De Biesbosch natuurlijk!

R E POR TAGE D E W ILD E B IE SB OSC H

DE BIESBOSCH NATUURLIJK Om de lof van de Biesbosch niet steeds op dezelfde manier te bezingen heeft dit verhaal een andere insteek. Op de voorplecht van mijn bootje posteert zich de onvolprezen Gerdien Bos. Als bioloog en insectendeskundige heeft ze beloofd een nieuw licht op dit fantastische gebied te werpen. Op voorwaarde dat ze co-auteur mocht zijn. Vooruit dan maar…

PIM VAN DER MAREL EN GERDIEN BOS

52

www.motorboot.com

juni 2020

53

R EPOR TA GE D E WI L D E B I E S BO SCH

Op de terugweg van een rondje door

Noordergat van de Vissen, op weg

bestuiven ze minder andere planten.

Zeeland ligt de Biesbosch niet ver uit

naar het Gat van de Buisjes.

Hoe meer de reuzenbalsemien dus

de slinger. Dus zou het zonde zijn om

oprukt, hoe minder divers de begroei-

de laatste jungle van de lage landen

EXOTEN

ing wordt. Als we daarover van ge-

niet even aan te doen. Omdat dit niet

Als we dit gat opvaren, komt ons een

dachten wisselen, blijken we beiden

de eerste keer is dat we over de Bies-

zoete perzikgeur tegemoet. Gerdien

wel eens een blik te werpen op de

bosch schrijven, vinden we ‘revisited’

wijst naar de rozegekleurde oevers:

website

in de kop wel lekker klinken. Maar we

“Dat is de reuzenbalsemien. Leuk

Voor wie dat ook niet kan laten: lees,

besluiten het op ‘natuurlijk’ te houden.

speelgoed voor kinderen. Als je in de

sidder en huiver!

Als we op het Hollands Diep onder de

vruchtjes knijpt, springen ze open en

Moerdijkbrug doorvaren, ligt de Bies-

vliegen de zaden alle kanten op.” De

BEVER

bosch recht voor ons. Aan bakboord

bloemen zijn prachtig en hebben een

Wie een bezoekje brengt aan de Bies-

heb je de kleine Dordtse Biesbosch.

heerlijke geur, maar natuurbeheerders

bosch, hoopt een bever tegen te

Recht voor je ligt de veel grotere Bra-

zijn er minder blij mee. De manshoge

komen. Een ontmoeting met zo’n

bantsche Biesbosch. Verderop heb je

plant komt oorspronkelijk uit de Hima-

groot knaagdier vergeet je niet zo

aan de overzijde van de Nieuwe Mer-

laya en hoort hier dus eigenlijk hele-

gauw. Bevers worden ook wel de wa-

wede ook nog de Sliedrechtse Bies-

maal niet thuis. Omdat hij snel groeit,

teringenieurs

bosch.

gebieden

krijgen andere planten geen kans op

noemd. Ze kunnen bomen vellen,

tezamen de Biesbosch vormen en de-

deze oevers. Insecten houden wel van

dammen en burchten bouwen en

zelfde naam dragen, hebben ze een

de bloemen, maar dat is in dit geval

holen graven in steile oevers. Daar-

verschillend karakter. We varen de

juist geen pluspunt. Doordat ze sterk

mee beïnvloeden ze de dynamiek in

Brabantsche Biesbosch in via het

tot deze exoot aangetrokken worden,

watergangen. En die invloed kan be-

Hoewel

2

deze

http://invasieve-exoten.nl.

van

moerassen

ge-

3 Openingsfoto: In de Biesbosch verdwaal je

4

5

tussen het groen. 2 Een Schotse hooglander vindt verkoeling in het water. 3 De reuzenbalsemien oogt fraai, ruikt lekker en is toch geen zegen. 4 Gerdien bekijkt de natuur op geheel eigen wijze. 5 Fraai en fascinerend vaarwater.

hoorlijk groot zijn. De dieren zijn inmiddels niet meer weg te denken uit het nationaal park. Maar dat is niet altijd zo geweest. Hoewel bevers van oudsher in de Biesbosch voorkwamen, stierven ze tweehonderd jaar geleden uit. Ze werden destijds bejaagd om hun mooie pels. In 1988 werden de eerste nieuwe bevers uitgezet in de Biesbosch. En dat is een enorm succes geworden. Inmiddels hebben ze zich over het hele rivierengebied uitgebreid en zwom er zelfs één midden in de stad Dordrecht.

Gerdien met verrekijker vanaf de voorplecht: “Het heeft geen zin om te gaan zitten turen of je een bever ziet.

Ze vertonen zich alleen rond zonsopgang en kort voor zonsondergang.”

Blijkbaar kijkt ze niet naar bevers. Als je een bever tegenkomt is die overigens niet te missen: met de platte staart mee is zo’n bever een ruime meter lang. En het beestje weegt al gauw een dikke dertig kilo. Als je er 54

www.motorboot.com

juni 2020

55

R EPOR TA GE D E WI L D E B I E S BO SCH

per ongeluk te dicht bij in de buurt komt, geeft hij een waarschuwende klap op het water met zijn staart. Varend in de schemering op onze elektromotor

werden

we

minutenlang

‘WAT FASTFOOD IS VOOR ONS, IS WAT STIKSTOF IS VOOR DE NATUUR!’ zover: er was een otter onderweg

de zeearend wel een ‘vliegende deur’

naar de Biesbosch. Maar op enkele

genoemd. In ons land broeden zo’n

OTTER

kilometers afstand werd het dier

vijftien paartjes, waarvan twee in de

Het wachten is nu op de otter. Ook dit

doodgereden. Nu is het wachten op

Biesbosch. Het broedsucces is groot.

pelsdier was uitgestorven in ons land,

een volgende otter die de reis wel met

De tafel staat dan ook goed gedekt

hoewel hij het langer volhield dan de

succes volbrengt!

met vooral vissen en ganzen. Afgelo-

door een bever vergezeld. Waauw!

pen jaar is een van de jonge zeearen-

bever. Toen de eerste bevers net waren uitgezet, stierven de laatste ot-

AREND

den gezenderd met een gps. Een

ters aan de gevolgen van watervervui-

Een andere indrukwekkende verschij-

aangehecht zonnepaneeltje zorgt er-

ling, visserij en verkeer. De naam van

ning in de Biesbosch is de zeearend.

voor dat de accu steeds opgeladen

de Otterpolder in de Sliedrechtse

Met zijn spanwijdte van ruim twee

blijft. Elke vijf minuten worden positie,

Biesbosch herinnert niet zomaar aan

meter wordt deze vaak afgeschilderd

snelheid en hoogte gemeten. Zo

deze pelsdieren. In 2002 werden ze

als de grootste vogel van ons land.

weten we nu dat deze dame in de na-

weer geïntroduceerd in de Weerrib-

Maar dan hebben we buiten Gerdien

zomer een uitstapje heeft gemaakt

ben. Sinds die tijd breiden ook deze

gerekend: “Nee hoor, hij wint het net

naar het zuiden van België en daarna

dieren zich weer over Nederland uit.

niet van de knobbelzwaan!”

weer is teruggekeerd naar haar ge-

In de zomer van 2019 was het bijna

Vanwege zijn grootte en kleur wordt

boortegrond. De positie van deze en

6 Knaagsporen langs de oevers verraden de aanwezigheid van bevers in dit gebied. 7 Een klap met zijn staart op het water als waarschuwing.

8 Met zijn staart meegerekend is een bever al snel een meter lang.

6

56

www.motorboot.com

7 8

juni 2020

57

R E POR TAGE D E W ILD E B IE SB OSC H

andere gezenderde zeearenden is on-

weer rond in onze rivieren. Sluizen

van Hoek van Holland mee. Dat bete-

line te volgen op https://portal.werk-

vormen grote barrières voor de vissen

kent dat een getijdeverschil van 80

groepzeearend.nl

en

cm normaal is en een stroomsnelheid

de

Haringvlietsluizen

spanden

daarin de kroon. Gerdien: “Wist je

van 4 km/u geen uitzondering.

TREKVISSEN

trouwens dat zalmen beschikken over

In de rest van de Biesbosch bestaat

Sinds vorig jaar gaan de Haringvliet-

een ongelofelijk navigatiesysteem? Ze

diezelfde invloed ook wel, maar is ze

sluizen regelmatig op een kier. De

komen in een klein riviertje uit hun ei,

sterk gematigd. Van veel meer invloed

spuisluizen stammen uit 1970 en slo-

zwemmen dan naar zee om te paren

is daar het schijngetij van het Haring-

ten het Haringvliet af van de Noord-

en keren vervolgens moeiteloos weer

vliet, waarmee dit gedeelte via het

zee.

terug naar hun geboorterivier.”

Hollands Diep in directe verbinding

Nu

de

sluizen

regelmatig

staat. Doordat de spuisluizen van het

opengaan, kunnen trekvissen de afgesloten zeearm weer opzwemmen.

GETIJDEN

Haringvliet bij eb opengaan, daalt het

Zo vindt de zalm zijn weg weer rich-

Er is een opvallend verschil tussen het

water daar. En zodra ze dicht gaan,

ting de paaiplaatsen in Duitsland en

getij van de Sliedrechtse Biesbosch

stijgt het weer. De Brabantsche en

België. De zalm is halverwege de vo-

en de Brabantsche en Dordtse Bies-

Dordtse Biesbosch bewegen met dit

rige eeuw uitgestorven in Nederland.

bosch. De eerste staat via de Noord

schijngetij mee. Dat betekent een ge-

Ze zijn echter in onze buurlanden ge-

in open verbinding met de Nieuwe

tijdeverschil van meestal minder dan

herintroduceerd en zwemmen nu ook

Maas en krijgt dus de getijdenwerking

20 cm en geen of nauwelijks stroming.

10

9 Jachthaven Van Oversteeg is altijd bereid een plek voor ons in te ruimen. 10 Overal in de Biesbosch vind je dit soort idyllische plekjes.

9

Gelukkig is het wel genoeg om het ge-

gewend zijn aan voedselarme omstan-

zulke mooie stroomdalgraslanden. Ze

bied een jungle-achtig karakter te

digheden leggen het loodje. Zij kunnen

zijn dus het beschermen meer dan

doen hebben en te behouden.

niet op tegen de concurrentie. Daar-

waard.

door wordt de natuur op den duur minder divers en dat betekent dat de

AFZAKKERTJE

Stikstof is de laatste tijd volop in het

veerkracht er uit gaat. Gerdien: ‘Wat

We varen terug naar onze favoriete

nieuws. We spreken over een crisis,

fastfood is voor ons, is stikstof eigenlijk

overblijfplek in het gebied bij de Spie-

bouwprojecten liggen stil en we moe-

voor de natuur: het groeit er goed van,

ringsluis. Danny van Oversteeg van de

ten langzamer rijden op de snelweg.

maar de gezondheid heeft eronder te

gelijknamige jachthaven wacht ons al

Op zichzelf is stikstof een onschuldig

lijden!’.

op: “Nog bevers gezien?”. We beamen

goedje, tachtig procent van de lucht

Ook de Biesbosch is één van de Na-

dat en zien dat hem dat plezier doet.

die we inademen bestaat eruit. Het

tura 2000-gebieden die stikstofgevoe-

Bij een biertje aan de bar van zijn jacht-

probleem zit ‘m vooral in de overvloed.

lig is. Vooral de stroomdalgraslanden

haven mijmeren we met z’n allen wat

Hoe meer stikstof er in de grond zit,

van de Sliedrechtse Biesbosch zijn er

na over het bijzondere karakter van het

hoe sneller planten groeien. Dat wil

gevoelig voor. Dat zijn de bloemrijke

gebied. Of we nog eens terugkomen?

zeggen, vooral de snelle groeiers zoals

oevers die regelmatig overstromen. In

Ongetwijfeld, denken we, dat wordt

brandnetels en bramen. Planten die

Europa vind je vrijwel nergens meer

dan zoiets als ‘re-revisited’…

Zwijndrecht

In het gebied varen grote rondvaartboten en als je hun O

u

aa

Puttershoek

Beneden Merwede

s Otter polder

DORDRECHT

de natuur van dichtbij wilt beleven. Onze favoriete kreken

's Gravendeel

zijn de Sloot beneden Petrus en het Buiten Kooigat. Die

1. Noordergat van de Vissen 2. Gat van den Buisjes 3. Sloot beneden Petrus 4. Gat van den Hardenhoek

van 20 cm soms net wat teveel. Reken voor deze kreken

Dordtse Kil

op 70 cm diepgang en vaar op het midden, dan zal het wel

Willemsdorp

Strijensas

diepte vaart natuurlijk. Maar ja, dat maakt varen hier nou

ds llan

Ho

Baggerdepot

ede erw

Moerdijkbruggen

p

Honderd en Dertig De Gijster Amer

A16

Moerdijk

Ruigt

Drimmelen

Route 0 km

Nauw van Paulus

2

Lage Zwaluwe

Sassenplaat

3

M

DORDTSE ie u BIESBOSCH N1

10

Hoge Zwaluwe

Aakvlaai

www.motorboot.com

2 3 4 5 6

juni 2020

Hank Bergse Maas

Ou Donge de Maa sje Geertruidenberg Raamdonksveer

1

58

Werkendam

Gat van Paulus

Museum

Petrusplaat

r tak

net zo’n leuk avontuur!

Die

4

Ame

gaan. Tenzij je op een ongemarkeerde zandbank of on-

BRABANTSE BIESBOSCH

Spieringsluis

we

smal. En als ze toch al ondiep zijn, is een getijdeverschil

N i eu we M e rw ede

Kop van het Land

gemeenheid zijn de kleine kreken het aantrekkelijkst als je

zijn ook meteen het minst diep en soms ook spannend

SLIEDRECHTSE BIESBOSCH

oor

route volgt is er eigenlijk geen beperking. Maar in zijn al-

M de

Spijkerb

GOED OM TE WETEN

n l va k naa hoe Kaeenen St

HardinxveldGiessendam

Sliedrecht

Steurgat

Noord Papendrecht

N

©HdB 05 V 20

STIKSTOF

59