ParaSport Besef het bijzondere
Jaargang 1. Januari 2016
TRISTAN BANGMA Met Teun Mulder op jacht naar goud
Altijd constant
ESTHER VERGEER Paralympisch versus Olympisch | De mentale strijd | ROAD TO RIO 2016
2 | IN PARASPORT
Inhoud. 06
14
28
24
|3
Van de hoofdredacteur
06. Esther Vergeer Nog altijd boegbeeld
10. Paralympische sporten?
Welke sporten zien we op de Paralympics?
14. Spotlight Marlou van Rhijn
16. Paralympisch vs Olympisch Hoe ontwikkelt de sport?
20. Talent naar Rio Op wie moeten we letten?
24. Tristan Bangma
Met Mulder op weg naar goud
Allard Bolks
28. Mentale strijd
Hoe wordt een paralympisch atleet begeleid?
ParaSport
Volg ParaSport ook online
Foto’s Vergeer, Bangma & Mulder en Van Rhijn: Mathilde Dusol - ParaMediaGroep Foto Bibian Mentel: ANP Foto/Robin van Lonkhuijsen
04. Paralympisch nieuws
Voor je ligt de eerste editie van ParaSport. Een magazine dat het verhaal vertelt over de weg van de paralympische sport naar Rio 2016. Ook die atleten verdienen de aandacht die Epke Zonderland, Marianne Vos en Ranomi Kromowidjojo in grote mate krijgen. Lees alles over het inspirerende doorzettingsvermogen van Esther Vergeer, de mentale sterkte van Bibian Mentel en het ultieme doel van Tristan Bangma en Teun Mulder. De paralympische sport ontwikkelt zich sinds Peking razendsnel. De atleten voelen zich niet beperkt, laten wij ons dan ook niet focussen op de beperking. De prestaties die deze topatleten leveren, die telt!
4 | PARALYMPISCH NIEUWS
Nieuws. 5 atleten geplaatst voor Rio Na de succesvolle wereldkampioenschappen in Doha hebben vijf Nederlandse atleten zich al geplaatst voor de Paralympische Spelen. Marlou van Rhijn (foto) plaatste zich door haar wereldtitels op de 100 en 200 meter sprint. Zilveren medaillewinnaars Kenny van Weeghel (wheeler), Ronald Hertog en Marlene van Gansewinkel (verspringen) en Lara Baars (kogelstoten) zijn door hun prestaties ook zeker van een plek in Rio. Bron: www.paralympisch.nl
CP-Voetbal en zeilen verdwijnen van kalender op Paralympische Spelen Op de Paralympische Spelen in Rio zijn CP-voetbal en zeilen voor het laatst te zien. Het Internationaal Paralympisch ComitĂŠ heeft besloten de sporten te vervangen door badminton en taekwondo. Bij het zeilen werd in Londen nog een gouden medaille gehaald door het Sonar-team. Bron: www.paralympisch.nl
|5
Jiske Griffioen Paralympisch Sporter van het Jaar
Foto’s: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Uit handen van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet kreeg rolstoeltennisster Jiske Griffioen de trofee voor de beste paralympiĂŤr van 2015. De toernooiwinsten op de Australian Open en Roland Garros waren haar belangrijkste hoogtepunten. Ze liet sprintster Marlou van Rhijn en baanwielrenster Alyda Norbruis achter zich.
ParaSport
6 | ESTHER VERGEER
|7
Nog altijd boegbeeld Altijd maar de beste zijn, het lukte Esther Vergeer 470 wedstrijden op rij. Ze nam afscheid met twee gouden medailles in Londen, maar blijft het uithangbord van de paralympische sport. Met haar foundation laat ze iedere dag nog zien hoe belangrijk sport is.
ParaSport
ANP Foto - Andy Rain
8 | ESTHER VERGEER
H
et was een vertrouwd beeld, Esther Vergeer die haar wedstrijden als rolstoeltennisster wint. Toch begon haar sportcarrière niet op de tennisbaan. Wel in de zaal. Rolstoelbasketbal, dat wilde ze. ‘Na mijn dwarslaesie moest ik naar de fysio- en ergotherapie. Tijdens mijn revalidatie zag ik een demonstratie van een basketbalvereniging. Al snel wist ik, dit is het! Het was een nieuwe uitdaging, maar tegelijkertijd was sport misschien ook een uitvlucht voor mij. Dat basketballen ging beter en beter en uiteindelijk kwam ik in het Nederlandse team terecht. In 1997 ging ik nog naar het EK rolstoelbasketbal, maar in 1998 heb ik definitief voor het tennissen gekozen.’ Het bleek een keuze die haar 7 paralympische gouden medailles opleverde. ‘Ik heb toch voor het individuele gekozen. Ik wilde altijd het beste uit mezelf halen en in het basketbalteam merkte ik dat sommigen niet dezelfde drive hadden als ik. Dat ik verantwoordelijk voor mezelf was, dat vond ik heerlijk.’
tennis kijk zie ik nog steeds dingen die ik beter had kunnen doen.’
Op zoek naar perfectie
Anders
‘Bij het rolstoeltennis kon ik anderen niet de schuld geven, het lag aan mij.’ Vergeer verzamelde in die tijd een team om haar heen, waar ze altijd op kon bouwen. ‘We waren constant op zoek naar verbetering. Zowel speltechnisch als qua materiaal, het kon altijd beter. Zelfs aan het einde van mijn carrière kon het nog beter en als ik nu rolstoel-
Trots
In 470 wedstrijden wist niemand Vergeer te verslaan. Een ongeëvenaarde reeks. ‘Om te blijven winnen moet je leergierig zijn, een sterke wil hebben en alles onder controle hebben. Je moet ook de verantwoordelijkheid durven
‘Sport is veel meer dan alleen een spelletje’ nemen om stappen in je carrière te zetten.’ De controlfreak blikt trots terug op haar carrière en ziet haar gouden medaille op de Paralympische Spelen van Beijing als hoogtepunt. ‘Toch vind ik die reeks van overwinningen knapper. Ik ben altijd constant gebleven, dat is mijn grootste succes.’ Die onafgebroken reeks aan overwinningen kwam niet zonder slag of stoot tot stand. ‘Het was vlak na de dwarslaesie moeilijk om te accepteren dat je dingen niet altijd meer alleen kan doen. Per fase was dat lastig. Je was toch een buitenbeentje. Iedere keer werd er de nadruk op gelegd dat ik anders was.’ Toch vindt Vergeer het vervelend als
mensen haar zielig vinden. ‘Er zijn nog genoeg mogelijkheden, ook als je lichamelijk wordt beperkt.’
Sport ontwikkelt zich
De ex-rolstoeltennisster wil dat de paralympische sport blijft groeien. ‘Als ik het vergelijk met tien jaar geleden, dan heeft NOC*NSF grote stappen gezet.’ Toch blijft Vergeer overleggen met andere paralympische atleten om met NOC*NSF in gesprek te gaan. ‘Qua structuur en organisatie ziet het er al best goed uit, maar er valt nog veel winst te behalen. Soms wordt de paralympische sport nog te weinig genoemd door het Olympisch comité.’
NUMMER 1 VAN DE WERELD (2000-2012)
....... ....... ... .... .
Paralympische titels Australian Open Roland Garros US Open
Wimbledon
|9
‘Ik ben altijd constant gebleven, dat is mijn grootste succes’
Esther Vergeer juicht na haar overwinning op de Paralympische Spelen van Londen 2012
ParaSport
Sterker worden
In 2004, toen nog midden in haar carrière als paralympisch topatleet, startte Vergeer haar eigen foundation. ‘In eerste instantie begon dat met een paar tennisclinics, maar we zijn blijven groeien. We willen dat jongeren structureel gaan sporten. Soms is het dan beter om het kleinschalig te houden, dan kunnen we de jongeren ook beter begeleiden en is die kwaliteit van de begeleiding beter.’ Sport heeft Vergeer geleerd wat ze kan. ‘Het heeft me allereerst fysiek sterker gemaakt en je ziet wat je allemaal nog wél kan. Dat je niet alleen naar die belemmeringen hoeft te kijken geeft je
meer zelfvertrouwen. Als foundation vinden wij het belangrijk dat jongeren met een beperking die sportmogelijkheden dan ook krijgen. Sport is veel meer dan alleen een spelletje.’
Jacht op succesvolste Spelen
Het paralympische team zal in Rio waarschijnlijk groter zijn dan ooit. De Woerdense verwacht er dan ook veel van. ‘Bovendien zitten er deze keer heel veel jonge sporters bij, dat is veelbelovend. Een medaille-aantal wil ik niet noemen, maar ik denk dat het enorm succesvol gaat worden. En dat die top 10 in het landenklassement haalbaar moet zijn voor Nederland.’
Foto’s: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Ook qua materialen wordt de ondersteuning van de sporten steeds beter. ‘Het blijft natuurlijk wel een kwestie van geld, of ze ook wat met die materialen kunnen.’ Vergeer ziet ook veel in de integratie van paralympische evenementen in grote valide-sportevenementen. ‘Als je de paralympische sport kan combineren met deze evenementen, dan zal het publieksaantal en de media-aandacht toenemen. De sport wordt dan beter op de kaart gezet.’ Vergeer ziet daar nog een belangrijk vervolg van. ‘Als het steeds serieuzer wordt genomen, dan hoop ik dat steeds meer mensen met een beperking de stap naar sport durven zetten.’
10 | PARALYMPISCHE SPORTEN
Het programma voor de Olympische Spelen is bij de meeste Nederlanders bekend, maar welke sporten worden beoefend tijdens de Paralympische Spelen? Veel olympische sporten worden met een rolstoel uitgevoerd, maar er zijn ook enkele sporten die je op de Olympische Spelen niet terugziet. ParaSport zet ze op een rij.
Boccia Een variant op het bekende jeu de boules. Boccia werd in 1989 in Nederland geĂŻntroduceerd. Er zijn 20 verenigingen in Nederland waar de sport wordt beoefend. In 2011 is er in Nederland een start gemaakt met het talententrainingscentrum bij Pluryn/Werkenrode. Het nationale team dat is samengesteld traint dagelijks om zich te kwalificeren voor Rio. Het spel wordt individueel (1 tegen 1) of in teamverband (2 vs. 2 of 3 vs. 3) gespeeld. Individuele wedstrijden kennen 4 ronden, wedstrijden in teamverband kennen 6 ronden. Het aantal ballen dat dichter bij de witte bal ligt dan de tegenstander, levert iedere ronden punten op. Londen 2012: BraziliĂŤ domineerde in de Engelse hoofdstad met 3 gouden medailles.
Het Nederlandse bocciateam. Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Volg het nationale Bocciateam of lees meer over de sport op www.boccia.nl of www.gehandicaptensport.nl/boccia.
| 11
Goalball Goalball is een zaalsport voor mensen met een visuele beperking. Het paralympische spel kent teams van 3 personen. Iedere speler draagt een bril, waardoor niets meer te zien is. Het veld is klein, 9 bij 18 meter. Het doel wordt liggend verdedigd. Aanvallen doe je met een onderhandse gooi. De bal bevat een belletje, waardoor spelers op het gehoor af moeten gaan om te voorkomen dat ze een tegendoelpunt incasseren. Londen 2012: Finland was de beste bij de mannen, bij de vrouwen pakte Japan het goud. Meer lees je op de site goalball.nl. Daar volg je ook het nationale team.
ANP Foto - Tibor Illyes
De Olympische en Paralympische hal in Rio de Janeiro. Goalball wordt hier gespeeld tijdens de Paralympische Spelen. ANP Foto - Antonio Lacerda
ParaSport
12 | PARALYMPISCHE SPORTEN
7 vs. 7 & 5 vs. 5
Voetbal Net als bij de Olympische Spelen staat er bij de paralympische variant ook voetbal op het programma. ‘7-a-side’ voetbal werd voor het eerst gespeeld op de Paralympische Spelen van New York. Bij deze variant wordt het spel gespeeld door sporters met een motorisch probleem, als gevolg van een hersenbeschadiging. Bij ‘5-a-side’ bestaat het team uit visueel beperkten, het is verplicht om een blinddoek voor te doen. Qua spelregels worden over het algemeen de normale voetbalregels gevolgd, met uizondering van buitenspel en de ingooi (inrollen). Het is de laatste keer dat de 7 tegen 7 variant op de paralympische kalender staat. Londen 2012: Rusland won goud bij het 7 tegen 7 voetbaltoernooi. Brazilië was de beste bij de variant met 5 spelers.
Naast deze sporten bestaan de Paralympische Spelen uit sporten die je ook kent van de Olympische Spelen.
De olympische sporten in paralympische variant
Zwemmen Rolstoelbasketbal Rolstoelrugby Rolstoeltennis Judo Atletiek Paardensport Baanwielrennen Gewichtheffen Tafeltennis Zittend volleybal Triathlon Roeien Kanoën Zeilen Rolstoelschermen Schietsport Boogschieten
Foto’s: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Op www.cpvoetbal. nl lees je alles over het Nederlandse team dat zich wil plaatsen voor Rio
ONDERWERP | 13
ParaSport
14 | SPOTLIGHT
SPOTLIGHT
De grootste Nederlandse troef op de Paralympische Spelen is ongetwijfeld Marlou van Rhijn. De wereldrecordhoudster op de 100 en 200 meter wil op zoek naar dubbel goud. In Londen pakte ze goud op de 200 meter en werd ze tweede op de 100 meter. Lukt het haar in Rio om twee keer juichend over de streep te gaan? ParaSport
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
| 15
16 | PARALYMPISCH VERSUS OLYMPISCH
Paralympisch Kathrin Goeken Marlou van Rhijn Dorian van Rijsselberghe Marc Evers
V
Esther Vergeer
In Nederland sporten circa. 50.000 mensen met een handicap, tegenover 5 miljoen Nederlanders die sporten zonder beperking. Hoe verhouden de paralympische sport en de olympische sport zich tot elkaar? Kelly van Zon Marianne Vos
Wheeler Kenny van Weeghel pakte in Doha (2015) nog goud op het wereldkampioenschap. Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
| 17
Lisette Teunissen Epke Zonderland
S.
Kim van Dijk
Mirjam de Koning
Ranomi Kromowidjojo Michael Schoenmaker
Olympisch Hockeyvrouwen
Sonar-team
Marjolein Buis
Turner Epke Zonderland werd in Londen Olympisch kampioen. ‘Hij staat!’ ANP Foto - Rungroj Yongrit
ParaSport
18 | PARALYMPISCH VERSUS OLYMPISCH
* NOC = Nationaal Olympisch Comité. NPC = Nationaal Paralympisch Comité
Gebaseerd op cijfers van olympic.org en paralympic.org. Vanaf 1988 werden de Olympische en Paralymipsche Spelen iedere editie in dezelfde stad gehouden.
C
irca 400 valide topsporters hebben in Nederland recht op een A-status van NOC *NSF, deze sporters komen in aanmerking voor extra voorzieningen om de beste prestaties te kunnen leveren. Bij de paralympische sporters groeit dit aantal en hebben 120 paralympische atleten inmiddels recht op een A-status. Chef de mission van de paralympische ploeg, André Cats, ziet dan ook een ontwikkeling waarbij de paralympische sport razendsnel professionaliseert. ‘We proberen ook in de paralympische wereld de topsportcultuur te creëren, de integratie van de paralympische sport speelt daar een belangrijke rol in.’
Integratie
NOC*NSF is één van de vier comités, wereldwijd, dat er voor gekozen heeft om de invalide en valide sport te integreren. Noorwegen, Amerika en Zuid Afrika zijn de andere drie landen waarbij sprake is van integratie van de paralympische sport. Rond 2000 werd die integratie ingezet. Een proces van professionalisering waarbij ook paralympiërs in staat gesteld worden om topsport te bedrijven. ‘Een voorbeeld van die professionalisering is het feit dat paralympische atleten ook gebruik kunnen maken van het Centrum voor Topsport & Onderwijs, zoals dat op Papendal het geval is,’ zegt Cats.
Beeld verandert
De chef de mission merkt dan ook dat het publieke beeld over gehandicaptensport aan het veranderen is. ‘Voor de paralympische sporters doet de beper-
king niet ter zake en daardoor lijken de mensen ook anders naar deze sporters te gaan kijken.’ Niké Boor, directeur van het Fonds Gehandicaptensport, bevestigt dit beeld. ’70 a 80 procent van de Nederlanders vindt het tegenwoordig vanzelfsprekend dat mensen met een handicap ook kunnen sporten.’ Ook onderling, tussen valide en invalide sporters, ziet Cats dat het respect wederzijds groeit. ‘De olympische topatleten merken ook dat de sporters met een beperking steeds professioneler met hun sport omgaan en dat ook de begeleiding van die sporters steeds beter wordt. Vroeger werd er nog gewerkt met vrijwillige bondscoaches, tegenwoordig worden de atleten begeleid door professionele fulltime bondscoaches.’
‘Zij zijn een bron van inspiratie voor iedereen’
Waar olympische atleten elkaar in Athene (1896) al bestreden, was dat voor paralympiërs voor het eerst officieel het geval in Rome (1960). De paralympische sport is een stuk jonger en heeft dus qua edities een ruime achterstand op de olympische tak. Toch vindt Cats niet dat het een ambitie moet zijn om de
kloof met de Olympische Spelen kleiner te maken. ‘Die kloof zal er altijd blijven, voor ons is het nu belangrijk om aan de paralympische sport te blijven werken en hoe we daar als NOC*NSF de beste rol in kunnen spelen.’
Goede basis
Om die ontwikkeling door te zetten is er geld nodig en is de gehandicaptensport ook afhankelijk van verenigingen, vindt Boor. ‘We moeten sporters met een handicap beter in beeld kunnen krijgen en sportverenigingen in Nederland moeten bereid zijn om aanpassingen te doen voor mensen met een beperking. De paralympische topsport begint uiteindelijk bij de breedtesport. Als dat goed in elkaar zit, heb je een stabiele basis voor de Paralympische Spelen.’ Boor weet dat het beoefenen van sport voor een gehandicapte sporter vaak duurder is dan voor een valide sporter. ‘Als fonds streven wij er dan ook naar om de meerkosten weg te nemen, zodat de financiën in ieder geval niet in de weg staan.’
Eigen sponsoren
Ondanks de integratie van de paralympische sport heeft NOC*NSF enkele jaren geleden de keuze gemaakt om voor de paralympische sport aparte sponsoren te zoeken. Sponsoren die alleen geassocieerd worden met de paralympische sport. Cats beseft dat het een risicovolle stap was om dit los te koppelen van de olympische sport. ‘We willen ons profileren als zelfstandige entiteit. De zoektocht naar specifieke sponsoring past daarbij en zal onze zichtbaarheid hopelijk ook groter maken.’
| 19
Oliemaatschappij BP is één van die sponsoren die zich specifiek aan de paralympische tak hebben gekoppeld. Volgens Jacoline Poldervaart, communicatiemanager van BP, is dit een bewuste keuze geweest. ‘Gedurende de afgelopen jaren is de aandacht voor de paralympische sport steeds meer toegenomen door de fantastische prestaties van de paralympische atleten en zij zijn een bron van inspiratie voor iedereen. Wij willen graag aan de uitbreiding van dit succes bijdragen door de gehele paralympische ploeg te steunen op hun weg naar de Paralympische Spelen in Rio.’ Ook Cats merkt dat die aandacht is toegenomen. ‘De marketingwaarde is sinds 2012 toegenomen en ook media berichtten meer over de prestaties van de paralympiërs. Het NOS-programma over de Paralympische Spelen in Londen werd bijvoorbeeld tussen de 700.000 à 900.000 mensen bekeken.’
Geen vergelijking
Ondanks de stijgende lijn kan de Nederlandse chef de mission niet ont-
kennen dat er qua financiën meer geld omgaat in de valide sport. ‘De paralympische sport is de afgelopen jaren bizar snel gegroeid, maar staat nog niet zo ver als de valide sport. Hoogtestages kosten bijvoorbeeld veel geld, het is logisch dat olympische sporters daar dan meer geld voor nodig hebben.’ Cats ziet dat de sport nog steeds kan groeien. ‘Zolang de paralympische sport nog in de ontwikkelingsfase zit, kunnen we geen eerlijke vergelijking maken met de financiën in de valide sport.’
Inspiratiebron
Na de succesvolle Paralympische Spelen van Londen denkt Cats dat er opnieuw een grote oranje-equipe naar Rio afreist. ‘Ik verwacht dat we met ongeveer 100 atleten naar Brazilië gaan.’ Een concrete doelstelling heeft de leider van de Nederlandse paralympische ploeg niet. ‘Maar als we de overtuiging hebben om de allerbeste te kunnen zijn, dan geloof ik dat we het succes van Londen kunnen overtreffen en dat we een inspiratiebron kunnen zijn voor jonge mensen met een handicap.’
Chef de mission André Cats ziet de paralympische sport razendsnel ontwikkelen.
‘70 a 80 procent van de Nederlanders vindt het tegenwoordig vanzelfsprekend dat mensen met een handicap ook kunnen sporten’
bij de Olympische- en Paralympische Spelen.
ParaSport
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
De ontwikkeling van het deelnemersaantal onder de Nederlanders
20 | PARALYMPISCH TALENT
Jong talent jaagt op Rio Veelbelovende talenten die in de Braziliaanse hoofdstad strijden om de paralympische medailles. Wie moeten we in de gaten houden tussen 7 en 18 september 2016?
Marlène van Gansewinkel De 20-jarige Van Gansewinkel is veelzijdig met haar focus op zowel de 100 en 200 meter en het verspringen. De atlete mist sinds haar geboorte haar onderbeen en onderarm. Het belette haar niet om dit jaar hoge ogen te gooien tijdens het WK in Doha. Ze pakte zilver bij het verspringen en werd op de 100 meter knap vierde. Van Gansewinkel kwam op de paralympische talentendag van 5 oktober 2012 voor het eerst in aanraking met atletiek. Een kleine vier jaar verder lijkt ze op weg naar Rio, waar eremetaal zeker realistisch is. 11 maart 1995 Hilvarenbeek 100m, 200m en verspringen
| 21
Tristan Bangma De jonge Fries werd in 2013 nog tweede op de kilometer tijdens het WK Aangepast Baanwielrennen in eigen land. In Apeldoorn haalde hij, 5 oktober 1997 op de tandem, samen met z’n piloot Teun Mulder de zilveren medaille. Drachten Bangma is visueel beperkt met een restvisus van 1 procent. Vanaf pa- 1 kilometer tijdrit gina 24 lees je meer over het duo Bangma-Mulder dat op jacht gaat naar goud op de wielerbaan van Rio de Janeiro.
Rixt van der Horst Para-dressuuramazone Rixt van der Horst werd in 2014 nog uitgeroepen tot Rabo Talent van het Jaar. Van der Horst kwam tien weken te vroeg ter wereld en kreeg te maken met een evenwichtsstoornis. In augustus 2014 werd Van der Horst twee keer wereldkampioen tijdens de Wereldruiterspelen in Caen. Op haar paard ‘Uniek’ wil ze in Rio opnieuw naar goud. 26 januari 1992 Grou
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Dressuur
ParaSport
22 | PARALYMPISCH TALENT
8 januari 1995 ’t Harde 100 meter schoolslag
Zwemmer Simon Boer is een veelbelovend talent. De jongeling mist zijn onderbenen. Hij zwom naar brons op het afgelopen WK zwemmen in Glasgow. De 100 meter schoolslag is zijn afstand en daar moet hij volgens zwemcoach Mark Faber goede prestaties kunnen leveren. ‘Hij zit nog vroeg in z’n carrière en Rio kan een belangrijke stap worden in zijn ontwikkeling.’ Met een Europese titel en een bronzen plak op het wereldkampioenschap al op zak, mag Boer dromen van meer.
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
Simon Boer
ONDERWERP | 23
ParaSport
24 | TRISTAN BANGMA
Topsport
op de hielen
Tristan Bangma jaagt op paralympisch goud in Rio. Samen met zijn stuurman Teun Mulder, bronzen medaillewinnaar op de Olympische Spelen van Londen, vormt hij een sterk duo op de tandem. ‘Dit is ook topsport.’
ParaSport
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
| 25
26 | TRISTAN BANGMA
H
et Friese talent rolde in 2012 het paralympisch baanwielrennen in. Op de talent day van NOC*NSF bleef Bangma niet onopgemerkt door Eelke van der Wal, bondscoach van het aangepast wielrennen in Nederland. Voor Bangma bleek deze talentendag een sleutelmoment in zijn jacht naar een sportcarrière. ‘Het werd voor mij steeds moeilijker om solo te fietsen, mijn zicht werd slechter en slechter. Met mijn vader heb ik toen veel tochten op de tandem gereden. Het beviel zo goed dat ik besloot dat ik wedstrijden wilde fietsen op de tandem. Ik was dan ook erg blij dat ik van de bondscoach te horen kreeg dat ik mee mocht trainen met de baanploeg.’ Het ging daarna snel, Bangma mocht eind 2012 al deelnemen aan het NK baan.
Met Mulder op weg naar succes
Meervoudig wereldkampioen baanwielrennen Teun Mulder besloot in 2013 dat hij op zoek wilde naar een nieuwe uitdaging. Als tandempiloot in het baanwielrennen vond hij die uitdaging al snel. ‘Teun zag het solo niet meer zitten en via de bondscoach kwam ik in contact met hem,’ zegt Bangma. Uit fysiologische testen bleek de jonge Fries veel aanleg te hebben voor de sprintafstanden. En ook in de samenwerking klikte het direct tussen de twee. Lachend zegt Bangma: ‘Op de fiets doen we het goed, maar ook naast de fiets hebben we genoeg lol.’ Bangma en Mulder fietsen in de C1-klasse, wat inhoudt dat ze minimaal beperkt zijn. Concurrenten mogen niet meer dan tien procent zicht hebben.
Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
‘Voor die samenwerking is het belangrijk dat je in hetzelfde ritme fietst. Als je net verschillend trapt gaat dit tegen je werken. We waren daar beide erg flexibel in, dus dit was snel op elkaar afgestemd.’ Met zijn jarenlange ervaring is Mulder een belangrijke leermeester voor Bangma. ‘Hij kan heel goed starten. Hij trekt mij daar in mee. Teun is een goede stuurman en hij geeft me dan bijvoorbeeld ook tips over hoe ik moet meehangen in de bochten of hoe ik met spanning moet omgaan vlak voor de wedstrijd. Het zijn vaak kleine dingen, maar je kunt merken dat hij zoveel ervaring heeft.’
‘We trainen minstens even hard als de valide sporters’ De kilometer
Bangma en Mulder richten zich volledig op de kilometer. ‘In Rio willen we daar absoluut goud pakken.’ Het duo pakte tijdens het WK in Apeldoorn al zilver
op deze afstand. ‘We hebben sterke concurrentie van de Britten, maar we doen er alles aan om die kloof te overbruggen voordat we de baan op gaan in Rio.’ Om die kloof te verkleinen moet Bangma hard blijven trainen en zich ook andere dingen eigen maken. ‘Wij zijn tevreden over hoe het gaat, maar ik wil nog beter kunnen doorversnellen in de tweede ronde. Daar train ik hard voor.’ Voor Bangma en Mulder kan ook het materiaal helpen om die kloof te verkleinen. ‘Samen met de bond werken wij aan een nieuwe fiets. Nog stijver, nog lichter. Het zit in de details.’
Topsport
Over het antwoord op de vraag of Bangma topsport beoefent hoeft hij niet lang na te denken. ‘Natuurlijk is dit topsport. Ik wil niet zeggen dat we harder trainen, maar we trainen minstens even hard als de valide topsporters. Daar komt nog bij dat de beperking waarmee we leven vaak nog extra energie kost.’ Toen Teun Mulder destijds de overstap maakte van het baanwielrennen naar het aangepast baanwielrennen verscheen in de media het bericht dat hij stopte met topsport. ‘Ik weet nog dat Teun daar heel kwaad door werd, hij ziet dit nog steeds als topsport.’ Bangma traint vaak twee keer per dag. ’s Ochtends in het krachthonk en in de middag gaat de Fries de baan op. Motivatieproblemen kent hij niet. ‘Ik houd van de sport. Elke dag doe ik wat ik leuk vind.’ Voor de jonge baanwielrenner zijn er nog veel winstpunten te behalen om qua aandacht dichter bij de valide topsport te komen. ‘Tijdens de WK Para-
ROAD TO RIO 2016 Begin maart: Trainingskamp
17 tot 20 maart: WK Montichiari
| 27
Op het WK Aangepast Baanwielrennen in eigen land (Apeldoorn) werd het nog zilver voor het tandemduo, kunnen ze in Rio die kleur veranderen? Foto: ParaMediaGroep - Mathilde Dusol
cycling in Apeldoorn kregen wij al wel aandacht, maar als we paralympische evenementen kunnen combineren met valide sportevenementen, dan zal de aandacht nog groter zijn. Dan zullen de stadions sneller vol zitten en dan leren meer mensen onze sport kennen.
Bereidwilligheid organisatoren
Om die stap te zetten moeten organisatoren van de verschillende wedstrijden wel bereid zijn om die combinatie van beide sporten op poten te zetten.
‘Ik wil nog beter kunnen doorversnellen in de tweede ronde’ ‘Organisaties moeten het willen, dat er bijvoorbeeld eerst een paralympisch evenement op het programma staat en dat vervolgens de valide sporters in actie komen. Qua kosten zou dat toch
april - juli: Trainen op wielerbaan Alkmaar
ParaSport
moeten kunnen. Het is in verhouding goedkoper dan het organiseren van losstaande evenement en die zich alleen richten op de paralympische sport.’ Het duo treedt in 2016 eerst aan tijdens het WK in Italië, van 17 tot 20 maart in Montichiari. Midden september gebeurt het in de hoofdstad van Brazilië. De wielerbaan van Rio de Janeiro is dan het strijdtoneel voor paralympisch goud. ‘Als we hard blijven trainen en we onszelf blijven verbeteren, dan moet goud er in zitten.’
augustus: Laatste trainingskamp voor Rio.
28 | DE MENTALE STRIJD
De mentale
| 29
strijd Topsport is zwaar. Topsport met een beperking nog zwaarder. Hoe gaan paralympische atleten hiermee om en hoe worden ze begeleid?
ANP Foto - Robin van Lonkhuijsen
ParaSport
30 | DE MENTALE STRIJD
A
ls iemand weet hoe ze met tegenslag of een beperking moet omgaan is het Bibian Mentel wel. De snowboardster - ze gaat dus niet naar Rio, maar probeert zich te kwalificeren voor de Paralympische Winterspelen in Pyeongchang (2018) – wil ten koste van alles haar paralympische titel verdedigen. Een zevende operatie tegen kanker kan haar daarbij niet tegenhouden. Eind 2015 moest ze weer onder het mes om een kwaadaardige tumor uit haar longen te verwijderen. Toch blijft de wil om te winnen bestaan, van de paralympisch sporter van het jaar van 2014. ‘Je hebt eigenlijk geen keus. Je moet kijken naar de oplossingen en mogelijkheden die je hebt, dat deed ik ook toen in 2001 mijn been geamputeerd werd.’ X-series ‘Het is op momenten wel enorm lastig geweest, maar als je wil presteren moet je tot de conclusie komen dat het niet anders is. Ik heb er nooit aan getwijfeld of ik wel weer zou kunnen boarden. Zeker niet toen ik in Amerika, tijdens de X-series, een jongen met een onderbeenamputatie nog tekeer zag gaan op de hoogste en grootste pipes. Als hij het kan, dan kan ik het ook.’ Mentel weet nog dat ze vlak na de amputatie de behoefte had om er veel over te praten.
‘Vanuit het ziekenhuis kreeg ik toen ook goede begeleiding, zowel medisch als mentaal. Ik wilde mezelf niet zielig vinden, daar werd ik niet gelukkig van.’
deo-analist, maar in de aanloop naar het WK van 2015 ben ik echt als sportpsycholoog actief binnen het team,’ zegt Ruitenburg.
Acceptatie Volgens Mentel heeft iedere paralympische atleet de beperking al geaccepteerd. ‘Alle sporters hebben daar vrede mee en alleen de prestatie telt in onze beleving.’ Toch kunnen onder andere het paralympische CP-voetbalteam en het paralympische zwemteam een beroep doen op een sportpsycholoog. Mark Faber, hoofdcoach van de paralympische Nederlandse zwemploeg, staat aan het hoofd van de technische staf die de paralympische zwemmers naar grote prestaties wil leiden. Zijn team bestaat uit twee fulltime coaches, 1 fulltime krachttrainer en een voedingsdeskundige, arts en sportpsycholoog die op afroep beschikbaar zijn.
4 pijlers Faber, die ook de olympische zwemmers onder zijn hoede heeft gehad, ziet geen verschil in de begeleiding van paralympische en olympische atleten. De hoofdcoach vindt ook niet dat een beperking extra energie hoeft te kosten. ‘Al is dat per persoon wel verschillend, het is logisch dat een zwemmer met een visuele beperking meer energie moet steken in hoe hij zich verplaatst.’ Mentale begeleiding is volgens de zwemcoach zowel bij valide- en invalide atleten essentieel. ‘Het is één van de vier pijlers (conditioneel, technisch, coördinatief en mentaal), waarvan ik uitga bij het trainen van mijn selectie.’ De atleten onder de hoede van Faber trainen over het algemeen twee keer per dag. ‘In de ochtend gaan we vaak het bad in en ’s middags of ’s avonds is er vaak een krachttraining.’
‘Dat zweverige, dat is er niet’ Bij het CP-voetbalteam is er sinds 2015 sprake van een sportpsycholoog, in de persoon van Martijn Ruitenburg. ‘Ik was al eerder bij het team betrokken als vi-
Wedstrijdspanning Op de sportpsycholoog wordt volgens Faber, als het gaat om de beperking, niet vaak een beroep gedaan. ‘Het gaat dan meer om de prestaties die ze moeten leveren, hoe ze om moeten gaan
| 31 met wedstrijdspanning.’ Ruitenburg beaamt dat. ‘Het voelt ook niet alsof ik er ben voor de atleten die het ‘moeilijk’ hebben, ik voel me onderdeel van de begeleiding van het team.’ Bovendien gelooft Ruitenburg niet in het stempel dat vaak op een psycholoog wordt gedrukt. ‘Dat zweverige, dat is er niet.’ Sessies In het ideale geval zou de sportpsycholoog van het CP-voetbalteam willen dat er een persoonlijk begeleidingstraject voor elke voetballer zou zijn. ‘Maar daar is simpelweg de tijd en het geld niet voor.’ In plaats daarvan komt het team gemiddeld genomen eens in de drie weken bij elkaar. ‘Dan hebben we een teamsessie, maar dan is er ook ruimte om individueel een gesprek aan te gaan. Het gaat dan echt om de focus op het leveren van een topprestatie. Welke valkuilen ze moeten ontwijken en hoe ze zich kunnen voorbereiden op de tegenstander.’
‘Ik wilde mezelf niet zielig vinden, daar werd ik niet gelukkig van’ Dat de voetballers gedreven worden door prestaties onderstreept Ruitenburg met een voorbeeld. ‘Je wordt bij het CP-voetbal ingedeeld in verschillende klassen, waarbij bij 5 en 6 de beperking het zwaarst is en bij 7 en 8 de beperking minder zwaar. Het team moet bestaan uit minimaal 1 speler uit de twee zwaarst beperkte klassen, maximaal 2 spelers uit klasse 8 en de rest uit klasse 7. De voetballers in het team willen dan terechtkomen in de klasse waarbij ze het meeste kans hebben op speeltijd, als daarbij hun beperking zwaarder wordt ingeschat, dan vinden ze dat niet erg. Ze zien in dat een handicap ook mogelijkheden biedt.’ Voor Mentel is er nog een andere voorwaarde voor een succesvolle carrière. ‘De liefde voor het leven, die is enorm belangrijk. Ook met een beperking is het leven voor mij nog veel te mooi.’ <---------------------------------------------------------------------Bibian Mentel wil haar paralympische titel in Pyeongchang 2018 prolongeren. Ze revalideert op dit moment van een zevende kankeroperatie. ANP Foto - Robin van Lonkhuijsen
ParaSport
De Nederlandse voetballers van het CP-voetbalteam krijgen sinds het WK van 2015 hulp van een sportpsycholoog. Foto: Mathilde Dusol/ParaMediaGroep
32 | PARALYMPISCHE EVENEMENTEN
Events. 2016 bestaat uit meer dan de Paralympische Spelen alleen. De grootste toernooien vind je hier in een oogopslag. Weet Jiske Griffioen haar titel op Roland Garros te prolongeren en wie plaatsen zich voor het zitvolleybal op de Paralympische Spelen?
The Hague Grand Prix vrijdag 26 februari - zondag 28 februari DEN HAAG
Kwalificatietoernooi Paralympische Spelen vrijdag 26 februari - zondag 28 februari DEN HAAG
EK Handboogschieten zaterdag 2 april - zondag 10 april Saint Jean de Monts, Frankrijk
| 33
Pre-Paralympic Tournament woensdag 27 april - zondag 8 mei Barcelona, Spanje
WK Zeilen dinsdag 24 mei - donderdag 26 mei MEDEMBLIK
Roland Garros
Illustraties: PixaBay
Woensdag 1 juni - Vrijdag 3 juni Parijs, Frankrijk
ParaSport
34 | SOCIAL
IN DE KIJKER Marlou van Rhijn staat als topatlete dit nummer in de spotlight. Maar ParaSport wil in het vervolg ook de minder bekende personen in de kijker hebben. Dus ken jij iemand die als vrijwilliger helpt om minder validen sport te laten beoefenen? Tweet naar ParaSportMag of mail het naar parasportmag@ gmail.com en wie weet krijgt deze persoon de verdiende aandacht voor haar/zijn inzet.
Volg ParaSport op twitter @ParaSportMag
TWITTERUPDATE
| 35
Volgende keer in ParaSport
Simon Boer
Voor goud op de schoolslag Met medewerking van
Met dank aan
Esther Vergeer Tristan Bangma Bibian Mentel Mark Faber André Cats Nike Boor Jacoline Poldervaart Martijn Ruitenburg ANP
Ger Bomans (assistentie vormgeving) Eva Vriend (begeleidend docent) Robin Wubben (begeleidend professional) Mathilde Dusol (fotografie)
ParaSport
Deze productie is gemaakt door studenten van de opleiding Journalistiek van de Hogeschool Windesheim. Ondanks de constante zorg en aandacht die we besteden aan de samenstelling van dit product, kan de opleiding Journalistiek niet instaan voor de volledigheid, juistheid of voortdurende actualiteit van de gegevens en de inhoud hiervan. Mocht u feitelijke onjuistheden tegenkomen dan stellen wij een reactie erg op prijs via info@windesheim.nl . De inhoud van deze productie kan zonder vooraankondiging wijzigen. Aan de inhoud hiervan kunnen derhalve geen rechten worden ontleend. Auteursrecht Op de inhoud van dit platform rust auteursrecht. Het is niet toegestaan de auteursrechtelijk beschermde werken of andere informatie openbaar te maken of te verveelvoudigen zonder toestemming van de Opleiding Journalistiek. Wij stimuleren linken naar producties op de site van Journalistiek Zwolle zoveel mogelijk. Linken mag altijd en is aan geen enkele voorwaarde gebonden. Foto- en videomateriaal De redactie spant zich in om iedereen die geportretteerd wordt om toestemming te vragen. Mocht je bezwaar hebben tegen bepaalde foto’s of video’s waarop je te zien bent, neem dan contact op via info@windesheim.nl .
ROAD TO RIO 2016