‘MOOIE LEVENDE VLIEGMACHINE’
DIEPGANG
De jungle van de Lage Landen, noemen ze de
Dit dier is een vrouwtje, constateren we, want de horens
Biesbosch soms. Zoetwatergetijdengebieden van deze
zijn naar boven gekruld en niet naar voren. Het schijnt
omvang vind je verder in Europa nauwelijks meer. Het
dat je aan de horens ook de leeftijd af kunt lezen: elk
is een nationaal park waar de natuur – zoveel mogelijk
jaar een ringetje erbij. We varen vlak langs haar en ze
– haar gang mag gaan. Het gebied heeft daardoor haar
kijkt ons fotogeniek aan. Het leven van zo’n highlander
moerasachtig karakter weten te behouden.
in de Biesbosch is vrij maar kort. Drie jaar mogen ze grazen, daarna worden ze geslacht. Dit om te voorko-
Op de waterkaart lijkt het alsof de Biesbosch bijna hele-
men dat ze voedsel tekort gaan komen.
maal uit water bestaat. Er is dan ook alle ruimte voor de watersport, ondanks de natuurfunctie van het gebied.
LEVENDE MAAIMACHINES In de Biesbosch zijn zo’n
Varen is hier spannend, want je stuit soms op een onver-
honderdvijftig van deze grote grazers te vinden. Ze heb-
wachte zandbank. Ook de getijdenwerking maakt het af
ben een aandeel in het natuurbeheer. De open delen
en toe ondieper dan je misschien had verwacht. En als
van het gebied moeten jaarlijks gemaaid of begraasd
je kunt wachten tot de avondschemering of de vroege
worden. Het voordeel van begrazing is dat het gebied
ochtend, moet je niet raar opkijken van een bever. Al
veel gevarieerder wordt. Soms blijft een hele pluk staan
die geheel ‘eigen’ karaktertrekken maken de Biesbosch
en elders wordt alles tot op de kale grond weggegeten.
tot een bijzonder oord.
Zo ontstaat een divers landschap dat ruimte biedt aan veel verschillende dieren en planten. Die harige grazers
HIGHLANDERS Onze aandacht wordt getrokken door
fungeren dus als levende maaimachines, ook dat maakt
een enorm harig rund dat aan de oever van een kreekje
de Biesbosch natuurlijk.
met zijn poten in het water staat. Het is vandaag een warme dag en temperaturen boven de 25°C kan zo’n
WATERRIJK Als je er vaart, valt de waterrijkdom
Schotse hooglander – want dat is het – maar moeilijk
minder op dan op de kaart. Dat komt door de spaar-
verdragen. De vacht is zelfs in de zomer nog dik en
bekkens, want die liggen hoger en daar kun je vanaf je
aangepast aan het veel koelere klimaat van Schotland.
boot dus niet op kijken. In drie enorme reservoirs laat
Ondanks de lange horens die voor een woest uiterlijk
waterleidingbedrijf Evides haar drinkwatervoorraad
zorgen, zijn Schotse hooglanders vriendelijke dieren.
een natuurlijke voorzuivering ondergaan. De bekkens
>
‘HET VOORDEEL VAN BEGRAZING IS DAT HET GEBIED VEEL GEVARIEERDER WORDT’ 176 | SLOEP!_14_2020
SLOEP!_14_2020 | 177
DIEPGANG
WATERRIJKE BIESBOSCH dienen ook als buffer in de watervoorziening voor huishoudens in perioden van droogte. En daar hebben we tegenwoordig volop mee te maken. Varend kun je je dat eigenlijk niet voorstellen. Door de
‘DOOR DE AFGELOPEN DROGE PERIODEN HEBBEN VERSCHILLENDE LIBELLENSOORTEN EEN FLINKE KNAUW GEHAD’
aaneenschakeling van kreken, killen, slootjes en bredere gedeelten en de variatie daarin waan je je in een nagenoeg oneindige watermassa. Sommige soorten zijn zelfs met meer dan 50% achteruitDROOGTE En toch heeft zelfs de Biesbosch te ma-
gegaan in Nederland. Je focust je in dit gebied al gauw
ken met watertekort. Na twee droge zomers en een
op grote dieren als bevers, arenden en reeën. Maar
droog voorjaar moet er nu zuinig en inventief met water
daarnaast gaat nog een hele kleine wereld schuil.
worden omgesprongen. De rietmoerassen worden nat
Probeer bijvoorbeeld eens een libel van dichtbij te
gehouden door recent aangelegde klepsystemen. Bij
bekijken om te zien hoe mooi deze levende vlieg-
een hoge waterstand stroomt het water vanzelf het
machines zijn gemaakt!
moeras in. Als het peil zakt, sluit de terugslagklep en blijft het water in het gebied. Zonder dit systeem zouden
‘INTELLIGENTE’ GEBRUIKER Interessant is het om te
de rietmoerassen afgelopen zomers helemaal droog
zien hoe we ons ook in dit land langzaamaan beginnen
zijn gevallen. Met fatale gevolgen voor de bijzondere
in te stellen op waterschaarste. In de Biesbosch kun je
moerasplanten, de rietvogels die daar voorkomen en de
zien dat de behoeften van de drinkwatervoorziening,
kleine waterdiertjes.
landbouw en natuur dwingen tot verstandig beheer. Het getouwtrek tussen waterleidingbedrijf, waterschappen
Met een beetje geluk zie je een overzwemmend ree.
De Highlanders fungeren als levende maaimachines.
OOG VOOR DETAIL Tot die kleine waterdiertjes
en bijvoorbeeld Staatsbosbeheer is gemakkelijk voor te
behoren ook de libellen. Die zie je vooral in de kleinere
stellen.
kreekjes en op plekken met veel waterplanten. De
De drinkwatervoorziening is nog niet in gevaar, maar
larven – die in het water leven – verschuilen zich
particulieren die massaal zwembaden voor in de tuin
namelijk graag tussen de planten om te voorkomen dat
aanschaffen vormen anno nu een serieus probleem. We
ze als vissenvoer eindigen. Door de afgelopen droge
kunnen met z’n allen natuurlijk zonder moeite slimmer
perioden hebben verschillende libellensoorten een
met ons drinkwater omgaan en beter over (her)gebruik
flinke knauw gehad. Omdat veel wateren
nadenken. Naar analogie van de lockdown pleiten wij
droogvielen, hebben de larven het niet overleefd.
er daarom voor landgenoten op te roepen zich als ‘intelligente’ gebruiker te gedragen. Misschien kan dat nu wel zonder sproeiverboden en boa’s… |
Pim van der Marel schrijft voor Motorboot, Nautique en Sloep! en doet dat deze keer gezamenlijk met Gerdien Bos. Zij werkt als ecoloog bij De Vlinderstichting en is onder meer coördinator van het Landelijk Meetprogramma Libellen. vdmarel.com en vlinderstichting.nl 178 | SLOEP!_14_2020
SLOEP!_14_2019 | 179