 uit elkaar ging werd er een speciale hulplijn opgericht voor verslagen fans.
19